INSTRUMENTY PRAWNE KRRITINSTRUMENTY PRAWNE KRRITW ZAKRESIEW ZAKRESIE

OCHRONY DZIECI I MŁODZIEŻYOCHRONY DZIECI I MŁODZIEŻY

Grażyna BączkowskaGrażyna BączkowskaDepartament ProgramowyDepartament Programowy

wrzesień 2008 r.wrzesień 2008 r.

Na kształtowanie w umysłach młodzieży i Na kształtowanie w umysłach młodzieży i dzieci obrazu świata, hierarchii wartości i dzieci obrazu świata, hierarchii wartości i

wzorów wychowawczych szczególnie duży wzorów wychowawczych szczególnie duży wpływ mają obecnie takie powszechnie wpływ mają obecnie takie powszechnie

dostępne media, jak: telewizja, Internet, gry dostępne media, jak: telewizja, Internet, gry komputerowe. komputerowe.

Wielu producentów i nadawców ze względów Wielu producentów i nadawców ze względów komercyjnych ukazuje w swoich komercyjnych ukazuje w swoich

produkcjach coraz bardziej szokujące :produkcjach coraz bardziej szokujące :

• obrazy przemocy, obrazy przemocy,

• obrazy pozbawione uczuć i traktowanego obrazy pozbawione uczuć i traktowanego instrumentalnie seksu ,instrumentalnie seksu ,

• przerażającą wizję świata okrutnego i przerażającą wizję świata okrutnego i podstępnego, którym rządzą pieniądze, a podstępnego, którym rządzą pieniądze, a zwycięża silniejszy, bardziej bezwzględny i zwycięża silniejszy, bardziej bezwzględny i pozbawiony skrupułów.pozbawiony skrupułów.

Coraz częściej potencjalny partner rodziny i Coraz częściej potencjalny partner rodziny i szkoły w zakresie kształcenia i wychowania szkoły w zakresie kształcenia i wychowania dzieci i młodzieży, jakim powinny być media dzieci i młodzieży, jakim powinny być media

elektroniczne, jawi się jako niebezpieczny elektroniczne, jawi się jako niebezpieczny demoralizator.demoralizator.

A rodzice i wychowawcy mocniejszym głosem A rodzice i wychowawcy mocniejszym głosem domagają się skutecznej ochrony dzieci domagają się skutecznej ochrony dzieci

przed tymi niebezpieczeństwami.przed tymi niebezpieczeństwami.

Zagrożenie dla prawidłowego rozwoju Zagrożenie dla prawidłowego rozwoju

dzieci i młodzieży płynące ze szkodliwych dzieci i młodzieży płynące ze szkodliwych treści i obrazów emitowanych w treści i obrazów emitowanych w

programach telewizyjnych jest dostrzegane programach telewizyjnych jest dostrzegane przez naczelne organy Unii Europejskiej.przez naczelne organy Unii Europejskiej.

• Dyrektywa Rady i Parlamentu Europejskiego z 19 czerwca Dyrektywa Rady i Parlamentu Europejskiego z 19 czerwca 1997 r. (97/36/WE) wskazuje na konieczność podjęcia przez 1997 r. (97/36/WE) wskazuje na konieczność podjęcia przez państwa członkowskiepaństwa członkowskie odpowiednich środków odpowiednich środków zapewniających, że nadawcy nie będą nadawać programów zapewniających, że nadawcy nie będą nadawać programów mających poważny wpływ na psychiczny, mentalny lub fizyczny mających poważny wpływ na psychiczny, mentalny lub fizyczny rozwój nieletnich, w szczególności programów rozwój nieletnich, w szczególności programów pornograficznych lub przedstawiających przemocpornograficznych lub przedstawiających przemoc (art. 22 ust. (art. 22 ust. 1). Dyrektywa wzywa państwa członkowskie, aby zapewniły 1). Dyrektywa wzywa państwa członkowskie, aby zapewniły środkiśrodki, , by inne programy, które mogłyby zagrozić rozwojowi by inne programy, które mogłyby zagrozić rozwojowi nieletnich mogły być rozpowszechniane tylko w nieletnich mogły być rozpowszechniane tylko w okolicznościach wykluczającychokolicznościach wykluczających (przez dobór czasu emisji (przez dobór czasu emisji lub odpowiednich środków technicznych)lub odpowiednich środków technicznych) dostęp do takich dostęp do takich programów widzów nieletnichprogramów widzów nieletnich (art. 22 ust. 4)(art. 22 ust. 4)

W odniesieniu do telewizji (a wyłącznie o tym W odniesieniu do telewizji (a wyłącznie o tym medium będę dzisiaj mówić) środkiem medium będę dzisiaj mówić) środkiem

prowadzącym do tego celu (ochrony małoletnich) prowadzącym do tego celu (ochrony małoletnich) są w wielu krajach (Np. Francja, Holandia, Kanada, są w wielu krajach (Np. Francja, Holandia, Kanada, Stany Zjednoczone) przepisy wprowadzające tzw. Stany Zjednoczone) przepisy wprowadzające tzw. „czas chroniony”, w którym nadawcom nie wolno „czas chroniony”, w którym nadawcom nie wolno

rozpowszechniać szkodliwych dla małoletnich rozpowszechniać szkodliwych dla małoletnich przekazów. Istnieje także prawny obowiązek przekazów. Istnieje także prawny obowiązek

oznaczania wszystkich elementów nadawanego oznaczania wszystkich elementów nadawanego programu symbolami informującymi rodziców i programu symbolami informującymi rodziców i

wychowawców, dla jakiej kategorii wiekowej wychowawców, dla jakiej kategorii wiekowej małoletnich odbiorców dany przekaz jest małoletnich odbiorców dany przekaz jest

bezpieczny.bezpieczny.

Taki system ochrony małoletnich widzów Taki system ochrony małoletnich widzów obowiązuje obecnie również w Polsce.obowiązuje obecnie również w Polsce.

Zasady polskiego systemu Zasady polskiego systemu ochronyochrony

małoletnich odbiorcówmałoletnich odbiorcówprogramów telewizyjnychprogramów telewizyjnych

W prawie polskim dyspozycje W prawie polskim dyspozycje Dyrektywy Rady i Parlamentu Dyrektywy Rady i Parlamentu EuropejskiegoEuropejskiego realizuje realizuje ustawa o radiofonii i telewizji.ustawa o radiofonii i telewizji.

Zabrania ona nadawcom:Zabrania ona nadawcom:

• rozpowszechniania audycji lub innych przekazów rozpowszechniania audycji lub innych przekazów zagrażających fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu zagrażających fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu rozwojowi małoletnich, w szczególności zawierających treści rozwojowi małoletnich, w szczególności zawierających treści pornograficzne lub w sposób nieuzasadniony eksponujących pornograficzne lub w sposób nieuzasadniony eksponujących przemocprzemoc (art. 18 ust. 4). Natomiast(art. 18 ust. 4). Natomiast audycje i przekazyaudycje i przekazy zawierające sceny lub treści mogące mieć negatywny wpływ na zawierające sceny lub treści mogące mieć negatywny wpływ na prawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich prawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich inne niż te, o których mowa w ust. 4inne niż te, o których mowa w ust. 4, , mogą być mogą być rozpowszechniane wyłącznie w godzinach od 23 do 6rozpowszechniane wyłącznie w godzinach od 23 do 6 (art. 18 (art. 18 ust. 5). Ustawa wprowadza tym samym tak zwany „czas ust. 5). Ustawa wprowadza tym samym tak zwany „czas chroniony” (godz. 6.00 – 23.00).chroniony” (godz. 6.00 – 23.00).

Nowelizacja ustawy o radiofonii i telewizjiNowelizacja ustawy o radiofonii i telewizji przyjęta przyjęta przez Sejm RP 2 kwietnia 2004 r.przez Sejm RP 2 kwietnia 2004 r. (tzw. nowelizacja (tzw. nowelizacja

europejska) poszerzyła obowiązki nadawców europejska) poszerzyła obowiązki nadawców telewizyjnych wprowadzając obowiązek:telewizyjnych wprowadzając obowiązek:

• oznaczania audycji lub innych przekazów odpowiednim oznaczania audycji lub innych przekazów odpowiednim symbolem graficznym widocznym na ekranie przez cały czas symbolem graficznym widocznym na ekranie przez cały czas ich emisji (art.18 ust. 5a)ich emisji (art.18 ust. 5a)

• ustalono, że symbol graficzny winien informować o stopniu ustalono, że symbol graficzny winien informować o stopniu szkodliwości danej audycji lub przekazu dla małoletnich szkodliwości danej audycji lub przekazu dla małoletnich w w poszczególnych kategoriach wiekowychposzczególnych kategoriach wiekowych, co stanowiło , co stanowiło istotną nowość w polskim prawie medialnym. istotną nowość w polskim prawie medialnym.

KRRiT została ustawowo upoważniona doKRRiT została ustawowo upoważniona do sprawowania w sprawowania w granicach określonych ustawą kontroli działalności nadawcówgranicach określonych ustawą kontroli działalności nadawców

(art. 6 ust. 2 pkt 4); zobowiązana(art. 6 ust. 2 pkt 4); zobowiązana została także (art. 18 została także (art. 18 ust. 6 pkt. 1, 2, 3) do wydania rozporządzenia ust. 6 pkt. 1, 2, 3) do wydania rozporządzenia

określającego:określającego:

• cechy oraz szczegółowe warunki kwalifikowania, cechy oraz szczegółowe warunki kwalifikowania, rozpowszechniania i sposób zapowiadania audycji lub rozpowszechniania i sposób zapowiadania audycji lub innych przekazów, z uwzględnieniem podziału innych przekazów, z uwzględnieniem podziału małoletnich na kategorie wiekowe (z dostosowaniem małoletnich na kategorie wiekowe (z dostosowaniem godzin nadawania audycji) oraz wzory symboli godzin nadawania audycji) oraz wzory symboli

graficznych.graficznych.

KRRiT zrealizowała tę delegację ustawową 23 KRRiT zrealizowała tę delegację ustawową 23 czerwca 2005 r. wydając szczegółowe czerwca 2005 r. wydając szczegółowe

rozporządzenie w tej kwestii. Rozporządzenie to rozporządzenie w tej kwestii. Rozporządzenie to wraz z załącznikami stanowi do dziś obowiązującą wraz z załącznikami stanowi do dziś obowiązującą

podstawę dokonywania przez nadawców podstawę dokonywania przez nadawców szczegółowej kwalifikacji audycji lub innych szczegółowej kwalifikacji audycji lub innych

przekazów do poszczególnych kategorii przekazów do poszczególnych kategorii wiekowych oraz ich oznaczania widocznymi na wiekowych oraz ich oznaczania widocznymi na

ekranie symbolami.ekranie symbolami.

W tym miejscu warto podkreślić, że merytoryczne W tym miejscu warto podkreślić, że merytoryczne treści rozporządzenia i jego załączników nie treści rozporządzenia i jego załączników nie

zostały sformułowane przez KRRiT arbitralnie, ale zostały sformułowane przez KRRiT arbitralnie, ale po trwającej ponad rok serii konsultacji prawnych po trwającej ponad rok serii konsultacji prawnych

oraz w wyniku pracy zespołu naukowców z oraz w wyniku pracy zespołu naukowców z zakresu psychologii rozwojowej i odbioru mediów zakresu psychologii rozwojowej i odbioru mediów

z dwóch ośrodków naukowych: Katolickiego z dwóch ośrodków naukowych: Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i Uniwersytetu Uniwersytetu Lubelskiego i Uniwersytetu

Warszawskiego.Warszawskiego.

Rozporządzenie KRRiT wyodrębniło 4 Rozporządzenie KRRiT wyodrębniło 4 kategorie wiekowe małoletnich widzów:kategorie wiekowe małoletnich widzów:

1. „bez ograniczeń wiekowych” – symbol: koło zielone, 1. „bez ograniczeń wiekowych” – symbol: koło zielone,

2. „od lat 7” – symbol: żółty trójkąt z liczbą 7 w środku, 2. „od lat 7” – symbol: żółty trójkąt z liczbą 7 w środku,

3. „od lat 12” – symbol: żółty trójkąt z liczbą 12 w środku,3. „od lat 12” – symbol: żółty trójkąt z liczbą 12 w środku,

4. „od lat 16” – symbol: żółty trójkąt z liczbą 16 w środku. 4. „od lat 16” – symbol: żółty trójkąt z liczbą 16 w środku.

• W rozporządzeniu określono także, że audycje W rozporządzeniu określono także, że audycje oznaczone symbolem „od lat 16” nadawane mogą oznaczone symbolem „od lat 16” nadawane mogą być dopiero po godzinie 20.00, a audycje być dopiero po godzinie 20.00, a audycje dozwolone od lat 18, oznaczone symbolem: koło dozwolone od lat 18, oznaczone symbolem: koło czerwone, wyłącznie między godziną 23.00 a 6.00. czerwone, wyłącznie między godziną 23.00 a 6.00.

• Zapowiedzi audycji połączone z prezentacją ich Zapowiedzi audycji połączone z prezentacją ich treści rozpowszechniane mogą być tylko w tym treści rozpowszechniane mogą być tylko w tym czasie, w którym dozwolone jest czasie, w którym dozwolone jest rozpowszechniane tych audycji (np. zapowiedzi rozpowszechniane tych audycji (np. zapowiedzi audycji zakwalifikowanych do kategorii „od lat 18” audycji zakwalifikowanych do kategorii „od lat 18” mogą być emitowane tylko w czasie pomiędzy mogą być emitowane tylko w czasie pomiędzy godz. 23.00 a 6.00).godz. 23.00 a 6.00).

Istotne znaczenie dla stworzenia jednolitej podstawy Istotne znaczenie dla stworzenia jednolitej podstawy dokonywanej przez różnych nadawców kwalifikacji audycji dla dokonywanej przez różnych nadawców kwalifikacji audycji dla poszczególnych kategorii wiekowych ma poszczególnych kategorii wiekowych ma załącznik nr 3 do załącznik nr 3 do ww. rozporządzenia KRRiT. ww. rozporządzenia KRRiT. Jest to (opracowany przez Jest to (opracowany przez wspomniany zespół specjalistów-psychologów) obszerny wspomniany zespół specjalistów-psychologów) obszerny katalog charakteryzujący poszczególne kategorie wiekowe z katalog charakteryzujący poszczególne kategorie wiekowe z punktu widzenia psychologii rozwojowej oraz opisujący punktu widzenia psychologii rozwojowej oraz opisujący podstawowe cechy audycji i przekazów telewizyjnych podstawowe cechy audycji i przekazów telewizyjnych szkodliwych dla danej kategorii. Ta charakterystyka szkodliwych dla danej kategorii. Ta charakterystyka dokonywana jest dla każdej kategorii wiekowej z punktu dokonywana jest dla każdej kategorii wiekowej z punktu widzenia 4 czynników fundamentalnych dla kształtowania widzenia 4 czynników fundamentalnych dla kształtowania rozwoju małoletnich, tj.: rozwoju małoletnich, tj.:

• przedstawianej wizji świata, przedstawianej wizji świata,

• prezentowanych ocen moralnych, prezentowanych ocen moralnych, • wywoływanych emocji wywoływanych emocji • dostarczanych wzorów zachowańdostarczanych wzorów zachowań..

Załącznik nr 3 wskazuje na:Załącznik nr 3 wskazuje na:

I. Cechy oraz szczegółowe warunki kwalifikowania audycji lub innych I. Cechy oraz szczegółowe warunki kwalifikowania audycji lub innych przekazów zawierających sceny lub treści mogące mieć negatywny wpływ na przekazów zawierających sceny lub treści mogące mieć negatywny wpływ na

prawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnichprawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich

U małoletnich od 16 do 18 roku życia następuje stopniowa integracja funkcji U małoletnich od 16 do 18 roku życia następuje stopniowa integracja funkcji psychicznych, kształtuje się większa samodzielność, tendencje do poznania psychicznych, kształtuje się większa samodzielność, tendencje do poznania siebie i projektowanie swojego dorosłego życia. Jednakże małoletnich w tym siebie i projektowanie swojego dorosłego życia. Jednakże małoletnich w tym wieku nadal cechuje duża wrażliwość i labilność emocjonalna, tendencja do wieku nadal cechuje duża wrażliwość i labilność emocjonalna, tendencja do

przeceniania poziomu własnej dojrzałości, do podejmowania ważnych przeceniania poziomu własnej dojrzałości, do podejmowania ważnych życiowo decyzji bez zrozumienia ich następstw i konsekwencji oraz do życiowo decyzji bez zrozumienia ich następstw i konsekwencji oraz do

uproszczonego rozstrzygania skomplikowanych spraw egzystencjalnych. uproszczonego rozstrzygania skomplikowanych spraw egzystencjalnych.

Małoletni poniżej lat 18 nie powinni oglądać audycji lub innych Małoletni poniżej lat 18 nie powinni oglądać audycji lub innych przekazów zawierających sceny lub treści:przekazów zawierających sceny lub treści:

• pokazujące jednostronnie przywileje życia dorosłych przy równoczesnym pokazujące jednostronnie przywileje życia dorosłych przy równoczesnym pomijaniu obowiązków, pracy, zobowiązań i ważnych życiowo decyzji przy pomijaniu obowiązków, pracy, zobowiązań i ważnych życiowo decyzji przy pomijaniu ich konsekwencji; zawierające społeczne usprawiedliwianie pomijaniu ich konsekwencji; zawierające społeczne usprawiedliwianie agresji, wulgarności, uprzedzeń i negatywnych stereotypów społecznych, agresji, wulgarności, uprzedzeń i negatywnych stereotypów społecznych, pokazywanie seksu, agresji i łamania norm moralnych jako źródła sukcesu pokazywanie seksu, agresji i łamania norm moralnych jako źródła sukcesu życiowego;życiowego;

• prezentujące wadliwy obraz natury ludzkiej polegający na szukaniu tylko prezentujące wadliwy obraz natury ludzkiej polegający na szukaniu tylko egoistycznych przyjemności, dążeniu do sukcesu za wszelką cenę z egoistycznych przyjemności, dążeniu do sukcesu za wszelką cenę z wykorzystywaniem innych osób dla własnych celów; usprawiedliwiające wykorzystywaniem innych osób dla własnych celów; usprawiedliwiające przemoc, traktujące seks jako źródło dominacji;przemoc, traktujące seks jako źródło dominacji;

• prezentujące obrazy naturalistycznego seksu zwłaszcza połączonego z prezentujące obrazy naturalistycznego seksu zwłaszcza połączonego z przemocą i przymusem; patologicznych form życia seksualnego, a także przemocą i przymusem; patologicznych form życia seksualnego, a także obrazy agresji, zwłaszcza przedstawionej w sposób naturalistyczny i obrazy agresji, zwłaszcza przedstawionej w sposób naturalistyczny i brutalny;brutalny;

• prezentujące postacie atrakcyjne (Np. pod względem urody, bogactwa, prezentujące postacie atrakcyjne (Np. pod względem urody, bogactwa, sukcesu), a postępujące w sposób moralnie naganny, agresywny, sukcesu), a postępujące w sposób moralnie naganny, agresywny, nieuczciwy i wulgarny, bez żadnej oceny niewłaściwości takiego nieuczciwy i wulgarny, bez żadnej oceny niewłaściwości takiego zachowania oraz nagradzanie przejawów społecznej patologii.zachowania oraz nagradzanie przejawów społecznej patologii.

Cechy oraz szczegółowe warunki Cechy oraz szczegółowe warunki kwalifikowania audycji lub innych kwalifikowania audycji lub innych

przekazów do kategorii wiekowychprzekazów do kategorii wiekowych

I kategoria wiekowa I kategoria wiekowa

Kategoria I zawiera audycje lub inne przekazy, które mogą Kategoria I zawiera audycje lub inne przekazy, które mogą oglądać wszyscy widzowie niezależnie od wieku, w tym również oglądać wszyscy widzowie niezależnie od wieku, w tym również małoletni w wieku przedszkolnym. Są to audycje prezentujące małoletni w wieku przedszkolnym. Są to audycje prezentujące zasadniczo pozytywny (lub opisany neutralnie) obraz świata, w zasadniczo pozytywny (lub opisany neutralnie) obraz świata, w łagodnym klimacie emocjonalnym, przedstawiające postawy łagodnym klimacie emocjonalnym, przedstawiające postawy prospołeczne i przyjazne nastawienie do ludzi, nasycone prospołeczne i przyjazne nastawienie do ludzi, nasycone emocjami pozytywnymi, takimi jak: radość , zachwyt, szczęście, emocjami pozytywnymi, takimi jak: radość , zachwyt, szczęście, życzliwość. Może być pokazywana rywalizacja prowadzona w życzliwość. Może być pokazywana rywalizacja prowadzona w duchu sportowym o określonych regułach (z wykluczeniem duchu sportowym o określonych regułach (z wykluczeniem scen drastycznych) i ukazywanie pozytywnych wzorów miłości scen drastycznych) i ukazywanie pozytywnych wzorów miłości bez obrazów seksualnych (np. romantycznej, opiekuńczej, czy bez obrazów seksualnych (np. romantycznej, opiekuńczej, czy przyjacielskiej).przyjacielskiej).

II kategoria wiekowa (od lat 7)II kategoria wiekowa (od lat 7)

Myślenie dzieci w wieku poniżej 7 lat jest Myślenie dzieci w wieku poniżej 7 lat jest schematyczne, emocjonalność jest chwiejna, a system schematyczne, emocjonalność jest chwiejna, a system nerwowy łatwo ulega przeciążeniu. W tym okresie nerwowy łatwo ulega przeciążeniu. W tym okresie kształtuje się podstawowy stosunek do świata, kształtuje się podstawowy stosunek do świata, zdolność krytycyzmu jest bardzo niska, a tendencja do zdolność krytycyzmu jest bardzo niska, a tendencja do ulegania sugestii i naśladowania osób z otoczenia i ulegania sugestii i naśladowania osób z otoczenia i bohaterów fikcyjnych bardzo silna. bohaterów fikcyjnych bardzo silna.

7

W związku z tym małoletni poniżej lat 7 nie W związku z tym małoletni poniżej lat 7 nie powinni oglądać audycji lub innych przekazów:powinni oglądać audycji lub innych przekazów:

• prezentujących obraz świata budzący lęk lub odrazę oraz negatywne nastawienie do prezentujących obraz świata budzący lęk lub odrazę oraz negatywne nastawienie do innych osób i otoczenia, np. niszczenie, znęcanie się, przemoc, poniżanie, innych osób i otoczenia, np. niszczenie, znęcanie się, przemoc, poniżanie, ignorowanie cierpienia, usprawiedliwianie zła – nawet jeżeli przedstawione są w ignorowanie cierpienia, usprawiedliwianie zła – nawet jeżeli przedstawione są w filmach animowanych, w sposób nierealistyczny lub mają charakter humorystyczny;filmach animowanych, w sposób nierealistyczny lub mają charakter humorystyczny;

• prezentujących treści, w których ocena moralna zachowania bohaterów wymaga prezentujących treści, w których ocena moralna zachowania bohaterów wymaga wnikliwości oraz różnicowania przyczyn, intencji i motywacji, co nie jest możliwe do wnikliwości oraz różnicowania przyczyn, intencji i motywacji, co nie jest możliwe do dokonania przez małoletnich w tym wieku, a także ukazujących obrazy o charakterze dokonania przez małoletnich w tym wieku, a także ukazujących obrazy o charakterze seksualnym (nagość, gesty seksualne itp.), których istoty małoletni nie może jeszcze seksualnym (nagość, gesty seksualne itp.), których istoty małoletni nie może jeszcze zrozumieć;zrozumieć;

• budzących silne emocje, zwłaszcza negatywne, jak lęk, strach, przerażenie, złość, budzących silne emocje, zwłaszcza negatywne, jak lęk, strach, przerażenie, złość, obrzydzenie, obojętność na cierpienia innych itp., co wywołuje u małoletniego obrzydzenie, obojętność na cierpienia innych itp., co wywołuje u małoletniego rozchwianie emocjonalne, nadpobudliwość i nadruchliwość (na skutek przeciążenia rozchwianie emocjonalne, nadpobudliwość i nadruchliwość (na skutek przeciążenia układu nerwowego);układu nerwowego);

• których bohaterowie, niezależnie od stopnia realizmu (a więc także w filmach których bohaterowie, niezależnie od stopnia realizmu (a więc także w filmach animowanych) zachowują się w taki sposób, w jaki dzieci nie powinny postępować, to animowanych) zachowują się w taki sposób, w jaki dzieci nie powinny postępować, to znaczy: wrzeszczą, używają wulgarnych zwrotów, kłamią, biją się, oszukują, znaczy: wrzeszczą, używają wulgarnych zwrotów, kłamią, biją się, oszukują, lekceważą innych lub z nich szydzą, są złośliwi itp.;lekceważą innych lub z nich szydzą, są złośliwi itp.;

• zawierających treści wymienione w kategoriach III, IV. zawierających treści wymienione w kategoriach III, IV.

III kategoria wiekowa (od lat 12) III kategoria wiekowa (od lat 12)

Dzieci w młodszym wieku szkolnym koncentrują się na Dzieci w młodszym wieku szkolnym koncentrują się na faktach szczegółowych i na ich podstawie tworzą faktach szczegółowych i na ich podstawie tworzą sobie wizję świata, nie rozumieją jeszcze treści sobie wizję świata, nie rozumieją jeszcze treści metaforycznych, zachowują się na wzór tego, co metaforycznych, zachowują się na wzór tego, co widzą w swoim otoczeniu lub w mediach, widzą w swoim otoczeniu lub w mediach, bezkrytycznie naśladują idoli, są podatne na wpływ bezkrytycznie naśladują idoli, są podatne na wpływ innych, ich potrzeby seksualne pozostają jeszcze w innych, ich potrzeby seksualne pozostają jeszcze w latencji (czyli w „uśpieniu”), o ile nie zostaną sztucznie latencji (czyli w „uśpieniu”), o ile nie zostaną sztucznie rozbudzone przez podniecające obrazy.rozbudzone przez podniecające obrazy.

12

W związku z tym małoletni poniżej lat 12 nie powinni W związku z tym małoletni poniżej lat 12 nie powinni oglądać audycji lub innych przekazów:oglądać audycji lub innych przekazów:

• zawierających nagromadzenie negatywnych faktów i zdarzeń takich jak zawierających nagromadzenie negatywnych faktów i zdarzeń takich jak przemoc czy wulgarne zachowanie, tworzących wizję świata wrogiego i przemoc czy wulgarne zachowanie, tworzących wizję świata wrogiego i zagrażającego, a kontakty międzyludzkie przedstawiających jako walkę i zagrażającego, a kontakty międzyludzkie przedstawiających jako walkę i rywalizację;rywalizację;

• pokazujących sceny przemocy i seksu, które w filmie obrazują jakąś ideę, pokazujących sceny przemocy i seksu, które w filmie obrazują jakąś ideę, której dziecko nie jest w stanie zrozumieć, gdyż spostrzega nie ogólne której dziecko nie jest w stanie zrozumieć, gdyż spostrzega nie ogólne przesłanie, ale poszczególne sceny agresji, seksu i wulgarności;przesłanie, ale poszczególne sceny agresji, seksu i wulgarności;

• powodujących silne podniecenie, związane z obrazami przemocy i powodujących silne podniecenie, związane z obrazami przemocy i niebezpiecznych rozrywek, a także rozbudzających zainteresowanie seksem, a niebezpiecznych rozrywek, a także rozbudzających zainteresowanie seksem, a więc obrazów nagości i zbliżeń intymnych, a zwłaszcza takich, które ukazują więc obrazów nagości i zbliżeń intymnych, a zwłaszcza takich, które ukazują seks w oderwaniu od uczuć wyższych i stanowią wadliwe wzorce zachowań seks w oderwaniu od uczuć wyższych i stanowią wadliwe wzorce zachowań seksualnych;seksualnych;

• w których zło budzi chęć naśladowania, przemoc pozostaje bez konsekwencji w których zło budzi chęć naśladowania, przemoc pozostaje bez konsekwencji (np. osoba bita nie cierpi), sprowadzona jest do konwencji zabawy lub (np. osoba bita nie cierpi), sprowadzona jest do konwencji zabawy lub usprawiedliwiona na zasadzie: „cel uświęca środki” i pokazujących negatywne usprawiedliwiona na zasadzie: „cel uświęca środki” i pokazujących negatywne formy zachowania w postaci atrakcyjnej, na przykład u pozytywnego bohatera formy zachowania w postaci atrakcyjnej, na przykład u pozytywnego bohatera (przystojnego, niezwyciężonego, ładnie ubranego itp.) bądź sposobu (przystojnego, niezwyciężonego, ładnie ubranego itp.) bądź sposobu skutecznego stosowania przemocy dla celów instrumentalnych;skutecznego stosowania przemocy dla celów instrumentalnych;

• zawierających treści wymienione w kategoriach IV.zawierających treści wymienione w kategoriach IV.

IV kategoria wiekowa (od lat 16) IV kategoria wiekowa (od lat 16)

Dzieci w wieku dorastania charakteryzują się nadal dużą Dzieci w wieku dorastania charakteryzują się nadal dużą pobudliwością emocjonalną, skłonnością skrajnych ocen i pobudliwością emocjonalną, skłonnością skrajnych ocen i pochopnych uogólnień, do impulsywnych zachowa i do pochopnych uogólnień, do impulsywnych zachowa i do podejmowania ryzykownych działań. Starają się demonstrować podejmowania ryzykownych działań. Starają się demonstrować swoją dorosłość, bez głębszego zrozumienia, na czym ona swoją dorosłość, bez głębszego zrozumienia, na czym ona polega. Są krytyczne w stosunku do rodziców i nauczycieli, a polega. Są krytyczne w stosunku do rodziców i nauczycieli, a jednocześnie poszukują atrakcyjnych idoli, których jednocześnie poszukują atrakcyjnych idoli, których bezkrytycznie naśladują. Są konformistyczne, dlatego bardziej bezkrytycznie naśladują. Są konformistyczne, dlatego bardziej liczą się z normami grup rówieśniczych, nie liczą się z normami grup rówieśniczych, nie z normami ogólnospołecznymi.z normami ogólnospołecznymi.

16

W związku z tym małoletni poniżej lat 16 nie powinni oglądać W związku z tym małoletni poniżej lat 16 nie powinni oglądać audycji lub innych przekazów:audycji lub innych przekazów:

• pokazujących wypaczone formy współżycia społecznego (albo pokazujących wypaczone formy współżycia społecznego (albo koegzystencji ludzi) i sprowadzających wizję świata do przemocy koegzystencji ludzi) i sprowadzających wizję świata do przemocy i erotyki, a zwłaszcza prezentujących je w sposób prymitywny i i erotyki, a zwłaszcza prezentujących je w sposób prymitywny i brutalny oraz ukazujący obrazy aktywności seksualnej w oderwaniu od brutalny oraz ukazujący obrazy aktywności seksualnej w oderwaniu od uczuć wyższych;uczuć wyższych;

• dających uproszczoną wizję dorosłości eksponując nadmiernie: siłę dających uproszczoną wizję dorosłości eksponując nadmiernie: siłę fizyczną, używanie przemocy zwłaszcza demonstrowanej w rolach fizyczną, używanie przemocy zwłaszcza demonstrowanej w rolach społecznych (nauczyciel, rodzice itp.), pokazujących moralnie naganne społecznych (nauczyciel, rodzice itp.), pokazujących moralnie naganne zachowania i postawy bez ocen etycznych oraz moralne obwinianie zachowania i postawy bez ocen etycznych oraz moralne obwinianie ofiary za to, e została skrzywdzona, a także przedstawiających ofiary za to, e została skrzywdzona, a także przedstawiających nadmierną koncentrację na posiadaniu pieniędzy i dóbr materialnych;nadmierną koncentrację na posiadaniu pieniędzy i dóbr materialnych;

• dostarczających silnych wrażeń i emocji związanych z przemocą dostarczających silnych wrażeń i emocji związanych z przemocą i seksem, a zwłaszcza przedstawiających obrazy agresji i i seksem, a zwłaszcza przedstawiających obrazy agresji i okrucieństwa,okrucieństwa,

• mogące skłaniać do zachowań moralnie nagannych, przez mogące skłaniać do zachowań moralnie nagannych, przez prezentowanie postaci atrakcyjnych, a jednocześnie będących prezentowanie postaci atrakcyjnych, a jednocześnie będących wzorcem zachowań negatywnych, np. picia alkoholu, używania wzorcem zachowań negatywnych, np. picia alkoholu, używania wulgarnych wyrażeń i gestów, brutalności, zażywania narkotyków, wulgarnych wyrażeń i gestów, brutalności, zażywania narkotyków, przemocy itp.przemocy itp.

Oczywiście taki katalog nie może przewidzieć Oczywiście taki katalog nie może przewidzieć wszystkich potencjalnych zagrożeń, a ocena musi wszystkich potencjalnych zagrożeń, a ocena musi

być zawsze dokonywana przez osoby być zawsze dokonywana przez osoby kwalifikujące audycje do emisji w kontekście kwalifikujące audycje do emisji w kontekście

wymowy całości konkretnej analizowanej audycji, wymowy całości konkretnej analizowanej audycji, ale należy podkreślić, że przy dokonywaniu tych ale należy podkreślić, że przy dokonywaniu tych

kwalifikacji nadawcy nie są bynajmniej kwalifikacji nadawcy nie są bynajmniej pozostawieni sami sobie, ale mają, w postaci pozostawieni sami sobie, ale mają, w postaci

omawianego załącznika nr 3 do ww. omawianego załącznika nr 3 do ww. rozporządzenia KRRiT, rozbudowaną i jednolitą rozporządzenia KRRiT, rozbudowaną i jednolitą

podstawę kwalifikacyjną. podstawę kwalifikacyjną.

Załącznik nr 3 służy również KRRiT, która Załącznik nr 3 służy również KRRiT, która dokonując oceny realizacji przez danego dokonując oceny realizacji przez danego

nadawcę prawidłowości kwalifikacji audycji nadawcę prawidłowości kwalifikacji audycji do jednej z kategorii wiekowych, stosuje tę do jednej z kategorii wiekowych, stosuje tę samą podstawę i w przypadku zastrzeżeń samą podstawę i w przypadku zastrzeżeń musi udowodnić, iż audycja nie wypełnia musi udowodnić, iż audycja nie wypełnia

warunków sformułowanych w warunków sformułowanych w rozporządzeniu.rozporządzeniu.

Przedstawiony system wydaje się więc Przedstawiony system wydaje się więc systemem zrozumiałym, spójnym i nie systemem zrozumiałym, spójnym i nie

powinien stwarzać większych trudności powinien stwarzać większych trudności zarówno w praktycznym stosowaniu przez zarówno w praktycznym stosowaniu przez

nadawców, jak i w codziennym nadawców, jak i w codziennym posługiwaniu się informacją przekazywaną posługiwaniu się informacją przekazywaną w ten sposób zainteresowanym rodzicom i w ten sposób zainteresowanym rodzicom i

wychowawcom.wychowawcom.

Nadawcy a obowiązujące zasady Nadawcy a obowiązujące zasady ochrony małoletnich widzówochrony małoletnich widzów

Niestety niektórzy polscy nadawcy Niestety niektórzy polscy nadawcy wyspecjalizowali się w omijaniu lub wyspecjalizowali się w omijaniu lub

nadmiernie liberalnym interpretowaniu nadmiernie liberalnym interpretowaniu obowiązujących zasad ochrony małoletnich. obowiązujących zasad ochrony małoletnich.

Na podstawie prowadzonych w ostatnich Na podstawie prowadzonych w ostatnich kilku latach monitoringów sporządziliśmy kilku latach monitoringów sporządziliśmy listę najczęściej popełnianych „grzechów” listę najczęściej popełnianych „grzechów” przez polskich nadawców telewizyjnych:przez polskich nadawców telewizyjnych:

• stosowanie praktyki zaniżania kategorii stosowanie praktyki zaniżania kategorii wiekowych, pozwalające przesuwać na godziny wiekowych, pozwalające przesuwać na godziny wcześniejsze emisje audycji, które prawidłowo wcześniejsze emisje audycji, które prawidłowo zakwalifikowane powinny być nadawane, bądź to zakwalifikowane powinny być nadawane, bądź to po godzinie 20.00 (z kwalifikacją ”od lat 16”), bądź po godzinie 20.00 (z kwalifikacją ”od lat 16”), bądź to po godz. 23.00 (z kwalifikacją „od lat 18”). to po godz. 23.00 (z kwalifikacją „od lat 18”). Nasuwa to podejrzenie o świadomą manipulację Nasuwa to podejrzenie o świadomą manipulację systemem klasyfikacyjnym dokonywaną kosztem systemem klasyfikacyjnym dokonywaną kosztem zdrowia psychicznego i moralnego małoletnich zdrowia psychicznego i moralnego małoletnich widzów. Przypadki takie podważają wiarygodność widzów. Przypadki takie podważają wiarygodność wprowadzonego przez ustawodawcę systemu wprowadzonego przez ustawodawcę systemu ochrony małoletnich i ostrzegania widzów oraz ochrony małoletnich i ostrzegania widzów oraz ograniczają jego praktyczną przydatność dla ograniczają jego praktyczną przydatność dla rodziców i wychowawców. rodziców i wychowawców.

• błędne i zagrażające dzieciom kwalifikowanie błędne i zagrażające dzieciom kwalifikowanie przez nadawców do kategorii „od lat 12” wielu przez nadawców do kategorii „od lat 12” wielu audycji - w tym rozmaitych sensacyjnych audycji - w tym rozmaitych sensacyjnych paradokumentów - zawierających jednostronny paradokumentów - zawierających jednostronny obraz świata pełnego kłamstw, przemocy, obraz świata pełnego kłamstw, przemocy, występków i zbrodni, których odbiór wymaga występków i zbrodni, których odbiór wymaga większej dojrzałości psychicznej i intelektualnej, większej dojrzałości psychicznej i intelektualnej, niż dysponują przeciętnie dzieci w tym wieku i niż dysponują przeciętnie dzieci w tym wieku i które poprzez to stanowią istotne zagrożenie dla które poprzez to stanowią istotne zagrożenie dla zdrowia psychicznego i moralnego małoletnich zdrowia psychicznego i moralnego małoletnich widzów. widzów.

• Innego rodzaju częstym błędem jest fakt Innego rodzaju częstym błędem jest fakt nadawania przez nadawców audycjom cyklicznym nadawania przez nadawców audycjom cyklicznym (szczególnie serialom oraz niektórym audycjom (szczególnie serialom oraz niektórym audycjom typu talk show), stałej kwalifikacji wiekowej bez typu talk show), stałej kwalifikacji wiekowej bez względu na zawartość danego odcinka cyklu, względu na zawartość danego odcinka cyklu, podczas gdy poszczególne odcinki często podczas gdy poszczególne odcinki często zasadniczo różnią się treściowo i wymagają zasadniczo różnią się treściowo i wymagają każdorazowo odrębnej kwalifikacji. każdorazowo odrębnej kwalifikacji.

• Monitoring wykazał też przypadki błędnej, tj. Monitoring wykazał też przypadki błędnej, tj. zaniżonej kwalifikacji niektórych filmów zaniżonej kwalifikacji niektórych filmów fabularnych. fabularnych.

• Stwierdzono również manipulację zwiastunami Stwierdzono również manipulację zwiastunami audycji. Polegała ona na promowaniu audycji audycji. Polegała ona na promowaniu audycji zwiastunami w ogóle nie oznakowanymi lub zwiastunami w ogóle nie oznakowanymi lub oznakowanymi niższą kategorią wiekową niż oznakowanymi niższą kategorią wiekową niż kwalifikacja nadana samej audycji.kwalifikacja nadana samej audycji.

Kontrolno-dyscyplinujące działania KRRiT Kontrolno-dyscyplinujące działania KRRiT

w zakresie ochrony małoletnich widzóww zakresie ochrony małoletnich widzów

W przypadku naruszania obowiązków wynikających z art. W przypadku naruszania obowiązków wynikających z art. 18 ust. 4-5b Przewodniczący KRRiT może nałożyć na 18 ust. 4-5b Przewodniczący KRRiT może nałożyć na nadawcę karę pieniężną w wysokości do 50%nadawcę karę pieniężną w wysokości do 50% rocznej rocznej opłaty za używanie częstotliwości przeznaczonej do opłaty za używanie częstotliwości przeznaczonej do

nadawania programu, a w przypadku, gdy nadawca nie nadawania programu, a w przypadku, gdy nadawca nie uiszcza opłaty za częstotliwość, karę pieniężną w uiszcza opłaty za częstotliwość, karę pieniężną w

wysokości do 10% przychodu nadawcy osiągniętego w wysokości do 10% przychodu nadawcy osiągniętego w poprzednim roku podatkowympoprzednim roku podatkowym (art. 53 ust. 1). Nałożenie (art. 53 ust. 1). Nałożenie kary odnosi się w praktyce do przypadków skrajnych, kary odnosi się w praktyce do przypadków skrajnych,

kiedy to naruszenia ustawy mają charakter szczególnie kiedy to naruszenia ustawy mają charakter szczególnie groźny dla małoletnich widzów oraz w przypadkach groźny dla małoletnich widzów oraz w przypadkach

powtarzających się (tzw. recydywy) w łamaniu powtarzających się (tzw. recydywy) w łamaniu obowiązujących przepisów. Tak na przykład było w 2006 r. obowiązujących przepisów. Tak na przykład było w 2006 r. z nadaniem przez jedną ze stacji w „czasie chronionym” z nadaniem przez jedną ze stacji w „czasie chronionym”

wyjątkowo drastycznej (m.in. miksowanie i zjadanie wyjątkowo drastycznej (m.in. miksowanie i zjadanie żywych robaków na oczach widzów) audycji typu żywych robaków na oczach widzów) audycji typu reality reality

showshow zatytułowanej „Nieustraszeni”, za co nałożona zatytułowanej „Nieustraszeni”, za co nałożona została kara w wysokości 500 tys. złotych).została kara w wysokości 500 tys. złotych).

KRRiT jednak stosuje najczęściej metodę perswazji wobec KRRiT jednak stosuje najczęściej metodę perswazji wobec nadawców: zwraca uwagę na dostrzeżone błędy w nadawców: zwraca uwagę na dostrzeżone błędy w

klasyfikacji i oznaczeniu, wyjaśnia, upomina i wzywa do klasyfikacji i oznaczeniu, wyjaśnia, upomina i wzywa do zaniechania niezgodnych z przepisami praktyk. W wielu zaniechania niezgodnych z przepisami praktyk. W wielu

przypadkach daje to pożądany skutek. przypadkach daje to pożądany skutek.

W niektórych przypadkach trwa bardzo długi spór W niektórych przypadkach trwa bardzo długi spór pomiędzy KRRiT a nadawcą, który nie zgadza się z pomiędzy KRRiT a nadawcą, który nie zgadza się z

oceną szkodliwości dla dzieci i młodzieży oceną szkodliwości dla dzieci i młodzieży zakwestionowanych audycji i niejednokrotnie zakwestionowanych audycji i niejednokrotnie

odwołuje się do sądu od decyzji odwołuje się do sądu od decyzji Przewodniczącego KRRiT o wezwaniu do Przewodniczącego KRRiT o wezwaniu do

zaniechania emisji lub o ukaraniu. Szczególnie zaniechania emisji lub o ukaraniu. Szczególnie sporne są te audycje, w których zastrzeżenia sporne są te audycje, w których zastrzeżenia

budzą nie pojedyncze sceny gwałtu, przemocy czy budzą nie pojedyncze sceny gwałtu, przemocy czy seksu, ale prezentowana w danym przekazie wizja seksu, ale prezentowana w danym przekazie wizja

świata oraz dostarczane małoletnim wzory świata oraz dostarczane małoletnim wzory zachowań. zachowań.

Warto przytoczyć w tym miejscu charakterystyczny Warto przytoczyć w tym miejscu charakterystyczny przykład. Jeden z czołowych polskich nadawców przykład. Jeden z czołowych polskich nadawców

telewizyjnych nadaje stale audycje cykliczne określane telewizyjnych nadaje stale audycje cykliczne określane jako „seriale fabularno-dokumentalne” realizowane w jako „seriale fabularno-dokumentalne” realizowane w

formule toczącej się na oczach widza rozprawie sądowej. formule toczącej się na oczach widza rozprawie sądowej. Audycje te z reguły oznaczane są symbolem „od lat 12” i Audycje te z reguły oznaczane są symbolem „od lat 12” i nadawane w czasie chronionym. Bardzo często ukazują nadawane w czasie chronionym. Bardzo często ukazują one małoletniemu widzowi w sensacyjnej formie obraz one małoletniemu widzowi w sensacyjnej formie obraz

świata pełnego kłamstwa, przemocy, gwałtu i występków, a świata pełnego kłamstwa, przemocy, gwałtu i występków, a nawet zbrodni. To prawda, że zbrodni ukaranej, ale nawet zbrodni. To prawda, że zbrodni ukaranej, ale przecież nikt o zdrowych zmysłach w realnym, nie przecież nikt o zdrowych zmysłach w realnym, nie

wirtualnym, świecie nie zaprasza 12-letnich dzieci do sądu wirtualnym, świecie nie zaprasza 12-letnich dzieci do sądu na procesy zbrodniarzy i gwałcicieli, by tam się uczyli życia na procesy zbrodniarzy i gwałcicieli, by tam się uczyli życia

i sprawiedliwości. Prezentowany dzieciom od lat 12 taki i sprawiedliwości. Prezentowany dzieciom od lat 12 taki jednostronny obraz świata – zdaniem KRRiT – zagraża jednostronny obraz świata – zdaniem KRRiT – zagraża

zdrowiu psychicznemu i moralnemu małoletnich widzów a zdrowiu psychicznemu i moralnemu małoletnich widzów a więc narusza zasady kwalifikacji audycji zawarte w więc narusza zasady kwalifikacji audycji zawarte w

załączniku do rozporządzenia KRRiT. załączniku do rozporządzenia KRRiT.

Zdaniem nadawcy przeciwnie: audycje te mają Zdaniem nadawcy przeciwnie: audycje te mają rzekomo charakter edukacyjny, umoralniający i rzekomo charakter edukacyjny, umoralniający i

wychowawczy. wychowawczy.

Podobnie rzecz się ma z niektórymi magazynami Podobnie rzecz się ma z niektórymi magazynami reporterów i audycjami typu reporterów i audycjami typu talk showtalk show, gdzie , gdzie często wybór tematyki (kłamstwa, zbrodnie, często wybór tematyki (kłamstwa, zbrodnie,

zboczenia) i sposób jej prezentacji motywowany zboczenia) i sposób jej prezentacji motywowany jest w istocie pogonią za sensacją i za jest w istocie pogonią za sensacją i za

wskaźnikami oglądalności, a klasyfikacja do wskaźnikami oglądalności, a klasyfikacja do kategorii wiekowych jest sztucznie zaniżana kategorii wiekowych jest sztucznie zaniżana

(przeważnie „od lat 12” zamiast „od lat 16”), aby (przeważnie „od lat 12” zamiast „od lat 16”), aby wyemitować daną audycję przed godziną 20.00. wyemitować daną audycję przed godziną 20.00.

Odwołuję się tu akurat do tych przykładów Odwołuję się tu akurat do tych przykładów wybranych z bogatej praktyki KRRiT, by pokazać, wybranych z bogatej praktyki KRRiT, by pokazać, że wbrew rozpowszechnionej opinii, często to nie że wbrew rozpowszechnionej opinii, często to nie sensacyjne filmy fabularne stanowią największe sensacyjne filmy fabularne stanowią największe zagrożenie dla małoletnich widzów i największą zagrożenie dla małoletnich widzów i największą

trudność w dialogu KRRiT z nadawcami. trudność w dialogu KRRiT z nadawcami.

W przypadkach, kiedy nadawca odwołuje się od W przypadkach, kiedy nadawca odwołuje się od decyzji Przewodniczącego KRRiT do sądu, sprawy decyzji Przewodniczącego KRRiT do sądu, sprawy z reguły ciągną się latami, co oczywiście łagodzi z reguły ciągną się latami, co oczywiście łagodzi dolegliwość wymierzonej kary i przekreśla efekt dolegliwość wymierzonej kary i przekreśla efekt

prewencji ogólnej. W optyce rodziców i prewencji ogólnej. W optyce rodziców i wychowawców taki nadawca wydaje się bezkarny, wychowawców taki nadawca wydaje się bezkarny, KRRiT jako organ nieskuteczny a umieszczone na KRRiT jako organ nieskuteczny a umieszczone na

ekranie symbole graficzne stają się zamiast ekranie symbole graficzne stają się zamiast informować dezinformują.informować dezinformują.

Kilka problemów, które czekają na Kilka problemów, które czekają na rozwiązanierozwiązanie

Co można i należy czynić, by zwiększyć skuteczność Co można i należy czynić, by zwiększyć skuteczność kontroli nad przestrzeganiem przez nadawców kontroli nad przestrzeganiem przez nadawców telewizyjnych przepisów mających chronić małoletnich telewizyjnych przepisów mających chronić małoletnich widzów, w tym przepisów dotyczących rzetelnego i widzów, w tym przepisów dotyczących rzetelnego i zgodnego z obowiązującymi normami klasyfikowania i zgodnego z obowiązującymi normami klasyfikowania i oznaczania audycji z punktu widzenia ich szkodliwości oznaczania audycji z punktu widzenia ich szkodliwości dla poszczególnych kategorii wiekowych? dla poszczególnych kategorii wiekowych?

Wymienię tu tylko kilka generalnych problemów:Wymienię tu tylko kilka generalnych problemów:

• Istnieje pilna potrzeba dalszego rozwijania polskiego Istnieje pilna potrzeba dalszego rozwijania polskiego prawa medialnego z uwzględnieniem dobrych i złych prawa medialnego z uwzględnieniem dobrych i złych doświadczeń dotychczasowej praktyki. Do takich doświadczeń dotychczasowej praktyki. Do takich problemów należą takie problemy, jak: potrzeba problemów należą takie problemy, jak: potrzeba zróżnicowania systemu kar stosowanych wobec zróżnicowania systemu kar stosowanych wobec nadawców, np. nie tylko kara pieniężna, ale również nadawców, np. nie tylko kara pieniężna, ale również obowiązek poinformowania widzów na antenie w czasie obowiązek poinformowania widzów na antenie w czasie największej oglądalności o fakcie ukarania nadawcy za największej oglądalności o fakcie ukarania nadawcy za konkretne wykroczenie;konkretne wykroczenie;

• Wprowadzenie obowiązku powołania przez Wprowadzenie obowiązku powołania przez nadawców wewnętrznych fachowych komisji nadawców wewnętrznych fachowych komisji oceny i kwalifikacji kierowanych do emisji audycji. oceny i kwalifikacji kierowanych do emisji audycji.

• Niezbędne jest realne skrócenie czasu, w którym Niezbędne jest realne skrócenie czasu, w którym rozpatrywane są odwołania nadawców do sądu od rozpatrywane są odwołania nadawców do sądu od decyzji o ukaraniu nadawcy za szczególnie decyzji o ukaraniu nadawcy za szczególnie jaskrawe naruszanie przepisów mających chronić jaskrawe naruszanie przepisów mających chronić małoletnich widzów. Obecna sytuacja, w której od małoletnich widzów. Obecna sytuacja, w której od emisji zakwestionowanej audycji do momentu emisji zakwestionowanej audycji do momentu egzekucji kary upływają lata, czyni praktycznie egzekucji kary upływają lata, czyni praktycznie naruszających te przepisy nadawców bezkarnymi.naruszających te przepisy nadawców bezkarnymi.

• Udoskonalenia i rozbudowy wymaga obecny Udoskonalenia i rozbudowy wymaga obecny system monitorowania wciąż rosnącej ilości system monitorowania wciąż rosnącej ilości programów telewizyjnych. Bez takiego sprawnie programów telewizyjnych. Bez takiego sprawnie działającego systemu kontrolnego wszelki nadzór działającego systemu kontrolnego wszelki nadzór ze strony państwa nad przestrzeganiem przepisów ze strony państwa nad przestrzeganiem przepisów o ochronie małoletnich widzów, będzie o ochronie małoletnich widzów, będzie iluzoryczny.iluzoryczny.

• W warunkach rozwiniętego rynku medialnego i ostrej konkurencji rynkowej W warunkach rozwiniętego rynku medialnego i ostrej konkurencji rynkowej pomiędzy nadawcami skuteczna walka z nasilającymi się tendencjami do pomiędzy nadawcami skuteczna walka z nasilającymi się tendencjami do przemycania do czasu ustawowo chronionego audycji wadliwie przemycania do czasu ustawowo chronionego audycji wadliwie zakwalifikowanych i oznaczanych nie może ograniczać się tylko do działań zakwalifikowanych i oznaczanych nie może ograniczać się tylko do działań administracyjnych ze strony państwa. Działania te, by były skuteczne, administracyjnych ze strony państwa. Działania te, by były skuteczne, powinny być wsparte przez aktywność ruchów i organizacji społecznych powinny być wsparte przez aktywność ruchów i organizacji społecznych stawiających sobie za cel zmuszenie nadawców, by ogólnodostępne media stawiających sobie za cel zmuszenie nadawców, by ogólnodostępne media były bezpieczne dla małoletnich odbiorców. W wielu krajach organizacje były bezpieczne dla małoletnich odbiorców. W wielu krajach organizacje konsumenckie i ruchy społeczne zajmujące się tą problematyką działają konsumenckie i ruchy społeczne zajmujące się tą problematyką działają skutecznie, bowiem nawet potężni nadawcy bardziej obawiają się skutecznie, bowiem nawet potężni nadawcy bardziej obawiają się społecznego bojkotu ich programów, czy nacisku na reklamodawców, by nie społecznego bojkotu ich programów, czy nacisku na reklamodawców, by nie reklamowali się w danym medium, niż - przeważnie symbolicznej dla nich reklamowali się w danym medium, niż - przeważnie symbolicznej dla nich kary pieniężnej. kary pieniężnej. Niestety w Polsce taki oddolny nacisk na nadawców nie Niestety w Polsce taki oddolny nacisk na nadawców nie istnieje.istnieje. Nie udały się podejmowane w ubiegłych latach inicjatywy Nie udały się podejmowane w ubiegłych latach inicjatywy dobrowolnego porozumienia nadawców „Przyjazne media” i powołania dobrowolnego porozumienia nadawców „Przyjazne media” i powołania ogólnopolskiego Stowarzyszenia Odbiorców Radia i Telewizji (SORiT) czy ogólnopolskiego Stowarzyszenia Odbiorców Radia i Telewizji (SORiT) czy uzyskania szerszego poparcia dla projektu Audiowizualnej Karty Praw uzyskania szerszego poparcia dla projektu Audiowizualnej Karty Praw Widza. Widza.

• Jeśli jednak myślimy poważnie o budowaniu w naszym kraju Jeśli jednak myślimy poważnie o budowaniu w naszym kraju społeczeństwa obywatelskiego, niezbędny wydaje się społeczeństwa obywatelskiego, niezbędny wydaje się powrót powrót do idei utworzenia takiego społecznego ruchu do idei utworzenia takiego społecznego ruchu konsumentów programów medialnychkonsumentów programów medialnych. Dopiero bowiem w . Dopiero bowiem w trójkącie: nadawcy, niezależny regulator mediów trójkącie: nadawcy, niezależny regulator mediów elektronicznych i świadomy swych praw, społeczny ruch elektronicznych i świadomy swych praw, społeczny ruch odbiorców, można będzie skutecznie walczyć o media odbiorców, można będzie skutecznie walczyć o media rzeczywiście bezpieczne dla dzieci i młodzieży. Inspiracja do rzeczywiście bezpieczne dla dzieci i młodzieży. Inspiracja do powstania takiego ruchu - jak się wydaje - mogłaby pochodzić powstania takiego ruchu - jak się wydaje - mogłaby pochodzić od instytucji i osób szczególnie zainteresowanych prawidłowym od instytucji i osób szczególnie zainteresowanych prawidłowym wychowaniem naszych dzieci: szkoły, Kościoła, rodziców, wychowaniem naszych dzieci: szkoły, Kościoła, rodziców, wychowawców, nauczycieli. wychowawców, nauczycieli.

Sądzę, że Forum Edukacji Medialnej to właściwe i dobre Sądzę, że Forum Edukacji Medialnej to właściwe i dobre miejsce do przypomnienia tego, wciąż czekającego na miejsce do przypomnienia tego, wciąż czekającego na realizację postulatu. realizację postulatu.

Dziękuję za uwagę.Dziękuję za uwagę.