Kepler

BAŞKA DÜNYALAR…BAŞKA CANLILAR…

SIM

Prof Dr Mehmet Emin ÖZELMALTEPE ÜNİVERSİTESİ-Maltepe-Istanbul

Başka Çocuklar…

EVRENDE YALNIZ MIYIZ?

• GÖKYÜZÜ ve YILDIZLAR SADECE BİRER SÜSTEN Mİ İBARET ?

• BAŞKA DÜNYALAR ve CANLILAR VAR OLABİLİR Mİ?

• Bu, BAZILARINA GÖRE SORULABİLECEKKEN ASİL SORU !

• Günümüzde, Evrende yaşamın araştırılması, herkes için ilginç bir konu durumunda . Akıllı yerdışı yaşamla karşılaşma haberi ile heyecanlanmayacak çok az insan vardır.

• Bir yer-öteli ile karşılaşmak, belki de insanlığın yaşayabileceği en önemli olay.

İŞE NERDEN BAŞLAMALI?

• Hep düşündük ki herşey bizim için yaratılmış : Dünya Evren’in merkezinde; Güneş, Ay, Yıldızlar, Gezegenler, hepsi dünyanın çevresinde dönüyor. Görevleri de bize hizmet: gündüzlerimizi aydınlatmak, gecelerimizi süslemek, mevsimlerin birbirini takibini sağlamak…

• 1543’e kadar bu böyle sürdü… Taa ki Kopernik Güneş’in merkezde olması gerektiğini (bir lamba odanın ortasında olur) söyleyinceye ve o yıl kitabını bastırıncaya kadar..

• Tycho, Galilei, Kepler ve Newton merkezde Güneş’in olduğunu gözlemlerle ve hesaplarla bunu ispatladılar…

Sorulara DOĞRU YANITLARI BAŞLATAN KİTAP

Nikolay Kopernik

‘Gök cisimlerinin yörüngeleri üzerine’

Polonya-1543

İŞE NERDEN BAŞLAMALI?

• Evrenin merkezi 19.yy sonuna kadar Güneş oldu.

• 1920’lerde, görünen tüm yıldızların ve Güneş’in “Samanyolu” dediğimiz daha büyük bir yıldızlar grubunun parçası olduğunu anladık. Bir süre de, Samanyolu’nun tüm Evren olduğu görüşüne kapıldık…

• 1930’larda ise Evren’de binlerce (milyarlarca) Samanyolu olduğu ve bunların hepsinin birbirinden uzaklaşmakta olduğu, yani Evren’imizin genişlediği, bu nedenle de bir başlangıcı olabileceği görüşüne ulaşıldı.

• 1965 ve sonrasında bunun kanıtları ortaya çıkarıldı. Bugün herşeyin 13,8 milyar yıl önce “BÜYÜK PATLAMA” dediğimiz bir olayla başladığını biliyoruz…

EVRENDE YALNIZ MIYIZ?

• Asıl sorumuza geri dönersek…• Bu kadar geniş ve büyük bir Evren’de başka

dünyalarda da hayat olabileceği fikri giderek yayıldı…

• Ama YERÖTESİ YAŞAM konusu çok öncelerden beri bazı bilimcilerce tartışılmaktaydı…

• Biz hikayemize 17 Şubat 1600’den başlayacağız…

• Başka bir kişinin, Kopernik’in adı geçen kitabını okuduktan sonra, yaşamı değişti…

• Oturdu, ondan ilhamla başka bir kitap yazdı…

• Bunu 1584’te bastırdı…

• Ama bu onun hayatına mal olacaktı…

• Bu kitapta neler vardı?

Giordano Bruno (1548- 17 Şubat 1600, Roma)

Bruno’nun yazdığı ve uğruna Roma’da yakıldığı kitap

• Bruno, gezegenlerin dünya çevresinde değil güneş çevresinde döndüğünü belirten Kopernik sistemini destekliyordu. Ona göre:

• Güneş de bir yıldızdı; yıldızlar birer güneştiler…

• … ve diğer yıldızların çevrelerinde de gezegenler olmalıydı.

• Bunların bazılarında hayat ve canlılar olabilirdi.

• Evren Kilise’nin sandığından daha büyük ve muhteşemdi;

• Tanrı da mutlaka Kilise’nin sandığından çok daha güçlüydü!

• Mutlaka başka dünyalar da yaratmış olmalıydı!

• ‘De l'infinito, • universo e mondi ’ ‘Sonsuzluk, Evren ve İçerdiği

Dünyalar’ 1584

TARİH DEVAM EDİYOR:‘2 gözlemevinin hikayesi’: ~1575

• (I) 1575-1590 URANIBORG

Gözlemevi (Danimarka)

(Thyco Brahe)

• (II) 1576-1580 GALATA Gözlemevi

(Taküyiddin bin Maruf)

• Amaç: Evren’in merkezi dünya mı, güneş mi ? (İncil yanlış olabilir mi?)

• Amaç: Gezegen konumları, ay ve güneş yılları fark, yeni olaylar (1572 SN,

1577 kuyruklu yıldız)

Galileo Galilei (1564-1642)

Teleskopuyla (Mart 1609)

gökyüzüne bakan ilk kişi...

Neler gördü neler……

1. Ay’da dağlar, ‘denizler’… 2. Jüpiter’in çevresinde ‘yıldızlar’ (aylar)…. 3. Venüs ve Merkür’de hilaller (evreler)… 4. Güneş’te lekeler… 5. Samanyolu’nda teleskopsuz görünmeyen yeni yıldızlar…

Galileo’nun Gözlemleri -1-

• Galileo Jüpiter’in çevresinde dönen 4 ‘yıldızcık’ gördü.

• Jüpiter bu sistemin merkezinde idi.

• Gök cisimleri arasında Dünya’nın çevresinde dönmeyenler de vardı!

Galileo’nun Mart 1609 tarihli notları

Herşey dünyanın çevresindedönmüyordu… (Kopernik haklı)7 kat gökler… 7 kat yerler… Herşey bizim için değildi? (İncil yanlış?)Papa O’nu ev hapsine mahkum etti (1632)…

Galileo’nun gözlemleri -2-

• Jupiter’in çevresinde dönen ‘yıldızlar’

(aslında Aylar)

• Venüs’ün ay benzeri evreleri

Galileo’nun gözlemleri -3- Ay’da dağlar, ’denizler’ ve Güneş’te lekeler

• Jupiter’in çevresinde dönen ayları olması

Ülker/Süreyya

Göze görünmeyen yeni yıldızlar

Galileo’nun gördükleri -4-

Satürn’ün ‘kulakları’!

Giderek yerleşen Kopernik İlkesi: Evren’de hiçbir şey tek değildir; Dünya bile! O da sıradan bir gezegen.

(İnsanlık fazla böbürlenmesin; Tanrının daha önemli işleri var!)

• Yeni sorular; yeni yanıtlarYeni sorular; yeni yanıtlar (1600-2000):(1600-2000):

–(1) Doğru fizik yasaları nelerdir?(1) Doğru fizik yasaları nelerdir?Hareket ve kütle-çekimin yasaları (Newton, 1687)Hareket ve kütle-çekimin yasaları (Newton, 1687)

Isının ve Işığın yasaları (18., 19.yy) Isının ve Işığın yasaları (18., 19.yy)

Atomun, maddenin yasaları, yeni fizik (20. yy.)Atomun, maddenin yasaları, yeni fizik (20. yy.)

--- (2) Bunlar evrensel ve her yerde aynı mıdır? --- (2) Bunlar evrensel ve her yerde aynı mıdır? (EVET): (EVET):

aynı atomlar, aynı fizik, aynı kimya hatta aynı biyoloji?aynı atomlar, aynı fizik, aynı kimya hatta aynı biyoloji?

--- --- (3) EVREN Nasıl bir yer? (3) EVREN Nasıl bir yer? (20.yy; Astrofizik)(20.yy; Astrofizik)

--- (4) Yeryüzü benzeri başka dünyalar var mı?--- (4) Yeryüzü benzeri başka dünyalar var mı?

(büyük bir olasılıkla, EVET)(büyük bir olasılıkla, EVET)

GÜNÜMÜZÜN EVRENİ

• Atomlarını Samanyolu-benzeri 100 milyar gökadanın oluşturduğu giderek genişleyen bir yapı (1929-1995)

• Samanyolu: Evrende bir nokta…

• ….her biri milyarlarca yıldızdan oluşan ve uzaklaşan başka noktalar (gökadalar/Samanyolları)..

• Genişlemesi giderek hızlanan bir Evren (1995-2013…)mes

• Görünen madde: %4i • Karanlık madde:%23• Karanlık enerji:%73• Evren sadece sandığımızdan değil

sanabileceğimizden de daha ‘acayip’ bilmeceler içeren bir yer…

Acaba bu soruları araştıran başka canlılar; başka dünyalar var mı?

*Zaman zaman popüler medyada çıkan haberler (TIME; 5/2/1996)

*UFOlar, Filmler (ET…),

Diziler, romanlar…

*Kendini bu çalışmalara adamış bilimciler….

• “ASTROBİYOLOJİ”• Astronomi, fizik, kimya, biyoloji,

jeoloji, sosyoloji, psikoloji, sibernetik, mühendislik…

100 milyar gökada içinde, Samanyolu hayatın olduğunu bildiğimiz tek yer:

Güneş sistemi ve onun içinde de Dünya

Bir başka örneğe Bir başka örneğe daha gereksinimdaha gereksinimvar…var…

……bizim güneş bizim güneş sistemimizdesistemimizdeveya dahaveya dahaötelerde…ötelerde… . . . .

Canlıların olduğundan emin olduğumuzCanlıların olduğundan emin olduğumuz tek yer: Dünya (şimdilik?)tek yer: Dünya (şimdilik?)

Hayat Dünya’da ne zaman başladı? Fosiller : 3,8 Milyar Yıl Önce

•Dünya’nın yaşı: 4,6 Milyar yıl ( radyoaktif elementler)•Yaşam 800 milyon yıl içinde (hızlıca?) ortaya çıkmış•Başka gezegen ve aylarda da başlamış olabilir mi?

YAŞAM’ın ortaya çıkışı bir ‘kozmik zorunluluk’ olabilir mi? (Belki)YAŞAM yaygın bir olay olabilir mi? Belki (Kopernik ilkesi) ama …Dünya elimizdeki tek örnek…

• I: Güneş sistemi içinde yaşamı arama I: Güneş sistemi içinde yaşamı arama k k

Şüpheli “olabilir” yerler: (Belki )Şüpheli “olabilir” yerler: (Belki ) - 1. - 1. Mars Mars

- 2. Evropa (Jüpiter’in Ayı)- 2. Evropa (Jüpiter’in Ayı)

- 3. Titan (Satürn’ün Ayı)- 3. Titan (Satürn’ün Ayı)

- 4. Yerötesi Gezegenler- 4. Yerötesi Gezegenler

‘‘Şüphesiz “olamaz” yerler’: (Kesin Yok)Şüphesiz “olamaz” yerler’: (Kesin Yok)

- Ay- Ay

- İncelenen diğer aylar ve gezegenler, - İncelenen diğer aylar ve gezegenler,

- Kuyrukluyıldızlar, göktaşları- Kuyrukluyıldızlar, göktaşları

1. MARS (1976, Viking I, II) (Geçmişte ırmaklar)

2. Evropa (buzla kaplı bir sıvı su okyanusunda, dünyadan 3 kat fazla suyu olan bir Ay!)

EVROPA’dan JUPİTER Halkası’na fırlayan maddede fosiller aramak!

3. Titan?Atmosferi olan tek Ay

3. TitanYüzeyine inen uzay aracı Huygens’in, inerken ve indiğinde

çektiği resimler

4. ÖtegezegenlerBildiğimiz şekliyle hayatın mekanı gezegenler.. Samanyolu içinde hayat içeren gezegenleri nasıl bulacağız?Çok küçükler, Kendi ışıkları da yok.

Yine de bazı yollar bulduk:Yollardan biri: Gezegenin de yıldızı çekerek onu

yerinden çok hafif oynatması gerek (Newtonun 3. yasası)

Bu yer değiştirmeyi doğrudan veya dolaylı görmeliyiz.

Bu yolla 1995-2010 arasında

1500 kadar

gezegen bulundu

Çok-gezegenli

olduğu bilinen

bazı yıldızlar da

var

Görüntülenen İlk Gezegen

Hubble Uzay Teleskopu

55Cancri (Yengeç Burcu’nda 55 nolu yıldız)Güneş sistemine en benzer: 3 gezegenli

SORULAR:

Fakat, BUNLAR

yaşanabilir dünyalar mı?(burda“ormandaki kulübede oturan

‘üç küçük ayıcık’ hikayesi gündeme

geliyor……)Çevresel koşullarYaşam için yeteri kadar uygun mu? (çorba yeteri

kadar ılık mı?)

Sonuç: Birçok yer-kütleli gezegenler olmalı

SAMANYOLU GökadamızdaSAMANYOLU Gökadamızda üzerinde insan-benzeri düşünen varlıklar olan üzerinde insan-benzeri düşünen varlıklar olan

gezegenler içerebilir mi?... (belki EVET?! )gezegenler içerebilir mi?... (belki EVET?! )

(2) İyimser bakış:Samanyolu içinde binlerce bizim gibi veya daha gelişmiş medeniyetler

olabilir.

Akıllı (insan benzeri) canlılar varsaBu yaygın mı? Çok? Orta? Az? Hiç?

((1)Kötümser bakış1)Kötümser bakış: Hiç : Hiç Samanyolu’nda Samanyolu’nda Yalnız olabiliriz!Yalnız olabiliriz!(çok cansıkıcı!?)(çok cansıkıcı!?)

Varsa, Güneş civarı medeniyetlerin işaret veya kalıntıları nerde? -I-

• AY’da: Yabancı bir uzay aracı, çarpma kalıntısı veya ‘dikili taş’ veya ‘anıt’ veya bu yönde kanıt: YOK

• MARS’ta: geçmiş ziyaretçiler veya yerleşiklerden kalıntılar, izler YOK

• DÜNYA’da: 4 milyar yıldır güzel ve yaşanabilir bir gezegen . . . Ancak, dışardan gelenler yok (“Tanrıların Arabaları” yazarı Daniken yanılmış)…

Güneşe yakın medeniyetlerin işaret veya kalıntıları var mı? -II-

• Yeryüzünde ve uzayda 100’lerce Teleskop ve uydu: hiçbir yabancı uzay aracı görmedi.

• Gökyüzünde veya Güneş Sistemi içinde sıradışı hiçbir heyecan verici olay (mesela kanıtlanabilen ‘uçan daire’ veya ‘gama ışınları ışımalı’ roket veya başka acayip bir şey?) görülmedi (UFOları kabul edemiyoruz, çünkü ispatları yok)

• Yıldızları dinliyoruz(Yıldızları dinliyoruz(SETISETI)): : ama 50 yıldır ama 50 yıldır uzaylılardan hiç bir radyo sinyali alınmadıuzaylılardan hiç bir radyo sinyali alınmadı

Örnekler:100’lerce Teleskop, uydu: hiçbir yabancı uzay aracı görmediler; olsa mutlak görürlerdi. Şu resim:

(Merzifon civarında bir F104 10m’den küçük, ; 1000km öteden uydu görüntüsü)

MARS’ta: geçmiş medeniyetler, ziyaretçiler veya uzaylılardan kalıntılar, izler YOK

(Mars’taki yüz: sadece bir dağ görüntüsü)

DÜNYA: 4 milyar yıldır güzel ve yaşanabilir bir gezegen . . .

dışarıdan gelenler mi var?…UFO iddiaları pek çok; ANCAK

kesinlikle ispatlanan bir tek olay bile YOK

Samanyolu’nun tümü için AKILLI (‘haberleşilebilecek’)

medeniyetlerin sayısını hesaplayabiliyoruz: iyimser ve kötümser tahminler var (Drake denklemi)

• faktörler (iyimser/kötümser kestirimler) iyimser sonuç kötümser sonuç

• Samanyolu içindeki yıldızların sayısı 400 milyar (4 x 10 11 ) 400 milyar

Tek yıldızların oranı %50 %50 • Güneş benzeri tek yıldızların oranı %10 %10• Gezegen sistemine sahip olanların oranı %100 %50• Gezegen sistemi başına yaşama uygun gezegen sayısı 2,0 1 • Samanyolu iç inde dünya benzeri gezegen sayısı 40 milyar (40 10 9 ) ( 10 109) 10milyar • Uygun gezegenlerden hayatı başlatanların oranı %50 %10• Yaşamın başladığı veya başlayacağı gezegen sayısı 20 milyar (20 10 9) (1 109 ) 1 milyar • Aklın geliştiği veya gelişeceği gezegen oranı %10 (10 -6 ) milyonda 1 • Aklın ortaya çıktığı gezegen sayısı 2 milyar (2 10 9) 1000• Teknoloji geliştirebilenleri oranı %1 %1• SONUÇLAR:• Dünya i le haberleşebi leceklerin sayısı 20 milyon 10 • ORTALAMA UZAKLIK 100 IŞIKYILI (IY) 20 bin IY

• HABERLEŞİLEBİLECEK MEDENİYET / YILDIZ ORANI 1 / 20 000 1 / 40 MİLYAR•

iyimser iyimser öngörüöngörü:: Bizimle Bizimle hemzaman hemzaman

20 milyon medeniyet 20 milyon medeniyet ((20 milyon 20 milyon

noktanokta))(20bin yıldızda 1)(20bin yıldızda 1)

Bunlar arasındaki ortalama uzaklık

50-100 ıy civarında olmalı

.

•

Güneş

•

•

•

•

•

•

•

•

•

Kötümser Kötümser öngörüöngörü::

Bizimle hem zaman Bizimle hem zaman 10 10 tanetane MedeniyetMedeniyet

(40 milyar yıldızda 1) (40 milyar yıldızda 1)

Bunlar arasındaki ortalama uzaklık ~20000 ıy civarında olmalı

10-10-20milyon20milyon medeniyet varsamedeniyet varsaHerkes nerde, o zaman? Herkes nerde, o zaman? (Fermi açmazı)(Fermi açmazı)

• Öngörü (hipotez): Samanyolu’nda bizden başka medeniyetler yaygın olmalı…

• Göçlerle yayılma ? Hiçbir işareti yok…Pek tercih edilen bir yol değil belki de? Belki de imkansız…

=================================================• Gözlediğimiz: Hiçbir yabancı (uzaylı) görülmedi, hiçbir ipucu da yok.

• Makul Açıklama:

Aynen bizim gibi…Aynen bizim gibi…

Samanyolu medeniyetleri kendi yıldız

sistemlerini keşifle meşgul olmalılar!!!

BAŞKA NELER MÜMKÜN?

• (I) DÜNYAMIZDA BAŞKA AKILLILAR?

• (II) BİZİM BAŞKA DÜNYALARA GİTMEMİZ VE ORALARI KEŞFİMİZ?

• (III) UZAYLILARA MESAJLAR GÖNDERMEK

(S.Hawking:bunu sakın yapmayalım!)

• (IV) UZAYLILARI DİNLEMEK

(I) Akıllı olmak evrimsel süreçte bir avantajsa ilerde başka akıllılarla dünyamızı paylaşmak

zorunda kalabilir miyiz?Cebirden anlayan sinekler? Piyano çalabilen kediler?

Belki de AKIL o kadar tercih edilen bir yetenek OLMAYABİLİR Mİ? (Akıllıysak, neden dünya’yı yaşanmaz hale getirmek üzereyiz? )

100,000 100,000 ışıkyılı ışıkyılı

Andromeda GAndromeda Gökadası: Samanyolunun ikiziökadası: Samanyolunun ikizi

(II)Yıldızlararası Yolculuk

Çok uzun yolculuk süreleri gerek

Işığın hızı : saniyede 300bin km (1 SANİYEDE DÜNYANIN ÇEVRESİN 7 TUR ATABİLİR!), (veya saatte ~1 milyar km gidebilir)

Işık 1 yılda 10 TRİLYON (10 000 000 000 000) KM yol gider…

En hızlı uzay araçlarımız (Voyager, Pioneer): V = 30km/s v / c = 1/10 000 (c= ışıkhızı)

1 yılda aldığı yol: 1 milyar km (ORAN: 1 saat / 1 yıl)

En yakın yıldız: Alfa Sentaur, uzaklık= 40 trilyonkm (4 ışıkyılı)

Alfa Sentaur’a yolculuk süresi, T = d/V = 40bin yıl

(III) Yıldızlara gönderdiğimiz KARTVİZİTLER-1 Pioneer 10-11 Voyager 1-2

(III) Yıldızlara gönderilen mesajlar-21974’te 12,6cmlik radyo dalgası olarak gönderilen mesaj

• 00000010101010000000000001010000010100000001001000100010001001011001010101010101 01010010010000000000000000000000000000000000000110000000000000000000110100000000 00000000000110100000000000000000010101000000000000000000111110000000000000000000 00000000000001100001110001100001100010000000000000110010000110100011000110000110 10111110111110111110111110000000000000000000000000010000000000000000010000000000 00000000000000000010000000000000000011111100000000000001111100000000000000000000 00011000011000011100011000100000001000000000100001101000011000111001101011111011 11101111101111100000000000000000000000000100000011000000000100000000000110000000 00000000100000110000000000111111000001100000011111000000000011000000000000010000 00001000000001000001000000110000000100000001100001100000010000000000110001000011 00000000000000011001100000000000001100010000110000000001100001100000010000000100 00001000000001000001000000011000000001000100000000110000000010001000000000100000 00100000100000001000000010000000100000000000011000000000110000000011000000000100 01110101100000000000100000001000000000000001000001111100000000000010000101110100 10110110000001001110010011111110111000011100000110111000000000101000001110110010 00000101000001111110010000001010000011000000100000110110000000000000000000000000 00000000001110000010000000000000011101010001010101010100111000000000101010100000 00000000000101000000000000001111100000000000000001111111110000000000001110000000 11100000000011000000000001100000001101000000000101100000110011000000011001100001 00010100000101000100001000100100010010001000000001000101000100000000000010000100 0010000000000001000000000100000000000000100101000000000001111001111101001111000

1974’te Arecibo Radyo Teleskopu ile M13 adlı küresel yıldız kümesine

gönderilen mesaj: 1679 adet 0 ve 1’den oluşmuştu (yukarda) =

(III): Bu mesajın çözümü: 1679 = sadece 23x73 asal sayılarının çarpımı

• İkili sistemde 10’a kadar sayılar

• DNA Elementleri 1, 6,7,8,15 (H,C,N,O,P)

• 12 nükleik asitte bu elemenlerden kaçar tane var?

(örneğin 1 tane #15, 4 tane #8 (PO4 – fosfat)

• DNA çift-sarmalının şekli (arasında)

(insan DNAsındaki nükleotidlerin sayısı)

• İnsan /İnsanın boyu (sinyalin dalga boyu olan 12,6 cm cinsinden) /Yeryüzündeki insan nüfusu

• Pluto, Neptune, Uranus, Saturn, Jupiter, Mars, Earth (kaymış), Venus, Mercury, SUN

• Arecibo çanağı Arecibo çanağının şekli

• Dalga boyu cinsinden çanağın boyutu

(III) Uzaylılarla Nasıl Mesajlaşılabilir? Mesajı Gönderen Radyo Teleskop:(305m çap, 2,4 GHz)

IV: Uzaylıları Dinlemek: SETI çalışmaları

(IV) seti@home web sitesi(solda: arama süreci, sağda: kırmızı küre:aranan bölge; mavi

küre: yeni Allen Teleskopu ile aranacak bölge)

(IV) Çok Büyük Dizge, SKA önerisi…(Başka dünyalardan, başka TV’leri izlemek için!)

Özet/SonuçÖzet/Sonuç

• Teknoloji geliştirmiş yaşam (bizim gibi veya ileri): ÇOK AZ

• İlkel Yaşam (bizden geride): YAYGIN OLABİLİR

GELİŞME OLANAKLARI:GELİŞME OLANAKLARI:• (a) (a) Mars’ı (ve diğer yerleri) daha fazla Mars’ı (ve diğer yerleri) daha fazla araştıracağız.araştıracağız.• (b) (b) Yeni teleskoplar yapıyoruz: Yeni teleskoplar yapıyoruz:

• KEPLER (2011): 2000’i aşkın J,S,N gibi gzg.KEPLER (2011): 2000’i aşkın J,S,N gibi gzg.• TPF (2020) Yer gibi Gezegeler Arayıcısı…TPF (2020) Yer gibi Gezegeler Arayıcısı…

• (c) (c) SKA (başka dünyaların TV’leri, radyoları!)SKA (başka dünyaların TV’leri, radyoları!)

(a)- Mars’ta neler oluyor? En fazla uzay aracı gönderilen gezegen

Mars’ın Gizemleri-1 (Metan ve Su)

• 11.Metan’ın (CH4) kökeni: (2003 ESA Mars Express: az miktarda da olsa var… 300 yılda yok olmalı ama hala var: bir kaynak? Mikroplar?)

2.Sıvı su var mı? (resimler tuzlu suya işaret)

3.Kuzey yarıküre alçak ve düz; güney engebeli ve 4-8km yüksek: (meteor çarpması)

4.Eski bir okyanus var mıydı? (evet, ama Mars bir zamanlar ıslak ve soğuk bir yer olmalı)

Marsın Gizemleri-2 (Marsta GeçmişteYaşam Var mıydı?)

• 5. 5. Mars’ta yaşam halen var olabilir mi?

(1976 Viking deneyi: yeryüzünden kirlenme, konu açık)

6. Yeryüzündeki yaşam Mars’tan gelmişolabilir mi? (olabilir: Antartika’daki Mars meteoru)

Marsın Gizemleri-3 (Marsta Yaşayabilir miyiz?)

7.İnsanlar Mars’ta yaşayabilir mi?

1969 hedefleri: 1981’de Mars; 1988’de sürekli Mars üssü: Hiç gerçekçi değilmiş…

2015: Mars’a insanlı gidiş: 2030 ve sonrası.

Önce: Ay üssü; Mars500 deneyi (18 ay süreli kapalı ortamda 4 kişilik yaşam); gıda, su, oksijen, yerçekimi farklılığı, radyasyon, yolculuk, iniş, dönüş ile ilgili çalışmalar; tek-yön yolculuk olasılığı.

Mars’ın Gizemleri 4:Mars’ta yaşam halen var olabilir mi?(Carl Sagan’ın 1976 Viking deneyi )

Marsın Gizemleri-5: Bir oturan kadın silueti: bir gölge oyuınu

Marsın Gizemleri-6: Mars 2012: toprak altında bulunan sular

Marsın Gizemleri-75 Agu 2012: Mars hareketlisi Curiosity (Merak) için öz-çekim (selfi)

•

Gelecekte Mars

Bir zamanlar Mars…denizler, akarsular…

(b) Kepler Teleskopu (2011) Şimdiye dek binlerce gezegen keşfetti

Kepler: Şubat 2011 (Çap x Yör Periodu)Açık mavi: Kepler öncesinde, “örtme” ile bulunanlar; Sarı-koyu

mavi:Kepler’ce bulunanlar (115, 2’li; 45, 3’lü; 8, 4’lü, 1, 5’li, 1, 6’lı sistem)

Kepler: Yaşanabilir ılıman bölge adayları(Çapa karşı sıcaklık; 200F=93C, 100F=37C, 50F=10C)

Kepler -11: 6 gezegenli ilk sistem (solda)Yıldız: 14. kadir, Güneş benzeri ve 8milyar yaşında;

Yeri: Kuğu (Cygnus) Takımyıldızı, 2000 ışık yılı uzakta; En dış gezegen: Merkür dışında, P=118 gün, D=3,7yerçapı, M=300 Myer

Hayal gücü dur durak bilmiyor:Bir gezegenbilimci’nin hayali günlüğü:Dan Durda (2012) :

“MS2236’da ulaştığımız HD147513b’deki lahana-kavunları tarlası!”

Belki en çok karşılaşabileceğimiz manzara

• Mikrop ve hatta bitkiler Mikrop ve hatta bitkiler düzeyindeki yaşam için reçete düzeyindeki yaşam için reçete oldukça basit görünüyor:oldukça basit görünüyor:

Ilık gezegen yüzeyleri + uygun atmosfer + organik moleküller + su + yeterli enerji - - -[enerji kaynakları: gezegenin yıldızı(Güneş), ayının veya yıldızının yarattığı “gel-git”ler, gezegenin kendi iç ısıl -jeotermal)- enerjisi ] +

Zaman ( birkaç milyar Zaman ( birkaç milyar yılyıl

BİZDEN İLERİ MEDENİYETLERİN SAYISI NEDEN AZ OLABİLİR?düzeyde medeniyetlerin ender olabileceği savının gerekçeleri

1. Atomlar, tesadüfen, çok seyrek olarak kendilerini bir canlı hücre yapısında organize ederler

2. Yüzeyinde yeteri kadar sıvı halde su bulunan (dünya benzeri) gezegenler az sayıdadır; gezegenlerin çoğu kurak veya tamamen susuz dünyalardır.

3. Ortaya çıksalar bile, Canlıların akıllı olmaması daha yaygındır.

4. Teknoloji geliştirebilen ileri medeniyetler kısa bir süre içinde (<1 milyon yıl) kendilerini yok ederler.

Yaşamın hala sadece tek bir değerli örneği: Dünyamız: Onun iyi korunması ve gözetilmesi gerek

G. C

hin

(GS

FC

)

Hepimize düşen Görev:

• Dünya üzerindeki yaşamımızı sürdürebilmek diye bir görevimiz var; bu sadece kendimize karşı bir görev değil , aynı zamanda kendisinden doğduğumuz yaşlı ve engin Kozmoz’a karşı da bir görevdir.

• CARL SAGAN (‘KOZMOZ’ TV dizisinin yazarı)

Şimdilik bu kadar!

• Teşekkürler….

Mehmet Emin Özel

(mehmetozel@maltepe.edu.tr Maltepe Üniversitesi