อนุ�สั�ญญาต่อต่านุการทรมานุ(CONVENTION AGAINST TORTURE)

และอนุ�สั�ญญาระหว่างประเทศ

ว่าด้ว่ยการคุ้�มคุ้รองบุ�คุ้คุ้ลจากการสั�ญหายโด้ยถู�กบุ�งคุ้�บุ(THE INTERNATIONAL CONVENTION FOR THE

PROTECTION OF ALL PERSONS FROM ENFORCED DISAPPEARANCE)

ปกป อง ศร!สันุ"ท คุ้ณะนุ"ต่"ศาสัต่ร$ มหาว่"ทยาล�ยธรรมศาสัต่ร$

เนุ&'อหาการบุรรยาย

1. อนุ�สั�ญญาต่อต่านุการทรมานุ(CAT)1.1 นิ�ยามการทรมานิ1.2 ลักษณะของการกระท�าทรมานิ1.3 ปั�ญหาของการกระท�าทรมานิในิปัระเทศไทย1.4 แนิวทางแก�ไขปั�ญหา1.5 ความแตกต�างระหว�างการกระท�าทรมานิตามอนิ สัญญาต�อต�านิการทรมานิกบธรรมนิ$ญกร งโรมจัดต(งศาลัอาญาระหว�างปัระเทศ

2. อนุ�สั�ญญาคุ้�มคุ้รองบุ�คุ้คุ้ลจาก การสั�ญหายโด้ยถู�กบุ�งคุ้�บุ(CED)

2.1 ความหมายของการบงคบบ คคลัให�สั$ญหาย2.2 องค)ปัระกอบของการกระท�าความผิ�ด2.3 การปัราบปัรามการบงคบบ คคลัให�สั$ญหาย2.4 การปั+องกนิการบงคบบ คคลัให�สั$ญหาย2.5 การเย,ยวยาผิ$�เสั,ยหาย

3. บุทสัร�ป

1. อนุ�สั�ญญาต่อต่านุการทรมานุ (CONVENTION AGAINST

TORTURE)

1.1 นิ�ยามการทรมานิ “ ” การทรมานิ หมายถึ.ง การกระท�าใดก/ตามโดยเจัตนิาท,0ท�าให�เก�ดความเจั/บปัวดหร1อความท กข)ทรมานิอย�าง

สัาหสั ไม�ว�าทางร�างกายหร1อทางจั�ตใจัต�อบ คคลัใดบ คคลัหนิ.0ง ด�วยความปัระสังค)เพื่10อได�ข�อม$ลัหร1อได�ค�ารบสัารภาพื่จัาก

บ คคลันิ(นิหร1อบ คคลัท,0สัาม เพื่10อการลังโทษบ คคลันิ(นิหร1อบ คคลัท,0สัามสั�าหรบการกระท�าซึ่.0งบ คคลันิ(นิหร1อบ คคลัท,0สัาม

กระท�าหร1อถึ$กสังสัยว�ากระท�า รวมท(งเพื่10อการบงคบข$�เข/ญ หร1อเพื่10อการเลั1อกปัฏิ�บต�อ10นิใด โดยท,0เปั6นิการกระท�าของเจั�า

หนิ�าท,0ของรฐหร1อโดยบ คคลัอ10นิท,0ได�รบความย�นิยอมของเจั�า หนิ�าท,0ร ฐ แต�ไม�รวมการลังโทษตามกฎหมาย

1.2 ลักษณะของการกระท�าทรมานิ1. ต่องเป)นุการกระท*าโด้ยเจาหนุาท!+ของร�ฐ หร&อเก!+ยว่ของก�บุเจาหนุาท!+ร�ฐ2. ต่องเป)นุการกระท*าต่อรางกายหร&อจ"ต่ใจท*าใหเก"ด้คุ้ว่ามเจ/บุปว่ด้ท�กข$ทรมานุ

อยางสัาห�สั3. “ ” ต่องเป)นุการกระท*าโด้ยม! ม�ลเหต่�จ�งใจ (motive) เพื่&+อ

-เพื่&+อได้ขอม�ลหร&อได้คุ้*าร�บุสัารภาพื่จากบุ�คุ้คุ้ลนุ�'นุหร&อบุ�คุ้คุ้ลท!+สัาม -เพื่&+อการลงโทษบุ�คุ้คุ้ลนุ�'นุหร&อบุ�คุ้คุ้ลท!+สัามสั*าหร�บุการกระท*าซึ่5+งบุ�คุ้คุ้ลนุ�'นุหร&อบุ�คุ้คุ้ลท!+สัามกระท*าหร&อถู�กสังสั�ยว่ากระท*า

- เพื่&+อการบุ�งคุ้�บุข�เข/ญ - เพื่&+อการเล&อกปฏิ"บุ�ต่"อ&+นุใด้

1.3 ปั�ญหาของการกระท�าทรมานิในิปัระเทศไทย

1. ไม�ม,กฎหมายบญญต�เฉพื่าะ 2. เท,ยบเค,ยงกฎหมายท,0ม,อย$�ท,0ไม�สัามารถึลังโทษได�สัมตามเจัตนิารมณ)ของอนิ สัญญาต�อต�านิการทรมานิท,0ต�องการให�

ลังโทษหนิกแบบ Serious criminal offenses

3. เจั�าหนิ�าท,0เปั6นิผิ$�กระท�าความผิ�ด จั.งยากท,0จัะม,การด�าเนิ�นิคด,

4. ไม�ม,ฐานิความผิ�ดจั.งไม�สัามารถึสั�งผิ$�ร �ายข�ามแดนิ(extradition) “ ” ตามหลัก ความผิ�ดสัองรฐ (double criminality)

5. ไม�ม,การก�าหนิดความผิ�ดฐานิกระท�าทรมานิให�เปั6นิความผิ�ดสัากลั(Universal jurisdiction) ท�าให�ปัระเทศไทยอาจัเปั6นิท,0หลับซึ่�อนิตวของผิ$�

“ ” กระท�าทรมานิ ไม�สัอดคลั�องกบ ไม�สั�งตว ก/ต�องพื่�จัารณาลังโทษ (aut dedere aut judicare)

6. การกระท�าโดยทรมานิ เจั�าหนิ�าท,0ของรฐไม�สัามารถึอ�างสัถึานิการณ)ฉ กเฉ�นิหร1อสัถึานิการณ)สังครามเพื่10อเปั6นิเหต ให�ม,การกระท�าทรมานิ

1.4 แนิวทางแก�ไขปั�ญหา 1. แกไขเพื่"+มเต่"มประมว่ลกฎหมายอาญา โด้ยเพื่"+ม มาต่รา 166/1ก*าหนุด้ฐานุ

คุ้ว่ามผิ"ด้เร&+องการกระท*าทรมานุ และก*าหนุด้โทษจ*าคุ้�กอยางสั�งเพื่&+อย�บุย�'ง 2. ก*าหนุด้ใหการกระท*าทรมานุอยางเป)นุระบุบุ (systematic) หร&ออยาง

กว่างขว่าง (widespread) ท!+มาจากการท*าต่ามนุโยบุายของร�ฐ (policy) ท!+ กระท*าต่อประชาชนุ เป)นุคุ้ว่ามผิ"ด้ฐานุอาชญากรรมต่อมว่ลมนุ�ษยชาต่" (Crime

against humanity) ซึ่5+งไมม!อาย�คุ้ว่าม 3. ก*าหนุด้ใหการกระท*าทรมานุม!เขต่อ*านุาจสัากล (Universal

jurisdiction) โด้ยการแกไขเพื่"+มเต่"มประมว่ลกฎหมายอาญามาต่รา 7 (4) และแกไขมาต่รา 10 ด้ว่ย

4. ก*าหนุด้ใหสัถูานุการณ$สังคุ้รามหร&อสัถูานุการณ$ ฉุ�กเฉุ"นุไมสัามารถูยกเป)นุเหต่�ใหม!การกระท*าทรมานุ

5. เพื่"+มกระบุว่นุการศาลเพื่&+อชว่ยเหล&อผิ�ถู�กกระท*า ทรมานุ ต่ามประมว่ลกฎหมายว่"ธ!พื่"จารณาคุ้ว่ามอาญา มาต่รา 90/1

6. ก*าหนุด้ใหม!คุ้ณะกรรมการต่อต่านุการทรมานุท*า หนุาท!+รว่มสั&บุสัว่นุ หร&อสัอบุสัว่นุ และเย!ยว่ยาผิ�เสั!ยหาย

จากการกระท*าทรมานุ

1.5 ความแตกต�างระหว�างการกระท�าทรมานิตามอนิ สัญญาต�อต�านิการทรมานิกบธรรมนิ$ญกร งโรมจัดต(งศาลัอาญาระหว�างปัระเทศ ธรรมนิ$ญกร งโรม ข�อ 7 วรรค 2 e “การทรมานิหมายถึ.ง การกระท�าโดยเจัตนิาท,0ท�าให�เก�ดความท กข)หร1อความเจั/บปัวดร�ายแรงต�อร�างกายหร1อจั�ตใจัของบ คคลัในิท,0ค มขงหร1อภายใต�การควบค มในิฐานิะผิ$�ถึ$กกลั�าวหา (a person in the custody or under the control of the accused) เว�นิแต�การทรมานิไม�รวมถึ.งความเจั/บปัวดท กข)ทนิท,0เก�ดจัากการลังโทษตามกฎหมาย”

ความแตกต�าง

1. “ ” ทรมานิท0วไปั อย$�ในิอนิ สัญญา “ต�อต�านิการทรมานิ แต� ทรมานิอย�างเปั6นิ

” ระบบ หร1ออย�างกว�างขวาง ตามนิโยบาย เปั6นิ อาชญากรรมต�อมวลัมนิ ษยชาต� (Crime

against humanity)

2. “ ” ธรรมนิ$ญกร งโรมเนิ�นิ โอกาสั(occasion) อนิ สัญญาต�อต�านิการทรมานิ

“ ” เนิ�นิ ม$ลัเหต จั$งใจั (motive)

3.ธรรมนุ�ญกร�งโรมม!พื่�ฒนุาจากกฎหมาย อาญาระหว่างประเทศ (International Criminal

law) อนุ�สั�ญญาต่อต่านุการทรมานุ ม!พื่�ฒนุาการจาก กฎหมายสั"ทธ"มนุ�ษยชนุ (Human rights law)

4. ธรรมนุ�ญกร�งโรมเนุนุคุ้�มคุ้รองมนุ�ษยชาต่"จาก การกระท*าคุ้ว่ามผิ"ด้อาญารายแรง ผิ�กระท*าจ5งอาจไมใชเจา

หนุาท!+ร�ฐก/ได้ อาจเป)นุกล�มกบุฏิ แต่อนุ�สั�ญญาต่อต่านุการ ทรมานุคุ้�มคุ้รองบุ�คุ้คุ้ลจากการกระท*าของเจาหนุาท!+ร�ฐ ผิ�

กระท*าจ5งต่องเป)นุเจาหนุาท!+ร�ฐหร&อบุ�คุ้คุ้ลท!+เก!+ยว่ของก�บุร�ฐ เทานุ�'นุ

Rome Statute

2. อนุ�สั�ญญาระหว่างประเทศว่าด้ว่ยการคุ้�มคุ้รองบุ�คุ้คุ้ลจากการสั�ญหายโด้ยถู�ก

บุ�งคุ้�บุ(THE INTERNATIONAL CONVENTION

FOR THE PROTECTION OF ALL PERSONS FROM ENFORCED

DISAPPEARANCE)

2.1 คุ้ว่ามหมายของการบุ�งคุ้�บุบุ�คุ้คุ้ลใหสั�ญหาย

อนิ สัญญาฯข�อ 2 ได�ให�ค�านิ�ยามของการสั$ญหาย “ โดยถึ$กบงคบว�า หมายถึ.ง การจับก ม การค มขง การลักพื่าตว

หร1อ การลั�ดรอนิเสัร,ภาพื่ร$ปัแบบอ10นิ ท,0กระท�าโดยเจั�าพื่นิกงานิของรฐหร1อโดยบ คคลัหร1อกลั �มบ คคลัท,0กระท�าการภายใต�อ�านิาจั

หร1อการสันิบสันิ นิหร1อการยอมรบของรฐ ตามด�วยการปัฏิ�เสัธไม�รบร$ �การลั�ดรอนิเสัร,ภาพื่ดงกลั�าวหร1อโดยการปักปั=ดชะตา

กรรมหร1อท,0อย$�ของผิ$�สั$ญหาย ท�าให�ผิ$�สั$ญหายอย$�นิอกการค �มกนิของกฎหมาย”

2.2 องคุ้$ประกอบุของการกระท*าคุ้ว่ามผิ"ด้

2.2.1 ผิ�กระท*า การบงคบบ คคลัให�สั$ญหายท,0จัะเปั6นิความผิ�ดตามอนิ สัญญาฯจั�ากดเฉพื่าะการกระท�าความผิ�ดท,0เก�ดข.(นิจัากการกระท�าของ (1) เจั�าหนิ�าท,0ของรฐ หร1อ (2) บ คคลัหร1อกลั �มบ คคลัซึ่.0งด�าเนิ�นิการภายใต�อ�านิาจั การสันิบสันิ นิหร1อการยอมรบจัากรฐ

2.2.2 การกระท*า ค1อ (1) การจับก ม กกขง ลักพื่าตว หร1อการกระท�าในิร$ปัแบบใด ๆ ก/ตามท,0เปั6นิการลั�ดรอนิสั�ทธ�เสัร,ภาพื่ แลัะ (2) ปัฏิ�เสัธท,0จัะยอมรบว�าได�ม,การลั�ดรอนิสั�ทธ�เสัร,ภาพื่ หร1อ การปักปั=ดชะตากรรม หร1อท,0อย$�ของบ คคลัท,0สั$ญหาย

2.2.3 ว่�ต่ถู�แหงการกระท*า บ คคลัธรรมดา2.2.4 องคุ้$ประกอบุภายในุ

เจัตนิา2.2.5 ผิลแหงการกระท*า

ท�าให�ผิ$�ถึ$กลั�ดรอนิเสัร,ภาพื่อย$�นิอกการค �มครองของกฎหมาย

2.3 การปราบุปรามการบุ�งคุ้�บุบุ�คุ้คุ้ลใหสั�ญหาย2.3.1 การก*าหนุด้คุ้ว่ามร�บุผิ"ด้ทางอาญา ข�อ 4 รฐภาค,ต�องด�าเนิ�นิมาตรการท,0จั�าเปั6นิเพื่10อก�าหนิดให�การบงคบบ คคลัให�สั$ญหายเปั6นิความผิ�ดอาญาภายใต�กฎหมายอาญาภายในิรฐตนิ ข�อ 1 บ คคลัจัะถึ$กบงคบให�สั$ญหายม�ได� สัถึานิการณ)พื่�เศษท(งหลัาย ไม�ว�าจัะเปั6นิสัภาวะสังคราม สัภาวะค กคามจัากสังคราม การขาดเสัถึ,ยรภาพื่ทางการเม1องภายในิปัระเทศ รวมท(งสัถึานิการณ)ฉ กเฉ�นิใด ๆ ไม�อาจัถึ$กยกเปั6นิข�ออ�างของการกระท�าให�บ คคลัสั$ญหายได�

2.3.2 การบุ�งคุ้�บุบุ�คุ้คุ้ลใหสั�ญหายอยางเป)นุระบุบุหร&ออยางกว่างขว่างจะเป)นุอาชญากรรมต่อมว่ลมนุ�ษยชาต่"

ข�อ 5 การบงคบให�บ คคลัสั$ญหายท,0เปั6นิการกระท�าแบบกว�างขวางแลัะเปั6นิระบบย�อมเปั6นิอาชญากรรมต�อมวลัมนิ ษยชาต�แลัะม,ผิลัให�นิ�ากฎหมายระหว�างปัระเทศท,0เก,0ยวข�องมาบงคบใช�

2.3.3 ความรบผิ�ดของผิ$�บงคบบญชา(COMMANDER AND SUPERIOR RESPONSIBILITY)

• ข�อ 6 ผิ$�บงคบบญชาท,0ร$ �ว�าผิ$�ใต�บงคบบญชาจัะไปั กระท�าการหร1อได�กระท�าการบงคบบ คคลัให�สั$ญหาย หร1อ เพื่�ก

เฉยต�อรายงานิอย�างเปั6นิทางการว�าผิ$�ใต�บงคบบญชาจัะไปั กระท�าหร1อได�กระท�าการบงคบบ คคลัให�สั$ญหาย แลัะ ไม� ด�าเนิ�นิการปั+องกนิหร1อลังโทษผิ$�ใต�บงคบบญชา จัะม,ความรบ

ผิ�ดทางอาญา

2.3.4 เหต่�เพื่"+มโทษและเหต่�บุรรเทาโทษ

ข�อ 7 อนิ สัญญาได�ก�าหนิดเหต บรรเทาโทษสั�าหรบผิ$�กระท�าความผิ�ดไว�ในิกรณ,ท,0ผิ$�นิ (นิได�ม,สั�วนิช�วยให�ค�นิพื่บบ คคลัผิ$�สั$ญหายในิสัภาพื่ท,0ม,ช,ว�ต

อย$� หร1อม,สั�วนิช�วยให�คด,คลั,0คลัาย หร1อช�วยช,(ตวผิ$�กระท�าความผิ�ด ข�อ 8 อนิ สัญญาได�ก�าหนิดเหต เพื่�0มโทษในิกรณ,ของการบงคบให�

บ คคลัสั$ญหายนิ(นิ เปั6นิผิลัให�ผิ$�เสั,ยหายถึ.งแก�ความตาย หร1อเพื่�0มโทษให�กบผิ$� กระท�าความผิ�ดในิกรณ,ของผิ$�เสั,ยหายท,0เปั6นิสัตร,ม,ครรภ) ผิ$�เยาว) ผิ$�พื่�การ

หร1อผิ$�อ�อนิแออ10นิ ๆ

2.3.5 อาย�คุ้ว่าม

ข�อ 8 รฐภาค,ต�องก�าหนิดอาย ความในิคด,อาญาท,0ม,ระยะเวลัายาวแลัะเหมาะสัมกบการบงคบบ คคลัให�สั$ญหายซึ่.0ง

ถึ1อว�าเปั6นิความผิ�ดท,0ร นิแรง แลัะต�องก�าหนิดให�อาย ความคด,อาญาในิความผิ�ดฐานิบงคบบ คคลัให�สั$ญหายเร�0มนิบเม10อการกระ

ท�าได�ย ต�ลัง โดยค�านิ.งว�าการกระท�าความผิ�ดฐานิบงคบคนิให� สั$ญหายเปั6นิความผิ�ดต�อเนิ10อง

2.3.6 ก*าหนุด้เขต่อ*านุาจสัากล

ข�อ 9.2 ให�ก�าหนิดเขตอ�านิาจัสัากลั เพื่10อให� สัอดคลั�องกบหลัก

“ ” ไม�สั�งตว ก/ต�องด�าเนิ�นิคด,ลังโทษ aut dedere aut judicare

2.4 การป องก�นุม"ใหบุ�คุ้คุ้ลถู�กบุ�งคุ้�บุใหสั�ญหาย

2.4.1 การหามม"ใหม!การคุ้�มข�งล�บุ2.4.2 การสัรางคุ้ว่ามโปรงใสัใหก�บุการคุ้�มข�งต่ามกฎหมาย -การท*าขอม�ลคุ้นุถู�กคุ้ว่บุคุ้�มต่�ว่ -ใหสั"ทธ"ญาต่"หร&อผิ�ม!สัว่นุได้เสั!ยเขาถู5งขอม�ล -การสัรางระบุบุย&นุย�นุการปลอยต่�ว่ผิ�ถู�กคุ้ว่บุคุ้�มต่�ว่2.4.3 การฝึ=กอบุรมเจาพื่นุ�กงานุ

2.5 การเย!ยว่ยาผิ�เสั!ยหาย

ข�อ 24 “ ” ของอนิ สัญญาให�ค�านิ�ยามว�า ผิ$�เสั,ยหาย หมายถึ.ง ผิ$�ถึ$กบงคบให�สั$ญหายแลัะหมายรวมถึ.งบ คคลัอ10นิท,0ได�รบความท กข)ทรมานิโดยตรงจัากการถึ$กบงคบให�บ คคลัสั$ญหายด�วย ผิ$�เสั,ยหายม,สั�ทธ�ได�รบร$ �ความจัร�งท,0เก,0ยวกบพื่ฤต�การณ)การถึ$ก

บงคบให�สั$ญหาย ความค1บหนิ�าแลัะผิลัของการสัอบสัวนิ แลัะชะตากรรม ของคนิสั$ญหายโดยถึ$กบงคบ โดยรฐจัะต�องจัดให�ม,มาตรการท,0เด,ยวข�อง

อย�างเหมาะสัม

3. บุทสัร�ป

“หล�กของการปฏิ"บุ�ต่"หนุาท!+ต่ามสันุธ"สั�ญญา”สั"ทธ"มนุ�ษยชนุ

Crime control (Public order)

Due process(Human Right)

3.1 สัถึานิการณ)ปักต� ต�องค �มครองสั�ทธ�มนิ ษย ชนิในิระดบสั$งตามกฎหมาย เช�นิ ปัระมวลั

กฎหมายว�ธ,พื่�จัารณาความอาญา 3.2 สัถึานิการณ)ไม�ปักต� ระดบการค �มครองสั�ทธ�

มนิ ษยชนิอาจัแตกต�างจัากสัถึานิการณ)ปักต� เช�นิ ค มขงได�นิานิข.(นิ จั�ากดการใช�สั�ทธ�บางอย�าง

3.3 อย�างไรก/ตามในิท กกรณ,ไม�ว�าจัะเปั6นิ สัถึานิการณ)ปักต�หร1อไม�ปักต� รฐแลัะเจั�าพื่นิกงานิของรฐ

จัะท�าการลัะเม�ดสั�ทธ�มนิ ษยชนิอย�างร�ายแรงดงต�อไปันิ,(ไม� ได� เช�นิ ฆาตกรรมนิอกกฎหมาย การทรมานิ หร1อ การ

บงคบบ คคลัให�สั$ญหาย เพื่ราะเปั6นิสั�ทธ�มนิ ษยชนิพื่1(นิฐานิ

ขอบุคุ้�ณคุ้ร�บุ