trziste forvarda i fjucersa

Trite forvarda i fjuersa

Maj 2010

Ekonomski fakultet, Beograd

Irena Jankovi

Definicija Forvard i fjuers ugovori su terminski ugovori kod kojih se dve ugovorne strane obavezuju da e obaviti transakciju kupiti ili prodati aktivu u osnovi ugovora, prema unapred ugovorenoj ceni i u ugovoreno vreme. Osnovni zadatak kontrola rizika nepovoljnih cenovnih kretanja aktiva koje su predmet buduih transakcijaMaj 2010 Ekonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

Ugovori dve zainteresovane strane o finansijskoj transakciji u budunosti Stariji ugovori od fjuersa Najee se koriste za isporuku obveznica i stranih valuta Nisu standardizovani ve su prilagoeni potrebama ugovornih strana Trgovina na vanberzanskom tritu, bez posredovanja klirinke kue Skoro da nema sekundarne trgovine = ugovor o buduoj isporuci odreene aktive po unapred utvrenoj ceni na kraju ugovorenog perioda.Maj 2010 Ekonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

Karakteristike forvarda

Karakteristike forvarda Usled odsustva klirinke kue, gotovo se uvek poravnavaju isporukom aktive koja je u njihovoj osnovi Rizik plaanja i isporuke kreditni rizik Usled veeg rizika, zahtevaju vei iznos angaovanih sredstava u odnosu na fjuers ugovore Upotreba u hedingu i spekulacijiMaj 2010 Ekonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

Forvard na kamatne stope Mora se definisati dugovni instrument koji e biti isporuen u buduem periodu, koliina tj. broj hartija, cena tj. kamatna stopa na dugovni instument u trenutku isporuke i datum isporuke Strana sa obavezom da kupi aktivu iz forvarda duga pozicija Strana sa obavezom da proda aktivu iz forvarda kratka pozicijaMaj 2010 Ekonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

Primer Banka ima portfolio obveznica koji eli da proda u buduem periodu po unapred poznatoj ceni Banka prodaje kamatni forvard Ako kamatne stope porastu i padne cena obveznica, banka ima zagarantovanu cenu po kojoj moe prodati portfolio Ako padnu kamatne stope, i poraste cena obveznica na tritu, banka mora realizovati ugovor po unapred definisanoj ceni Forvard eliminie kamatni rizik, ali i mogunost profitiranja od povoljnih promena cena (kamatnih stopa) na tritu!Maj 2010 Ekonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

Nedostaci forvardaIako su fleksibilni ugovori koji se prilagoavaju potrebama ugovornih strana: 1. U praksi je esto teko nai drugu ugovornu stranu za sklapanje specifinog forvard ugovora niska likvidnost 2. Rizik neizmirenja obaveza (difolt rizik)

Maj 2010


Irena Jankovi

Karakteristike fjuers ugovoraSavremeniji tip terminskog ugovora koji prevazilazi problem nelikvidnosti i difolt rizika forvard ugovora Standardizovan terminski ugovor kojim se trguje na berzama Kupac se obavezuje na prijem aktive, a prodavac na njenu isporuku o roku dospea ugovora po ugovorenoj ceni U trenutku sklapanja ugovora nema razmene sredstava ve se samo sklapa sporazum o buduoj razmeniMaj 2010 Ekonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

Karakteristike fjuers ugovoraKupac fjuersa je u poziciji dugog fjuersa (long futures) Prodavac je u poziciji kratkog fjuersa (short futures) Dogovorena cena = fjuers cena Dan realizacije ugovora = datum isporuke, datum poravnanja Na berzi se definiu gornji i donji dnevni cenovni limitiMaj 2010 Ekonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

IstorijatDo 1972. godine robni fjuersi Od 1972. godine finansijski fjuersi (na berzanske indekse, kamatne stope, valute) Komisija za trgovinu fjuersima (CFTC u SAD) daje dozvole za emisiju i promet ovih ugovora Aukcijski vid trgovanja- izvikivanjem ponude i tranje: lokalni trgovci (locals) i brokeri na parketu (floor brokers)Maj 2010 Ekonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

Likvidacija fjuers pozicije1. Pre datuma poravnjanja zauzimanjem kontra pozicije 2. ekanjem datuma poravnjanja isporukom aktive u osnovi ugovora ili u gotovini Uloga klirinke kue kupac za svaku prodaju i prodavac za svaku kupovinu Eliminie rizik neispunjenja obaveze iz ugovora Otvoreni interes (open interest) broj fjuers ugovora koji su zakljueni, a jo nisu realizovaniMaj 2010 Ekonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

MarginaPri zauzimanju fjuers pozicije polae se odreeni iznos sredstava na raun kod klirinke kue inicijalna margina Margina odranja donja granica do koje moe pasti inicijalna margina, nakon koje se upuuje marginski poziv ili zatvara fjuers pozicija Margina svakodnevno varira u skladu sa promenom razlike fjuers cene i cene poravnanja (poslednja zakljuena fjuers cena na kraju tog radnog dana)Maj 2010 Ekonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

Poravnanje sa tritem (marking to market)Kontinuirana promena stanja na marginskim raunima transaktora usled razlike izmeu fjuers cene i cene poravnanja koja se svakodnevno menja Ako je iznos sredstava na marginskom raunu iznad nivoa inicijalne margine, tim sredstvima je mogue slobodno raspolagati Ako je iznos sredstava na marginskom raunu ispod nivoa margine odranja, mora se izvriti dodatna uplata sredstava do nivoa inicijalne margineMaj 2010 Ekonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

Kupac 3. marta kupuje 2 fjuers ugovora na srebro sa dospeem u septembru Trenutna cena fjuersa=500Eur po unci Ugovorna veliina =100 unci, on kupuje 200 unci, tj. 2 ugovora (200*500=100.000) Inicijalna margina je 2000Eur po ugovoru, tj. za naeg kupca =2*2000= 4000Eur Margina odranja je 1500Eur po ugovoru Ako cena do kraja radnog dana padne na npr. 497Eur po unci, trgovac je izgubio 200*(500-497)=600Eur Novi saldo na njegovom marginskom raunu je: 4000600 =3400Eur Da je cena fjuersa porasla na 505Eur, saldo bi porastao na 5000Eur (200*(505-500))=1000, 1000+4000=5000Eur) fakultet, Beograd Maj 2010 EkonomskiIrena Jankovi

Primer

Dan

Cena fjuersa

Dnevna dobit (gubitak)

Ukupna dobit (gubitak)

Saldo na marginskom raunu 4000

Marginski poziv

500,00 Mart 3 Mart 4 Mart 5 Mart 6 Mart 7 Mart 10 Mart 11 Mart 12 Mart 13 Mart 14 Mart 17Maj 2010

497,00 496,10 498,20 497,10 496,70 495,40 493,30 493,60 491,80 492,70 487,00

(600) (180) 420 (220) (80) (260) (420) 60 (360) 180 (1140)

(600) (780) (360) (580) (660) (920) (1340) (1280) (1640) (1460) (2600)

3400 3220 3640 3420 3340 3080 2660 4060 3700 3880 2740 1260Irena Jankovi

1340


Dan

Cena fjuersa

Dnevna Ukupna dobit dobit (gubitak) (gubitak) 0 220 120 460 260 (2600) (2380) (2260) (1800) (1540)

Saldo na Marginski marginskom poziv raunu 4000 4220 4340 4800 5060

Mart 18 Mart 19 Mart 20 Mart 21 Mart 24

487,00 488,10 488,70 491,00 492,30

Dana 24. marta kupac zatvara svoju poziciju prodajom 2 fjuersa sa istim dospeem.

Ukupan gubitak=(F0-Ft)=(500-492,30)*200= 1540EurMaj 2010 Ekonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

Leverid injenica da se na marginski raun polae samo deo cene fjuersa omoguava da se sa istim raspoloivim sredstvima moe kupiti vei broj fjuersa u odnosu na spot transakcije sa realnom aktivom Tako se postie znatno vea izloenost cenovnim promenama, pa potencijalno i vea stopa prinosa, ali i gubitka u odnosu na onu koju bi investitor ostvario ulaui u spot transakcije Pogodni kako za spekulacije tako i za heding jer angauju manje sredstavaMaj 2010 Ekonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

Cena fjuersa i spot cena aktive iz osnove fjuersa Sa pribliavanjem roka dospea fjuersa, pribliavaju se (konvergiraju) cena fjuersa i spot cena na aktivu iz osnove fjuersa Na dospeu, cena fjuersa se mora poklapati sa spot cenom aktive iz osnove fjuersa! (Ft=Pt)Maj 2010 Ekonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

Cena fjuersa i spot cena aktive iz osnove fjuersa

Maj 2010


Irena Jankovi

Primer-short hedgingKompanija proizvoa struje eli da se zatiti od mogueg pada cena na tritu. Mogue reenje jeste zauzimanje kratke pozicije u fjuers ugovorima na elektrinu energiju. Kompanija ima planirane isporuke struje od 7360 MWh za April, Maj i Jun po tekuim trinim cenama u tim periodima. Da bi se zatitila od mogueg pada cena, zauzee kratke pozicije u fjuers ugovorima koji dospevaju u tim mesecima.Maj 2010 Ekonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

Prodaja fjuersaMesec Broj fjuers ugovora April 10 Maj 10 Jun 10 Veliina ugovora Fjuers cena Oekivani priliv

736 MWh $23/MWh $169,280 736 MWh $23,5/MWh $172,960 736 MWh $24/MWh $176,640 $518,880

29. Marta kompanija isporuuje 7360 Mwh struje planirane za April po trinoj ceni od $22/MWh i ostvaruje priliv od 7360*22= $161,920. Takoe, tada zatvara i aprilsku fjuers poziciju kupovinom 10 ugovora po ceni od $22/MWh.Maj 2010 Ekonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

Zatvaranje fjuers pozicije i prodaja bazne aktiveProdaja struje na spot tritu Dobitak na fjuers poziciji Neto iznos $161,920 (7360*$22/MWh) $7360 (10*736*($23-$22)) $169,280 ili $23/MWh

Maj 2010


Irena Jankovi

Finansijski rezultatRezultat Oekivani priliv Priliv od prodaje struje Dobitak na fjuers poziciji Ostvareni ukupan priliv April $169,280 ($23/ MWh) $161,920 ($22/ MWh) $7,360 $169,280 Maj $172,960 ($23,5/ MWh) $169,280 ($23/ MWh) $3,680 $172,960 Jun $176,640 ($24/ MWh) $171,120 ($23,25/ MWh) $5,520 Kvartal $518,880

$502,320

$16,560

$176,640 $518,880 $23,5/ MWh

Maj 2010


Irena Jankovi

Baza (basis) fjuersa= razlika fjuers cene i spot cene bazne aktive=F-P Na dan dospea fjuers ugovora baza=0, Ft-Pt=0, Ft=Pt Ako se fjuers dri do dospea dobici i gubici na fjuers poziciji i na poziciji u baznoj aktivi e se tano ponititi Ako se iz ugovora izae pre dospea, javlja se basis risk, jer fjuers cena i spot cena bazne risk aktive ne moraju biti perfektno korelisane do dospea, tj. neizvesno je kretanje spreda F-P U tom sluaju, dobici i gubici na poziciji u fjuersu i baznoj aktivi ne moraju se tano meusobno ponititi Ekonomski fakultet, Beograd Maj 2010

Irena Jankovi

Basis risk-primer Mnogi spekulanti se trude da ostvare profit na promeni baze fjuersa Investitor ima 100 unci zlata i prodao je 1 fjuers ugovor. Zlato se danas prodaje po $291/unca, a fjuers cena za dospee u Junu je $296/unca. Baza je danas=296-291=5$ Ako sutra cena zlata poraste na $294/unca, a fjuers cena na $298,5, baza e biti 4,5$. Rezultat za investitora:Maj 2010

Dobitak na aktivi/unca

294-291=3$

Gubitak na 298,5-296=2,5$ fjuers poziciji/unca Neto/unca: 0,5$


Irena Jankovi

Vrednovanje fjuersa Potrebnu aktivu za budui period je mogue dobiti na dva naina: 1. Kupiti je danas i drati do eljenog datuma 2. Ui u dugu fjuers poziciju i u meuvremenu obezbediti dovoljno novca za kupovinu eljene aktive u buduem perioduEkonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

Maj 2010

Vrednovanje fjuersaNovani tok danas Strategija 1 Strategija 2 Kupiti aktivu Duga fjuers pozicija Uloiti F0/(1+rf)T u nerizinu aktivu Ukupno strategija 2 -Po 0 -F0/(1+rf)T Novani tok u periodu T PT PT-F0 F0

-F0/(1+rf)T

PTIrena Jankovi

Maj 2010


Vrednovanje fjuersa F0/(1+rf)T =P0 F0=P0 (1+rf)T Kamatna stopa nam u ovom sluaju predstavlja troak dranja, tj. odraava vremensku vrednost novca i oportunitetni troak koji se javlja kada ulaemo u fjuerse, a ne u nerizinu aktivu. Kada relacija ne bi stajala, mogue bi bilo ostvariti arbitrane profite na kratak rok, koji bi ubrzo bili otklonjeni dejstvom ponude i tranjeMaj 2010 Ekonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

Primer realizacije arbitranog profita Cena zlata danas iznosi $280/unca. Nerizina stopa je 0,5% na mesenom nivou. Kolika bi trebalo da bude fjuers cena 6-mesenog fjuersa? Koliki je arbitrani profit ako je fjuers cena na tritu trenutno $289?

Maj 2010


Irena Jankovi

Reenje:Fjuers cena: F0=P0 (1+rf)T =280(1,005)6=$288,51Arbitrana strategija Pozajmiti $280 po kamatnoj stopi 0,5% Kupiti zlato po $280 Zauzeti kratku fjuers poziciju (F0=$289) Ukupno:Maj 2010

Novani tok Novani tok u periodu danas T +280 -280(1,005)6= -288,51 -280 0 0Ekonomski fakultet, Beograd

PT 289-PT $0,49Irena Jankovi

Vrednovanje fjuersa Ravnotena cena fjuers ugovora cena koja za datu trinu cenu aktive, date iznose kamatnih stopa na kratkorone pozajmice i datu stopu prinosa aktive eliminie arbitrane profite Svako odstupanje cene od ravnotenog nivoa bi kretanjem ponude i tranje za fjuers ugovorom i aktivom u njegovoj osnovi, bilo vraeno na taj nivoMaj 2010 Ekonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

Vrednovanje fjuersa F0 cena fjuersa P0 cena aktive d stopa prinosa aktive do dospea fjuersa rf kratkorona kamatna stopa do dospea fjuersa Investitor prodaje fjuers ugovor, kupuje aktivu za P0 i uzima u zajam po kamatnoj stopi rf isti iznos.Ekonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

Maj 2010

Vrednovanje fjuersa Na dan poravnanja: Ostvaruje prihod na fjuers poziciji od F0 Prihod od dranja aktive d*P0 Rashod za vraanje duga (P0+rf*P0) Arbitrani profit: Ap=F0+d*P0- P0-rf*P0 Ap=0 0=F0+P0*(d-1-rf) F0=P0*(1+rf-d) Za vie perioda: F0=P0*(1+rf-d)TEkonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

Maj 2010

Troak dranja Teorijska cena fjuersa moe biti iznad ili ispod spot cene aktive u osnovi fjuersa, to zavisi od odnosa stope prinosa aktive do dospea fjuersa i kratkorone kamatne stope Neto troak dranja: rf-d Ako je rf>d, fjuers se prodaje uz premiju, a obrnuto uz diskont u odnosu na spot cenu aktive Pojednostavljen model vrednovanjaMaj 2010 Ekonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

Vrste fjuers ugovoraIndeksni fjuersi od 1982. godine (npr. Na S&P 500) Poravnanje u gotovini Vrednost indeksnog poena esto iznosi $500 Kamatni fjuersi od 1975. godine na CBT, CME Eurodollar CD futures CME, LIFFE Fjuersi na srednjerone i dugorone dravne obveznice Fjuers na index obveznica Japanski indeksni fjuersi (na NIKKEI 225) od 1990. godine na CME i na TOPIX na CBT, kao i fjuersi na dravne obveznice Valutni fjuersi na IMM segmentu CMEMaj 2010 Ekonomski fakultet, Beograd Irena Jankovi

trziste forvarda i fjucersa

Documents