1

1. Wymaganie:Diagnoza postaw etycznych i wybranych wartości, które kierują postępowaniem ucznia.

2. Pytania kluczowe:1. Jakie główne wartości wyznaczają postawy uczniów w grupie rówieśniczej

w szkole?2. Jakie wartości mają wpływ na normy zachowania w szkole?3. Czy zauważa się związek pomiędzy uznawanymi wartościami, a zachowaniem

uczniów?4. Kto miał wpływ na ukształtowanie się systemu wartości uczniów?5. Jakie są postawy uczniów wobec powszechnie uznawanych wartości:

a) egocentryczne,b) allocentryczne,c) socjocentryczne?

6. Jaki jest stopień przestrzegania norm etycznych obowiązujących w szkole?7. Jakie wartości należy kształcić, wzmacniać, uświadamiać ich istotę, by wzmacniać

pozytywną motywację oraz zapewnić poprawne funkcjonowanie społeczności szkolnej?

3. Grupa badawcza: uczniowie klas 6a i 6b szkoły podstawowej oraz 2 i 3b gimnazjum (73 osoby).

4. Metody i narzędzia: ankiety dla uczniów, wywiad z pedagogiem, analiza dokumentów - sprawozdania wychowawców.

5. Wyniki (załącznik nr 1 – ankieta dla uczniów).

6. Wnioski:

ad. 2.1, ad. 2.2Jakie główne wartości wyznaczają postawy uczniów w grupie rówieśniczej,

w szkole?Jakie wartości mają wpływ na normy zachowania w szkole?

Uczniowie rozumieją pojęcie „wartości”, hierarchizują je i potrafią wskazać, które z nich są najważniejsze dla nich w codziennym życiu.

Na pierwszym miejscu stawiają rodzinę (79,5%), dalej: przyjaźń (41,1%), miłość (41,1%), wolność (37%), uczciwość (26%). Najmniej uwagi przywiązują do samodyscypliny (2,7%), atrakcyjności (4,1%), własności (4,1) i pracy (5,5%). Wyniki te potwierdza także zaznaczenie rodziny jako najważniejszego elementu w codziennym życiu (65,8%).

Podobnie rozkładają się odpowiedzi na pytanie o wartości wyznawane przez znajomych: rodzina (63%), przyjaźń (56,2%), miłość (34,2%), wolność i uczciwość (po 26%). Najmniej koledzy cenią pracę i przyrodę (po 8,2 %).

Dla nauczycieli, według respondentów, najbardziej liczą się: praca (49,3%), rodzina (47,9%) i tolerancja (47,9%), a najmniej: atrakcyjność (5,8%), przyroda (9,6%), o dziwo - solidarność (12,3%) i odwaga (13,7%).

2

ad. 2.3 Czy zauważa się związek pomiędzy uznawanymi wartościami, a zachowaniem

uczniów?

Wartości uniwersalne wyznaczają normy zachowań w szkole. Uczniowie potrafią ocenić naganne zachowania i się z nimi nie identyfikują.

Uczniowie określili jako złe, np. prześladowanie młodszych kolegów (45,2% - zawsze złe, 26% - jest złe, ale czasami usprawiedliwione, ocena zależy od sytuacji – 35,6%, usprawiedliwione - 4,1%).

Bicie dzieci zawsze złe jest dla 78,1%, a nie widzi w tym niczego złego 4,1%.Na pytanie o wykorzystywanie pozycji w grupie rówieśników dla osiągnięcia

własnych korzyści najwięcej osób odpowiedziało, że zależy to od konkretnej sytuacji (35,6%), a za zawsze złe uważa to 30,1%. Za dopuszczalne - to 8,2%.

Zaniedbywanie swych obowiązków w szkole za złe uważa 65,8%, chociaż z tego grona czasami próbuje to usprawiedliwić aż 50,7%. Niczego złego w tym nie widzi 6,8%.

Uczniowie w 26% wskazali uczciwość jako bardzo ważną wartość w ich życiu. Zobaczmy, jak to w praktyce wygląda w szkole.

Budujące jest to, iż zdecydowana większość, bo aż 72,6 % uważa za złe ściąganie na sprawdzianach i egzaminach, a 9,6% twierdzi, że jest to dopuszczalne. Mniej kategorycznie uczniowie odnoszą się do odpisywania zadań domowych, co prawda 61,7 % ma świadomość tego, iż jest to złe, ale aż 52,1% sądzi, że czasami jest to usprawiedliwione; 9,5% twierdzi, że nie ma w tym niczego złego. Fałszywą solidarność z kolegą, który zrobił coś złego, odczuwa 15% respondentów, a potępia to 52,1%.Świadome kupowanie rzeczy podrabianych źle ocenia 61,7%, a 12,3% uważa to za dopuszczalne. Nielegalne korzystanie z zasobów Internetu zdecydowanie potępia 30,1%, wie, że jest to złe, ale czasami próbuje to usprawiedliwić - 26%, aż 21,9% twierdzi, że można to usprawiedliwić.

ad. 2.4Kto miał wpływ na ukształtowanie się systemu wartości uczniów?

Największy wpływ (duży lub bardzo duży) na system wartości uczniów mają rodzice (87,7%), koledzy (69,9%), dziadkowie (69,9%) i nauczyciele (56,1%), a najmniejszy: wybitne postacie historyczne (39,7%), księża i katecheci (38,3%).

Wśród najistotniejszych rzeczy, które ukształtowały poglądy uczniów na świat i życie wymienili oni: własne przemyślenia (85,7%), religię (61,1%), literaturę (52,1%), media (43,9%). Koresponduje z tym fakt, iż 60,3% młodych ludzi uważa, iż to, czym jest dobro i zło, powinno być wewnętrzną sprawą każdego człowieka.

Jeżeli chodzi o autorytety, to rodzice niepodzielnie zajmują pierwsze miejsce (78,1%). Kolejno wśród autorytetów respondenci wymienili sportowców (20,5%), innych członów rodziny (19,2%), piosenkarzy (16,4%) oraz nauczycieli (12,3%). Uczniowie najbardziej także szanują rodziców (83,6%), a oprócz nich - nauczycieli (4,1%), duchownych (2,7%) i artystów (2,7%). Inne, nieokreślone jednak osoby, wskazało 5,5%.

3

Jednocześnie uczniowie czują się szanowani przez rodziców (80,8%), rówieśników (65,8%) i nauczycieli (58,9%).

ad. 2.5 Jakie są postawy uczniów wobec powszechnie uznawanych wartości:

a) egocentryczne,b) allocentryczne,c) socjocentryczne?

Z badań wynika, że uczniowie najwyżej cenią sobie wartości allocentryczne (szczęśliwe życie rodzinne – 79,5%, obdarzanie się przyjaźnią - 41,1%, miłość – 41,1%, uczciwość – 26%, sprawiedliwość – 24,7%, wiara – 20,5%). Zaskakująco nisko cenią sobie tolerancję – tylko 16,4% uznało ją za ważną.

Wśród młodych ludzi zdecydowanie niżej stawiane są wartości socjocentryczne: wolność – 37%, naród – 21,9%, przyroda – 11%, praca – 5,6%, przestrzeganie prawa (za najważniejszą wartość uznało to tylko 1,4% uczniów i był to najniższy wynik). Temu ostatniemu przeczą jednak deklaracje uczniów, omówione w p. 2.3, gdzie w zdecydowanej większości odrzucane są niezgodne z prawem działania, np. przy kupowaniu podrobionych rzeczy czy ściąganiu z Internetu nielegalnych treści. Poza tym 89% badanych uczniów stwierdziło, że zabranie cudzej rzeczy, która leży bez dozoru jest naganne.

Niepokój natomiast może budzić fakt, że tak mało respondentów uznało pracę jako wartość, która jest godna uwagi. Z drugiej strony uczniowie twierdzą, że pracować powinno się najlepiej, jak tylko się potrafi (90,4%), dla 75,3% wynagrodzenie wcale nie jest najistotniejsze, a co niezmiernie ważne aż 86,3% zgadza się z opinią, iż każdy młody człowiek powinien jakiś czas popracować bez wynagrodzenia jako wolontariusz. Wychowawczy charakter pracy potwierdza 86,3%, rosnącą wartość pracy dla człowieka dostrzega 76,7%, a 82,2 % uważa, że powinno się pracować rzetelnie. Poza tym uczniowie wiedzą, iż jakość wykonywanej pracy będzie miała duże znaczenia dla ich przyszłości (80,8%), a także chcieliby awansować (86,3%).

Najmniej uwagi respondenci przywiązują do wartości egocentrycznych (atrakcyjność – 4,1%, posiadanie pieniędzy – 12,3%).

ad.2,6 Jaki jest stopień przestrzegania norm etycznych obowiązujących w szkole?

Reguły zachowań w grupie uczniowskiej wskazują na zachowanie podmiotowości każdego jej członka, zachowanie godności, tolerancji i szacunku. Jednocześnie uczniowie szanują nauczycieli i innych pracowników szkoły. Wiedzą, jak należy zachować się w stosunku do rodziców i innych dorosłych osób. W szkole nie odnotowano rażących przykładów nieprzestrzegania norm właściwego zachowania.

ad. 2.7Jakie wartości należy kształcić, wzmacniać, uświadamiać ich istotę, by

Wzmacniać pozytywną motywację oraz zapewnić poprawne funkcjonowanie społeczności szkolnej?

Wśród wartości, których uczniowie nie uznają za szczególnie istotne, a są ważne dla funkcjonowania społeczności szkolnej, a potem będą miały znaczenie w dorosłym już życiu

4

naszych wychowanków, należy wymienić: przestrzeganie prawa (1,4% uznało za najważniejsze), samodyscyplinę (2,7%), pracę (5,5%), patriotyzm (6,8%), przyrodę (11%), odpowiedzialność (11%), solidarność (11%), wykształcenie (11%), odwagę (13,7%) i tolerancję (16,4%).

7. Rekomendacje:1. W związku z tym, iż 16,4 % uznało tolerancję za jedną z trzech najważniejszych

wartości, a za najistotniejszą - tylko 4,1%, należy systematycznie poruszać ten temat na godzinach wychowawczych i lekcjach, np. języka polskiego czy historii i wiedzy o społeczeństwie, podając przykłady postaw pełnych szacunku i tolerancji wobec drugiego człowieka. Wśród innych działań rekomendujemy zmienić obchodzony w naszej szkole Dzień Tolerancji na Tydzień Tolerancji. Poza tym do zabawy z osobami niepełnosprawnymi podczas rokrocznie organizowanego Balu Integracyjnego trzeba włączyć jak największą ilość uczniów z początkowych klas szkoły podstawowej, by już od najmłodszych lat uczyć dzieci przebywania w towarzystwie osób, które w jakiś sposób różnią się od nich. Jest to o tyle ważne, gdyż młodsze dzieci łatwiej jest skierować na właściwe tory i wpoić im cenne wartości, a w późniejszych latach o wiele trudniej jest zaszczepić w młodzieży pożądane przekonania.

2. Większą uwagę należy zwrócić na wychowanie patriotyczne, gdyż tylko 6,8% uczniów wymieniło tę cechę jako najważniejszą w codziennym życiu. By rozbudzić dumę i poczucie przynależności narodowej trzeba każdej szkolnej uroczystości nadawać szczególnie podniosły charakter z dużą dbałością o uwydatnienie symboli i treści narodowych. Konieczne jest również zintensyfikowanie prowadzonych na co dzień na zajęciach działań, by uczniowie czuli więź z ojczyzną, jej historią i tradycjami. Zająć się tym powinni wszyscy nauczyciele, chociaż szczególna odpowiedzialność będzie spoczywać tu na klasowych wychowawcach oraz nauczycielach historii, wiedzy o społeczeństwie i języka polskiego.

3. Większą uwagę trzeba zwrócić na kształtowanie u uczniów innych wartości socjocentrycznych, takich jak: przestrzeganie prawa, praca czy środowisko naturalne. Należy wprowadzić więcej treści związanych z przysposobieniem zawodowym. By zainteresować uczniów, można zorganizować cykl klasowych czy nawet szkolnych spotkań z rodzicami, którzy wykonują ciekawe i nietuzinkowe zawody. Do kalendarza imprez szkolnych trzeba wprowadzić więcej elementów związanych ze środowiskiem naturalnym. Dobrze przysłużyć się tu może także zwiększenie ilości zajęć prowadzonych na łonie natury, by uwrażliwić dzieci na piękno otaczającego ich świata i zachęcić do proekologicznych postaw.

4. Na każdym kroku należy podkreślać znaczenie wykształcenia i to nie tylko w kontekście uzyskania w przyszłości lepszej pracy, ale także jako jednej z najistotniejszej wartości sprzyjającej wszechstronnemu rozwojowi człowieka (tylko 11% uznało wykształcenie za ważne).

5. Trzeba uświadomić uczniom, iż takie wartości jak solidarność (11%), odwaga (11%) odpowiedzialność (11%) są niezwykle pożądane i bardzo przydatne w życiu każdego człowieka. Można to osiągnąć poprzez podawanie konkretnych przykładów losów

5

łudzi żyjących w najbliższej okolicy, postaci historycznych lub analizowania postaw bohaterów literackich.

6. By rozwiać wątpliwości co do znaczenia przestrzegania prawa, należy zorganizować poświęcone temu tematowi godziny wychowawcze, a także zaprosić do szkoły przedstawicieli policji, którzy uświadomią uczniom, jakie grożą im konsekwencje za nieprzestrzeganie prawa w typowych dla nich sytuacjach środowiskowych.

Graficzna prezentacja wyników ankiety:

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26