reformat në të bërit biznes të bankës botërore · pdf...

Ministri e Tregtisë dhe Industrisë

Ministarstvo Trgovine i Industrije

Ministry of Trade and Industry

Reformat në Të Bërit Biznes të Bankës Botërore

Indikatori: Sigurimi i Energjisë Elektrike Përmbledhje analitike dhe udhëzime teknike

Në mbështetje të Vendimit të Qeverisë Nr. 12/67 të datës 30 dhjetor 2015, “Për koordinimin e reformave të Të Bërit

Biznes”

Përgatitur nga:

Ministria e Tregtisë dhe Industrisë, me mbështetjen e

Projektit të USAID Partneritetet për Zhvillim

Mars 2016

PËRMBAJTJA

A. HYRJE ............................................................................................................................................... 1

B. LIDHJET E POLITIKAVE ..................................................................................................................... 1

C. VËSHTRIMI I SIGURIMIT TË ENERGJISË ELEKTRIKE .......................................................................... 1

D. PRAKTIKAT E MIRA .......................................................................................................................... 9

E. KORELACIONI I TË BËRIT BIZNES ME REZULTATE EKONOMIKE DHE TË QEVERISJES .................... 16

F. PERFORMANSA E KOSOVËS NË TË BËRIT BIZNES PËR SIGURIMIN E ENERGJISË ELEKTRIKE ......... 16

G. PROCESI I DETAJUAR I KOSOVËS – TË BËRIT BIZNES 2016 SIGURIMI I ENERGJISË ELEKTRIKE ...... 17

H. ANALIZA E REFORMËS DHE FORMULARËT E PLANIFIKIMIT .......................................................... 18

1. Formulari i reformës #1: Validimi apo Korrigjimi i Informatave Ekzistuese ............................. 18

2. Formulari i Reformës #2: Përmirësime në proces ekzistues .................................................... 22

3. Formulari i Reformës #3: Inventari i Organeve Shtesë të Përfshira në Proces ......................... 30

I. SHTOJCA I: BANKA BOTËRORE REFORMAT E RËNDËSISHME 2008 - 2016 .................................. 31

1. Bashkësia Evropiane (6): Realizimi i reformave në energji elektrike përmes ekonomisë

TBB2008-TBB2016 ............................................................................................................................ 33

2. Vendet fqinje dhe të ndërlidhura (4): Realizimi i reformave në energji elektrike përmes

ekonomisë TBB2008-TBB2016 .......................................................................................................... 34

3. Vende tjera (56): Realizimi i reformave në energji elektrike përmes ekonomisë TBB2008-

TBB2016 ............................................................................................................................................ 35

Qeveria e Kosovës Udhëzues Analitik “Sigurimi i Energjisë Elektrike” 1

Indikatori: Sigurimi i Energjisë Elektrike

Institucioni udhëheqës: Ministria e Zhvillimit Ekonomik

A. HYRJE

Qëllimi i kësaj përmbledhje analitike është që të informojë një analizë të thellë të Indikatorit Sigurimi

i Energjisë Elektrike të Raportit të Bankës Botërore për të Bërit Biznes. Është paraparë që të përdoret

nga Ministria e Zhvillimit Ekonomik si institucioni udhëheqës për vlerësimin dhe përgatitjen e një

memorandumi të hollësishëm që paraqet masat për reforma të mundshme ligjore, rregullatorë dhe

operacionale që do të përmirësojnë procesin për zbatimin e kontratave në Kosovë. Përmbledhja

analitike është përgatitur duke përdorur materialet ekzistuese të Bankës Botërore për Të Bërit

Biznes, duke përfshirë nga ueb faqja për Të Bërit Biznes (http://www.doingbusiness.org/) si dhe

raportet e publikuara dhe një analize krahasuese mes shteteve të ndryshme të përgatitur nga

Projekti i USAID-it Partneritetet për Zhvillim.

Në këtë përmbledhje analitike gjithashtu janë përfshirë edhe disa tabela pune për të lehtësuar

punën e grupeve punuese individuale të krijuara nga ministritë përgjegjëse për secilin indikator për

të kryer vlerësimin, në bashkëpunim me institucione dhe partnerët tjerë përkatës

B. LIDHJET E POLITIKAVE

Numri i të respondentëve (TB 2016):2 Lidhjet me MSA-në: Neni 1, Neni 114 SAAIP Matrica e prioriteteve afatshkurta SAAIP: Blloku III, Kapitulli 15 Masa 3.16 Çështjet e ndërlidhura:

Short-term

Harmonizimi i çmimit të pajimit dhe instalimit me mesataren e praktikave më të

mira regjionale;

Konsolidimi i lejes për gërmim në projekt plani-kontrollues dhe lejeve të vetme

ndërtimi;

Afatgjata

Konsolidimi i OSS për miratimin e lejeve (shih indikatorin Trajtimi i Lejeve të

Ndërtimit).

C. VËSHTRIMI I SIGURIMIT TË ENERGJISË ELEKTRIKE

Historiku

Kjo temë regjistron procedurat, kohen dhe shpenzimet e nevojshme për një biznes për të siguruar

një lidhje të përhershme me energji elektrike për një depo të sapondërtuar. Përveç procesit të

vlerësimit të efikasitetit të lidhjes, janë shtuar disa indikator të rinj për të matur besueshmërinë e

furnizimit me energji elektrike dhe transparencën e tarifave si dhe çmimin e rrymës. Raundi i fundit i

mbledhjes së të dhënave për projektin ka përfunduar në qershor të vitit 2015.

http://www.doingbusiness.org/


Metodologjia

Të Bërit Biznes regjistron të gjithë procedurën e nevojshme për një biznes për të siguruar një lidhje

të përhershme dhe furnizim me energji elektrike për një depo standarde Figura 1). Këto procedura

përfshijnë aplikimin dhe kontratat me kompanitë energjetike, të gjitha inspektimet e nevojshme dhe

pëlqimet nga kompania e shpërndarjes dhe agjenci të tjera si dhe punët e jashtë dhe ato

përfundimtare. Pyetësori ndan procesin e marrjes së lidhjes për energji elektrike në procedura të

ndara dhe mbledh të dhëna për kalkulimin e kohës dhe shpenzimeve për të përfunduar secilën

procedurë.

Për më tej, këtë vit Të

Bërit Biznes ka shtuar dy

masa të reja:

qëndrueshmërinë e

furnizimit dhe

transparencën e indeksit

të tarifave (e përfshirë në

distancën agregate të

rezultateve më të ulëta

me ato më të larta dhe

lehtësimin e biznesit) si

dhe çmimin e rrymës (i

mënjanuar nga këto masa

agregate). Indeksi i qëndrueshmërisë së furnizimit dhe

transparenca e indeksit të tarifave përfshin të dhëna

kuantitative për kohëzgjatjen dhe frekuencën e ndërprerjeve

të rrymës si dhe të dhëna cilësore për mekanizmat e krijuar

nga kompanitë për përcjelljen e ndërprerjeve dhe rikyçjen e

energjisë elektrike, marrëdhënien e raportimit ndërmjet

kompanive dhe rregullatorit lidhur me ndërprerjet e rrymës,

transparencën dhe qasshmërinë e tarifave dhe nëse kompania

përballet me ndëshkime financiare me qellim për të zvogëluar

mungesën e rrymës (siç është për shembull nevoja për të

kompensuar konsumatorët ose për të paguar gjoba kur

ndërpret tejkalojnë kufirin e caktuar).

Renditja e ekonomive në lehtësimin e sigurimit të energjisë

elektrike përcaktohet nga zgjidhja distancës së rezultateve më

të ulëta me ato më të larta në zbatimin e kontratave. Këto

rezultate janë mesatarja e thjeshtë e largësisë nga rezultatet

më të dobëta deri te ato më të larta në secilin indikator të

komponentës (figura 2).

Të dhënat mblidhen nga kompanitë për shpërndarjen e

energjisë elektrike, pastaj kompletohen dhe verifikohen nga

agjencitë rregullator dhe profesionist të pavarur siç janë

Figura 2 – Sigurimi i energjisë elektrike:

efikasiteti, qëndrueshmëria dhe

transparenca

Figura 1 – Të Bërit Biznes mat procesin e lidhjes në nivel të kompanive të

shpërndarjes


inxhinier të elektrikes, kontraktor për elektrikë dhe kompanitë e ndërtimit. Kompania e konsultuar

për shpërndarjen e energjisë elektrike është ajo e cila ofron shërbimet në regjion (ose regjione) ku

gjenden depot. Nëse ekziston mundësia e përzgjedhjes së kompanive të shpërndarjes së rrymës,

zgjidhet ajo e cila shërben numrin më të madh të klientëve.

Për të mundësuar krahasueshmerinë e të dhënave në të gjitha ekonomitë, janë bërë disa supozime

për depon, lidhjen për energji elektrike dhe shpenzimin mujor.

Supozimet për depon

Depoja:

Është në pronësi të një ndërmarrësi vendor.

Gjendet në qytetin më të madh për biznes në vend. Për 11 ekonomi janë mbledhur të

dhënat edhe për qytetin e dytë për nga madhësia në biznes.

Gjendet në një zonë ku zakonisht gjenden depo të ngjashme. Kjo zonë nuk plotëson kushtet

për lidhja të re për energji elektrike për një regjim të investimit të veçantë (për shembull: ku

ofrohen subvencione të veçanta ose shërbim më i shpejtë).

Gjendet në një zonë ku nuk ka pengesa fizike për shembull, prona nuk është afër

hekurudhës.

Është një ndërtimi i ri dhe rryma po lidhet për herë të parë.

I ka dy kate, dytë janë mbi tokë me një sipërfaqe prej afërsisht 1.300,6 metra katror (14,000

këmbë katrore). Parcela e tokës në të cilën është ndërtuar është 929 metra katror (10,000

këmbë katror).

Shfrytëzohet për deponimin e mallrave.

Supozimet për lidhjen elektrike

Lidhja për energji elektrike:

Është e përhershme.

Është trefazore, me katër tela Y, lidhja me 140 kilovolt-amper (kVA) (kapaciteti i paraparë)

(ku voltazhi është 120/208 V, rryma do të ishte 400 amper; e ku është 230/400 B, rryma do

të ishte afërsisht 200 amper).

Është e gjatë 150 metra. Lidhja bëhet në rrjetin e shpërndarjes me voltazh të ulët ose me

voltazh mesatar dhe në ajër ose nën dhe, cilado që është më e përhapur në zonën ku

gjendet depoja.

Kërkon punë që përfshin kalimin e një rruge 10-metrash (me hapjen a kanalit ose linja në

ajër) por të cilat bëhen në tokë publike. Nuk kalohet mbi pronën private të pronarëve të

tjerë pasi depoja ka qasje në rrugë.

Përfshin vetëm një gjatësi të papërfillshme në pjesën private të konsumatorit.

Do të furnizohet me shpenzim mujor të energjisë elektrike prej 26,880 kilovat-orë (kWh).

Nuk përfshin punë për instalimin e lidhjeve të brendshëm të energjisë elektrike. Kjo veçse

është kryer deri te, duke përfshi edhe panelin e shërbimit ose siguresave të konsumatorit, si

dhe vendosjen e orëmatësit.


Supozimet për konsumin mujor

Depoja punon çdo ditë nga ora 9:00 paradite deri në orën 5:00 pasdite (jo 24 orë), pa

ndërprerje të energjisë elektrike (supozohet thjeshtësia), dhe ka kapacitetin e paraparë për

140 kVA, me faktor të rrymës 1 (1 kVA = 1 kW) dhe shpenzim mujor prej 26,880 kWh. Depoja

shfrytëzohet për qëllime komerciale 30 ditë në muaj. Shpenzimi ditor prandaj është 112

kWh (26,880 kWh/30 ditë/8 orë).

Nëse ekziston mundësia e përzgjedhjes së

furnizuesve, depon e furnizon furnizuesi më i lirë.

Shfrytëzohen tarifat në fuqi nga marsi i vitit aktual

për kalkulimin e çmimit të energjisë elektrike për

depon.

Procedurat

Procedurë përkufizohet çdo ndërveprim i punëtorëve të

ndërmarrjes ose krye elektricisti ose inxhinieri i elektrikes

(me fjalë të tjera personi i cili ndoshta ka bërë lidhjen

interne të telave) me palët e jashtme, siç është kompania

për shpërndarjen e energjisë elektrike, kompania për

furnizimin e energjisë elektrike, agjencitë shtetërore,

kontraktuesit e energjisë elektrike dhe firmat e energjisë

elektrike. Ndërveprimi ndërmjet punëtorëve të

kompanisë dhe hapat që kanë të bëjnë me lidhjen interne

të telave për energji elektrike, siç është dizajnimi dhe

implementimi i planeve të instalimeve interne të energjisë

elektrike, nuk llogariten si procedurë. Procedurat të cilat

duhet kryer me të njëjtën kompani por me departamente

të ndryshme llogariten si procedura të ndara (tabela 1).

Supozohet se punëtorët e ndërmarrjes i kryejnë të gjitha

procedurat vetë, përveç nëse përdorimi i një palë të tretë

është obligativ (për shembull nëse vetëm elektricisti i

regjistruar i ndërmarrjes mund të parashtroj aplikacionin).

Nëse ndërmarrja mundet, por nuk është e nevojshme, të

kërkoj shërbimin e profesionistëve (siç është për shembull

një firmë private e jo një kompani për punët e jashtme),

këto procedura regjistrohen nëse bëhen zakonisht. Për të

gjitha procedurat llogaritën vetëm ato rastet më të

zakonshme (për shembull më shumë se në 50% të rasteve

kompania e ka materialin) dhe ato të cilat ndiqen në

praktikë për lidhjen e një depoje në energji elektrike.


Koha

Koha matet në ditë kalendarike. Masa mbulon kohen mesatare për të cilën kompanitë për energji

elektrike dhe ekspertët sugjerojë qe është e nevojshme në praktikë, e jo ajo e paraparë me ligj, për

të kryer procedurën me veprime minimale përcjellëse dhe

pa pagesa shtesë. Supozohet që koha minimale e

nevojshme për secilën procedurë është një ditë. Edhe pse

procedurat mund të zhvillohen në të njëjtën kohë, ato nuk mund të iniciohen në të njëjtën ditë (me

fjalë të tjera, procedurat e njëkohshme nisin në ditë pasuese). Supozohet që ndërmarrja nuk humb

kohë dhe përqendrohet në përfundimin e secilës procedurë të mbetur pa vonesa. Koha të cilën

ndërmarrja e shpenzon në mbledhjen e informatave nuk merret parasysh. Supozohet që ndërmarrja

është e vetëdijshme për të gjitha kushtet për lidhje të energjisë elektrike dhe sekuencën që nga

fillimi.

Kostoja

Kostoja regjistrohet si përqindje e të hyrave të ekonomisë për kokë banori. Kostoja regjistrohet me

mënjanimin e tatimit mbi vlerën e shtuar. Të gjitha taksat dhe kostot që lidhen me përfundimin e

procedurës për lidhjen e depos në energji elektrike regjistrohen, përfshi edhe ato që kanë të bëjnë

me marrjen e të gjitha pëlqimeve nga agjencitë qeveritare, aplikimin për lidhje, inspektimet e vendit

dhe të telave të brendshëm, blerjen e materialit, kryerjen fizike të punëve të lidhjes dhe pagesën e

depozitës së sigurimit. Informatat nga ekspertët lokal, rregullat specifike dhe oraret e taksave

shfrytëzohen si burime për kostot. Nëse disa partnerë lokal ofrojnë vlerësime të ndryshme, merret

vlera mesatare e raportuar. Në të gjitha rastet, kostoja nuk përfshin ryshfetin.

Depozita e sigurisë

Kompanitë e energjisë kërkojnë depozita të sigurisë si garant për dështimin e konsumatorëve për të

paguar faturat e tyre për shpenzime. Për këtë arsye depozita e sigurisë për një konsumator të ri

zakonisht kalkulohet si funksion i konsumimit të vlerësuar të konsumatorit.

Të Bërit Biznes nuk regjistron shumën e plotë të depozitës së sigurisë. Nëse depozita bazohet në

konsumimin real të konsumatorit, kjo është baza e supozuar në rastin studimor. Në vend se të marrë

shumën totale të depozitës së sigurisë, Të Bërit Biznes regjistron vlerën aktuale të humbjeve në

fitimin e interesit me të cilin ballafaqohet konsumatori sepse kompania energjetike mban depozitën

e sigurisë për një kohë të gjatë, në shumicën e rasteve deri në fund të kontratës (që supozohet të

jetë pesë vjet). Në rastet ku depozita e sigurisë shfrytëzohet për të mbuluar faturat për konsumin e

muajve të parë, ajo nuk regjistrohet. Për të kalkuluar vlerën ekzistuese të fitimeve të humbura të

interesit janë përdorur normat e huazimit nga fundi i vitit 2014 nga Statistika Ndërkombëtare

Financiare e Fondit Monetar Ndërkombëtar. Në rastet ku depozita e sigurisë kthehet me kamatë,

dallimi ndërmjet normës se huazimit dhe kamatës së paguar nga kompania energjetike shfrytëzohet

për të kalkuluar vlerën e tanishme.

Në disa ekonomi depozita e sigurisë mund të dorëzohet në formën e letrës garantuese: ndërmarrja

mund të marrë nga banka ose një kompani sigurimesh një garant që lëshohet për asetet që i mban

në atë institucion financiar. Krahas skenarit në të cilin konsumatori paguan depozitën në para të

gatshme kompaninë energjetike, në këtë skenar ndërmarrja nuk e humb kontrollin pronësor mbi

shumën totale dhe mund të vazhdoj ta shfrytëzoj atë. Si rrjedhojë ndërmarrja do ti paguaj bankës

Tabela 1 – Çka matin indikatorët për sigurimin e energjisë elektrike?


një provizion për lëshimin e letrës garantuese. Provizioni i paguar dallon në varësi nga pozita

kredituese e ndërmarrjes. Supozohet pozita më e mirë ekzistuese dhe rrjedhimisht provizioni më i

ulët i mundshëm. Në rastet ku mund të dorëzohet letra garantuese, vlera e regjistruar për depozitë

është provizioni vjetor shumëzuar me pesë vite që supozohet të jetë kohëzgjatja e kontratës. Nëse

ofrohen të dyja mundësitë, regjistrohet ajo më e lira.

Në Honduras në qershor të vitit 2015, një konsumator që do të kërkonte lidhje në energji elektrike

prej 140-kVA do të duhej të dorëzonte një depozitës të sigurisë në shumë prej 126,894 Lempira të

Hondurasit ($6,025) në para të gatshme ose me çek, dhe depozita do të kthehej vetëm në fund të

kontratës. Në vend të kësaj, konsumatori do të mund të investonte këto para me normë huazimi

prej 20.61%. Për pesë vjet të kontratës kjo do të nënkuptonte vlerën reale të interesit të humbur në

vlerë prej 77,174.76 Lempira ($3,664). Krahas me këtë, nëse konsumatori do të zgjidhte të

depononte mjetet në bankë me kamatë vjetore prej 2.5%, shuma e humbur gjatë pesë vjetëve do të

ishte vetëm 15,861.75 Lempira ($753).

Qëndrueshmëria e furnizimit dhe transparenca e indeksit të tarifave

Të Bërit Biznes shfrytëzon indeksin e ndërprerjes mesatare të sistemit (SAIDI) dhe indeksin e

shpeshtësisë se ndërprerjes mesatare të sistemit (SAIFI) për të matur kohëzgjatjen dhe shpeshtësinë

e ndërprerjeve të energjisë elektrike në qytetet më të mëdha të biznesit për secilën ekonomi (për 11

ekonomitë të dhënat janë mbledhur edhe për qytetin e dytë më të madh të biznesit; shih tabelën

13A.1). SAIDI është totali i mesatares së ndërprerjeve gjatë një viti për secilin klientë të shërbyer,

derisa SAIFI është mesatarja e ndërprerjeve të shërbimit me të cilat është ballafaquar një

konsumator gjatë vitit. Të dhënat vjetor (që mbulojnë një vit kalendarik) mblidhen nga kompanitë e

shpërndarjes dhe rregullatorët shtetëror për SAIDI dhe SAIFI. Të dyja, mesataret SAIDI dhe SAIFI

përfshijnë zvogëlimin e ngarkesës.

Një ekonomi mund të marrë pikë për qëndrueshmërinë e furnizimit dhe indeksin e transparencës së

tarifave nëse kompania energjetike mbledh të dhëna për ndërprerjet e energjisë elektrike (duke

matur mesataren totale të ndërprerjeve për konsumator dhe numrin mesatar të ndërprerjeve për

konsumator) dhe kur vlera e SAIDI është nën kufirin e 100 orëve dhe vlera e SAIFI nën kufirin e 100

ndërprerjeve.

Pasi fokusi është në matjen e qëndrueshmërinë e furnizimit me energji elektrike në qytetin më të

madh të biznesit në një ekonomi (e në 11 ekonomi edhe për qytetin e dytë të biznesit), një ekonomi

nuk do të ketë mundësi të marrë pikë për indeksin nëse nuk mblidhen të dhënat për ndërprerjet e

energjisë elektrike. Gjithashtu, një ekonomi nuk kualifikohet për të marrë pikë nëse ndërprerjet janë

shumë të shpeshta ose zgjasin për së tepërmi për të konsideruar furnizimin e energjisë elektrike si të

qëndrueshëm – me fjalë të tjera, nëse vlera e SAIDI tejkalon 100 orë ose vlera e SAIFI tejkalon kufirin

e 100 ndërprerjeve.

Për të gjitha ekonomitë që plotësojnë kriterin e përcaktuar në Të Bërit Biznes, rezultati i

qëndrueshmërisë së furnizimit the indeksi i transparencës së tarifave llogaritet në bazë të gjashtë

komponentëve në vijim:

Çka janë vlerat SAIDI dhe SAIFI. Nëse SAIDI dhe SAIFI janë nën 12 (barabartë me ndërprerje

për një orë çdo muaj), regjistrohet 1 pikë. Nëse SAIDI dhe SAIFI janë nën 4 (barabartë me


ndërprerje 1 orë çdo tremujor), regjistrohet 1 pikë shtesë. Në fund, nëse SAIDI dhe SAIFI

është nën 1 (barabartë me ndërprerje prej një ore në vit), regjistrohet edhe 1 pikë shtesë.

Cilat mjete përdoren nga kompania shpërndarëse për të mbikëqyrur ndërprerjet e energjisë

elektrike. Regjistrohen 1 pikë nëse kompania energjetike përdor mjete të automatizuara, siç

është sistemi për Kontroll Mbikëqyrës dhe Fitim të Dhënave (SCADA); 0 nëse mbështetet

vetëm në thirrjet e konsumatorëve dhe nëse regjistron dhe mbikëqyr ndërprerjet në mënyrë

manuale.

Cilat mjete përdoren nga kompania energjetike për të rikthyer furnizimin me energji

elektrike. Regjistrohet 1 pikë nëse kompania energjetike përdor mjete të automatizuara, siç

është sistemi SCADA; 0 nëse mbështetet vetëm në resurse manuale për rikthimin e

shërbimit, siç janë ekipet në terren ose personeli i mirëmbajtjes.

Nëse rregullatori – respektivisht, një subjekt i ndarë nga kompania energjetike – mbikëqyr

performancën e kompanisë energjetike për qëndrueshmërinë e furnizimit. Regjistrohet 1

pikë nëse rregullatori bën vlerësime periodike ose në kohë reale; 0 nëse nuk mbikëqyr

ndërprerjet e energjisë elektrike dhe nuk kërkon nga kompania energjetike të raportoj për

qëndrueshmërinë e furnizimit.

Nëse ekzistojnë parandalues financiar për të kufizuar ndërprerjet. Regjistrohet 1 pikë nëse

kompania energjetike kompenson klientët kur ndërprerja tejkalon një kufi të caktuar, nëse

kompania energjetike gjobitet nga rregullatori kur ndërprerja tejkalon një kufi të caktuar ose

nëse janë të plotësuara të dy kushtet; 0 nëse nuk ka mekanizëm dëmshpërblyes të çfarëdo

lloji.

Nëse tarifat e energjisë janë transparente dhe lehtë të qasshme. Regjistrohet 1 pikë nëse

tarifat efektive janë të dispouneshme në internet dhe konsumatorët njoftohen për

ndërrimin e tarifës para ciklit vijues të faturimit; 0 nëse jo.

Indeksi varion nga 0 deri në 8, me vlera më të mëdha të cilat tregojnë qëndrueshmëri më të madhe

të furnizimit me energji elektrike dhe transparencë më të madhe të tarifave. Në Republikën Çeke për

shembull, kompania për shpërndarjen e energjisë elektrike PREdistribuce përdor matësit SAIDI dhe

SAIFI për të mbikëqyrur dhe mbledhur të dhëna për ndërprerje të rrymës. Në vitin 2014, totali i

mesatares së ndërprerjeve të energjisë elektrike në Pragë ishte 0.53 orë për konsumator dhe numri

mesatar i ndërprerjeve me të cilin janë ballafaquar konsumatorët ishte 0.27. Të dyja, SAIDI dhe SAIFI

janë nën kufirin dhe tregojnë që kishte më pak se një ndërprerje për konsumator në vit, me

kohëzgjatje në total prej më pak se një orë. Andaj, ekonomia nuk plotëson vetëm kriterin për të

marrë ikë në indeks, ajo gjithashtu merr 3 pikë në komponentin e parë të indeksit. Kompania

energjetike përdor sistemin e automatizuar (SCADA) për të identifikuar pengesat në rrjet (1 pikë) dhe

për të rikthyer energjinë elektrike (1 pikë). Rregullatori kombëtar në mënyrë aktive kontrollon

performancën e kompanisë energjetike në ofrimin e qëndrueshëm të shërbimit (1 pikë) dhe kërkon

nga kompania energjetike ti kompensoj konsumatorët nëse ndërprerjet zgjasin më shumë se

periudha maksimale e përcaktuar nga rregullatori (1 pikë). Konsumatorët njoftohen për ndërrimin e

tarifave para ciklit të ardhshëm të faturimit dhe shumë lehtë mund të kontrollojnë tarifat efektive në

internet (1 pikë). Me mbledhjen e këtyre pikëve republika Çeke merr 8 pikë në qëndrueshmërinë e

furnizimit dhe indeksin e transparencës së tarifave.

Nga ana tjetër, disa ekonomi marrin 0 pikë për qëndrueshmërinë e furnizimit dhe indeksin e

transparencës së tarifave. Arsyeja mund të jetë që ndërprerjet ndodhin më shumë se një herë në

muaj dhe nuk ekziston asnjë nga mekanizmat dhe mjetet e matura me indeks. Një ekonomi mund të

marrë 0 pikë edhe nëse vlera e SAIDI ose e SAIFI (ose e dyjave) tejkalon kufirin prej 1000. Për


shembull për Malin, vlera SAIDI (168) tejkalon kufirin. Në bazë të kritereve të përcaktuara, Mali nuk

mund të marrë pikë në indeks edhe pse vendi ka mbikëqyrje të rregullt të ndërprerjeve dhe ekziston

mekanizmi i kompensimit për konsumator.

Çmimi i energjisë elektrike

Të Bërit Biznes mat çmimin e energjisë elektrike por nuk i përfshin këto të dhëna kur kalkulohet

distanca me distancën e rezultateve për marrjen e energjisë elektrike ose për rangimin për

lehtësimin e sigurimit të energjisë elektrike. Të dhënat për çmimet e energjisë elektrike janë të

bazuara në supozimet standarde për të siguruar krahasueshmërinë me të gjitha ekonomitë.

Çmimi i energjisë elektrike matet me centë për kilovat-orë. Në bazë të supozimit për konsumin

mujor, fatura mujore për depo komerciale në qytetin më të madh të biznesit në ekonomi

përllogaritet për muajin mars (për 11 ekonomi të dhënat mblidhen edhe për qytetin e dytë nga

madhësia në ekonomi; shih tabelën 13A.1). Siç u përmend, depoja shfrytëzon energjinë elektrike 30

ditë në muaj, nga ora 9.00 paradite deri në orën 5.00 pasdite, prandaj mund të zbatohen orare të

ndryshme tarifash nëse ekziston koha e shfrytëzimit të tarifës.

Pse është e rëndësishme

Shërbimet e infrastrukturës, në veçanti rryma janë një shqetësim për bizneset anembanë botës.

Rryma e paqëndrueshme dhe e kushtueshme janë pengesa për aktivitetin e ndërmarrësisë. Sipas

Analizës së Bankës Botërore për Ndërmarrjet në vitin 2013 në 135 ekonomi, pronarët e bizneseve

konsiderojnë lidhjen e energjisë elektrike dhe cilësinë e furnizimit me energji elektrike si një nga

pengesat kryesore të aktiviteteve të tyre.

Pavarësisht a janë shërbimet e energjisë të qëndrueshme apo jo, hapi i parë për konsumatorë është

lidhja e re. Analizat e shënimeve për 183 ekonomi sugjerojnë që indikatorët e energjisë mund të

shërbejnë si një pasqyrë e përafërt e performancës së përgjithshme të sektorit të energjisë.

Kohëzgjatja e lart dhe kostoja për të arritur deri tek lidhja e energjisë janë të ndërlidhura me shkallë

të ulët të elektrifikimit. Gjasat janë më të mëdha që procedura shtesë të lidhjes të ketë në ekonomi

ku furnizimi me energji është i dobët si rezultat i humbjeve të mëdha në transmision dhe sistemin e

distributorit.

Procesi i lidhjes rregullohet me shumë ligje dhe rregullore që mbulojnë cilësinë e shërbimit, sigurinë

e përgjithshme, standardet teknike, praktikat e prokurimit dhe instalimet e brendshme. Kjo mbulon

institucionet duke përfshirë shërbimet publike, komunat, agjencitë për testim, agjencitë për

transport, agjencitë rregullator dhe agjencitë përgjegjëse për kontrollin e sigurisë. Të bërit biznes

ofron informata për aspektet rregulluese që mbulojnë lidhjen e energjisë elektrike dhe masat se si

rregulloret dhe institucionet e tilla ndikojnë në biznes gjatë realizimit të një lidhje të re. Të bërit

biznes mund të ndihmojë në identifikimin e ngarkesave në procesin e lidhjes. Çfarë mund të bëjnë

hartuesit e politikave dhe rregullatorët për të lehtësuar hapin e parë.

Megjithatë, efikasiteti i procesit të lidhjes në secilën ekonomi – sipas matjes me hapa, kohë dhe

kosto për të realizuar lidhjen e re – ndërlidhet vetëm me një pjesë të vogël të tërë performancës së

sektorit të energjisë. Për të zbuluar efektin negativ të ndërprerjeve të shpeshta dhe të gjata të

energjisë, Të Bërit Biznes ka shtuar një indeks të ri të qëndrueshmërisë të furnizimit dhe

transparencën e tarifës. Menaxherët kanë parashikuar humbje për shkak të ndërprerjeve në një

mesatare prej 5.1% të shitjes vjetore dhe bizneset në Pakistan kanë raportuar humbje për shkak të


ndërprerjeve të energjisë deri në 34% të të ardhurave vjetore. Studimet kanë treguar që furnizimi i

dobët i energjisë ndikon negativisht në produktivitetin e firmës dhe investimet që bëjnë ata në

kapacitetin e tyre prodhues. Hulumtimet gjithashtu kanë treguar që kapitali (vendor dhe i huaj) anon

kah vendet që mund të ofrojnë furnizim të qëndrueshëm dhe me çmime konkurruese të energjisë

elektrike.

Ndërprerjet pengojnë gjithë shfrytëzuesit – nga amvisëritë e vogla, tek spitalet dhe fabrikat e mëdha

industriale – dhe ndikojnë ekonominë në përgjithësi. Në shumë instanca, mund të kërkohet një qasje

afatgjatë për të zbutur pasojat negative të infrastrukturës së paqëndrueshme të energjisë siç janë

investimet e konsiderueshme kapitale në rrjetë dhe mirëmbajtja e duhur. Megjithatë, Të bërit biznes

gjen veprime praktike të cilat qeveritë mund të ndërmarrin për të siguruar shërbime më të

qëndrueshme. Me zbatimin e kornizës së fuqishme rregulluese me mbikëqyrje dhe stimulim të

duhur siç janë standardet minimal të cilësisë për ndërprerjet, apo investimi në sisteme të

automatizuara për të identifikuar defektet në rrjetë dhe për të rikthyer shërbimin, Qeveritë mund të

jenë instrumentale për të siguruar furnizim të qëndrueshëm për konsumatorë.

Shërbimet e energjisë elektrike janë në mesin e fushave më të rregulluara të aktivitetit ekonomik

dhe hulumtimi ka treguar që performanca e sektorit në shërbime të infrastrukturës është e lidhur

me cilësinë e institucioneve rregulluese. Një studim që mbulon 29 vende në zhvillim ka treguar që

cilësi e lart e qeverisjes rregulluese është e ndërlidhur me prodhim më të lart të energjisë elektrike

për kokë banori.

Përfundimisht, transparenca e tarifave është e rëndësishme për konsumatorë për të planifikuar

shpenzimet e veta, për të kuptuar më mirë sistemin e kompanisë për faturim dhe për të kontestuar

pagesën nëse është e nevojshme. Bizneset dëshirojnë të dinë paraprakisht për ndryshimet në

shpenzime që të përshtatin ndarjen e resurseve financiare në përputhje me këtë. Në disa ekonomi,

ligji kërkon nga kompanitë të deklarojnë ndryshimet disa cikle të faturimit më herët. Në disa tjera,

rregullatori ndihmon për të siguruar që tarifat të publikohen në media të ndryshme dhe që ofrohen

informata adekuate dhe shënime në mënyrë që konsumatorët të kalkulojnë çmimet e tyre.

D. PRAKTIKAT E MIRA

Në mesin e veçorive më efektive dhe më të zakonshme kanë qenë procedurat e bashkërendimit me

agjenci publike apo brenda kompanisë, rregullimi i profesionit elektrik për të siguruar cilësinë e

instilacionit të brendshëm, për të përmirësuar transparencën e kostos së lidhjes dhe zvogëluar

barrën e depozitës së sigurimit (tabela 1).


Bashkërendimi i proceseve të aprovimit

Bashkërendimi i aprovimeve nga kompanitë dhe agjencitë tjera publike është një nga mënyrat më

efektive për të zvogëluar vonesat e lidhjes dhe dyfishuar formalitetet. Në Tajvan, Kinë konsumatori

ka disa bashkëveprime me agjenci. Procedurat janë të kufizuara në dorëzimin e aplikacionit,

kompletimi i punëve në lidhje, dhe inspektimi final. Procesi mesatarisht zgjatë 22 ditë. Aty ku

ndodhin vonesat për shkak të agjencive tjera janë tepër burokratike, disa kompani hedhin telashet

administrative tek konsumatorët.

Në mesin e procedurave që më së shpeshti barten tek konsumatori është aplikimi në komunë apo

departamenti për rrugë dhe transport për lejen për gërmim apo përparësi që komuna të shtrijë

kabllot apo telat për lidhje. Konsumatorët që kërkojnë lidhje kalojnë nëpër procedura të tilla në 163

ekonomi. Koha e pritjes shtrihet prej 1 ditë në Nikaragua deri në 60 ditë në República Bolivariana de

Venezuela. Në Tajvan, Kinë kompania dhe administrata lokale e qytetit kanë shqyrtuar proceset e

brendshme administrative dhe kanë përshpejtuar kohën e nevojshme për të fituar lejen e gërmimit

dhe me këtë kanë zvogëluar kohën e lidhjes për 2 ditë. Në Republikën Arabe të Egjiptit

konsumatorët duhet të kontaktojnë 2 agjenci për të fituar lejen e gërmimit: zyrën e qarkut dhe

Qendrën e Shënimeve të Kompanive në Kajro.

Rregullimi i profesionit elektrik

Siguria e instilacioneve të brendshme është një shqetësim jo vetëm për ata që shfrytëzojnë objektin

por për kompani gjithashtu. Instalimet e gabuara të një konsumatori mund të rezultojnë me

ndërprerje të energjisë elektrike që ndikon në konsumatorët e tjerë të lidhur më linjën e njëjtë të

shpërndarjes. Në shumicën e ekonomive, konsumatorët duhet të jenë në përputhje me disa

procedura që kanë për qëllim sigurimin e cilësisë. Por, qasja për të trajtuar çështjet e sigurisë

ndryshon (foto 4).

Disa ekonomi trajtojnë sigurinë duke rregulluar profesionin elektrik, duke krijuar marrëveshje të

qarta të përgjegjësisë për kontraktor elektrik. Në ekonomi siç është Letonia dhe Paraguai, cilësia e

instilacionit të brendshëm është përgjegjësi e kontraktorit elektrik që ka bërë instilacionin. Kompania


thjeshtë kërkon garancion nga kontraktori elektrik që instilacioni i brendshëm është bërë në

përputhje me standardet në fuqi zakonisht të caktuara nga organet relevante profesionale. Në

Singapor dhe EBA, elektricisti përgjegjës për instalim të brendshëm duhet të jetë i aprovuar dhe

regjistruar në agjencinë relevante që është përgjegjëse për sigurinë e instilacionit elektrik në shtëpi.

Kompania refuzon aplikacionet për lidhje të reja nëse ato përfshijnë një elektricist që nuk është i

regjistruar.

Ekonomitë tjera rregullojnë procesin e lidhjes duke kërkuar nga konsumatorët të bëjnë inspektime

shtesë dhe garancion nga kompania apo agjencitë e jashtme para aprovimit të lidhjes së re. Kjo qasje

rezulton me barrë më të madhe për konsumatorë dhe vonesa më të gjata të mesatares së lidhjes se

sa rregullimi i profesionit elektrik.

Si hapë i parë drejtë krijimit të kornizës mbështetëse institucionale për të siguruar siguri elektrike,

ekonomitë mund të rregullojnë profesionin elektrik. Por prapë se prapë rregullimi i profesionit mund

të mos mjaftojë aty ku standardet profesionale nuk janë të mira dhe nuk ka mjaft profesionistë të

kualifikuar elektrik. Për shembull Afrika e Jugut. Në përpjekjen për të liruar kompanitë nga barra e

inspektimi të instilacionit të brendshëm, qeveria ka bërë elektricistët privat përgjegjës për cilësinë e

instilacionit. Por, mungesa e profesionistëve të kualifikuar elektrik ka shkaktuar probleme. Në

Pakistan, kontraktori elektrik ofron garancion për instilacionin e brendshëm, por kjo nuk është

dëshmuar të jetë mirë për kontrollin e cilësisë së instilacionit. Instalimi i dobët akoma po shkakton

shumë zjarre.

Rreziqe të tilla janë akoma më të mëdha në ekonomi ku mungon kontrolli i duhur i sigurisë. Në

shumë ekonomi, posaçërisht në Lindjen e Afërt dhe Afrikën Veriore dhe rajonet e Saharasë në Afrikë,

instilacioni i brendshëm nuk kontrollohet asnjëherë. Një ekstrem tjetër janë qeveritë që kërkojnë

shumë kontrolle duke ngarkuar barrë të tepërt në konsumatorë që kërkojnë lidhje. Në disa ekonomi,

shumica prej tyre në Evropën Lindore dhe Azinë Qendrore, instilacioni i brendshëm duhet të kalojë 2

kontrolle.

Ngritja e transparencës së kostos së lidhjes dhe proceseve

Lloji i punëve në lidhje mund të dalloj varësisht nga kapaciteti i rrjetit. Nëse kapaciteti është i

përforcuar, mund të nevojitet një lidhje më e ndërlikuar që shpie tek zgjerimi i rrjetit të

shpërndarjes. Investimet kapitale që rezultojnë nga kjo (siç është instalimi i transformatorit të

distributorit) duhet të mbulohet nga konsumatori i ri. Ky obligim, më i zakonshëm tek ekonomitë me

të hyra më të vogla, dukshëm ngrit koston e lidhjes

Kostoja e lidhjes duhet të jetë sa më transparente për të mundësuar që konsumatorët të

kontestojnë ato nëse mendojnë se janë duke paguar më shumë se sa duhet. Ashtu siç bëjnë alokimin

e kostot kompanitë për lidhje të reja ndërmjet atyre konsumatorëve ekzistues dhe prospektiv, ata

gjithashtu duhet të balancojnë shqyrtimet e efikasitetit dhe paanshmërisë ekonomike. Por, shpesh

është e vështirë në praktikë të bëhet dallimi ndërmjet punëve kapitale të nevojshme për lidhjen e

konsumatorëve specifik dhe atyre që kanë nevojë për të akomoduar zhvillimin e parashikuar apo për

të përmirësuar sigurinë apo qëndrueshmërinë e rrjetit të distributorit. Kjo krijon hapësirë që

konsumatorët të paguajnë investimet në rrjetë ku do të përfitojnë edhe konsumatorët tjerë.

Në shumë ekonomi, kostot e lidhjes nuk janë plotësisht transparente. Shpeshherë kompanitë i

prezantojnë konsumatorëve buxhete individuale se sa të ndjekin politikat e kontributit të rregulluara

qartë që kanë për qëllim shpërndarjen e kostos fikse për zgjerimin e rrjetit te disa konsumatorë.

Kostoja zakonisht mund të ndahet në 2 kategori: tarifa e lidhjes e rregulluar qartë bazuar në


formulën apo e caktuar si çmim fiks; dhe kostoja variabile për lidhje që llogaritë punën dhe

materialin e duhur.

Islanda dhe Kili janë në mesin e atyre që ofrojnë tarifa të qarta. Për një lidhje prej 140-kilovolt-amper

(kVA) në analizën e rastit, kostoja është fikse dhe e bazuar në mesataren për projekte të ngjashme

në rrethinë. Informatat për tarifat janë gjithashtu më të qasshme në ekonomi me të të hyra më të

larat – në rregullore, në faqe elektronike, apo përmes broshurave apo tabelë në zyrën për shërbime

me konsumatorë.

Kapaciteti i ulët i rrjetit nuk nënkupton

domosdoshmërish kosto të lart për konsumator. Aty

ku lidhja e re kërkon instalim më të komplikuar që

nënkupton instalimin e transformatorit të

distributorit, kompanitë mund të rregullojë koston që

konsumatori duhet të paguaj. Në Papua Guinea e Re

konsumatori fillimisht paguan koston e ndërlidhur me

zgjerimin e rrjetit për lidhje të re, por kompania më

pas kompenson konsumatorin për këto shpenzime

përmes zbritjeve në fatura të rrymës.


Kompanitë efikase e bëjnë më të lehtë që konsumatorët të gjejnë atë çfarë duhet të dinë. Ata

postojnë të gjitha informatat e nevojshme për procedurat dhe dokumentet për lidhje të re në faqen

e tyre elektronike, në zyrën e tyre apo në zyra tjera publike. Ata gjithashtu postojnë standardet e

performancës siç është kohëzgjatja. Kompanitë në OBZHE në ekonomi me të hyra të larta dhe në

Evropën Lindore dhe Azinë Qendrore e bëjnë më të lehtë për konsumatorë të gjejnë informatat për

tarifat e lidhjes se sa tjerët në rajone tjera. Në Francë, kompania e distributorit ERDF ka dokumentin

e detajuar në faqen e vet elektronike që përshkruan skema të ndryshme të lidhjes dhe formulat e

përdorura për të kalkuluar koston e lidhjes. Disa kompani shkojnë më tutje thjeshtë duke qarkulluar

tarifat ekzistuese të energjisë elektrike në një zonë. Kompania në Brunei shfrytëzon një qasje

bashkëvepruese për të nxitur sjellje kursyese të energjisë tek konsumatorët e vet. Konsumatori

mund të krijoj një model të konsumimit të energjisë në shtëpi duke kontrolluar numrin e pajisjeve që

përdoren njëkohësisht dhe kohëzgjatjen e përdorimit. Përpos promovimit të të kuptuarit të faturave

të rrymës, këto mjete ndihmojnë në analizimin e shfrytëzimit të energjisë elektrike dhe të zbuloj se

ku mund të kontrollohet në mënyrë të efikase.

Zvogëlimi i barrës së depozitës së sigurimit

Kompanitë në 91 prej 189 ekonomi të analizuara në 2014/2015 ngarkojnë konsumatorët me

depozitë të sigurimit si garancion për mos-pagesa të faturave të rrymës. Depozita i sigurimit janë

veçanërisht të zakonshme në Amerikën Latine dhe Karaibe dhe në Afrikën nën Sahara. Mesatarja

është $9,750 deri në $40,000 në Bahama.

Pasi që shumica e kompanive mbajnë depozitën deri në

fund të kontratës dhe e kthejnë pa kamatë, kjo kërkesë

mund të paraqet barrë të konsiderueshme financiare për

bizneset e vogla dhe të mesme posaçërisht ato që kanë

pengesa kreditore. Në Republikën e Afrikës Qendrore, një

kompani e mesme i aprovon kompanisë nj kredi pa

kamatë të barabartë me 1,425% të të hyrave për kokë

banori – dhe ndërkohë është e parandaluar nga

shfrytëzimi më produktiv i parave. Pasi që depozita i

sigurimit duhet të mbrojë kompanitë kundër rrezikut nga

mos-pagesa, nuk është befasi që gjasat janë më të mëdha

që të ngarkohen më shumë në ekonomi ku kompanitë nuk

mund të mbështeten në sistemin gjyqësorë dhe të

frikohen që kontratat mund të zbatohen vetëm me

vonesa të konsiderueshme. Por, kompanitë mund të

caktojnë depozitë të sigurimit jo vetëm për të mbrojtur

veten nga humbjet financiare të shkaktuara nga

konsumatorë delinkuent; ata mund të joshen të bëjnë

këtë për të përmirësuar qarkullimin e parasë gjithashtu.

Analiza e mostrave të 24 kompanive në Afrikën e nën-

Saharasë ka zbuluar që ata me shkallë më të ulët të

rikthimit të kostos kanë gjasa më të mëdha të caktojnë

depozitë të sigurimit. (foto 8).

Aty ku shqyrtimet e qarkullimit të parasë nuk janë motivim për caktim të depozitës së sigurimit, por

kompanitë akoma ndihen që duhet të mbështeten në ato për të eliminuar mos-pagesat, ato së paku


duhet të shqyrtojnë zvogëlimin e barrës financiare që depozita i sigurimit paraqet për konsumatorë.

Një fillim do të ishte të kthehet depozita pas 1 apo 2 viteve dhe jo në fund të kontratës së lidhjes.

Kthimi i depozitës me kamatë është një rrugë që tashmë disa kompani ndjekin. Në 19 ekonomi

kompanitë kanë lejuar që konsumatorët të rregullojnë depozitën e sigurimit me garancion bankar

apo obligacion se sa të depozitojnë tërë shumën kompanisë. Kostoja e shërbimit si garancion bankar

zakonisht është më e vogël se kamata që konsumatori do të humb në depozitë. Më e rëndësishme,

garancioni bankar mundëson që konsumatori të ruaj kontrollin e aseteve financiare dhe të

përmirësoj qarkullimin e parasë.

Implementimi i sistemeve të automatizuara për monitorim të ndërprerjes dhe rikthim të shërbimit

Ndryshimet pozitive në cilësinë e furnizimit me energji elektrike më së miri arrihen me investime të

konsiderueshme dhe qasje afatgjatë që synon

humbjen në transmision dhe kapacitet jo adekuat të

prodhimit. Trajtimi i këtyre çështjeve shpeshherë

është jashtë kontrolli të kompanisë. Megjithatë,

kompanitë kanë mjete praktike në dispozicion për të

trajtuar burimin e rënies së energjisë dhe rikthim të

shërbimit kur të ndodh ndërprerja.

Pavarësisht a janë ndërprerjet të planifikuara apo jo,

shpejtësia dhe shpeshtësia e rikthimit të energjisë

në masë të madhe varet nga lloji i sistemit të

kontrollit dhe mjeteve në dispozicion të distributorit.

Qasja tradicionale për rikthim të energjisë që

përdoret nga shumë kompani është përmes dërgimit

të ekipeve në vendin e ngjarjes pas telefonatë së

konsumatorit. Kjo mund të zgjatë disa orë varësisht

se sa shpejt konsumatori lajmëron ndërprerjen dhe

ekipi i mirëmbajtjes të gjej dhe zgjidh problemin.

Orët pa energji elektrike paraqesin rrezik financiar

për bizneset në formë të dëmeve në pajisje dhe

inventar dhe prishjeve. Në vend se të mbështeten në

qendrat e thirrjeve për të gjurmuar ndërprerjet,

kompanitë mund të zvogëlojnë kohën e rikthimit të

energjisë dhe prishjet e pajisjeve përmes sistemit

elektronik siç është SCADA (Supervisory Control and Data Acquisition – Kontrolli, Mbikëqyrja dhe

Grumbullimi i Shënimeve) dhe IMS (Incidence Management System – Sistemi për Menaxhim të

Incidenteve).Një sistem bashkëkohor SCADA është një nga zgjidhjet më ekonomike që ndihmon

kompanitë në rritjen e qëndrueshmërisë përmes automatizimit por gjithashtu ndihmon në

zvogëlimin e kostos dhe mundëson zbulimin e fushave problematike dhe adresimin e tyre në mënyrë

automatike dhe nga largësia.

Të bërit biznes zbulon që në 119 ekonomi, kompanitë kanë arritur të përfitojnë nga këto sisteme të

automatizuara për mbikëqyrjen e ndërprerjeve të energjisë elektrike dhe në 124 ekonomi kanë

përdorë sisteme të tilla për rikthim të shërbimit që iu mundësonte të ofrojnë shërbim më të

besueshëm për konsumatorët.


Përmirësimi i transparencës dhe qasshmëria e tarifave ekzistuese dhe të reja

Çmimet efikase janë qenësore për një sektorë të energjisë që funksionon mirë. Kompanitë duhet të

kenë mundësi të mbulojnë koston dhe të fitojnë përmes tarifave të arsyeshme për konsumatorët e

tyre. Njëkohësisht, sektori privat ka parasysh koston e energjisë elektrike gjatë vendimeve për

investim, shpeshherë duke implementuar masa për energji efikase që synojnë kontrollimin e kostos

së energjisë në operacionet biznesore. Tarifat si dhe ndryshimet në to duhet të jenë të komunikuara

tek shfrytëzuesi në mënyrë transparente. Ato mund të komunikohen tek konsumatorët përmes

internetit, mediave të shtypura, broshurave në zyrën e kompanisë, dëgjimeve publike etj. Kjo është e

rëndësishme në mënyrë që konsumatori të ketë mundësi të planifikojë shpenzimet, të kuptoj më

mirë sistemin e faturimit të kompanisë si dhe të ketë mundësi të kontestojë pagesën nëse është e

nevojshme. Bizneset duan të dinë paraprakisht ndryshimet në shpenzime që të përshtatin ndarjet

financiare në përputhje me këtë. Në disa vende, ligji kërkon nga kompanitë të shpallin ndryshimet

disa cikla të faturimit më herët. Në disa tjera, rregullatori ndihmon që tarifat të publikohen në media

të ndryshme dhe që ofrohen informata adekuate në mënyrë që konsumatorët të kalkulojnë çmimet

e veta. Në Pakistan për shembull konsumatori është i informuar nëse rregullatori ka konsultime për

ndryshimet e mundshme të tarifave.

Caktimi i pengesave financiare për të kufizuar ndërprerjet

Shumë ekonomi kanë caktuar kornizë të fuqishme rregulluese me mbikëqyrje dhe nxitje të duhur për

të përmirësuar qëndrueshmërinë e furnizimit. Rregullatorët në disa vende hartojnë strategji për të

zvogëluar ndërprerjet duke caktuar kufirin e shpeshtësisë dhe kohëzgjatjes së ndërprerjes dhe duke

kërkuar nga kompania të paguaj kompensim për konsumatorët nëse tejkalojnë këtë kufi. Në Bolivi,

rregullatori cakton zbritje tarifore për konsumatorë nëse cilësia e furnizimit nuk përmbush

standardet e caktuara nga rregullatori. Si alternativë, rregullatori mund të caktojë gjobë kompanisë.

Për shembull, në Turqi, rregullatori mund të ndëshkojë kompaninë nëse ndërprerja ndodh pa

paralajmërim të konsumatorëve. Në 65 ekonomi ku ka mbikëqyrje të pavarur, kompanitë e

shpërndarjes kompensojnë konsumatorët apo duhet të paguajnë gjoba nëse ndërprerja tejkalon

kufirin e caktuar nga rregullatori. Madhësia e ndëshkimeve ndryshon sipas vendeve. Por ato që kanë

mekanizma të tillë kishin 14 ndërprerje mesatarisht në vitin 2014 me kohëzgjatje prej 30 orë kurse

ekonomitë që nuk kishin pengesa financiare për kufizim të ndërprerjes kishin pesë herë më shumë

ndërprerje me kohëzgjatje dhjetë herë më të madhe.

Njoftimi për konsumatorë para ndërprerjes së planifikuar

Konsumatorët mund të planifikojnë në lidhje me ndërprerjet dhe të zvogëlojnë humbjet nëse

njoftohen paraprakisht për ndërprerjen. Shume kompani njoftojnë konsumatorët e tyre në lidhje me

kohën dhe kohëzgjatjen e ndërprerjes së planifikuar; është e zakonshme që lajmërimi për ndërprerje

të bëhet në televizion, në gazeta apo media sociale. Disa kompani madje njoftojnë konsumatorët

personalisht përmes njoftimit me postë si në Zvicër apo madje përmes telefonit për konsumatorë

me kapacitet më të madh të parapaguar si në Arabinë Saudite. Gjithashtu, në Botsvana dhe Liban ku

ndërprerjet janë të shpeshta për shkak të ngarkesës, kompanitë publikojnë në faqen elektronike

orarin e ndërprerjes që përditësohet rregullisht.


E. KORRELACIONI I TË BËRIT BIZNES ME REZULTATE EKONOMIKE DHE TË QEVERISJES

Performanca e të bërit biznes është e lidhur pozitivisht me rezultate tjera ekonomike që janë në

mesin e prioriteteve të Qeverisë së Kosovës.

Klasifikim i TBB

2016

Mesatarja e të

hyrave

nacionale bruto

për kokë banori

(BB 2015)

Formacioni i ri i

biznesit për

1000 qytetarë

(BB 2015)

Indeksi i

klasifikimit të

perceptimit të

korrupsionit

(TI 2014)

Përfshirja e

qytetarëve në

hartimin e

rregullave

(BB 2015)

1 – 25 $38,799 7.23 22 4.91

26 - 50 $23,381 3.74 55 4.24

51 - 75 $15,802 3.22 71 2.80

76 - 100 $11,739 2.14 90 1.57

101 - 125 $8,179 1.32 87 1.06

126 - 150 $2,560 0.66 116 1.04

151 - 189 $2,672 1.00 137 0.51

F. PERFORMANCA E KOSOVËS NË TË BËRIT BIZNES PËR SIGURIMIN E ENERGJISË ELEKTRIKE

Kosova Më së miri në

botë Më së miri

në BE Më së keqi në

BE Masa Klasifikimi

Sigurimi i energjisë elektrike

124 1 (Rep. e Koresë)

3 (Gjermania)

133 (Rumunia)

Procedurat (numri) 7 156 3 (1 – 14 vende)

3 (1 – 2 vende)

8 (178 – Rumunia)

Kohëzgjatja (ditë) 46.0 33 18.0 (1 – 2

vende) 23 (6 -

Gjermania) 252 (183 – Hungaria)

Kostoja (% të hyrave për kokë banori)

788.5% 125 0.0% (1 – Japonia)

19.5% (10 – Polonia

573.7% (111 – Rumunia)

Besueshmëria e furnizimit dhe transparenca e indeksit të tarifës (0-8)

2.0 114 8.0 (1 – 18

vende) 8.0 (1 – 12

vende) 5.0 (71 - 4

vende)


G. PROCESI I DETAJUAR I KOSOVËS – TË BËRIT BIZNES 2016 SIGURIMI I ENERGJISË ELEKTRIKE

Indeksi / Pyetje Përgjigje

Besueshmëria e furnizimit dhe transparenca e indeksit të tarifës (0-8) 2.0

Gjithsej kohëzgjatja dhe shpeshtësia e ndërprerjeve për konsumatorë në vit (0-3) 0.0

Indeksi i mesatares së kohëzgjatjes së ndërprerjes në sistem (IMKNS) 67.0

Indeksi i mesatares së shpeshtësisë së ndërprerjes në sistem (IMShNS) 27.0

Mekanizmat për monitorim të ndërprerjeve (0-1) 0.0

A përdorë distributori instrumente të automatizuara për monitorim të ndërprerjeve? Jo

Mekanizmat për rikthimin e shërbimit (0-1) 0.0

A përdorë distributori instrumente të automatizuara për rikthim të shërbimit? Jo

Monitorim i rregullatorit (0-1) 1.0

A bën rregullatori – d.m.th. një subjekt i ndarë nga furnizuesi – monitorimin e performancës së furnizuesit për besueshmërinë e furnizimit?

Po

Pengesa financiare që synojnë kufizimin e ndërprerjeve (0-1) 0.0

A paguan kompensim furnizuesi ndaj konsumatorëve apo ballafaqohet me ndëshkime nga rregullatori (apo dyja) nëse ndërprerja e tejkalon një kufi të caktuar?

Jo

Komunikimi i tarifave dhe ndryshimeve tarifore (0-1) 1.0

A janë tarifat efektive në dispozicion on-line? Po

Vegëza tek faqja elektronike, nëse është në dispozicion on-line www.kesco-energy.com

A njoftohen konsumatorët për ndryshimet tarifore para ciklit të faturimit? Po

Përgjigje

Çmimi i energjisë elektrike (centë amerikan për kWh) 16.3


Shënim: Nëse kohëzgjatja dhe shpeshtësia e ndërprerjes është 100 apo më pak, ekonomia do të përfitojë nga besueshmëria e furnizimit dhe transparenca e indeksit të tarifës. Nëse kohëzgjatja dhe shpeshtësia e ndërprerjes nuk është në dispozicion, apo është përmbi 100, ekonomia nuk do të përfitojë në indeks.

H. ANALIZA E REFORMËS DHE FORMULARËT E PLANIFIKIMIT

1. Tabelat e Reformave #1: Validimi ose Korrigjimi i Informatave Ekzistuese

Nr. Procedura Kohëzgjatja e përfundimit

Kostoja e Ndërlidhur

Informata e Saktë (P/J)

Korrigjimet

1

Dorëzimi i aplikacionit tek Distributori i Energjisë Elektrike në Kosovë dhe Kompania e Furnizimit (KEDS) dhe pritja e udhëzimeve teknike

Agjencia: KEDS Aplikuesit duhet të aplikojnë personalisht. Formularët janë në dispozicion në internet. Aplikacionit duhet bashkëngjitur dokumentet në vijim: planin elektrik, lejen e ndërtimit, faturat që tregojnë prejardhjen e materialit. Ata gjithashtu duhet të shpjegojnë nevojën e ngarkesës dhe të arsyetojnë nevojën për ngarkesën e kërkuar. Pas vizitës (shih procedurën më poshtë) dhe pasi aplikuesi të bëjë pagesën, punonjësit e KEDS-it do të përgatisin dokumentin e Aprovimit Teknik dhe do të lëshojnë faturën. Ky dokument shpjegon hapat e mëtutjeshëm dhe ofron udhëzimet për punët në lidhjen për kontraktorin elektrik. Kontraktori elektrik do të udhëheq punët nën mbikëqyrjen e KEDS-it.

14 ditë kalendarike

EUR 3,140


*2

Pranimi i inspektimi të jashtëm nga KEDS

Agjencia: KEDS Inspektori viziton pronën dhe vlerëson shpenzimet e lidhjes. Aplikuesi duhet të pret afërsisht një javë pas dorëzimit të aplikacionit. Dikush nga ana e aplikuesit duhet të jetë i pranishëm gjatë inspektimit.

7 ditë kalendarike

EUR 0

3

Leja komunale për gërmim

Agjencia: Komuna Konsumatori merr lejen për gërmim të lëshuar nga Komuna e Prishtinës. KEDS do të merr lejen vetëm për projekte të mëdha siç janë fabrikat. Komuna e Prishtinës cakton tarifën prej 3 € për metër, sipas procedurave të fundit për lëshimin e lejeve për projekte të planifikuara në Komunën e Prishtinës.

3 ditë kalendarike

EUR 30

4

Pritja e përfundimit të punëve të jashtme nga kontraktori privat elektrik

Agjencia: Kontraktori Elektrik Kontraktori i licencuar elektrik do të blejë materialin e duhur për lidhje që merr 1-3 javë. Të gjitha punimet në lidhje do të kryhen nga kontraktori elektrik nën mbikëqyrjen e KEDS-it. Orën ofron KEDS. Punët zgjasin 2 deri 4 javë. Kërkohet instalimi i transformatorit.


EUR 21000

*5 Pranimi i punëve të inspektimit dhe pajisjeve të blera nga furnizuesi

2 ditë kalendarike

EUR 0


Agjencia: KEDS KEDS do të bëjë dy inspektime të punëve pasi kontraktori elektrik të përfundoj gjysmën e punës dhe në fund. Njëkohësisht, pas blerjes së materialit për lidhje të jashtëm, KEDS do të verifikoj autenticitetin e materialit në këtë inspektim.

6

Pranimi i inspektimit të punës së kryer nga furnizuesi dhe nënshkrimi i kontratës për furnizim

Agjencia: KEDS Pas përfundimit të punës, kontraktori parashtron kërkesën për inspektim në terren. KEDS dërgon ekipin për inspektim të fundit. Nëse nuk ka ndonjë problem, lëshohet urdhri për lidhje. Klienti do të përfundoj procedurën e kontratës për furnizim me KEDS në Divizionin e Furnizimit para instalimit të orës.

2 ditë kalendarike

EUR 0

7

Pranimi i instalimit të orës dhe qarkullimit të rrymës

Agjencia: KEDS Pas inspektimit të fundit, ekipi i orës do të vijë në vend që të instaloj dhe plomboj orën dhe fillon qarkullimi i rrymës.

3 ditë kalendarike

EUR 0

* Ndodh njëkohësisht me procedurë tjetër.


Indeks / Pyetje Përgjigje Informata e Saktë

(P/J) Korrigjime


2.0

Gjithsej kohëzgjatja dhe shpeshtësia e ndërprerjeve për konsumatorë në vit (0-3)

0.0

Indeksi i mesatares së kohëzgjatjes së ndërprerjes në sistem (IMKNS)

67.0

Indeksi i mesatares së shpeshtësisë së ndërprerjes në sistem (IMShNS)

27.0

Mekanizmat për monitorim të ndërprerjeve (0-1) 0.0

A përdorë distributori instrumente të automatizuara për monitorim të ndërprerjeve?

Jo

Mekanizmat për rikthimin e shërbimit (0-1) 0.0

A përdorë distributori instrumente të automatizuara për rikthim të shërbimit?

Jo



Po

Pengesa financiare që synojnë kufizimin e ndërprerjeve (0-1) 0.0

A paguan kompensim furnizuesi ndaj konsumatorëve apo ballafaqohet me ndëshkime nga rregullatori (apo dyja) nëse

ndërprerja e tejkalon një kufi të caktuar? Jo

Komunikimi i tarifave dhe ndryshimeve tarifore (0-1) 1.0

A janë tarifat efektive në dispozicion on-line? Po


Vegëza tek faqja elektronike, nëse është në dispozicion on-line

www.kesco-energy.com

A njoftohen konsumatorët për ndryshimet tarifore para ciklit të faturimit?

Po

Përgjigje Informata e Saktë (P/J)

Korrigjime

Çmimi i energjisë elektrike (centë amerikan për kWh)

16.3

Shënim: Nëse kohëzgjatja dhe shpeshtësia e ndërprerjes është 100 apo më pak, ekonomia do të përfitojë nga besueshmëria e furnizimit dhe transparenca e indeksit të tarifës Nëse kohëzgjatja dhe shpeshtësia e ndërprerjes nuk është në dispozicion, apo është përmbi 100, ekonomia nuk do të përfitojë në indeks..

2. Tabela e Reformave #2: Përmirësime në procesin ekzistues

Nr. Procedura Kohëzgjatja Kostoja e

Ndërlidhur Organi

Ekzekutues Baza Ligjore apo

Operacionale

Reforma që duhet bërë

(p.sh. Eliminimi, Efikasitet,

Asnjë Ndryshim)

Mekanizmi për t’u

reformuar: (L)igji,

(R)regullore, (P)ërmirësim operacional)

Kohëzgjatja e reformës:

(S)hkurt, (M)esatare

(L)art)1

1 Dorëzimi i aplikacionit tek Distributori i Energjisë Elektrike në Kosovë dhe


EUR 3,140

1 Shkurt = reforma e implementuar dhe validuar deri më 31 maj 2016. Mesatare = reforma e implementuar dhe validuar deri më 31 maj 2017. Lart = reforma e

implementuar dhe validuar pas 1 qershori 2017.


Kompania e Furnizimit (KEDS) dhe pritja e udhëzimeve teknike

Agjencia: KEDS Aplikuesit duhet të aplikojnë personalisht. Formularët janë në dispozicion në internet. Aplikacionit duhet bashkëngjitur dokumentet në vijim: planin elektrik, lejen e ndërtimit, faturat që tregojnë prejardhjen e materialit. Ata gjithashtu duhet të shpjegojnë nevojën e ngarkesës dhe të arsyetojnë nevojën për ngarkesën e kërkuar. Pas vizitës (shih procedurën më poshtë) dhe pasi aplikuesi të bëjë pagesën, punonjësit e KEDS-it do të përgatisin dokumentin e Aprovimit Teknik dhe do të lëshojnë faturën. Ky dokument shpjegon hapat e mëtutjeshëm dhe ofron udhëzimet për punët në lidhje për kontraktorin


elektrik. Kontraktori elektrik do të udhëheq punët nën mbikëqyrjen e KEDS-it.

*2

Pranimi i inspektimi të jashtëm nga KEDS

Agjencia: KEDS Inspektori viziton pronën dhe vlerëson shpenzimet e lidhjes. Aplikuesi duhet të pret afërsisht një javë pas dorëzimit të aplikacionit. Dikush nga ana e aplikuesit duhet të jetë i pranishëm gjatë inspektimit.

7 ditë kalendarike

EUR 0

3

Leja komunale për gërmim

Agjencia: Komuna Konsumatori merr lejen për gërmim të lëshuar nga Komuna e Prishtinës. KEDS do të merr lejen vetëm për projekte të mëdha siç janë fabrikat. Komuna e Prishtinës cakton tarifën prej 3 € për metër, sipas procedurave të fundit për lëshimin e lejeve për projekte të

3 ditë kalendarike

EUR 30


planifikuara në Komunën e Prishtinës.

4

Pritja e përfundimit të punëve të jashtme nga kontraktori privat elektrik

Agjencia: Kontraktori Elektrik Kontraktori i licencuar elektrik do të blejë materialin e duhur për lidhje që merr 1-3 javë. Të gjitha punimet në lidhje do të kryhen nga kontraktori elektrik nën mbikëqyrjen e KEDS-it. Orën ofron KEDS. Punët zgjasin 2 deri 4 javë. Kërkohet instalimi i transformatorit.


EUR 21000

*5

Pranimi i punëve të inspektimit dhe pajisjeve të blera nga furnizuesi

Agjencia: KEDS KEDS do të bëjë dy inspektime të punëve pasi kontraktori elektrik të përfundoj gjysmën e punës dhe në fund. Njëkohësisht, pas blerjes së materialit

2 ditë kalendarike

EUR 0


për lidhje të jashtëm, KEDS do të verifikoj autenticitetin e materialit në këtë inspektim.

6

Pranimi i inspektimit të punës së kryer nga furnizuesi dhe nënshkrimi i kontratës për furnizim

Agjencia: KEDS Pas përfundimit të punës, kontraktori parashtron kërkesën për inspektim në terren. KEDS dërgon ekipin për inspektim të fundit. Nëse nuk ka ndonjë problem, lëshohet urdhri për lidhje. Klienti do të përfundoj procedurën e kontratës për furnizim me KEDS në Divizionin e Furnizimit para instalimit të orës.

2 ditë kalendarike

EUR 0

7

Pranimi i instalimit të orës dhe qarkullimit të rrymës

Agjencia: KEDS Pas inspektimit të fundit, ekipi i orës do të vijë në vend që të instaloj dhe

3 ditë kalendarike

EUR 0


plomboj orën dhe fillon qarkullimi i rrymës.

* Ndodh njëkohësisht me një procedurë tjetër.

Indeks / Pyetje Përgjigje Organi

Ekzekutues

Baza ligjore ose

operacionale

Reforma që duhet bërë

(p.sh. Eliminimi, Efikasitet, Asnjë

Ndryshim)

Mekanizmi për t’u reformuar: (L)igji,


Kohëzgjatja e reformës: (S)hkurt,

(M)esatare (L)art)2


2.0

Gjithsej kohëzgjatja dhe shpeshtësia e ndërprerjeve për konsumatorë në vit (0-3)

0.0

Indeksi i mesatares së kohëzgjatjes së ndërprerjes në sistem (IMKNS)

67.0

Indeksi i mesatares së shpeshtësisë së ndërprerjes në sistem (IMShNS)

27.0

Mekanizmat për monitorim të ndërprerjeve (0-1)

0.0

A përdorë distributori instrumente të automatizuara për monitorim të ndërprerjeve?

Jo

Mekanizmat për rikthimin e shërbimit (0-1)

0.0




A përdorë distributori instrumente të automatizuara për rikthim të shërbimit?

Jo



Po

Pengesa financiare që synojnë kufizimin e ndërprerjeve (0-1)

0.0

A paguan kompensim furnizuesi ndaj konsumatorëve apo

ballafaqohet me ndëshkime nga rregullatori (apo dyja) nëse

ndërprerja e tejkalon një kufi të caktuar?

Jo

Komunikimi i tarifave dhe ndryshimeve tarifore (0-1)

1.0

A janë tarifat efektive në dispozicion on-line?

Po

Vegëza tek faqja elektronike, nëse është në dispozicion on-line

www.kesco-energy.com

A njoftohen konsumatorët për ndryshimet tarifore para ciklit të faturimit?

Po


Përgjigje

Organi Ekzekutues

Baza ligjore ose operacionale

Reforma që duhet bërë (p.sh. Eliminimi,

Efikasitet, Asnjë Ndryshim)

Mekanizmi për t’u reformuar: (L)igji,


Kohëzgjatja e reformës: (S)hkurt, (M)esatare (L)art)3

Çmimi i energjisë elektrike (centë

amerikan për kWh) 16.3

Shënim: Nëse kohëzgjatja dhe shpeshtësia e ndërprerjes është 100 apo më pak, ekonomia do të përfitojë nga besueshmëria e furnizimit dhe transparenca e indeksit të tarifës Nëse kohëzgjatja dhe shpeshtësia e ndërprerjes nuk është në dispozicion, apo është përmbi 100, ekonomia nuk do të përfitojë në indeks.




3. Tabela e Reformave #3: Inventari i Organeve Plotësuese të Përfshira në Proces

Nr. Organ qeveritar apo jo-qeveritar

Numër

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10


I. SHTOJCA I: BANKA BOTËRORE REFORMAT E RËNDËSISHME 2008 - 2016

Të bërit biznes ka regjistruar 22 reforma që lehtësojnë qasjen tek

energjia elektrike në 2014/15.

Zvogëlimi i vonesave kohore për të realizuar një hapë të caktuar në

procesin e një lidhje të re ishte një veçori e zakonshme në shumicën

e reformave. Për shembull Togo ndërmori disa iniciativa për të

përshpejtuar lidhje të reje elektrike (foto 1). Kompania elektrike në

Togo, CEET krijoi një Dritare të Vetme që specializon procedimin e

aplikacioneve për klientë komercial. Ky sistem i ri përshpejtoi

procedimin e dokumenteve dhe në masë të dukshme zvogëloi

numrin e ditëve të nevojshme për të qasur tek energjia elektrike.

Për të zvogëluar akoma më tej kohën e nevojshme për lidhje të re

elektrike, Togo caktoi afate ligjore të cilat furnizuesi duhet të

përmbush gjatë procedimit të aplikacioneve të reja dhe ofrimit të

vlerësimeve për lidhje. Për të përmbushur qëllimet kohore.

Furnizuesi ka angazhuar më shumë inxhinier në 2014/15 dhe ka

përmirësuar komunikimin me konsumatorë. Specifikisht, filloi të

publikojë informatat në internet dhe të shpërndajë fletushka që

theksojnë kërkesat e duhura dhe dokumentet që duhet ofruar kur

të aplikohet për një lidhje të re. Si rezultat i reformave të fundit,

është zvogëluar numri i aplikacioneve jo komplete dhe të pa proceduara. Masat rregulluese në Togo kanë zvogëluar numrin e bashkëveprimeve ndërmjet

CEET dhe konsumatorëve të vet gjatë aplikimit për një lidhje të re elektrike. Tani konsumatorët në një vend paguajnë tarifat për lidhje, depozita të sigurimit

dhe tarifat për kontrata për parapagim. Tani punët e jashtme dhe instalimi i orës bëhen përmes një bashkëveprimi me furnizues.

Ngjashëm, në Indi, Federatën Ruse dhe Senegal, furnizuesit elektrik kanë zvogëluar kohën e lidhjes duke eliminuar inspektime të tepërta dhe procese të

brendshme. Duke angazhuar më shumë punëtorë, furnizuesi në Senegal ka shkurtuar kohën e duhur për të shqyrtuar aplikacionet dhe për analiza teknike.

Ai gjithashtu ka kufizuar numrin e paraqitjeve personale në zyrat e furnizuesit pas inspektimeve të punëve të jashtme. Gjithashtu, në bashkëpunim me

ministrinë e transportit, furnizuesi ka shkurtuar kohën e duhur për leje për gërmim.

Foto 1- Togo ka zvogëluar kohën e nevojshme për një lidhje elektrike për një të tretën


Në dhjetor 2014, furnizuesi në Botsvana ka filluar me zbatimin e afateve të ofrimit të shërbimit brenda ekipit për shërbime për konsumator që shkurtoi

kohën për t’u lidhur në energji elektrike prej 121 në 77 ditë. Gjithashtu, furnizuesi filloi të ruaj të gatshëm transformator që shkurtoi akoma më shumë

kohën për të importuar transformator.

Ekonomitë tjera kanë lehtësuar procesin e lidhjes duke eliminuar kërkesa të shumta për aprovim. Për shembull, qeveria e Mjanmarit ka shkurtuar dukshëm

kohën për të ofruar lidhje të ri të energjisë elektrike në Jangon duke eliminuar nevojën që ministria e energjisë elektrike të lëshojë aprovimin në nivel

nacional për secilën kërkesë për lidhje. Paraprakisht, aplikacionet për lidhje është dashur të aprovohen në nivel të qarkut, nivel të qytetit, dhe nivel të

shtetit. Në nivel të shtetit, Komisioni Ekzekutiv është takuar një herë në javë për të vendosur për kërkesa të reja për lidhje në mënyrë që të shpërndajë

kapacitetin sipas prioritete dhe disponueshmërisë. Aprovimi i ministrisë së energjisë elektrike është dashur të merret për të kontrolluar kapacitetin e rrjetit

elektrik që krijonte vonesa të konsiderueshme për lidhje.

Dy nga ekonomitë reformuese kanë shkuar përtej duke synuar efikasitetin e distributorit duke ofruar më shumë furnizim të besueshëm të energjisë.

Furnizuesi në Oman ka

filluar me regjistrim të

kohëzgjatjes dhe

shpeshtësisë së

ndërprerjeve për të

llogaritur IMKNS dhe

IMShNS në janar 2014.

Kjo ka mundësuar që

furnizuesi të analizojë

shënimet mbi

ndërprerjen, të

identifikojë ngarkesat,

t’i synoj ato dhe të bëjë

vlerësim më të saktë të

ndikimit të iniciativave

në rrjetin e

distributorit.


1. Bashkësia Evropiane (6): Realizimi i reformave në energji elektrike përmes ekonomisë

TBB2008-TBB2016

Qipro

= Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Furnizuesi në Qipro ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike

duke shkurtuar kohën e duhur për një lidhje të re

Italia = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2013: Italia ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike dhe e ka bërë

më pak të kushtueshme duke përmirësuar efikasitetin e furnizuesit Acea

Distribuzione dhe duke zvogëluar tarifat e lidhjes.

Letonia = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2012: Letonia ka përshpejtuar furnizimin duke krijuar procese të

thjeshtësuara për aprovim të dizajnëve të lidhjes së jashtme

Lituania = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Furnizuesi në Lituani ka shkurtuar kohëzgjatjen e punimeve në lidhje duke zbatuar afatin ligjor për të kryer punët e jashtme në lidhje.

TBB 2012: Lituania ka vështirësuar furnizimin me energji elektrike

duke anuluar procesin me një ndalesë për kushte teknike për shërbime

të furnizimit.

Malta = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike

TBB 2016:Furnizuesi në Malta ka shkurtuar kohën e duhur për lidhje të

energjisë elektrike duke përmirësuar mbikëqyrjen e punimeve në kanale.


Polonia = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Furnizuesi në Poloni ka shkurtuar vonesat në procedim të

aplikacioneve për lidhje të ri të energjisë elektrike duke ngritur resurset

njerëzore dhe kapitale dhe duke zbatuar afatet e ofrimit të shërbimit

TBB 2015: Polonia ka bërë furnizimin më pak të kushtueshëm duke

rishikuar strukturën e tarifave për lidhje të reja.

2. Vendet fqinje dhe të ndërlidhura (4): Realizimi i reformave në energji elektrike përmes

ekonomisë TBB2008-TBB2016

Gjeorgjia = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2013: Gjeorgjia ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke

thjeshtësuar procesin e lidhjes së konsumatorëve të ri në rrjetin e distributorit

dhe duke zvogëluar tarifat e lidhjes.

Maqedonia = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2014: IRJ e Maqedonisë ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike

duke shkurtuar kohën e duhur për lidhje të re dhe duke caktuar tarifa fikse të

lidhjes për kilovat (kW) për lidhje që kërkojnë kapacitet nën 400 kW.

Turqia = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2014: Turqia ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke

eliminuar inspektimet e jashtme dhe duke zvogëluar shpenzimet

administrative.


Ukraina = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2014: Ukraina ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke ngritur

efikasitetin e procesit për lidhje të re.

3. Vende tjera (56): Realizimi i reformave në energji elektrike përmes ekonomisë TBB2008-

TBB2016

Afganistani = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2012: Afganistani ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke

përmirësuar efikasitetin e departamentit të energjisë elektrike në Kabul

dhe duke krijuar program të ri të tarifave për lidhje.

Angola = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2013: Angola ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke

eliminuar nevojën që konsumatorët që aplikojnë për lidhje në energji

elektrike të kenë autorizimin e 2 furnizuesve.

Armenia = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2013: Armenia ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke

ngritur efikasitetin e procedurave dhe duke zvogëluar tarifat e lidhjes.

Bangladeshi = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2013: Bangladeshi ka vështirësuar furnizimin duke kërkuar që të

gjithë konsumatorët të përmbushin 7% të nevojës për energji elektrike

përmes energjisë solare duke bërë të domosdoshme instalimin e paneleve


solar.

TBB 2012: Bangladeshi ka vështirësuar furnizimin duke caktuar

moratorium në lidhje të reja prej prillit 2010 deri mars 2011 për shkak të

mungesës së furnizimit. Ky moratorium ka krijuar vonesa të mëdha për

konsumatorë dhe ka ngritur kohën për lidhje elektrike.

Bjellorusia = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2014: Bjellorusia ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke

përshpejtuar procesin e lëshimit të specifikacioneve teknike dhe lejeve për

gërmim dhe duke shkurtuar kohën për lidhje në rrjet elektrik.

Butani = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Butani ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke

përshpejtuar procesin e lidhjes të re.

Botsvana = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Furnizuesi në Botsvana ka lehtësuar furnizimin me energji

elektrike duke zbatuar afate për ofrim të shërbimit për lidhje të re dhe

duke përmirësuar rezervat e materialit për punë në lidhje.

Brunei Darusalam = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2012: Brunei Darusalam ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike

duke krijuar procesin me një ndalesë dhe duke shkurtuar kohën e duhur

për leje për gërmim.


Burundi = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2014: Burundi ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke

eliminuar monopolin e furnizuesin në shitjen e materialit të duhur për

lidhje të re dhe duke zvogëluar tarifën e procedimit për lidhje të re.

Kamboxhia = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Kamboxhia ka zvogëluar mesataren e shpeshtësisë dhe

kohëzgjatjen e ndërprerjeve ndaj konsumatorit brenda vitit në Pnom Pen

duke ngritur kapacitetin e prodhimit të energjisë.

Kanada = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2013: Kanada ka lehtësuar lidhjen duke shkurtuar kohën e duhur për

punë të jashtme në lidhje.

Kolumbia = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2014: Kolumbia ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke

krijuar procesin me një ndalesë për lidhjen elektrike dhe duke përmirësuar

efikasitetin e proceseve të brendshme të furnizuesit.

Rep. Dem. e Kongos = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2015: Në Republikën Demokratikë të Kongos, furnizuesi në Kinshasa

ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke shkurtuar numrin e

aprovimeve të duhura për një lidhje të re dhe duke zvogëluar barrën e

depozitës së sigurimit.


Kosta Rika = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Furnizuesi në Kosta Rika ka lehtësuar furnizimin me energji

elektrike duke shkurtuar kohën e duhur për përgatitjen e dizajnit të punëve

të jashtme dhe për instalim të orës dhe inicim të furnizimit me energji

elektrike.

TBB 2015: Kosta Rika ka shkurtuar kohën e duhur për furnizim me

energji elektrike duke përmirësuar koordinimin ndërmjet departamenteve

të ndryshme të furnizuesit.

Ekuadori = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2014: Ekuadori ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke

ndarë qytetin e Kuito në zona për qëllim të trajtimit të aplikacioneve për

lidhje të reja – një ndryshim që ka përmirësuar shërbimin e furnizuesit për

konsumatorë – dhe duke zvogëluar tarifat për lidhje.

Etiopia = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2012: Në Etiopi vonesat në ofrim të një lidhje të re kanë

vështirësuar furnizimin me energji elektrike.

Gambia = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2012: Gambia ka përshpejtuar furnizimin me energji elektrike duke

lejuar që konsumatorët të zgjedhin kontraktor privat për realizim të punëve

të jashtme në lidhje.


Guinea = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2013: Guinea ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke

thjeshtësuar procesin e lidhjes së konsumatorëve të ri në rrjetin e

distributorit.

Guajana = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2012: Guajana ka shtrenjtuar furnizimin me energji elektrike duke

trefishuar depozitën e sigurimit për lidhje të re.

RSA Hong Kong SAR, Kinë = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Furnizuesi në RSA Hong Kong, Kinë ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke ngritur efikasitetin e procesit për shqyrtim të aplikacioneve për lidhje dhe për realizim të punëve dhe instalim të orës. Gjithashtu, ka shkurtuar kohën e duhur për lëshim të lejes për gërmim.

TBB 2012: RSA Hong Kong, (Kinë) ka lehtësuar furnizimin me energji

elektrike duke ngritur efikasitetin e agjencive publike dhe bashkërenditjen

e procedurave të furnizuesit me agjenci tjera qeveritare.

India = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Furnizuesi në Delhi ka thjeshtësuar dhe përshpejtuar procesin

e furnizimit me energji elektrike duke eliminuar inspektimin e brendshëm

për instalime elektrike nga Inspektorati Elektrik. Furnizuesi në Mumbai ka

zvogëluar procedurat dhe kohën për lidhje në rrjet duke përmirësuar

proceset e brendshme dhe koordinimin.

TBB 2015: Në Indi, furnizuesi në Mumbai ka bërë energjinë elektrike më

pak të kushtueshme duke zvogëluar depozitën e sigurimit për lidhje të re.


Indonezi = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2015: Në Indonezi, kompania elektrike në Xhakarta ka lehtësuar

furnizimin me energji elektrike duke eliminuar nevojën për kontraktori

elektrikë të kenë certifikata të shumta që garantojnë sigurinë e instalimeve

të brendshme. Furnizuesi në Xhakarta dhe Surabaja gjithashtu ka ngritur

koston duke caktuar depozitë të sigurimit për lidhje të reja.

TBB 2013: Indonezia ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke

eliminuar nevojën që konsumatorët e ri që aplikojnë për lidhje të paraqesin

faturën e rrymës të fqinjit për të ndihmuar në përcaktimin e adresës.

TBB 2012: Indonezia ka vështirësuar furnizimin me energji elektrike

duke ngritur tarifat e lidhjes.

Rep. Islame e Iranit = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2015: Republika Islame e Iranit ka lehtësuar furnizimin me energji

elektrike duke eliminuar nevojën që konsumatori të ketë lejen për gërmim

për punë në lidhje elektrik.

Xhamajka = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2015: Xhamajka ka bërë furnizimin me energji elektrike më pak të

kushtueshëm duke zvogëluar koston e punëve të jashtme në lidhje.

Kenia = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Furnizuesi në Keni ka shkurtuar vonesat për lidhje të reja duke

zbatuar afate të ofrimit të shërbimit dhe duke angazhuar kontraktor për

instalim të orës.


Rep. e Koresë = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2013: Koreja ka bërë furnizimin me energji elektrike më pak të

kushtueshëm duke krijuar program të ri të tarifave për lidhje dhe duke

instaluar sistem të pagesave.

Libani = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2012: Libani ka bërë furnizimin me energji elektrike më pak të

kushtueshëm duke zvogëluar tarifat e aplikimit dhe depozitën e sigurimit

për lidhje të re.

Liberia = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2013: Në Liberi është lehtësuar lidhjen elektrike duke iu falënderuar

aprovimit të praktikave më të mira të prokurimit nga Korporata Elektrike e

Liberisë.

Malavi = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2015: Malavi ka shkurtuar kohën e duhur për furnizim me energji

elektrike duke angazhuar nën-kontraktor për punë të jashtme në lidhje.

Malajzia = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2014: Malajzia ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke

ngritur efikasitetin e proceseve të brendshme të furnizuesit dhe duke

përmirësuar komunikimin dhe dialogun me kontraktori.


Meksiko = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2014: Meksiko ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke

ngritur efikasitetin e proceseve të brendshme të furnizuesit dhe duke

zbatuar rregullin “pranimi me heshtje” për aprovim të studimit të

fizibilitetit për lidhje të re.

TBB 2013: Në Meksiko, distributori ka lehtësuar furnizimin me energji

elektrike duke bashkërenditur procedurat, duke ofruar trajnime për

kontraktori privat, duke përdorur sistemin e informatave gjeografike (GIS)

për hartëzim të rrjetit të distributorit dhe ngritjen e rezervave të

materialit.

Mongolia = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2014: Mongolia ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke

ngritur efikasitetin e proceseve të brendshme të furnizuesit, duke zbatuar

afate kohore në faza të ndryshme të procesit të lidhjes dhe duke eliminuar

tarifat për testim të instalimit.

Maroku = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Furnizuesi në Maroku ka shkurtuar kohën e lidhjes në energji

elektrike duke ofruar më shpejtë vlerësim të tarifës

Mozambik = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2012: Mozambiku ka vështirësuar furnizimin me energji elektrike

duke kërkuar autorizim të projektit të lidhjes nga Ministria e Energjisë dhe

duke shtuar inspektimin e punëve të jashtme të përfunduara.


Mianmar = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Ministria e Energjisë Elektrike ka lehtësuar procesin e një

lidhje të re elektrik në Mjanmar duke shkurtuar vonesat përmes më pak

aprovimeve.

Namibia = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2013: Namibia ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke

shkurtuar kohën e duhur për vlerësim dhe punë të jashtme në lidhje dhe

duke zvogëluar koston e lidhjes.

Zelanda e Re = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Furnizuesi në Zelandë të Re ka shkurtuar kohën e duhur për

lidhje duke përmirësuar mbikëqyrjen e pagesës dhe procesin e konfirmimit

për punë në lidhje.

Nikaragua = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2014: Nikaragua ka shkurtuar kohën e duhur për furnizim me energji

elektrike duke ngritur efikasitetin e aprovimit për lidhje dhe duke

informuar konsumatorin paraprakisht për shumën e depozitës të sigurimit.

Oman = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Omani ka përmirësuar rregullimin e ndërprerjeve duke filluar

regjistrimin e shënimeve për indeks të mesatares të kohëzgjatjes së

ndërprerjeve në sistem (IMKNS) dhe indeks të mesatares së shpeshtësisë

së ndërprerjeve në sistem (IMShNS).


Polonia = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Furnizuesi në Poloni ka shkurtuar vonesat në procedim të

aplikacioneve për lidhje të reja duke ngritur resurset njerëzore dhe kapitale

dhe duke zbatuar afate për ofrim të shërbimit.

TBB 2015: Polonia ka bërë furnizimin me energji elektrike më pak të

kushtueshëm duke rishikuar strukturën e tarifave për lidhje të reja.

Federata Ruse = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Rusia ka thjeshtësuar, përshpejtuar dhe liruar procesin e

lidhjes elektrik duke eliminuar inspektimin e orës nga ofruesi elektrik dhe

duke rishikuar tarifat e lidhjes. Kjo reformë është për Moskë dhe Shën

Petersburg.

TBB 2014: Rusia ka thjeshtësuar dhe liruar furnizimin me energji

elektrike duke caktuar tarifa standarde të lidhjes dhe duke eliminuar

shumë procedura të kërkuara më herët.

TBB 2012: Federata Ruse ka bërë furnizimin me energji elektrike më pak

të kushtueshëm duke rishikuar tarifat për lidhje.

Ruanda = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2015: Kompania elektrike në Ruanda ka liruar furnizimin me energji

elektrike duke eliminuar disa tarifa.

TBB 2013: Ruanda ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke

zvogëluar koston e një lidhje të re.


Arabia Saudite = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2013: Arabia Saudite ka shtrenjtuar furnizimin me energji elektrike

duke ngritur tarifat e lidhjes.

Senegal = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Furnizuesi në Senegal ka shkurtuar kohën e furnizimit me

energji elektrike duke bashkërenditur shqyrtimin e aplikacioneve dhe

procesin për lidhje finale si dhe duke shkurtuar kohën për lëshim të lejes

për gërmim. Gjithashtu, ka liruar furnizimin me energji elektrike duke

zvogëluar depozitën e sigurimit .

Siera Leone = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2015: Siera Leone ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke

eliminuar nevojën që konsumatorët të dorëzojnë një letër për të kërkuar

lidhje të re para se të dorëzojnë aplikacionin – dhe ka përshpejtuar

procesin duke përmirësuar stafin e furnizuesit.

Ishujt Solomon = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2015: Ishujt Solomon kanë lehtësuar furnizimin me energji elektrike

duke përmirësuar praktikat e prokurimit për material të nevojshëm për

lidhje të re.

Sri Lanka = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2014: Sri Lanka ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke

përmirësuar ecurinë e brendshme të punës dhe duke shkurtuar kohën e

duhur për procedim të aplikacioneve të reja për lidhje.


Zvicra = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2012: Zvicra ka liruar furnizimin me energji elektrike duke rishikuar

kushtet për lidhje.

Tajvan, Kinë = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Furnizuesi në Tajvan, Kinë ka shkurtuar kohën për lidhje

përmes thjeshtësimin të procedurave për leje për gërmim të lëshuar nga

komuna.

TBB 2015: Tajvani, Kinë ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke

eliminuar inspektimet në vend.

Togo = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Furnizuesi në Togo ka shkurtuar kohën dhe procedurat për

lidhje elektrik përmes disa iniciativave duke përfshirë krijimin e dritares të

vetme që mundëson që konsumatorët t’i kryejnë të gjitha pagesat në një

vend.

Tonga = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2012: Tonga ka përshpejtuar furnizimin me energji elektrike duke

implementuar afate kohore për inspektim të sigurisë.

Trinidad dhe Tobago = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Trinidad dhe Tobago ka shtrenjtuar furnizimin me energji

elektrike duke caktuar kontribut kapital në shpenzime të lidhjes.


Turqia = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2014: Turqia ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke

eliminuar inspektime të jashtme dhe duke zvogëluar shpenzimet

administrative.

Uganda = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Furnizuesi në Uganda ka shkurtuar vonesat për lidhje të re

elektrike duke angazhuar më shumë inxhinier për shërbime me

konsumatorë dhe duke shkurtuar kohën për inspektim dhe instalimi të

orës.

Emiratet e Bashkuara Arabe = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Emiratet e Bashkuara Arabe kanë lehtësuar furnizimin me

energji elektrike duke shkurtuar kohën e duhur për vlerësim të kostos së

lidhjes.

TBB 2014: Emiratet e Bashkuara Arabe kanë lehtësuar furnizimin me

energji elektrike duke eliminuar kërkesën për inspektim në vend dhe duke

shkurtuar kohën e duhur për të ofruar lidhje të re.

TBB 2013: Në Emiratet e Bashkuara Arabe, Autoriteti në Dubai për

Energji Elektrike dhe Ujë ka lehtësuar furnizimin me energji elektrike duke

krijuar aplikacionin elektronik “një dritare, një hap” që mundëson që

konsumatorët të parashtrojnë dhe përcjellin aplikacionet në internet dhe

të shkurtojë kohën për procedim të aplikacioneve.


Vietnami = Të bërit biznes reformat për furnizim të energjisë elektrike. = Ndryshimi vështirëson furnizimin me energji elektrike.

TBB 2016: Furnizuesi në Vietnam ka shkurtuar kohën e duhur për lidhje

elektrik duke shkurtuar vonesat dhe duke ngritur efikasitetin e aprovimit të

aplikacioneve për lidhje dhe dizajn për punë në lidhje.

reformat në të bërit biznes të bankës botërore · pdf...

Documents