Samlaget OSLO 2016

AvJENS HANSEGÅRD

Illustrert avANDERS NYBERG

Frå svensk ved OLE JAN BORGUND

verdas toffaste dyr

JORDA er ein fantastisk planet. Her er alt frå glovarme ørkenar til iskalde polar. Her er det fjelltoppar som stikk opp over skyene, og hav som er mange kilometer djupe. Overalt tilpassar dyr seg og overlever. Det finst insekt som frys til is om vinteren og tinar opp når det blir sommar. Det finst ormar som lever heile livet i nesten kokande vatn. Det finst til og med dyr som kan overleve ute i verdsrommet. Vi skal møte verdas tøffaste dyr!

6 7

6 7

8 9

HAV

Ringbuk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Korsettdyr . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Pompeii-orm . . . . . . . . . . . . . . 14 Metanis-orm . . . . . . . . . . . . 16

Loihi-reke . . . . . . . . . . . . 18

POLOMRÅDA

Keisarpingvin . . . . . 20 Arktisk spretthale . . 22 Isbjørn . . . . . . . . . . 24

ØRKEN

Dromedar . . . . . . . 28 Kengurumus . . . . . 30

FJELL

Snøgeit . . . . . . . . . . . 32 Weta . . . . . . . . . . . . . . 34

LUFT

Tårnseglar . . . . . . . . . . . . 36

OVERALT

Kakerlakk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Bjørnedyr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

Menneske . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

8 9

Tenk deg at 800 elefantar, 800 nashorn og 600 flodhestar skulle balansere oppå ein liten bil. Så sterkt er vasstrykket 7700 meter under havoverflata. Skjelettet til eit menneske ville straks bli klemt sundt på så store djup. Men her lever det stimar med ringbukar, den fisken som lever på djupast vatn.

HAV Ringbuk

10 11

RingbukLengd: 24 centimeterMiljø: StillehavetDjup: 7700 meterToler: ekstremt trykk

Ringbukane piler raskt over havbotnen. Dei lever i stummande mørke og bruker den følsame snuten for å navigere og finne mat. Ringbukane et små rekedyr som lever av døde fiskar og avfall som hamnar på havbotnen.

FORSKARAR TRUR DET FINST

FISK SOM LEVER PÅ ENDA

DJUPARE VATN.10 11

Å dykke djupt ned i havet er som å reise ut i verdsrommet. Det blir kaldare og kaldare. Og mørkare og mørkare.

HAV Korsettdyr

12 13

KorsettdyrLengd: 1 millimeterMiljø: MiddelhavetDjup: 3000 meterToler: å leve utan oksygen

Djupt nede i Middelhavet finst det døde område. Dei blir kalla døde fordi det ikkje finst oksygen der. Salt og svovel gjer vatnet grumsete. Her har forskarane funne nokre ørsmå dyr som dei kallar korsettdyr.

Dei mystiske korsettdyra lever utan lys og oksygen. Det er dei einaste dyra vi kjenner til som greier det.

12 13

Somme stader djupt nede på havbotnen finst det noko som ser ut som rare, svarte skorsteinar. Vatnet som kjem ut av dei, er svært varmt. Opptil 400 grader!

På sidene av skorsteinane er det 80 varmegrader. Her trivst pompeii-ormen. Denne ormen skil ut eit slim som bakteriar et. Bakteriane dannar ei slags vernedrakt som vernar ormane mot det varme vatnet.

HAV Pompeii-orm

VI ER OPPKALLA ETTER

EIN ROMERSK BY SOM

BLEI GRAVLAGD UNDER EIT

VULKANUTBROT FOR NESTEN

2000 ÅR SIDAN!

14 15

Pompeii-ormLengd: 13 centimeterMiljø: StillehavetDjup: 2100 meterToler: +80 ˚C

HEIM, KJÆRE HEIM

1. Vatn som blir varma opp under jordskorpa, sprutar ut av sprekkar på havbotnen.

2. Partiklane som sprutar opp frå sprekkane, stivnar og dannar skorsteinar.

3. Det strøymer ut svart, giftig damp, full av jern og svovel.

14 15