INFORMACIJA O TRŽIŠTU KRALJEVINE ŠPANIJE

Sarajevo, februar 2013.godine.

OPŠTI PODACI

Zvanični naziv: Kraljevina Španija.

Površina: 505,986 km2.

Geografski položaj: Južna Evropa, Ibersko poluostrvo. Pored teritorije na kopnu, Kraljevina Španija obuhvata i Balerska ostrva u Sredozemlju, gradove Ceuta i Melila u Sjevernoj Africi i Kanarska ostrva u Atlantskom okeanu.

Glavni prirodni resursi: ugalj, cink, živa, olovo i uranijum.

Populacija: 47,212,990 stanovnika.

Gustoća naseljenosti: 93.3 stanovnika/ km2.

Populacijske grupe: 12.1% strana populacija-u okviru ove grupe najbrojniji su Rumuni (1.9%) i Marokanci (1.7%).

Broj stanovnika u gradovima:Glavni grad Madrid: (3,265,038).Barcelona (1,615,448), Valencia (798,033), Seville (703,021).

Religije: katoličanstvo 73%; ostalo 2%.

Jezici: kastilijanski španski jezik je službeni jezik. Katalonski, valensijanski i baskijski španski imaju zvaničan status u respektivnim pokrajinama.

Administrativna 17 autonomnih zajednica, 50 provincija i 2podjela: autonomna grada, Ceuta i Melilla.

2

Ekonomski indikatoriIako je Španija dosegla ekonomski skok u zadnje dvije decenije te se pozicionirala među 20 najznačajnijih svjetskih ekonomija, ipak je njen oporavak od krize vrlo težak. Faktori rasta su oslabljeni uslijed finansijske krize koja je imala ogroman uticaj na sektor nekretnina i bankarski sistem. Očekivalo se da će se 2011. godine zabilježiti oporavak od krize-ali do toga nije došlo, čak naprotiv, rast je još više bio usporen te zemlja i u 2012. godini još uvijek bilježi krizni period.

Trenutna vladajuća struktura naslijedila je vrlo tešku situaciju: povećanje javnog duga, nizak rang Španije te i pored preduzetih mjera tržište je ostalo labavo uslijed rizika uzrokovanog sadašnjom dužničkom krizom u Evro zoni. Vlada je preduzela odlučne mjere te objavila rigorozan plan politike štednje: budžetski rezovi (naročito u zdravstvu i obrazovnom sektoru, zamrzavanje zapošljavanja u javnom sektoru, plan podrške bankarskom sistemu putem udruživanja banaka, podrška poslovnoj zajednici i veći porezi.) Španija je 2009. godine oborila nezavidan evropski rekord stope nezaposlenosti, a u 2011. godini skoro petina radne snage je bila nezaposlena od čega su najviše mladi ljudi. Kao posljedica trenutne krize i nesigurnosti, španski migracioni bilans je ponovo postao negativan.

Osnovni indikatori 2009 2010 2011 2012 2013 (e)

GDP (u milijardamaUSD) 1,459.42 1,391.76 1,479.56e 1,340.27 1,311.12GDP (stalne cijene, godišnja % promjena)

-3.7 -0.3 0.4 -1.5e -1.3

GDP per Capita (USD) 31,845 30,208 32,077e 28,976 28,198Generalni vladin balans (u% GDP-a)

-9.1 -7.3 -7.5e -5.4e -3.5

Generalni vladin bruto dug (u% GDP-a)

53.9 61.3 69.1e 90.7 96.9

Stopa inflacije (%) -0.2 2.0 3.1e 2.4 2.4Stopa nezaposlenosti (% radne snage)

18.0 20.1 21.7 24.9 25.1

Tekući račun (u milijardamaUSD) -70.39 -62.93 -52.17 -26.45 -1.95Tekući račun (u% GDP-a) -4.8 -4.5 -3.5e -2.0e -1.7

Izvor: IMF - World Economic Outlook Database Napomena: (e) procjena

3

Glavni industrijski sektoriDoprinos poljoprivrede španskom GDP-u iznosi oko 3%. Španija proizvodi žito, šećernu repu, ječam, paradajz, masline, citrusno voće, grejp. Španija je najveći svjetski proizvođač maslinovog ulja, te treći po redu svjetski proizvođač vina. Najveći je proizvođač limuna, narandži i jagoda. Španija ima ograničene mineralne izvore.

Prerađivačko-proizvodnom industrijom najviše prednjači tekstilna industrija, industrijska prerade hrane, čelik i željezo, pomorske mašine i inžinjering. Novi sektori kao što su relokacija proizvodnje elektroničkih komponenti, informacione tehnologije i telekomunikacija pružaju visoki potencijal rasta.

Turizam predstavlja španski najveći izvor prihoda i zemlja je postala druga svjetska turistička destinacija. Tercijalni sektor doprinosi dvije trećine GDP-a.

Pad ekonomskih aktivnosti po sektoru

Poljoprivreda Industrija Usluge

Zapošljavanje po sektoru (u% od ukupnog zapošljavanja)

4.3 23.1 72.6

Dodana vrijednost (u% od GDP) 2.7 26.0 71.3Dodana vrijednost (godisnja % promjena)

-1.3 -1.9 0.8

Izvor: Svjetska banka – zadnje raspoloživi podaci.

Monetarni indikatori 2007 2008 2009 2010 2011

Euro (EUR) – prosječna godišnja kursna stopa za 1 USD

0.73 0.68 0.72 0.75 0.72

Izvor: Svjetska banka – zadnje raspoloživi podaci

Indikator ekonomske slobodeDefinicija: Indeks ekonomske slobode mjeri deset komponenti ekonomske slobode koje su grupisane u četiri šire kategorije ili stubove ekonomske slobode: vladavina prava (pravo vlasništva, sloboda od korupcije);

4

Ograničena vlada (fiskalna sloboda, trošenje vlade); regulatorna efikasnost (poslovna sloboda, sloboda rada, monetarna sloboda); i otvoreno tržište (sloboda trgovine, sloboda investiranja, finansijska sloboda). Svaka od ovih sloboda, u okviru ovih četiri kategorije, se individualno ocijenjuju na skali od 0 do 100. Ukupni rezultat ekonomske slobode jedne zemlje predstavlja prosjek rezultata navedenih individualnih sloboda.

Rezultat: Pozicija: Svjetski rang: Regionalni rang:

68.0 /100 Umjerena sloboda

46/177 22/43

Izvor: 2013 Index of Economic freedom, Heritage Foundation

Makroekonomski pokazatelji

Legenda:A. Dekompozicija realnog GDP-a. Doprinos rastu, godina za godinom. Puna linija

prikazuje realni rast GDP-a.B. Stopa nezaposlenosti.C. Konkurentnost (jedinični troškovi rada za ukupnu ekonomiju. Izvozna

performansa predstavlja odnos obima izvoza i izvoznih tržišta za ukupno izvezene robe i usluge.

D. Inflacija (inflacija se mjeri na osnovu promjene indeksa potrošačke cijene iz godine u godinu.

E. Rast kreditaF. Bruto javni dug (Maastricht definicija).

5

Izvor: OECD 2012 –Economic Outlook, Statistics and Projections and Main economic indicators, November; and ECB (2012), Statistical data Warehouse, European Central Bank, November. -ICEX

6

Pregled ekonomije Španije Španija je dugo vremena zauzimala 13. mjesto u poretku svjetskih ekonomija. Međutim, nakon skoro 15 godina ostvarivanja nadprosječnog rasta GDP-a, Španija je počela da usporava krajem 2007. godine te je ušla u recesiju u drugoj polovini 2008. godini. U 2009. godini GDP se smanjio za 3.7% okončavajući time 16 godina dug period rasta GDP-a. Tokom 2010. godine, GDP je još zabilježio pad od dodatnih 0.1%, i tek početkom 2011. godine zabilježen je rast GDP-a, čime je Španija postala zadnja velika ekonomija koja je počela da izlazi iz globalne recesije. Preokret u španskom ekonomskom rastu reflektovao se značajnim padom u građevinarstvu nasuprot velikoj ponudi stanova i sve nižom potrošačkom moći. Nastojanja Vlade da ojača ekonomiju putem stimulisanja trošenja, produženih beneficija za nezaposlene i davanja garancija za zajmove ipak nije spriječila oštar skok stope nezaposlenosti koja je skočila sa niskih 8% iz 2007 godine na 26% u 2012. godini. Budžetski deficit je porastao sa 3.8% GDP-a koliko je iznosio 2008. godine na 9.2% GDP-a u 2010. godini što predstavlja tri puta veći deficit nego što je to limit Eurozone. Španija je uspjela da skreše deficit na 8.5% GDP-a u 2011. godini. Veliki budžetski deficit Španije te slaba perspektiva ekonomskog rasta učinila je da Španija bude ranjiva u pogledu finansijske zaraze koja je prijetila iz drugih visoko zaduženih članica Euro zone uprkos nastojanjima Vlade da sreže troškove, privatizuje industrije i poveća konkurentnost putem sprovođenja reformi tržišta rada.

Visoka izloženost španskih banaka kolabriranom domaćem građevinarstvu i tržištu nekretnina takođe nameće kontinuiran rizik za ovaj sektor. Vlada je nadzirala restruktuiranje ušteđevina u bankarskom sektoru tokom 2010. godine, te je obezbijedila oko 15$ milijardi u kapitalu za različite institucije. Investitori su ipak zabrinuti da će Madrid ipak morati da otkupi problematičnije banke. Međutim, Banka Španije želi da ojača povjerenje u finansijski sektor vršeći pritisak na banke da transparentno iskažu svoje gubitke, te da se konsoliduju u snažnije grupe.

Stopa rasta industrijske proizvodnje (%)

Država 1999 2000 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Španija 2.7 4.5 1.2 1.6 3 0.7 0.6 3.1 -2.3 -10.2 -2 -1.4

Industrijska proizvodnja: obuhvata proizvodnju, rudarstvo i građevinarstvo.

7

Spoljna trgovina u ciframaSkoro 55% španskog GDP-a odnosi se na trgovinu (podaci WTO-a, prosjek za 2008-2010). Kao posljedica globalne finansijske krize, Španija u zadnje tri godine bilježi sve veći spoljnotrgovinski deficit. U 2011. godini zabilježeno je smanjenje deficita Španije, uslijed povećanja izvoza, ali negativan trend je ponovo zabilježen u 2012. godini. Glavni trgovinski partneri Španije su zemlje Evropske unije. Francuska predstavlja prvo izvozno tržište Španije. Francuska iz Španije uvozi hranu i prehrambene proizvode, automobile, hemijske i tekstilne proizvode. Španija takođe ima dobar spoljnotrgovinski odnos sa zemljama MAGREB-a.

Spoljnotrgovinski indikatori 2007 2008 2009 2010 2011

Uvoz roba (milion USD) 389,301 420,804 293,218 312,228 362,109Izvoz roba (milion USD) 253,297 281,493 227,338 244,527 297,418Uvoz usluga (milion USD) 95,688 104,036 86,679 86,661 91,293Izvoz usluga (million USD) 126,747 141,750 121,517 122,998 140,598Uvoz roba i usluga (godišnja% promjena)

8.0 -5.2 -17.2 8.9 -

Izvoz roba i usluga (godišnja% promjena)

6.7 -1.0 -10.4 13.5 -

Uvoz roba i usluga (u% GDP-a) 33.6 32.3 25.7 29.1 30.7Izvoz roba i usluga (u% GDP-a) 26.9 26.5 23.9 27.0 30.1Trgovinski bilans (milion USD) -125,238 -126,613 -58,172 -63,275 -55,281Trgovinski bilans (Uključujući usluge)(milion USD)

-93,582 -88,394 -23,142 -27,157 -7,356

Spoljna trgovina (u% GDP-a) 60.5 58.8 49.6 56.1 60.8

Izvor: WTO - World Trade Organization; World Bank Glavni spoljnotrgovinski partneri Španije

Glavni partneri(% izvoza)

2011Glavni dobavljači(% uvoza)

2011

Francuska 17.9% Njemačka 11.8%Njemačka 10.2% Francuska 10.8%Portugal 8.0% Kina 7.1%Italija 7.9% Italija 6.6%Velika Britanija 6.3% SAD 4.1%Ostale zemlje 49.6% Ostale zemlje 59.6%

Izvor: Comtrade

8

Spoljna trgovina i investicijeU zadnjih nekoliko godina, brz rast međunarodne trgovine i stranih investicija rezultovao je time da Španija postane jedna od najviše međunarodno orijentisanih država na svijetu.

U pogledu trgovine robama, Španija se nalazi na 18. mjestu u svijetu po osnovu izvoza, a zauzima 14. mjesto po osnovu uvoza; dok u pogledu trgovine uslugama zauzima 8 mjesto kao izvoznik, a 14. mjesto kao uvoznik.

Tabela: Distribucija izvoza i uvoza 2011 (iskazano u % od ukupnog)

Izvoz Uvoz

Kapitalna roba 20,1% Energetski proizvodi 21,4%Automobilska industrija 15,4% Oprema 17,9%Hrana 14,2% Hemijski proizvodi 14,5%Hemijski proizvodi 13,7% Potrošačka roba 10,5%Poluzavršeni ne hemijski proizvodi

12,2% Automobilska industrija 10,4%

Potrošačka roba 8,2% Hrana 10,4%Energetski proizvodi 7,4% Poluzavršeni ne hemijski

proizvodi7,5%

Ostala roba 4,4% Sirovi materijal 4,3%Sirovi materijal 2,7% Potrošačka trajna roba 2,5%Potrošačka trajna roba 1,7% Ostala roba 0,7%

Izvor: Ministarstvo ekonomskih poslova i konkurentnosti Španije

Pregled izvoza Španije (FOB)

EU Kombinovana nomenklatura poglavlja carinske tarife

Vrijednost (u mil. Eura,

2011)

% varijacija 11/10

1. Izvoz Španije (FOB) 214,486 14.82. 87. Motorna vozila, traktori 36,217 11.73. 27. Goriva, mineralna goriva 15,894 64.74. 84. Mašine i mehanički uređaji 15,888 15.05. 85. Električna oprema 12,869 8.26. 30. Farmaceutski proizvodi 8,281 -1.27. 39. Plastika i proizvodi od 8,145 9.7

9

8. 72. Željezo i čelik 7,607 11.69. 73. Proizvodi od željeza i čelika 5,571 17.410. 08. Jestivo voće i orašasti plodovi;

neprocesuirano5,517 1.3

11. 40. Guma i proizvodi od 4,230 38.512. Ostalo 87,509 5.3

Pregled uvoza Španije (CIF)

EU Kombinovana nomenklatura poglavlja carinske tarife

Vrijednost (u mil. Eura,

2011)

% varijacija 11/10

1. Uvoz Španije (CIF) 260,823 8.72. 27. Goriva, mineralna goriva 55,828 26.63. 87. Motorna vozila, traktori 25,873 12.84. 84. Mašine i mehanički uređaji 21,276 -1.95. 85. Električna oprema 19,546 -6.06. 30. Farmaceutski proizvodi 10,808 -2.47. 72. Željezo i čelik 9,010 13.18. 39. Plastika i proizvodi od 7,816 3.79. 29. Organske hemikalije 7,254 -0.4

10. 62. Odjevni predmeti, nisu pleteni i kukičani

5,823 8.3

11. 61. Odjevni predmeti, pleteni i kukičani

5,371 14.3

12. Ostalo 92,217 6.5

Kao što je i realno za očekivati, glavni spoljnotrgovinski partneri Španije su zemlje Evropske unije. Vodeći spoljnotrgovinski partneri Španije su Francuska i Njemačka. External tradeSpoljnotrgovinska pokrivenost Španije: 82.23%Trgovinski bilans: -46,337 (u hiljadama Eura)Varijacija (11/10) 11.4%Neto direktne investicije: (u milionima Eura)

2010 2011Odlazne investicije 15,530 13,466Dolazne investicije 9,149 19,739

10

Više od 70% španskih investicija u inostranstvu koncentrisane su u Turskoj, Poljskoj, Velikoj Britaniji i SAD-u. U 2011. godini Španija je bila rangirana kao 15 svjetska ekonomija koja je privukla najviše direktnih stranih investicija sa 1.65% tržišnog udjela.

Izvori: ICEX, Nacionalni Institut za statistiku (www.ine.es); US geološki pregled(geology.usgs.gov/); Centar za sociološko istraživanje (www.cis.es); Ministarstvo inostranih poslova Španije

Kratke činjenice o tržištu ŠpanijeŠpansko tržište je jedno od najvećih u Evropi, sa 47 miliona potrošača uz kupovnu moć koja je veća od evropskog prosjeka. Nadalje, više od 50 miliona turista posjeti Španiju svake godine.

Poslovna platforma: Španija obezbjedjuje platformu sa poslovanje sa EU, Afrikom a naročito sa Latinskom Amerikom. Španija predstavlja EU zemlju koja ima najveći broj sklopljenih sporazuma o izbjegavanju duplog oporezivanja i sporazuma o zaštiti investicija.

Povoljna poslovna klima: Skoro 12.800 inostranih preduzeća u Španiji ima koristi od povoljne poslovne klime: korporativni porez na prihod i PDV su niži od evropskog prosjeka, porezi u segmentu Istraživanja i razvoja zauzimaju drugo najbolje mjesto od svih OECD zemalja kako za velika preduzeća tako i za MSP.

Hi-tech okruženje: Španija zauzima posebno pogodno mjesto u pogledu mreže komunikacija i infrastrukture, kao i svoje visoko kvalifikovane i konkurentne radne snage.

Proizvodni model -model sa snažnim fokusom na tehnologije: Španija se trenutno fokusira na novi proizvodni model koji pruža poslovne mogućnosti u sektorima velike dodane vrijednosti uz snažnu tehnološku komponentu. Strateški sektori za investiranje u Španiju su: informacione i komunikacione tehnologije (ICT), okruženje/okoliš, voda i upravljanje vodom; zdravstvene nauke; biofarmaceutika i bio tehnologija; aeronautika, industrija automobila, logistika i obnovljivi izvori energije.

1. GDP (paritet kupovne moći): $1.407 triliona (2012 procjena.)Poređenje države sa svijetom: 15$1.429 triliona (2011 procjena.)$1.423 triliona (2010 procjena.)

11

2. GDP (zvanični kurs): $1.34 triliona (2012 procjena.)

3. GDP –realna stopa rasta: -1,5% (2012 procjena)Poređenje države sa svijetom: 2010.4% (2011 procjena.)-0.3% (2010 procjena.)

4. GDP - per capita (PPP): $30,400 (2012 procjena)Poređenje države sa svijetom: 44$31,000 (2011 procjena.)$30,900 (2010 procjena.)

5. GDP – kompozicija po sektorima: Poljoprivreda: 3.3%Industrija: 24.2%Usluge: 72.6% (2012 procjena.)

6. Radna snaga: 23.1 miliona (2012 procjena.)Poređenje države sa svijetom: 28

7. Radna snaga-po zanimanju: Poljoprivreda: 4.2%Industrija 24%Usluge: 71.7% (2009 procjena.)

8. Stopa nezaposlenosti: 21.7% (2011 procjena.)26,1% (2012.-najviša stopa nezaposlenosti u Evropskoj uniji)Poređenje države sa svijetom: 17220.1% (2010 procjena.)

9. Populacija ispod linije siromaštva: 19.8% (2005)

10. Prihod domaćinstava ili potrošnja po udjelu postotka:najniža 10%: 2.6%najviša 10%: 26.6% (2000)

11. Distribucija porodičnog prihoda - Gini index: 32 (2005)Poređenje države sa svijetom: 10532.5 (1990)

12. Investicije (bruto fiksno): 20.6% od GDP (2012 procjena.)Poređenje države sa svijetom: 87

13. Budžet: prihodi: $ 485.1 milijardirashodi: $584.3 milijardi (2012 procjena.)

14. Porezi i drugi prihodi: 36.2% od GDP (2012 procjena.)Poređenje države sa svijetom: 65

12

15. Budžetski suficit (+) ili deficit (-): -7.4% od GDP (2012 procjena.)Poređenje države sa svijetom: 187

16. Javni dug: 83.2% od GDP (2012 procjena.)Poređenje države sa svijetom: 2268.5% od GDP (2011 procjena.)

17. Stopa inflacije (potrošačke cijene): 2.5% (2012 procjena.)Poređenje države sa svijetom: 553.1% (2011 procjena.)

18. Poljoprivreda-proizvodi: Žito, povrće, masline, vinsko grožđe, šećerna repa, citrusi, govedina, svinjetina, peradi, mliječni proizvodi, riba.

19. Industrija: Tekstilna industrija i obuća, prehrambena i industrija pića, metali i metalni proizvođači, hemijska industrija, izgradnja brodova, automobila, mašinski alati, turizam, glina i građevinski proizvodi, obuća, farmaceutska industrija, medicinska oprema.

20. Stopa rasta industrijske proizvodnje: -1.4% (2011 procjena.)Poređenje države sa svijetom: 154

21. Bilans tekućeg računa: -$18.8 milijardi (2012 procjena)Poređenje države sa svijetom: 181-$52.28 milijardi (2011procjena.)

22. Izvoz roba: Mašine, motorna vozila, hrana, farmaceutski proizvodi, lijekovi i drugo

23. Izvoz-partneri: Francuska 17.8%, Njemačka 10.6%, Portugal 8.3%, Italija 8.3%, UK 6.7% (2011)

24. Uvoz roba: Mašine i oprema, poluproizvodi, hrana, potrošačka roba, mjerni i medicinsko kontrolni instrumenti.

25. Uvoz-partneri: Njemačka 13%, Francuska 11.8%, Italija 6.7%, Kina 5.8%, Nizozemska 5%, UK 4.5% (2011)

Izvor: ICEX i CIA

13

Poreski sistemŠpanski poreski sistem je moderan i konkurentan sistem što proizilazi iz činjenice da su poreska opterećenja u Španiji znatno niža nego u susjednim zemljema. Državna Poreska agencija Španije predstavlja, u tehnološkom smislu, jednu od najmodernijih poreskih agencija u Evropskoj uniji jer, na primjer, elektronskim putem pruža javne usluge kao što su: on line usluge poreskog certifikata kao i mogućnost popunjavanja povrata poreza on line.

Španski poreski sistem sastoji se od tri vrste poreza: impuestos (stvarni porez), tasas i contribuciones especiales (ostale dažbine). Ostale dažbine se prikupljaju kao povrat za javne usluge pružene od strane nadležnih vlasti ili za bilo koji ostvareni benefit koji je rezultat javnih radova ili usluga. U Španiji visinu poreza određuje Centralna Vlada, vlasti autonomnih pokrajina (regionalne vlasti) i lokalne vlasti.

Standardna stopa PDV-a iznosi 21%.Umanjene stope PDV-a: 10% za lijekove i farmaceutske proizvode, prevoz putnika, učestvovanje na sportsko-kulturnim i zabavnim događajima.Umanjenje stope PDV-a: 4% za hranu i novine.U septembru 2012. godine Španije je za 3% povećala PDV.

Detaljnije podatke o porezima i PDV-u možete naći na: www.vatlive.com

Informacije o procedurama i pravilima poslovanja sa Evropskom unijom

a) U cilju upoznavanja privrednih subjekata sa teritorije Bosne i Hercegovine sa pravilima i procedurama poslovanja sa Evropskom unijom, Spoljnotrgovinska komora Bosne i Hercegovine je, u okviru PACE programa, izradila „ Vodič za poslovanje sa Evropskom unijom”.

Ovaj Vodič služi kao referentni instrument za sve poslovne subjekte koji posluju sa Evropskom unijom. U okviru vodiča date su detaljne informacije o sljedećem: Opšte informacije o Evropskoj uniji; Uvoz robe u Evropsku uniju; Oporezivanje u Evropskoj uniji; Proizvodnja i/ili prodaja robe i usluga u Evropskoj uniji; Prava intelektualne svojine u Evropskoj uniji; Prava intelektualne svojine u Evropskoj uniji; Pokretanje poslovanja u Evropskoj

14

uniji; Tržišne informacije; Pravni (ugovorni) aspekti poslovanja sa EU; Mogućnosti na javnim tržištima u Evropskoj uniji; Rešavanje problema u poslovanju u EU.

“Vodič: Poslovanje sa EU” možete naći i na web stranici: www.bhepa.ba

b) Eksport Helpdesk predstavlja jedinstven portal Evropske komisije namijenjen zemljama u razvoju, koji omogućava blagovremen pristup informacijama o uslovima, procedurama, carinskim tarifama i dokumentima neophodnim za izvoz na tržište Evropske unije. Export Helpdesk je baza podataka koja omogućava detaljnu pretragu prema pojedinačnim proizvodima i/ili grupama proizvoda koji se žele izvesti u EU. Dostupan je na šest svjetskih jezika (engleskom, francuskom, ruskom, portugalskom, španskom i arapskom), a pristupa mu se jednostavno putem web stranice:www.exporthelp.europa.eu.

Evropska unija je najveće jedinstveno tržište na svijetu i najvažniji trgovinski partner ne samo za Bosnu i Hercegovinu nego i za druge zemlje u razvoju. Evropska unija putem različitih preferencijalnih trgovinskih ugovora omogućava svojim partnerima pristup jedinstvenom evropskom tržištu. Međutim, bez obzira na ove sporazume i nastojanja da se omogući potpuna liberalizacija trgovine između EU i trećih zemalja, određene tehničke i druge specifične zahtjeve izvoznici u EU moraju ispuniti. U tom smislu neophodno je obezbijediti pouzdane informacije o tome kako plasirati proizvode na tržište Evropske unije. S ovim ciljem uspostavljen je portal Export Helpdesk za pomoć pri izvozu u EU.

Kako bi pretraga portala bila olakšana, informacije su podijeljene u sljedeće kategorije:− Export Helpdesk – Informacije o mogućnostima ovog portala;− Zahtjevi i porezi (Requirements and Taxes) – svi dokumenti koje je

neophodno pribaviti da bi se roba uvezla na tržište EU i carinila, vrste i iznosi internih poreza i akciza primjenjivih u konkretnoj zemlji EU kao i pravni ili tržišni zahtjevi koji se odnose na konkretan proizvod;

− Carine (Import Tariffs) - preferencijalni režim koji se odnosi na zemlju porijekla, preferencijalne i nepreferencijalne carinske kvote, uvozne dozvole i anti-damping mjere;

− Statistika robne razmjene (Trade Statistics) – trgovinska kretanja između EU i trećih zemalja;

15

− Sporazumi o preferencijalnoj trgovini (Preferential Arrangements) – Lista trgovinskih sporazuma koje EU ima sa zemljama u razvoju, spisak obaveza i olakšica koje sporazumi podrazumijevaju, dokumenti koji moraju biti priloženi uz proizvod koji se izvozi, kao i pravila o porijeklu robe;

− Poslovni kontakti (Business Contacts) – kontakti trgovinskih organizacija na nivou EU i zemalja članica i poslovni direktoriji;

− Novosti (What’s New) – tromjesečni bilteni Export Helpdeska;− Kontakt (Contact) – adresa na koju možete poslati pitanja.

Pretragu je moguće vršiti po nazivu pojedinačnog proizvoda/grupe proizvoda ili po tarifnom broju. U sekciji svake od navedenih kategorija dat je kratak pregled vrste podataka koji se mogu naći i kraće uputstvo za pretraživanje. Da bi se dobile tačne informacije, u opciji “Input form“ svake od kategorija neophodno je upisati tačan tarifni broj proizvoda koji se izvozi. Ova pretraga je olakšana postojanjem polja “Browse“, za pretragu po tarifnom broju, i “Search“, za pretragu po nazivu.

Tarifni brojevi koje sistem prepoznaje su oni iz Kombinovane nomenklature proizvoda bazirane na međunarodnoj klasifikaciji, tzv. Harmonizovanom tarifnom sistemu. Treba voditi računa o unosu, jer unosom pogrešnog tarifnog broja dobijaju se pogrešni podaci, odnosno podaci koji se odnose na potpuno drugi proizvod. Zavisno od kategorije informacija koje se pretražuju, pretragu je potrebno dopuniti nazivom zemlje izvoznika, uvoznika, datumom izvoza/uvoza, nazivom trgovinskog sporazuma sa EU, itd.Korisniku su ponuđeni i dodatni sadržaji, poput praktičnih primjera pretrage, detaljnih prezentacija, odgovora na najčešće postavljena pitanja, linkova ka regulatornim tijelima EU, zakona i ostalih pravnih regulativa koje se odnose na izvoz na tržište EU, rječnika termina kao i mogućnosti postavljanja pitanja u elektronskoj formi vezanih za konkretne izvozne situacije.

Više informacija: EICC/EEN/VTK BiH –www.een.ba

16

Spoljnotrgovinski odnosi Bosne i Hercegovine i Španije

Tabela 1. Pregled izvoza i uvoza Bosna i Hercegovina- Kraljevina Španija

u KM2008 2009 2010 2011 2012

Izvoz 36.407.250,16 38.754.120,51 55.747.329,38 72.994.846,37 97.475.989,82

Uvoz 65.508.491,33 76.094.027,64 69.483.229,09 98.863.901,87 84.512.050,69

Obim 101.915.741,49 114.848.148,15 125.230.558,47 171.858.748,24 181.988.040,51

Saldo -29.101.241,17 -37.339.907,13 -13.735.899,71 -25.869.055,50 12.963.939,13

Pokrivenost%

55,58% 50,93% 80,23% 73,83% 115,34%

Posmatrajući podatke o uvozu i izvozu Bosne i Hercegovine u Kaljevinu Španiju evidentno je da se iz godine u godinu konstantno bilježi povećanje obima spoljnotrgovinske razmjene, što je posebno uočljivo u periodu 2010./2011. godina.

Za pet posmatranih godina BiH je više od tri puta povećala izvoz koji je u 2008. godini iznosio 36,4 miliona KM, a u 2012. godini 97,5 miliona KM. Za isti taj period zabilježen je manji porast uvoza koji je u 2008. godini iznosio 65,5 miliona KM, a u 2012. godini 84,5 miliona KM.

Iz ovoga je vidljivo da je u proteklih pet godina Bosna i Hercegovina zabilježila veći porast izvoza nego uvoza, što je rezultovalo činjenicom da se pokrivenost izvoza uvoza povećala sa 55,58% koliko je iznosila u 2008. godini, na 115,34% u 2012. godini.

Očigledno je da tržište Španije predstavlja pogodno tržište za Bosnu i Hercegovinu, ali je potrebno proširiti ekonomsku saradnju tj povećati obim spoljnotrgoviske razmjene.

U narednoj tabeli dat je pregled spoljnotrgovinske razmjene po grupama proizvoda.

17

Tabela 2. Ukupna vanjskotrgovinska razmjena Bosne i Hercegovine sa Španijom po grupama proizvoda

u KMI - XII 2011. I - XII 2012. porast u %

uvoz izvoz uvoz izvoz uvoz izvozProizvodi životinjskog porijekla (meso, ribe i mlijeko) 4.508.235 186.522 6.324.166 91 40,28 0,00Voće i povrće i njihovi proizvodi 2.867.057 - 4.145.635 205.818 44,60 0,00Žitarice, zrnevlje, bilje, njihovi proizvodi i dr.proizvodi mlinske ind. 1.015.696 94.896 1.149.712 327.453 13,19 0,00Masnoće, kakao, njihovi proizvodi i drugi proizvodi za ishranu 1.216.657 30 1.346.190 521 10,65 0,00Šecer i proizvodi od šecera 1.553.222 - 1.597.088 - 2,82 0,00Pica, alkoholi i sirce - - 15.317 112 0,00 0,00Duhan i proizvodi zamjene duhana - 151.402 19.461 151.877 0,00 0,00Rude, kamen, kreč, cement.. 16.094 821 206.961 - 1185,98 0,00Proizvodi od kamena, betona, keramike i stakla 10.104.306 23.754 9.182.249 19.459 -9,13 -18,08Mineralna goriva (ugalj, koks, plin, nafta) i el. energija 8.787.331 2.263.977 433.988 321.394 -95,06 0,00Hemijski proizvodi (organski, neorganski) 2.569.363 - 3.944.955 7.316.753 53,54 0,00Farmaceutski proizvodi 1.097.767 40.115 693.156 - -36,86 0,00Ðubriva 23.829 - 206.989 - 0,00 0,00Plastika, kaučuk, guma i njihovi proizvodi 1.473.811 46 2.102.104 19.688 42,63 42450,36Koža, krzno i njihovi proizvodi 404.414 1.440.073 583.835 259.223 44,37 -82,00Tekstilna vlakna, tkanine, odjeća, obuća, tepisi i dr. proizvodi 17.474.493 338.346

21.119.034 1.230.056 20,86 263,55

Drvo, pluto, slama, trska i njihovi proizvodi 73.685 1.953.322 183.613 1.543.238 149,19 -20,99Namještaj, posteljina, madraci... 358.656 24.329.019 3.238.078

58.509.175 802,84 140,49

18

Papir, celuloza, njihovi proizvodi i štampane knjige 1.824.991 239.055 1.056.790 13.464 -42,09 -94,37Metali i njihovi proizvodi 4.731.588 18.711.493 6.215.846 8.615.346 31,37 -53,96Mašine, aparati i mehan.i uređaji, kotlovi, nukl. reaktori; dijelovi 9.728.991 6.454.499 4.955.399 5.453.553 -49,07 -15,51Elektricne mašine i oprema i njihovi dijelovi; 788.272 53.820 1.827.707 25.648 131,86 -52,35

Vozila i njihovi dijelovi 27.312.738 13.696.856 13.020.38

3 11.205.55

6 -52,33 -18,19Oružje i municija; njihovi dijelovi 221.696 2.718.050 171.163 1.832.013 -22,79 -32,60Ostali razni proizvodi 711.011 298.749 772.232 425.551 8,61 42,44UKUPNO 98.863.902 72.994.846 84.512.051 97.475.990 -14,52 33,54

*Podaci Uprave za indirektno oporezivanje BiH obuhvataju izvoz i uvoz roba prema ICD i UCD po carinskim procedurama.Pripremio: CIS, STK BiH

Gore navedena tabela jasno nam pokazuje da se spoljnotrgovinska razmjena Bosne i Hercegovine i Španije može okrakterisati kao „tradicionalna”. To znači da iz Španije najviše uvozimo kamen i keramičke pločice, agrume i ribu, šećer, kožu, krzno, tekstil i tekstilne proizvode. Uvoz tekstilnih proizvoda može se objasniti ulaskom INDITEX grupe na tržište BiH.

Na osnovu podataka Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa BiH u periodu od 01.01.2009 do 31.12.2012.godine, ulaganja iz Španije u BiH iznose 9.084.854,00 KM, od cega izdvajamo par kompanija/firmi sa značajnijim kapitalom koje su uložile u BiH:

− "ZARA BH" društvo sa ograničenom odgovornošću za trgovinu i usluge, osnivač: "INDUSTRIA DE DISENO TEXTIL, S.A."iz Španije, sa ulogom od 5.000.000 KM.

− "BERSHKA BH" društvo sa ograničenom odgovornošću za trgovinu i usluge, osnivač: "BERSHKA BSK ESPANA, S.A." – UNIPERSONAL, iz Španije, sa ulogom od 1.700.000 KM.

− „PULL&BEAR BH" društvo sa ograničenom odgovornošću za trgovinu i usluge, osnivač: PULL& BEAR ESPANA, S.A."-UNIPERSONAL, iz Španije, sa ulogom od 1.300.000 KM.

− "STRADIVARIUS BH" društvo sa ograničenom odgovornošću za trgovinu i usluge, osnivač: "STRADIVARIUS ESPANA S.A.", iz Španije, sa ulogom od 1.000.000 KM.

19

Grupe proizvoda kao što su metal i njihovi proizvodi; mašine, aparati i mehanički uređaji; papir, celuloza, njihovi proizvodi i štampane knjige; vozila i njihovi dijelovi bilježe relativno konstantnu razmjenu što znači da je u okviru ove grupe proizvoda uspostavljena saradnja između BiH i španskih poslovnih partnera.

Posmatrajući izvoz Bosne i Hercegovine u Španiju, pored gore navedenih grupa proizvoda, zabilježen je porast izvoza u grupi: namještaj, posteljina i madraci; hemijski proizvodi (organski i neorganski).

Shodno tome, dat je pregled vodećih tarifa u izvozu i uvozu za 2012. godinu:

Pregled vodećih tarifa u izvozu 2012.

Tarifa Naziv Tarife Vrijednost

9401 Sjedala (osim onih iz tarifnog broja 9402), uključ 55.723.895,208708 Dijelovi i pribor motornih vozila iz tarifnih broj 11.028.539,882842 Ostale soli anorganskih kiselina ili peroksikiseli 7.275.732,937201 Sirovo željezo i ogledalasto željezo, u hljepčićim 5.095.574,459403 Ostali namještaj i njegovi dijelovi: 2.430.105,949306 Bombe, granate, torpeda, mine, rakete i slična voj 1.832.013,488207 Izmjenljivi alat za rucne alatke, sa ili bez mehan 1.530.611,248466 Dijelovi i pribor podesni za upotrebu iskljucivo i 1.436.647,048421 Centrifuge, uključujući centrifuge za sušenje; ure 1.346.801,088428 Ostale mašine i uređaji za dizanje, rukovanje, uto 1.012.313,434407 Drvo obrađeno po dužini piljenjem, glodanjem ili r 787.591,337308 Konstrukcije (osim montažnih zgradaiz tar. broja 9 727.357,085205 Pamučna pređa (osim konca za šivanje), masenog 725.423,374408 Listovi furnira i listovi za sperploce (nespojeni 690.886,097326 Ostali proizvodi od željeza ili čelika: 590.978,637321 Peci za zagrijavanje prostorija, stednjaci, resetk 572.443,868427 Viličari; ostala kolica sa uređajima za dizanje il 453.998,338479 Mašine i mehanički uređaji sa vlastitom (posebnom) 453.072,449504 Proizvodi za sajamske, stone ili društvene igre, u 416.300,039404 Nosači madraca; oprema za krevete i slični proizvodi 353.748,52

Ukupno vodećih 20: 94.484.034,35Ukupno izvoz u Španiju: 97.475.989,82

Učešće prvih 20 u ukupnom izvozu: 96,93%

20

Pregled vodećih tarifa u uvozu 2012. godine

Tarifa Naziv Tarife Vrijednost

8708 Dijelovi i pribor motornih vozila iz tarifnih broj 9.738.190,706908 Glazirane keramičke pločice za popločavanje i ob 7.256.167,195903 Tekstilni materijali impregnirani, premazani, prev 5.653.556,516204 Kostimi, kompleti, jakne, sakoi, haljine, suknje, 3.737.481,680805 Agrumi, svježi ili suhi: 2.432.562,960303 Ribe smrznute, osim ribljih fileta i ostalog riblj 2.329.003,648702 Motorna vozila za prijevoz deset ili više osoba ur 2.078.600,449403 Ostali namještaj i njegovi dijelovi: 1.946.124,943303 Mirisi (parfemi) i toaletne vode 1.792.841,320203 Svinjsko meso, svježe, rashlađeno ili smrznuto: 1.707.646,001704 Proizvodi od šećera (uključujući bijelu čokoladu), 1.597.087,896110 Džemperi, puloveri, prsluci i slični proizvodi, pl 1.507.938,331604 Pripremljena ili konzervirana riba; kavijar i zamj 1.416.111,507227 Toplo valjana žica od ostalih legiranih čelika u n 1.281.760,206203 Odijela, kompleti, jakne, sakoi, hlače, hlače sa p 1.255.795,789405 Lampe i druga svjetleca tijela, ukljucujuci reflek 1.189.914,196109 T-majice, majice bez rukava i ostale potkošulje, p 1.187.354,548703 Osobni automobili i druga motorna vozila 1.064.751,647228 Šipke i profili od ostalih legiranih čelika; šuplj 1.011.361,527604 Šipke i profili od aluminija: 821.516,18

Ukupno vodećih 20: 51.005.767,15Ukupno uvoz iz Španije: 84.512.050,69

Učešće prvih 20 u ukupnom uvozu: 60,35%

*Podaci Uprave za indirektno oporezivanje BiH obuhvataju izvoz i uvoz roba prema ICD i UCD po carinskim procedurama.Pripremio: CIS, STK BiH

Iz svega nevedenog evidentno je da iako Bosna i Hercegovina ima dobru pokrivenost uvoza izvoza sa Kraljevinom Španijom potrebno je da se proširi spektar međusobne ekonomske saradnje između privrednih subjekata dvije zemlje kako bi se dosegla diversifikacija robne razmjene.

U tom smislu, neophodno je intenzivirati upoznavanje poslovnih subjekata kako sa mogućnostima tržišta Španije tako i sa mogućnostima tržišta Bosne i Hercegovine, pogotovo imajuću u vidu da će 01. jula 2013. godine Bosna i Hercegovina graničiti sa Evropskom unijom.

21

Kako je i navedeno u informaciji o investicijama Španije u inostranstvu najviše španskih investicija zabilježeno je u Turskoj, Poljskoj, Velikoj Britaniji i SAD-u, iz čega proizilazi da španski investitori i nisu u dovoljnoj mjeri upoznati sa investicionim mogućnostima u Bosni i Hercegovini.

Bosna i Hercegovina je sa Kraljevinom Španijom potpisala Sporazum o izbjegavanju dvostrukog oporezivanja; Sporazum o promociji i uzjamnoj zaštiti ulaganja.Privremeni sporazum o trgovini i trgovinskim pitanjima Evropske unije i Bosne i Hercegovine stupio je na snagu 1. jula 2008. godine, i biti će na snazi sve dok se Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju ne počne primjenjivati.

Imajući u vidu sve ove činjenice, nadležne institucije Bosne i Hercegovine (Savjet ministara BiH -MIP BiH, MVTEO BiH) kao i Spoljnotrgovinska komora Bosne i Hercegovine i Ambasada Španije u BiH su za 2013. godinu planirale niz aktivnosti kako bi se unaprijedili segmenti privlačenja investicija i unapređenja međusobne ekonomske saradnje.

Pregled održavanja pojedinih sajmova u Španiji za 2013. godinu

FerroformaMeđunarodna Hardware Izložba12.03.2013 - 15.03.2013Bilbao

Motortec Automechanika Ibérica Vodeći sajam za auto dijelove, opremu i usluge13.03.2013 - 16.03.2013Madrid

FermacamSajam namještaja15.03.2013 - 19.03.2013Sonseca

Saló Internacional del TurismeMeđunarodni sajam turizma19.04.2013 - 21.04.2013Barcelona

22

MoblexpoSajam kućnog namještaja, kuhinja i kupatila07.05.2013 - 10.05.2013Alicante

Feria HabitatMeđunarodni sajam namještaja, osvjetljenja, kuhinja17.09.2013 - 20.09.2013Valencia

AutomatizaciónSajam automatizovanih tehnologija01.10.2013 - 04.10.2013Bilbao

TrasmetSajam za sektor čelika01.10.2013 - 04.10.2013Bilbao

Cumbre Industrial y TecnológicaSajam proizvodnih mašina i tehnologija01.10.2013 - 04.10.2013Bilbao

Cero a CuatroMeđunarodni sajam za baby proizvode25.10.2013 - 27.10.2013Valencia

Informaciju pripremila: Ognjenka Lalović

23