DO JĘZYKA POLSKIEGO DLA KLASY SIÓDMEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ

Zeszyt ćwiczeń

7

Joanna Kuchta, Małgorzata Ginter,

Joanna Kościerzyńska

7

DO JĘZYKA POLSKIEGO

DLA KLASY SIÓDMEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ

Zeszyt ćwiczeń

Ćwiczenia są skorelowane z podręcznikiem NOWE Słowa na start! dla klasy 7

dopuszczonym do użytku szkolnego i wpisanym do wykazu podręczników

przeznaczonych do kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej.

Numer ewidencyjny podręcznika w wykazie MEN: 907/4/2017

Ćwiczenia zostały opracowane na podstawie Programu nauczania „NOWE Słowa na start!” zgodnego z podstawą programową z 14 lutego 2017 roku.

Nabyta przez Ciebie publikacja jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy o przestrzeganie praw, jakie im przysługują.

Zawartość publikacji możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie umieszczaj jej

w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, to nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. Możesz skopiować

część publikacji jedynie na własny użytek.Szanujmy cudzą własność i prawo. Więcej na www.legalnakultura.pl

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2017

ISBN 978-83-267-3181-5

Wydanie 2

Warszawa 2018

Konsultacje merytoryczno-dydaktyczne: Anna Jagieła, Justyna Zabrodzka.

Koordynacja prac: Katarzyna Wojciechowska.

Redakcja merytoryczna: Katarzyna Wojciechowska, Maciej Szulc.

Redakcja językowa: Marcin Orliński.

Nadzór artystyczny: Kaia Juszczak. Opieka graficzna: Małgorzata Gregorczyk, Lucyna Mazur.

Projekt okładki: Maciej Galiński.

Projekt graficzny i opracowanie graficzne: Ewa Kaletyn, Klaudia Jarocka.

Realizacja projektu graficznego: Katarzyna Bielejewska.

Ilustracje: Marcin Franczak.

Fotoserwis: Magdalena Dzwonkowska.

Wykaz źródeł tekstów: Bieńkowski Marcin, Nowy wirtualny świat, „Wiedza i Życie” 2017, nr 2; Butler Samuel, de La Rochefoucauld François, Kafka Franz, Kartezjusz, Kleobulos z Lindos, Krasicki Ignacy, Lec Stanisław

Jerzy, Mickiewicz Adam, Nietzsche Fryderyk, Schopenhauer Artur, Słowacki Juliusz, św. Augustyn, Wilde Oskar, Zola Émile, aforyzmy [w:] Markiewicz Henryk, Romanowski Andrzej, Skrzydlate słowa. Wielki słownik

cytatów polskich i obcych, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2007; Carlson Richard, Nie zadręczaj się drobiazgami, nastolatku. Proste sposoby na zachowanie spokoju w kłopotliwych i stresujących sytuacjach, przeł.

Magdalena Hermanowska, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2008; Collins Suzanne, Igrzyska śmierci, przeł. Małgorzata Hesko-Kołodzińska, Piotr Budkiewicz, Media Rodzina, Poznań 2011; de Saint-Exupéry Antoine,

Mały Książę, przeł. Jan Szwykowski, Instytut Wydawniczy „PAX”, Warszawa 1998; Doroszewicz Krystyna, Imię jak cień, http://charaktery.eu/artykul/1047 [dostęp: 27.06.2017]; Einstein Albert, aforyzm, https://

pl.wikiquote.org/wiki/Albert_Einstein [dostęp: 27.06.2017]; Furgalińska Joanna, Czechów trzech, czyli polskie łamańce językowe, Wydawnictwo Sonia Draga, Katowice 2010; Hołdys Andrzej, Zagłada wielkich gadów

[w:] „Wiedza i Życie” 2015, nr 2; Kapuściński Ryszard, Heban, Czytelnik, Warszawa 2016; Kożuszek Radosław, Pożyteczny szkodnik, „Wiedza i Życie” 2017, nr 4; Krasicki Ignacy, Czapla, ryby i rak, http://literat.ug.edu.

pl/ikbajk/058.htm [dostęp: 28.06.2016]; Leśmian Bolesław, Stodoła [w:] tegoż, Zwiedzam wszechświat. Wybór wierszy, wybór, wstęp i oprac. Włodzimierz Bolecki, Świat Książki, Warszawa 2006; Mickiewicz Adam,

Cisza morska [w:] tegoż, Wiersze, Czytelnik, Warszawa 1975; Miodek Jan, Nie taki język straszny, GWO, Gdańsk 1996; Mrożek Sławomir, Wola i czyn [w:] „Tygodnik Powszechny” 1992, nr 16 © Oficyna Literacka Noir

sur Blanc; Przypkowski Jan, Zegar. Krótka historia czasu, „National Geographic Odkrywca” 2013, nr 6; Riordan Rick, Percy Jackson i bogowie olimpijscy. Złodziej pioruna, przeł. Agnieszka Fulińska, Wydawnictwo Galeria

Książki, Kraków 2010; Romanowska Dorota, Słońce się leni, „Newsweek” 2015, nr 31; Skłodowska-Curie Maria, aforyzm, https://pl.wikiquote.org/wiki/Maria_Sk%C5%82odowska-Curie [dostęp: 27.06.2017];

Słowacki Juliusz, Balladyna, oprac. Mieczysław Inglot, wyd. 4, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1984; Sztaudynger Jan, Chorągiewka [w:] tegoż, Piórka prawie wszystkie, Wydawnictwo Literackie, Kraków

2007; Szymborska Wisława, aforyzm, https://pl.wikiquote.org/wiki/Wisława_Szymborska [dostęp: 27.06.2017] Twórczość Wisławy Szymborskiej © Fundacja Wisławy Szymborskiej, www.szymborska.org.pl;

Szymborska Wisława, Ludzie na moście, Wydawnictwo a5, Kraków 2012 Twórczość Wisławy Szymborskiej © Fundacja Wisławy Szymborskiej, www.szymborska.org.pl; Szymborski Krzysztof, Po nas przyjdą tylko

maszyny, „Wiedza i Życie” 2017, nr 5; Tatarska Anna, John Boyega: udział w „Przebudzeniu Mocy” to wielka odpowiedzialność, http://film.onet.pl/artykuly-i-wywiady/john-boyega-udzial-w-przebudzeniu-mocy-to-

wielka-odpowiedzialnosc-wywiad/x451mn [dostęp: 27.06.2017]; Terakowska Dorota, Tam gdzie spadają Anioły, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2016.

Zdjęcia pochodzą ze zbiorów: Archiwum Nowej Ery: s. 57, 96; BE&W: Felipe Trueba – s. 26 (Pratchett); East News: AFP/Torsten Silz – s. 26 (Sapkowski), AKG Images – s. 83 (Einstein), Lucas Film/Walt

Disney – s. 109; Forum: Eugeniusz Helbert – s. 27; Gallo Images Poland: Getty Images/Ulf Andersen – s. 26 (Bradbury); Indigo: Photo12 – s. 35; iStockphoto: egal – s. 34; Jan Łoziński – s. 92; Olaf Hajek –

okładka; Shutterstock: s. 36, 67, 83 (Skłodowska-Curie), Pal2iyawit – s. 20; Thinkstock: Getty Images – s. 19.

Wydawnictwo dołożyło wszelkich starań, aby odnaleźć posiadaczy praw autorskich do wszystkich utworów zamieszczonych w podręczniku. Pozostałe osoby prosimy o kontakt z Wydawnictwem.

Nowa Era Sp. z o.o.

Aleje Jerozolimskie 146 D, 02-305 Warszawa

www.nowaera.pl, e-mail: nowaera@nowaera.pl, tel. 801 88 10 10

Druk i oprawa: Zakład Poligraficzny Techgraf, Łańcut

Spis treści Kształcenie językowe

Fonetyka. Przypomnienie i uzupełnienie wiadomości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4Upodobnienia i uproszczenia fonetyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Akcent wyrazowy .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11Czasownik. Przypomnienie i uzupełnienie wiadomości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15Imiesłowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23Zdanie złożone. Przypomnienie i uzupełnienie wiadomości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31Wypowiedzenie wielokrotnie złożone .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42Mowa niezależna i zależna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46Tworzenie i budowa wyrazów .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50O wyrazach pochodnych .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55Rodzina wyrazów .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59Skrótowce i skróty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61Wyrazy złożone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65Sprawdź, czy potrafisz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

Ortografia i interpunkcjaPisownia ę i ą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70Pisownia j oraz i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72Pisownia nie z imiesłowami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74Kłopotliwe przedrostki i przyrostki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76Pisownia przymiotników złożonych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78Przecinek w zdaniu złożonym .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80Zasady cytowania cudzych tekstów .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82Sprawdź, czy potrafisz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

Szkoła mówienia i pisaniaBudowa akapitów i kompozycja tekstu .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85Opis sytuacji, przeżyć wewnętrznych, dzieła sztuki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89Charakterystyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93Wypowiedź argumentacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97Rozprawka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100Sposoby prowadzenia dyskusji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106Wywiad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108Prezentacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111Sprawdź, czy potrafisz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

Środki językowe w tekstachZestaw 1 – zadania do tekstów .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115Zestaw 2 – zadania do tekstów .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119Zestaw 3 – zadania do tekstów .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

Korzystaj z dodatkowychmateriałów ukrytych podkodami QR zamieszczonymiw publikacji.

Kszt

ałce

nie

języ

kow

e

4

Zapisz, czym różni się głoska od litery.

Policz, z ilu głosek składają się wszystkie wypowiedzi postaci widocznych na ilustracji, a dowiesz się, w którym z miast letnie igrzyska olimpijskie odbyły się trzy razy.

Londyn Rzym Paryż

34 głoski 39 głosek 36 głosek

W podanych wyrazach zakreśl grupy liter oznaczające jedną głoskę.

1

2

3

zeszyt, ciekawość, dziennie, dźwięk, szczegółowy, uśmiech

Moja notatka

Odważny!

Świetnie!

Mistrz!

Niesamowite!

Szalony!

Podręcznik, s. 46–49Fonetyka.Przypomnienie i uzupełnienie wiadomości

Kształcenie językowe

5

Odszukaj litery oznaczające samogłoski i uzupełnij nimi sentencję w takiej kolejności, w jakiej wystąpiły w podanym ciągu.

ŚATKURODYWZEMOJIHEAPIGSĘFNAŃORĄTHUB

T R T T P R S N R Z S D K

Antoine de Saint-Exupéry [czyt.: ątuan dy sãt-egziperi], Mały Książę

Przeczytaj podane wyrazy, a następnie wykonaj polecenia.

A. Uzupełnij tabelę.

B. Zapisz wnioski dotyczące występowania litery i. Wykorzystaj podane wyrazy.

Litera i oznacza tylko samogłoskę, kiedy znajduje się na wyrazu.

Litera i oznacza tylko zmiękczenie, gdy występuje po oraz przed

.

Litera i oznacza zarówno zmiękczenie, jak i samogłoskę, jeśli znajduje się przed

lub na wyrazu.

44

5

wyniki, ideał, licealista, iloraz, rodzina, przyjaciel, uczucie, młodzież, idol

samogłoska, spółgłoska, początek, koniec

Wyrazy, w których i pełni funkcję

tylko samogłoski tylko zmiękczenia samogłoski i zmiękczenia

Sztuka mówienia

Wciel się w postać Franciszka Dolasa – bohatera filmu Jak rozpętałem II wojnę świato-wą. Przedstaw się tak jak on: „Grzegorz Brzęczyszczykiewicz. Chrząszczyrzewoszczyce, powiat Łękołody”.

6

Wykonaj ćwiczeniedocwiczenia.pl Kod: S7SYJE

Kszt

ałce

nie

języ

kow

e

6

Dla dociekliwych

Dopisz do podanych wyrazów takie słowa, w których głoska miękka zostanie zastąpio-na przez jej twardy odpowiednik. Zaproponuj dwie własne pary wyrazów różniących się miękkością.

Przykład: ciałka – całka

bazia – danie –

siali – piasek –

Utwórz nowe wyrazy, wymieniając jedną z głosek bezdźwięcznych na głoskę dźwięcz-ną lub głoskę dźwięczną – na głoskę bezdźwięczną.

nuda – prać – smoczy –

cień – każe – miedź –

Nazwij rodzaj głosek, którymi różnią się podane pary wyrazów. Ułóż zdanie z wybraną parą.

książko – książką pisze – piszę te – tę rysuje – rysuję

Uzupełnij zdania wyrazami zapisanymi w nawiasach. Na podsta-wie wypowiedzeń sformułuj definicję homofonów. Porównaj ją z wyjaśnieniem ze słownika języka polskiego.

W tym roku pojadę nad . (morze, może)

Na parkingu stoi , pada na niego wielki . (grat, grad)

Niejedno stworzenie mieszka w tym wielkim . (boże, borze)

Patykiem w kałuży i o Mazurach . (marzę, mażę)

W galerii wisi – są na nim biegacz i . (kolarz, kolaż)

Homofony –

7

8

9

10 Wykonaj ćwiczeniedocwiczenia.pl Kod: S76QX7

Kształcenie językowe

7

Moja notatka

Upodobnienia i uproszczenia fonetyczne

Uzupełnij schemat nazwami upodobnień, które zachodzą w podanych przykładach.1

Podręcznik, s. 50–52

RODZAJE UPODOBNIEŃ

Wypowiedz głośno podane wyrazy. Przy każdym słowie zapisz, jakie spółgłoski wyma-wiasz zamiast tych, które zostały podkreślone.

ważki – przystań –

kwaśny – gąbka –

Wpisz w wyznaczone miejsce odpowiednią literę spośród podanych.

(cz / dż) li ba

(rz / sz) k ak

(ś / ź) pro ba

(k / g) ta że

(t / d) kła ka

(s / z) ro pacz

Uzupełnij tabelę.

2

3

4

Wyraz Rodzaj upodobnienia Kierunek upodobnienia

szybka

zakładka

przywiezie

choćby

jednakże

np. jakby [jagby] np. twardy [tfardy]

Kszt

ałce

nie

języ

kow

e

8

Sztuka mówienia

Przyjrzyj się ilustracji i wypisz pięć rzeczowników, w których za-chodzą upodobnienia. Nazwij ich rodzaj.

Przećwicz głośne czytanie podanego tekstu. Zaznacz głoski, których wymowa może sprawiać trudność. Następnie nagraj swoje wykonanie. Zadbaj o poprawną dykcję.

Czy trzy cytrzystki grają na cytrze?Czy druga chrzan trze,a trzecia łzy trze?

Joanna Furgalińska, Czechów trzech, czyli polskie łamańce językowe, fragment

Zapisz słownie podane liczby. Podkreśl litery oznaczające grupy głosek, które są wyma-wiane w uproszczony sposób. W razie trudności skorzystaj ze słownika.

50 –

600 –

5

6

7

Obejrzyj ilustracjędocwiczenia.pl Kod: S7ZE5F

Kształcenie językowe

9

Dla dociekliwych

Sprawdź, jak specjaliści z internetowej poradni językowej wyjaśniają wymowę liczeb-nika piętnaście. Napisz krótką notatkę.

W podanych zdaniach podkreśl wyrazy, w których zachodzi uproszczenie grupy spół-głoskowej. Napisz, jak w sposób uproszczony wymawia się te słowa.

Alicja mieszka na ulicy Warszawskiej.

Królewski orszak kroczył ulicami Starego Miasta.

Jeden z filozofów uważał, że człowiek jest trzciną myślącą.

Byłem pierwszy – inni nie mieli najmniejszych szans.

Obserwując twoje postępowanie, jestem przekonana, że niedaleko pada jabłko od ja-błoni.

8

9

Kszt

ałce

nie

języ

kow

e

10

Spośród podanych w ramce wyrazów podkreśl te, w których nastąpiła utrata dźwięcz-ności na końcu wyrazu. Utwórz zdania z tymi słowami. Zachowaj ich formę.

Przeczytaj podany tekst i wykonaj polecenia.

Egipcjanie mieli ciekawy sposób pomiaru upływu czasu. Dzielili dobę na dwa-naście godzin dziennych i dwanaście godzin nocnych. Jednak długość dnia (oraz nocy) zawsze wyznaczał wschód i zachód słońca.

Pomysł ten teraz może nam wydać się dość dziwny. Przecież w lecie dzień jest dłuższy niż w zimie. Zwyczaj ten przejęli od Egipcjan Rzymianie. [...]

Pierwszymi urządzeniami, które mierzyły czas niezależnie od biegu Słońca, były zegary wodne. [...]

Grecy i Rzymianie uwielbiali popisywać się publicznymi przemówieniami. Aby ograniczyć ich czas, dla mówców wprowadzono mały zegar wodny zwany klepsydrą. [...]

Klepsydra odmierzała od kilku do kilkunastu minut. Wyrazem najwyższego uznania dla mówcy było wołanie publiczności, by „dać mu jeszcze jedną klepsy-drę”. Urządzenie to stało się niezbędne także w sądach podczas wygłaszania mów oskarżyciela i obrońcy.

Jan Przypkowski, Zegar. Krótka historia czasu, „National Geographic Odkrywca”, fragmenty

A. Wynotuj słowa, w których dźwięczność zanika na końcu wyrazu.

B. Podaj po jednym przykładzie wyrazu, w którym dochodzi do upodobnienia wstecz-nego oraz do upodobnienia postępowego, i określ, jaki rodzaj upodobnienia wystą-pił w każdym z tych wyrazów.

C. Zapisz słowo, w którym przy wymowie często upraszcza się grupę spółgłoskową.

10

pająk, podgrzybek, garaż, balon, skład, pieniądz, krzesło, sklep, dąb, portfel

11

70

Ort

ogra

fia i

inte

rpun

kcja

Podręcznik, s. 53–54

Moja notatka

Pisownia ą i ę

Napisz, w zakończeniach których czasowników oraz rzeczowników piszemy ą, a w któ-rych – ę.

Zapisz odpowiednie formy podanych rzeczowników.

Jestem (marzycielka; N. lp.) .

Przyglądał się (sportowiec; C. lm.) .

Szedł z (książka; N. lp.) pod pachą.

Przysłuchiwali się uczniowskim (recytacja; C. lm.) .

Pójdą do kina z nową (koleżanka; N. lp.) .

Wpisz w wyznaczone miejsca ą lub om. Następnie na podstawie przykładów wyko-rzystanych w ćwiczeniu sformułuj odpowiedź na pytanie, kiedy użyć ą, a kiedy – om. W razie potrzeby skorzystaj ze słownika ortograficznego.

Długo pracowałam nad (prezentacja; N. lp.) na temat

ulubionego filmu.

Dyskusja była poświęcona (prezentacja; C. lm.) .

Rozdaj (pani, N. lm.) ulotki.

Porozmawiam z (pani, N. lp.) .

1

2

3

Wykonaj ćwiczeniedocwiczenia.plKod: S7QWY3

71

Ortografia i interpunkcja

Dla dociekliwych

Podany tekst przekształć w wypowiedź pierwszoosobową.

Bartek lubi jeździć na rowerze. Codziennie podpatruje znajomych, którzy mają większe umiejętności od niego. Często obserwuje też utytułowanych zawodników. Dzięki nim poznaje sekrety najbardziej szalonych trików. Czasami organizuje wycieczki rowerowe dla znajomych. Marzy o udziale w prestiżowych zawodach.

Wpisz do diagramu odgadnięte wyrazy, w których występuje ę lub en.

P cienka laska, tyczka, cienki drążek

S właściwe znaczenie czegoś

B perkusyjny instrument muzyczny

T inaczej puls

T bezmyślność i przejaw tej bezmyślności

K interesant, kupujący

B paliwo do silników spalinowych

C odgłos kruszenia się, łamania się czegoś

Ułóż przynajmniej pięciowyrazowe zdanie. Wykorzystaj takie czasowniki oraz rzeczow-niki, których formy są zakończone na ą lub ę.

Posłuchaj w internecie polskich piosenek „bez polskich znaków” nagranych w ramach kampanii „Język polski jest ą–ę” w 2013 roku. Na ich podstawie napisz, dlaczego tak ważne jest stosowanie znaków charakterystycznych dla języka polskiego.

4

5

6

7

Szkoła mów

ienia i pisania

85

Moja notatka

Budowa akapitów i kompozycja tekstu

Określ, z jakich części powinna się składać każda praca pisemna. Podkreśl właściwe nazwy.

motto, zakończenie, cytaty, tytuł, rozwinięcie, argumenty, teza, wstęp

Podziel pionowymi kreskami podany tekst na wstęp, rozwinięcie i zakończenie.

W czerwcowy wieczór wybraliśmy się do Teatru Rozmaitości w Warszawie na sztukę Dzieła wszystkie Szekspira w reżyserii Włodzimierza Kaczkowskiego. To żartobliwa pre-zentacja 37 utworów największego dramaturga wszech czasów. Troje aktorów wystę-pujących pod własnymi imionami bawiło publiczność, cytując, streszczając i odwołując się do stereotypowej znajomości dzieł Szekspira, którego duch pojawił się „osobiście”. Zobaczyliśmy więc hip-hopowego Otella, Makbeta po góralsku, sztukę Romeo i Julia graną przez samych mężczyzn oraz trzyminutową wersję Hamleta. Tym, którzy lubią być angażowani w akcję i nieustannie prowokowani przez aktorów do wspólnej zaba-wy, polecam Dzieła wszystkie Szekspira. Warszawska inscenizacja to strzał w dziesiąt-kę. Wszystko rozgrywa się w oszałamiającym tempie, które nie pozwala się nudzić ani przez chwilę.

Napisz, jaką częścią wypracowania jest zamieszczony tekst. Uzasadnij swoją opinię.

Do podróżowania skłania człowieka ciekawość świata. Od wieków jest ono popular-nym sposobem spędzania czasu, a niekiedy także pomysłem na życie. Uważam, że warto podróżować. To przekonanie potwierdzają przykłady z literatury i moje własne doświadczenia.

1

2

3

Podręcznik, s. 37–39

Szko

ła m

ówie

nia

i pis

ania

86

Napisz, co powinno się znaleźć we wstępie, rozwinięciu i zakończeniu historii stworzo-nej na podstawie ilustracji.

Wstęp Rozwinięcie Zakończenie

Akapit tworzy spójną całość m.in. dzięki uporządkowanemu przedstawianiu treści. Zwykle pierwsze zdanie ma charakter ogólny, a kolejne poszerzają zawarte w nim wiadomości.

Dobra rada

Ponumeruj podane wypowiedzenia tak, aby stworzyły spójny akapit.

Dlaczego?

Naukowcy od ponad pół wieku znajdują rozmaite odpowiedzi na to pytanie: zatruły się, były za duże, wytrzebiły je choroby, przegrały rywalizację ze ssakami, [...] zabił je wybuch niedalekiej supernowej.

Dinozaury władały Ziemią przez 100 mln lat, po czym nagle zniknęły pod koniec kredy.

Wraz z nimi odeszły w przeszłość także mezozaury, pterozaury i wiele in-nych grup zwierząt.

Andrzej Hołdys, Zagłada wielkich gadów, fragmenty

4

5 Wykonaj ćwiczeniadocwiczenia.pl Kod: S7RZFR

Szkoła mów

ienia i pisania

87

Wykonaj ćwiczeniadocwiczenia.pl Kod: S7K4JC

Zapoznaj się z tekstem i ułóż plan tekstu. Na podstawie punktów planu wyodrębnij i zaznacz w tekście akapity.

Wirtualna rzeczywistość to technologia pozwalająca na wykreowanie sztuczne-go obrazu przestrzeni, przedmiotów i zdarzeń. Na obecnym poziomie rozwoju technologii światy wirtualne uzyskujemy poprzez komputerowe generowanie trójwymiarowych efektów akustycznych i  [...] obrazów 3D, które to obrazy są oddzielnie prezentowane (z lekkim przesunięciem) lewemu i prawemu oku. Po ich złożeniu nasz mózg tworzy trójwymiarowy obraz nieprawdziwego świata, np. z  gry. Żeby efekt był realistyczny, należy odciąć wszystkie zewnętrzne bodźce świetlne, dlatego niezbędnym elementem pozwalającym zanurzyć się użytkow-nikom w wirtualnym świecie są gogle VR bądź też specjalne wirtualne hełmy. W obu wypadkach urządzenia nie tylko nie przepuszczają światła z zewnątrz, ale wyświetlają na dwóch wbudowanych w nie ekranach (lub na jednym, podzie-lonym na dwie części) przygotowywane w czasie rzeczywistym przez komputer [...] obrazy 3D. Dodatkowo umieszcza się w nich regulowany zestaw soczewek, które dopasowują obraz do rozstawu oczu i wad wzroku użytkownika. Z kolei wrażenia słuchowe zapewniają zwykłe słuchawki. Wirtualną rzeczywistość nie tylko widzimy i słyszymy, ale także na nią w sposób interakcyjny wpływamy za pomocą kontrolerów i różnego rodzaju padów bądź dżojstików. Wszystkie nasze poczynania są dzięki tym urządzeniom bardzo dokładnie lokalizowane w wir-tualnej przestrzeni. Możemy swobodnie przesuwać przedmioty, otwierać drzwi [...]. Dodatkowo kierunek patrzenia i wszystkie ruchy głową są określane na bie-żąco [...]. Kąt obrotu i pochylenie głowy są natychmiast precyzyjnie wyliczane i przekładają się w czasie rzeczywistym na to, co widzimy, i na to, co się dzieje w naszej wirtualnej rzeczywistości.

Marcin Bieńkowski, Nowy wirtualny świat, fragment

6

Szko

ła m

ówie

nia

i pis

ania

88

Przeczytaj fragment powieści. Podkreśl wyrazy i wyrażenia po-rządkujące kolejność wydarzeń.

Następnego dnia, czternastego czerwca po południu, siedem dni przed letnim prze sileniem, nasz pociąg wtoczył się do Denver. [...]

Przez następne pół godziny snuliśmy się po centrum miasta, a  ja nijak nie mogłem wymyślić, czego Annabeth [czyt.: anabet] szukała. Powietrze było suche i gorące, co wydawało się dziwne [...]. [...]

Wreszcie znaleźliśmy pustą samoobsługową myjnię samochodową. Podeszli-śmy do stanowiska położonego najdalej od ulicy i rozglądaliśmy się [...]. Byliśmy trojgiem nastolatków bez samochodu kręcących się po myjni [...]. [...]

Przez moment nic się nie działo. Chwilę później patrzyłem przez mgłę na pola truskawek i zatokę Long Island

[czyt.: ajlend] w oddali. Rick Riordan, Percy Jackson i bogowie olimpijscy. Złodziej pioruna, fragmenty

Uzupełnij tekst tak, aby powstała spójna wypowiedź.

Jednym z sekretów spokoju i  szczęścia jest nadzieja. A  z najlep-

szych sposobów zachowania nadziei jest niewątpliwie dostrzeganie odpowied-

nich możliwości.

bardzo łatwo stracić nadzieję [...]. Dzieje się zawsze

, jesteśmy nadmiernie zaabsorbowani trudnościami,

musimy się zmierzyć, kiedy tracimy perspektywę,

strach przesłania nasz optymizm. Zapominamy, pokonaliśmy

przeszkody w przeszłości i jak szybko jesteśmy w stanie zrege-

nerować siły.

dostrzec możliwości [...], trzeba zastanowić się nad własnym

życiem i przypomnieć sobie, ile razy zrobiło się to już przedtem.

najlepszy sposób, jaki znam. Richard Carlson [czyt.: riczard karlson], Nie zadręczaj się drobiazgami, nastolatku.

Proste sposoby na zachowanie spokoju w kłopotliwych i stresujących sytuacjach, fragmenty

7

8

aby, jest to, ile razy, wtedy, gdy, a, jednym, z którymi, takie, jednak, tak

Wykonaj ćwiczeniedocwiczenia.pl Kod: S7GJ5K

Wykonaj ćwiczeniedocwiczenia.pl Kod: S75D4H

Zdajesz egzamin ósmoklasisty?

· ·

Zeszyt ćwiczeń skorelowany z podręcznikiem NOWE Słowa na start! dla klasy 7

zawiera różnorodne zadania dostosowane do potrzeb i możliwości uczniów,

ułatwia utrwalenie wiedzy oraz przygotowanie do sprawdzianów.

Wykonaj ćwiczeniedocwiczenia.pl Kod: S76QX7

www.nowaera.pl polski@nowaera.pl

infolinia: 801 88 10 10, 58 721 48 00

Stopniowanie trudności

Ćwiczenia Dla dociekliwych

oraz oznaczone gwiazdką

pomagają zainteresować

ucznia zdolnego.

Kody QR odsyłają

m.in. do dodatkowych

ćwiczeń pogłębiających

dane zagadnienie.

Rozwijanie umiejętności językowych

Ćwiczenia w atrakcyjnej

formie pozwalają

wykorzystać wiedzę

z zakresu gramatyki,

ortografii i interpunkcji

w praktyce.

ych

Systematyzowanie wiedzy

Moja notatka ułatwia

zgromadzenie najważniejszych

wiadomości przydatnych

przy wykonywaniu ćwiczeń.

Sprawdź, czy potrafisz umożliwia szybką powtórkę

danej partii materiału.

Kształcenie umiejętności retorycznych

Sztuka mówienia to ćwiczenia, które uczą

m.in. budowania akapitów,

tworzenia wypowiedzi

argumentacyjnej.