syri i kaltër
TRANSCRIPT
8/15/2019 Syri i Kaltër
http://slidepdf.com/reader/full/syri-i-kalter 1/10
Syri i Kaltër
Syri i Kaltër
Syri i Kaltër është një vënd turistik shumë i bukur që ndodhet në fshatin Muzinë të Rrethit eDelvinës, pranë rrugës naionale Delvinë ! "jirokastër# $shtë një pikë shumë piktoreske ku nganjë burim i kaltër me origjinë karstike nga Mali i "jerë del një ujë i kristaltë# %ga thellesia e burimit uji merr ngjyrën e kaltër nën rrezet e djellit# &sht' burimi m' i madh dhe m' interesantnd'r () burimet q' shp'rthejn' rr'z' malit t' gjer'# &sht' shpallur monument natyre# *orma e tij'sht' ovale e ngjashme me form'n e nj' syri, shp'rthen nga toka i err't n' mes dhe i kalt'ranash# +hell'sia e tij 'sht' tep'r e madhe arrin drei n' - m thell'si# %dodhet p'rball' fshatit
Krongj, - m n'n nivelin e lugin's s' Drinos dhe 'sht' shkarkim kryesor i malit t' gjer'# &sht' burim me uj'ra t' fresk'ta dhe t' 'mbla i rrethuar me bim'si t' dendur dhe me gjelb'rim t' p'rhersh'm#
.urimi i lumit të .istriës, që përshkon një pjesë të jugut të Shqipërisë, i shëmbëllen vërtet njësyri të madh rrumbullak me diametër afro dhjetë metra# .ebja e syrit, një gropë e thellë pus, ngaku uji ngjitet lart si në një kazan që sapo ka filluar të vlojë ka një ngjyrë blu në të zezë# /jo vjen
8/15/2019 Syri i Kaltër
http://slidepdf.com/reader/full/syri-i-kalter 2/10
e rrethohet pastaj nga pjesa e kaltërt e syrit që bëhet e tillë ngaqë thellësia e burimit aty është mëe pakët#
Apolonia
Apolonia është qyteti antik në Shqipëri ndër më të mëdhenjtë në pellgun e Adriatikut dhe më ipërmenduri ndër 30 qytetet e tjera, me të njëjtin emër, të kohës antike.
Jo larg Fierit në rrugën që shkon në drejtim të detit Adriatik në një largësi rreth 14 km.
Historia
Apolonia është qyteti antik në Shqipëri ndër më të mëdhenjtë në pellgun e Adriatikut dhe më i
përmenduri ndër 30 qytetet e tjera, me të njëjtin emër, të kohës antike. shtë themeluar rreth !illimittë shek të "# p.e.s. $ërmadhat e Apolonisë janë %&uluar në !illim të shek '"'. $jurmët më tëhershme arkeologjike janë disa o&jekte të kohës së hekurit, tipike të kulturës ilire. (ga shekujt e parëtë jetës së qytetit ruhen disa m&eturina të murit m&rojtës dhe të një tempulli arkaik kushtuar Artemisit, hyjneshës më të adhuruar të apoloniatë)e.
Apolonia, pas *yrrahut, ishte qyteti më i rëndësishëm në pellgun e Adriatikut dhe më i përmendurindër 30 qytetet e tjera që e m&anin të njëjtin emër në kohën antike. + ngrit m&i një kodër në njëpo%iion që %otëron tërë %onën dhe nëpërmjet luginës së lumit #josë lidhej me detin Adriatik. -shtrirë në një sipër!aqe rreth 140 ha dhe e rrethuar me një mur rreth 4 km të gjatë Apolonia ishte njëqendër e madhe tregtare dhe industriale. - ngritur në kurri%in e !undit të kodra)e të &ukura dhe!rytdhënëse të allakastrës, Apolonia m&i%otëronte pothuajse krejt hapësirën e gjerë që shtrihej nëkëm&ët e saj e për!undonte &u%ë detit Adriatik. /jo !ushë e !ormuar nga alu)ionet e lumit Seman dhe
#josë ka qenë një nga rajonet më pjellore të Fushës së y%eqesë.
ThethiThethi është një !shat në komunën Shalë në rrethin e Shkodrës të Shqipërisë.
Fshati ndodhet më në )eri të luginës së Shalës, në mes të Alpe)e me një &ukuri të radhë, në #eritë Shqipërisë. Shtatëdhjetë kilometra nga qyteti i Shkodrës, i m&rojtur nga tremalet adohima, Sheniku, apluku, me lartësi m&i 200m m&i ni)elin e detit, shtrihet lugina e lartë e
8/15/2019 Syri i Kaltër
http://slidepdf.com/reader/full/syri-i-kalter 3/10
hethit, një nga %onat më të )e5anta tëkëtyre Alpe)e, 60 deri 70 m m&i ni)elin e detit, menjë sipër!aqe prej 2830 hektarësh.
9umi në heth
aja e Arapit
:istoria e hethit dhe e Shalës ishte e lidhur me atë të !isit ilir të 9a&eatë)e. hethi është )end&animshumë i hershëm duke u &a%uar në të dhënat historike dhe %&ulimet arkeologjike. /ëtu kanë &anuar;ksetët, <ythdosët, <er&ati, #ladët, /elmendas e ndoshta edhe grupe te tjera popullsie të panjohura. (ë shekullin e #"""=të, kjo %onë ishte pjesë e ultit, i ili ndahej në ultin e sipërm dhe ultine poshtëm. hethi për herë të parë sh!aqet i dokumentuar në *e!terin e regjistrimit të San>hakut tëShkodrës, në )itin 14?, me emrin Fusha dhe në atë kohë kishte )etëm 6 shtëpi të mëdha.
8/15/2019 Syri i Kaltër
http://slidepdf.com/reader/full/syri-i-kalter 4/10
Butrinti
Butrinti u shpall qytet mu%e në qershor 1781.<utrinti është )lerësuar si pasuri e trashëgimisë sënjerë%imit dhe m&rohet nga +(-S@; që nga )iti 1772.
Sipas #irgjilit, <utrinti ishte themeluar nga -nea. Sipas lutarkut, perëndia an ka )dekur pikërishtnë <utrint dhe 5asti i )dekjes se tij, u &ë shkak për klithmat e shtoj%o)alle)e, të ilat njo!tonin &arinjtëanekënd /aonisë për këtë hum&je tragjike për m&rojtësin e pyje)e dhe të lule)e. (ë !und të )ite)e30 të shekullit të kaluar, arkeologu italian +golini përmend gojëdhënën m&i %ana!illën e largët të<utrintit. :eleni që kishte ardhur në -pir nga roja, po përgatitej të &ënte !lijimin ritual pas %&ritjes nëtokë. 9opa që do t u !lijohej perëndi)e, e goditur, por jo e )rarë, i shpëtoi nga duart dhe kaloi detinme not. :eleni, duke parë këtu një paralajmërim të perëndi)e, themeloi një qytet që ia )uri emrin
<uthrotos. <utrinti ndodhet në një kep të ulët në ®detin jugperëndimor të Shqipërisë. /jo qendërre%ulton sipas speialistë)e të arkeologjisë, të ketë qenë e &anuar së paku që në shek. #"" para/rishtit. (dërkohë, mitet !lasin për themelimin e <utrintit nga trojanët e shpërngulur. Sipasspeialistë)e shqiptarë, dhe angle%ë të arkeologjisë, rreth shekullit "#, para /rishtit, )end&animi u!orti!ikua dhe qyteti u kthye në një qendër kulti dedikuar Asklepit. eriudha mesjetare dokumentohetmë e tur&ullt.
8/15/2019 Syri i Kaltër
http://slidepdf.com/reader/full/syri-i-kalter 5/10
Berati
Berati është qytet me rreth8.000 &anorë dhe njëra nga dy&ashkitë e rethit të <eratit që&ën pjesë nëarkun e <eratit. rojet e <eratit, sipasarkeologë)e kanë qenë të&anuara nga njerë% të i)ili%uarqë nga shekulli #"" para erëssonë.
yteti i <eratit është ngritur!illimisht si kështjellë, m&ikodrën shkëm&ore me lartësi
1?6 m m&i ni)elin e detit, nëkrahun e djathtë të lumit ;sum,para se ky të dalë në !ushën ey%eqesë, më e madhja e
Shqipërisë. rethi i <eratit shtrihet në /rahinën alore endrore e pjesërisht në +ltësirënJugperëndimore të Shqipërisë, në koordinatatB gjerësi gjeogra!ikeB #eri 40 gradë 2C24DE Jug 40gradë 27C30D qyteti 40 gradë 41C08DGE gjatësi gjeogra!ikeB 9indje 20 gradë 10C1DE erëndim 17 gradë44C30D qyteti 17 gradë 8C40DG. rethi m&ulon një sipër!aqe prej 73,8 km katror qyteti 1,8 kmkatrorG.
Kanionet e Osumit
Skrapari mund të quhet edhe rrethi i kanione)e madhështore. (ë të gjenden dy kanione të mëdha,të dy monumente natyre, midis tyre kanioni i ;sumit, më i madhi në gjithë Shqipërinë, që me të
8/15/2019 Syri i Kaltër
http://slidepdf.com/reader/full/syri-i-kalter 6/10
drejtë është quajtur H/oloradoja e ShqipërisëH. Ai gjendet në sektorin Ioro)odë :am&ull të luginëssë ;sumit, është rreth 13 km i gjatë, nga 4 deri në 3 m i gjerë, i thellë deri në 60=?0 m, me shpate)ertikale, për!und të ilë)e rrjedh Hlo%onjarH ;sumi, duke u Hm&urrurH me krijesën e )etë. Janëpikërisht ujërat e tij, që me !orën e tyre gërryerrëse dhe tretëse, kanë depërtuar ashtu ngadalë, porpa ndërprerje, në masën shkëm&ore gëlqerore të strukturës antiklinale të Ioro)odës, duke !ormuarkanionin me &ukuri m&resëlënëse. /ur udhëton në &rendësi të tij mahnitesh nga &ukuria &e!asuese,
por edhe nga disa përshtypje të 5uditshme dhe të pa&esueshme që të krijohenB oprat e qiellit së&ashku me pjesë të mure)e )ertikale të gëlqerorë)e gri dhe të &imësisë të &lertë pasqyrohen nëpellgjet e shumta të lumit, duke krijuar kështu një për%jerje ngjyrash dhe !ormash të përm&ysura, qëme !luiditetin e tyre të hutojnë, të 5orientojnë dhe të %hytin në një &otë krejt tjetër, ireale, por që tëngjallin ndjesi të ëm&la, nga të ilat nuk ke dëshirë të dalësh. /jo nuk është e )etmia mrekulli e këtijkanioniB në disa sektorë të tij sh!aqen ujë)ara të mëdha me &ukuri &e!asuese, sidomos në ditët mediell, rre%et e të ilit %&ërthehen nga piklat e ujit, duke !ormuar yl&ere, që !illojnë nga qielli, )a%hdojnënë shpatet e kanionit, nga ku pasqyrohen në pellgjet e ujit dhe në shtratin e lumit. (ë këto raste e ketë )ështirë të )endosësh ku!irin midis tokës dhe qiellit, të shaqen ndjesi të tjera edhe më të!uqishme, që të ndjekin nga pas edhe kur del prej kanionit, madje edhe kur je larg tij, ato të !tojnë tëkthehesh dhe ta )i%itosh përsëri atë.
8/15/2019 Syri i Kaltër
http://slidepdf.com/reader/full/syri-i-kalter 7/10
OhriOhër edhe Ohri/a, maqedonishtB Охрид/Ohrid G është qytet i ili ndodhet në pjesën jug=perëndimoretë aqedonisëpranë liqenit me të njëjtin emër dhe ka diku rreth 0.000 &anorë.
Vendndodhja gjeografike
yteti i ;hrit është i )endosur në &rigjet )eri=lindore të 9iqenit të ;hrit. Ai shtrihet sipër dhe rreth dykodra)e kryesore, atë të kalasë dhe atë të *e&ojit. (dërsa qyteti sot është i përhapur edhe në !ushatpjellore në )eri, )eri=lindje dhe lindje, ai më herët ishte i përqendruar sipër dhe në këm&ë të dykodra)e, i rrethuar nga një mur guri.K1L
(ga qendra e ;hrit deri në qendrën e Strugës, ka një distanë rrugore prej )etëm 1. kilometra.yteti i Strugës gjendet në )eri=perëndim. Fushat rrethuese të të dy qytete)e janë të ndarë nga njëkodër që !illon në &rigjet të liqenit dhe kalon në )eri në masi)in malor të /araormanit. (ë lindje të;hrit ngrihet mali i $ali5iës me një lartësie maksimale prej 22 metra. Ai i ndan liqenet të ;hrit
dhe të respës. /u!iri shqiptaro=maqedonas i Shën (aumit në jug të ;hrit dhe në a!ërsitë ogradeit, është nga qendra e qytetit rreth 30 kilometra larg. Ai nuk e ka atë rrëndësinëekonomike dhe in!rastrukturore si ku!iri tjetër i a!ë hanës a!ër Strugës, por kalohet sidomos ngaturistë dhe tregtarë rajonal
8/15/2019 Syri i Kaltër
http://slidepdf.com/reader/full/syri-i-kalter 8/10
GjirokastraGjirokastër ështëqytet në Shqipërinë jugore, &anorët e tëilit quhengjirokastritë. ytet ipër!shirë në 9istën erashëgimisë<otërore të+(-S@;=s më200, si një nga pakshem&ujt e m&ijetuar në <allkan tëqytete)e tregtare të
stilit otoman.
Gjeografia
(ga )eriu qyteti $jirokastër ku!i%ohet me !shatin ashkullorë, nga jugu me 9a%aratin, nga lindja melumin *rino dhe me !shatrat e 9un>hërisë dhe nga perëndimi me alin e $jerë. ër shkak të rritjessë shpejtë ur&ane të $jirokastrës, pas rënies së komuni%mit, ka toponime të reja. $jirokastër ka këtolagjeB Cfakë, Dunavat i I-rë, Dunavat i II-të,a!"urat, #analat i I-rë, #analat i II-të, #e$ite, %alorto, %a!ar i Vjetër , %llakë, Te&e, Varosh, 'in(hire.K
Vermoshi
Vermoshi është një fshat në Komunën e Kelmendit tëRrethit të Malësisë së Madhe në Shqipëri#
/i ndodhet në skajin më verior të Republikës sëShqipërisë# 0ermoshi gjendet në një distanë prej 1-km nga qyteti i Shkodrës# & gjithë kjo zonë quhetkrahina e Kelmendit# Këtë emër mban edhe komunanë fjalë# Ky emërtim vjen nga fjala latine 2limens3,që do të thotë i urtë, i thjeshtë, i mirë# Mbasi udhëtohetnë një rrugë dramatike dhe spektakolare malore ngaShkodra për në 0ermosh, duke kaluar objekte të tilla si
qafën e Rrapshit dhe urën e +amarës mbi lumin e 4emit, udhëtari mbërrin në fshat, i ili ështëngritur mbi një fushë malore të krijuar nga lumi i 0ermoshit, apo si5 quhet ndryshe lumi i 6imit#"jendemi në një luginë me origjinë akullnajore, të vendosur në lartesinë (#(77 metra mbi niveline detit# %ë të dy anët e luginës, ngrihen shpate malesh me pjerrësi të konsiderueshme dhe tëveshura me pyje dhe kullota# .imësia drunore përbëhet kryesisht nga ahu dhe halorët# 0ermoshishquhet për panoramën e tij si dhe për reshjet e dëborës që zgjasin afro (77 ditë në vit#%jë ndëraktivitetet, të ilat zhvillohen për 5do vit në 0ermosh është 26ogu i .jeshkëve3, ku kryhetkompetiioni në të ilin zgjidhet 2Miss .jeshka3# 0ajzat konkuruese ekspozojnë kostume
8/15/2019 Syri i Kaltër
http://slidepdf.com/reader/full/syri-i-kalter 9/10
kombëtare tradiionale të zonës së Kelmendit dhe M# s8Madhe# %ë këtë aktivitet marrin pjesëshumë kelmendas të emigruar në Shtetet e .ashkuara të /merikës, Kanada dhe /ngli
PROJEK T
LENDA: GJEOGRAFI
TEMA: BUKURIT E TREVAVE SHQIPTARE
8/15/2019 Syri i Kaltër
http://slidepdf.com/reader/full/syri-i-kalter 10/10
PUNOI: ODESA MUSTAFA
PRANOI: GLADIOLA SKENDAJ