qartuli ena - sulakauri.edu.ge · amouvarda, fuzis bolosi aso moekveca es arsebiti saxelebi ....
TRANSCRIPT
4qarTuli ena
nino gordelaZeTinaTin kuxianiZe
Teoriuli masala
Sinaarsi
qarTuli anbani da asoTa saxelebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4mJReri da yru Tanxmovnebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5arsebiTi saxeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6arsebiTi saxelis ricxvi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7mravlobiTis Zveli forma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8simravlis aRmniSvneli sityvebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9arsebiTi saxelis bruneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10arsebiTi saxelis kveca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11arsebiTi saxelis kumSva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12kumSvad-kvecadi saxelebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13-dan Tu -gan? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14zmna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15zmnis uRleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16zmna da arsebiTi saxeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17zmnis wina marcvali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18zmna da axlandeli dro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19awmyo, warsuli da momavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20saxaliso sakiTxavi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21ricxvSi monacvle zmnebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22ricxviTi saxeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23ricxviTi saxelis marTlwera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24zedsarTavi saxeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25sagnis aRwera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26zedsarTavisa da arsebiTi saxelebis bruneba . . . . . . . . . . . . . . . . 27sityvis SerCeva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28zmna da zmnizeda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29nacvalsaxeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30CvenebiTi nacvalsaxeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31TxrobiTi da kiTxviTi winadadebebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32Zaxilis niSani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33sakuTari saxelebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
4
a ani
b bani
g gani
d doni
e eni
v vini
z zeni
T Tani
i ini
k kani
l lasi
m mani
n nari
o oni
p pari
J Jani
r rae
s sani
t tari
u uni
f fari
q qani
R Rani
y yari
S Sini
C Cini
c cani
Z Zili
w wili
W Wari
x xani
j jani
h hae
qarTuli anbani da asoTa saxelebi
5
garkveviT gamoTqvi Semdegi sityvebi: vambob, vakeTeb,
Cumad, kargad.
axla calke warmoTqvi bgera b . Semdeg warmoTqvi bgera f .
romeli JRers ufro Zlierad, b Tu f?
jer gamoTqvi bgera d, Semdeg gamoTqvi – T . amaT Soris ufro Zlie-
rad romeli JRers?
b da d Zlierad JRers, maT mJReri Tanxmovnebi hqvia .
f da T yrud ismis . maT yru Tanxmovnebi ewodeba .
bgera g-sa da q-s Soris ra gansxvavebaa?
erTad gamoTqvi mJReri da yru Tanxmovnebi:
b – f d – T g – q
daimaxsovre:
Tu mJRer bgerebs mkveTrad ar gamovTqvamT, yru bgerebs daemsga-
vseba .
b f
mJReri da yru Tanxmovnebi
6
qvemoT mocemul winadadebaSi daakvirdi arsebiT saxelebs da
aRniSne, sulieria Tu usulo:
`ra dauSava kruxma qors, rom wiwilebs stacebs?~
axla am winadadebebs daakvirdi:
adamiani qvaze Sedga . xesTan cxeni Zovs .
riT gansxvavdeba qva da adamiani? xe da cxeni?
qva aris usulo, adamiani – sulieri;
xe – usulo, cxeni – sulieri .
qvaze vin Sedga? xesTan ra moCans?
gaixsene:
sulieri usulo
arsebiTi saxeli
adamiani cxovelebi da frinvelebi
(vin?) (ra?)
(ra?)
arsebiTi saxeli
7
arsebiTi saxelis ricxvi
daakvirdi naxatebs da waikiTxe minaweri:
mxolod erTi mTa mTebi
erTi Rrubeli Rrublebi
romeli asoebi daemata erTze mets erTisgan gasarCevad?
daimaxsovre:
arsebiT saxelebSi -eb mravlobiTi ricxvis niSania .
gaixsene:
`Rrublebi rokviT daiZrnen qarSi~ . . .
8
mravlobiTis Zveli forma
daakvirdi arsebiT saxelebs:
meomrebi ibrZodnen . meomarni ibrZodnen .
frinvelebi galobdnen . frinvelni galobdnen .
Tanamedrove qarTul enaSi arsebiT saxels mravlobiT ricxvSi -eb
daerTvis . Zvel qarTul enaSi ki mravlobiT ricxvs -n (nari) aRniSnavda .
mravlobiTi ricxvis Zveli niSnani -n (nari) dResac Semonaxulia
Cvens enaSi .
gaixsene lado asaTianis leqsi:
`hei, Tqven, aragvelebo, gaumaZRarno omiTa!~
daimaxsovre:
saxelobiTi brunva – meomarni
wodebiTi brunva – meomarno
9
simravlis aRmniSvneli sityvebi
yuradRebiT waikiTxe winadadebebi:
1 . mxne da dauRalavma mefem uamravi eklesia da monasteri aaSena .
2 . uRran tyeSi budobda mravali nadiri .
ra SeniSne?
gaixsene sityvebi:
bevri, mravali, uamravi, uTvalavi, uricxvi, auarebeli, yvela,
uklebliv yvela . . .
radgan es sityvebi erTze mets isedac aRniSnavs, maTTan arsebiT
saxels niSani eb aRar sWirdeba:
daakvirdi:
uricxvi meomari auarebeli muzaradi
daimaxsovre:
amave wess emorCileba es sityvebic: cota, ramdenime, sxvadasxva,
zogi da zogierTi:
cota furceli; ramdenime fanqari; sxvadasxva feri;
zogierTi naxati; zogi adamiani
10
arsebiTi saxelis bruneba
daaakvirdi qvemoT Camoweril winadadebebs:
arwivi Zalian swrafia .
arwivs sacxovreblad mTiani adgilebi uyvars .
arwivis xmiT gulgaxeTqili frinvelebi aqeT-iqiT ifantebian .
rogorc xedav, sityvas arwivi yvela winadadebaSi sxvadasxva
dabo loeba aqvs .
gaixsene, ra hqvia arsebiTi saxelis ase cvlilebas?
qarTul enaSi Svidi brunvaa . vnaxoT, rogor icvlis daboloebas
arwivi Svidive brunvaSi:
(1) saxelobiTi arwivi Zlieri frinvelia .
(2) moTxrobiTi arwivma caSi Seinavarda .
(3) micemiTi arwivs frinvelTa mefes uwodeben .
(4) naTesaobiTi arwivis Tvalebs ra daemaleba!
(5) moqmedebiTi arwiviT amayoben mTaSi mcxovrebni .
(6) viTarebiTi arwivad yofnas yvela frinveli isurvebda .
(7) wodebiTi arwivo, mzesTan afrindi!
sityvas arwivi brunebisas Sesabamisi brunvis niSani daemata .
11
arsebiTi saxelis kveca
Sen ici, rom zogierTi arsebiTi saxeli ikveceba . kveca sityvis
fuZis bolo xmovnis dakargvas hqvia .
Seadare erTmaneTs:
arwivis bude wvrili da maRalia .
arwivebi martSive iwyeben xolme axali budis keTebas .
ra daemarTa sityvas bude? boloSi aso dakarga, Seikveca:
bude-is
1 . saxelobiTi bude
2 . moTxrobiTi budem
3 . micemiTi budes
4 . naTesaobiTi budis
5 . moqmedebiTi budiT
6 . viTarebiTi buded
7 . wodebiTi budev
romel brunvebSi Seikveca arsebiTi saxelis fuZe?
daimaxsovre: a da e xmovanze dasrulebuli zogi arsebiTi saxeli
ikveceba .
12
arsebiTi saxelis kumSva
zogierTi arsebiTi saxeli ikumSeba . sityvis fuZidan xmovnis
amovardnas kumSva ewodeba .
Seadare erTmaneTs:
1 . wylis piras lomma bunagi gaikeTa .
2 . xvadi lomi Zu loms saWmlis SovnaSi Svelis .
ra daemarTa arsebiT saxels wyali?
SuaSi aso amouvarda, SeikumSa: wyal-is
1 . saxelobiTi wyali
2 . moTxrobiTi wyalma
3 . micemiTi wyals
4 . naTesaobiTi wylis (wyalis)
5 . moqmedebiTi wyliT (wyaliT)
6 . viTarebiTi wylad (wyalad)
7 . wodebiTi wyalo
romel brunvebSi SeikumSa arsebiTi saxelis fuZe?
13
kumSvad-kvecadi saxelebi
pepela
peplis frTebi sifrifanaa .
zogierTi arsebiTi saxeli ikumSeba da Tan ikveceba .
fanjara
fanjris rafaze Citi dafrinda .
ra daemarTa sityvebs fanjara da pepela? fuZis SuaSi aso
amouvarda, fuZis boloSi aso moekveca . es arsebiTi saxelebi
kumSvad-kvecadia .
1 . saxelobiTi pepela
2 . moTxrobiTi pepelam
3 . micemiTi pepelas
4 . naTesaobiTi peplis (pepelais)
5 . moqmedebiTi pepliT (pepelaiT)
6 . viTarebiTi peplad
7 . wodebiTi pepelav
daimaxsovre kidev ori kumSvad-kvecadi arsebiTi saxeli:
qveyana, qarxana .