predavanja klinicka hemija

Klinika hemija

Saa Zeljkovi i Goran Krummenacher

Predavanja i vjebe

5 sedmica predavanja i vjebi

Redovni i studenti uenja na daljinu

2 x 2,5 sata redovni plus studenti uenja na daljinu

Laboratorijske vjebe

Predavanja

Uvod u laboratorijsku praksu

Voda u organizmu, kalijum, natrijum itd.

Hormoni (hipofiza, endokrine lijezde itd.)

Proteini

Lipidi

Tumor markeri

Urin

Vjebe

Odreivanje sadraja vitamina C

Dokazivanje skroba

Denaturacija bjelanevina

Dokazivanje alkoholne grupe

Izolovanje kazeina iz mlijeka

Sinteza aspirina

Oralni glukoza tolerans test (OGTT)

Odreivanje krvnih grupa

Inzulin i dijabetes virtuelna vjeba

Odreivanje kortizola i adrenokortikotropnog hormona virtuelna vjeba

Klinika hemija

Uvod

Klinika hemija?

Ciljevi i zadaci Klinike hemije?

Zadaci klinike hemije

kl. hemijadijagnoza

screening

prognoza

monitoring

Dijagnoza

dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze pacijenta, klinikog pregleda, rezultata ispitivanja i ponekad na osnovu reakcije na terapiju. Presudno je odreivanje diferencijalne dijagnoze i odbacivanja ili potvrivanja iste. Ponekad su poeljni i rezultati ispitivanja i bez odreivanja uzroka stanja (npr. hipoglikemija omoguava tretman akutnog stanja ali bez definisanja uzroka)

Prognoza

testovi koji slue za dijagnozu mogu se koristiti i u prognostike svrhe toka neke bolesti ili odreivanja rizika za nastanak neke bolesti (npr. serijsko mjerenje

nivoa kreatinina u plazmi u progresivnoj bubrenoj bolesti moe nam dati informaciju kada je neophodno zapoeti dijalizu ili npr. rizik od nastanka koronarne bolesti zbog poveane vrijednosti holesterola u plazmi)

Monitoring

praenje nekog oboljenja i/ili tretmana. Odreivanje glikolizovanog hemoglobina nam daje uvid u nivo

glukoze u krvi kroz dui vremenski period kod pacijenata sa dijabetes mellitusom. Testovi se mogu koristiti za

predvianje ili detekciju nekih promjena ili komplikacija usljed odreene terapije (hipokalemija tokom tretmana sa diureticima itd.)

Screening

Biohemijski testovi se koriste i za odreivanje neke bolesti i stanja koje se pojavljuje subkliniki. Najbolji primjer za ovu praksu je masovno ispitivanje

novoroenadi na fenilketonuriju, metabolikog stanja prouzrokovanog ekspresijom defektnog gena koji

inaktvira jetreni enzim fenilalanin-hidrolazu.

Laboratorijski rad

U laboratoriji klinike hemije radnici su izloeni:

infektivnim agensima

hemijskim agensima

fizikim agensima

NEOPHODNA ZATITA OD NAVEDENIH AGENASA

Laboratorijski rad

Infektivni agensi:

kontaminacija radnih povrina i podova sa infektivnim materijalom

sluajne ozljede iglama tokom uzorkovanja krvi

Kontaminacija posjekotina i opekotina infektivnim materijalom

VIRUS HEPATITISA I AIDS-a

Laboratorijski rad

Hemijski agensi:

Izloenost materijama:

korozivne

zapaljive

tokine (kancerogeno, teratogeno dejstvo)

eksplozivne (gasovi i vrste materije)

Laboratorijski rad

Fiziki agensi:

Izloenost:

buka od maina

elektromagnetno zraenje (UV, radioaktivno itd)

vibracije

toplota

Laboratorijski rad

Zatita

Prevencija povreda na radu, pravilno rukovanje aparatima i

materijalom i pravilno odlaganje otpada su preduslovi za

sigurno i efikasno funkcionisanje laboratorije klinike hemije!

Laboratorijski rad

Zatita

PREVENCIJA!!!

Odravanje istoe radnog prostora (radne povrine, podovi) pranjem i dezinfekcijom

Oznaiti vodu za pie, kontejnere za otpad /infektivni i obini/, drati na policama agresivne supstance /korozivne, eksplozivne i zapaljive/,

Oznaiti tueve i mjesta za dekontaminaciju

Oznaiti lako dostupan materijal za prvu pomo i upute u sluaju povreda sa infektivnim, hemijskim i fizikim agensima

Pravilno rukovanje otpadom, mainama i materijalom

Laboratorijski rad

Lina zatita

Lina higijena i prevencija ozljeda (posjekotine, opekotine i dr.)

Redovno i esto pravilno pranje ruku sapunima pri radu sa pacijentima i biolokim materijalom

Upotreba uniforme, mantila, rukavica, kecelja, maske, zatitnih naoala, i dr.

Upotreba digestora i vakum sistema pri radu sa hemijskim materijala

Faktori koji utiu na laboratorijske nalaze

Faktori koji utiu na laboratorijske nalaze...

Faktori koji utiu na laboratorijske nalaze

Pored bolesti na biohemijski sastav mnogih tjelesnih

tenosti (serum, plazma, likvor, urin itd.), a time i na

laboratorijske rezultate, utiu mnogobrojni faktori.

Moemo ih podjeliti na:

Preanalitiki

Analitiki

Postanalitiki

Podjela faktora

Po svojoj prirodi faktore koji utiu na laboratorijske nalaze moemo podjeliti na:

Fizioloke (bioloke)

Metodoloke

Fizioloki i metodoloki faktori

Fizioloki faktori bi se mogli jo nazvati i bioloki i mogu biti dugotrajni i kratkotrajni. Ovi faktori imaju, po pravilu,

vei uticaj od metodolokih.

Metodoloki faktori podrazumjevaju postupak uzimanja krvi, uvanje i obradu uzoraka, analitiku metodu i uticaj spoljnjih faktora na nju, kontrolu kvaliteta rada i nain izdavanja laboratorijskih nalaza.

Preanalitiki faktori

Dugotrajni bioloki faktori 1/4

1. Genetski:

Pol

Rasa

Nesljedne greke

Nasljedna predispozicija za neku bolest



2. ivotna dob:

Novoroene

Djeca do puberteta

Pubertet

Odrasle osbe

Starije osobe



3. Cikline promjene:

cirkardijalni ritam

reproduktivni period

menstralni ciklus

godinje doba

navike: puenje, alkoholizam, kafa itd.



4. Ekoloki:

Nain ishrane (kvalitet, koliina, posebne restrikcije ishrane /veganizam, vegeterijanstvo, post, dijete itd/)

Uslovi ivota i uticaj ivotne sredine (fiziki, hemijski i bioloki uticaj)


Kratkotrajni fizioloki i metodoloki faktori

1. Fizioloki

metaboliki (gladovanje, stres, fiziki napor itd.)

hemodinamski (poloaj tijela)

dnevni ritam

indukcija enzima jetre



2. Metodoloki:

- Uzimanje krvi:

Vrsta krvi: arterijska, venska, kapilarna

Postupak uzimanje: sa ili bez podvezivanja vene

Dodaci: vrsta antikoagulansa konzervansi

Nain punjenja epruvete: sa ili bez vakuma



2. Metodoloki:

- Obrada uzorka:

transport do laboratorije

temperatura uvanja uzorka

duina uvanja uzorka

vrijeme zgruavanja

brzina i trajanje centrifugiranja


Dugotrajne bioloke faktore je esto nemogue kontrolisati te se moraju prepoznati i uzeti u obzir prilikom tumaenja nalaza. U drugu ruku, kratkorone fizioloke faktore je mogue kontrolisati (ukloniti ili znaajno smanjiti njihov uticaj) u preanalitikom postupku. Pravilnom pripremom pacijenata prije uzimanja uzorka za ispitivanje moe se smanjiti uticaj kratkoronih fiziolokih faktora (ishrana, stres, fiziki napor, poloaj tijela, vrijeme uzimanja krvi, duina podvezivanja vene itd.)

Preanalitiki faktori uticaj na faktore

Ishrana 1/2

Hrana i gladovanje imaju uticaj na metablizam ugljenih

hidrata, lipida i proteina. Uzimanje hrane prije

uzorkovanja krvi ima uticaj na vrijednosti glukoze,

gvoa, lipida i alkalne fosfataze. Za ostale parametre krv bi se mogla uzorkovati 4-5 sati poslije obroka (kada

se zavri resorpcija hrane).

Uzorak krvi najbolje uzeti 10-12 sati nakon zadnjeg

obroka


Ishrana 2/2

- kod osoba sa snienom aktivnou lipaze dolazi do usporenog metabolizma triglicerida nakon resorpcije

hrane (4-5 sati) gdje se nalazi lipemian serum sa lano visokim parametrima

- za odreivanje urata pacijent ne treba da uzima 3 dana prije uzorkovanja hranu bogatu purinima, alkohol i neke

lijekove koji utiu na njihovu koncentraciju


Stres

Stres utie na pojaano luenje kateholamina i kortikosteroida to utie na sam metabolizam ugljenih hidrata, lipida i proteina kao i na vrijednosti nekih

hormona u organizmu. Neophodno je stvoriti uslove da

je pacijent prije uzimanja uzorka oputen i odmoran. U sluaju da to nije mogue uzeti u obzir varijaciju dobijenih vrijednsti.


Fiziki napor

Ovaj faktor zavisi od intenziteta i duine trajanja te moe imati slian efekat onom proizvedenom od strane stresa kada dolazi do pojaanog luenja kortikosterodida, kateholamina to dovodi do promjene u metabolizmu ugljenih hidrata, proteina i lipida. Moe doi i do porasta nekih enzima koji potiu iz skeletnih miia ( aspartat-aminotransferaza, kreatin kinaza i aldolaza, laktat

dehidrogenaza) kao rezultat elijskog metabolizma i pada ATP-a


Poloaj tijela

Promjena poloaja tijela iz leeeg u sjedei dovodi do promjene volumena plaze za oko 600-700ml. Smanjenje

volumena dovodi do poveanja koncentracije proteina i sastojaka vezanih za proteine (npr. albumin i aktivnosti

alanin-aminotransferaze i alkalne fosfataze mogu biti za

5% vee prilikom promjene poloaja tijela iz leeeg u stojei (i obratno!)

Poeljno je da prije uzimanja uzorka krvi pacijent miruje 15-30 minuta u poloaju u kojem e se uzeti

uzorak


Vrijeme uzorkovanja

Ovaj faktor je veoma vaan za parametre koji pokazuju dnevne oscilacije kao to su hormoni, trigliceridi, bilirubin, neorgansi fosfati itd.

Najbolje je krv od pacijenta uzeti ujutro u period 7-9

sati

U ovom periodu je pacijent odmoran, nije morao uzeti

terapiju niti obrok.


Nain uzimanja i vrsta krvi

Koristi se najee venska i kapilarna krv (rijetko arterijska)

Za veinu se uzima uzorak bez dodatka antikoagulansa (za neke je to preduslov za dobijanje dobrih rezultata)

Najei antikoagulansi (Amonijak-,litijum i natrijum-heparinat, EDTA etilendiaminotetrasiretna kiselina, natrijum fluorid. Citratne antikoagulanse treba

izbjegavati.

Pravilan izbor koagulansa je preduslov za precizne

rezultate


- Poveska za lociranje vene moe biti uzrok greke

- Ne koristiti je due od 1minuta i otpustiti im krv potee (koristiti prvi mlaz krvi za mjerenja biohem. parametara)

- Poveska ne treba biti u direktnom kontaktu sa koom

Povesku ne korisiti za uzorkovanje za odreivanje kalcijuma i laktata

U podvezenoj ruci dolazi do poveanja pritiska i procesa slinim kao prilikom promjene poloaja tijela. Nakon 3 minute dolazi do promjene koncentracije proteina i nekih

enzima.


Obrada uzorka krvi

- Uzorak obraditi po mogunosti unutar max. 4 sata

- Serum ili plazmu odvojiti odmah od eritrocita

- U zavisnosti od analize serum ili plazma se mogu uvati do 4 sata na sobnoj temperaturi, u friideru (+4 stepena) do 24 sata i na -18 (i nie) dui vremenski period.


Hemoliza eritrocita

- est izvor greaka u laboratoriji

- Nastaje usljed oslobaanja sastojaka krvnih elija u plazmu ili serum

- Oslobaa se kalijum, hemoglobin, laktat dehidrogenaza, aspartat-aminotransferaza, alanin-aminotransferaza itd

- Deava se invivo (bolest) i in vitro (nepravilno uzimanje i tretiranje uzoraka) zbog mehanikog uticaja, hemijskog uticaja ili metabolikog (smanjenje glukoze, inhibitori enzima itd)

Analitiki faktori

Analitiki faktor mogu biti:

vezani za konstituente uzorka hemoglobin, bilirubin, monoklonalni imunoglobulini

lijekovi i razlite farmakoloki aktivne materije

antikoagulansi

postupak i greke u toku rada

Postanalitiki faktori

Ovi faktori podrazumjevaju put od oitavanja rezultata mjerenja do unosa u protokol i put od protokola do

ljekara. Automatizacija mjerenja, umreavanje mjernih aparata i laboratorija sa ljekarskim ustanovama i

ordinacijama bi u velikom broju sluajeva smanjilo pogreke u postanalitikoj fazi

Uzimanje uzoraka

Uzimanje uzoraka...

Uzimanje uzoraka

Veina analiza se radi na plazmi i serumu

Neke zahtjevaju cijelu krv (za analizu krvnih gasova), urin, cerebrospinalnu tenost, pleuralnu tenost itd.

Vano je odrediti koji substrat je vaan za koju analizu

- serum neophodan za elektroforezu proteina

- plazma neophodna za mjerenja aktivnosti renina

Uzimanje uzoraka

serum = plazma fibrinogen i drugi koagulacioni faktori

Uzimanje uzoraka

Krv

Arterijska sastav podjednak u cijelom tijelu

Venska zavisi od metabolikih procesa

kapilarna smjea krvi iz venula, arteriola, kapilara tkivne i celularne tenosti /bolje nazvati punkcija koe/

Uzimanje uzoraka

Arterijska krv

Koristi se za analize gasova u krvi (O2, CO2)

- pacijenti sa pneumonijom, pulmonarnim embolizmom,

terapijom kiseonikom, mehanikoj ventilaciji itd.

- praenje oksigenacije tijela i predvianje mogue respiratorne acidoze ili trovanja kiseonikom

Uzimanje uzoraka

Arterijska krv

Tehniki je tee i zahtjevnije izvoditi od prikupljanja venske krvi

Radijalna, brahijalna i femorala arterija

pricevi i igle su prethodno heparinizirani

Alternativa je punkcija koe koja je pogodna za odreivanje pH vrijednosti i parcijalnog pritiska CO2 ali ne i parcijalog pritiska O2

Uzimanje uzoraka

Arterijska krv

Punkcija arterije radialis

Uzimanje uzoraka

Venska krv

Lako uzorkovanje krvi

esto neophodno podvezivanje vene to donosi odreene rizike

Lako hemolizovanje uzorkovane krvi

Pojava hematoma u sluaju nepravilne venepunkcije

Uzimanje uzoraka

Uzimanje uzoraka

Punkcija koe

Veinom se primjenjuje kod djece

Kod odraslih veinom kod prekomjerne tjelesne teine, pacijenata sklonih trombozi, starijih osoba i pacijenata sa

tekim opekotinama

Koristi se jagodica prsta, peta kod djece i una koljka

Uzimanje uzoraka

Uzimanje uzoraka

Oprema

Epruvete

Igle

Lancete

Adapteri

Poveske

Rukavice

Zatitne naoale

Stolica za vaenje krvi

Uzimanje uzoraka

Uzimanje uzoraka

Pribor

Uzimanje uzoraka

Obavezno prikupljanje krvi u odgovarajue epruvete u skladu sa namjenom testa:

- vakutejneri sa oksalatima i EDTA kao antikoagulanskom

nisu pogodni za odreivanje kalcijuma jer ga veu te pokazuju sniene vrijednosti u uzorku

- vakutejneri sa citratima koji se koriste za mjerenje

glukoze u krvi takoe nisu povoljni za kalcijum jer ga veu

- vakutejneri sa litijum heparinom nisu pogodni za testove

odreivanja litijuma itd.

Hemoliza

Degradacija krvnih elemenata prilikom ega se mjenjaju biohemijske karakteristike krvi

- Pojavljuje se:

In vivo /unutar tijela/

In vitro /van tijela/

Hemoliza

bez hemolize bez hemolize sediment - hemoliza

Hemoliza

Uzroci hemolize in vitro:

prejako mukanje uzorka

neefikasno centrifugiranje i odvajanje krvnih elemenata

Ostaci alkohola nakon dezinfekcije i deterdenta

Izlaganje epruveta toploti, hladnoi i sunevoj svjetlosti

Hemoliza

Promjene uzrokovane in vitro hemolizom eritrocita:

Poveanje vrijednosti:

ACP-a

Cinka

Magnezijuma

Kalijuma

Albumina

CK, LDH, AST, ALT

Hemoliza

Promjene uzrokovane in vitro trombocitolizom:


ACP-a

magnezijuma

kalijuma

aldolaze

Hemoliza

Promjene uzrokovane in vitro granulocitolizom:


lizozima

arginaze

G6PDH

GLDH

VODA, natrijum i kalijum

VODA, natrijum i kalijum?


Voda sainjava oko 60% tijela mukaraca i oko 55% tijela ena

Ukupna voda 42 litre

intracelularna

28 litara

ekstracelularna

14 litara

Intersticij

10.5 litara Pla

zm

a

3.5

litre

Raspodjela vode u tijelu ovjeka od oko 70 kg


U principu voda se slobodno kree izmeu intracelularnog i ekstracelularnog prostora

Osmolalnost intracelularnog i ekstracelularnog prostora je uvijek izotonina (osmotske koncentracije izjednaene)

Regulatori omolarnosti:

- intracelularna tenost (katjon kalijuma)

- ekstracelularna tenost (natrijum i drugi anjoni (hlor i bikarbonati/, glukoza, urea i proteini /vani u razmeni vode izmeu intersticijuma i plazme/


Razmjena vode

Gubitak Koliina Izvor Koliina

Koa 500mloksidativni

metabolizam400 ml

Plua 400 ml

Digestivni trakt 100mlUnos hranom i

piem1100 ml

Bubrezi 500ml

Ukupno 1500 ml ukupno 1500 ml


Kontrola vode u organizmu


Kontrola sekrecije vazopresina (ADH)

Stimulirajuifaktori

Inhibirajui faktori

Poveana osmolarnost ECT

Smanjena osmolalnost ECTVeliko smanjenje volumena

tenosti (preko uticaja angiotenzina II i arterijskih i venskih receptora)

Stres, ukljuujui bol

Poveanje volumena ECTMunina i intenzivna fizika

aktivnost

Lijekovi: narkotini analgetici, nikotin, karbamazepam i dr.

alkohol


Poremeaji u kontroli vode

Viak vode u organizmu

- smanjenje osmolalnosti ECT

- intoksikacija vodom (vrtoglavica, munina i tremor)

- smanjenje koncentracije natrijuma

Uzrok:

- Prekomjeran unos (takmienja i psihiki poremeaji, rjee postoperativna reakcija i neuroloka oteenja)

- Neadekvatano izluivanje putem bubrega (20ml/min)


Poremeaji u kontroli vode

Smanjena koliina vode u organizmu

- Nedovoljan unos ili pretjeran gubitak (diabetes inspidus i

bubrena oboljenja)

- Poveanje osmolarnosti i koncentracije natrijuma u ECT

- Oteenja mozga zbog oteenja krvnih sudova i cerebralno krvarenje

Rehidraciju organizma primjenjivati postepeno po

mogunosti oralno (2/3 u prvih 24 sata a drugu 1/3 u nadrednih 24 sata)


Natrijum

Ukupno oko 4000 mmol natrijum

70% je slobodno za razmjenu

30% vezano u kostima

koncentracija u ekstracelularnoj tenosti 135-145 mmol/L

Koncentracija u intracelularnoj 4-10 mmol/L

*izbacivanje Na+ iz elija pomou Na+ K +-ATP-azom (natrijum-kalijum pumpa)


Natrijum

U zapadnim zemljama dnevni unos je oko 100-200 mmol

Dnevno izluivanje preko bubrega, GIT-a i koe je svega oko 10 mmol

Viak se izluuje putem bubrega

Reapsorpcija: u toku 24 sata se u crijevima izlui oko 1000 mmol natrijuma i izfiltrira oko 25 000 mmol u bubrezima! Veina se reapsorbuje u crijevima i na nivou renalnih tubula. U sluaju da doe do poremeaja reapsorpcije natrijuma na ovim nivoima dolazi do poremeaja homeostaze natrijuma u tijelu


Smanjenje natrijuma

Ne moe se izluivati bez vode (uvijek je praen sa veim ili manjim gubitkom vode)

Posljedica je smanjenje zapremine ECT

Isotonini (putem plazme) i hipotonini gubitak (znoj i urin)

Gubitak zapremine ECT zbog smanjenja natrijuma i smanjenja vode se razlikuju


Smanjenje natrijuma

Uzroci:

Gubitak natrijuma (hipovolemina hiponatremija)

Viak vode (euvolemina hiponatremija)

Viak vode i natrijuma (hipervolemina hiponatremija)


Mehanizmi gubitka natrijuma Koncentracija natrijuma u plazmi

Gubitak natrijuma i vode, gubitak vode

dominantan (npr. prekomjerno

izluivanje putem znoja)Poveana

Izotonini gubitak natrijuma i vode npr. opekline i krvarenja

Normalna

Gubitak natrijuma sa zadravanjem vode (npr. Tretman izotoninog gubitka natrijuma sa tenostima sa malom koliinom natrijuma /infuzije itd/

Smanjena


Poveanje natrijuma

Pretjeran unos kroz hranu

Apsorpcija iz slanih emetika

Smanjenja glomerularna filtracija (bubrena insuficijencija)

Poveana tubularna reapsorpcija (Cushingov sindrom)

Sekundarno poveanje mineralokortikoida:

- Nefrotiki sindrom

- Stenoza renalne arterije

- Ciroza jetre i dr.


Kalijum

Predominantni intracelularni katjon

90 % kalijuma u tijelu je slobodno i spremno za razmjenu

10% vezano u crvenim krvnim zrncima, kostima i mozgu

Samo oko 2% (50-60 mmol) se nalazi u ekstracelularnim dijelovima te se ta koliina moe mjeriti

Ekstracelularna tenost (plazma) sadri oko 4 mmol kalijuma

serum vs. plazma kalijum: koncentracija kalijuma u serumu je oko 0.2-0.3 mmol

vea nego ona u plazmi zbog otputanja kalijuma iz krvnih ploica tokom formiranja koaguluma.


Kalijum

Kalijum stalno tei da smanji svoju koncentraciju u elijama tako to se provlai u ECT emu se suprostavlja NaK-pumpa

Balans kalijuma u ECT se primarno odvija preko bubrega i jednim dijelom preko GIT-a

Reapsorpcija u proksimalnim tubulima bubrega (dio se odvija u distalnim tubulima pasivno)

Aktivna reapsorpcija natrijuma u distalnim tubulima stvara membranski

potencijal koji se neutralie kretanjem kalijuma i jona vodonika iz tubulanih elija u lumen. Od ovog zavisi izluivanje kalijuma u urin.


Bubrezi bolje reapsorbuju natrijum od kalijuma te se kalijum konstantno izluuje oko 10-20 mmol/24 sata

Obavezan gubitak preko digestivnih sokova i koe oko 15-20 mmol/24 sata

Dnevni unos treba da iznosi minimalno 40 mmol/

24sata

Normalna ishrana sadri dnevno 60-200 mmol/24 sata


Hipokalemija

ak i teki oblici hipokalemije mogu biti asimptomatini

Prouzrokuje se hiperpolarizacija ekscitabilnih membrana prilikom ega se smanjuje njihova eksicilitet (postaju manje osjetljive na podraaj)

Kada su prisutni simptomi primjeuju se primarno promjenjene neuromuskularne funkcije (slabost u

miiima, konstipacija, promjene na EKG-u, renalnoj funkciji itd.)


Hipokalemija

Simptomi

neuromuskularniSlabost, konstipacija, hipotonija

ileusa, depresija, zbunjenost

sraniAritmija, EKG promjene (ST

depresija, depresija i inverzija T

talasa, produeni P-R interval)

renalniPoremeaj u koncentrovanju urina koji dovodi do poliurije i polidipsije

metabolini alkaloza


HipokalemijaUzroci 1/3:

Smanjen unos kalijuma:

- Oralni (rijetko)

- Parenteralno

Transcelularno kretanje kalijuma

- Alkaloza

- Primjena inzulina

- Antagonisti beta-andrenergikih receptora



Poveano izluivanje kalijuma (renalno):

- Diuretici

- Diuretina faza renalne insuficijencije

- Viak mineralokortikoidnih hormona (primarni aldosteronizam, sekundarni aldosteronizam, Chushingov

sindrom, acidoza renalnih tubula tipa 1 i 2



Poveano izluivanje kalijuma (ekstrarenalno):

- Dijareja

- Adenoma rektuma

- Povraanje

- Prekomjerno izluivanje znoja


Hiperkalemija

Povean unos

Posljedica redistribucije K+ iz intracelularne tenosti u ekstracelularnu tenost (npr. Kod dijabetine ketoacidoze kada se pronalaze poveane vrijednosti kalijuma u plazni iako se totalni sadraj u intracelularnoj tenosti smanjen)

In vitro hiperkalemija pojavljuje se iznenadno i neoekivano kada dolazi do curenja kalijuma iz krvnih elija u plazmu (posebno kod pacijenata sa leukomijom sa poveanim vrijednosti bijelih krvnih elija i trombocitima)


Hiperkalemija

Pojavljuje se rjee ali je opasnije stanje od hipokalemije

Zbog uticaja na sranu aktivnost moe izazvati iznenadni zastoj srca

- Smanjuje membranski potencijal mirovanja

- Skrauje srani akcioni potencijal

- Poveava brzinu repolarizacije elija

Obratiti panju na EKG talase u akutnoj renalnoj isuficijenciji


HiperkalemijaUzroci 1/3:

In vitro:

- hemoliza

- Odloena separacija seruma

Viak unosa kalijuma

- Oralno (rijetko osim u kombinaciji sa K-diureticima)

- Parenteralna infuzija

- Transfuzija slkaditene krvi



Transcelularno migriranje kalijuma:

- Oteenje tkiva

- Katabolika stanja

- Sistemska acidoza

- Nedostatak inzulina



Smanjena ekskrecija kalijuma

- Aktuna renalna insuficijencija

- Hronina renalna insuficijencija (kasna faza)

> Nedostatak mineralnokortikoida:

- Addisonova bolest

- Otklonjene adrenalne zlijezde


Laboratorijska mjerenja

- Tradicionalno se koristi plamena spektrofotometrija

(odreivanje broja natrijumovih atoma u definisanoj zapremini uzorka)

- Jon-selektivne elektrode (malo preciznija mjerenja jer

elektrode selektuju atome koji se ponaaju kao pravi joni u definisanom uzorku)

predavanja klinicka hemija

Documents