TİYATRO

TİYATRO NEDİR?

Bir sahnede seyirciler önünde canlandırılmak üzere yazılan eserlere tiyatro denir. Bir öyküyü, sahne olarak ayrılmış bir yerde, oyuncuların söz ve hareketleriyle canlandırma sanatıdır tiyatro. Ayrıca oyunların sahnelendiği binalara da tiyatro adı verilir. Tiyatro sözcüğü Yunancada "seyirlik yeri" anlamına gelen “theatron” dan türemiştir.

MODERN TİYATRONUN BÖLÜMLERİ NELERDİR?

Trajedi (Tragedya): Yunanca "tragoidia"dan gelen bir sözcüktür

Günümüzdeki anlamıyla yaşamın acıklı ve hüzünlü yönlerini ortaya koyan manzum tiyatro eserleridir. Konusunu seçkin kimselerin hayatından, tarihten ya da mitolojiden alır. Kahramanları tanrılar, tanrıçalar ve soylu kişilerdir. Kusursuz bir üslubu vardır. Kaba sözlere yer verilmez. Öldürme, yaralama gibi çirkin olaylar, seyircinin gözü önünde canlandırılmaz, sahne arkasından seyirciye hissettirilir. Oyunda koroya yer verilir. Üç birlik kuralına (yer-zaman-olay birliği) uyulur.

İlk Yunan şairlerinden Asikhylos, Sophokles, Euripides en büyük trajedi şairlerindendir. Ayrıca Fransız sanatçılarından Corneille ve Racine de önemli trajedi şairlerindendir. Shakespeare: Romeo ve Juliet, Othello ,Machbet ( Trajedi). Bizde: Turan Oflazoğlu- Hurrem Sultan

Komedi: Hayatın güldürücü yönlerini konu alan manzum tiyatro eserleridir. Komedide amaç seyirciyi yalnız güldürmek değil düşündürmektir. Konusunu yaşamdan, günlük olaylardan alır. Yaşamın her kesiminden insanlar, kahraman olarak seçilebilir. Her türlü espriye, şakaya yer verilir. Üç birlik kuralına uyulur. Birbirini izleyen diyalog ve koro bölümlerinden oluşur.

Yunan şairlerinden Aristophanes, önemli komedi şairlerindendir. Fransız edebiyatında Moliere de komedi şairlerindendir.Örneğin ,Cimri (Karakter Komedisi). Bizde ise Şinasi’nin Şair Evlenmesi töre komedisidir.

Dram: Hayatın hem acıklı hem gülünç yönlerini dile getiren manzum tiyatro eserleridir. Hayatı olduğu gibi, yansıtır. Dramlar, konusunu günlük yaşamdan ve tarihten alır. Dramda üç birlik kuralına uyma zorunluluğu yoktur. Olaylar, çirkin de olsa sahnede gösterildiği gibi kişiler hangi sınıf ve halktan olursa olsun dramda kendine yer bulur. Dramda; konu, kişiler, olaylar, dil ve anlatım, perde sayıları bakımından belli kurallara bağlı değildir. Çoğunlukla gerçeğe uygunluğa önem verilir.

Shakespeare, trajedi, dram ve komedi türünde başarılı örnekler vermiştir. Bir Yaz Gecesi Rüyası,Yanlışlıklar Komedyası, Hırçın Kız, Venedik Taciri ( Komedi) Bizde ise Namık Kemal, Vatan Yahut Silistre.

Skeç:

Beş altı dakikaya sığdırılan tablolar halinde kısa, müzikli oyunlardır. Bir çeşidi de radyo skeçleridir.

Fars:

Basit olay ve yergilerle dolu halk komedisidir.

Vodvil:

Hareketli ve eğlenceli bir konuya dayanan alaycı, taşlamalı komedidir.

Komedi Santimental:

Güldürürken düşündüren, insanı duygulandıran içli komedidir.

Melodram:

Seyirciyi heyecanlandıran, hareketli ve uygusal, müzikli bir oyun türüdür.

Feeri:

Masal öğelerinden yararlanılarak yazılmış tiyatro eseridir.

Piyes:

Gerçeklere uygun, ciddi konulu dramdır.

Bale:

Konusunu müziğe bağlı hareketlerle gösteren, konuşmanın yer almadığı tiyatro türüdür.

Pandomim:

Düşünce ve duygulan müzik veya türlü eşyalar eşliğinde bazen dansla, bazen de gövde ve yüz hareketleriyle yansıtmayı amaçlayan, sözsüz oyundur.

Müzikli Tiyatro:

Tiyatronun, "trajedi, komedi, dram" dışında türleri de vardır. Son yüzyıllarda mizahi ve acıklı öğeleri içine alan birçok tiyatro türü ortaya çıkmıştır. Bunlar müzikli tiyatro olarak da anılmaktadır.

Bizde ilk müzikli tiyatro Direktör Ali Bey’in Letafet’idir. Müzikli epik olarak da Haldun Taner’in Keşanli Ali Destanı’dır. "Bertolt Brecht (1898-1956) Epik tiyatronun kurucusudur.

Opera:

Baştan sona orkestra eşliğinde, müzikle oynanan tiyatro eserlerine denir. Operada bütün sözler, hareketler ve jestler musikiyle bestelenir ve orkestra şefinin idaresine verilir. Operada ağır bir hüzün havası vardır. Olaylar acıklı ve hisli bir şekilde, gösterişli dekor ve kıyafetler içinde sunulur.

Operet:

Sözlerinin bir kısmı müzikli bir kısmı müziksiz olan tiyatro eserleridir. Halka hitap etmek için yazılır. Operetlerde renk, ışık, kıyafetler ve dans en göze çarpıcı şekilde kullanılır.

Revü: Operetin daha hafif; fakat hiciv, alay, tenkit dolu çeşididir.

GELENEKSEL TÜRK TİYATROSU

Geleneksel Türk Tiyatrosu denince akla karagöz, meddah, orta oyunu, köy seyirlik oyunları gelmektedir. Batılı anlamda tiyatro, Türk edebiyatına Tanzimat döneminde girse de Türkler tiyatrodan uzak yaşamamış, çok eskilerden bu yana geleneksel tiyatrolarını ortaya koymuşlardır.

Türk tiyatrosu, Anadolu uygarlığını oluşturan çeşitli toplumların, Anadolu'ya göç eden Türklerin ve İslam dünyasının kültürel birikimine dayanan, hem Doğu hem de Batı

 

  

kaynaklı etkileri içeren bir seyirlik geleneği üstünde gelişmiştir. Tiyatro, Türk kültüründe varlığını "tiyatro" ismiyle olmasa da seyirlik oyun olarak sürdürmüştür. Seyirlik köy oyunları eski Ön Asya uygarlıklarının bolluk törenleri ile Anadolu'ya göç etmiş Türklerin kültüründe yer alan şaman törenlerinin birleşiminden oluşmuştur. Seyirlik köy oyunlarının yanında, yine şaman kültüründen izler taşıyan "köy kuklası" da bugün varlığını sürdürmektedir. Şii kültürünün ürünü olan taziye geleneğinin izleri de kırsal kesimde Muharrem törenlerinde anlatı düzeyinde görülür.

Geleneksel Türk tiyatrosunun gerek kırsal, gerekse kentsel kesimde görülen türlerinin ortak özelliklerinin başında, doğaçlama olarak oynanması, yazılı bir metne bağlı olmaması, belirli bir tiyatro yapısı ya da sahne gerektirmemesi gelir. Geleneksel Türk tiyatrosunun ana unsuru güldürüdür. Olayların komikliğinden çok, sözlerin yanlış anlamasına dayalı bir güldürüdür bu. Ayrıca şarkı, dans, söz oyunları ve taklit, geleneksel Türk tiyatrosunun vazgeçilmez öğelerindendir.

Geleneksel Türk tiyatrosunda oyun kişileri tek boyutludur, karakter boyutuna ulaşmaz. Bu tiyatronun bir başka özelliği de sürekli bir sergileme düzenine bağlı olmayıp bayram, düğün, sünnet vb. çeşitli toplumsal olaylar içinde yer almasıdır.

SAHNEDEN ÖRNEKLER …