raport roczny 2017 - pkobp.pl · raport roczny 2017 sytuacja finansowa jednostek samorządu...
TRANSCRIPT
Raport Roczny 2017 Sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego
Departament Analiz Ekonomicznych Zespół Analiz Sektorowych [email protected] Warszawa, lipiec 2017
Synteza………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………….…....…..…….....3 Sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego (zróżnicowanie wg typów)...............................................6
Najsilniejszy segment sektora JST - miasta na prawach powiatu (powiaty grodzkie)..............................................22
Aneks metodologiczny………………………….…………………...........................................................................................................................36
2
Spis treści
3
Przedmiotem raportu jest ocena zmian sytuacji finansowej sektora jednostek samorządu terytorialnego (JST) na podstawie analizy: dochodów, wydatków i wyników budżetów, aktywności inwestycyjnej, stopnia samodzielności finansowej, a także zadłużenia. Podstawą analizy są najbardziej aktualne dane za 2016 r. oraz prognozy na lata 2017 – 2019 zawarte w Wieloletniej Prognozie Finansowej (WPF) składanej przez samorządy w Ministerstwie Finansów. Badana zbiorowość obejmuje 2478 gmin, 66 miast na prawach powiatu (powiatów grodzkich), 314 powiatów ziemskich i 16 województw.
Synteza
Główne czynniki zewnętrzne determinujące sytuację w sektorze JST w 2016 r.:
↑ korzystne otoczenie makroekonomiczne (wzrost PKB o 2,8% r/r i 3,9% w 2015),
↑ program rządowy Rodzina plus realizowany od 1 kwietnia 2016 r.,
↑ ożywienie na rynku nieruchomości,
opóźnienia w przygotowaniach do wykorzystania środków z perspektywy finansowej UE na lata 2014 – 2020.
• Istotny wzrost dochodów ogółem sektora JST w 2016 r. (7,4% r/r wobec 2,4% r/r w 2015) wynikiem nie tylko korzystnej koniunktury (wzrost wpływów z PIT i CIT o 7,5% r/r), ale także dzięki dotacjom przekazanym z budżetu państwa na finansowanie programu rządowego Rodzina plus. Wpłynęły one na wzrost dochodów budżetowych całego sektora o 9%, gmin o 14,7% i miast na prawach powiatu (bez m.st. Warszawy) o 6,9%.
• Negatywny wpływ opóźnień w absorpcji środków UE na dochody sektora JST w 2016 r. (6,7 mld zł vs 14,6 mld zł w 2015) i spadek udziału środków UE w dochodach ogółem do 3,1% wobec 7,9% w 2015 r. Spadek środków z budżetu UE dotyczył wszystkich województw – najwyższy zanotowano w warmińsko-mazurskim (-75% r/r), podkarpackim i podlaskim (po 73% r/r).
• Miasta grodzkie nadal najsilniejszym sektorem JST ze względu na wysoki udział dochodów własnych w dochodach ogółem: 74,9% w Warszawie i 58,3% w pozostałych miastach grodzkich, wobec 44,3% w gminach i 35,4% w powiatach.
• Wzrost dochodów per capita średnio w całym sektorze JST o 7,4% r/r.; wyższe dochody per capita w porównaniu ze średnią krajową, oprócz województwa mazowieckiego, osiągnęły województwo pomorskie (+6%), zachodniopomorskie (+4%) i dolnośląskie (+1%).
• Mocno zróżnicowana sytuacja finansowa gmin wiejskich: wysokie dochody per capita w gminach osiągających dochody np. z kopalni odkrywkowych (35 tys. zł w Kleszczowie), wobec średniej dla gmin wiejskich na poziomie ok. 4 tys. zł.
• Regres w inwestycjach (-34,4% r/r vs -6,8% w 2015) w konsekwencji opóźnień w absorpcji środków z perspektywy finansowej 2014 – 2020. Inwestycje finansowane ze środków UE to 1,7 mld zł wobec 11,1 mld zł w 2015 r.; spadek we wszystkich segmentach sektora JST, przy czym największy w województwach (o 4,3 mld zł, tj. o 58,4% r/r) i miastach na prawach (o 4,5 mld zł, tj. o 36,8% r/r).
• Znaczne zróżnicowanie wydatków inwestycyjnych per capita, przy średniej krajowej w 2016 r. na poziomie 635 zł: od 73% średniej krajowej w województwie warmińsko-mazurskim do 116% w województwie mazowieckim.
• Kolejny rok dodatniego wyniku budżetów na koniec 2016 r. (wzrost o 4 mld zł r/r) i znaczna nadwyżka operacyjna (20,5 mld zł, tj. +12,6% r/r) wskazują na gromadzenie przez samorządy środków koniecznych do wykorzystania dotacji UE.
• Rok 2016 kolejnym okresem zmniejszania kwoty długu generowanej przez JST (-3,7% r/r i -0,7% r/r w 2015) w efekcie ograniczania przez samorządy zaciągania zwrotnych źródeł finansowania inwestycji w sektorze JST; spadek zbiorczego zadłużenia zanotowały wszystkie rodzaje samorządów.
• Zmniejszenie o 3,7 pp poziomu relacji zobowiązań do dochodów (32,3% vs 36,0% w 2015) w wyniku wzrostu dochodów przy jednoczesnym spadku kwoty długu. Nadal wysokie obciążenie zobowiązaniami budżetów miast o liczbie ludności pow. 200 tys. (52,1%), przy znacznym zróżnicowaniu: od 2,9% dochodów ogółem w Rybniku do 94% w Wałbrzychu; w 7 miastach zobowiązania przekroczyły 60% uzyskanych dochodów (12 w 2015).
• Nadal niski udział zobowiązań z tytułu emisji obligacji w zobowiązaniach ogółem sektora JST w 2016 r. (6,2% i 5,8% w 2015). Szczególna pozycja Warszawy: w 2016 r., podobnie jak w 2015 r., wartość obligacji to 2,2 mld zł (52% wartości emisji papierów wartościowych całego sektora).
• Nierównomierne rozłożenie zadłużenia SP ZOZ: koncentracja 25% ogólnej kwoty zadłużenia w 3 jednostkach i 50% długu w 9. W 2016 r. zadłużenie SPZOZ dotyczyło 261 JST (280 w 2015), w tym 16 województw, 163 powiatów, 62 gmin oraz 20 powiatów grodzkich. Budżety województw najbardziej zagrożone zobowiązaniami SP ZOZ - skumulowanie zadłużenia (łączna wartość zobowiązań własnych województw oraz zobowiązań nadzorowanych przez nie SP ZOZ) podniosło poziom zadłużenia w 2016 r. z 50,1% do 68,2%; zgodnie z ustawą o działalności leczniczej samorządy są zobowiązane do pokrycia ujemnego wyniku nadzorowanej jednostki.
.
4
Synteza cd.
• Wg projektów Wieloletniej Prognozy Finansowej (WFP) złożonych przez JST w Ministerstwie Finansów, w 2017 r. oczekiwany jest: wzrost dochodów (4,7% r/r) i wydatków (14,2% r/r) w sektorze JST. wyraźny wzrost inwestycji do ok. 44 mld zł (ok. 77% r/r) związany z przyspieszeniem absorpcji środków UE (ok. 5-krotny
wzrost wydatków inwestycyjnych związanych z projektami UE). wzrost kwoty długu do ok. 77 mld zł (11,7% r/r), przy powolnym zmniejszaniu do 73 mld zł w 2019 r.
• Wg Regionalnej Izby Obrachunkowej (RIO) na podstawie projektów WFP złożonych przez JST na koniec 2016 roku, indywidualny wskaźnik zadłużenia nie zostanie spełniony w 2017 r. w 31 jednostkach, w 2018 r. przez 37 i w 2019 r. przez 37.
• W naszej ocenie w rocznej perspektywie istotne dla funkcjonowania sektora JST będą:
↑ sprzyjające otoczenie makroekonomiczne,
↑ wdrażanie programów unijnych w ramach perspektywy 2014 – 2020,
↑ korzystne rozwiązania regulacyjne wzmacniające zabezpieczenia przed niekontrolowanym zadłużeniem gmin (nowelizacja ustawy o RIO); wejście w życie regulacji dotyczących tego problemu zawartych w ustawie o RIO opóźni się ze względu na zawetowane całej ustawy przez Prezydenta,
↓ indywidualny wskaźnik zadłużenia, który może ograniczyć liczbę JST spełniających warunki do zaciągania nowych zobowiązań i jednocześnie zachęcić stosowanie przez niektóre samorządy niedopuszczalnych konstrukcji prawnych obchodzenia indywidualnego wskaźnika zadłużenia,
↓ decyzje o systemie dopłat wyrównawczych, tzw. „janosikowe” (niezakończona faza uzgodnień między rządem i stroną samorządową i przedłużenie tymczasowych rozwiązań na lata 2017 – 2019),
↓ wzrost ryzyka pośredniego związanego z: (1) reformą szpitali (tworzenie sieci szpitali i regulowanie zadłużenia przez samorząd), (2) projektem ustawy dotyczącej podniesienia kwoty wolnej od podatku (mniejsze wpływy z podatku PIT), (3) nowymi zadaniami bez w pełni zapewnionych środków finansowych, jak np. współuczestniczenie w programach mieszkaniowych (przygotowanie infrastruktury) czy dofinansowanie reformy edukacji i (4) nowymi regulacjami dotyczącymi odebrania statusu miejscowości uzdrowiskowych gminom i miastom, w których powietrze jest zanieczyszczone (utrata dochodów z opłaty uzdrowiskowej i podwyższone koszty ochrony środowiska).
5
Synteza cd.
x/ definicje w Aneksie metodologicznym
Źródło: obliczenia własne na podstawie danych Ministerstwa Finansów, www.mf.gov.pl
Wskaźniki finansowe x/ – JST ogółem
6
L.p. Wyszczególnieniejedn.
miary2015 2016 r/r
1 Dochody ogółem mld zł 199,0 213,7 7,4%
Dochody własne podstawowe mld zł 58,3 58,1 -0,2%
Dochody z tytułu podatków PIT i CIT mld zł 45,2 48,5 7,5%
Dotacje mld zł 44,2 54,0 22,0%
w tym Program Rodzina plus mld zł .- 17,6 x
Subwencja ogólna mld zł 51,3 53,0 3,3%
2 Wydatki ogółem mld zł 196,4 206,0 4,9%
w tym wydatki inwestycyjne mld zł 37,2 24,4 -34,4%
3 Wynik budżetu mld zł 2,6 7,6 193,2%
Wynik operacyjny mld zł 18,2 20,5 12,6%
4 Zobowiązania ogółem mld zł 71,6 69,0 -3,7%
w tym kredyty i pożyczki mld zł 67,3 64,7 -4,0%
5 Na mieszkańca
dochody ogółem zł 5 178 5 560 7,4%
wydatki ogółem zł 5 110 5 362 4,9%
wydatki inwestycyjne zł 968 635 -34,4%
6 Udziały
podatków PIT i CIT w dochodach ogółem % 22,7 22,7 x
subwencji i dotacji w dochodach ogółem % 48,0 50,1 x
wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem % 18,9 11,8 x
zobowiązań w dochodach ogółem % 36,0 32,3 x
kredytów i pożyczek w zobowiązaniach ogółem % 94,0 93,7 x
7 Liczba JST z deficytem budżetowym 800 563 -29,6%
Struktura dochodów własnych ogółem * w 2016 r.
Struktura dochodów ogółem JST
Struktura dochodów wg typu JST w 2016 r.
Struktura dochodów JST – systemowo niski udział dochodów własnych
• Systemowo słaba samodzielność ekonomiczna samorządów w efekcie niskiego udziału w dochodach ogółem dochodów własnych podstawowych (bez wpływów z PIT i CIT), tj. takich, którymi samorządy mogą dysponować samodzielnie (spadek o 2,1 pp r/r w 2016).
• Znaczna wrażliwość dochodów JST na zmiany koniunktury gospodarczej w związku z wysokim udziałem wpływów z PIT oraz CIT i z podatku od nieruchomości w dochodach własnych ogółem (65% w 2016).
• Istotna zmiana struktury budżetów JST w 2016 r. (wzrost udziału dotacji o 3,1 pp r/r) w konsekwencji przekazania środków z budżetu państwa na finansowanie przez samorządy programu Rodzina 500 plus, przy jednoczesnym spadku dotacji z UE.
7
*/ dochody własne ogółem zawierają dochody podatkowe z PIT i CIT
31,1% 29,4% 26,9% 27,0% 27,7% 27,9% 29,0% 29,4% 29,3% 27,2%
25,3% 25,3% 21,7% 20,3% 21,2% 21,2% 21,1% 21,4% 22,7% 22,7%
15,6% 16,7% 22,1% 22,8% 23,0% 22,4% 22,0% 22,9% 22,2% 25,3%
28,0% 28,4% 29,3% 29,0% 28,2% 28,6% 27,9% 26,3% 25,8% 24,8%
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
dochody własne podstawowe dochody z PIT i CIT dotacje subwencje
udział w podatku PIT
38,5%
udział w podatku CIT
7,0% podatek od
nieruchomości 19,5%
dochody z majątku
6,9%
pozostałe dochody i
opłaty 28,1%
44,3% 58,3%
74,9%
35,4% 53,4%
29,8% 20,3%
13,3%
21,9%
32,1%
25,9% 21,4% 11,8%
42,7%
14,5%
gminy miasta naprawachpowiatu
Warszawa powiaty województwa
dochody własne ogółem dotacje celowe subwencje
• Dochody ogółem sektora JST w 2016 r. wzrosły w efekcie:
- większych wpływów z PIT i CIT (7,5% r/r) oraz,
- przekazania środków z budżetu państwa na realizację programu Rodzina 500 plus (wzrost dochodów budżetowych całego sektora o 9,0%, w gminach o 14,7% i w powiatach grodzkich, bez Warszawy, o 6,9%).
• Negatywny wpływ na dochody sektora JST opóźnień w absorpcji środków UE (spadek dotacji -54% r/r).
Dochody JST ogółem – koniunktura i dotacje na zadania zlecone przez administrację rządową czynnikami wzrostu dochodów
8
Dochody ogółem Dochody z PIT i CIT
Dotacje dla sektora JST
131 143
155 163 171 177 183
194 199 214
12,3
8,5 9,0
5,1 5,2
3,6 3,4
5,9
2,4
7,4
0
5
10
15
0
50
100
150
200
250
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
% mld zł
dochody ogółem dynamika r/r (p)
25,6 28,5 27,0
PIT 28,5 29,4 30,8
32,5 35,1
38,1 41,1
7,6 7,5 6,6
CIT 7,5
6,9 6,8 6,3 6,4 7,1 7,4 0
15
30
45
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
mld zł
17,8 19,3
17,6 14,6
6,7 11,8
10,4
0
20
40
60
2015 2016
mld zł
dotacje na zadania zlecone program 500+
dotacje UE dotacje pozostałe
Dochody ogółem wg typu JST w 2016 r. (w mld zł) na mieszkańca
Północny 7,0 tys.
Dochody ogółem na mieszkańca w 2016 r. wg województw w relacji do średniej krajowej
Południowy 10,9 tys.
Zróżnicowanie dochodów JST wg typu i województw – miasta na prawach powiatu najsilniejszym segmentem sektora
• Koncentracja ponad 1/3 dochodów całego sektora JST w miastach na prawach powiatu; szczególna pozycja Warszawy (1/5 dochodów ogółem wszystkich powiatów grodzkich).
• Wzrost dochodów per capita średnio w całym sektorze JST o 7,4% r/r, przy znacznym zróżnicowaniu: wyższe dochody per capita w porównaniu ze średnią krajową, oprócz województwa mazowieckiego, osiągnęły województwo pomorskie (+6%), zachodniopomorskie (+4%) i dolnośląskie (+1%).
• Mocno zróżnicowana sytuacja finansowa gmin wiejskich: wysokie dochody per capita w gminach osiągających dochody np. z kopalni odkrywkowych (Kleszczów 35 tys. zł i Rząśnia 8 tys. zł), wobec średniej dla gmin wiejskich na poziomie ok. 4 tys. zł.
9
gminy miejskie 22,7 11%
gminy miejsko-wiejskie
34,7 16%
gminy wiejskie 44,4 21%
miasta na prawach powiatu
59,7 28%
Warszawa 14,7 7%
powiaty ziemskie
23,9 11%
województwa 13,5 6%
średnia krajowa
80
100
120
Mazo
wie
ckie
Po
mo
rski
e
Zach
odnio
pom
ors
kie
Do
lno
śląsk
ie
Warm
ińsk
o-M
azu
rski
e
Kuja
wsk
o-P
om
ors
kie
Wie
lko
pols
kie
Łódzk
ie
Mało
pols
kie
Lubusk
ie
Po
dla
skie
Św
ięto
krzy
skie
Ślą
skie
Opo
lski
e
Lubel
skie
Po
dka
rpack
ie
%
3 9
44
3 8
03
3 8
96
4 0
59
5 4
95
8 4
18
92
8
35
1
0
3 000
6 000
9 000
gm
iny
mie
jski
e
mie
jsko
-wie
jski
e
wie
jski
e
mia
sta n
a p
raw
ach
po
wia
tu (
bez
W-w
y)
Wars
zaw
a
po
wia
ty
wo
jew
ództ
wa
w zł
2015
2016
Dotacje na projekty UE – opóźnienia w absorpcji środków UE z perspektywy finansowej 2014 - 2020
• Marginalny udział dotacji UE w 2016 r. w dochodach ogółem sektora JST (3,1% wobec 7,9% w 2015), nieco większy w budżetach województw (18,4% vs 28,2% w 2015), które były zaangażowane w duże projekty infrastrukturalne (refinansowanie poniesionych wydatków).
• Spadek dochodów z budżetu UE we wszystkich województwach – najwyższy w województwach: warmińsko-mazurskim (-75% r/r), podkarpackim i podlaskim (po 73% r/r).
10
Dochody ze źródeł zagranicznych na finansowanie i współfinansowanie projektów unijnych w 2016 r.
ogółem udział w dochodach ogółem wg typu JST
Dochody ze źródeł zagranicznych w 2016 r. wg województw
100,6
71,8
23,6 11,0
1,2 (1,2%)
2,6 (3,5%)
0,3 (1,4%) 2,5
(18,4%)
0
40
80
120
gminy powiatygrodzkie
powiatyziemskie
województwa
mld zł
dotacje z UE
dochody bez dotacji UE 2016
udział dotacji UE w dochodach ogółem ( % )
3,1% 11,6 11,2
13,3 14,5 14,0
15,6 14,6
6,7
0
6
12
18
20
09
(3-ci ro
kpersp
ekt. 20
07-1
3)
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
(3-ci ro
kpersp
ekt. 20
14-2
0)
mld zł
`
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
Mazo
wie
ckie
Ślą
skie
Mało
pols
kie
Łódzk
ie
Do
lno
śląsk
ie
Po
mo
rski
e
Zach
odnio
pom
ors
kie
Lubel
skie
Kuja
wsk
o-P
om
ors
kie
Wie
lko
pols
kie
Po
dka
rpack
ie
Opo
lski
e
Warm
ińsk
o-M
azu
rski
e
Św
ięto
krzy
skie
Po
dla
skie
Lubusk
ie
mld zł
2015 2016
Zmiana kierunków wydatków na projekty z udziałem środków UE w ramach perspektywy finansowej 2014 – 2020
• Zmiana kierunków finansowania projektów w ramach perspektywy 2014 – 2020 w porównaniu z perspektywą 2007- 2013: wzrost o 80% środków na programy regionalne i spadek o 20% na programy krajowe.
• W 2016 r. spadek r/r udziału wydatków na transport i łączność (-4,3 pp) oraz gospodarkę komunalną (-5,1 pp), natomiast wzrost wydatków na administrację publiczną (+9,1 pp) oraz oświatę i wychowanie (+8,5 pp).
11
Wybrane kierunki wydatków na projekty z udziałem środków UE
7,7
13,0
16,5
39,4
12,8
4,5
7,4
43,7
Gospodarkakomunalna
Oświata iwychowanie
Administracjapubliczna
Transport iłączność
0 10 20 30 40 50
%
2015
2016
Dostępne środki UE w ramach perspektyw finansowych
17,3 31,3
51,7
41,6
0
20
40
60
80
2007 - 2013 2014 - 2020
mld euro
16 Programów Regionalnych Programy Krajowe
Wydatki ogółem – regres wydatków inwestycyjnych
• W 2016 r. w sektorze JST wyższe tempo wzrostu dochodów (+7,4% r/r) niż wydatków (+4,9%), z wyjątkiem województw, których budżety w nikłym stopniu zasiliły dotacje celowe na realizację programu Rodzina 500 plus.
• Spadek udziału wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem we wszystkich rodzajach samorządów: największy w województwach (-18,7pp).
12
Wydatki ogółem JST Tempo wzrostu wydatków i dochodów (2015=100)
Udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem JST
129 145 168
178 182 180 184 197 196 206
7,8
12,2
15,6
6,0
2,2
-0,1 1,9
7,0
-0,2
4,9
-4
0
4
8
12
16
0
50
100
150
200
250
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
% mld zł
wydatki dynamika r/r (prawa skala)
4,9%
14,2%
3,0%
-0,6%
-26,7%
ogółem gminy miasta naprawachpowiatu
powiatyziemskie
województwa
dochody
wydatki
10,8%
10,7%
12,7%
24,4%
11,8%
gminy
miasta na prawachpowiatu
powiaty ziemskie
województwa
ogółem
2015
2016
Wydatki inwestycyjne - regres inwestycji we wszystkich rodzajach JST
• Kolejny rok regresu w inwestycjach komunalnych (-34,4% r/r w 2016 vs -6,8% w 2015) na skutek opóźnień w absorpcji środków UE w ramach perspektywy finansowej 2014 – 2020.
• Spadek wydatków inwestycyjnych r/r w 2016 r. we wszystkich segmentach sektora JST, przy czym największy w miastach na prawach powiatu (o 4,5 mld zł) i w województwach (o 4,3 mld zł).
• Znaczne zróżnicowanie wydatków inwestycyjnych per capita, przy średniej krajowej w 2016 r. na poziomie 635 zł: od 73% średniej krajowej w województwie warmińsko-mazurskim do 116% w województwie mazowieckim.
13
Dynamika wydatków inwestycyjnych wg rodzaju JST (2015=100)
Wydatki inwestycyjne wg rodzaju JST Wydatki inwestycyjne i dynamika zmian wydatków inwestycyjnych i bieżących (2015=100)
26,3
30,8
41,6 43,3 41,2
34,4 33,5
39,9 37,2
24,4 7,7
17,4
35,0
4,0
-4,8
-16,5
-2,6
19,2
-6,8
-34,4 -40
-20
0
20
40
0
10
20
30
40
50
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
% mld zł
wydatki inwestycyjne
wyd. inwestycyjne r/r (prawa skala)
wyd. bieżące r/r (prawa skala)
15,1 14,2 10,6
13,6 12,2
7,7
3,4 3,4
3,0
7,7 7,4
3,1
0
10
20
30
40
2014 2015 2016
mld zł
województwa powiaty ziemskie
miasta na prawach powiatu gminy
-25,1%
-36,8%
-12,4%
-58,4% gminy miasta na
prawachpowiatu
powiaty ziemskie województwa
2015/2014 2016/2015
Wydatki inwestycyjne – opóźnienia w realizacji perspektywy finansowej 2014 – 2020
• Marginalne znaczenie środków UE w finansowaniu inwestycji w 2016 r. w całym sektorze (1,7 mld zł vs 11,1 mld zł w 2015).
• Niewielki w porównaniu z rokiem 2015 udział wydatków inwestycyjnych finansowanych środkami zagranicznymi w wydatkach inwestycyjnych ogółem, z wyjątkiem województw, gdzie nadal 1/4 wydatków inwestycyjnych finansowały środki zagraniczne (51% w 2015).
14
Udział wydatków inwestycyjnych finansowanych ze środków zagranicznych w wydatkach inwestycyjnych ogółem
Wydatki inwestycyjne z udziałem środków zagranicznych
ogółem wg typu JST
25,6%
2,4%
1,7%
5,9%
3,9%
6,9%
województwa
powiaty ziemskie
Warszawa
miasta na prawachpowiatu
gminy
ogółem
2015 2016
0,419
0,385
0,021
0,070
0,787
gminy
miasta na prawachpowiatu
Warszawa
powiaty
województwa
mld zł
2014 2015 2016
28,6 23,4 22,8
27,1 26,1 22,7
12,6 11,0 10,7
12,8 11,1 1,7
0
15
30
45
2011 2012 2013 2014 2015 2016
wydatki inwestycyjne finansowane środkami zagranicznymi
pozostałe inwestycyjne
Wynik budżetów JST – kolejny rok na plusie
• Rok 2016 kolejnym rokiem z dodatnim wynikiem finansowym całego sektora JST (wzrost o 4 mld zł r/r).
• Zdecydowana większość JST z nadwyżką budżetową (80% ogółu), deficyt w 563 jednostkach wobec 800 w 2015 r.
Wynik budżetów wg typu JST Wynik planowany i wykonany
15
w dochodach
ogółemw PKB
2014 1,24 0,14
2015 1,31 0,15
2016 3,57 0,41
lata
Udział nadwyżki (w %)
2,3
-2,6
-13,0 -15,0
-10,3
-3,0 -0,4
-2,4
2,6 7,6
-30
-20
-10
0
10
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
mld zł
plan wykonanie
3,6
2,5
0,6 0,9
-1
0
1
2
3
4
gminy miasta naprawachpowiatu
powiatyziemskie
województwa
mld zł 2015
2016
Wynik operacyjny sektora JST – gromadzenie środków na wkład własny
Nadwyżka operacyjna sektora JST
• Rok 2016 kolejnym rokiem wzrostu nadwyżki operacyjnej (dochody bieżące minus wydatki bieżące) całego sektora JST, przy utrzymaniu wysokiego tempa wzrostu wolnych środków (12,6% r/r i 11,7% w 2015).
• Powiaty grodzkie najsilniejszym segmentem sektora JST w 2016 r.: 66 miast na prawach powiatu dysponowało nadwyżką operacyjną w wysokości ponad 6 mld zł, tj. ok. 30% całej nadwyżki w sektorze JST, natomiast ponad 2 tys. gmin miało do dyspozycji 10 mld zł, choć należy zauważyć, że ta kwota wzrosła o 19% r/r.
• Dodatni wynik budżetów i rosnąca nadwyżka operacyjna wskazują na gromadzenie przez samorządy środków koniecznych do wykorzystania środków UE w ramach perspektywy 2014 – 2020.
16
wg rodzajów JST ogółem
9,3
20,5
6
12
18
24
200
7
200
8
200
9
201
0
201
1
201
2
201
3
201
4
201
5
201
6
mld zł 10,4
6,2
2,1 1,9
0
4
8
12
gminy miasta naprawachpowiatu
powiatyziemskie
województwa
mld zł 2015
2016
Zobowiązania JST – stabilizacja poziomu zobowiązań
Zobowiązania JST
• Kolejny rok spadku zobowiązań (-3,7% r/r vs -0,7% r/r w 2015) efektem słabnących inwestycji w sektorze JST; spadek zbiorczego zadłużenia zanotowały wszystkie rodzaje samorządów.
• W 2016 r., podobnie jak w roku poprzednim, koncentracja zadłużenia w największych miastach (48% zadłużenia całego sektora wobec 34% w gminach, 8% w powiatach i 10% w województwach).
17
Zobowiązania JST wg typów JST
Tempo wzrostu zobowiązań r/r wg typów JST
25,9 28,8
40,3
55,1
65,8 67,8 69,2 72,1 71,6 69,0
4,0
11,0
40,0 36,7
19,4
3,1 2,0 4,3
-0,7 -3,7 -10
0
10
20
30
40
0
20
40
60
80
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
% mld zł
zobowiązania dynamika r/r (prawa skala)
-3,8% -3,0%
3,6%
-1,7% -1,8%
-6,2%
-0,8%
-3,1%
-4,7% -5,4%
gminy Warszawa miasta naprawachpowiatu
powiatyziemskie
województwa
2015/2014 2016/2015
10,0
gminy 23,9
11,3
miasta na prawach powiatu
32,8
2,6 powiaty ziemskie 5,6 2,0
województwa
6,8
0
5
10
15
20
25
30
35
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
mld zł
Zobowiązania JST – malejąca relacja do dochodów ogółemx/
Udział zobowiązań w dochodach ogółem
• Zmniejszenie o 3,7 pp poziomu relacji zobowiązań do dochodów (32,3% vs 36,0% w 2015) w wyniku wzrostu dochodów przy jednoczesnym spadku kwoty długu.
• Wysokie obciążenie zobowiązaniami budżetów województw i największych miast, przy znacznym zróżnicowaniu: od 2,9% w Rybniku do 94% w Wałbrzychu i 87,8% w Toruniu; w 5 miastach zobowiązania przekroczyły 60% uzyskanych dochodów (w 12 w 2015).
• Wg RIO, na podstawie projektów wieloletniej prognozy finansowej złożonych przez JST na koniec 2016 r., indywidualny wskaźnik zadłużenia nie zostanie spełniony w 2017 r. przez 31 jednostek.
18
ogółem wg typów JST
Liczba JST wg maksymalnego dopuszczalnego poziomu spłaty zadłużenia (% dochodu) obliczonego przez RIO wg art. 243 ust 1 i 2
x/ do 2013 r. wg art. 170 uofp z 2005 r. jeden z ustawowych limitów dopuszczalnego poziomu zobowiązań wynosił 60% dochodów ; od 2014 obowiązuje indywidualny wskaźnik zadłużenia dla każdej jednostki (w art. 243 uofp z 2011).
180
304
698
1011
544
63
8
powyżej 15,0%
12% - 15,0%
9,0% - 12,0%
6,0% - 9,0%
3,0% - 6,0%
0,0% - 3,0%
poniżej 0,0%
0 300 600 900 1200
2016 2017
23,4%
38,6% 45,5%
23,2%
50,1%
gminy Warszawa miasta naprawachpowiatu
powiatyziemskie
województwa
2015 2016
60% dochodów
19,7% 21,2% 26,0%
33,8% 38,4% 38,2% 37,7% 37,1% 36,0%
32,3%
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
60% dochodów
Zobowiązania JST – nierównomierne zagrożenie budżetów długami SPZOZ
• Nierównomierne rozłożenie zadłużenia SP ZOZ: koncentracja 25% ogólnej kwoty zadłużenia w 3 jednostkach i 50% długu w 9. W 2016 r. zadłużenie SPZOZ dotyczyło 261 JST (280 w 2015), w tym 16 województw, 163 powiatów, 62 gmin oraz 20 miast na prawach powiatu.
• Budżety województw najbardziej zagrożone zobowiązaniami SP ZOZ - skumulowanie zadłużenia (łączna wartość zobowiązań własnych województw oraz zobowiązań nadzorowanych przez nie SP ZOZ) podniosło poziom zadłużenia w 2016 r. z 50,1% do 68,2%; zgodnie z ustawą o działalności leczniczej samorządy są zobowiązane do pokrycia ujemnego wyniku nadzorowanej jednostki.
• Stabilizacja wydatków na obsługę długu na poziomie ok. 1% wydatków ogółem w związku z ograniczeniem wzrostu zobowiązań w całym sektorze JST.
19
Tempo wzrostu dochodów i zobowiązań (2015=100)
Obciążenie budżetów JST zobowiązaniami nadzorowanych jednostek w 2016 r. (skumulowany wskaźnik zadłużenia w %)
Koszty obsługi długu
0
0,5
1
1,5
2
0
1
2
3
4
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
%
mld zł
koszty obsługi długu (lewa skala)
udział obsługi długu w wydatkach ogółem (prawa skala)
16,1%
6,1% 2,9% 1,1%
-21,1%
-6,2%
-0,8% -3,1% -4,7% -5,4%
gminy Warszawa miasta naprawachpowiatu
powiatyziemskie
województwa
dochody
zobowiązania
23,5%
39,0% 46,8%
28,9%
68,2%
gminy Warszawa miasta naprawachpowiatu
powiaty województwa
ogółem zobowiązania skumulowane
60% dochodów
Zobowiązania JST wg tytułów – nadal nikły udział obligacji komunalnych
• Nadal niski udział zobowiązań z tytułu emisji obligacji w zobowiązaniach ogółem sektora JST w 2016 r. (6,2% i 5,8% w 2015)
• Szczególna pozycja Warszawy: w 2016 r., podobnie jak w 2015 r., wartość obligacji to 2,2 mld zł (52% wartości emisji papierów wartościowych całego sektora).
• Najwyższy udział zobowiązań sektora JST w dochodach ogółem w woj. dolnośląskim (44%), najniższy w podlaskim (26%).
20
Zobowiązania wg tytułów dłużnych
Relacja zobowiązań do dochodów ogółem wg województw
Zobowiązania z tytułu emisji papierów wartościowych wg typu JST w 2016 r. (w mln zł) i struktura (w %)
0
20
40
60
80
zadłużenieogółem
kredyty ipożyczki
papierywartościowe
mld zł
2015 2016
gminy 129,9 (3,%)
miasta na prawach powiatu 1 496,9 (35,0%)
Warszawa 2 199,4 (51,5%)
powiaty ziemskie
83,6 (2,0%)
województwa 362,8 (8,5%)
0 10 20 30 40 50 60
Podlaskie
Opolskie
Wielkopolskie
Śląskie
Podkarpackie
Lubuskie
Warmińsko-mazurskie
Pomorskie
Mazowieckie
Małopolskie
Lubelskie
Świętokrzyskie
Zachodniopomorskie
Łódzkie
Kujawsko-pomorskie
Dolnośląskie
%
2015
2016
średnia dla Polski 32,3
Wieloletnia Prognoza Finansowa (WPF) 2015 - 2019 wg projektów JST
• Wg projektów WFP złożonych przez JST w Ministerstwie Finansów, w 2017 r. spodziewany jest wzrost dochodów (4,7% r/r) i wydatków budżetowych (14,2%).
• Wzrost dochodów w 2017 r. oparty jest głównie na założeniu wzrostu wpływów ze sprzedaży majątku (o 31,3% r/r), natomiast wzrost wydatków na założeniu znacznego wzrostu wydatków majątkowych (o 77,8% r/r). Ok. 5-krotnie mają wzrosnąć wydatki inwestycyjne związane z projektami UE (z ok. 3 mld zł w 2016 do ok. 19 mld zł w 2017).
• W ślad za rosnącymi inwestycjami oczekiwany jest wzrost kwoty długu do ok. 77 mld zł (11,7% r/r).
• Wg opinii RIO zawarte w projektach WFP łączne wielkości prognoz do 2019 r. mogą być niedoszacowane, a niektóre z nich nierealistyczne jak np. dochody w 2017 r. ze sprzedaży majątku. Zagrożeniem dla osiągnięcia planowanych dochodów w niektórych gminach i miastach mogą być nowe regulacje jak np. odebranie statusu miejscowości uzdrowiskowych gminom i miastom o wysokim skażeniu powietrza.
21
Dochody i wydatki w latach 2016 – 2019 Wydatki inwestycyjne, w tym związane z projektami współfinansowanymi ze środków UE
Zobowiązania w latach 2016 – 2019
21
4
22
4
23
0
22
6
20
6 23
5
23
1
22
3
-4
0
4
8
12
16
0
50
100
150
200
250
2016wykonanie
2017 2018 2019
% mld zł
dochody ogółem wydatki
dynamika dochodów r/r (p) dynamika wydatków r/r (p)
69,0 77,1 76,4 73,1
-3,7
11,7
-0,9
-4,3 -6
-3
0
3
6
9
12
0
20
40
60
80
2016wykonanie
2017 2018 2019
% mld zł
zobowiązania dynamika (prawa skala)
3,2
18,5 21,7 15,3
21,2
24,7 16,3
13,8
0
9
18
27
36
45
2016 2017 2018 2019
mld zł
pozostałe wydatki inwestycyjne
wydatki inwestycyjne związane z projektami UE
Najsilniejszy segment sektora JST - miasta na prawach powiatu (powiaty grodzkie)
• Koncentracja ponad 1/3 dochodów całego sektora JST w miastach na prawach powiatu; szczególna pozycja Warszawy (1/5 dochodów ogółem wszystkich powiatów grodzkich).
• Większa, w porównaniu z pozostałymi rodzajami samorządów, samodzielność ekonomiczna miast na prawach powiatu z uwagi na wysoki udział dochodów własnych w dochodach ogółem; szczególna pozycja Warszawy (74,9% dochodów ogółem wobec 58,5% w pozostałych miastach).
• Istotny wpływ programu rządowego Rodzina 500 na finanse miast w 2016 r.: wzrost dochodów z tytułu dotacji przekazanych na finansowanie tego zadania w miastach na prawach powiatu (bez Warszawy) o 6,9% i 4,1% w Warszawie. Stosunkowo wyższe dochody per capita w mniejszych miastach (20-50 tys. mieszkańców) głównie dzięki wysokim wpływom do ich budżetów środków transferowych, w tym na program Rodzina 500 plus.
• Znaczny spadek napływu dotacji z UE w 2016 r. do budżetów największych miast (2,7 mld zł wobec 5,2 mld zł w 2015); w Warszawie (-12,8% r/r), w pozostałych miastach (-53,3% r/r).
• Kolejny rok spadku inwestycji w miastach na prawach powiatu (-36,8% r/r vs -10,4% w 2015) i najniższy udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem od 2007 r., tj. pierwszego roku „starej” perspektywy finansowej (10,7% wobec 21,5% w 2007). Spadek r/r wydatków inwestycyjnych we wszystkich grupach miast, stosunkowo niewielki w Warszawie (-6,1% r/r), najwyższy w miastach od 100 do 200 tys. mieszkańców (-49,5%).
• Znaczący spadek wydatków inwestycyjnych finansowanych ze środków UE: w Warszawie (-87,1% r/r), w pozostałych miastach (-89,1% r/r).
• Wydatki na transport i łączność priorytetem wśród inwestycji (w Warszawie 42,3% wydatków inwestycyjnych, w pozostałych miastach 41,4%).
• Znaczne zróżnicowanie nakładów inwestycyjnych na mieszkańca w poszczególnych miastach w 2016 r.: od ponad 1500 zł w Gliwicach do 144 zł w Chełmie, przy średniej na poziomie 596 zł.
• Kolejny rok dodatniego wyniku budżetów (2,5 mld zł wobec 0,7 mld zł w 2015) i rosnąca nadwyżka operacyjna (6,6 mld zł w 2016) efektem gromadzenia środków na wkład własny do nowych projektów w ramach perspektywy 2014 – 2020.
• Pomimo obniżenia poziomu zobowiązań w 2016 r. do 32,8 mld zł (-1,2% r/r) w efekcie zmniejszonych potrzeb inwestycyjnych, nadal wysoki udział w dochodach ogółem (44,1%), przy znacznym zróżnicowaniu: od 2,9%
w Rybniku do 94% w Wałbrzychu; w 7 miastach zobowiązania przekroczyły 60% uzyskanych dochodów wobec 12 w 2015.
Synteza
23
Wskaźniki finansowe x/ – miasta na prawach powiatu
.
24
x/ definicje w Aneksie metodologicznym
Wyszczególnieniejedn.
miary2015 2016 r/r
1 Dochody ogółem mld zł 70,6 74,4 5,5%
Dochody własne podstawowe mld zł 25,8 25,5 -1,0%
Dochody z tytułu podatków PIT i CIT mld zł 19,0 20,4 7,1%
Dotacje mld zł 11,9 14,1 18,2%
w tym Program Rodzina plus mld zł .- 4,4 x
Subwencja ogólna mld zł 13,9 14,5 4,3%
2 Wydatki ogółem mld zł 69,8 71,9 3,0%
w tym wydatki inwestycyjne mld zł 12,2 7,7 -36,8%
3 Wynik budżetu mld zł 0,7 2,5 237,2%
Wynik operacyjny mld zł 5,8 6,2 6,8%
4 Zobowiązania ogółem mld zł 33,2 32,8 -1,2%
w tym kredyty i pożyczki mld zł 29,6 29,1 -1,8%
5 Na mieszkańca
dochody ogółem zł 5 591 5 897 5,5%
wydatki ogółem zł 5 533 5 700 3,0%
wydatki inwestycyjne zł 968 611 -36,8%
6 Udziały
podatków PIT i CIT w dochodach ogółem % 27,0 27,4 x
subwencji i dotacji w dochodach ogółem % 36,5 38,4 x
wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem % 17,5 10,7 x
zobowiązań w dochodach ogółem % 47,1 44,1 x
kredytów i pożyczek w zobowiązaniach ogółem % 89,2 88,7 x
7 Liczba JST z deficytem budżetowym 37 17 -45,9%
• Koncentracja ponad 1/3 dochodów całego sektora JST w miastach na prawach powiatu; szczególna pozycja Warszawy (1/5 dochodów ogółem wszystkich miast na prawach powiatu).
• Stosunkowo wyższe dochody per capita w mniejszych miastach (20-50 tys. mieszkańców) głównie dzięki większym wpływom do ich budżetów środków transferowych (dotacje i subwencje).
Miasta na prawach powiatu najsilniejszym segmentem sektora JST
Udział dochodów ogółem miast na prawach powiatu w dochodach sektora JST w 2016 r. (w mld zł, %)
Dochody ogółem miast na prawach powiatu wg liczby mieszkańców w 2016 r. (w mld zł, w %)
25
Zróżnicowanie dochodów na mieszkańca w miastach na prawach powiatu wg liczby mieszkańców
gminy 101,8 48%
Warszawa 14,7 7%
pozostałe miasta na prawach powiatu
59,7 28%
powiaty ziemskie
23,9 11%
województwa 13,5 6%
do 100 tys. 8,9
12%
100-200 tys. 16,4 22%
pow. 200 tys. 34,4 46%
Warszawa 14,7 20%
6 3
41
5 1
35
5 3
44
6 0
05
8418
0
3000
6000
9000
20-50 tys. 50-100 tys. 100-500 tys. 500-1000 tys. Warszawa
zł
2015 2016
• Istotny wpływ programu rządowego Rodzina 500 na finanse miast - wzrost dochodów z tytułu dotacji przekazanych na finansowanie tego zadania w miastach na prawach powiatu (bez Warszawy) o 6,9% i 4,1% w Warszawie.
• Większa, w porównaniu z pozostałymi rodzajami samorządów, samodzielność ekonomiczna miast na prawach powiatu z uwagi na wysoki udział dochodów własnych w dochodach ogółem; szczególna pozycja Warszawy (74,9% dochodów ogółem wobec 58,5% w pozostałych miastach).
Dochody miast na prawach powiatu – osłabienie tempa wzrostu
Dochody ogółem
Dynamika wzrostu dochodów ogółem
26
Struktura dochodów miast na prawach powiatu
46,9 49,4 50,3 53,9
56,9 61,2 64,2
68,3 70,6 74,4 14,4
5,5
1,8
7,1
5,5
7,7
4,8
6,3
3,4
5,5
0
3
6
9
12
15
0
20
40
60
80
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
% mld zł
dochody dynamika (prawa skala)
33,2% 39,2%
25,3%
35,7% 13,9%
9,4% 6,4%
3,9% 21,2% 11,8%
pozostałe miasta na prawachpowiatu
Warszawa
subwencje
Rodzina plus
dotacje pozostałe
CIT i PIT
dochody własne podstawowe
3,2% 3,8%
6,9%
2,9%
pozostałe miasta naprawach powiatu
Warszawa
2015/2014 2016/2015
• Silny związek głównych źródeł dochodów własnych z koniunkturą gospodarczą (44% z wpływów z PIT i CIT oraz 18% z podatku od nieruchomości).
• W 2016 r. wzrost dochodów z PIT i CIT przy wolniejszym tempie wzrostu (odpowiednio 7,1% vs 7,7% w 2015 oraz 6,1% vs 12,1% w 2015).
• Spadek wpływów ze sprzedaży majątku (-6,8% vs 8,9% w 2015) związany z mniejszą presją na prywatyzację mienia komunalnego wobec rosnącej nadwyżki operacyjnej zgromadzonej przez największe miasta.
Dochody miast na prawach powiatu – koniunktura pomaga budżetom
Struktura dochodów własnych ogółem miast na prawach powiatu w 2016 r.
Tempo wzrostu/spadku głównych źródeł dochodów własnych ogółem miast na prawach powiatu
27
Dochody z PIT i CIT miast na prawach powiatu
dochody z majątku
9%
udział w podatku PIT
41%
udział w podatku CIT
4%
podatek od nieruchomości
18%
podatki i opłaty 4%
pozostałe 24%
7,1%
-7,7%
23,1%
14,9%
2,6%
wpły
wy z
PIT
i C
IT
doch
od
y z
mają
tku
po
date
k o
d c
zyn
no
ści
cyw
ilnych
po
date
k o
d s
padkó
w i
daro
wiz
n
po
date
k o
d n
ieru
cho
mo
ści
2015/2014
2016/2015
CIT 1,7
PIT
18,7
0
5
10
15
20
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
mld zł
• Istotny spadek napływu dotacji z UE w 2016 r. do budżetów największych miast związany zarówno z zakończeniem poprzedniej perspektywy finansowej UE (końcowe rozliczenie projektów), jak i z opóźnieniami w absorpcji środków w ramach perspektywy 2014 – 2020.
Dochody miast na prawach powiatu – marginalne znaczenie dotacji UE
Dochody ze środków UE w budżetach miast na prawach powiatu (w mld zł)
Udział dochodów ze środków UE w dochodach ogółem miast na prawach powiatu (w %)
28
Tempo wzrostu dochodów z UE w miastach na prawach powiatu (w %)
dochody ogółem bez środków z UE
dochody na finansowanie i współfinansowanie projektów UE
4,4%
Warszawa 3,5%
pozostałe miasta na prawach powiatu
2,2
3,5
2,0
2,9
3,6
5,5
4,6 5,3 5,2
2,7
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
-38,8%
2,2%
-12,8%
-53,3%
Warszawa pozostałe miasta naprawach powiatu
2015/2014 2016/2015
Wydatki ogółem miast na prawach powiatu
Udział wydatków inwestycyjnych miast na prawach powiatu w wydatkach ogółem
Wydatki miast na prawach powiatu – regres w inwestycjach
Wydatki inwestycyjne miast na prawach powiatu
• Kolejny rok ograniczania inwestycji w miastach na prawach powiatu (-36,8% r/r vs -10,4% w 2015) w konsekwencji kończenia projektów finansowanych w ramach „starej’ perspektywy oraz opóźnień w absorpcji środków w ramach kolejnej 2014 – 2020.
• Najniższy udział wydatków inwestycyjnych miast na prawach powiatu w wydatkach ogółem od 2007 r., tj. pierwszego roku „starej” perspektywy finansowej (10,7% wobec 21,5% w 2007).
29
45,9 51,2
56,2 59,0 61,5 63,7 65,0
69,7 69,8 71,9
11,4 11,5
9,8
4,9 4,3
3,6
1,9
7,2
0,2
3,0
0
5
10
15
0
20
40
60
80
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
% mld zł
wydatki dynamika (prawa skala)
9,9 11,1
12,1 12,7 12,4 12,1 11,5
13,6 12,2
7,71
25,6
12,9 8,5
5,1
-2,6 -2,1 -5,4
18,9
-10,4
-36,8 -40
-30
-20
-10
0
10
20
30
0
5
10
15
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
% mld zł
wydatki inwestycyjne dynamika (prawa skala)
21,5 21,9 21,5 21,5 20,1
19,0 17,6
19,6 17,5
10,7
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
%
Wydatki inwestycyjne miast na prawach powiatu wg liczby ludności w 2016 r. (mld zł)
Struktura wydatków inwestycyjnych miast na prawach powiatu (bez Warszawy) w 2016 r.
Wydatki inwestycyjne miast na prawach powiatu – priorytetem transport i łączność
Dynamika wydatków inwestycyjnych miast na prawach powiatu wg liczby mieszkańców (r/r)
• Ponad połowa wszystkich wydatków inwestycyjnych miast na prawach powiatu skupiona była w 16 największych miastach (pow. 200 tys. ludności); w 2016 r. inwestycje Warszawy stanowiły ok. 16% wydatków inwestycyjnych największych miast.
• Istotny spadek r/r wydatków inwestycyjnych we wszystkich grupach miast, stosunkowo niewielki w Warszawie (-6,1% r/r).
• W 2016 r. wydatki na transport i łączność priorytetem wśród inwestycji (42,3% wszystkich wydatków inwestycyjnych w Warszawie i 41,4% w pozostałych miastach).
30
do 100 tys. 0,7
(9,7%)
100-200 tys. 1,7
(22,3%)
pow.200 tys. 4,0
(51,9%)
Warszawa 1,2
(16%) -8,5% -7,4%
-43,9% -39,9%
-49,5%
-35,8%
-6,1%
do 100 tys. 100 - 200 tys. pow. 200 tys.(bez W-wy)
Warszawa
2015/2014 2016/2015
transport i łączność
41%
gospodarka mieszkaniowa
12%
gospodarka komunalna
11%
kultura fizyczna
10%
oświata i wychowanie działanośc usługowa
11%
kultura i ochrona
dziedzictwa narodowego
4%
pozostałe 11%
Wydatki inwestycyjne miast na prawach powiatu – zróżnicowanie
Najwyższe i najniższe wydatki inwestycyjne per capita w wybranych miastach w 2016 r.
.
Wydatki inwestycyjne miast na prawach powiatu wg źródła finansowania w 2016 r.
• Znikomy udział wydatków inwestycyjnych finansowanych ze środków UE w wydatkach inwestycyjnych ogółem zarówno w Warszawie, jak i w pozostałych miastach na prawach powiatu; oczekiwanie na inwestycje finansowane w ramach perspektywy 2014 – 2020.
• Znaczne zróżnicowanie nakładów inwestycyjnych na mieszkańca w poszczególnych miastach w 2016 r.: od ponad 1500 zł w Gliwicach do 144 zł w Chełmie.
31
Tempo spadku wydatków inwestycyjnych finansowanych środkami zagranicznymi (bez środków krajowych)
średnia bez Warszawy
596 zł
0
500
1000
1500
2000
Gliw
ice
Sopo
t
Po
znań
Św
ino
ujście
Kro
sno
Gdańsk
Wro
cław
Łom
ża
Łódź
Opo
le
Warsza
wa
Jelenia
Góra
Przem
yśl
No
wy S
ącz
So
sno
wiec
Siem
iano
wice Ś
ląskie
Św
iętoch
łow
ice
Ostro
łęka
Gru
dzią
dz
Bia
ła P
odla
ska
Ch
ełm
zł
1,2
6,1
0,02
0,4
0
2
4
6
8
Warszawa pozostałe miasta naprawach powiatu
mld zł
inwestycje finansowane ze środków UE
pozostałe inwestycyjne
-75,1%
-13,2%
-87,1% -89,1%
Warszawa pozostałe miasta naprawach powiatu
2015/2014 2016/2015
Wynik budżetów miast na prawach powiatu – gromadzenie zapasów
Wynik budżetów miast na prawach powiatu
.
Nadwyżka operacyjna miast na prawach powiatu
• Kolejny rok budżetów miast grodzkich zakończony dodatnim wynikiem (2,5 mld zł vs 0,7 mld zł w 2015) i nadal wysoki poziom nadwyżki budżetowej (6,2 mld zł vs 6,6 mld zł w 2015) efektem gromadzenia środków na wkład własny do nowych projektów w ramach perspektywy 2014 – 2020.
32
Nadwyżka operacyjna miast na prawach powiatu
1,0
-1,5
-5,9 -5,1 -4,7
-2,5
-0,7 -1,4
0,7
2,5
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
4
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
mld zł
plan wykonanie
6,8
5,8
3,0 2,5
2,8 2,6
4,2
5,2
6,6 6,2
0
2
4
6
8
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
mld zł
5,1
1,5
4,9
1,3
0
2
4
6
miasta na prawachpowiatu (bez W-wy)
Warszawa
mld zł 2015 2016
Zobowiązania miast na prawach powiatu – spadek zadłużenia na skutek spadku inwestycji
Zobowiązania miast na prawach powiatu
.
• Obniżenie poziomu zobowiązań w 2016 r. wynikiem zmniejszonych potrzeb inwestycyjnych.
• Zobowiązania wszystkich miast na prawach powiatu stanowiły 48% zobowiązań całego sektora w 2016 r., w tym 34% to zobowiązania Warszawy i 17 miast o liczbie ludności pow. 200 tys.
• Kredyty i pożyczki nadal głównym źródłem uzupełniania budżetów miast na prawach powiatu; szczególna pozycja Warszawy - udział zobowiązań z tytułu emisji obligacji to 39% wszystkich zobowiązań miasta wobec 5% w pozostałych miastach.
33
Zobowiązania miast na prawach powiatu wg liczby mieszkańców w 2016 r.
Zobowiązania miast na prawach powiatu wg tytułów dłużnych (stan w 2016 r.)
11,3 12,8
18,7
23,4
28,1 29,6 30,9
32,4 33,2 32,8
0,0
13,5
46,6
25,1 19,8
5,4 4,4 5,1 3,2
-1,2 -10
0
10
20
30
40
50
0
10
20
30
40
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
% mld zł
zobowiązania dynamika (prawa skala)
do 100 tys. 3,1 mld zł
(9%)
100-200 tys. 6,3 mld zł
(19%)
pow. 200 tys. 18,0 mld zł
(55%)
Warszawa 5,7 mld zł
(17%)
3,5
25,6
2,2
1,5
0
6
12
18
24
30
Warszawa pozostałe miasta naprawach powiatu
mld zł
emisja papierów wartościowych
kredyty i pożyczki
Zobowiązania miast na prawach powiatu – zróżnicowanie zbiorowości
Udział zobowiązań w dochodach ogółem*
• Poprawa relacji zobowiązań do dochodów w wyniku wzrostu dochodów (efekt programu Rodzina plus) i zahamowania wzrostu zobowiązań w konsekwencji zmniejszonych inwestycji.
• Znaczne zróżnicowanie poziomu zobowiązań w poszczególnych miastach (udział zobowiązań w dochodach ogółem): od 94% w Wałbrzychu do 2,9% w Rybniku.
34
wg wielkości miast
w wybranych miastach
* do 2013 r. był to wskaźnik zadłużenia obowiązujący wszystkie jednostki samorządu terytorialnego, od 2014 obowiązuje indywidualny wskaźnik zadłużenia
ogółem
24,0% 25,8%
37,2%
43,5%
49,4% 48,3% 48,1% 47,5% 47,1% 44,1%
200
7
200
8
200
9
201
0
201
1
201
2
201
3
201
4
201
5
201
6
60% dochodów
34,5% 37,7%
52
,1%
38,6%
do 100 tys. 100-200 tys. pow. 200 tys.(bez W-wy)
Warszawa
2015 2016
60% dochodów
średnia 44,1%
0
20
40
60
80
100
Wałb
rzych
Toru
ń Łó
dź
Lublin
Wro
cław
Sied
lce K
ielce B
ydgo
szcz Z
abrze
Rzeszó
wP
łock
Ko
szalin
Elb
ląg
Żo
ry P
rzemyśl
Tarn
obrzeg
Słu
psk
Ruda Ś
l. O
lsztyn
Gliw
ice K
onin
Mysło
wice
Tych
y P
iotrkó
w Try
b.
Św
ino
ujście
Go
rzów
Wlkp
. Z
am
ość
Siem
iano
wice Ś
l.N
ow
y S
ącz
So
sno
wiec
Pieka
ry Ś
l. B
ielsko-B
iała
Jastrzęb
ie-Zdró
j R
ybnik
%
Zobowiązania miast na prawach powiatu – obciążenie budżetów długami SPZOZ
• W 2016 r. korzystna relacja r/r wzrostu dochodów przy spadku zobowiązań; w największych miastach (ponad 200 tys. mieszkańców) wzrost dochodów przewyższał dynamikę wzrostu zobowiązań.
• Niewielkie zagrożenie dla stabilności finansowej miast grodzkich ze strony zobowiązań jednostek nadzorowanych przez te miasta - skumulowanie zadłużenia (łączna wartość zobowiązań własnych miast grodzkich oraz zobowiązań nadzorowanych przez nie SP ZOZ) podniosło poziom zadłużenia w 2016 r. jedynie o 1,3 pp, a w Warszawie 0,4 pp.
• Spadkowa tendencja obciążenia budżetów miast na prawach powiatu wydatkami na obsługę długu w wydatkach ogółem.
35
Udział wydatków na obsługę długu w wydatkach ogółem
Zobowiązania miast na prawach powiatu oraz jednostek nadzorowanych w dochodach ogółem w 2016 r.
Tempo wzrostu dochodów i zobowiązań miast na prawach powiatu (2015=100)
1,1% 1,2% 1,1% 1,4%
1,8%
2,3%
1,9%
1,6%
1,3% 1,2%
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
20
16
11,4%
4,5% 5,6%
2,9%
-6,3% -6,7%
3,8%
-3,1%
do 100 tys. 100-200 tys. pow. 200 tys.(bez W-wy)
Warszawa
dochody zobowiązania
46,8
39,0
45,5
38,6
0 20 40 60
pozostałe miastana prawach
powiatu
Warszawa
%
zobowiązania bez zobowiązań SP ZOZ
zobowiązania skumulowane
Definicje wskaźników finansowych omawianych w raporcie:
- dochody własne podstawowe, oznaczają jedynie dochody uzależnione od efektywności gospodarowania władz lokalnych. Są to: • podatek od nieruchomości, • podatek od środków transportowych, • podatek rolny, • wpływy ze sprzedaży mienia komunalnego oraz • wszelkie opłaty lokalne (dochody z dzierżawy, leasingu);
- wpływy z tytułu udziału w podatkach od osób fizycznych (PIT) i prawnych (CIT) stanowiących dochody budżetu państwa; w opracowaniach dotyczących finansów JST wpływy z podatków PIT i CIT są zaliczane do dochodów własnych lub do transferów z budżetu państwa. Zgodnie z art. 3 ust. 2 obowiązującej ustawy o dochodach JST udziały w PIT i CIT są dochodami własnymi. W niniejszym raporcie, podobnie jak w poprzednich latach, dochody z tytułu udziału w podatkach PIT i CIT (stanowiące dochody budżetu państwa) są wyodrębnioną pozycją;
- dochody własne ogółem, tj. dochody własne podstawowe łącznie z udziałami w PIT i CIT.
- subwencje i dotacje, których zasady przekazywania do budżetów JST są określone ustawowo i nie zależą od wyników gospodarowania samorządów.
- wynik operacyjny (nadwyżka/deficyt) - różnica między dochodami bieżącymia/ i wydatkami bieżącymib/ (wynik dodatni to nadwyżka operacyjna, a ujemny to deficyt operacyjny. Nadwyżka operacyjna wskazuje na sytuację finansową samorządu, jego potencjał inwestycyjny oraz zdolność kredytową – im wyższy wskaźnik tym sytuacja samorządu jest lepsza
Wg definicji MF :
a/dochody bieżące = dochody ogółem – dochody majątkowe (dotacje i środki na inwestycje, dochody ze sprzedaży majątku, dochody ze sprzedaży składników majątkowych),
b/wydatki bieżące = wydatki ogółem – wydatki majątkowe (wydatki na inwestycje, zakup akcji, wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego).
Aneks metodologiczny
36
Źródła danych:
- sprawozdania z wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz Wieloletnia Prognoza Finansowa, Ministerstwo Finansów, www.mf.gov.pl
- sprawozdanie z działalności RIO i wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego, Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, www.rio.gov.pl
- GUS, http://stat.gov.pl/
- Ministerstwo Rozwoju, www.mr.gov.pl
- Baza PONT Info.REGION
- Fitch Polska, www.fitchpolska.com.pl
- obliczenia i szacunki własne
37
Niniejszy materiał ma charakter wyłącznie informacyjny, jest przeznaczony wyłącznie dla klientów Grupy PKO Banku Polskiego i nie stanowi oferty w rozumieniu ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny. Informacje zawarte w niniejszym materiale nie mogą być traktowane, jako propozycja nabycia jakichkolwiek instrumentów finansowych, usługa doradztwa inwestycyjnego, podatkowego lub jako forma świadczenia pomocy prawnej. Grupa PKO BP SA dołożyła wszelkich starań, aby zamieszczone w niniejszym materiale informacje były rzetelne oraz oparte na wiarygodnych źródłach. Klienci Grupy PKO BP SA ponoszą odpowiedzialność za skutki swoich decyzji inwestycyjnych, podjętych z uwzględnieniem informacji zamieszczonych w niniejszym materiale. Niniejszy materiał został przygotowany i/lub przekazany przez Powszechną Kasę Oszczędności Bank Polski Spółka Akcyjna, zarejestrowany w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy w Warszawie, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod nr KRS 0000026438; NIP: 525-000-77-38 REGON: 016298263; kapitał zakładowy (kapitał wpłacony) 1 250 000 000 zł.