213 gim294

T.C.MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP(MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN

GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

GRAFİK VE FOTOĞRAF

PORTRE FOTOĞRAFI

ANKARA, 2008

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ileonaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarakyaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarındaamaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretimmateryalleridir (Ders Notlarıdır).

Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeyerehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek vegeliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarındauygulanmaya başlanmıştır.

Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliğikazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılmasıönerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlikkazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.

Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.

Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığındasatılamaz.

i

AÇIKLAMALAR .................................................................................................................... vGİRİŞ .......................................................................................................................................1ÖĞRENME FAALİYETİ–1 ....................................................................................................31. PORTRE............................................................................................................................... 3

1.1. Portre............................................................................................................................. 31.1.1. Tanımı.................................................................................................................... 31.1.2. Önemi .................................................................................................................... 51.1.3. Özellikleri ..............................................................................................................61.1.4. İnsan Bedeni ve Morfoloji ..................................................................................... 81.1.5. Yüzün Özellikleri...................................................................................................9

1.2. Portre Türleri ve Çeşitleri ........................................................................................... 101.2.1. Büst; Baş Çekimi .................................................................................................101.2.2. Omuz Çekimi.......................................................................................................111.2.3. Göğüs Çekimi ......................................................................................................111.2.4. Bel Çekimi ...........................................................................................................121.2.5. Diz Çekimi...........................................................................................................121.2.6.Bütün Boy Çekimi ................................................................................................ 131.2.7. Grup Portreleri .....................................................................................................131.2.8. Cepheden Portre ..................................................................................................141.2.9. Profil/Yan Portre..................................................................................................14

1.3. Portre Modelinin Çekim Öncesi Dikkat Etmesi Gereken Noktalar ............................ 15UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 17ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 19

ÖĞRENME FAALİYETİ–2 ..................................................................................................212. PORTRE ÇEKİMLERİNDE FON HAZIRLIĞI................................................................ 21

2.1. Portre Fotoğrafında Fonun Fotoğrafa Etkileri............................................................. 212.2. Stüdyo Portre Fotoğrafında Fon.................................................................................. 252.3. Fon Çeşitleri ve Işıklandırılması ................................................................................. 27

2.3.1. Fon çeşitleri .........................................................................................................282.3.2. Genel Fon Işıklandırması..................................................................................... 33

2.4. Portre Çekimlerinde Mekânın Fon Olarak Kullanılması ............................................33UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 37ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 39

ÖĞRENME FAALİYETİ–3 ..................................................................................................413. PORTRE FOTOĞRAFÇILIĞINDA IŞIK KULLANIMI.................................................. 41

3.1. Önemi.......................................................................................................................... 413.2. Etkileri......................................................................................................................... 423.3. Çeşitleri ....................................................................................................................... 443.4. Işığın Karakterleri .......................................................................................................47

3.4.1. Sert Işık................................................................................................................473.4.2. Yumuşak Işık.......................................................................................................47

3.5. Portre Fotoğrafında Kullanılan Yardımcı Araçlar ...................................................... 473.5.1. Yansıtıcılar...........................................................................................................473.5.2. Yayıcılar ..............................................................................................................483.5.3. Parasoley..............................................................................................................483.5.4. Deklanşör Kablosu............................................................................................... 48

İÇİNDEKİLER

ii

3.5.5. Kamera Ayağı ......................................................................................................493.6. Portre Fotoğrafında Işığın Yönleri ..............................................................................49

3.6.1. Cephe Işığı ...........................................................................................................493.6.2. Yanal Işık.............................................................................................................503.6.3. Tepe Işığı .............................................................................................................503.6.4. Ters Işık ...............................................................................................................503.6.5. Alttan Işık: ...........................................................................................................50

UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 51ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 53

ÖĞRENME FAALİYETİ–4 ..................................................................................................554. PORTRE FOTOĞRAFI ÇEKİMİ ...................................................................................... 55

4.1. Portre fotoğrafının Özellikleri..................................................................................... 554.1.1. Portre Fotoğrafında Estetik Yapı .........................................................................564.1.2. Portre Fotoğrafında İfadenin Belirginliği ve Kişiliğin Yansıtılması ................... 57

4.2. Portre Fotoğrafının Kullanım Alanları........................................................................614.3. Portre Fotoğrafında Olması Gereken Nitelikler.......................................................... 61

4.3.1. Fiziksel Özellikler................................................................................................ 624.3.2. Kişilik Özellikleri ................................................................................................ 634.3.3.Davranış Özellikleri.............................................................................................. 634.3.4. Giysinin Etkisi .....................................................................................................634.3.5. Öz Denetim..........................................................................................................644.3.6. Stüdyoda Uyum ...................................................................................................64

4.4. Yüz Hatlarının Fotoğrafa Etkisi .................................................................................. 654.4.1. Yüzün Geometrisi................................................................................................ 654.4.2. Kamera Açısı .......................................................................................................664.4.3. Kusur Düzeltme Teknikleri ................................................................................. 674.4.4. Makyaj ................................................................................................................. 674.4.5. Çekim Teknikleri .................................................................................................68

4.5. Portre Fotoğrafında Kullanılan Objektifler.................................................................704.6. Portre Fotoğrafçılığında Kullanılan Filtreler .............................................................. 72

4.6.1. Siyah-Beyaz Filmlerde Kullanılan Filtreler:........................................................ 724.6.2. Görüntüyü Yumuşatan Filtreler:..........................................................................73

4.7. Portre Fotoğrafı Örnekleri........................................................................................... 754.7.1. Çeşitli amaçlar için çekilmiş portre fotoğrafı örneklerinin incelenmesi..............754.7.2. Çeşitli tekniklerle çekilmiş portre fotoğrafı örneklerinin incelenmesi ................764.7.3. Ünlü portre fotoğrafı örneklerinin incelenmesi ................................................... 77

UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 79ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 81

ÖĞRENME FAALİYETİ–5 ..................................................................................................835. ÖZEL ETKİ VEREREK PORTRE FOTOĞRAFININ ÇEKİLMESİ ............................... 83

5.1. Portre Fotoğrafında Kullanılan Özel Efektler (Etkiler) ..............................................835.1.1. Çift veya Daha Fazla Üst Üste Pozlama.............................................................. 835.1.2. Düşük Enstantane Efekti...................................................................................... 855.1.3. Kamera Efektleri..................................................................................................855.1.4. Makine Sallama ...................................................................................................865.1.5. Pan Efekti ( Panning ).......................................................................................... 865.1.6. Zoom Efekti: (Zoom In- Zoom Out) ...................................................................87

iii

5.1.7. Objektif Efektleri .................................................................................................875.1.8. Yansıma Efekti ....................................................................................................885.1.9. Screen ve Maskelerle Yapılan Efektler ............................................................... 895.1.10. Low key/High key Çekimler .............................................................................905.1.11. Gölge ve Kontrastlık Efektleri...........................................................................915.1.12. Renk Isısını Değiştiren Efektler.........................................................................925.1.13. Olağandışı Aydınlatma Efekti (Işıkla Boyama)................................................. 925.1.14. Flaş ve Uzun Pozlama Efektleri ........................................................................945.1.16. Infrared Portre Efekti......................................................................................... 955.1.17. Grain/ Noise Efekti ............................................................................................ 955.1.18. Instant Metaryalin (Polaroid) Manipulasyonu İle Elde Edilen Efekt ................965.1.19. Cross Process Efekti .......................................................................................... 97

5.2. Portre Fotoğrafında Çekim Sonrası Elde Edilen Efektler (Etkiler)............................. 975.2.1. Sandwich Baskı ...................................................................................................975.2.2. Baskı Montajı ......................................................................................................985.2.3. Çoklu Baskı .......................................................................................................1005.2.4. Kopyalama Manipülasyonu ( fotokopi örn.)...................................................... 1015.2.5. Renklendirme ve Ton Efekti..............................................................................1025.2.6. Solarizasyon.......................................................................................................1035.2.7. Emülsiyon..........................................................................................................104

5.3. Portre Fotoğrafında Özel Efekt (Etki) Veren Filtreler ..............................................1065.3.1. Objektif Önünde Kullanılan Filtreler.................................................................1065.3.2. Işık Kaynağı Önünde Kullanılan Filtreler ......................................................... 1085.3.3. Elde Hazırlanan Filtreler (hand-made) .............................................................. 108

5.4. Özel Etki Vererek Çekilmiş Portrelerin İncelenmesi................................................110UYGULAMA FAALİYETİ ............................................................................................ 113ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................. 115

MODÜL DEĞERLENDİRME ............................................................................................ 117CEVAP ANAHTARLARI ...................................................................................................120KAYNAKÇA....................................................................................................................... 123

v

AÇIKLAMALAR

KOD

ALAN Grafik ve Fotoğraf

DAL/MESLEK Fotoğraf Çekim Elemanı

MODÜLÜN ADI Portre Fotoğrafı

MODÜLÜN TANIMI Portre fotoğrafçılığının tanımı, önemi, amacı, kullanımalanları, portre çekim tekniği ile ilgili bilgi ve becerinverildiği öğrenme materyalidir.

SÜRE 40/32

ÖN KOŞUL Bu modülün ön koşulu yoktur.

YETERLİK Portre fotoğrafı çekmek.

MODÜLÜN AMACI

Genel Amaç

Uygun fotoğraf stüdyosu ortamı sağlandığında tekniğineuygun portre fotoğrafı çekebileceksiniz.Amaçlar

1. Portre fotoğrafının tanımı, önemi, türleri ve çeşitlerini veçekim öncesi modeli hazırlamada dikkat edilmesi gerekenönemli noktaları öğrenerek portre çekimi için kişiyiçekime eksiksiz olarak hazırlayabileceksiniz.

2. Portre çekimlerinde fonun perdeye etkilerini, kullanılanfonları ve modelin bulunduğu mekânı fon olarakkullanmayı öğrenerek, portre çekimi için gerekli fonuhatasız hazırlayabileceksiniz.

3. Portre fotoğrafçılığında ışık kullanımı, önemi, çeşitleri,kullanılan yardımcı aksesuarlar ve ışık yönleriniöğrenerek, portre çekimi için gerekli ışığı hatasızhazırlayabileceksiniz.

4. Portre fotoğraflarının özelliklerini, kullanım alanlarını, yüzhatlarının fotoğrafa etkisini, kullanılan objektifler vefiltreleri kavrayarak, kişiye göre portre fotoğrafınıtekniğine uygun çekebileceksiniz.

5. Portre fotoğrafında kullanılan özel etki veren efektlerikavrayarak, portre fotoğrafını tekniğine uygunçekebileceksiniz.

EĞİTİM ÖĞRETİMORTAMLARI VEDONANIMLARI

Modülün işleneceği fotoğraf stüdyosu ortamında, fotoğrafmakinesi, ışık kaynakları, aksesuarlar, yardımcı ekipmanlar,fon ekipmanları, elektrik uzatma kabloları, ışıkölçerler,makyaj malzemeleri, kostüm, aksesuarlar, ışıklı makyaj aynasıbulunmalıdır. Öğrencilerin portre, çekimi ile ilgili sektör

AÇIKLAMALAR

vi

çalışanları ile görüşme yapmasının sağlanması, modüldebeklenen yeterliklerin kazanılması açısından önemlidir.Bilgisayar, İnternet, basılı ve görsel kaynaklar.

ÖLÇME VEDEĞERLENDİRME

Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen ölçmearaçlarıyla kazandığınız bilgileri ölçerek, kendi kendinizideğerlendireceksiniz.Öğretmen, modül sonunda size ölçme aracı (test, çoktanseçmeli, doğru yanlış vb.) uygulayarak modül uygulamalarıile kazandığınız bilgileri ölçecek ve değerlendirecektir.

1

GİRİŞ

Sevgili Öğrenci,

Portre fotoğrafı, insanın kişiliğini, duygularını, iç dünyasını ortaya koyan fotoğraftır.Fotoğrafta portre deyimi, pek çok insanda bir kişinin başının ya da vesikalık fotoğrafçekilmesi olarak anlaşılmaktadır. Oysa portre bunları kapsamakla birlikte bireyin kimliğini,karakterini, kişiliğini, duygularını ifade eden bir özelliğe de sahiptir.

Doğal olarak her insan ayrı bir dünyadır. Bu ayrı dünyaları anlatmanın iki temelzorluğu vardır. Bunlar, anlatılmak istenen kişinin önce anlatacak kişi tarafındananlaşılabilmesi ve anlatılacak kişinin tüm karakteristik özelliklerini bir defada ortayakoyabilecek uygun bakış açısı ve anın tespit edilmesidir. Çok kolay gibi gözüken bu ikinokta fotoğrafçılığın belki de en zor yanıdır. Bu nedenle fotoğraf çekerken kullanılan film,makine, objektif portre fotoğrafçılığına uygun olanlardan seçilmeli, en önemlisi ışık, modelingörüntüsünün film üzerine düşmesi için bir araç değil, portresi çekilecek kişinin özellikleriniyansıtacak bir araç olarak kullanılması gerekir.

Bu modülde, portre fotoğrafçılığının tanımı ve önemi, amacı, kullanım alanları, portreçekiminde kullanılan filtreler ve efektler hakkında bilgi edinecek, değişik ışık kaynakları veçekim ortamlarında uygun objektif ve fotoğraf makinesiyle çekim yapma becerisikazanabileceksiniz.

GİRİŞ

3

ÖĞRENME FAALİYETİ–1

Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultusunda; portre fotoğrafının tanımı, önemi,türleri ve çeşitlerini, çekim öncesi modeli hazırlamada dikkat edilmesi gereken önemlinoktaları öğrenerek portre çekimi için kişiyi çekime eksiksiz olarak hazırlayabileceksiniz.

Portre fotoğraflarının kullanıldığı görsel ve basılı kaynakları inceleyiniz.İncelediğiniz kaynaklarda ilginizi çeken fotoğrafları belirleyiniz. Fotoğrafınhangi amaçla kullanılmış olabileceğini sınıf arkadaşlarınızla tartışınız.

Sınıf arkadaşlarınızın yüzlerini inceleyerek yüz tiplerine göre sınıflandırınız.

1. PORTRE

1.1. Portre

1.1.1. Tanımı

İnsanın kişiliğini, duygularını, iç dünyasını ortaya koyan fotoğrafa portre fotoğrafıdenir. Fotoğrafta portre deyimi, pek çok insanda bir kişinin başının ya da vesikalık fotoğrafçekilmesi olarak anlaşılmaktadır. Oysa portre bunları kapsamakla birlikte bireyin kimliğini,karakterini, kişiliğini, duygularını ifade eden bir özelliğe sahiptir. Portre politikacıdanesnafa, öğretmenden öğrenciye, çiftçiden sanayiciye, sporcudan sanatçıya bir insanın, biranlık duygu ve düşüncülerini ya da hayatını anlatım şeklidir. Bu bakımdan bazen boy, bazenbüst bazen de baş çekimleri portre fotoğrafı anlayışı içinde yer alabilir.

Fotoğraf 1.1: Albert Einstain,1948; Yousuf Karsh


AMAÇ

ARAŞTIRMA

4

Profilden bir baş, bütün bir beden, piyano çalan bir el, hamile bir bayanın karnı, birbebeğin ayağının altı gibi farklı yaklaşımlar portre fotoğrafçılığının tadı, tuzudur. Fotoğrafçıiçin asıl önemli olan, insanların kişiliğini algılamalarıdır. Çekilen fotoğraf bu kişiliği ortayakoyabiliyorsa başarılı bir portre fotoğrafıdır.

Fotoğraf 1.2: Leon Groossens, Müzisyen; Coster

Portre; tam karşıdan, yandan ya da yarım yandan olabilir. Yandan çalışılan portreye“profilden portre”, yarım yandan çalışılana “turvakardan portre”, karşıdan çalışılanına ise“fastan portre” denir. Profil (profile) “yandan”, turvakar (trois quart) “dörtte üçten”, fas(face) “karşıdan” anlamına gelen Fransızca sözcüklerdir.

Fotoğraf 1.3: Farklı açılardan çekilmiş portre fotoğrafları

Portreler üç türde çalışılır.1- Büst portre2- Yarım figür portre3- Tam figür portre

Büst portrede baş, boyun, omuzlar ve göğsün üstüne kadar olan bölüm alınır. Dahaaşağıya inilmez. Yarım figür portrede model ayakta ise karnın altına ya da kalçanın ortasınakadar olan bölüm alınır. Tam figür portrede ise insanın bütünü ele alınır.

Kişinin aynadan bakarak yaptığı kendi portresine öz portre ya da oto portre denir. Özportre tüm sanatçıların kullandığı bir konudur. Kişi kendi yüzünü dilediği sürece dilediği gibiinceleyebilir. Fotoğraf sanatçıları da kendi öz portre ya da oto portrelerini çalışırkenaynadaki yansımalarını ya da makinelerini kurarak poz verip çekim yaparlar.

5

İnsan psikolojik bir varlıktır ve mutluluk, üzüntü, kaygı gibi o an içinde bulunduğupsikolojik durum yüzüne yansır. Bir insanın ruhsal durumunu yüzünün biçimlenişindenanlayabiliriz. Özellikle göz ve ağız biçimi kişinin duygularını ele verir. Bu tür çalışmalarapsikolojik portre denir. Psikolojik portrede bir duygunun güçlü bir biçimde anlatımıönemlidir. Portrenin belirleyici özelliği o kişiye benziyor olmasıdır.

Portre, tek kişinin olduğu gibi birden fazla insanı da kapsayabilir. Grup ya da aileportrelerinde de önemli olan kişinin karakterinin yansıtılmasıdır.

1.1.2. Önemi

Portrede en önemli iş ayrıntıların ayıklanması ve kişinin yüzündeki anlamın, ifadenin,karakterin yakalanmasıdır. Bu anlam yalnızca yüzde değil kişinin bütün vücudunda, saçında,duruşunda, giyinişindedir. Kişiyi başkalarından ayıran özellikleri görmek gerekir. Tek tipkaş, göz, kulak yoktur; kimsenin oturuşu, bakışı, duruşu birbirinin aynısı değildir. Portre bubilinçle çalışılmalıdır.

Resim 1.4: Rembrandt, oto portre

Işık, portre için önemli bir öğedir. Işığın türü, ışığın şiddeti, yönü yüzdeki anlamlarıdeğiştirir. Işığın bu değişkenlere göre yüzde oluşturduğu değişimler, hangi nitelikteki ışığın,yüze hangi anlamları kazandırdığı dikkatlice bakılarak incelenmelidir.

Portre fotoğrafı, yaşanmış mutlu olayları, özel anları başkalarıyla paylaşabilmeamacını taşır. Günün insanını, doğasını, sanatsal yaklaşım ve biçimini, beğenilerini,zevklerini yansıtıp bizlere aktaran bir belge niteliği taşır. Fotoğraf kimi zaman toplumsaltarihimizi, kültürümüzü belgelerken çoğu zaman birey ya da aile gruplarının anılarınıbelirlemektedir. Portre fotoğrafları, aile albümleri geçmişe dönük en gerçek, en değerlibelgelerdir. Toplumun hem aynası hem de kültürel yansımasını oluştururlar.

Portre fotoğrafçısının amacı modelini idealize etmektir. Bu amaca ulaşmak içinkullandığı araçlar arasında poz verme, kamera açısı ve yaklaşımı, ışıklandırma ve rötuş yeralır. Doğal bir bakış, fotoğrafı çekilen kimse tarafından verilmesi gereken pozdur. Bunusağlayacak olan da fotoğrafı çeken kişidir. Portresi çekilecek olan model ile portreyi çekecekolan fotoğrafçı arasında sağlam bir diyalog olmalıdır.

6

Fotoğraf 1.5: Çerkez Karadağ

Hemen hemen her fotoğrafçının dağarcığında portre bulunur. Fotoğrafımızda, portredizisi hazırlayan ve olaya sürekli ilgi duyanlar arasında Ara Güler, Gültekin Çizgen, OzanSağdıç, Şahin Kaygun, İsa Çelik, Cengiz Civa, Nazım Timuroğlu, Gündüz Kayra, MehmetÜnal, Çerkez Karadağ gibi isimler vardır.

Fotoğraf 1.6: Ara Güler

Fotoğraf çekerken kullanılan film, makine, objektif, portre fotoğrafçılığına uygunolanlardan seçilmeli; ışık, modelin görüntüsünün film üzerine düşmesi için bir araç değil,portresi çekilecek kişinin özelliklerini yansıtacak bir araç olarak kullanılmalıdır. Ancakgelişen teknolojiyle birlikte dijital ortamda çekilerek bilgisayara aktarılan ve fotoğraf işlemeprogramlarıyla (photoshop vb.) değişikliğe uğrayan fotoğraf artık bir belge değil tasarım yada illüstrasyona dönüşür.

1.1.3. Özellikleri

Etkili bir porte insanın kişiliğini ve karakter özelliğini vurgulamalı ve sanatsal açıdanhoş görünen bir ürün olmalıdır.

7

Fotoğraf 1.7: Ferdinando Scianna; Moda Fotografı,1987

Fotoğrafçı çalışma süresince modeli ile duygusal iletişim yaratmalıdır. Her başarılıportre, model ile fotoğrafçı arasındaki tam bir işbirliğinin sonucudur. Bu yüzden fotoğrafçıinsan doğasının karmaşık yapısını daha iyi anlamak için psikoloji hakkında bilgi sahibiolmalıdır.

Fotoğraf 1.8: Sabit Kalfagil

İyi bir portre fotoğrafı; aydınlatma, kompozisyon, modele poz verdirme, fotoğrafçınınyaklaşımı ve teknik düzeyi gibi bir dizi farklı unsurun bir araya gelmesinden oluşur.Özellikle teknik bilgi yetersiz olursa diğerlerinin etkinliği de azalacaktır. Teknik, portredegörsel kaliteye ulaşmayı sağlayan bir araçtır.

Fotoğraf 1.9: Teknik bir portre çalışması

8

Portrede önceden belirlenmiş kesin kurallar yoktur. Her insanın yüz tipi, karakteri,giysileri hatta cilt tonu farklıdır. Bu yüzden net ve değişmez ışık konumu ve açıları, çekimpozu değerleri verilemez. Ortaya çıkan sonucu portre fotoğrafçısının görüşü belirler.

Fotoğraf 1.10: Portre, Murat Toprak

Portre fotoğrafçısı, modelin kişiliğini en iyi ortaya koyabilecek anlatımıyakalayabilmek için bir ressam ya da bir heykeltıraş gibi çalışarak konu üzerindeyoğunlaşmalıdır.

Değişik yüz tiplerinin ideal görünüm kazanmasına yönelik uygulamalar yapılarakolası yüz kusurlarını gizleyebilecek değişik yöntemler incelenir. Böylece karşılaşılabilecekdeğişik yüz tipleri kısa sürede tanımlayıp karakter anlatımını ortaya çıkaracak bir çekimplanı belirlenir. Biraz psikolojik bilgi yardımıyla, modeli rahatlatabilecek bir atmosferyaratılarak onun gerçek kişiliğine ulaşmak başarılı bir sonuç olacaktır. Portre fotoğrafınınamacı modelin gerçek kişiliğine ulaşmaktır.

1.1.4. İnsan Bedeni ve Morfoloji

Figür, görsel sanatlarda insan biçimi olarak tanımlanır. İnsan vücudunun fizyolojikgörünümü, form ve hareket açısından estetik değerler taşır. İnsan vücudu biçim, hacim, ölçüve oranlarıyla dengelidir, uyumludur. Vücudun bütünü incelenecek olursa baş, gövde, kol,bacak, ayak, el, parmak gibi organların her birinin ayrı bir biçim özelliğine sahip olduğugörülür. Bu biçim zenginliğinden oluşan insan bedeni hareket etme yeteneği ile sınırsızçeşitlilikte görüntü verebilir.

Fotoğraf 1.11:??????????????

9

İnsan bedeninin bu özellikleri, görsel sanatlarda çıplak insan figürünü, önemli birkonu hâline getirir. Çıplak insan vücudunu konu alan resimlere, fotoğraflara “nü” denir. Nü,Rönesans’tan günümüze Avrupa sanatında çok kullanılan bir konudur.

İnsan, portre fotoğraflarında genellikle tek olarak; olay, durum betimlemelerindebirden çok sayıda figür olarak görülür.

Resim 1.12: Leonardo da Vinci, “Leonardo Çemberi”

1.1.5. Yüzün Özellikleri

Belli başlı yüz tiplerini bir araya getirerek sınıflandırdığımızda normal oranlı oval biryüze göre dört değişik geometrik biçim ortaya çıkar; üçgen yüz, dikdörtgen (dar) yüz, kareyüz ve yuvarlak yüz.

Oval yüzOval yüz, estetik bakımından kurallara en uygun ve hoş yüz ipi olarak kabul edilir.

Çekim sırasında herhangi bir düzeltme yapılması gerekmez. Bazı ışık oyunlarıyla değişik biryüz etkisi yaratılmak istendiğinde, hedef genellikle oval bir yüzdür. Tüm ışıklandırmaçeşitleri için uygundur.

Üçgen yüzGeniş bir alın ve dar bir çene ile karakterize edilir. Çekim noktası açılı olduğunda (3/4

yüz konumu) ve konunun yüzü yukarıya doğru kaldırıldığında, daha uygun bir perspektifelde edilmiş olur. Kameranın yüksekliği, gözlerin biraz altında olmalıdır. Ve ışık, yüze dahafazla bir grafik ağırlık vermek için dar bölüm üzerine düşmelidir.

Yuvarlak yüzÇene ile birleşiyormuş gibi görünen yuvarlak hatlı yanaklardan oluşan bir yüz tipidir.

¾ yüz konumu kullanılarak daha oval gösterilebilir. Uzak taraftan verilen dar açılı bir ışıkyüzün yakın tarafını gölgede bırakır. Böylece yanaklara derinlik veren ve yüzü incelten birgölge biçimi oluşturur.

10

Kare yüzSağlam yapısı ve büyük çenesi nedeniyle, bayan modellere erkeksi bir görünüm verir.

Yüzün hatlarını yumuşatmak için, hafif yükseltilmiş bir bakış açısından çekim yapılır.Böylece çene etkisi azaltılır ve yüz inceltilir. Tüm yüz veya ¾ yüz konumları ile çekimyapılabilir.

Dikdörtgen (dar) yüzÜçgen yüze benzer özellikler gösterir. Bu yüzden aynı yöntem ile fotoğraflanır. Hafif

alçak ve merkezden kaçık bir bakış açısı ve yüzü bütünüyle aydınlatan bir ışık kullanılır.Tüm yüz çekimleri, yüzün düşey ağırlıklı formunu belirginleştirdiğinden önerilmez.

Fotoğraf 1.13: Farklı yüz tipleri

1.2. Portre Türleri ve Çeşitleri

1.2.1. Büst; Baş Çekimi

Başın alt hizasından başlayıp, üst kısmına kadar olan bölgenin çerçevelediği çekimölçeğidir. Baş çekimi çenenin alt bitiminden itibaren sadece başı çerçeveleyerek çekilir. Buçekimde kesinlikle çeneden kesme yapılmaz. Ancak çok zorunlu hallerde ise saçlardan dahaolmazsa başın üst tarafından kesilebilir.

11

Fotoğraf 1.14: Staycy Floyd, David John Correira Fotoğraf 1.15:Sony Fotoğraf Yarışması

1.2.2. Omuz Çekimi

Omuz hizasından başlayıp başın üstüne kadar olan bölgenin çerçevelendiği çekimölçeğidir. Kişinin omuz hizasında kravat bağlantısının hemen bitiminde tam görünecekşekilde çerçevelenmesidir. Oran olarak 1/4'e yakındır. Fotoğrafçılıkta ise vesikalık fotoğrafçekimi şeklinde uygulanmaktadır. Röportaj, senaryo veya konunun özelliği ve tanıtımıgereği bulunan konularda başvurulur.

Fotoğraf 1.16: Omuz çekimi

1.2.3. Göğüs Çekimi

Göğüs hizasından başlayıp, baş üstüne kadar olan bölgenin çerçevelendiği çekimölçeğidir. Vesikalık olarak bilinen fotoğrafların çoğu göğüs çekimine girmekle birlikte,aslında göğüs ve bel çekimi arası bir çerçeve düzeni ile çekilmektedir. 1/4 oranındauyarlanan bu çekim ölçeği kişinin mendil cebi hizasından kesilerek çerçevelenmesidir.Fotoğrafçılıkta hatıra çekimleri, televizyonculukta stüdyo ve açık oturum, röportaj türüçekimlerde kullanılır.

12

Fotoğraf 1.17: Göğüs çekimi

1.2.4. Bel Çekimi

Bel hizasından başlayıp, baş üstüne kadar olan bölgenin çerçevelendiği çekimölçeğidir. 2/4 oranında olup, kişinin belden yukarısının (göbek altından) çerçevelenmesidir.

Fotoğraf 1.18: Bel çekimi

1.2.5. Diz Çekimi

Diz üstünden başlayıp, baş üstüne kadar olan mesafe çerçeve içine alınmış ise, bunadiz çekimi denir. Diz çekiminde önemli olan husus; kadrajın dizin tam bükülen kısmındangeçmemesi, bunun yerine hafif altından ya da üstünden geçmesidir. Bu kural, kollar,parmaklar, bel gibi diğer eklem yerleri için de geçerlidir.

13

Çekimi yapılacak kişi tam dizinden (diz kapağı dâhil) yukarısı çerçeveye alınır.Buradaki amaç görüntüye girmesini istemediğiniz dikkati dağıtacak başka görüntüleriçerçeve dışı bırakmaktır. Böylece konunun ana fikrinin tümünün ¾’ünün çerçeve içinealınması sağlanmış olur.

Fotoğraf 1.19: Marchel Duchamp, Man Ray, diz çekimi

1.2.6.Bütün Boy Çekimi

Modelin ayakucundan, başın üst kısmını da içine alacak şekilde oluşturulançerçevedir. Bu çekim ölçeğinde dikkat edilmesi gereken, ayakların ya da başın üst kısmınınkesilmemesi, ayakların alt kısmında ve başın üst kısmında bir miktar boşluk bırakılmasıdır.Bunun en önemli iki nedeninden biri, tam deklanşöre basarken nefes alma veya küçük birhareket sonucunda çerçevenin kayarak, istenmeyen bölümlerin kesilmesi, ikincisi ise, baskısırasında baskı makinesinde çerçevenin kenarlarının zaman zaman kesintiye uğramasıdır.Burada çerçeveleme yan olarak yapılabildiği gibi dik olarak da yapılabilir.

Fotoğraf 1.20: Atatürk portresi Fotoğraf 1.21: Ozan Sağdıç

1.2.7. Grup Portreleri

Birden fazla kişinin aynı kare içinde yer almasıyla oluşan portrelerdir. Ailefotoğrafları, toplantılar, koronun yer aldığı kalabalık topluluklar, şirket çalışanlarınınfotoğrafları gibi örnekleri çoğaltabiliriz. Grup fotoğraflarının konusu, iki kişi olabildiği gibionlarca kişiyi de kapsayabilir, aynı şekilde bir odadaki küçük bir aile veya düğün için biraraya gelmiş arkadaşlar ve akrabalar topluluğu da olabilir. Her koşulda hatırlamanız gereken,her birinin yüzünü gözlemlemek isterseniz ışık ve açının çok önemli olduğudur.

14

Fotoğraf 1.22: August Sandler Fotoğraf 1.23: Murat Toprak

1.2.8. Cepheden Portre

Modelin tam karşısından yapılan çekimlerdir.

Fotoğraf 1.24: Ami Vitale Fotoğraf 1.25: Bahtiyar Utku

1.2.9. Profil/Yan Portre

Yarım yandan çalışılan portreye denir.

Fotoğraf 1.26: Deborah Samuel Fotoğraf 1.27: Bahtiyar Utku

15

1.3. Portre Modelinin Çekim Öncesi Dikkat Etmesi GerekenNoktalar

Portre fotoğrafçılığı demek, bir insanın diğer insanla karşılaşması demektir. Portreçekimlerinin en önemli kuralı, saygılı ve görgülü olmaktır. Fotoğrafçının, kendisine yüzeyselgülücüklerden ve sıkıcı pozlardan daha fazlasını veren bir modele ihtiyacı vardır. Modelduran kişi ise fotoğrafçıya güvenebilmesi gerekir. Bu karşılıklı güven özellikle, öncedenplanlanmış çekimler için (moda fotoğrafı, röportaj, özel gün fotoğrafları vb.) geçerlidir.

Fotoğraf 1.28 : Vasken Değirmentaş; Cumhuriyetle yaşayanlar

Uğraşınız insan olduğuna göre, çekim öncesi modelinize yaklaşımınız çok önemlidir.Model, kamera ve fotoğrafçı üçgeni içindeki başlıca kontrol merkezi sizsiniz. Model kamerakarşısında tedirgin ve gergindir, artık o kişi “kendisi” değildir. Burada fotoğrafçıya düşen,modelini ilk karşılama ile başlayan sıcak diyalogdur. Ona içtenlikle ve önemsediğinizihissettirecek şekilde davranmalısınız. Öyle ki size gelmekle isabet ettiğini düşünsün.

Bu ilişki sürerken onu keşfetmeye çalışınız. Nelerden hoşlanır? Neleri sever? Hangidavranış biçimi onu rahatlatır? Onu etüt ederken bir yandan da mesleki araştırmanız devreyegirer. Yüz şekli “fotoğrafça” ideal değilse (fotojeni), sizin tarafınızdan düzeltilmesi gerekenyanlarını, hafızanıza bir bir not almalısınız. Onu ince ince överek, yeniden “kendisi”olmasını sağlamalısınız. Modelinizi incelerken, onun kendisinde vurguladığı özelliklerin önplana çıkmasına yardımcı olun.

Mümkün olduğu kadar rahatsız edilmeyeceğiniz ortamlar seçin. Modelin veya sizindikkatinizin dağılması, kötü fotoğraflar olacağının bir işaretidir.

Modelinizi zorlayan veya doğal olarak algılamadığı hareketler, eğilmeler, bükülmeleryapmaya zorlamayınız. Bu sonucun kötü çıkmasına neden olur.

Model sıkılmamalı, rahat ve doğal durması sağlanmalıdır.

16

Fotoğraf çeken, fotoğrafı çekileni memnun etmek için onun yüzünde iyi bir ifadeyiyakalayabilmelidir. İfadeye direkt olarak etki eden gözler ve ağızdır.

Portresi çekilen modeller de insandır. Onlar da soğukta üşür, sıcakta terler ve uzun birseans sırasında acıkırlar ve susarlar. Uzun süren seanslarda modeli rahatlatacak,dinlenmesini sağlayacak kısa molalar verin.

Seans esnasında da, modelinizle konuşmayı ihmal etmeyiniz. Hoş bir sohbetkasılmaları azaltır ve fotoğraflarınıza faydalı olur.

Fotoğraf 1.29: Hasan Hüseyin; moda fotoğrafı

17

UYGULAMA FAALİYETİ

İşlem Basamakları Öneriler

Modeliniz için çekim ortamınıoluşturunuz.

Gereksinim duyduğunuz stüdyo ortamınısağlamaya dikkat ediniz.

Modelinizi inceleyiniz.

Onun kendisinde vurguladığı özelliklerin önplana çıkmasına yardımcı olunuz.

Şartlara uygun makyaj malzemesi, kostüm veaksesuar seçiniz.

Modelinize verdireceğiniz pozutasarlayınız.

Modelinizi zorlayan veya doğal olarakalgılamadığı hareketler yapmaya zorlamayınız.

Büst, omuzdan ya da boydan ne tür portreçalışacağınıza karar veriniz.

Çekim ortamını inceleyiniz.

Çekim ortamında gerekli düzenlemeleriyapınız.

Kompozisyonu hazırlayınız. Bakış açınızı belirleyiniz. Dikkati dağıtan arka plandan kaçınınız.

Fotoğrafını çekeceğinizmodelinizle iletişim kurunuz.

Modelinizi konuşarak rahatlatmaya çalışınız. Çekim ortamında titiz ve düzenli olmaya

dikkat ediniz. Çekim yapacağınız kişilere karşı güler yüzlü

olunuz.

Bakış açınızı ayarlayınız. Göz seviyesinden çekim yapmaya özen

gösteriniz.


18

KONTROL LİSTESİ

Gözlenecek Davranışlar Evet Hayır

1- Modeliniz için çekim ortamını oluşturdunuz mu?

2- Modelinizi incelediniz mi?

3- Modelinize verdireceğiniz pozu tasarladınız mı?

4- Çekim ortamını incelediniz mi?

5- Fotoğrafını çekeceğiniz modelinizle iletişim kurdunuz mu?

6- Bakış açınızı ayarladınız mı?

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınız arasında “Hayır” yoksa bir sonraki öğrenme faaliyetine geçebilirsiniz.Eğer “Hayır” cevabı vermişseniz, yapamadığınız işlemi ve varsa konularını tekrar ederek yada öğretmeninizden yardım alarak eksiğinizi gideriniz.

19

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Bu faaliyet sonunda kazandıklarınızı aşağıdaki soruları cevaplayarak ölçünüz.

Her cümleyi dikkatle okuyunuz. İfadede belirtilen fikir doğru ise cevap kâğıdınızdailgili maddenin önüne (D), yanlış ise (Y) harfi yazınız.

1- ( ) Portre çizimi, insan yüzünü benzetme, kişinin karakterini ve yüzündeki anlamı

yansıtma kaygısıyla yapılır.

2- ( ) Yarım figür portrede model ayakta ise karnın altına ya da kalçanın ortasına kadar

olan bölüm ve ayaklar kadraja alınır.

3- ( ) Tam figür portrede ise insanın bütünü ele alınır.

4- ( ) Fotoğraf sanatçıları da kendi öz portre ya da oto portrelerini çalışırken aynadaki

yansımalarını ya da makinelerini kurarak poz verip çekim yaparlar.

5- ( ) Portrenin belirleyici özelliği o kişiye benziyor olmasıdır.

6- ( ) Üçgen yüz, sağlam yapısı ve büyük çenesi nedeniyle, bayan modellere erkeksi bir

görünüm verir. Yüzün hatlarını yumuşatmak için, hafif yükseltilmiş bir bakış açısından

çekim yapılır.

7- ( ) Etkili bir portenin insanın kişiliğini ve karakter özelliğini vurgulamasına gerek

yoktur.

8- ( ) Fotoğrafçı çalışma süresince modeli ile duygusal iletişim yaratmalıdır. Her

başarılı portre, model ile fotoğrafçı arasındaki tam bir işbirliğinin sonucudur.

9- ( ) Portrede önceden belirlenmiş kesin kurallar vardır. Her insanın yüz tipi, karakteri,

giysileri hatta cilt tonu birbirine benzer.

10- ( ) Başın alt hizasından başlayıp, üst kısmına kadar olan bölgenin çerçevelediği

çekim omuz çekim ölçeğidir.

Aşağıda verilen cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazarakcümleyi tamamlayınız.

11- İnsanın kişiliğini, duygularını, iç dünyasını ortaya koyan fotoğrafa ………. …………

denir.

12- …….…… portrede baş, boyun, omuzlar ve göğsün üstüne kadar olan bölüm alınır.

Daha aşağıya inilmez.


20

13- Kişinin aynadan bakarak yaptığı kendi portresine .…….. portre… ya da ………..

…….… denir.

14- ………….. yüz, estetik bakımından kurallara en uygun ve hoş yüz ipi olarak kabul

edilir. Çekim sırasında herhangi bir düzeltme yapılması gerekmez.

15- ……………. yüz, çene ile birleşiyormuş gibi görünen yuvarlak hatlı yanaklardan

oluşan bir yüz tipidir. ¾ yüz konumu kullanılarak daha oval gösterilebilir.

16- Modelin tam karşısından yapılan çekimlere ………..…. portre denir.

17- Birden fazla kişinin aynı kare içinde yer almasıyla oluşan portrelere …………..

portreleri denir.

18- Modelin ayak ucundan, başın üst kısmını da içine alacak şekilde oluşturulan

çerçeveye ………. …….…… portre denir.

19- ………….. …..……., göğüs hizasından başlayıp, baş üstüne kadar olan bölgenin

çerçevelendiği çekim ölçeğidir.

20- Yarım yandan çalışılan portreye ………….…… portre denir.

Not: Cevap anahtarınız modülün sonundadır.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerekkendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerinitekrarlayınız.

21


Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultusunda, portre çekimlerinde fonun perdeyeetkilerini, kullanılan fonları ve modelin bulunduğu mekânı fon olarak kullanmayı öğrenerek,portre çekimi için gerekli fonu hatasız hazırlayabileceksiniz.

Stüdyoları gezerek stüdyoda kullanılan fonlarla ilgili bilgi edininiz. Farklı fonların (stüdyo ortamı, sokak fotoğrafları, modelin bulunduğu ortam vb.

) kullanıldığı fotoğrafları inceleyiniz.

2. PORTRE ÇEKİMLERİNDE FONHAZIRLIĞI

2.1. Portre Fotoğrafında Fonun Fotoğrafa Etkileri

Portre fotoğrafında önemsenmesi gereken en önemli unsurların başında fongelmektedir. Fonun rengi ve çarpılıcılığının yüksek olduğu durumlarda ilgi, modelden çokarka plana kayabilmektedir. Bu nedenle fon seçimi özenli bir şekilde yapılmalıdır.

Arka plan göz alıcı bir yapıda ise öndeki portre ile yarışır duruma gelir ve portreninetkisini zayıflatır. Portre fotoğrafında daha çok doygun olmayan fonlar tercih edilir. Böylece,dikkatin fonda toplanması engellenmeye çalışılır. Fon olarak kullanılan yüzeyin parlakolması, üzerine düşen ışığın yansımasına neden olur (refle). Fotoğrafta ışık nerede ise, ilgiorada yoğunlaşır.

Fotoğraf 2.1: Fotoğraf stüdyosu


AMAÇ

ARAŞTIRMA

22

Stüdyoda portre çekimlerinde, fonu değiştirme kolaylığı, dış mekân çekimlerine göreçok daha fazla olduğundan, başarıyı yakalamak da aynı oranda yüksek olur. Ayrıca, modelinkişiliğinin çözümlenmesi ve karakterine en uygun olan fon renginin belirlenerekkullanılması, stüdyo ortamında çok daha kolaydır. Dış mekânda yapay fon kullanımı çoğuzaman imkânsızdır. Ayrıca, fonun aydınlığına müdahale etmek, stüdyo ortamı ilekıyaslandığında, neredeyse yoktur.

Fotoğraf 2.2: Dış Mekân Portre Çekimi Fotoğraf 2.3: Man Ray, 1938; David Bailey

Tek renk bir arka plan kullanmak, portre için etkili bir yol olmakla birlikte,mükemmel bir görüntü elde etmek için yeterli değildir. Tek renkten oluşan fon,kompozisyonları daha etkin ve güçlü bir hâle getirir. Dokuların ve ayrıntıların yeterinceortaya çıkması için tek renk önünde bulunan modelin yanal ışıkla aydınlatılması daha etkilibir portre fotoğrafı sağlar.

Fotoğraf 2.4: Yanal ışıkla aydınlatılmış portre

23

Stüdyo portreciliğinde beyaz sonsuz fon, iyi bir aydınlatma ile grinin değişik tonlarınadönüştürülür. Doğal ışık yardımı ile yapılan portre çekimlerinde, fonda böyle bir etkiyeulaşmak imkânsızdır. Açık ve beyaz arka planlar, koyu fonlar kadar olmasa da, yine demodelin öne çıkmasını sağlar. Böyle bir çekimde, açık tonlarda olan arka planın iyihesaplanması ve pozlandırmanın doğru yapılması gerekir. Özellikle, siyah tenli modellerin,beyaz fon önünde çekimi çok zordur ve aşırı özen göstermeyi gerektirir.

Mavi renkli fon, portre fotoğrafında yüzün rengi ile kontrast bir yapı içerdiğindenzaman zaman bilinçli olarak kullanılır. Sarı tonlarda olan yüz, tamamlayıcısı olan mavifonda çok daha canlı bir hâle gelir. Dış mekân çekimlerinde, bulutsuz havalarda, mavigökyüzü çok sıklıkla fon olarak kullanılır.

Fotoğraf 2.5: Murat Toprak, doğal fonda portre çekimi

Benzer etkiyi vermesi adına, mavi renge boyalı duvar ya da kapılar da portre çekimleriiçin sıkça fon olarak kullanılır. Portre fotoğrafında kompozisyon oluştururken, modelinelbise rengi ile fon renginin uyumlu olup olmadığını incelemek gerekir. Siyah saçlı modelin,ışık almayan koyu bir fonda çekilmesi, saçlar ile fonun karışması sonucunu doğurur.Fotoğrafta en zor olan çekimlerden biri; aynı renk veya tondaki objenin kendisi ile aynırenkte olan bir fonda yapılan çekimidir. Siyah fonda siyah obje, beyaz fonda beyaz obje,mavi fonda mavi objelerin çekimi gibi…

Fotoğraf 2.6: Oktay Çolak, doğal fonda portre çekimi

24

Fon renginin, modellerin yaşları ile de doğrudan ilgisi vardır. Gençler ve yetişkinleriçin siyah, yeşil, koyu kırmızı veya kahverengi fon kullanmak uygunken, çocuk portreleriiçin genellikle mavi ve beyaz fonlar daha etkili sonuç verir.

Fotoğraf 2.7: Stüdyo ortamında beyaz fonda portre çekimi

Gün ışığında çekim yapılırken, tek renk ve düz bir fon kullanıldığında, ışığın dayardımı ile modelin gölgesi fona düşürülerek etkili kareler yakalanır. Bunun sonucundafotoğraf, tek renk fon, model ve gölgesinden oluşur. Tek renk fon önünde model-gölgeilişkisi kolayca kurulur ve anlatım daha iyi bir noktaya taşınmış olur. Doğal ışık yardımı ileçok değişik fonlara ulaşmak mümkündür. Örneğin, fonun belli bölümü yüksek orandaaydınlanırken, geri kalan bölümü daha düşük oranda aydınlansın. Parçalı aydınlanan fonönünde, modelin aydınlık ya da gölge bölgeye yerleştirilmesi, kişiliğini yansıtması adına biranlatım yolu olarak seçilebilir. Özellikle değişken karaktere sahip kişilerin portreçekimlerinde böyle bir fon kullanmak isabetli bir karar olur.

Fotoğraf 2.8: Doğal ışıkta portre çekimi

25

Modelin fona yapışık hâli, portre fotoğrafında hoş karşılanan bir sonuç değildir. Portrefotoğrafçıları, bunu göz önünde bulundurarak, modellerini fondan uzaklaştırmaya çalışırlar.Bu durumda derinlik izlenimi de artmış olur. Ayrıca tepeden saçını veya tersten modeliaydınlatan ışık, modeli fondan ayırma işlevi görmüş olur. Fonun, modele oranla daha az ışıkalması, portre fotoğrafı için daha olumlu sonuçlar doğurur. Fon renginin aynı değerlerdefotoğrafa yansıtılması isteniyorsa, aydınlatma şiddeti, model ile paralellik göstermelidir.

Fotoğraf 2.9: Oktay Çolak, portre fotoğrafında arka plan

Portre fotoğrafında fonun etkisini azaltmak için alan derinliği azaltılmalıdır. Alanderinliği, üç faktöre bağlı olarak değişir. Bu faktörler, kullanılan objektifin odak uzaklığı,diyafram değerleri ve konuya olan uzaklık. Portre çekiminde kullanılacak objektiflerin,büyük açıklıklı diyafram değerlerine sahip olmaları, hem düşük ışıklı ortamlarda kullanılma,hem de sınırlı alan derinliği elde etme adına avantaj sağlayacaktır.

Portre fotoğrafında model-fon ilişkisini etkileyen üç ana faktör vardır. Bunlar;

Modelin giydiği elbisenin ve fonun rengi, Model ve fonun birbirine olan uzaklığı, Model ve fon üzerindeki aydınlanma oranlarıdır.

Açık renkler daha yakın, koyu renkler daha uzaktaymış gibi algılanırken, sıcak renklerçabuk, soğuk renkler ise daha zor algılanır. Bu durumda, ilgiyi modelde toplamak için soğuktonlu bir fon tercihi daha akıllıca olacaktır.

2.2. Stüdyo Portre Fotoğrafında Fon

Stüdyoda modelin arkasında yer alan fon, belli bir anlatım içermeyen herhangi biryüzeydir. Fonlar genellikle basit tutulurlar; çoğunlukla düz renkli (nötr) bir fon seçilir. Düzfon, modelin öne çıkarılarak dikkatin dağılmasına engel olur.

Fonun yüzeyi mat olmalıdır. Böylece üzerine düşen ışığı dağıtarak eşit derecedeyansıtır; istenmeyen parlamaları (refle) ve yansımalarını da önler.

26

Boyanmış bir pano, fon kâğıdı, duvar kâğıtları, kumaş fonlar ya da stüdyonun gerçekduvarı fon olarak kullanılabilir. Kâğıt ya da kumaş fonlar, kadraj içindeki bütün alanıkaplamalıdır. Yeterli büyüklüğe sahip olduğunda, yakın çekimler (close-up) için yansıtma(projeksiyon) perdesi de kullanılabilir. Boy portre çekimlerinde, kadrajı kaplayacakbüyüklükte sonsuz fon kullanılmalıdır. İki destek arasında duran kâğıt bir bobinden oluşansonsuz fon duvar ile döşemenin oluşturduğu kesişme çizgisi yerine, içbükey ve kesintisiz biryüzey oluşturur. Görüntüyü düzenlerken daha rahat hareket etme imkânı sağlar. Böylecedaha profesyonel sonuçlar alınır.

Fotoğraf 2. 10: Jessica Tandy

Kullanılabilecek oldukça çok sayıda fon rengi vardır. En çok kullanılan fon renkleribeyaz, siyah, koyu mavi, mavi, yeşil ve kahverengidir. Beyaz bir fon üzerinde gerekli ışıkayarlamaları yapılarak çeşitli gri tonlar elde edilir. Mavi, cilt tonunun tamamlayıcı rengiolduğundan portre fotoğraflarında çok kullanılır, konu-fon ayrımını sağlar. Aynı zamandagökyüzünü çağrıştırdığından portre için doğal görünümlü bir fon oluşturur. Dikkat çekici vekonuya baskın gelen fon renkleri yalnızca teatral ve fantastik portre türleri için uygundur.

Fon, modelin taşıdığı ton değerleri ile uyum içinde olmalıdır. Hem kompozisyon hemde renk açısından, konu ile fonun birbirleriyle uyumlu olması temel ve güvenilir bir kuraldır.Örneğin, açık renkli saçı ve giysileri olan bir model, siyah fon önünde yer aldığında, oldukçayüksek bir kontrast yaratır. Buna karşın, açık tonlu fon önüne yerleştirilmiş siyah ya da koyutonlu renklere bürünmüş bir model, çerçeveden fırlıyormuş gibi bir etki yaratır.

27

Fotoğraf 2. 11: Deborah Samuel, 1988

Renkli filmde, hem konunun cildine hem de giysilerinin renklerine uygun bir fonseçilmelidir. Soğuk renkli fonlar yüz kenarlarında renk yansıması yaparak sağlıksız birgörünüm verebilirler. Ayrıca, renkli portre baskısı yapılırken soğuk fonlar cilt renginiolduğundan daha canlı-yapay- gösterecekleri için önerilmezler. Yetişkinler ve genç modelleriçin toprak renklerini çağrıştıran kahverengi, siyah, yeşil, koyu kırmızı gibi fon renkleriuygundur ( Low-key fonlar). Çocuk ve moda fotoğraflarında ise, genellikle beyaz ya da açıkton renklerden oluşan fonlar kullanılırlar (High-key fonlar).

Fotoğraf 2.12: Elizabeth Eguazu, Model; Ringo Tang

2.3. Fon Çeşitleri ve Işıklandırılması

İnsanları doğal çevreleri içinde görüntülerken, gerçek yaşamlarındaki fiziksel vesembolik unsurlar fon olarak kullanılabilir. Örneğin, tuvalin önündeki ressam, halınınüzerinde emekleyen bebek gibi. Bu tür çekimlerde fonu ayrıca aydınlatmak gerekmeyebilir.Model fona çok yakın durduğunda da fonu aydınlatmak imkânsızdır.

28

Stüdyoda ise, yalnızca modelin baş ve omzunu içeren portre (büst) çekimindekullanılacak çeşitli tonlardan oluşan fonlara gereksinim vardır.

İyi bir fotoğrafçı, böyle bir fonun resimsel açıdan model kadar önemli olduğunu,ışıklandırma ve yüzdeki anlatımla birlikte fonu oluşturan ton veya tonların fotoğrafatmosferini yarattığını bilir. Bu yüzden, planlı ve bağımsız bir fon ışıklandırması oldukçaönemlidir.

2.3.1. Fon çeşitleri

Düz (tek tonlu) fonlar Gölgeli fonlar Yansıtılarak oluşan fonlar

Düz Fonlar

Bunlar tek tonlu fonlardır. Düz fon, siyahtan beyaza herhangi bir renk olabilir. Seçilendüz fonlar dikkatin konunun üzerinde yoğunlaşmasını sağlar. Model bu tür bir fon önüneyerleştirildiğinde, fondan ayrılarak yalnız bırakılır ve böylece karakter çalışması içinkolaylık sağlar.

Beyaz veya açık bej bir fonun önünde, lambaları oynatarak istenilen her ton eldeedilebilir. Işığın gücünü değiştirerek veya fon ile ışık arasındaki uzaklık ile oynayarak beyaz,siyah veya grinin herhangi bir tonu oluşturulabilir.

Fotoğraf 2.13: John Kasinger

Modelin fondan yeterince uzağa oturtulamadığı, küçük bir odada çalışılıyorsa, fonutümüyle siyahlaştırmak zor olabilir. O zaman ya koyu renk fon perdesi kullanılır ya da modelkaranlık bir odaya açılan kapının önüne oturtulur. Ancak çoğunlukla istenen sonuç, fonubelli bir uzaklıktan aydınlatarak veya fonu hiç aydınlatmayarak elde edilir.

Gölgeli Fonlar

Fon gölgelendirmesinin de iki çeşidi vardır:

Kontrast gölgelendirme

Degrade gölgelendirme

29

Kontrast gölgelendirme

Bu tür gölgelendirmeler, koyu tondan açığa doğru, arada çok az bir ara ton vererekartarlar. Siyahtan beyaza, siyahtan açık griye veya koyu griden beyaza ani geçişler yaparakkontrast bir etki yaratırlar. Kontrast gölgelendirmeyi elde etmenin en iyi yolu, fonu doğrudanbir noktasal ışıkla aydınlatmaktır. Noktasal ışık gölgenin sınırlarını çizer. Ya da fonunoldukça yakınına küçük bir ışık seli (flood ışık) yerleştirilebilir. Ancak bu yöntem, ışıkmodelin arkasına iyice saklanabildiğinde kullanışlı olur.

Dikey Yatay Dairesel Diagonal Işın Demeti

Şekil 2.1: Gölgeli Fonlar: Kontrast Gölgelendirme Çeşitleri

Kontrast gölge, fon net alan derinliği dışında tutularak (flulaştırılarak) yumuşatılabilir.Eğer büyük kontrastlar yaratmak istenirse, derinlik verecek bir diyafram kullanılmalıdır.

Bütün kontrast gölgelendirmeler, kameradan yapılan kadraj konumlarına göretanımlanır. Uygulanan beş yöntem vardır:

o Dikey gölgelendirme (soldan sağa veya sağdan sola doğru),o Yatay gölgelendirme (yukarıdan aşağı yada aşağıdan yukarı doğru),o Dairesel gölgelendirme (merkezden dışarıya doğru),o Diyagonal gölgelendirme (sol alt köşeden sağ üst köşeye yada sol

üst köşeden sağ alt köşeye doğru),o Işın demeti etkisi.

o Dikey gölgelendirmeIşık seli veya noktasal ışık ile elde edilir. Işık selinin görüntüye girmesini engellemek

zor olduğundan noktasal ışık kullanılması daha kolay olur. Noktasal ışığın oluşturduğukontrastı kullanarak, ışık kaynağı ile fon arasına yerleştirilen bir panoyla fona gölgedüşürülür. Gölgenin keskinliği panonun fondan uzaklığına bağlıdır; pano yakınlaştıkçakontrast artar. Lambayı yerleştirirken, ışığın fona olabildiğince dik gelmesine ve modelinengel oluşturmamasına dikkat edilmelidir. Dikey gölgelendirme en çok zıt gölge etkisivermek için kullanılır. Başın aydınlık yanı arkasında koyu fon, gölgeli yanı arkasında açıkfon gibi. Dikey gölgelendirme, tüm yüz konumunda çapraz veya yan ışıklandırma ile birliktekullanıldığında en iyi sonuçları verir.

30

o Yatay gölgelendirmeModel arkasına saklanmış bir ışık seli ile en iyi sonuç verir. Eğer (çoğunlukla olduğu

gibi) aydınlık yukarıya doğru azalıyorsa, lamba biraz aşağıya eğilmelidir. Işık modelinarkasına yaklaşık 30 cm uzaklıkta yerleştirilirse, orta derecede kontrast gölgelendirme eldeedilir. Omuz çizgisi, yatay gölgenin kenarının hemen altına yerleştirildiğinde, “kenarışıklandırma” etkisi yaratır.

Eğer çok yüksek bir kamera açısı kullanılırsa ışık seli saklanamaz; bu durumdanoktasal ışık istenilen sonucu verebilir.

Yatay gölgelendirme, tonları aşağı doğru yansıttığı için seyrek kullanılır;kullanıldığında noktasal ışık seçilmelidir.

o Dairesel gölgelendirmeHale etkisini verir, modelin başı çevresinde bir ışık halkası vardır. Moda fotoğrafçıları

etkileyici, cazip bir görünüm yaratmak için genellikle bu tür gölgelendirmeyi seçerler.

Hale, modelin başı arkasında, fona çok yakın yerleştirilen küçük bir ışık seli ilekolayca oluşturulur. Işık fona iyice yaklaştırıldığında, ışık hâlesi çok az yarı-gölge oluştururve kontrast bir sonuç yaratır. Fondan uzaklaştırıldığında ise yarı gölge alanı genişler ve hâleyumuşar. Haleler çıplak lamba ile de elde edilebilir. Ancak, lamba her zaman fona çok yakıntutulmalı, fon net olmalıdır. Çok yumuşak bir etki almak istendiğinde, ikinci bir ışık selidaha uzağa yerleştirilebilir.

o Diyagonal gölgelendirmeDikey gölgelendirmeye benzer bir biçimde noktasal bir ışık ile kolayca elde edilir.

İstenilen sonuç, ışık kaynağı ile fon arasına bir fon yerleştirip fona diyagonal olarak ışıkyansıtarak elde edilir.

Eğer ilk yöntem uygulanırsa, lamba fona yakın bir yere yüksek eğimle yerleştirilmelive ışın demeti olabildiğince genişletilmelidir. Daha sonra ışık aşağıya doğru eğimli verilir.Böylece kadraj diyagonal olarak bölünmüş olur. Işın demetinin görüntünün yarısınıkaplayacak kadar geniş olmasına dikkat edilmelidir.

İkinci yöntem kullanıldığında ise, ışık kaynağı fona çok yakın olmamalıdır ve modeliaydınlatmadan fona dik düşmelidir. Diyagonal bölünme, panonun ucu fonda diyagonaleğimli bir gölge oluşturana dek döndürülerek elde edilir.

o Işın demeti etkisiNoktasal ışık ile herhangi bir açıdan ışın demeti etkisi yaratılabilir. Ancak, ışınlar

genellikle tepeden, diyagonal veya dikey olarak kullanılırlar. Işın demeti resim alanındangeçebilir, dışarıdan resim alanı içinde belirli bir noktaya kadar gelebilir veya bu alan içindedoğup alan dışında yok olabilirler.

Noktasal ışığı fona çok yakın yerleştirmek ve en dar ışını verecek şekilde netlemekgerekir. Yalnız, ışınlar hızla genişlerken aynı zamanda ışığın verimi de düştüğü için oluşangölgenin keskinliği zayıflar. Bu nedenle, ışının kaynağa yakın olan bölümü kullanılmalıdır.

31

Degrade gölgelendirme

Gri skala tonlarını komşu tonlarla kaynaştırır. Kontrast etki yaratmaz. Beyaz, açıkgriye; açık gri, siyaha dönüşür. Bu tür gölgelendirme, fondan yaklaşık 60 cm–1 m kadaruzaklıktaki ışık seli ile (flood ışık) elde edilir. Işık kaynağı yakınlaştıkça, gölge tonlarıkontrastlaşır.

Fotoğraf 2.14: C. John Webb

Yansıtılarak oluşturulan fon

Stüdyoda değişik fonlar da yaratılabilir. Birkaç stüdyo ışığı ve bir projeksiyonyardımıyla etkileyici görüntüler üretilebilir.

Silüet EtkisiIşık geçirgen, yarı saydam kâğıdın (aydınger) veya beyaz, ince kumaşın bir çerçeveye

gerilmesi ile oluşan perde, arkadan ışıklandırılır. Homojen bir ışıklandırma, perdeninarkasında belli bir uzaklığa yerleştirilmiş iki-üç lamba ile sağlanır. Silüet etkisi almak vearka fon ile arasındaki kontrastı yükseltmek için, arkadaki ışığın öne kaçmaması ve gölgeleriaydınlatmamasına dikkat edilmelidir. Bunun için de koyu renge boyanmış bir stüdyouygundur. Stüdyonun boyutu küçükse ve ortamda yansıtıcı, parlak yüzeyler varsa, kameranınçevresine siyah bir kumaş asılması gerekecektir.

Fotoğraf 2.15: Güçlü aydınlatılmış fon, Michael Freeman

32

Arka yansıtma (projeksiyon)Öndeki modele uygun bir fon yaratmak için yarı saydam perdenin arkasına basit bir

projeksiyon makinesi yardımıyla amaca uygun bir görüntü yansıtılır. Model ayrıcaışıklandırılır.

Şekil 2.2: Arka fon aydınlatması

Ancak, modele gelen ışığın perdede oluşan yansımış görüntüyü bozmaması içinkullanılan portre ışıklarına maskeleme yapılmalıdır. Ön plan-model-fon aydınlatmasını vedekorları birbirine uygun bir biçimde kaynaştırarak “doğal bir görünüm” elde edilmesi,estetik bilgi ve deneyim gerektirir.

Ön yansıma (projeksiyon)Bu sistemde, görüntü perdenin ön tarafına yansıtılır. Yöntemin özelliği, görüntüyü

çekim ekseninden göndermek ve oldukça yansıtıcı bir perde kullanmaktır. Böylece gereğikadar aydınlatılmış bir model ile güçlü aydınlatılmış arka fon bir araya getirilebilir.

Yansıtıcı perdenin yüzeyi, küçük saydam boncuklardan oluşur. Boncuklardan her biriışığı geldiği kaynağa geri yansıtarak ayna işlevi görürler. Bu, perdeyi yalnızca bir yönde(bakış yönünde) kullanışlı duruma getirir. Projeksiyon, kamera ile dik açı oluşturacakbiçimde yerleştirilir. Kamera objektifin önüne 45 derecelik açıyla konulan gümüş kaplı yarıgeçirgen ayna, projeksiyondan yansıyan görüntüyü objektif ekseni boyunca gönderir.Sonuçta, görüntü kameradan izlenir. Bu sistemin kullanışlılığı, perdeden yansıtılangörüntünün modelini etkilemesi de oldukça azdır.

Görüntü yansıtma yöntemleri ile elde edilmesi güç, pahalı ve zaman alan bazıçekimlerin hazır görüntülerini fon oluşturmak için kullanmak, stüdyo dışına çıkmadanekonomik, pratik ve çabuk bir çözüm sağlar. Özellikle tanıtım fotoğraflarında kullanılırlar(örneğin, egzotik bir görüntü önünde giysi tanıtımı yapan manken ya da bir yaz günün dekarlı dağ manzarası önünde araba çekimi gibi).

Her iki yönde de elde edilmek istenen sonuçlar, artık gelişen bilgisayar teknolojisi veamaca yönelik hazır bulunabilen çeşitli fotoğrafik görüntülerin yardımıyla kolaylıklauygulanabilmektedir.

33

2.3.2. Genel Fon Işıklandırması

Fon, görüntüdeki boş alanı (negatif alan) oluşturur. Bu yüzden, fonun parlaklığıdeğiştirildiğinde, fotoğraf içindeki negatif alanın vuruculuğu da değiştirilmiş olur. En çokkullanılan biçimiyle, fon ışığı konu ile fon arasındaki uzaklığın orta noktasında, kısa birayağa yerleştirilmiş küçük bir ışık selidir (flood ışık). Görevi konu ile fon ayrımını ortayaçıkarmaktır.

Fon, modelin yüzü ile aynı yoğunlukta aydınlatılmalıdır. Böylece, konu ile fonarasında, bitmiş bir fotoğrafta konuya gözle bakarken görülebilen ışık şiddeti dengesi eldeedilir. Örneğin, ana ışık konudan 120 cm uzaktaysa, aynı şiddette bir ışığın yine 120 cmuzaktan fonu da aydınlatması gerekir. Ancak, fonu aydınlatan ışık kaynağının modelietkilememesine dikkat edilmelidir.

Fon ışığının konacağı noktanın belirlenmesi, etkisinin gözlemlenmesiyle yapılır. Fonışığını yerleştirirken, ışık önce kameraya doğru yönlendirilir. Bu durumda, modelingölgesinin kamerayı tümüyle kaplaması ve modelin arkasında hiçbir yerden ışık kaynağınıngörülmemesi gerekir. Sonra fon ışığı 180 derece çevrilerek gerekli ayarlama da yapılır.Yeterli ve etkili bir parasoley ile kameranın görmediği alanlarda kullanılacak siyah perdeler,iç parlamanın azaltılmasında etkili olurlar.

Fon, biçimine bağlı olarak çeşitli biçimlerde aydınlatılabilir. Düz bir sonsuz fonuaydınlatmak için, birbirine çapraz olacak biçimde kullanılan iki tane ışık seli yeterlidir. Foniçbükey ise, tek bir lamba kullanılarak kolaylıkla aydınlatılabilir.

Konu-fon uzaklığı oldukça önemlidir. Fonun renginin modeli etkilememesi, net alandışına atılarak ayrıntılarının belirsiz duruma gelmesi, modelin gölgesinin fotoğraftagörülmemesi için, model fondan 1,5-2 m kadar öne alınmalıdır.

2.4. Portre Çekimlerinde Mekânın Fon Olarak Kullanılması

İnsanları doğal çevrelerinde fotoğraflarken, arka plan için çok değişik malzemelerkullanılır. Bir ressamın çalışma ortamında gerçekleştirilecek portre çekiminde, ressamındaha önce yaptığı ve duvarına astığı bir tuval, fotoğrafçı için enteresan bir fon olabilir.Bunun gibi, kütüphanesinde kitap okuyan birini fotoğraflarken, kitap dizilerini fon olarakkullanmak akıllıca bir seçim olabilir. İyi bir portre fotoğrafçısı, çok etkili bir modelbulduğunda, fonu istediği bir noktaya taşıyamadığı sürece, deklanşöre basmaz. Portrefotoğrafında asıl amaç, modelin kişiliğini fotoğrafa yansıtmaktır. Sade ve model ile uyumluhâle getirilmiş bir fon önünde çekilen fotoğraf amacına ulaşacaktır.

34

Fotoğraf 2.16: Aliye Berger, Fotoğraf: Ara Güler

Açık hava portre fotoğrafçılığında, doğanın oluşturduğu fonların, stüdyo fonları ilekıyaslığında, çok farkı oldukları göze çarpar. Doğal ışıkta fon seçimi, portre fotoğrafçısınınyaratıcılığını ve performansını göstereceği alanların başında gelir. Doğada insan çalışırkengözetilmesi gereken en hassas konu ise, manzaranın portreyi ikinci planda bırakmatehlikesidir. Böyle bir ortamda etkili portre fotoğrafına ulaşmak, sanıldığı kadar kolaydeğildir. Doğal ortamı fon olarak düşünmek ve modeli öne çıkartacak sınırlı alan derinliğikullanmak, manzaranın etkisini ikinci planda bırakacaktır.

Fotoğraf 2.17 Ami Vitale, “Keşmir, Sorunlu Cennet”

Model ile fon arasında iyi bir denge kurmak, başarılı portre fotoğrafı için birzorunluluktur. Fonun uzakta olması, modeli öne çıkarır ve arka planın etkisini azaltır. Etkisiazalmış olan fon, portre fotoğraflarında her zaman tercih edilir. Model – fon mesafesininfotoğraftaki etkisini değiştirmek, fotoğrafçının isteği, teknik donanım ve ışığın şiddetinebağlı olarak gerçekleşir. Açık diyafram kullanarak, karışık bir fonu iyice netsizleştiripmodelin öne çıkması sağlanır.

35

Fotoğraf 2.18: Tele objektifle çekilmiş bir an fotoğrafı

Ayrıca, sade bir fon önünde, geniş açı objektif veya kısık diyafram kullanarak modelile arka plan ilişkisi kurulmuş olur. Doğal ışık altında daha dramatik fonlar kullanmak damümkündür. Özellikle gün batımında, gökyüzü sarı, turuncu, kırmızı renklere bürünür.Böyle bir arka plan önünde modeli, aydınlatan doğal ışık yeterli olmayabilir.

Fotoğraf 2.19: Yalçınlar Fotoğraf Yarışması 2.’si Reha Bilir

Çarpıcı bir fon önünde, yarı siluet portre fotoğrafının ötesine geçmek için dolgu flaşıkullanmak gerekebilir. Fotoğraf tekniğine hâkim olan insanlar, böyle bir fotoğrafın dolguflaşı kullanarak elde edildiğini kolaylıkla anlarlar. Aynı şekilde, “mavi saat“ diyeadlandırılan zamanlarda hem fon, hem de model, mavi ışığın hâkim olduğu ortamdagörüntülenir. Baskın mavi renk, fotoğrafta oldukça hoş bir atmosfer yaratmış olur.

36

Mavi saati kullanmak ve mavinin hâkim olduğu bir portre çekmek isteyenler, güneşinbattığı ve kızıllığın olduğu bölgeyi arkalarına alarak çekim yapmalıdırlar. Mavi saatte çekimyapılan ışığın şiddetinin azalacağını hesaba katmak ve modeli hareket etmemesi konusundauyarmak gerekir.

Fotoğraf 2.20: Dolgu flaş

Portre fotoğrafında, çekim anında makineye yakın olan model ve uzakta olan arkaplanın, fotoğrafta üst üste çakışacağı gerçeğini çok iyi kavramak gerekir. Fotoğrafçı, üçboyutlu olan görüntünün iki boyuttaki etkisini daha deklanşöre basmadan görebilecekyetenekte olmalıdır. Fotoğraf çekildikten sonra model ile fon, aynı düzlemde üst üste gelir.Model-fon örtüşmesi uyum içinde gerçekleştirilen çekimde, model ön plana çıkar ve etkilibir fotoğraf elde edilir.

37



Arka planı oluşturmak için gerekliekipmanlarınızı hazırlayınız.

Kumaş, perde, projektör perdesi vb.malzemeyi alınız.

Malzemenizi fon oluşturmak istediğinizbölüme (kapı olabilir) geriniz.

Modelinizin oturacağı tabure, sandalye veyakoltuğu oluşturduğunuz fonun önüneyerleştiriniz.

Fonu aydınlatacak ışık şartlarınıhazırlayınız (pencere ışığı,fotoflood lamba vb.).

Şartlara uygun malzeme seçiniz. Hangi ışığı (doğal, yapay) kullanmanız

gerektiğine karar veriniz. Işık şartlarına göre hangi özellikte film

kullanacağınıza karar veriniz.

Işığın yönünü inceleyiniz.

Çekim için uygun ışık koşullarının olduğundanemin olunuz.

Işık koşullarına göre flaş kullanıpkullanmayacağınıza karar veriniz.

Işık ortamı yeterli değilse yüksek İSO (ASA)değerli film tercih ediniz.



Dikkati dağıtacak arka plandan kaçınınız. Bakış açınızı belirleyiniz.

Objektifinizi seçiniz.

Arka planı flulaştırmak için alan derinliğiniayarlayın.

Çekim ortamında titiz ve düzenli olmayadikkat ediniz.

Yatay ya da dikey formatta çekimyapacağınıza karar veriniz.

Modelinizi tabure, sandalye veyakoltuk üzerine oturtarak pozverdiriniz.

Çekim yapacağınız kişilere karşı güler yüzlüolunuz.

Fotoğrafını çekeceğiniz kişilerle iletişimkurunuz.

Çekiminizi yapınız. Dikkatli olunuz.


38

KONTROL LİSTESİ


1- Arka planı oluşturmak için gerekli ekipmanlarınızıhazırladınız mı?

2- Fonu aydınlatacak ışık şartlarını hazırladınız mı?

3- Işığın yönünü incelediniz mi?


5- Objektifinizi seçtiniz mi?

6- Modelinizi tabure, sandalye veya koltuk üzerine oturtarakpoz verdirdiniz mi?

7- Çekiminizi yaptınız mı?

DEĞERLENDİRME


39



Aşağıdaki cümleleri dikkatle okuyunuz. İfadede belirtilen fikir doğru ise cevapkâğıdınızda ilgili maddenin önüne (D), yanlış ise (Y) harfi yazınız.

1- ( ) Arka plan göz alıcı bir yapıda ise öndeki portre ile yarışır duruma gelir veportrenin etkisini zayıflatır.

2- ( ) Stüdyo portreciliğinde beyaz sonsuz fon, iyi bir aydınlatma ile grinin değişiktonlarına dönüştürülür.

3- ( ) Doğal ışık yardımı ile yapılan portre çekimlerinde, fonda grinin değişik tonlarıelde edilebilir.

4- ( ) Özellikle, siyah tenli modellerin, beyaz fon önünde çekimi çok zordur ve aşırıözen göstermeyi gerektirir.

5- ( ) İnsanları doğal çevreleri içinde görüntülerken, gerçek yaşamlarındaki fiziksel vesembolik unsurlar fon olarak kullanılamaz.

6- ( ) Dış mekân çekimlerinde, bulutsuz havalarda, mavi gökyüzü çok sıklıkla fonolarak kullanılır.

7- ( ) Portre fotoğrafında kompozisyon oluştururken, modelin elbise rengi ile fonrenginin uyumlu olup olmadığı önemli değildir.

8- ( ) Fon renginin, modellerin yaşları ile de doğrudan ilgisi vardır. Gençler veyetişkinler için siyah, yeşil, koyu kırmızı veya kahverengi fon kullanmak uygunken,çocuk portreleri için genellikle mavi ve beyaz fonlar daha etkili sonuç verir.

9- ( ) Renkli filmde, hem konunun cildine hem de giysilerinin renklerine uygun bir fonseçilmesine gerek yoktur.

10- ( ) Soğuk renkli fonlar yüz kenarlarında renk yansıması yaparak sağlıklı birgörünüm verirler. Model bu tür bir fon önüne yerleştirildiğinde, fondan ayrılarakyalnız bırakılır ve böylece karakter çalışması için kolaylık sağlar.

Aşağıda verilen cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazarakcümleyi tamamlayınız.

11- ……..….. renkten oluşan fon, kompozisyonları daha etkin ve güçlü bir hâle getirir.Dokuların ve ayrıntıların yeterince ortaya çıkması için ……..…. renk önünde bulunanmodelin yanal ışıkla aydınlatılması daha etkili bir portre fotoğrafı sağlar.

12- ………….. renkli fon, portre fotoğrafında yüzün rengi ile kontrast bir yapıiçerdiğinden, yüz çok daha canlı bir hâle gelir.


40

13- Doğal ortamı …….…….. olarak düşünmek ve modeli öne çıkartacak sınırlı alanderinliği kullanmak, manzaranın etkisini ikinci planda bırakacaktır.

14- “…….. …..……. “ diye adlandırılan zamanlarda hem fon, hem de model, mavi ışığınhâkim olduğu ortamda görüntülenir. Baskın mavi renk, fotoğrafta oldukça hoş biratmosfer yaratmış olur.

15- Portre fotoğrafında fonun etkisini azaltmak için alan derinliği azaltılmalıdır. Alanderinliği, üç faktöre bağlı olarak değişir. Bu faktörler; kullanılan objektifin ………..……………., ……………… değerleri ve konuya olan ……….…..tır.

16- Düz fonlar; …….. ….…… fonlardır. Düz fon, siyahtan beyaza herhangi bir renkolabilir. Seçilen düz fonlar dikkatin konunun üzerinde yoğunlaşmasını sağlar.

17- ……….…… gölgelendirmeyi elde etmenin en iyi yolu, fonu doğrudan bir noktasalışıkla aydınlatmaktır.

18- ……….…… gölgelendirme, hâle etkisini verir, modelin başı çevresinde bir ışıkhalkası vardır. Moda fotoğrafçıları etkileyici, cazip bir görünüm yaratmak içingenellikle bu tür gölgelendirmeyi seçerler.

19- Fon, modelin yüzü ile aynı ……….…… aydınlatılmalıdır. Böylece, konu ile fonarasında, bitmiş bir fotoğrafta konuya gözle bakarken görülebilen ışık şiddeti dengesielde edilir.

20- Fon ana konudan dört kat daha parlak bir ışık şiddeti ile aydınlatıldığında, uygun bir……………… fon elde edilmiş olur.


DEĞERLENDİRME


41


Bu faaliyette verilecek bilgiler doğrultusunda, portre fotoğrafçılığında ışık kullanımı,önemi, çeşitleri, kullanılan yardımcı aksesuarlar ve ışık yönlerini öğrenerek, portre çekimiiçin gerekli ışığı hatasız hazırlayabileceksiniz.

Portre fotoğrafçılığında kullanılan ışık ve aydınlatma tekniklerini, yardımcıaksesuarları, ışık yönlerini İnternet, kaynak kitaplar ve dergilerden araştırarakarkadaşlarınızla paylaşınız.

Stüdyoları gezerek stüdyoda kullanılan ışık kaynakları ve aksesuarlarla ilgilibilgi edininiz.

Farklı ışıkların (stüdyo ortamı, sokak lambaları, gün ışığı, modelin bulunduğuortam vb. ) fotoğraftaki etkilerini inceleyiniz.

Aile ve akrabalarınızın portre fotoğraflarını toplayarak, ışık, dekor, fon, çekimortamı veya doğal ortamlarını sorgulayıp rapor hâlinde sununuz.

3. PORTRE FOTOĞRAFÇILIĞINDA IŞIKKULLANIMI

Fotoğraf 3.1: Farklı ışık ortamlarında çekilmiş fotoğraflar

3.1. Önemi

Bir portre fotoğrafının iki değişkeni vardır: model ve ışık.

Stüdyoda kullanılan yapay ışıklandırmanın ana amacı, model üzerinde doğal ışığınözelliklerine benzer etkiler yaratmaktır.


AMAÇ

ARAŞTIRMA

42

Portre çekiminde başarılı bir sonuç alabilmek için doğadaki ışığın insan formuüzerinde oluşturduğu ton değerleri, ışık-gölge dağılımı, parlaklık, renk vb. özelliklerinindikkatle incelenmesi gerekir. Yapay ışıkların doğal ışığa benzer biçimde sert –yönlü ya dayaygın- yumuşak kullanılması fotoğrafçının yaklaşımına, modelin fiziksel ve karakteristiközelliklerinin gereksinimine göre değişir. Işığın değişik amaçlar için denetimli kullanımı ise,teknik bilgi birikimi ve beceri gerektirir. Onu genişletmek, kısaltmak, yok etmek, öneçıkartmak, geri plana atmak, belirginleştirmek, parlaklığını ve doygunluğunu değiştirmektümüyle fotoğrafçıya bağlıdır.

Fotoğraf 3.2: “Commercial Photo Series” Japan

Fotoğrafçının amacı modelini en iyi biçimde görüntülemektir. Işıklandırmayöntemlerinin belirli bir kuralı yoktur. Her modelin değişik yapı ve karakter özelliği olduğugibi, fotoğrafçının yaklaşımı da değişkenlik gösterir. Belgeleme dışında bir amaç taşıdığında,yalnızca hoş bir ışık-gölge çalışması yetersiz kalır. Aynı zamanda modelin kişiliğini vefotoğrafçının bakış açısını da yansıtarak estetik ve duygusal bir anlatım içermeli, seyredenkişide belli bir duygu ve düşünce uyandırmalıdır.

Yapay ışığın kullanımını öğrenmek için, başlangıçta yalnızca bir ışık kaynağıylaçalışılması ve model üzerinde yarattığı etkilerin görülmesi zorunludur. Tek ışık kaynağınınyarattığı ışıklı ve gölgeli bölgelerin boyutları ve sınırları, oluşturdukları biçimler titizlikleincelenmelidir (Aynı zamanda, güneş ışığı ile yapılacak gözlemlerde oldukça yararlıolacaktır). Bu inceleme, kontrastın büyük olduğu durumlarda daha da önem taşır. Oluşangölgeler ışık kaynağının yönünü belirler, gölge kenarları ise ışık kaynağının konuya olanuzaklığı ve şiddeti hakkında bilgi verir.

3.2. Etkileri

Portre fotoğrafçısının amacı modelini idealize etmektir. Bu amaca ulaşmak içinkullandığı araçlar arasında poz verme, kamera açısı ve yaklaşımı, ışıklandırma ve rötuş yeralır; ancak bunlar arasında en yararlı ve güvenilir olanı ışıklandırma faktörüdür.

İnsanın yüz ifadesi çok değişkendir. Portre çekiminde yüzdeki istenen ifade anınıyakalayıp görüntülemek en önemli noktadır.

43

Fotoğraf 3.3: Fotoğraf, Bahtiyar Utku

Doğru ışıklandırma gerçekliği yaratır. Bir fotoğrafın aydınlık bölümlerinin ışıkyansıttığı dolayısıyla ön plana çıktığı, karanlık bölümlerinin ise ışık yuttuğu ve dolayısıyladaha geri plana kaydığı kuramından hareket ederek yüksek ışıkları yüzün beş ön planıüzerine (alın, burun, çene, iki yanak) yöneltip yüzün kenarları ile boynu gölgede bıraktığınızzaman modele göze hoş görünen bir üç boyutluluk kazandırmış olursunuz.

Fotoğraf 3.4: Sony fotoğraf yarışması

Işıklar modelin idealize edilmesine yardımcı olur. Yüz kusurları bir gölge içindebaşarıyla yok edilebilir, geniş bir burun kısa ışıklandırma ile inceltilebilir. Portre fotoğrafınınen önde gelen temel prensibi yalnız bir tek etkili ışığın bulunması diğer ışıkların bunayardımcı olarak kullanılmasıdır. Bu yüzden modelin pozisyonuna bağlı olarak anahtar ışığınyeri ve karakteri portre fotoğrafçısı için çok önemlidir.

44

3.3. Çeşitleri

Ana Işık:“Anahtar Işık”, “Form Işığı”, “Model Işığı”, “Temel Işık” adlarıyla da tanımlanır.

Genel olarak geniş, yaygın ve yumuşak bir etki veren ışıklar (flood light: ışık seli) kullanılır.Konuya hakim olan ışıktır. Modelin gözbebeğinde parlama oluşturur. Işığın yumuşak etkisicilt dokusunu ve rötuş gereğini azaltır. Kadın-erkek tüm portreler için rahatlıkla kullanılır.Kişisel bir seçim olarak, özellikle erkek portresi çekiminde yüzdeki karakteristik hatlarıortaya çıkarmak için sert bir ana ışık kullanılabilir.

Fotoğraf 3.5: Ana ışık etkileri

Dolgu IşığıYumuşatılmış bir ışıktır. Kameranın yanında, objektif ile aynı yükseklikte veya bazen

de ana ışığın karşı yönünde yer alır. Yüz üzerinde düz, homojen, gölgesiz bir aydınlanmasağlar. Ana ışığın yarattığı gölgeleri yumuşatarak kontrastı denetler.

Saç IşığıPortrenin saçına uygulanan ışıktır. Saçlara ayrıntı vermek için kullanılan bu ışık aynı

zamanda konu ile fon ayrımını sağlar. Başın tam üstünde ya da baş hizasında sağa veya soladoğru yönlendirilen küçük bir spot ışığıdır. Her zaman gerekmeyebilir.

Arka IşıkBaşın tam arkasından veya biraz üzerinden verilerek modelin fondan ayrılmasını

sağlar. Özellikle koyu renk giysili erkeklerin omuzlarına arkadan düşürülerek fondanayrılmasını sağlayan bir ışık türüdür. Yüzün dış kenarını aydınlatarak erkeksi görünümükuvvetlendirir. Aynı zamanda saça ayrıntı verir. Kadınlarda saç çevresinde ışıklı bir çizgioluşturarak hoş bir görünüm sağlar.

Fon IşığıPortrenin arkasındaki fon rengini belirtmek için model ile fon arasına yerleştirilen

küçük bir ışıktır. Modeli fondan ayırmak, öne çıkarmak amacıyla kullanılır.

Yansıtılan Işık ( Bounce Light)Bu tür aydınlatma için, ana ışık modelin karşısındaki yansıtıcıya doğru yönlendirilir ve

buradan geriye; modele yansıtılır. Modele düşen ışık, yumuşak ve gölgesizdir. Genellikledolgu ışığı kullanılmaz. Ya da yalnızca gölgeleri biraz daha yumuşatmak amacıyla (modelin-ana ışığa göre- karşı yönünden) yansıtıcı bir yüzey kullanılır.

45

Doğrudan IşıkGeniş aydınlatmadan türetilmiştir. Ana ışık, yüksekte duran ve yansıtıcısız bir ışıktır.

Modelin üstüne güneş ışığı gibi gelir. Genellikle, modelin yüzünün kameraya dönük tarafınayönlendirilir. Yansıtılan (bounce) ışıktan daha yönlü olup ışık-gölge ayırımı da dahabelirgindir. Dolgu ışığı bir başka kaynak ile ya da geniş yansıtıcılarla sağlanır.

Dolaylı IşıkIşık, kaynağından çıktıktan sonra yansıtıcı bir yüzeyden sekerek model üzerine düşer.

Yansıtıcı yüzeyin özelliğine göre ışığın etkisi değişir. Örnek, şemsiye ışığı, yansıtılan(bounce) ışık.

Pencere IşığıDar aydınlatmanın çok kullanılan bir türüdür. Genellikle gün ışığı ve elektronik flaş

bileşiminden oluşur. Doğal, yumuşak ve low-key bir portre elde edilir. Model gün ışığı ileaydınlanmış bir pencerenin kenarına oturtulur. Dolgu ışığı ya kamera üzerinde ya dakameraya yakındır ve pencere ışığının yarısı kadar bir şiddete sahiptir. Eğer renkli film ileçalışılıyorsa kullanılan yapay ışığın renk ısısının, pencereden gelen doğal ışık iledengelenmiş olmasına dikkat edilmelidir.

Bölen Işık (Split Light)Ana ışık modelin yüzünün tam yarısını aydınlatmaktadır. Dar aydınlatmanın bu çeşidi

“parçalı ışık” ya da “yan ışık” olarak da bilinir. Çok seyrek olarak kullanılır. Kullanıldığındada oldukça düşük low-key aydınlatma oluşturur. Yüzün gölgeli tarafındaki yüz hatlarınıgizler ya da çok geniş bir burnu daraltır.

Tavan SektirmesiSektirme ışığın en çok kullanıldığı türüdür. Kamera üzerine takılmış elektronik flaşın

tavana çevrilmesiyle oluşturulan bu ışık, yumuşatılmış “kelebek ışığı” etkisi verir. Dolguışığı, çene altına yerleştirilmiş beyaz yansıtıcılarla sağlanır. Bu tür kelebek ışığının olumsuzyanları, beyaz tavan gereksinimi ve modelin gözlerinde anlatımı kuvvetlendirecek olanparlak noktaları yaratmamasıdır. Flaşın üstüne yerleştirilecek 7.5x12.5 cm boyutlarındabeyaz bir kart, tavandan sektirilen ışıkların bir kısmını yakalayıp modele yansıtarak gözlerdeküçük parlamalar oluşturabilir.

Geniş AydınlatmaModelin yüzü kamera doğrultusuna 45 derecelik bir açı ile dururken, ana ışık yüzün

kameraya dönük tarafını bütünüyle aydınlatır. Her ne kadar bu tür ışık yüz dokusununbelirginliğini azaltsa da ince ve dar yüzlerin genişletilmesinde düzeltici olarak kullanılır.

Dar AydınlatmaAna ışık yüzün kameradan uzak tarafını tam olarak aydınlatır. Bu tür aydınlatma

genellikle kadın ve erkek ortalama oval yüz için kullanılır. Geniş aydınlatmaya göre yüzhatlarını biraz daha belirgin hâle getirir. Kadınlarda zayıf bir dolgu ışığı ile kullanılarakgüçlü veya erkeksi bir atmosfer yaratır. Low-key fotoğraflar için uygundur.

46

Ayrıca yüzü daraltılmış gibi gösterdiğinden yuvarlak yüzlerde düzeltici olarakkullanılır.

Rembrandt AydınlatmaAna ışık, yüzün kameranın uzak tarafından verildiğinde elde edilir. Yüzün yakın

tarafındaki gölgeli kısmında tepesi aşağı doğru bakan ışıklı bir üçgen oluşur. Ünlü Hollandalıressam Rembrandt’ın modellerini resmederken kullandığı ışık türüdür.

Kelebek (Butterfly) AydınlatmaAna ışık yüzün tam karşısına ve yukarıya yerleştirilir. Oluşan burun gölgesi burun ile

aynı hizada ve dudağın hemen üstünde yer alır. Normal, oval yüzler ve özellikle gençkadınların moda çekimleri için uygundur. Erkeklerde, kulakların üstünü gereksiz bir biçimdeortaya çıkardığı için pek kullanışlı değildir.

Açılı IşıkYüzün hatlarını ve derinliğini ortaya koyan, yatayda 30-60 derece, düşeyde 10-45

derece arası gelen ışıktır. Böylece yüzün bir kısmı aydınlıkta, bir kısmı gölgede kalır.Gölgeli yanakta ışıklı bir üçgen oluşur. Tipik bir Rembrandt ışığıdır.

90 Derece Kenar AydınlatmasıÇekim sırasında dik olarak yapılan bu aydınlatma cilt dokusunu belirginleştirerek

güçlü ve dramatik bir anlatım sağlar. Etki ışığı olarak uygundur. Karakter anlatımındakullanılır.

Ters AydınlatmaIşığın kamera aksına göre 90 derecenin üstünde bir açıyla kullanımıdır. Bu da bir etki

ışığı olarak kullanılır.

Çevre IşığıKonu etrafında parlak bir ışık çizgisi, halesi yaratan etki ışığıdır. Grafik bir vuruculuk

sağlaması bakımından oldukça güçlü bir etkisi vardır.

Şemsiye IşığıIşığın çeşitli konumlarına uygun olarak veya tavandan, konuya doğru 40-45 derecelik

bir açıyla sarkıtılarak kullanılır. İç yüzeyleri mat beyaz ya da metalik yansıtıcı bir yüzeylekaplı olan şemsiyeler flaş ışığını geri sektirerek oldukça yaygın, yumuşak bir ışık yaratırlar.

Işık Kutusu (Soft Box)Özellikle yumuşak bir ışıklandırma amacıyla, pencereden gelen ışığa benzer bir

aydınlanma elde edebilmenin yolu, geniş ışık kutuları kullanmaktır. Yönü ayarlanabilen buışık kutularının iç duvarları beyaz ya da metalik olabilir. Portreler için oldukça uygun biraydınlanma sağlar.

47

3.4. Işığın Karakterleri

3.4.1. Sert Işık

Işık kaynağının büyüklüğü fotoğrafı inanılmaz derecede etkileyen faktörlerden biridir.Küçük bir ışık kaynağından gelen demetler paralel olduğu için gölge ve aydınlık alanlararasında keskin sınırlar vardır. Aydınlık ve karanlık arasındaki keskin ayrım güçlükompozisyonlar yaratmaya yardımcı olabilir.

Daha detaylı bilgi için Grafik ve Fotoğraf Alanının Fotoğrafta Işık ve Renk Denetimiile Işık ve Renk Oluşumu modüllerine bakınız.

3.4.2. Yumuşak Işık

Doğal ortamda bulutlu havalar ve açık gölgelerdeki ışık portre çekimi için idealdir.


3.5. Portre Fotoğrafında Kullanılan Yardımcı Araçlar

Şekil 3.1: Fotoğrafta kullanılan yardımcı araçlar

3.5.1. Yansıtıcılar

Yansıtıcılar ışığın modele yönlendirilerek aydınlatılmasını sağlar. Yansıyan ışık,kullanılan yansıtıcının yüzeyine göre değişik özellikler gösterir.

Beyaz renkli yüzeyler yumuşak, metalik yüzeyler ise sert ışık verirler. Altın renkliyüzeyler ise sıcak bir ışıldama yaratır. Diğer renkler kendi tonlarını taşıyan yansımalarverirler. Yansıtıcı yüzeyler aynı zamanda ana ışığın oluşturduğu gölgeleri kontrol etmeyeyararlar. Modelin gölgeli tarafına yerleştirilecek beyaz bir yansıtıcı gölge tonlarını açar,siyah bir yansıtıcı ise gölgeleri daha da koyulaştırır.

48

3.5.2. Yayıcılar

Işık yayıcı (difüzer) olarak kullanılırlar. Aydınger gibi ışık geçiren bir kâğıt, müslinkumaş ya da benzeri malzeme bu iş için uygundur. Bir ışık kaynağı önünde yayıcı birmalzeme kullanıldığında, ışık kaynağı ile konu arasındaki uzaklığın hangi noktasında yeralacağı ışık dağılımını belirlenmesi bakımından önem taşır.

Yayıcı kullanmanın ana amacı ışık kaynağının çapını büyütmektir. Çünkü ışıkkaynağının çapı konuya göre ne kadar büyük olursa, konu üzerine yaratacağı aydınlatmanınkontratsıda o kadar düşük olur. Düşük kontrast ise portre çekimlerinde oldukça sık kullanılır.Bu nedenle, herhangi bir yayıcı ışık kaynağının tam önüne yerleştirildiğinde yalnızca ışığınşiddetinin azalmasını sağlayacak ve istenilen kontrast değişiklikleri için yetersiz kalacaktır.

Fotoğraf 3.6: Fotoğrafta kullanılan yardımcı araçların etkileri

3.5.3. Parasoley

Bazı durumlarda objektife gelen ters ışıklar iç yansıma yaratarak sisli bir görüntü (fog)oluşmasına neden olur. Buna engel olmak için parasoley kullanılır.

Fotoğraf 3.7: Parasoley kullanımı

3.5.4. Deklanşör Kablosu

Çekim anında deklanşöre basıldığında, makinenin sallanması görüntünün netliğinibozabilir. Deklanşör kablosu bu sorunu gidermek için kullanılan uygun bir aksesuardır.

49

3.5.5. Kamera Ayağı

En az fotoğraf makinesi kadar önemli olan bir başka malzemede iyi ve güçlü birayaktır. İyi bir ayak, makinenin sallanmasını önlediği gibi aynı zamanda onu 2,5 m’ye kadarherhangi bir yükseklikte tutmaya ve herhangi bir yöne doğru eğmeye de yarar.

3.6. Portre Fotoğrafında Işığın Yönleri

3.6.1. Cephe Işığı

Genellikle stüdyo fotoğrafçılığında ana ışık kaynağının yaratmış olduğu gölgelialanları yok etmek için kullanılır. Bu tip bir ışık çekilecek objede herhangi bir derinlik hissi,doku ve fotoğrafik bir etki vermeyeceği için, pek fazla tercih edilmez.

Ancak portre çekimlerinde, anahtar ışık kaynağından dolayı ortaya çıkan gölgeleriyumuşatmak için ideal ışık tipidir. Şiddeti, genellikle anahtar ışık kaynağından 1 stop kadardüşüktür. Aynı şekilde, cephe ışık kaynağı ne kadar yan olursa yüzün diğer tarafının gölgedekalış oranı da o kadar artar. Cephe ışığı, fotoğrafı çekilecek kimseye tam karşıdan, fotoğrafmakinesi pozisyonundan verilmez. Çünkü bu şekilde düz gölgesiz bir aydınlatma yapılmışolur. Genel olarak, cephe ışığı kaynağı pozisyonu konuya göre 45 derece yan ve 45 dereceyukarıdır. Bu durumda konunun karakterinin belirlenmesi için, gölge kısımların kalmasıgerekiyorsa, bu kısımlar gölge olarak bırakılır. Yine konunun karakterinin belirtilmesibakımından gölge kısımların da aydınlatılması isteniyorsa, bu durumda yardımcı ışıklarla bugölgeler eritilir. Bunun amacı, aydınlatma kontrastını konu karakterine göre ayarlamaktır.

Örneğin, bir erkek için normal olan 1/3‘lük bir konu kontrastı bir kadın için çokaşırıdır. Kadınlarda bu kontrast oranının daha düşük olması gerekir. Çocuk fotoğraflarındaise gölgelerin daha da yumuşak olması gerekir.


50

3.6.2. Yanal Işık

Işık, objenin üzerine yandan geldiği için, rölyef etkisi yaparak dokuların ve sınırlarınınortaya çıkmasını sağlar ve form etkisi verir. Yandan aydınlatma, önden aydınlatma gibigünlük hayatta karşılaşabileceğimiz bir aydınlatma türüdür.


3.6.3. Tepe Işığı

Işık yukarıdan geldiği için, tüm gölgeler aşağı doğru uzar belli konumlarda belirli biresneklik sağlar. Öğle güneşi buna verilecek en iyi örnektir.


3.6.4. Ters Işık

Işık konunun arkasından fotoğraf makinesine doğru yöneldiği zaman, bütün gölgelerfotoğraf makinesinin üzerine düşer. Bundan dolayı, objenin tümü gölgede kalır. Işık kaynağıkonunun tam arkasında olduğu zaman, ışığın varlığını ortaya koyan tek şey konununetrafında meydana gelen ışıklı çizgidir.


3.6.5. Alttan Işık:

Konuların alttan aydınlatıldığı şekildir. Doğada mevcut olmayan bir aydınlatmadır. Butip aydınlatma doğal olmayan teatral etkiler yapar. İyi kullanılması zordur. Çünkü garip,gerçek olmayan fantastik etkiler oluşturur ve bunlar zorlama bir ifade taşır.


51



Işık ortamını oluşturunuz.

Ne tür bir aydınlatmaya gereksinimduyduğunuza karar veriniz.

Stüdyo ortamında yapay ışık kullanırken kaçışık kullanacağınıza ve ne güçte olacağınakarar veriniz.

Gölgelere dikkat ediniz ve gölge çatışmasınıengelleyecek önlemleri alınız.

Çekim ortamını inceleyiniz


Kompozisyonu hazırlayınız. Bakış açınızı belirleyiniz. Fotoğraf çekim kurallarına dikkat ediniz. Çekim ortamında titiz ve düzenli olmaya

dikkat ediniz.

Işığın yönünü inceleyiniz.

Çekim için uygun ışık koşullarınınolduğundan emin olunuz.

Stüdyo ortamında kaç ışık kullanacağınıza vene güçte olacağına karar veriniz.

Işık ortamı yeterli değilse yüksek İSO (ASA)değerli film tercih ediniz.

Modelinize uygun pozu verdiriniz.

Fotoğrafını çekeceğiniz kişilerle iletişimkurunuz.

Modelinizle sohbet ederek rahatlamasınısağlayınız.

Fon rengini seçiniz.

Dikkati dağıtan arka plandan kaçınınız. Yatay ya da dikey formatta çekim

yapacağınıza karar veriniz. Bakış açınızı ayarlayınız. Göz seviyesinden çekim yapmaya özen

gösteriniz. Yüksek ya da düşük açıları deneyiniz. Çekim yapacağınız kişilere karşı güler yüzlü

olunuz.


52

KONTROL LİSTESİ


1. Işık ortamını oluşturdunuz mu?

2. Çekim ortamını incelediniz mi?

3. Işığın yönünü incelediniz mi?

4. Modelinize uygun pozu verdirdiniz mi?

5. Fon rengini seçtiniz mi?

DEĞERLENDİRME


53




1- ( ) Stüdyoda kullanılan yapay ışıklandırmanın ana amacı, model üzerinde doğalışığın özelliklerine benzer etkiler yaratmaktır.

2- ( ) Portre çekiminde yüzdeki istenen ifade anını yakalayıp görüntülemek en önemlinoktadır.

3- ( ) Arka ışık, modelin gözbebeğinde parlama oluşturur. Işığın yumuşak etkisi ciltdokusunu ve rötuş gereğini azaltır.

4- ( ) Arka ışık, başın tam arkasından veya biraz üzerinden verilerek modelin fondanayrılmasını sağlar.

5- ( ) Yansıtılan ışık ( Bounce Light), modele düşen ışık, sert ve gölgelidir.

6- ( ) Yansıtıcılar ışığın modele yönlendirilerek aydınlatılmasını sağlar.

7- ( ) Yayıcı kullanmanın ana amacı ışık kaynağının çapını küçültmektir. Çünkü ışıkkaynağının çapı konuya göre ne kadar küçük olursa, konu üzerine yaratacağıaydınlatmanın kontratsıda o kadar yüksek olur.

8- ( ) Alttan aydınlatma; konuların alttan aydınlatıldığı şekildir. Doğada mevcutolmayan bir aydınlatmadır. Bu tip aydınlatma doğal olmayan teatral etkiler yapar.

9- ( ) Portre çalışmasının yapılması sırasında güçlü ve pahalı ışık kaynaklarına gerekvardır.

10- ( ) Fazla karanlık ya da fazla aydınlık fonlar önünde flaş kullanılmalıdır.

Aşağıda verilen cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru kelimeleri yazarakcümleyi tamamlayınız.

11- Bir portre fotoğrafının iki değişkeni vardır: ……….. ve ………….

12- Portre fotoğrafçısının amacı modelini ……………. etmektir. Bu amaca ulaşmak içinkullandığı araçlar arasında poz verme, kamera açısı ve yaklaşımı, ışıklandırma ve rötuşyer alır.

13- ……… ..……; “Anahtar Işık”, “Form Işığı”, “Model Işığı”, “Temel Işık” adlarıyla datanımlanır. Konuya hakim olan ışıktır.

14- ……...… Işığı; ana ışığın yarattığı gölgeleri yumuşatarak kontrastı denetler.

15- …….…... Işığı; portrenin saçına uygulanan ışıktır. Saçlara ayrıntı vermek içinkullanılan bu ışık aynı zamanda konu ile fon ayrımını sağlar.


54

16- …….…… Işığı; portrenin arkasındaki fon rengini belirtmek için model ile fonarasına yerleştirilen küçük bir ışıktır. Modeli fondan ayırmak, öne çıkarmak amacıylakullanılır.

17- Özellikle yumuşak bir ışıklandırma amacıyla, pencereden gelen ışığa benzer biraydınlanma elde edebilmek için kullanılan geniş ışık kutularına ……………………..denir.

18- ………..… Işığı; direkt olarak fotoğraf makinesinin arkasından ya da yanından verilenışıktır. Objede gölgeler oluşturmayacağı için, herhangi bir derinlik hissi vermez.

19- …………… Işık; ışık, objenin üzerine yandan geldiği için, rölyef etkisi yaparakdokuların ve sınırlarının ortaya çıkmasını sağlar ve form etkisi verir.

20- İnsanlara karşı, mümkün olduğu kadar, ……..…… flaş patlatmamaya özen gösteriniz.Cildin her noktası aydınlatılacağı için insan yüzünü yassı gösterir ve çehreye profilkazandıran gölgeler, oluşamaz.


DEĞERLENDİRME


55


Portre fotoğraflarının özelliklerini, kullanım alanlarını, yüz hatlarının fotoğrafaetkisini, kullanılan objektifler ve filtreleri kavrayarak, kişiye göre portre fotoğrafını tekniğineuygun çekebileceksiniz.

Farklı kullanım alanları için (moda, röportaj, aile ve grup, belgesel vb.) çekilmişportre fotoğraflarını toplayarak, ışık, kalite, dekor, fon, çekim ortamı veya doğalortamlarını, kullanılan objektifleri sorgulayıp rapor halinde sununuz.

Türkiye’deki ve dünyadaki ünlü portre fotoğrafçılarını araştırarak, çektikleriportre fotoğraflarını inceleyiniz.

4. PORTRE FOTOĞRAFI ÇEKİMİ

4.1. Portre fotoğrafının Özellikleri

Fotoğrafta portre deyimi, pek çok insanda bir kişinin başının ya da vesikalık fotoğrafçekilmesi olarak anlaşılmaktadır. Oysa portre bunları kapsamakla birlikte bireyin kimliğini,karakterini, kişiliğini, duygularını ifade eden bir özelliğe sahiptir. Bu bakımdan bazen boy,bazen büst bazen de baş çekimleri portre fotoğrafı içinde yer alır.

Fotoğraf 4.1: Salvador Dali, Man Ray


AMAÇ

ARAŞTIRMA

56

Stüdyo portrelerinde kişiler olmak istedikleri gibi yansıtılırlar. Oysa bir portreninbelgesel değer taşıması için kişinin onu tanımayı sağlayacak özellikleriyle birliktegörüntülenmesi gereklidir. Kişi etkin ya da edilgin olduğu bir anda, bir düşünceye karşıçıkarken, bir görüşü açıklarken ya da bir dinlenme anında görüntülenebilir. Önemli olan, pozvererek “nasıl çıkacağım?” kaygısıyla dolu bir yüz ifadesi takınmamış olmasıdır. Yakınarkadaşları fotoğrafa baktıklarında o kişiye özgü temel özellikleri tanıyabilmelidirler.

Fotoğraf 4.2: Çerkez Karadağ

4.1.1. Portre Fotoğrafında Estetik Yapı

Stüdyo ortamında da mekânda da en önemli ortak nokta, çekim için insanın seçilmişolmasıdır. Estetik ve fotoğraf iç içedir. Çok net bir fotoğraf çekebiliriz, eğer estetik değeri birkenara itmişseniz, böyle bir kaygı duymamışsanız, sadece konuyu tespit etmiş olursunuz.Güzelliği arayışın peşinde olmak fotoğrafın temel unsurudur.

Herkes kendine özgündür ve herkesin yüz yapısı değişiktir. Bazı kişiler güzeloldukları halde fotoğrafları çekildiğinde güzelliklerini yeterince yansıtamazlar vekendilerinin fotojenik olmadıklarını söylerler. Diğer yandan bazı kişiler çok güzel olmadıklarhalde fotoğraflarında olduklarından daha güzel sonuç verirler. Bunun sebebi insan yüzündekialın, burun ve çene kısmının eşit olmamasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca hatlarınınbelirgin olması da olumlu bir etkendir.

Herkesin yüz yapısının en iyi görüntü veren bir ya da birkaç açısı vardır. Bazıları heraçıdan iyi görüntü verir. Portre fotoğrafındaki hünerlerden biri bu görüş açısını fark edipuygun bir ışıklandırma ile kişiliğini yansıtacak şekilde portre fotoğrafını çekmektir.

Çekeceğiniz portrenin bazı oransızlıkları ya da olumsuzlukları olabilir. Örneğin,kulakları veya burnu normalden iri olması, alnın veya çenenin oransız olması gibi.

Bu durumda fotoğraf çekim açılarını değiştirerek veya portrenin bakış açısınıyönlendirerek oransızlıkları en aza indirebilirsiniz. Büyük kulakları olan kişinin kafasınıhafif yana çevirerek kulaklarının büyüklüğünü gizleyebilirsiniz.

57

4.1.2. Portre Fotoğrafında İfadenin Belirginliği ve Kişiliğin Yansıtılması

Portre fotoğrafçısının birinci amacı, kaydedilen görüntünün, çekilen kişiyi yeterliderecede yansıtmasıdır. Portrenin kişiye açık bir şekilde benzemesinin yanında, kişiliğiniyansıtması, karakterini dışa vurması, aynı zamanda estetize edilmiş olması gerekir. Bütün buözellikleri portre fotoğrafına yansıtırken de kullanılacak en etkili elemanlar vücut, el, kol,ayaklar ve yüz ifadeleridir.

Fotoğraf 4.3: Whopi Goldberg, Mark Seliger

Fotoğrafçı, portresini çekeceği modeli kısa sürede çok iyi gözlemlemeli ve yüzyapısından kişiliği ile ilgili ipuçları yakalamaya çalışmalıdır. Bu işlem için sağlıklı birgözlem, insan anatomisi ve psikolojisi konularında geniş bilgi gerektirir.

Yapılan araştırmalar, birbirinden tam olarak ayırt edilebilen sekiz alın ve kaş, bir okadar göz ve gözkapakları ile on ağız ve dudak ifade durumu olduğunu saptamıştır. İfadedurumu adı verilen bu yüz yapıları ile ifade tonları (memnun, neşeli, coşkun gibi) ve değişiktürden duygusal içerik belirten mimikleri katarak, ne kadar farklı türden ve niteliklerde yüzifadesi yapılabileceği düşününüz.

Foroğraf 4.4: August Sander

Herkes güzeldir mantığıyla hareket etmelisiniz. Güzellik kişiseldir, değişmez standardıyoktur. Bazılarının güzel kabul ettiği kimse, bazılarının hiç hoşuna gitmeyebilir.

Fotoğrafçının modeli ile kuracağı diyalogda, duruşu, modele yönelişi de çokönemlidir. Aynı şekilde, modelin durumdan memnun olup olmadığı, takındığı tavırlardan veyaptığı hareketlerden kolaylıkla belli olur.

58

Eller karakter ve kişiliğin belirlenmesinde büyük rol oynar. Bu nedenle ellerin portrefotoğrafında ayrı bir yeri vardır. Eller, bakan kişiye yoğun bir gerçeklik etkisi yaratır. Aynızamanda, fotoğrafta kişiyi anlama ve yakından tanıma fırsatı verilmiş hissi uyandırır. Ellerinyanında modelin giydiği elbiseler de kişiliği hakkında ipuçları verir. Elbisenin bolluğu,darlığı, dökümü, kıvrımları, kişinin bedenini yorumlama adına fotoğrafçı ve izleyiciyeyardımcı olur.

Fotoğraf 4.5: “Helen Keller, Görme özürlü yazar”, Yousuf Karsh

Fotoğrafını çekmek üzere bir model belirledikten sonra, fotoğrafçı çekim için uygunnoktayı ve doğru ifadeyi bulmaya çalışır. Çekim aşamasına geçiş, ya modelden izin alınarakolur ya da izin alınmadan işleme başlanır. Her iki durumda da model, gayri ihtiyari kendineçeki düzen vermeye başlar ve çoğu zaman fotoğrafın çekilmesi için hamleye neden olan yüzifadesi çabucak bozuverir. İnsan sosyal yapısı gereği, toplumda beğenilmeyihedeflediğinden, başkalarına olduğu gibi görünme yerine, daha güzel görünmek ister.Fotoğrafçıdan gelen talepler, modelin gerginleşmesine ve ifadesinin daha da değişmesine yolaçabilir. Bu noktada fotoğrafçının tecrübesi devreye girer. Yapacağı konuşmalarlakarşısındaki kişinin hiç de önemsiz biri olmadığını, fotoğrafı çekilirse çok etkili bir portreyeulaşacaklarını inandırıcı bir dille anlatması, modelini inandırması ve ikna etmesi gerekir. Bugibi zorluklarla uğraşmak istemeyen bazı fotoğrafçılar modellerini haberleri olmadanuzaktan görüntüleme yolunu seçerler.

Bir fotoğraf, ifade yönünden ne kadar etkili olursa olsun, fotoğrafın yapısalözelliklerinden yoksunsa, tam başarıya ulaşamaz. Fotoğraf ele alınırken, teknik ve anlamgüçlü olduğunda başarıya ulaşır. Yapısal özellikleri ön planda tutularak üretilen fotoğraf ileifade vurgusu ön planda tutulup üretilen ama teknik ve estetik kaygı güdülmeyen fotoğrafkıyaslandığında, teknik kusuru olmayan daha çok ilgi çekecektir. Örneğin renk kavramıüzerinde durularak üretilen bir fotoğraftaki tek amaç, rengi vurgulamak olabilir. Güncelliğiolan ve toplumun büyük bir bölümünün ilgilendiği bir konuyu kapsayan bir fotoğraf,aktüalitenin etkisi bu savı kısmen zayıflayabilir. Örneğin, sanatçıların paparazziler tarafındançekilmiş fotoğrafları.

59

Fotoğraf 4.6: “Genco Erkal, Tiyatro sanatçısı”, Şakir Eczacıbaşı

Portre fotoğrafında ifadeyi belirgin bir şekilde yakalamanın yanında doğallık ve etkilibir duruşun da yakalanması gerekmektedir. Baş ve omuzların duruşu, ifadenin belirginliğinidaha anlaşılır noktaya taşırken, ifadeyi vurgulama adına omuzlarla birlikte ellerin dekullanılması etkili olur. Örneğin, bir eli masada, diğer eli çenesinde olan bir insan portresiçekilirken, iki el de kadraja dâhil edilmiş olsun. Geniş açılı bir objektifle çekim yapıldığında,masanın üzerindeki el, makineye yakınsa fotoğrafta gereğinden daha büyük yer kaplayacakve daha çok ilgi çekmiş olacaktır. Böylece diğer el ve yüz, ikinci planda kalmış olur. Birişçinin portresinde el vurgulanmak isteniyorsa böyle bir yaklaşım doğru olabilir. Farklıaydınlatma yöntemleriyle de el daha belirgin bir noktaya taşınabilir. Böylece el üzerindebulunan ve çalışmayı vurgulayan izler, daha ön plana çıkartılmış olur. Ama hedef, etkili yüzifadesi yakalamak ise, böyle bir yaklaşım ifadeyi zayıflatmış olur. Portre fotoğrafçısınınifade aktarımında ne istediğini bilmesinin yanı sıra bunu doğru bir teknik kullanarak yapmasıgerekmektedir.

Fotoğraf 4.7: Thomas Ruff

Fotoğrafçılar çektikleri fotoğraflarla dünya görüşlerini izleyiciye aktarırlar.Güzellikleri aktarma uğraşında olan fotoğrafçılar olduğu gibi, sorgulayıcı eleştiren, rahatsızedici görüntüler peşinde koşan fotoğrafçılar da vardır. İfade belirginliğinde sürekli olumluifade peşinde koşmak gerekmez. İnsanların yüzünde olumlu ifadelerin yanında, bir o kadarda olumsuz ifadeler de bulunmaktadır. Bu olumsuz ifadeleri konu edinen ve insanlarlapaylaşan fotoğrafçılar da vardır. Thomas Ruff, özellikle ünlü insanları çekmekten kaçar vesadece sıradan insanların portrelerini çekmeye çalışır. Fotoğraflarıyla, belli bir niteliği veimajı olmayan sıradan görüntüler yakalamaya özen gösterir. Ünlü insanları görüntülemektenkaçmasının nedenini ise, insan yapısı gereği, ünlü kişilerin portrelerine baktığında onamutlaka anlam vermek isteğinin yattığını belirterek açıklar.

60

Fotoğraf 4.8: Salvador Dali, Ressam; Ara Güler

Ruff, portre fotoğrafına böyle yaklaşırken, Ara Güler ise, ünlü ve dünya tarihinekatkısı olmuş insanların fotoğraflarını çekmek istediğini “portresini çekeceğiniz insanlarıneye göre seçersiniz, sorusuna, -o insan mühim midir, ne yapmıştır, insanlığa katkısı nedir?Bunları sorarım kendime, mühimse onu çekerim-“ şeklinde cevap vererek açıklamıştır. Buiki yaklaşım, portre fotoğrafının, fotoğrafçının niyeti ile şekillendiğinin küçük birgöstergesidir.

Ünlü portre fotoğrafçısı Yusuf Karsh’da ünlü erkek portreleri ile fotoğraf tarihinedamgasını vurmuş portrecilerin başında gelir. Karsh, meşhur bilim adamları, müzisyenler,yazarlar, sanatçılar ve devlet büyüklerini portre konusu eder. Kişiliğin yansımasını ön plandatuttuğu portrelerinde, sert etkili ışık hemen göze çarpar.

Portre fotoğrafında makyaj, giyim ve kuşam, ifadeyi etkileyen dış destekleyicielemanlardır. Hiç alakası olmadığı halde bir kişiyi makyaj ve elbise ile başka bir kişiyebenzetmek ve portresini çekmek, mümkündür. İki fotoğraf yan yana konulduğunda, farkınnüanslar yardımı ile ortaya çıktığı görülür. Gözler, farkların en kolay yakalandığıbölgelerdir. Göz, insanın dışa açılan penceresidir ve başlı başına bir mesaj kaynağıdır.

Portre fotoğrafçılığında netleme kişinin göz bebeklerine yapılmalıdır. Çünkü gözlerkişiliğin aynasıdır. Gözlerin, ne tarafa ne şekilde bakacağını sizin yönlendirmeniz gerekir.Bakışlar fotoğraf makinesinin hizasından yukarı veya aşağı fazla kaymamalıdır.Gözbebeğinde meydana gelecek ışık parlamasını portre reflektörü ile çok iyi ayarlamanızgerekir. Portre çekiminde genellikle temel ışık kullanılır ve göz hizasından yaklaşık 45derece yukarıdan gelmesi en uygundur. Yan ışık ile temel ışığın meydana getirdiği gölgeleriortadan kaldırırsınız. Modelin arkasında kalan bölgelerde görüntüyü bozucu etkisi olan ya dailgiyi dağıtacak görüntüler olduğu zaman açık diyafram yardımı ile fon netsizleştirilir.Böylece fotoğrafa üçüncü boyut etkisi verilmiş olur. Açık diyafram enstantane değerinin deyükselmesini zorunlu kılacağından göz kapaklarının kırpılması gibi durumlarda ortayaçıkacak uyuyor imajı önlenmiş olur.

61

Tanımadığımız kişilerin portre fotoğraflarını çekmek için mutlaka izin istenmelidir.Kişiyle sohbet ederek yaklaşın olaya. Bir kahvehaneye girer girmez kimseyle konuşmadanfotoğraf çekmeye başlasanız içerdekilerin size tepkisi ne olur bir tahmin ediniz. Amakahvehaneye girdikten sonra, en azından birkaç dakika oradakilerle sohbet ederseniz,kimliğinizi açıklayıp işinizi anlatırsanız hepsinin size yardımcı olmaya çalışacağındanşüpheniz olmasın.

“An fotoğrafları” çekmek için merhabalaşmaya vakit bulamayabilirsiniz. Bu durumdafotoğrafçının ilişki kurmadaki ustalığı önemli rol oynar çoğu kez. Fotoğrafı çektikten sonrapaparazzi fotoğrafçısı gibi koşarak oradan uzaklaşmayınız. Bu anı niye fotoğraflama gereğiduyduğunuzu, izin almaya neden vakit bulamadığınızı, amacınızı mutlaka fotoğrafınıçektiğiniz kişiye açıklayınız.

Fotoğraf 4.9: An fotoğrafı

4.2. Portre Fotoğrafının Kullanım Alanları

Günümüzde vesikalık fotoğraflardan aile albümlerindeki anı fotoğraflarına,gazetelerdeki haber fotoğraflarından, moda fotoğraflarına, sanatsal kaygılarla çekilip insanınkişiliğini çözümlemeyi amaçlayan fotoğraflara kadar birçok fotoğraf, portre fotoğrafı olarakadlandırılmaktadır.

Portre fotoğrafları; basın fotoğrafçılığı, stüdyo fotoğrafçılığı, reklam fotoğrafçılığı,belgesel fotoğrafçılığı, moda fotoğrafları, tanıtım fotoğrafları, iş dünyası, röportajlar, tıpfotoğrafları, İnternet, istihbarat teşkilatları vb. aklınıza gelebilecek ve insanın yer aldığı hertürlü alanda kullanılmaktadır.

4.3. Portre Fotoğrafında Olması Gereken Nitelikler

Başarılı bir fotoğrafik portre; ışıklandırma, kompozisyon, poz verme fotoğrafçınınkişiliği ve teknik üstünlük gibi birkaç faktörün birleşmesi ile oluşur. Bu faktörlerin her biriayrı ayrı büyük önem taşır.

62

Teknik üstünlük, bir köşede unutulan fotoğraf ile “yaşayan” portre fotoğrafı arasındakifarkı ortaya çıkarır, modelin şahsiyetini yansıtır ya da fotoğrafçının anlatmak istediğiniaçıklar. Teknik üstünlük deyimiyle yüksek ışıklardaki gradasyonu, renklerin uyumluskalasını ve gölgelerdeki tonla, zengin renk çeşitlerini ve ışık gölge değerlerini, kontrastyoğunluk ve modele uygun renk balansı nitelenir.

Eğer portre fotoğrafik kalite açısından çok iyiyse izleyen yalnız modeli görür,fotoğrafın teknik özelliklerinin farkında olmaz. Gerçekte beklenen de budur. İnsanlarportrenin modeliyle ilgilenirler fotoğrafın nasıl elde edildiğiyle değil.

Portre fotoğrafının temel amacı, elde edilen görüntünün modele kesin ve doyurucubiçimde benzemesidir. Modelin kişiliğini yansıtarak karakter özelliğini vurgulamalı, aynızamanda, estetik değerler taşıyan bir ürün olmalıdır.

Fotoğraftaki insanın yüzü seyredenin dikkatini çeker. Eğer, yüz özellikle kamerayadoğru bakıyorsa, doğal bir ilgi odağı olur. Bu nedenle portre, seyirciyi belli bir kişilikle karşıkarşıya getirerek etkileşim yaratır.

Bu durumda, fotoğrafçının modeli ile kuracağı iletişim önem kazanmaya başlar. Artık,modelin yalnızca bir nesne ve biçim olarak görünmeyip yüzeysel yapısının ötesinde bazıyorumlara girilmesi gerekir. Böylece, incelenecek yeni bir boyutla karşılaşılır: Karakteranlatımı.

Her başarılı portre, model ile fotoğrafçı arasındaki tam bir iş birliğinin sonucudur.Portre fotoğrafçısının insanlara karşı yoğun bir ilgi duyması, aynı zamanda insan doğasınınkarmaşık yapısını daha iyi anlayabilmesi için insan psikolojisi hakkında bilgi sahibi olmasıgerekir. Böylece, modelini daha yalın biçimde ve yeni bir açıdan görerek, karakter özelliğiniortaya çıkarabilir.

Kamera önüne gelen her bir canlı yüz, başlı başına bir sorundur. Çünkü bir benzeridaha yoktur. İnsan çok karmaşık bir kişidir ve her zamanın ayrı bir fizik, davranış ve kişiliközelliği vardır.

4.3.1. Fiziksel Özellikler

Duyguları belli eden ve kişilik hakkında ip ucu veren iki “yüz” elemanı, “göz”ler“ağız”dır.

Gözler, kendilerine özgü bir anlatıma sahiptirler. Örneğin, sevgi, nefret, keyif, üzüntü,ilgi, can sıkıntısı, coşku gibi, duygular gözlerle kolaylıkla anlatılabilir. Bilinçaltınagömülmüş bulunan bazı duygular da gözlerdeki ani bakışlar ile ortaya çıkabilirler.

Ağız, biçim olarak bazı değişiklikler gösterebilir. Büyük veya küçük olabilir. Büyükdudaklı, rahatlamış bir anlatım veren ağızlar olduğu gibi, konuya yoğunlaşarak gerilmiş incedudaklı ağızlar da görülebilir.

63

Ancak, biçimi ne olursa olsun ağız, göz kadar derin anlam taşıyamaz. Gözler ileişbirliği halinde hareket etmediği sürece, ağız çok fazla duygu iletemez.

İnsanın içindeki bütün duygular gözlerine yansır. Gözler ciddi bakarken ağızgülüyorsa, model doğal görünmez. Eğer gözler keyifle dans ediyor, bu arada ağızda ciddi birşekilde kapalı duruyorsa, model duygularını bastırmaya çalışıyor demektir ki bu da doğalolmayan bir görünüm verir.

4.3.2. Kişilik Özellikleri

Kişilik, portrenin anlaşılması en zor bölümdür. Özellikle kamera önündeki kişininkarakter yapısını yansıtmaya yönelik çalışmalar yapan portre fotoğrafçılar için bu konuoldukça önemlidir.

Her insanın yüzünde olumlu ya da olumsuz fiziksel özellikler bulunur, genel olarakkişinin olumsuz yönleriyle ilgili çok az şey söylenir. İyi bir portre, olabildiğince çok özelliğianlatabilmelidir. Bu yüzden, model ile karşı karşıya gelindiği andan itibaren, fotoğrafçı buözellikleri aramaya başlar.

4.3.3.Davranış Özellikleri

Cansız büstün gövdesiyle, elleriyle veya herhangi bir biçimde hareket etme olanağıyoktur. Kamera önündeki kişi ise, aza ya da çok hareket halindedir. Amaç, tam boy birfotoğraf çekme olmasa dahi, vücudun ve özellikle ellerin hareketlerine dikkat etmek gerekir.Bu hareketler, kişinin karakterini okumada yardımcı olacağı gibi doğal bir poz vermesine dekatkıda bulunur. Portrede gereken yalnızca doğallık değil, aynı zamanda hoş bir duruşolmalıdır. Örneğin, objektife yakın durduğu için gereğinden fazla büyük gözüken bir “el”asıl dikkat merkezi olan “yüz”ü arka plana atarak anlatımı bozabilir.

4.3.4. Giysinin Etkisi

Kişinin görünümü ve karakteri çeşitli giysi ve aksesuarlar kullanılarak daha çekici,daha genç, daha seçkin vb. olacak biçimde değiştirilebilir. Kişinin kendini nasıl algıladığı,üzerindeki giysilerin yarattığı etki ile doğrudan bağlantılıdır: genç-yaşlı, katı-rahat, tutucu-modern, cazip-basit vb. Çekim süresince kişiyi değişik giysiler içinde görüntülemek oldukçayararlıdır. Böylece, yalnızca kişinin dış görünümünün daha iyi fotoğraf vermesiyle sınırlıkalınmaz, aynı zamanda kişinin karakter yapısında saklı kalmış özelliklerin de ortayaçıkması sağlanmış olur. Örneğin, giysiyi tamamlayan bir şapka ya da zarif bir boyun bağı,bayan modellerin daha duyarlı bir görünüme bürünmelerini sağlaması bakımından önemli biraksesuar olarak kullanılabilir. Fotoğrafçı, modele yakışacağını düşündüğü bir giysiyigiydirse dahi, önemli olan modelin nasıl fotoğraf vereceği değil, o giysi altında modelinkendisini nasıl duyumsadığıdır. Eğer, model kendini mutlu ve güvenli buluyorsa, doğru giysigiydirilmiştir. Aksi halde giysi yanlıştır.

64

Çekim sırasında modele ve ortama göre seçilecek kostüm çok önemli ve öncedençözülmesi gereken bir sorundur. Modelinize, izleyicinin gözlerini yüzden başka yerlereçekecek bol ve geniş yakalı giysilerden kaçınmasını öneriniz. Yumuşak renkleri seçmesiyerinde olur. Yuvarlak yüzle yuvarlak yaka çok kötü sonuç verecektir; V-yaka incelticiözellik taşır. Yaş ilerledikçe kolun dirsekten yukarı kısmında etler sarkıp hoş olmayan birgörüntü verdiğinden yaşlı hanım giysilerinde kolsuz giysiler kullanılmamalıdır. (Eğer kollarve eller fotoğrafta gözükecekse onlara da makyaj uygulanmalıdır.) Zayıf bir modele uzunkollu ve ağır dokulu giysiler önerilir. Açık renkler de modelin daha kilolu görünmesinisağlar.

4.3.5. Öz Denetim

Çoğu kişi, kamera karşısında kendini kontrol altında tutarak gergin bir görünümverecek olmanın kaygısını taşır. Bazen bu durum kişinin fotoğraf çektirmesine engel deolabilir. Gerçekten de, modelin en ufak bir denetim belirtisi bile bir fotoğrafın canlılığını yokedebilir.

“Öz denetim”, varlığının bilincinde olmak demektir. Hareketlerimizin izlendiğininfarkına varır varmaz, eleştirilme korkusuyla gerginleşiriz. Bu korkulara kendine güvensizlik,aşağılanma, alay edilme de eklenebilir. Bu durumda, insanın kendini denetleme yeteneğiortadan kalkar.

Stüdyo çalışmasındaki kaygı iki taraflıdır: Biri fotoğrafçı, diğeri model açısından.Fotoğrafçı da en az model kadar kaygılı olabilir. Aralarında bir uyum olduğu sürece,fotoğrafçının da, modelin de kendilerini denetlemeye çalışmalarının bir sakıncası yoktur.Böylelikle, kendilerini yalnız ve başkaları tarafından gözlenmiyormuş gibi rahat ve doğalhissedebilirler.

4.3.6. Stüdyoda Uyum

Portre fotoğrafçısı her zaman modelinin rahatını düşünmelidir. Stüdyo yazın serin,kışın ılık olmalıdır. Kullanılan ışıkların modeli gözünün içine parlamamasına dikkatedilmelidir. Modele belirli bir konumda uzun süre poz verdirmekten kaçınılmalıdır. Aksihalde model, katılaşıp gerginleşebilir, kaygı duyabilir. Bu yüzden çekimden önce kısa bir angevşeyip rahatlaması gerekir. Model giysi değiştirirken kısa bir ara verilir. Bu süre içindefotoğrafçı stüdyoyu yeniden düzenler; fonu değiştirir, ışıklarla ilgili gerekli düzenlemeleriyapar ve yeni bir çekim serisi için hazırlanmış olur. Bu aşamada, modele üzerindeki giysininrengi, stili vb. hakkında övgüde bulunarak moral verilir. Böylece modelin üzerindekigerginlik giderildikten sonra çalışma için gerekli uyum sağlanmış olur.

Bir kural olarak modele hiçbir zaman dokunulmamalıdır. Model tanımadığınız biri ise,dokunulmaya karşı ters tepki verebilir. Bu durumda, korunmaya çalışılan uyum daha işinbaşındayken bozulur. Bu yüzden uyum bozacak davranışlarda özellikle kaçınmak, model ilesaygılı ve ölçülü iletişim kurmak gerekir.

65

Diğer önemli bir konu da, modelin istenilen pozu verebilme becerisidir. Ancak,modelin profesyonel bir manken ya da sahne sanatçısı gibi poz vermesi beklenemez. Buyüzden kesin olarak, model üzerinde “hiçbir biçimde söyleneni yapamıyor” izlenimiyaratılmamalıdır. Tersine, onu cesaretlendirmek gerekir. Örneğin “çok iyi model” olduğunuve “çok iyi bir iş bildiğine girdiğini” söylemek, modelin özgüvenini kazanmasınısağlayacaktır.

Çekim başlamadan önce rahatlayıp gevşemek, dinlenmek ve modelle tanışabilmek içinzaman ayırmak istenilen sonuca ulaştırabilir. Ancak, bütün bunlar için zaman yoksa veyakısıtlıysa doğrudan çekime geçilebilir; çekim aşamasında durum değerlendirilir.

Gerginliği azaltmak için modelden çekime gelirken ilgi duyduğu bir nesneyi yanındagetirmesi istenebilir. Bu, onun kariyeri ya da hobileri ile ilgili bir şey olabilir. Örneğin kediya da köpeği ile gelebilir. Modelin mesleği ile ilgili bir giysi veya üniformanın varlığı,gerekli atmosferin yaratılmasına yardımcı olabilir.

4.4. Yüz Hatlarının Fotoğrafa Etkisi

4.4.1. Yüzün Geometrisi

Her bir yüz, hem diğerlerinden çok değişiktir, hem de birbirine oldukça benzer. Bunedenle, yüz tiplerini sınıflandırmak çok zor bir uğraş gibi gelebilir.

Yüz fotoğraflarının incelenebilmesi için bu fotoğrafların merkezden, yumuşak,homojen bir ışık altında ve hem tüm yüz hem de profil (sağ ve sol profil ayrı ayrı)konumunda çekilmesi gerekir.

Yüzün simetri ve oranlarını incelemek için biri ters olmak üzere üç baskı yapılır. Hemters basılan fotoğraf gözlerin tam arasındaki noktadan geçen düşey çizgiden ikiye ayrılır. Buparçalar, yüzün iki sol ve iki sağ yani birleşecek biçimde yan yana getirilir. Sağ ve solprofilden de ayrıca iki baskı yapılır. Böylece, toplam beş görüntü elde edilir. Bu yöntem ilegözlerin yerleşimi, alın, burun, yanaklar, ağız ve çenenin yapısı incelenir. Araştırmaya dönükbu çekimler portre çekimine girmeden önce yapılır.

Diğer bir yöntem de ayna kullanmaktadır. Görüntü aynada ters olarak yer alır ve aslıile birlikte incelenir. Böylece, eğer varsa asimetrik yüz öğeleri daha çabuk görülebilir.

Yüzün simetrisi incelendiğinde, çekimin hangi bölgeyi ön plana alacak biçimdeyapılması gerektiği ortaya çıkar. Normal bir yüzde, gözlerden başın üstüne kadar olanuzaklık ile gözlerden çene altına kadar olan uzaklık hemen hemen aynıdır.

Yüzdeki ana özelliklerin incelenmesi için ayrılmış üç eşit bölge vardır: üst, orta ve altbölge.

Üst bölge: Kaşların üstünden başlayıp alnın saçlarla birleştiği çizgi arasında kalanbölgedir.

66

Orta bölge: Burun dibinden geçen yatay çizgi ile kaşların üstünden geçen yatay çizgiarasındaki bölgedir.

Alt bölge: Çenenin dibinden geçen yatay çizgi ile burun dibinden geçen yatay çizgiarasındaki bölgedir.

Kişiden kişiye uzaklıkları değişen bu bölgeler, yüzün ideal ölçülere (oval yüz tipine)yakınlık derecesini gösterir. Geniş alınlı üçgen bir yüz, üst bölümü geniş bir yüz demektir.Kare bir yüz ise, alt bölgesi daha geniş bir yüz demektir. Yüzdeki bu bölgelerin büyüklükleribirbirine yakın ise, sonuç fotoğraf daha güzel ve kolay çekilebilir; aksi olduğunda fotoğrafınistenen biçimde çekilebilmesi için yapılan testten elde edilen sonuçlar kullanılır. Gözler veağzın fotoğrafta güçlü bir grafik önemi vardır ve modelin fotojenik olup olmaması buöğelerin uyumuna bağlıdır.

4.4.2. Kamera Açısı

Yüzün üç boyutlu biçimi, fotoğraf yoluyla iki boyutlu bir düzlem üzerinedüşürüldüğünde, yüz üzerinde bazı istenmeyen görünüm bozuklukları oluşabilir ya da yüzdevar olan kusurları abartabilir. Oysa toplumda hoş görünme dürtüsü yaygındır. Olduğundandaha geniş, basılmış gibi duran bir yüz, uzamış bir burun veya abartılı duran kepçe kulaklaristenmeyen görüntülerdir. Bu tür sorunları düzeltmek için başlıca iki değişkene gerekduyulur: “ışık-gölge” ve “perspektif”.

Işık ve gölge, yüzün belirli bölgelerini ön plana çıkarılır veya arkaya atar. Perspektifise, düzlem üzerine düşürülmüş olan görüntüyü değiştirir.

Yüzün kamera aksı doğrultusunda ve yatay konumda kameraya açı yapacak biçimdedöndürülmesi, perspektifi değiştirir; yüze derinlik vererek boyut kazandırır. Kameranındüşey konumda, aşağıya, yukarıya ve aynı zamanda modele doğru eğilerek yaptığı açılar isedeğişik yüz tiplerine sahip portreler ile çalışırken karşılaşılan sorunların giderilebilmesindeoldukça önemli rol oynar. Yüzün üst, orta ve alt bölgeleri arasındaki oranı değiştirebilmekiçin, kameranın aşağıya veya yukarıya doğru yapacağı birkaç derecelik bir sapma yeterliolur. Böylece, kare, üçgen, yuvarlak ve dar yüz biçimine doğru yaklaşılabilir.

Yakın plan (büst) portrelerinde normal ve yansız kabul edilen kamera açısı (0 derece),konunun gözleri hizasıdır. Daha yüksek bir kamera açısı, üst bölüm ve gözlere ağırlıkverirken, alt bölümü sıkıştırır. Ağız ve yanakların etkisini azaltır. Boynu saklar, saçları öneçıkartır.

Daha alçak bir kamera açsı ise, yüzün alt ve orta bölgelerini ortaya çıkarır. Burnukısaltır, saçı saklar, çeneye ağırlık kazandırır.

Gözlerden birkaç derece yukarıda bir kamera açısı, çoğu durumda daha doğal ve hoşbir perspektif yaratır.

67

Genel olarak değerlendirilirse, kamera açısını düşey olarak değiştirmek başın veboyun biçim ve durumunu da değiştirir. Ayrıca, gözlerin baktığı nokta hakkında da dahadeğişik bir izlenim yaratır.

Kamera açısı çeşitli amaçlar için kullanılabilir. Normalin dışında bir etki yaratmakistiyorsa, örneğin, kamera aşağıdan yukarıya doğru bakıyorsa, modeli daha etkili vehükmedici gösterebilir ancak, bu durum bir çocuk portresi için düşünülemez. Göz hizasındanbiraz yukarıda bir açı doğal bir görünüm yaratır.

¾ ya da tam boy portrelerdeki normal bakış açısı için, kamera aksının göğsün üstbölümünden geçmesi gerekir. Tam boy moda fotoğraflarında, kamera bel hizasına veya birazdaha aşağıya inmelidir. Bu düşük kamera açısı modelin zarif görünmesini sağlar, ancak başıküçüktür.

4.4.3. Kusur Düzeltme Teknikleri

Başarılı bir portre fotoğrafçısının temel amacı, modelinin karakteristik benzerliklerinielde etmektedir. Uygun poz, uygun ışıklandırma ve uygun kamera açısını seçerek göze pekde hoş gelmeyebilecek olan “gerçek” yüzü daha güzel gösterebilir. Çeşitli yüz kusurlarını vecilt bozukluklarını örterek modelin ayrı bir fiziksel özelliği olmasına karşın genellikle kabuledilen bazı düzeltme yöntemleri vardır.

4.4.4. Makyaj

Portre çekiminde, zarif bir yüzü vurgulamak, güzelleştirmek ya da canlı bir görünümyaratmak, modelin doğal bir görünüm vermesi için makyaj kullanılır. Fotoğraf çekimindenönce yapılacak uygun makyaj sonuç görüntüyü olumlu yönde değiştirdiği gibi çekimsonrasında gerekebilecek rötuş işlemini de azaltır.

Çoğu kadın kendisi için günlük yaşamının çeşitli alanlarında kullanılabileceği birkaçmakyaj türünü geliştirmiştir (gündüz, gece, iş vb. makyajı).

Ancak, fotoğraf çekimi için yapılan makyaj, bazı bakımlardan normal makyajdanayrılır: yüzün güzellik özelliklerini güçlendirmek, hoş olmayan özelliklerini ise kapatıp geriplana atmak için uygulanır. Bu tür makyajlar kadınlar için kullanılır. Erkeklere uygulananmakyaj malzemesi ve türü, yalnızca, ciltteki parlamaları önlemek amacıyla kullanılanpudradır. Pudra doğal görünümü bozmayacak şekilde uygulanmalıdır.

Portre fotoğrafında yapılan makyajın diğer bir amacı da ticari olup tanıtım fotoğrafınayöneliktir. Görüntü, modanın etkisi altındadır. Bu tür çekimlerle ana amaç, modeliolabildiğince çekici gösterebilmektir. Bu konuda çok fazla genellemeye gitmemek koşuluylaşunlar söylenebilir: Gözler büyük olduğunda hoş görünürler. Gözler belirtilmeli ve aralarıoldukça geniş olacak şekilde gösterilmelidir. Ağız, dolgun ve sınırları belirlenmiş olduğundadaha iyi görünür. Elmacık kemikleri belirginleştirilerek çene ve konturları yumuşatılmalı,cilt ise düzgün ve pürüzsüz hâle getirilmelidir.

68

Bütün bu amaçlara makyaj sayesinde ulaşılabilir. Gözlerin boyutları makyaj kalemi vefar yardımıyla büyükmüş gibi gösterilebilir. Gözler arasındaki uzaklık dışarıya, yanlaradoğru gölgeleme yapılarak “artmış” gibi gösterilebilir. Ruj, dudak kalemi ve parlatıcı ağzınyapısını denetler. Fondöten ile pudra ise, yüzün hatlarını yumuşatmaya ve cildin pürüzgörünmesine ve lekelerinin düzeltilmesine yardımcı olur.

“Siyah-beyaz” film ile yapılacak çekimlerde filtre kullanılarak bazı sorunlargiderilebilir. Yüzdeki kusurlu bölgelere filtrenin renginde makyaj uygulanarak, sonuçgörüntüde bu bölgelerin tonu hafifletilir. Örneğin: mavi filtre takılı olduğunda, çıkık durançene kemiği ve burun şişkinliklerine mavi renk far, göz kapaklarına yeşil veya mavi renk far,dudaklara ise kırmızı, turuncu veya yeşil renk far sürülür. Böylece, filtre kendi renginiaçarak görüntüde daha az etkili olacaktır.

Uygulamada makyaj ve ışıklandırma, kamera açısı, filtreleme gibi teknikleri bir aradakullanılması gerekir. Makyaj aydınlatmaya göre yapılırsa (kontrastları azaltmak ya daçoğaltmak için) daha iyi sonuç verir. Kozmetik amaçlı bir fotoğraf çekiminde, bütün yüzüsaran düşük kontrastlı bir ışık düzenlemesi yapılır. Makyaj malzemesi ile elde edilirler.

Her ne kadar makyaj çalışması stüdyo ışıkları altında yapılmamalı ise de çekimdenönce bitmiş makyaj mutlaka stüdyo ışığı altında gözden geçirilmelidir. Eğer ışık planıgenellikle olduğu gibi önden, dağınık bir ışık sağlanıyorsa makyajın denetimi için etrafındatungsten lambaların dizili olduğu bir makyaj aynası kullanılabilir. Makyaj aynası çekimışığına çok yakın bir ışık sağlayacaktır.

4.4.5. Çekim Teknikleri

İnsan yüzleri değişik özelliklere sahiptir. Bunlar içinde sıkça rastlanan bazı tiplerifotoğrafik açıdan ele alalım.

Normal Yüz: Çene altından göz hizasına, göz hizasından başın tepesine kadar eşit ikibölüm halinde olan oval yüz biçimi, fotoğafik açıdan ideal kabul edilir. Bu özellikteki yüzyapısında, objektif açısı göz hizasında olmak kaydıyla çekimde sizin için problem olmaz.İstediğiniz ışık şeklini seçebilirsiniz (bütün çekimlerde netleme gözlerden yapılmalıdır).

Geniş Yüz: Kamerayı yükseltin, kısa aydınlatma kullanın. Kamera biraz yukarda, yüzyarım veya biraz daha fazla yana döndürülüp, ışık yüzün dar tarafından verilmelidir.

Dar Yüz: Anahtar ışığı alçaltın, geniş aydınlatma kullanın. Kamera cepheden veaşağıdan bakmalı, ışık karşıdan veya hafif yandan, kişi hafifçe yandan bir çekim talepederse, yüz kameraya bakan taraftan aydınlatılmalıdır.

Yuvarlak Yüz: Dar açılı bir cephe ışığı uygun olur. Karşıdan ve biraz yukarıdanaydınlatıldığında yüzün iki yanı gölgede kalarak yüze oval duygusu verilir.

69

İri Yüz ve Beden: Yüz ve beden, yarıdan fazla yan döndürülür, yüzün geniş kısmıgölgede ve koyu bırakılır, kamera göz hizasında olmalıdır. Elbisenin ve fonun koyu olmasıtercih edilmelidir.

Kırışık Yüz: Difüze ışık kullanın, anahtar ışığı alçaltın, dömi-profil çekin. Mümkünolduğunca soft ışık veya yansıma ışık kullanılmalıdır, kırışıklıkları ortaya çıkaracak yanalışıktan kaçınılmalıdır. Bu ışıklandırma sistemi çok yaşlı, buruşuk, sarkık yüzler için deuygundur.

Geniş Alın: Çeneyi hafifçe yukarı kaldırın, kamerayı alçaltın. Kamera aşağıdanbakmalı, baş biraz yukarı kaldırılmalı ve ışık yandan verilmelidir.

Dar Alın: Geniş alının tersine baş hafif öne eğilmeli, kamera yukarıdan ışık az üsttenveya merkezi ışıklandırma yapılmalıdır.

Uzun Burun: Çeneyi hafifçe yukarı kaldırın, yüzü direkt olarak objektif doğrultusunagetirin, anahtar ışığı alçaltın, kamerayı alçaltın. Kamera aşağıdan bakmalı çene az yukarıkaldırılmalı tam cepheden çekim yapılmalı, uzun gölgeli ışıklandırmadan kaçınılmalıdır.

Geniş Burun, Kemerli Burun: Mümkün olduğunca profile yakın veya profil çekimyapılmalıdır. Işık yüzün dar tarafından kamera az yukardan bakmalıdır.

Köşeli Burun: Yüzü objektife doğru çevirin.

Dar Çene: Çeneyi hafifçe yukarı kaldırın.

Çift Parçalı Çene: Anahtar ışığı yükseltin, çeneyi hafifçe yukarı kaldırın, kamerayıyükseltin. Model öne eğilerek başını kaldırmalı, ışık yukarıdan verilip, kamera da yukarıdanbakmalıdır.

Batık Gözler ( Çukur Göz): Anahtar ışığı alçaltın, düşük ışık orantısını kullanın.

Patlak Gözler: Modeli aşağı doğru baktırın.

Gözlükler: Gözlük kullanan kişilerin fotoğrafını çekerken, fotoğrafçı üç zorlukla karşıkarşıyadır. Gözlük camları parlayabilir; gözlük, fotoğrafı çekilen kişinin gözlerinigizleyebilir; gözlük çerçevesi yüzde gölgelere neden olabilir. Bu sorunların çözümügözlüksüz bir portre çekmek değildir, çünkü doğallığı bozacaktır. Işıklandırmayı ve bakışaçısını değiştirerek sorunu çözmeye çalışmak, gözlüğü kişilik yansıtabilecek bir araç olarakgörmek daha doğrudur. Gözlüğü hafifçe aşağı kaydırın (saptan kaldırarak), yardımcı ışıklaoynayın, çeneyi hafifçe alçaltın ya da yükseltin, küçük ışık kullanın ve refleyi negatifrötuşuyla kaldırın.

70

Dar açılı bir ışık seçilmeli, ışık az yukarıdan vermeli, kamera göz hizasından veyagözlüğün parlama durumuna göre biraz yukarıdan bakabilir. Parlamayı önleyici bir başkayöntem de polarize filtre kullanmaktır, o takdirde ışığın filtreye açısı 45 derce olmalıdır.

Büyük Kulak: Bir kulağı başın arkasına gizleyin (uzaktakini), yakın kulağı gölgedebırakın, profil çekimi düşünün.

Kellik: Kamerayı alçaltın, başı gölgeleyecek bir ekran kullanın, saç ışığı kullanmayın,baş tepesi ile fon arasında ton ayrımını azaltın.

Yara: Gölge içinde bırakın.

Ağır Görünümlü Figür: Kısa aydınlatma kullanın, düşük anahtar ışığı kullanın, koyurenk giysi kullanın, omuzları ve gövdeyi gölgelendirin, gövde ve fon arasında ton ayrımınıazaltın.

4.5. Portre Fotoğrafında Kullanılan Objektifler

Fotoğraf 4.10: Portre Fotoğrafında Kullanılan Objektifler

Portrede genel kural, yüz formunun olabildiğince yalın ve tarafsız olarak fotoğrafaaktarılmasıdır. Yüz oranlarının fotoğrafa doğru oranlarda çıkabilmesi için odak uzaklığıuygun bir objektif ile çalışmak gerekir. Genelde de portre objektifi olarak kullanılanobjektifler film formatının iki köşesi arasındaki uzaklığın 2 katına isabet eden objektiflerdir.

Örnek olarak 35 mm. leica format filminin iki köşesi arasındaki uzaklık 43 mm.olduğundan 43 x 2=86 mm. olduğuna göre bu format için bir portre çekilirken kullanılmasıgereken 85 mm. bir objektiftir. Ancak leica format bir film ile portre çekimi yapılırken bazen105 mm. odak uzaklığındaki objektifler de kullanılabilir. Aynı zamanda portre objektifiolarak yüzdeki bazı hataları en aza indirmek için netliği özellikle bozulmuş soft focusobjektifler kullanılır. Bu objektifler difüze filtre etkisi verir.

71

85, 105 veya 135 mm.’lik kısa teleobjektifler yarım büst portre fotoğrafı için en iyiseçimlerdir. Modelin çok yakınında durmak zorunda bırakmadıkları için standartobjektiflerden daha iyi sonuç verirler. Buna karşın teleobjektiflerin alan derinliği sınırlıdır.Bu nedenle dikkatli netleme yapmak gerekir, tercihen gözlere netleme yapılmalı ve alanderinliği kontrolü ile yüzün ne kadarının netlik alanında olduğunu kontrol etmelisiniz.

Portre çekimi için en uygun objektif 100 mm. objektiftir. Böylece yüzdekideformasyon en aza indirgenir. Geniş açılı objektifler yüzdeki deformasyonu arttırır. 50 mm.objektif ile portre çekmek isterseniz görüntüyü en az göğüs yada bel hizasındangörüntülemelisiniz, ancak bu şekilde yüzdeki deformasyonu en aza indirgersiniz. Ayrıca arkafonun karanlık çıkmasını istiyorsanız arkadaki fonu uzak tutarak flaştan gelen ışığınyansımasına engel olursunuz ve fonun karanlık çıkmasını sağlayabilirsiniz.

Vücudun dahil edildiği portrelerde veya mekânı da kapsayan çekimlerde standart yada geniş açı objektifler de kullanılabilir. Ancak geniş açı objektifler kullanılırken,bozunmaya (distorsiyon) dikkat edilmelidir.

Son yıllarda birçok fotoğrafçı, değişken odak uzaklığı olan (zoom) objektiflerkullanmayı tercih etmektedir. Bu objektifler sayesinde, odak uzaklığı çok hızlı ve kolay birşekilde değişebilmektedir. Özellikle hareket halinde olan kişilerin fotoğraflanmasıdurumunda, fonda oluşacak karmaşa, değişken odaklı objektifler sayesinde pratik bir şekildeçözümlenir. Bu tür objektiflerin en büyük dezavantajı, diyafram açıklıklarının kısıtlı olmasıve bu nedenle de az ışıklı ortamlarda kullanılmaya imkan tanımamalarıdır. Portrefotoğrafında, objektif seçiminin önemi yanında, doğru yere netlik yapmak da özengösterilmesi gereken başka bir kriterdir. Netlik ayarı için en doğru yer, modelingözbebeğidir. Göze netlik yapılması, fotoğrafın net çıkacağı anlamına gelmez. Işığınşiddetinin az olduğu şartlarda, düşük enstantane kullanımı esnasında, gözün açılıpkapanması, netliği bozar. Göze yapılan netlikten sonra, burun ve kulakların da net çıkacağışekilde bir diyaframın kullanımına özen göstermek gerekir. Ayrıca, gözde yeterince ışıkvurgusu bulunmalıdır. Özellikle uzun odaklı tele objektif kullanılarak yapılan çekimlerde,çok açık diyafram ile çekilen fotoğraflarda, burun veya kulakların net alan dışı kalmaihtimali yüksektir. Net olmayan burun ya da kulaklar, portre fotoğrafının kalitesiniazaltacağından bu problem daha çekim anında çözüme kavuşturulmalıdır.

Soft-Focus Objektif:

Soft-focus objektifler belirli bir oranda küresel hata yapacak şekildedüzenlenmişlerdir. Bu hata nedeniyle keskin bir nokta film üzerinde çerçeveye doğru azalanyoğunlukta bir hâle şeklinde saptanır. Böylece ince ayrıntılardan yansıyan ışıklar difüzeedilerek görüntü kontrollü olarak yumuşatılır. Objektifi netsiz yaparak aynı sonuç eldeedilemez. Çoğunluk Soft-focus objektiflerin küresel hata oranı diyafram yardımıyla ya daobjektif sistemindeki merceklerin yerini değiştirerek ayarlanabilir.

Eski bazı portre objektifleri ise yumuşak görüntüyü renk hatasından yararlanarak eldeedecek şekilde düzenlenmişlerdir. Ancak renk hatası diyaframdan etkilenmez. Soft-focusobjektifin elde edilemediği durumlarda objektif önüne takılacak soft filtreler aynı etkiyiyaratır.

72

Fotoğraf 4. 11: Portre Fotoğrafında Kullanılan Objektifler

Dar Açı (Tele ) Objektifler:

Dar açılı objektifler, konuya yaklaşmadan konu düzlemini fotoğraf makinesineyaklaştıran ve odak uzaklığı olarak normal objektiflerden daha büyük olan objektiflerdir.Daraçılı (tele) objektiflerin 85-105 mm. ve 300 mm. ve daha büyük odak uzaklığına sahipobjektifler olduğu söylenebilir. Tele objektiflerin en büyük özelliği konuyu yaklaştırmaklabirlikte , konu planlarını üst üste bindirmesidir. Doğal olmayan bu görüntüyü daha çoksinemacılar uzak plan çekimlerinde, sıklıkla kullanırlar. Portre fotoğrafçılığında ve özelliklemoda fotoğrafçılığında sıklıkla kullanılmasının asıl sebebi ise alan derinliğini sınırlayarakkonuyu ön plana çıkarmasıdır.

4.6. Portre Fotoğrafçılığında Kullanılan Filtreler

Filtreler, filmin renk kalitesini iyileştirmek veya tonları, kontrastlığı ve görüntüdekibelirginliği değiştirmek ya da görüntüyü yaratıcı bir bakışla yorumlamak amacıyla kullanılır.

4.6.1. Siyah-Beyaz Filmlerde Kullanılan Filtreler:

Portre çekiminde siyah-beyaz film ile birlikte kullanılan filtreler amaca uygun olarakseçilmelidirler. Bilindiği gibi filtreler, seçilen filtrenin rengine göre konu üzerindeki gerçekrenk tonları ile bunların siyah-beyaz görüntüde oluşturacakları gri ton değerleri arasındakiilişkiyi değiştirmeye yarar. Bir siyah-beyaz portre çekiminde kullanılan üç renk filtre vardır:Sarı, Yeşil ve Mavi.

Sarı filtre, modelin mavi gökyüzünden (yada mavi arka fondan) ayrılarak öneçıkmasını sağlar. Örneğin, sarı filtre kullanıldığında açık tenli ve sarı saçlı bir modelinarkasındaki mavi fon koyulaşarak modeli daha ön plana çıkarabilir.

Yeşil filtreler yüksek duyarlılıktaki filmler için uygundur. Filtrenin yeşili kırmızı rengiemer. Bu yüzden modelin dudakları ve ciltteki renkler daha koyu görünür. Yeşil filtrelerözellikle devamlı yapay ışıkta (tungsten) etkilidir. Bu ışığın sarımsı renk tonu sarı filtreyebenzer bir etki göstererek cilt tonunu açar. Kullanılacak yeşil filtre ile bu olumsuzlukgiderilir.

73

Mavi filtre kullanıldığında etki daha da artar. Mavi, dudaklardaki kırmızıyı daha dakoyulaştırır. Ancak, aynı zamanda mavi bir gözün daha açık ve parlak görünmesine yolaçarak karakteri kuvvetlendirir. Mavi filtre; tungsten ışıklarının etkisini azaltıp, sarı ışığıapsorbe eder.

Bunların dışında en çok kullanılan iki filtre, sarı-yeşil ve turuncu filtrelerdir. Sarı-yeşilfiltre, cildin ton değerinde iyileşme sağlar ve dudak rengini koyulaştırır.

Turuncu filtre ise, cildin rengini ve çil vb. kırmızı lekelerin tonlarını açar.

4.6.2. Görüntüyü Yumuşatan Filtreler:

“Soft Focus” Objektif ve Filtreler

Çekilen çoğu portede net görüntü veren objektif kullanılmaz. Ciltteki her bir kırışıklıkve bozukluğun oldukça net bir şekilde kaydedilmesi genellikle istenmeyen bir durumdur.Sorunun giderilmesi için epeyce rötuş gerektirebilir. Bu amaca uygun olarak üretilen softfocus objektifler orta derecede küresellik bozukluğu yaratacak biçimde tasarlanmışlardır.Örneğin, yaşlı bir bayanın yüzü soft focus objektif ile çekildiğinde daha genç bir görünümelde edilir. Soft focus filtreler ile de soft focus objektife bezer bir etki alınabilir. Normalobjektiflere takılabilen ve ortasında büyük bir delik, bunu etrafında ise küçük dağıtmadelikleri bulunan elek biçiminde bir plakadır. Deliklerin büyüklüğü, şekli ve adedigörüntünün yumuşaklığını kontrol eder. Ancak, görüntünün netliğini azaltmak içinkullanılan bu yöntemde, soft objektifin aksine, gölgeli bölgeler parlak bölgelere bulaşarakgörüntü kalitesinin düşmesine neden olur.

Fotoğraf 4.12: Yumuşatıcı Filtre

74

Difüzyon Filtreleri

Difüze filtreler, yüzdeki sert hatları yumuşatır. Difüzyon filtresi kullanımıyla yumuşakgörüntüler elde edilerek portredeki cilt bozuklukları giderilebilmektedir. Difüzyon filtresielde etmenin en basit yolu objektife “hohlamak”tır. Meydana gelen nem birikimi birkaçdakikada kaybolur.

Benzer sonuçlar verecek bir diğer yöntem de UV tipi bir filtre üzerine vazelin veyagliserin sürmektir. Kamera objektifinin önüne yerleştirilen bir parça siyah, gri veya beyaztül, naylon bayan çorabı veya krep jorjet kumaş ile de benzer sonuçlar alınabilir.

Yine aynı amaçla, camdan üretilen ve üzerinde dairesel girintiler, küçük kesikler ya dayüzey aşındırmaları bulunan filtreler de kullanılmaktadır.

Fotoğraf 4.13: Difüze Filtre

Düzeltme Filtreleri:Renkli filmde kullanılan soğuk mavi ya da sıcak kavuniçi filtreler, renk ısısında küçük

değişiklikler yapmak ve cilt tonlarının görünümlerini değiştirmek amacıyla kullanılırlar. Butür filtrelerin kullanımıyla portrenin psikolojik etkisi de değişir. Sıcak tonlar daha uygun olsabile mavi tonlar da bazı sert yüz anlatımlarını vurgulamaya yarayabilir.

Kreatif Filtreler:Görüntüyü renk ve optik oyunlarıyla değiştirmek amacıyla geliştirilmişlerdir. Bu

filtreler ile fantastik ve düşsel görüntüler yaratılabilir.

Polorize Filtreler:Işığın yoğun olduğu durumlarda ciltteki yansımaları gidererek ipeksi mat ve doygun

bir tonda görünmesini sağlarlar. Özellikle stüdyo dışında güneş ışığında çekilen portreleriçin kullanışlıdırlar. Aynı zamanda gökyüzünü koyulaştırarak portre için uygun tonusağlarlar.

75

UV Filtreler:Filmi güneşin ultraviyole ışınlarından korur, ışığın yumuşamasını sağlayan skaylayt

filtrelerdir.

Clouseup Filtreler:Makro çekim amaçlı kullanırlar.

Multicoatet Filtreler:Görüntü çoğaltma , aynı kişiyi karşılıklı,yan yana, paralel olarak çoğaltma efekti için

kullanılmıştır. Renk Düzeltme Filtreleri:Her ne kadar artık sonuçta eğer çekilen kareler taranarak sayısal ortama aktarılsalar da

veya dijital olarak çekilseler de eğer fotoğrafımızı çekerken renkleri düzeltmek gibi birihtiyacımız varsa, başvurmamız gereken filtreler renk düzeltme fitreleridir.

4.7. Portre Fotoğrafı Örnekleri

4.7.1. Çeşitli amaçlar için çekilmiş portre fotoğrafı örneklerinin incelenmesi

Fotoğraf 4.14: Moda Fotoğrafı Fotoğraf 4.15: Albüm Portre

Fotoğraf 4.16: Dergi Kapakları Fotoğraf 4.17 Fernando Scianna, Podyum Arkası

76

4.7.2. Çeşitli tekniklerle çekilmiş portre fotoğrafı örneklerinin incelenmesi

Fotoğraf 4.18: Zerrin ÜNALAN, Işıkla Boyama

Fotoğraf 4.19:Tolga ÜSTÜN, Röportaj

Fotoğraf 4.20: Resul BAŞBUĞ Fotoğraf 4.21: Silüet Portre

77

4.7.3. Ünlü portre fotoğrafı örneklerinin incelenmesi

Fotoğraf 4.22: Coşkun ARAL ve fotoğrafları

Fotoğraf 4.23: Defne Esin OKAY

Fotoğraf 4.24: İsa ÇELİK

Fotoğraf 4.25: Nuri Bilge CEYLAN

78

Fotoğraf 4.26: Şahin KAYGUN

Fotoğraf 4.27: Ara GÜLER Fotoğraf 4.28: İzzet KERİBAR

79



Işık ortamını oluşturunuz.

Gereksinim duyduğunuz aydınlatmayı sağlamayadikkat ediniz.

Yapay ışık kullanırken kaç ışık kaynağıkullanacağınıza ve ne güçte olacağına kararveriniz.

Fotoğraf makinesi veekipmanları hazırlayınız.

Hangi objektifi kullanacağınıza karar veriniz. Şartlara uygun malzeme seçiniz. Filmlerin özelliklerini gözden geçiriniz. Hangi özellikte film kullanacağınıza karar veriniz.


Çekim ortamında gerekli düzenlemeleri yapınız. Modellerinizi hazırlayınız. Bakış açınızı belirleyiniz. Dikkati dağıtan arka plandan kaçınınız. Fotoğrafını çekeceğiniz kişilerle iletişim kurunuz. Modellerinizi konuşup, şakalaşarak rahatlatınız.

Dekor, arka fon ya da mekânıseçiniz.

Modellerinize poz verdiriniz. Netlik ayarınızı gurubun ortasına bir yere yapınız. Yatay ya da dikey formatta çekim yapacağınıza

karar veriniz. Çekim ortamında titiz ve düzenli olmaya dikkat

ediniz. Bakış açınızı ayarlayınız. Göz seviyesinden çekim yapmaya özen gösteriniz. Yüksek ya da düşük açıları deneyiniz.

Çekim için uygun ışığınvarlığından emin olunuz.

Ortamdaki ışık yeterli değilse yüksek İSO (ASA)değerli film tercih ediniz.

Işığın yönünü inceleyiniz. Flaş kullanıp kullanmayacağınıza ortamdaki ışığa

göre karar veriniz. Çekim yapacağınız kişilere karşı güler yüzlü

olunuz.


80

KONTROL LİSTESİ


1- Işık ortamını oluşturdunuz mu?.

2- Fotoğraf makinesi ve ekipmanları hazırladınız mı?


4- Dekor, arka fon ya da mekânı seçtiniz mi?

5- Çekim için uygun ışığın varlığından emin oldunuz mu?

DEĞERLENDİRME


81




1- ( ) Portre fotoğrafçısının birinci amacı, kaydedilen görüntünün, çekilen kişiyi yeterliderecede yansıtmasıdır.

2- ( ) Portrenin kişiye açık bir şekilde benzemesinin yanında, kişiliğini yansıtması,karakterini dışa vurması önemli değildir.

3- ( ) Ellerin portre fotoğraflarında karakter ve kişiliğin belirlenmesinde etkisi yoktur.

4- ( ) Portre Fotoğrafları; Basın Fotoğrafçılığı, Stüdyo Fotoğrafçılığı, ReklamFotoğrafçılığı, Belgesel Fotoğrafçılığı, Moda Fotoğrafları, Tanıtım Fotoğrafları, İşDünyası, Tıp fotoğrafları, İnternet, İstihbarat Teşkilatları vb. aklınıza gelebilecek veinsanın yer aldığı her türlü alanda kullanılmaktadır.

5- ( ) Başarılı bir fotoğrafik portrede; ışıklandırma, kompozisyon, poz vermefotoğrafçının kişiliği ve teknik üstünlük gibi birkaç faktörler önemli değildir.

6- ( ) Portre fotoğrafında makyaj, giyim ve kuşam, ifadeyi etkileyen dış destekleyicielemanlardır.

7- ( ) Geniş alınlı yüz çekimlerinde baş hafif öne eğilmeli, kamera yukarıdan ışık azüstten veya merkezi ışıklandırma yapılmalıdır.

8- ( ) Geniş açılı objektifler yüzdeki deformasyonu arttırır.

9- ( ) Sarı-yeşil filtre, cildin ton değerini bozar ve dudak rengini açıklaştırır.

10- ( ) UV Filtreler, filmi güneşin ultraviyole ışınlarından korur, ışığın yumuşamasınısağlayan skaylayt filtrelerdir.

Aşağıda verilen cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru kelimeleri yazarak cümleyitamamlayınız.

11- Günümüzde vesikalık fotoğraflardan aile albümlerindeki anı fotoğraflarına,gazetelerdeki haber fotoğraflarından, moda fotoğraflarına, sanatsal kaygılarla çekilipinsanın kişiliğini çözümlemeyi amaçlayan fotoğraflara kadar bir çok fotoğraf,……………. fotoğrafı olarak adlandırılmaktadır.

12- Portre çekiminde genellikle …………. ışık kullanılır ve göz hizasından yaklaşık 45derece yukarıdan gelmesi en uygundur. ………… ışık ile temel ışığın meydanagetirdiği gölgeleri ortadan kaldırırsınız.

13- …….…….. bir kamera açısı, üst bölüm ve gözlere ağırlık verirken, alt bölümüsıkıştırır. Ağız ve yanakların etkisini azaltır. Boynu saklar, saçları öne çıkartır.


82

14- …….……… bir kamera açsı, yüzün alt ve orta bölgelerini ortaya çıkarır. Burnukısaltır, saçı saklar, çeneye ağırlık kazandırır.

15- Portre çekiminde, zarif bir yüzü vurgulamak, güzelleştirmek ya da canlı bir görünümyaratmak, modelin doğal bir görünüm vermesi için …………… kullanılır.

16- ……...…… Yüz; çene altından göz hizasına, göz hizasından başın tepesine kadar eşitiki bölüm halinde olan oval yüz biçimi, fotoğrafik açıdan ideal kabul edilir. Buözellikteki yüz yapısında, objektif açısı göz hizasında olmak kaydıyla çekimde siziniçin problem olmaz.

17- ………..….. Yüz çekimlerinde; dar açılı bir cephe ışığı uygun olur. Karşıdan ve birazyukarıdan aydınlatıldığında yüzün iki yanı gölgede kalarak yüze oval duygusu verilir.

18- Portre fotoğrafında fonun etkisini azaltmak için alan derinliği azaltılmalıdır. Alanderinliği, üç faktöre bağlı olarak değişir. Bu faktörler; kullanılan objektifin ……….…….…, ………….… değerleri ve konuya olan ……..……tır.

19- Portre çekimi için en uygun objektif ………. mm. objektiftir. Böylece yüzdekideformasyon en aza indirgenir.

20- ……….…… objektifler belirli bir oranda küresel hata yapacak şekildedüzenlenmişlerdir. Bu hata nedeniyle keskin bir nokta film üzerinde çerçeveye doğruazalan yoğunlukta bir hâle şeklinde saptanır. Böylece ince ayrıntılardan yansıyanışıklar difüze edilerek görüntü kontrollü olarak yumuşatılır.

21- ……….….., filmin renk kalitesini iyileştirmek veya tonları, kontrastlığı vegörüntüdeki belirginliği değiştirmek ya da görüntüyü yaratıcı bir bakışla yorumlamakamacıyla kullanılır.

22- ………. …………, dudaklardaki kırmızıyı daha da koyulaştırır. Ancak, aynızamanda mavi bir gözün daha açık ve parlak görünmesine yol açarak karakterikuvvetlendirir.

23- ………. …..….., yüzdeki sert hatları yumuşatır. Bu filtrenin kullanımıyla yumuşakgörüntüler elde edilerek portredeki cilt bozuklukları giderilebilmektedir.


DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız.Doğru cevap sayınızı belirleyerekkendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerinitekrarlayınız.

83


Portre fotoğrafında kullanılan özel etki veren efektleri kavrayarak, özel etki vererekportre fotoğrafını tekniğine uygun çekebileceksiniz.

Özel etki veren efektleri internet ve kaynak kitaplardan araştırınız. Özel etki verilerek çekilmiş fotoğraf örneklerinden bir dosya oluşturarak sınıf

ortamında arkadaşlarınızla tartışınız.

5. ÖZEL ETKİ VEREREK PORTREFOTOĞRAFININ ÇEKİLMESİ

5.1. Portre Fotoğrafında Kullanılan Özel Efektler (Etkiler)

Fotoğrafta hileler ve oyunlar çoğu zaman şaşırtıcı bir görüntünün elde edilebilmesiamacıyla ya da kolayca ilgiyi çekebilmek için çok sıklıkla kullanılmaktadır. Fotoğrafta oyunve hileleri yapılış şekillerine göre; optik hileler, kimyasal hileler, mekanik hileler, pozhileleri, aydınlatma hileleri ve karanlık oda hileleri olmak üzere sınıflandırmak mümkündür.

5.1.1. Çift veya Daha Fazla Üst Üste Pozlama

Fotoğraf 5.1: KODAK; Üst üste pozlama

Üst üste çekim, aynı fotoğraf karesi birden fazla görüntünün yerleştirilmesi işlemidir.Aynı fotoğraf karesi üzerine iki, üç, dört ya da daha fazla çekim yapmak istediğimizde butekniği kullanırız. Bu tekniğin kullanımı ile farklı görsel tatlara ulaşılabilir, gerçeküstügörüntüler elde edebiliriz.


AMAÇ

ARAŞTIRMA

84

Bu teknikle elde edilen fotoğrafları çeşitli bilgisayar programlarını (photoshop,photoinpact gibi) kullanarak da yapabilirsiniz. Ama bu tip fotoğrafları elde ederken alınankeyif bilgisayar başında aynı fotoğrafı elde ederken alınacak keyifle karşılaştırılamaz.

Bir fotoğraf karesi üzerine birden fazla çekim yapmak istendiği zaman, ana sorun, herçekim için poz değerinin nasıl hesaplanacağıdır. Öncelikle tek bir fotoğraf karesi üzerine kaçadet çekim yapılacağına karar vermek gerekir. Çekim adedini belirledikten sonra, her birçekim için poz değerlerini hesaplamak kolaylaşır. Poz değerlerini hesaplamak için ikiyöntem kullanılabilir:

(-) Stop YöntemiMakinenizin poz düzeltme ayarı ile yapılır. Bu düzeltme, bazı gelişmiş modellerde -4

stop’tan +4 stop’a 1/2 stop aralıklarla yapılabilirken, diğer birçok modelde ise 2 stop’tan +2stop’a 1/3 stop aralıklarla yapılmakta. (-) Stop yönteminin kullanıldığı bir durumda; tek birfotoğraf karesi üst üste 2 çekim yaparken her bir çekimi (-1) stop az pozlandırarakgerçekleştiriyorduk. Eğer tek bir kareye 4 çekim yapmak istersek, her çekimi (-2) stop azpozlandırmamız gerekir. Bu poz düzeltmesi, üst üste 8 kare çekim için (-3) stop, 16 çekimiçin (-4) stop, 32 çekim için (-5) stop, 64 çekim için (-6) stop olacaktır.

ASA YöntemiMakinenizin üzerinde bulunan, film hızını ayarlamakta kullanılan mekanizmayla

gerçekleştirilir. (ASA) yönteminin kullanıldığı bir durumda da; makinenizdeki filmin 100ASA olduğunu varsayalım. Tek bir kareye üst üste 2 çekim yapmak istiyorsanız,makinenizin ASA ayarını 200 ASA’ya getirmeniz gerekir. Aynı hızdaki filmin kullanıldığıdurumda, bu ayar 4 çekim için 400 ASA, 8 çekim için 800 ASA, 16 çekim için 1600 ASA,32 üst üste çekim için 3200 ASA ve 64 çekim için 6400 ASA olacaktır.

Bu teknik için düşük hızlı filmler (25, 50, 64 ASA gibi) seçilmelidir. Üst üste 32-64veya 128 gibi çok sayıda çekim yaparken, her bir çekimi zorunlu olarak az pozlandırdığımıziçin, ışık çok fazla gelecek ve muhtemelen makinemizin sahip olduğu en kısa zaman süresigenellikle (1/2000) ve en kısık diyafram değeri (f/16-22) bile pozu ayarlamanızayetmeyecektir. Bu gibi sorunlardan uzak kalmak için düşük hızlı filmler seçmeli veya filmüzerine düşen ışığı azaltmak için doğal yoğunluk (ND) filtreleri kullanılmalıdır. Ayrıcakontrast seviyesini normal bir düzeyde tutabilmek için, ışığın homojen olarak dağıldığıbulutlu havalarda çekim yapmak uygun olacaktır.

Fotoğraf 5.2: Selim ŞAHİN

85

Üst üste çekilecek olan görüntülerin içerdiği tonlar da çok önemlidir. Açık tonlugörüntüleri üst üste çekmenizi önerilmez, çünkü bir görüntüdeki açık tonlar, filmin fazlapozlanmasına neden olacağından diğer görüntüyü ezecektir.

Üst üste çekim işlemini her fotoğraf makinesiyle yapamayız. Kimyasal film kullananfotoğraf makinelerinin basit modelleri ile üst üste çekim yapılamaz. Kompakt makinelerinbazı üst düzey modelleri, mekânik refleks modellerinin büyük bir bölümü ve AF refleksmodellerin orta ve üst düzeydeki modelleri ile üst üste çekim yapılabilir. Dijital fotoğrafmakinelerinin ise yine orta ve üst düzey modelleri bu keyfi yaşamanıza izin verir.Makinenizde bu tür bir özelliğin olup olmadığından emin olmak için kullanım kılavuzunabakınız.

5.1.2. Düşük Enstantane Efekti

Fotoğraf 5.3: Düşük Enstantane Efekti

Fotoğrafın çekilmesi sırasında normal poz verme yöntemlerinin bilinerek çiğnenmesiile birçok fotoğrafik etkiler elde edilebilir. Hareket halindeki bir konunun hareketinisaptayacak kısalıkta obtüratör hızları kullanarak konuyu hareketsiz yakalamaktansa, aksineuzun enstanteneler kullanarak konunun aydınlık kısımlarının konu arkasında kuyruklu yıldızgibi bir aydınlık iz bırakması sağlanabilir. Böylece büyük bir hareket etkisi uyandırılır.Uzunpoz verme şekliyle bazı ilginç hareketlerin fotoğrafını çekmek mümkündür. Örneğin, birdavulcunun tokmağının hareketi, dans eden bir insanın el ve ayak hareketleri vb. Buhareketleri saptamak için, davulcunun tokmağına, dans edenin kol ve ayaklarına küçükampuller bağlayıp tamamiyle karanlıkta açık diyaframla poz verilir. Daha sonra diyaframnormal açıklığına getirilip flaşla şahsın fotoğrafı çekilir. Sonuç görüntüde bir takım çizgilerhalinde tokmağın, kol ve bacakların hareketinin saptanmış olduğu görülür.

5.1.3. Kamera Efektleri

Normal fotoğraf çekimi teknik hile içermeyebilir, fakat kameranın önünde sahneoluşturmak gerçeğin ve fotoğrafçılığın ustaca bir bileşimidir. Örneğin çıplak insan üzerineportakal dokusu görüntülemek için slayt göstericisi kullanabilirsiniz. Gösterici fotoğrafmakinesine çok yakın olmalı ve yalnızca modeli aydınlatacak şekilde maskelenmelidir. Arkaplandaki gölgeler, ayrı bir aydınlatmayla yok edilmelidir. Bu fotoğraf B tipi renkli filmlerledaha iyi görünür. Bir fotoğraftan kesilmiş, ayakta duran bir insan figürünü bir süt şişesininiçine koyduktan sonra yeniden fotoğraflayarak küçülmüş adam fotoğrafı yaratabilirsiniz.

86

Fotoğraf 5.4: Bülent ERUTKU

5.1.4. Makine Sallama

Aslında kamerayı çekim esnasında sallamak hatadır. Çünkü netliği sağlayan en önemlietken, filmin pozlanması esnasında kamerayı sabit tutmaktır. Bunu ya tripod ya da yüksekenstantane ile (1/1000- 1/2000 gibi) sağlayabilirsiniz. Ama hatayı abartırsanız yaratıcıefektler elde edebilirsiniz. Pozlama, birçok teknikte olduğu gibi 1.2.3.4 saniye ya da 1/2, 1/4,1/8 gibi enstantaneler olabilir. Tabi ki değişik her enstantane hızı, değişik bir etki demektir.Çekim sırasında kamerayı enine veya dikine çevrilerek etki elde edilmeye çalışılır. Tabi kifotoğrafçıya düşen en önemli görev hareketin enine mi yoksa dikine mi yapılacağına kararvermesidir. Birçok fotoğrafçı bu hareketi dikine yapmayı tercih eder. Ancak, konunundoğasına uygun bir yön bulmak en doğrusudur.

5.1.5. Pan Efekti ( Panning )

Fotoğraflarınıza hız efekti vermek için kullanılan bir yöntemdir. Kaydırma dediğimizbu yöntemin en önemli özelliği hareket eden konuyu hareketsiz, aslında hareketsiz olan arkaplanı ise hareketliymiş gibi bulanık göstermesidir. Bu anlatım tekniği, hareket eden konununfondan sıyrılarak öne çıkmasını sağlar.

Daha detaylı bilgi için Gazetecilik Alanı Farklı Ortamlarda Fotoğraf Çekme modulünebakınız

Fotoğraf 5.5: Pan Efekti

87

5.1.6. Zoom Efekti: (Zoom In- Zoom Out)

Fotoğraf 5.6: Zoom İn- Zoom Out Efekti; Nevin AZAKOĞLU

Çekim teknikleri içinde en etkili ve kolay olanlarıdır. Gerekli olan malzemeler tripodve zoom objektiftir. Çekimde elde edilecek etkiler seçilecek enstantane hızı ve zoomobjektifin ne şekilde hareket ettirilmesi ile direkt ilişkilidir. Bununla birlikte etki zoomunobjektiften konuya ya da konudan makineye çekilmesine göre de değişir.

Çekim makinenin tripoda bağlanması ile başlar. Kullanılması gereken enstantaneler1/2, 1/12, 4, 8 saniye gibi enstantanelerdir. Makine enstantane önceliğine alınarak gereklidiyafram bulunur. Netlik yapılır ve deklanşöre basıldığında zoom ya geri çekilir ya da ileridoğru itilir. Bu çekim tekniği uygulanırken dikkat edilmesi gereken düşük asalı filmkullanmaktır. Aksi takdirde, düşük enstantanelerle çalışma imkanı bulamayız.

Örneğin ; 28 - 80 mm. bir zoom objektifiniz var. Objektifin odak uzaklığını 80 mm. yealıp söz konusu nesneyi netlediniz. Netleme durumunu hiç bozmadan zoom bileziğini 28mm. ye doğru alın. Çekim için deklanşöre bastığınız anda, zoom bileziğini eski durumunahızla hareket ettirin. Böylece yeniden netleme durumuna gelecektir. Odaktaki nesne netçıkarken, çevresindeki her şey hareket etkisi kazanacaktır. Bunun için de pan çekimdeolduğu gibi düşük enstantaneye ihtiyacınız olacaktır. O nedenle düşük hızlı bir film tercihetmelisiniz ve diyaframınızı 16 – 22 gibi kısık konumuna almalısınız.

5.1.7. Objektif Efektleri

Fotoğraf 5.7: Geniş Açılı Objektifle Efekt Fotoğraf 5.8: Balıkgözü Objektifle Efekt

88

Geniş açılı bir objektifle konunuza iyice yaklaşın. Bu yakınlık geniş açı görüntüyüçarpıtacak deformasyonlara sebep olacaktır. Geniş açılı objektiflerle çeşitli biçim bozmaoyunları yapılabilir. Örneğin, fotoğrafını çekeceğiniz objenin ön kısımları olağanüstü geniş,geri planda kalan kısımları da o oranda küçük görünür. Objeyi odak dışı bırakarak çok garipya da hayal gibi ince fotoğraflar çekebilirsiniz. Odak dışı bırakarak fotoğraf çekmeçoğunlukla geriden, kontrast yaratıcı aydınlatma tekniği ile birlikte uygulanır.

Yuvarlak balıkgözü objektifi, yuvarlak ve gerçek dışı çarpık görüntüler üretir.

Tam çerçeveli balıkgözü objektifler, dairesel balıkgözü görüntüsünü dikdörtgen birkareye sığdırırlar. Bu yüzden herhangi bir balıkgözü objektif, fotoğrafın merkezindengeçenler hariç bütün düz çizgilerin kavislenmesine sebep olur. Çerçevenin dikdörtgenolması, çekilen fotoğrafı gizemli hâle getirir. Çerçeve yuvarlak olduğunda, izleyici efektinobjektifle çarpıtılarak elde edilmiş bir yanılsama olduğunu hemen fark edecektir. Oysa tamçerçeve, izleyiciyi düşündüren bir ifade yaratır.

Zoom objektifler tek objektifle farklı odak uzaklıklarındaki görüntüleri fotoğraflamayımümkün hâle getirirler. Bu objektifler ayrıca, çok özel bir görüntü efekti elde etmenizi desağlar. Bir, iki saniyelik pozlama süresi içinde objektifi en kısa odak uzaklığından en uzunodak uzaklığına kadar (ya da tam tersi) zoomladığınız zaman bir patlama etkisi eldeedersiniz. Bu teknik için kontrast konuları seçmek daha uygun olacaktır. Bu tekniğiuygulamak için makinenizin bir tripod üzerinde sabitlenmiş olması gerekir. Ancak makineyielde tutarak, farklı zoom-blur efektleri elde etmeniz mümkün.

Herhangi bir objektifle gerçekleştirebileceğiniz diğer bir teknik ise, seçici odakefektidir. ( Bu efektin de odak aralığı daha geniş objektiflerde daha iyi sonuç verdiğiniaklınızda bulundurun) Objektif en açık konumdayken yakındaki bir objeye odaklanın.Böylece sınırlı alan derinliği öndeki ve arkadaki elementleri ana konudan kesin bir şekildeayırarak bulanıklaşacaktır.

5.1.8. Yansıma Efekti

Fotoğraf makinesi objektifine monte edilebilen ya da karşısına yerleştirilen değişiktipteki prizmalarla, bir objenin filme yansıyan görüntüsü çoğaltılabilir, sevimli ve eğlendiricifotoğraf elde edilebilir. Bir su damlası beş su damlası haline, bir surat beş surat haline gelir.Ortadaki görüntü daha belirgin, kenarlar gittikçe yumuşak görüntülü olur.

Birden çok görüntünün elde edilebilmesi prizmalarla mümkün olabildiği gibi aynızamanda sonuçlarının biçimi ve kalitesi birbirinden çok farklı olmak üzere aynalarla da eldeedilebilir. Bu görüntüler simetrik bir şekil gösterirler. 60 derecelik açıyla iki ayna yan yanakonulursa bu durumda 6 görüntü, aynalar arasındaki açı 45 derece olduğu durumda ise 4görüntü elde edilecektir. Koşut (paralel) aynalarla yapılan çekimlerde ise sonsuz sayıdagörüntü elde edilir. Yine silindirik aynalar aracılığıyla çok değişik etkilerin eldeedilebilmeleri mümkündür. Eğer silindirik olan yüzey yatay olarak kullanılırsa alttan veüsten basık, silindirik yüzey dikey olarak kullanıldığı zaman ise yanlardan basık sonuçlarveren görüntüler elde edilecektir.

89

Düz aynalarla olduğu gibi içbükey ya da dışbükey aynalarla da ilginç görüntülerinelde edilmesi mümkündür. Görüntüleri olduğundan genişmiş gibi gösteren ya da olduğundandaha kalınmış gibi gösteren aynalarla da hoş görüntülerin elde edilebilir.

Fotoğraf 5.9: Kutlu GÜVENÇ

5.1.9. Screen ve Maskelerle Yapılan Efektler

Motiflerle yapılmış bir çerçeveyi çekim sırasında objektifin önüne koyarak çerçeveiçinden konunun fotoğrafını çekebilirsiniz. Çerçevedeki motifler görüntünün hatlarınıdeğiştirir. Detayları azaltır. Maske ile alışılmadık görüntüler meydana getirebilirsiniz veyadouble expose çift baskı ve pozlandırma yaparak. İstediğiniz şekilde kartonu kesebilirsiniz.Bu kartonu objektif önüne yerleştirerek ya da baskı esnasında filmin üzerine yerleştirerekpozlandırma yapabilirsiniz. Geniş açı objektifler maskeyi kare içinde daha küçük, teleobjektifler ise daha büyük gösterir.

Fotoğraf 5.10: Objektif önüne doku yerleştirme

Stüdyoda projekte ederek özel efektler meydana getirebilirsiniz. Özellikle iki veyadaha fazla görüntüyü tamamen farklı halde görüntüye dönüştürebilirsiniz. Arka zemineprojekte ederek gerçekçi görüntüler yaratabilirsiniz. Bunun için geçirgen bir ekranın arkasınaistediğiniz görüntüyü projektörle yansıtırsınız ve onun önüne fotoğrafını çekmek istediğinizkişiyi yerleştirirsiniz. Bu işlem için ekranın yansıtılan görüntünün dokusunu alması veprojektörün orta arkasından gelecek fazla ışığın engellenmesi, stüdyo ışıklarıyla diğer ışıkyönlerini, renklerini ve kalitesini göz önünde bulundurmanız gerekir. Ayrıca ekrana gelecekbaşka ışıkları engellenmelidir. Aksi halde siyah görünecek yerler gri görünür.

90

Görüntüleri karıştırarak gerçek dışı etkiler elde edebilirsiniz. Karanlık odada, düz biryüzey ya da üçboyutlu yüzeylere bir veya birkaç slaytı projekte ederek, fotoğraf makinenizisehpaya kurarak bu görüntüleri fotoğraflayabilirsiniz. Alışılmadık görüntülerindeformasyonunu projekte edebilirsiniz. Buruş buruş kâğıtlara, perdelere veya düzlemolmayan yüzeylere (içbükey, dışbükey gibi) uygulayabilirsiniz. Diğer bir yöntem de ikigörüntüyü düz beyaz bir ekrana projekte etmek ve görüntüde istenmeyen bölümleri siyahkartonla maskeleyerek görüntü dışı bırakmak. Böylece görüntüler ve ışıkların üstü siluetgörünür. Burada ışıklandırmayı iyi ölçmeniz gerekir. İki projektörün de ışık değerlerinin aynıolmasına dikkat edin.

5.1.10. Low key/High key Çekimler

Siyah-beyaz bir fotoğrafta mutlak siyahtan (zone 0) mutlak beyaza (zone 9) kadar tümtonların temsil edilmesi, yani tüm tonların fotoğrafta yer alması gerekir. Böylece fotoğrafınbelli bir bölgesinde detaysız siyah bir bölge olacağı gibi, belli bir bölümde de detaysız beyazbölge olacaktır. Diğer bölgelerde, çeşitli zonelerdeki ara tonlardan oluşacaktır. Böyle birfotoğrafa normal kontrast aralığına sahip fotoğraf denir.

Eğer bir fotoğrafta her iki uçtaki zoneler eksik ise, yani fotoğrafta siyah ve beyaz yok,fotoğraf orta grilerden oluşuyorsa o fotoğraf düşük kontrastlı fotoğraftır. Eğer bir fotoğraftaher iki uçtaki zoneler var olup da orta tonlar yok ise, o fotoğraf yüksek kontrastlı birfotoğraftır.

Low-Key Tekniği

Bu teknikle elde edilen fotoğraflarda, koyu gri ve siyah tonlar egemendir.

Koyu gri ve siyah tonların egemen olduğu bölgelerde çok ince ton nüanslarınınyumuşak geçişlerini görmek mümkündür. Aynı zamanda bu alanların işgal ettiği bölgeoldukça geniştir. Beyazlar ise detaysızdır ve fotoğrafta çok küçük alanları işgal ederler. Bubeyazlar, sadece referans olarak fotoğrafın belli yerlerinde vardır. Bu teknik ile çekilenfotoğraflarda daha çok dramatik bir hava gözlenir. Çekilen portrelerde fon siyah yapılarakteknik daha da güçlendirilir.

Elde etme tekniği:1. Az poz, fazla banyo: -1 stop fazla banyo, %50 fazla yıkama ya da -2 stop az

poz, %70 fazla yıkama gibi,2. Yumuşak kart: 3,4 numara gibi,3. Konu seçiminde koyu tonlu konuları tercih etmek: iç mekân koyu kırmızı,

siyah ya da gölgeli alanlar gibi ışığı az yansıtan ya da ışığın az olduğu yerler.

91

Fotoğraf 5.11: Low-Key ; High-Key Tekniği

High-Key Tekniği

Bu teknik ile çekilmiş fotoğrafların genelinde açık ve orta tonlar egemendir. Butonların egemen olduğu bölgelerde çok ince ton nüanslarını görmek mümkündür. Bualanların işkâl ettiği bölge oldukça geniş olduğu için genelde detaylıdır. Siyah ise, sadecereferans olarak fotoğrafın belli yerinde vardır ve çoğunlukla detaysızdır. Bu tip fotoğraflarıdüşük kontrastlı fotoğraflardan ayıran tek gösterge bu siyah bölgedir.

Ancak, çok küçük bir yeri (genelde 1/20) işgal ettiği için bu alanın detaysız oluşudikkati çekmez, pek önemsenmez. Genelde bu bölge portrelerde gözbebeğini ya da dudaklarıtemsil eder.

Elde Etme Tekniği:1. Fazla poz, az banyo: +1 stop fazla poz, %30 eksik yıkama ya da +2 stop

fazla poz, %50 eksik yıkama gibi2. Yumuşak kart: 2 numara gibi3. Konu seçiminde açık tonlu konuları tercih edilmelidir. (Tül, pamuk, gelinlik,

kum gibi.)

5.1.11. Gölge ve Kontrastlık Efektleri

Fotoğraf 5.12: Bülent EROL

Tamamen beyaz fon içinde konunun hiç ayrıntısız, dümdüz bir siyahlık olaraksaptanmasına "Siluet Fotoğrafları" denir. Özellikle profil portrelerde siluet çok kullanılan birşekildir. Fotoğrafik siluet, iyice aydınlanmış beyaz bir fon önünde hiç aydınlatılmamışkonunun fotoğrafının çekilmesidir.

92

Burada esas olan fonun aydınlatılmasıdır. Bunun için ince beyaz bir kumaş, en uygunyer olarak oda kapısına gerilir, arkadan bir veya iki fotoflud lamba ile aydınlatılır. Bu perdeönündeki konunun fotoğrafı çekildiğinde bir siluet fotoğrafı elde edilmiş olur. Bu şekildekiaydınlatmada siyah beyaz çalışmalarda pankromatik bir filimle f: 8 de 1/25 saniye pozdeğerleri kullanılmalıdır. İyi aydınlatılmış beyaz fon önünde hiç aydınlatılmamış konunun:fotoğrafik silueti çekilirken konunun üzerine hiç ışık düşmemesine dikkat etmek gerekir.Bunun içinde konunun fondan mümkün olduğu kadar uzakta olmasına dikkat edilir.

5.1.12. Renk Isısını Değiştiren Efektler

Slayt filmler objelerin doğru ışıklarını ve renklerini yansıtmak için üretilirler. Slaytfilm banyosunu renkli negatif filmi kullanarak yaparsanız renklerde değişiklik meydana gelirve şaşırtıcı görüntüler elde edilir. Tungsten filmi günışığında çekerek ve negatif banyoyukullanarak sarımsı rengin hakim olduğu bir sonuç elde edersiniz.

Gerçek görüntüdeki renkler değişik tip film ve filtre kullanılarak ve farklı processyapılarak değiştirilebilir.

Çekimini tamamladığınız ve henüz banyo ettirmediğiniz bir dianızı C 41 banyosuylayıkatın. Bu dianın hiç beklenmedik bir negatife dönüştüğünü, renklerin beklenmediksonuçlara ulaştığını göreceksiniz. Yeşiller, Maviler, Kırmızılar normal koşullarda ve normalfilmlerle elde edilmesi mümkün olmayan renkler olarak karşınıza çıkacaktır.

5.1.13. Olağandışı Aydınlatma Efekti (Işıkla Boyama)

Işıkla boyama, çok basit anlamda; fotoğrafı çekilecek objenin ya da mekânın duyarlıtabaka yani film için, bir fırça ile boyar gibi ışıklandırılmasıdır.

Bunun için bir tungsten ampul (bir masa lambası) tepe flaşı ya da büyük yüzeyler içinbir el feneri size rahatlıkla yetecektir.

Tam kanlık bir oda gereklidir. İlk iş olarak ortam aydınlıkken konunuzu sabitleyip(oturuyorsa pek sorun yok ama ayaktaysa bir yerden destek alarak sabit durmalı) kadrajınızıyapmalısınız. Konunun hangi kısımlarını ışıkla boyayacağınızı belirlemeli ve hayalinizdekifotoğrafı iyice aklınıza yerleştirmelisiniz. Eğer otomatik netleme yapan bir makinekullanıyorsanız, netlemeyi yaptıktan sora makinenizi manuel netleme durumunagetirmelisiniz. Aksi takdirde, odayı karartıp deklanşöre bastığınızda, makine yenidennetleme yapmaya çalışır ve netleyemediği için siz deklanşöre bastığınız halde obtüratörüaçmaz ve fotoğrafı çekemezsiniz.

93

Fotoğraf 5.13: Barış ŞİMŞEK; Işıkla Boyama

Makinenizi “Bulb, B” enstantane konumuna getirmelisiniz. Odanın ışıklarınıkapattıktan sonra deklanşöre basabilirsiniz. Oda tamamen karanlık olmalı. Sokaktangelebilecek ışık sızmaları engellenmelidir, aksi takdirde muhtemelen 15 saniyeden fazlasürecek pozlamanız boyunca odanın da pozlanması ve kadrajınızda yer alması söz konusuolacaktır. Konunuzun geri planını, yani fonunu mümkün olduğunca koyu renklerlehazırlayın. Açık renk fon kullanırsanız, fenerinizden fona düşecek olan ışık, fonundapozlanıp kadraja dâhil olmasına neden olacaktır.

Konunuzu aydınlatırken ışık çizgileri ya da genel şekilde aydınlatabilirsiniz. İlk öncefenerinizin ışığını odaklamalısınız, noktasal bir aydınlama olmalı. Fenerinizi konuya nekadar yakın tutarak aydınlatırsanız o kadar çizgisel, ne kadar uzak tutarak aydınlatırsanız okadar bölgesel bir boyama elde edeceksiniz. Yakın tutmak, feneri konunun 3-5cm üzerindetutarak kaydırmak; uzak tutmak ise, 10-12cm kadar uzağından tutarak fenerinizikaydırmaktır.

Boyamayı yaparken konu ve fotoğraf makinesi arasında durmayınız. Işıkla boyamayaparken feneri tuttuğunuz eliniz konunun tam önünde durursa fotoğraf makinesiaydınlattığız bölgeyi göremeyecek ve bu durumda boyamayı yapamamış olacaksınız.Gövdeniz kesinlikle kenarda olmalı, makine ve konu arasına girmemelidir.

Kullandığınız diyafram değeri (olabildiğince açık kullanın f: 2,8–4 gibi), çalıştığınızASA değeri, fenerinizin ışık şiddeti, konuya olan uzaklığınız hatta konunuzun beyaz tenli yada bronz, koyu tenli olması bile 10 cm. bir hattın üzerinden kaç saniyede geçeceğinizideğiştirir.

Fotoğraf 5.14: İzmir Fotoğraf Sanatı Derneği, Işığın Peşinde Karma Sergisi

94

Konunuzu ışıkla boyarken, bir hattan mümkün olduğunca bir sefer geçmeye çalışın.Işıkla bir kez üzerinden geçtiğiniz bölge boyanmış yani pozlanmış olacaktır, ikinci kezüzerinden geçerseniz, fazla pozlamaya ve doku kaybına neden olabilirsiniz. Bu durum gözleriçin başka bir sorun doğurabilir. Modeliniz karanlıkta bakışını sabitleyecek bir noktabulamayacağı için göz bebeklerini hareket ettirmiş olabilir. Eğer bir kez boyadığınız gözünüzerinden ikinci kez geçerseniz, ikinci bir göz bebeği oluşturmanız kuvvetle muhtemeldir.Modeliniz göz kapaklarının açıklığını mutlaka değiştirmiş olacaktır, yaklaşık 6 saniyede birrefleks olarak göz kapakları açılıp kapanır. Altın kuralımız, gözleri bir seferde boyamakolmalıdır.

Işıkla boyama yaparken bunlara dikkat edin:1. Eğer gölgeleri yok etmek istiyorsanız, siyah bir kumaş ile kendinizi sarın ve

gölgeli kısımların yanına giderek oraları ışıkla boyayarak gölgeleri yok edin.2. Bu işlemi bulduğunuz diyaframın 1 stop üstü ve 1 stop altı için de

tekrarlayın.3. Eğer filminiz renkli ise kullandığınız ışık kaynağına göre düzeltici filtrenizi

takmayı unutmayın ve aynı zamanda poz faktörünü diyaframa uygulayın.4. Eğer ışıkla boyamayı flaşla yapıyorsanız, flaşın gücünü bulmak için bir flaş

metre kullanın ve diyaframı ona göre ayarlayın.5. Büyük mekânlar ya da objeler için büyük çaplı, küçük objeler için küçük

çaplı ışık kaynakları seçin.

Işıkla Boyama da Özel Efektler Vermek İçin

1. Renkli film ile ışıkla boyama esnasında, ışık kaynağını önüne çeşitli filtrelerkoyarak kreatif etkiler elde edilebilir.

2. Objenin bazı bölümleri ışıkla boyama yapılmadan bırakılabilir.3. Gölgeler sert istenebilir ya da tamamıyla yok edilebilir.4. Pozlandırma esnasında objenin yönü devamlı değiştirilmek suretiyle üst üste

pozlandırma etkisi verilebilir.

5.1.14. Flaş ve Uzun Pozlama Efektleri

Tek yapay ışık kaynağı fotografik çalışmalar için esnektir. Işık yönünü ve kalitesinikontrol ederek istediğiniz bir birim ışıklandırma efekti meydana getirebilirsiniz. Güneş ışığıbizi yukarıdan aydınlatır. Dolayısıyla aşağıdan aydınlatma kişilerde doğal olmayan birgörüntü meydana getirir. En çok dramatik sonuç kompakt ışık kaynağı kullanılarak eldeedilir ve tek spot lamba veya flaş çok sert gölge vermek için kullanılır.

Fotoğraf makinenizin örtücü perdesini açık tutarak birkaç defa flaş patlatırsanız özelefektler meydana getirirsiniz.

95

5.1.15. Straskobik Flaş Efekti

Fotoğraf 5.15: Şahika ÖNCÜ, Oya İŞKAR; Straskobik Flaş Efekti

Bazen, bir konunun yer ve zaman düzlemindeki gelişimini, birbirini izleyen birçokkez, aynı film karesi üzerine çekim yaparak tek bir fotoğraf biçiminde kayıt yapmak olasıdır.

Stroskobik çekim için konunun karanlık bir art alanda aydınlık gösterilebileceği,denetlenebilir bir ortam gereklidir. Makine sürekli sehpa üzerinde olmalı ve tüm dizitamamlanana değin konumu değiştirilmemelidir.

Ancak, sıklıkla elektronik denetimli ışık kaynakları gerekli olabilir. Aralıklı ışık veren(straskobik) flaşlar, her bir pozun otomatik olarak zamanlama ve yerleştirilmesini yapar.Tüm dizi boyunca perde sürekli açık kaldığından, film üzerinde hareket eden konudankaynaklanan hayaletimsi görüntüler ve lekelerden kaçınmak için bu gibi fotoğraflar ya geceya da karanlık bir odada çekilmeli ve konuyu aydınlatan ışığın art alanı aydınlatmamasına yada konunun görüntüsünün “yanmamasına” dikkat edilmelidir.

5.1.16. Infrared Portre Efekti

Infrared ışınları gözle görünmez. Infrared film sıradan renkleri rüya renkler gibideğişik olarak algılar ve renk tonlarını değiştirir.

Gün ışığı filminin, tungsten lamba ve sokak lambalarında verdiği reaksiyon olağandışıışık kaynağı tipidir. Fotoğrafçılar bu tip ışıklandırmayı kullanarak bilim kurgu efektler eldeetmektedirler. Ultraviyole veya siyah lamba tüpleri ultraviyole dalgaları verir. Bunu insangözü göremez fakat bazı materyallerde kızıl bir görüntü elde ederiz. Özellikle beyazrenklerde, bütün bu üniteler siyah veya koyu mor ışık verir. Ultraviyole fotoğraf çekmek içinodayı tamamen karartın ve konuyu beyaz veya floresan ışıklı kâğıt önüne yerleştirin. Sıvıdeterjanlar, diş macunu ve tebeşir tozları kızıl görünümde fotoğrafa yansır, bu materyallerifonda doku vermek amaçlı kullanabilirsiniz.

5.1.17. Grain/ Noise Efekti

Filmin/CCD’nin ışığa duyarlılığı yükseldikçe yani ISO değeri arttıkça, fotoğrafta“grain” (gren) adı verilen kumlanma oluşur.

96

Dijital fotoğraflarda bunun adı ise “noise” yani çok küçük noktacıklar şeklindedir. Budurumda yüksek ISO bize hız sağlarken, düşük ISO da netlik sağlayacaktır.

Noise, bir fotoğraftaki istenmeyen noktacıklardır. Film dünyasında buna grain adıverilirken, dijital dünyada noise (gürültü) denmektedir. Sensörlerin kendisine düşen ışığıdoğru analiz edememesi ile ilgili bir durumdur ve noise seviyesi yükseldikçe, görüntükalitesi düşer. Bu noktacıklar, özellikle açık renk alanlarda iyice belirginleşir. Noise seviyesi,muhtelif parametrelerle ilgilidir. Noise, yüksek ISO değerlerinde ve az ışıklı ortamlardakendisini gösterir.

Fotoğraf 5.16: Grain/Noise Efekti

Fotoğrafta grenlerin çok belirgin olması genellikle istenmeyen bir durumdur. Ancakbilerek, yaratıcı çalışmalar yapmak için hareket edildiğinde, grenli fotoğraflarla çok ilgiçeken fotoğraflar elde etmekte olasıdır. Portreler, tiyatroda sergilenen oyunlardan belirlifotoğraf kesitleri, manzara fotoğrafları ve diğer birçok konuda grenin büyük olması fotoğrafaayrı bir cazibe katabilir. Burada dikkat edilecek tek nokta fotoğrafı çekilecek konunun grenetahammül edebilecek nitelikte olup olmadığını denetleyebilmektir. Aksi halde gren fotoğrafıda, asıl konuyu da öldürür.

Grenli baskı yapmanın çeşitli yöntemleri bulunmaktadır. Bunların başında yüksekduyarlıklı film kullanmak, gereğinden fazla poz vermek, gereğinden daha uzun bir sürebanyo etmek, grenli geliştirme banyosu kullanmak, negatifin çok küçük bir kısmındangereğinden fazla büyütme yapmak, bir diğer yöntem de gereğinden az poz ve gereğindenfazla banyo yapmaktır. Ayrıca baskı sırasında kontrast derecelenmesi yüksek sert kâğıtlarabaskı yapmakta yüksek grenli sonuç almamızı sağlayacaktır.

5.1.18. Instant Metaryalin (Polaroid) Manipulasyonu İle Elde Edilen Efekt

Fotoğraf 5.17: Atilla DURAK; Polaroid Efekt

97

Instant filmlerin özel yapıları vardır ve alışılmadık sonuçlar elde edebilirsiniz. İlkişlemden sonra emisyon yüzeyi yumuşak ve esnektir renklerin ve hatların şeklini rahatlıkladeğiştirebilirsiniz.

Arka kısmı açıp kazıyarak seçtiğiniz bölgelere yeni renkler uygulayabilir, manipüleedebilirsiniz.

Soyularak çıkan baskıları sıcak suya koyup daha sonra karıştırarak görüntülerideğiştirebilirsiniz.

Daha önce diapozitif olarak çekilen fotoğrafların özel bir düzenek yardımıyla oladoidmalzemeye pozlandırılması, normal gelişimi beklenmeden boyanın başka bir yüzeyeaktarılması biçiminde yapılmaktadır. Aynı formattaki (10x12.5 cm.) orijinallerin yanı sırayapılacak reprodüksiyonlardan renkli çıkış alınarak sergilenebilir.

5.1.19. Cross Process Efekti

Cross processing kısaca renkli filmlerinizi siyah beyaz film solüsyonu (E-6) ileyıkamak (veya tam tersi) olarak anlatabiliriz. Bilgisayar ortamında bu işlemi photoshop ileyapabiliriz.

5.2. Portre Fotoğrafında Çekim Sonrası Elde Edilen Efektler(Etkiler)

5.2.1. Sandwich Baskı

İki ya da daha çok negatif filmin agrandizörde bir araya getirilerek fotoğraf kartına tekbir görüntü olarak basılmasıdır.

Sandwich baskının başarılı olması için negatiflerden birinde karanlık alanlardan netbir şekilde ayrılmış açık alanlar olmalıdır. En iyi sonuç, negatiflerden birinin bir manzara,portre gibi ilk bakışta tanınabilecek bir görüntü olduğu, diğerinin de dokusal zeminoluşturacak nitelikte soyut bir görüntü (tuğla ya da taş duvar, sepet örgüsü, açık gökyüzünekarşı çekilmiş ağaç dalları vb.) olduğu durumlarda alınır.

Fotoğraf 5.18: Sandwich Baskı

98

5.2.2. Baskı Montajı

Şekli Bozulmuş Baskılar

Baskı sırasında agrandismanın tabla kısmını ya da baskı kâğıdını taşıyan marjörüneğikleştirilerek, fotoğraf çekimi sırasında fotoğraf makinesinin eğik tutulmasından dolayımeydana gelen çarpıklıkları bir oranda düzeltmek için kullanılacağı gibi, özel amaçlaçarpıtılmış, deforme edilmiş fotoğraflar elde edilmek için kullanılan bir yöntemdir.Normal bir baskı için agrandisör tablası, negatife tam paralel durumda tutulur. Bunun içindekâğıt üzerindeki baskının her tarafı aynı oranda büyütülmüş olur. Agrandizör tablası ya dabaskı yapılacak kâğıt negatife göre eğikleştirildiği zaman kâğıdın bazı kısımları negatifedaha yakın, bazı kısımları daha uzak olacak, böylece baskı sırasında kâğıt üzerine düşengörüntünün her tarafı aynı değil, değişik ölçüde büyütülmüş olacaktır. Negatife yakın olankısımdaki görüntü küçülecek, aşağı doğru uzanan kısımlarda görüntü gittikçe yaygınlaşarakbüyüyecektir. Tabla ya da kâğıdın eğikliği ne kadar fazla olursa kâğıda geçen görüntü ooranda gerilmiş, yaygınlaşmış, uzamış olacaktır.

Fotoğraf 5.19: Şekli Bozulmuş Baskı

Bu eğrilik nedeniyle kâğıt üzerine düşen görüntünün bir kısmı net olmayacaktır. Bunedenle netlik ayarını kâğıdın orta yerindeki bir noktaya göre yapın. Ayrıca bu eğikliknedeniyle kâğıdın üst kısmı alt kısmından daha çok ışık alacağından, kâğıt üzerindekigörüntünün her tarafında aynı tonu elde etmek için, baskı sırasında alt kısmın daha fazla pozalmasını sağlayın.

Şekli bozulmuş baskı elde etmenin başka bir yöntemi de agrandizör tablası üzerindekibaskı yapılacak kâğıdı, negatife paralel olarak bir yarım daire yönünde çevirmektir.

Dışbükey aynalardakine benzer bir görüntü elde etmek için, örneğin küçük bir suratüzerinde kocaman bir burun elde etmek için, agrandizör tablasında ortadan bükülmüşiçbükey şeklinde bir kâğıt kullanınız. İçbükey bir görüntü elde etmek için bu kez kâğıdı ortayerinden dışbükey biçime getiriniz.

Montaj

Kesme ve yapıştırma suretiyle yapılan montajlar aynı ton ve aynı grilikteki ikifotoğrafın birinden alınan bir kısmın diğeri üzerine yapıştırılması ile olur.

99

Yalnız dikkat edilecek önemli noktalar kâğıtların aynı kalınlıkta ve aynı fizikselyapıda olması, çok keskin bir makas veya jilet kullanılması ve ek yerlerindeki çiziklerintonlarına göre beyaz veya siyah boya ile iyice kapatılmaları ve görünür haldençıkarılmalarıdır. Bundan sonra yeni kompozisyonun bir negatifi çekilerek bundan istenildiğikadar baskı yapmak mümkündür.

Fotoğraf 5.20: Baskı Montajı

Kolaj

Fotoğraf 5.21: Kolaj

Birbirleriyle ilişkisiz gibi görünen, hatta aykırı gibi duran bazı formları bir arayagetirip beklenmedik bir espri içine sokarak izleyiciyi şaşırtmak, birbirleriyle iletişim içindeolabilecekken dahi, fiziki veya sosyal koşulların engellediği olağan birlikteliklerisağlayabilmek veya birtakım olağan dışılıkları sunabilmek için kolaj yöntemi fotoğrafçılarageniş olanaklar sağlamaktadır.

Kolaj yaparken, yapılanın kolaj olduğu anlaşılsın istendiğinde, teknik olarak çok özelveya özenli bir çabaya gerek kalmayabilir. Eğer iki ayrı fotoğraftaki görüntü kesilip bir arayataşınarak ( bunlardan biri fotoğraf iken, diğeri resim, gazete kupürü veya basılı herhangi birgörüntü olabilir, hatta doğrudan somut bir nesne bile sunum sırasında kullanılabilir) üst üste,yan yana, birbirlerine yapıştırılarak doğrudan sunuluyorsa, burada çok özel bir çaba, teknikolarak gerekli değildir.

100

Yapılan birleştirmenin bir röprodüksiyonu alınarak tek negatifte veya pozitiftesaptanarak, buradan yeni ve tek bir görüntü sunulmak isteniyorsa, teknik olarak özengösterilmesi gereken en önemli aşama röprodüksiyon aşamasıdır, Röprodüksiyon alınırken(eğer yapay ışık kullanılmıyorsa) çekimi yapılan kolajlanmış materyallere objektifin paraleltutulması, netlemeye dikkat edilmesi ve ışığın homojen olması önemlidir.

Siyah-Beyaz fotoğraflar kendi aralarında kolajlanabilir, Siyah-Beyaz fotoğraflarlaRenkli fotoğraflar kolajlanabilir. Renkli fotoğraflar kendi aralarında kolajlanabilir. Ya dafotoğraf dışı materyaller fotoğraflarla kolajlanabilir.

Kolajlanacak fotoğrafların çekimlerinde ince gren (düşük hızlı filmler) kullanmaktankaçınmak gerekir. 400 asa veya daha yüksek hızda iri grenli filmler kullanılmalıdır.

Çekimler aynı veya benzer ışık koşullarında gerçekleştirilmelidir. Kapalı homojen günışığı koşulları özellikle amatörler için en elverişli ışık koşullarıdır.

Kullanılan objektif aynı olmalıdır. Bu tarz çalışmalarda 50 mm. normal bir objektifkullanılması isabetli bir seçim olacaktır. Aksi halde ortaya çıkan fotoğraf bunun bir kolajçalışması olduğu konusunda ipuçları verecektir. Yapılan fotoğrafın kolaj olduğu izleniminiortadan kaldırmak için de objektif seçimine dikkat edilmesi çok önemlidir.

Çekimler sırasında dikkat edilecek en önemli hususlardan biri de, ayrı ayrı çekimleriyapılacak ve kolajlanacak olan nesne, mekân veya alanların hep aynı düzlemdençekilmesidir. Biri göz düzleminden çekilirken, diğeri aşağıdan yukarı doğru veya yukarıdanaşağı doğru çekilmemelidir.

Çekimleriniz sırasında; aynı düzlemde çekim, iri grenli film kullanımı, aynı objektifinkullanılması, homojen ışık koşullarından yararlanılması, kısık diyafram kullanılması gibikoşulları unutmamalısınız.

Kolajlanacak fotoğrafların baskılarında, öncelikle tonlamaların eşit olmasına özengösterilmelidir. Biri koyu bir baskı, diğeri açık bir baskı olursa fotoğrafta kolaj izlenimikolayca belirebilir. O nedenle baskıların tonlarının birbirine çok yakın olması şarttır.Baskının mat kartlara yapılması gerekir. Kullanılacak kartın minimum 3 numara bir kartolması, 4 -5 numara kartların tercih edilmesi daha doğru olacaktır.

5.2.3. Çoklu Baskı

Negatif-Pozitif Birleşmesi için bir konun iki ayrı negatifi çekilir. Yalnız bunegatiflerden biri sağdan aydınlatma yapılarak çekildiyse diğeri soldan aydınlatma yapılarakçekilmelidir. Sonra bu negatiflerden biri pozitif hâle getirilir. Böylece aynı konudan birpozitif, bir negatif elde edilmiş olacaktır. Bu birbirinden ayrı ama birbirinin aynı iki film üstüste konularak baskı yapılırsa güçlü bir “rölyef” etkisi uyandıran bir fotoğraf elde edilir.Eğer elimizde tek bir negatiften bir kabartma elde etmek istiyorsak bu kez de aynı negatifinbir pozitifini çıkarıp bunları üst üste koymayıp hafifçe kaydırmamız gerekecektir. Böylecekonunun kenarları kabartma olarak ortaya çıkmış olacaktır.

101

Kaydırma yapılmadığı takdirde nötral gri bir baskı elde edilecektir. Bu nedenlenegatiflerin birisinin hafifçe kaydırılması şarttır.

Fotoğraf 5.22: Çoklu Baskı

Şayet bir dublikasyon cihazı varsa, bundan yararlanarak Rölyef etkili fotoğrafdenemeleri yapabilirsiniz. Rölyef etkili fotoğraf alabilmeniz için birbirinin aynı olan negatifve pozitife ihtiyacınız olacak. Bu ikisini agrandizör de üst üste koyup, çok hafifkaydırdığınızda, yapacağınız baskıda elde edeceğiniz fotoğraf rölyef etkili olacaktır. O haldedublikasyon cihazıyla bazı dialarınızı Siyah-Beyaz negatife birebir aktararak her birindenbirer de negatif elde etmeniz mümkündür. Böylece Rölyef etkili fotoğraf yapmak içinportföyünüzde hazır materyal oluşturmuş olacaksınız. Profesyoneller bunu yaparken aynıfotoğrafı hem negatif ve hem de pozitif çekerler ve birinin ışığı hangi yönden geliyorsa,diğerinin ışığı bunun tersi yönden gelecek şekilde düzenlenir. Böylece görüntü berraklığındayüksek kalite ve etkisi belirgin rölyef oluştururlar.

5.2.4. Kopyalama Manipülasyonu ( fotokopi örn.)

Fotoğraf 5.23: Fotokopi makinesi ile tarama

Baskıları kopyalayarak (manipüle ederek) imajlarını değiştirebilirsiniz. Eğer baskılarıfotokopi ederken hareket ettirirseniz görüntüler tamamen değişir. Baskıları tekrar basarkenbazı elementler ilave edip maskeleyerek renkleri ve görüntüleri çeşitli şekildedeğiştirebilirsiniz.

Fotokopi makinesi ile görüntünün biçimini, tonunu ve rengini değiştirebilirsiniz.

Fotokopi makinesi tarama suretiyle dökümanın görüntüsünü çıkarır. Fotokopimakinesi görüntüyü tararken sizin görüntüyü hareket ettirmeniz görüntünün biçimini dağıtır,bozar. Bu şekilde dağılmış görüntüyü tekrar fotokopileyerek hareket ettirirseniz genetonlarını, görüntüyü ve ayrıca renkleri de değiştirebilirsiniz.

102

5.2.5. Renklendirme ve Ton Efekti

Fotoğraf 5.24: Renklendirme Efekti

Renkleri Değiştirmek ve Renk İlave EtmekSiyah-beyaz orijinal görüntüleri ve renkleri değiştirerek yeni görüntüler elde

edebilirsiniz. Renkleri negatifleri renklendirmeden önce değişik yorumlar getirdiğiniunutmayınız. Eğer baskılarınızı renklendirecekseniz, mat kâğıda baskı yapmalısınız.Negatifler ve siyah-beyaz negatifler elle renklendirilebilirler.

Negatifleri BoyamaSiyah-beyaz filmleri boyayarak istediğiniz rengi verebilirsiniz. Negatifte revers

renkler mevcuttur. Bunun için kontrast renkleri kullanmalısınız. Büyük negatiflerle çalışın vekoyu negatiflerden kaçının.

Fotoğraf BoyamaFotoğraf boyama işlemini elinizde mevcut bütün boya malzemeleriyle

deneyebilirsiniz. Ancak bunların çoğunun fotoğraf kartının yüzeyinden aktığını, boyayıfotoğraf kartı üzerinde sabitleyemediğinizi veya kart yüzeyinde tortulandığını, sonradanyapılacak müdahalelerle boyanın çıktığını göreceksiniz.

Ancak fotoğraf kâğıdı için üretilmiş özel boya malzemelerinden (rötuş boyası veyarenkli rötuş kalemleri) edinebildiğiniz taktirde bu problemleri aşmanız kolaylaşacaktır.Boyanacak siyah-beyaz baskılarınızı saptarken, sadece boyanmış veya sonradanrenklendirilmiş bir fotoğraf sunmuş olmak kaygısı taşımamalısınız. Boyandığındabeklenmedik, şaşırtıcı ve niteliği yüksek olacağına inandığınız fotoğrafları seçmelisiniz.

Ağırtma Bleach ve TonlamaProcess işleminden sonra fotoğrafın değişik şekilde görünmesi için kimyasal maddeler

kullanarak renklerini değiştirebilirsiniz. Bunun için iki yöntem vardır. Ağırtma ve tonlama.Tonlama siyah-beyaz görüntünün renkli kimyasal maddeler kullanılarak orijinal tonlarınındeğiştirilmesidir. Tonlama da bu boyalar genellikle set halinde satılır. Mavi, kırmızı ve diğerrenkler. Renk seçerken verdiği etkiye göre renk seçiniz. Mesela mavi sakinlik duygusu verir.

Tonları, objeleri tek tek tonlayabildiğiniz gibi fotoğrafın bütün görüntüsünü detonlayabilirsiniz. Processs işlemi için tamamlanmış siyah-beyaz ile işe başlayın. Oda ışığındaçalışabilirsiniz. Kauçuk solüsyonla korunmayan yerler siyah-beyaz kalır.

103

Diğer yerler tonladığınız rengi alır. Daha sonra maskeyi kaldırır ve bu bölgeyi başkarenge tonlandırabilirsiniz. Koyu gölgeler, siyah ve orta tonların rengi değişir. Toner sadecegümüş görüntüleri değiştirir. Eğer kâğıdı boya ile ıslatırsanız çok ışıklı yerler renge dönüşür.Islattığınız gümüş görüntüyü siyah-beyaz negatif veya pozitif olarak tonlandırabilirsiniz.

Tarama FotoğraflarBaskı yapılmış fotoğraf üzerine çini mürekkebiyle çeşitli desenler çizilebilir. Bunlar

genellikle fotoğraftaki konunun kenar çizgileri olabilir. Veya fotoğraftaki gölge ve aydınlıkbölgelerin koyuluklarına göre bir cetvelle bazı yerlerde seyrek ve bazı yerlerde sık taramalaryapılabilir. Bundan sonra fotoğraf şiddetli bir ağartıcı ile ağartılır ve çini mürekkebi yıkanırBu şekilde çok değişik görünüşte tarama fotoğraflar veya aynı fotoğrafın desen şekilleri eldeedilmiş olur. İstenirse bunlardan tekrar bir negatif yapılabilir.

Tonlama BanyolarıBunu yapabilmeniz için, önceden baskısı yapılmış Siyah-Beyaz fotoğraflarınızın hazır

olması gerekir. Siyah-Beyaz tonların dışına çıkarak, fotoğrafın genelinde eskimişlik izlenimibırakan kahverengi görünümlü sepya tonlama, mavi tonlama, pembe tonlama vb. renkleriçeren fotoğraflarınız olsun istiyorsanız, istediğiniz renge uygun toneri edinmelisiniz.Fotoğraf malzemeleri satıcılarında set halinde satılan bu tonerleri ve ağartıcıyıedinebilirsiniz. Toner ve ağartıcıyı kutularında kaydedilen sulandırma miktarlarınıkullanarak ayrı ayrı küvetlere koyduktan sonra, bir küvete de su koyup hazırlayın.Fotoğrafınızı önce ağartıcıya ( daha sert etki elde etmek için önce sudan geçirip sonraağartıcıya koyabilirsiniz ) koyup, kart üzerindeki bütün görüntünün ağararak kaybolmayayüz tutmasını beklemelisiniz. Ağarma işleminden tatmin edici sonucu aldığınızda birkaç kezsudan geçirip ( yeterince yıkayın ) tonere atın. Bir buçuk dakika ile üç dakika arası bir süretonerde tutun, istediğiniz tonlamayı elde ettiğinizi göreceksiniz. Sonra kartı alıp yıkayın vekurumaya bırakın. Tonlama banyosuna tabi tutulacak baskıların, normal baskılara göre birmiktar daha koyu baskı olmasında yarar var. Çünkü tonlama banyosuna tabi tutulanfotoğrafınızın, tonlamadan sonra bir miktar açıldığını ( açık tonlara gittiğini ) göreceksiniz.

5.2.6. Solarizasyon

Developman işlemi sırasında negatifin çok kuvvetli bir ışık etkisinde bırakılmasıylayapılır. Developer içindeki bir negatif normal zayıf bir ışık görürse sislenme ve fluluk yapar,fakat fotoğraf çekiminde kullanılan ışıktan çok daha kuvvetli bir ışığın etkisinde kalırsa butakdirde tamamıyla bir ters dönüş olur ve solarizasyon dediğimiz durum meydana gelir.Bunu yapmak için negatif önce normal developmana tabi tutulur ve normal görüntü meydanagelene kadar developmana devam edilir. Normal negatif görüntü meydana geldikten sonranegatif film developerden çıkarılarak bir kaç saniye için kuvvetli ışığa tutulur. Bu sıradadevelopman sırasında açığa çıkmakta olan gümüş bromür partikülleri mevcut negatif görüntüile ters orantılı ışık etkisinde kalacağı için bu seferde bir reversal görüntü meydanagelecektir. Bundan sonra developman işlemine istenilen sonuç alınana kadar devam edilirSonuçta elde edilecek negatif, bir pozitif ve bir negatif görüntünün üst üste gelmesi şeklindeolacaktır. Yeterli miktarda developman işleminden sonra normal saptama banyosu işleminegeçirilir.

104

5.2.7. Emülsiyon

Emilsiyonu Manipüle Etmekİki tekniği vardır. Birincisi emisyonu kazıyarak, diğeri iseemisyonun üzerine sürerek uygulanabilir. Emisyonu bir iğne ya da bıçakla kazıdığınız zamanalttan beyaz renk çıkar. Renkli filmi kazırsanız renk tabakaları kazınır.

Diğer bir yöntem ise siyah-beyaz baskı emisyonu satın alırsınız, sıvı olarak bunukâğıt, cam, seramik üzerine fırça ile sürsürer veya metallerin üzerine döker ve sünger rulosuveya fırça darbesi ile doku verebilirsiniz.

Fotoğraf 5.25: Emilsiyonu manipule etmek

Saptama Banyosu HileleriSaptama banyosunun ısı derecesinin 30 ila 35 dereceye çıkarılması ile görüntünün

saptama işleminin yapılması yanında, sıcaklık nedeniyle film emülsiyonu üzerinde bir sürüçatlamalar meydana gelir. Çok ince ve kılcal şekilde olan bu çatlamalar fotoğrafa eski biryağlı boya tablo görüntüsü verecektir. Saptama banyosundan sonra filmi ısıtırsak üzerindekiemülsiyon tabakası eriyerek ve sağa sola hareket ettirilince akacak duruma gelecektir. Buşekilde yapılan hilelerle de birçok değişik görünüşlü fotoğraflar elde edilir.

Kart Emilsiyonundan Renk Elde EtmeBir bistürü, maket bıçağı veya keskin uçlu herhangi bir şeyle basılmış fotoğraf kartının

en koyu noktalarını ( siyah yerleri ) çok hafif ve çok yüzeyden kazıyın. Kırmızı veya pembebir renk çıkacaktır. Derin kazırsanız kartın tabanına ulaştığınız için beyaz çıkacaktır. Bunutamamladıktan sonra ikinci bir kart alıp yüzeyini pamukla veya herhangi bir bez parçasıylaıslatın (nemlendirin) . Gene çok ince bir şekilde fotoğraftaki koyu yerlerin yüzeyini kazıyın.Bu kez turuncu ve sarı ile karşılaşacaksınız. Derin kazıdığınız taktirde gene kart tabanındakibeyaza ulaşırsınız.

Özellikle siyah beyaz negatifinizden renkli karta yapılmış bir baskıda, kazıma ilesonucu çok etkileyici sonuçlar elde edebilirsiniz. Fotoğraf Siyah-Beyaz iken bazı yerlerindekazıma sonucu renklerin elde edilmiş olması daha keyifli bir sunum kazandırabilir. Kazımaişlemini renkli negatiften yapılmış baskılarda da uygulayabilirsiniz. Renkli negatiftenyapılmış bir baskıda zaten yeterince renk bulunduğundan, kazıma elde edilmiş renklerinfotoğrafınıza fazlaca bir katkısı olmayabilir. Ancak Siyah-Beyaz negatiften renkli kartayapılmış bir baskıda fotoğraf gri tonlardan oluşuyorken, bazı yerlerinde renk oluşturulmasıdaha bir anlamlı olacaktır. Kazıma işlemini yaparken, kazınan yüzey fotoğrafın üzerineyapışıp kaldığında kirlenmeye yol açacaktır. Bu durumda fotoğrafın tamamını muslukaltında yeniden yıkayıp kurumaya bırakabilirsiniz veya kazıma sırasında bu lekeleritemizleyerek kirlenmeye engel olabilirsiniz.

105

Kullanacağınız kartların, mat kart olması gerekir. Parlak yüzeyli kartların yüzeyindekiince parlak jelatin, kazıma işlemi yapmanıza izin vermez.

Dia KazımaDialarınız arasında kötü pozlanmış olduğunu düşündüğünüz veya kompozisyonundan

hoşnut olmadığınız karelerden birkaç tanesini alıp, ilk olarak denemelerinizi bunlar üzerindeyapmalısınız.

Dialarınıza her iki yüzeyden baktığınızda, bir yüzeyin parlak olduğunu diğer yüzeyinmat olduğunu (film tabanı ) göreceksiniz. Dialarınızın mat yüzeyini (tabanını) bir bistürüveya benzer kesiciyle çok hafif kazıdığınızda mavi renk elde edeceksiniz. Dialarınızda dakoyu noktaları saptayıp, özellikle bu noktaları kazımanız daha doğru olacaktır. Derinkazıdığınız taktirde beyaza ulaşacaksınız.

Gereğinde atabileceğiniz nitelikteki dialar üzerinde bu denemeyi yapıp maviyi eldeedebildiyseniz, bu kez, kazıma sonucu fotografta çok özel bir etki elde etmeyi umduğunuzbaşka dialar üzerinde denemeler yapmalısınız. Dialarınız da kart baskısında olduğu gibikazıma sonucu kirlenecektir. Optik paper yardımıyla dialarınız üzerinde oluşmuş tortuyutemizleyebilirsiniz.

Bu dialara bir projeksiyon makinesiyle baktığınızda veya baskılarını yaptırdığınızdaşaşırtıcı ve güzel fotoğraflar elde ettiğinizi göreceksiniz.

5.2.8. Dijital Manipülasyon

Birtakım fotoğrafların ve dijital ortamda hazırlanmış, gerek iki, gerekse üç boyutluresim ve görüntülerin birbirleri üstüne bindirilmesi, birbirlerine kaynaştırılması, bellidokularla (texture) fotoğraflardaki nesneler üzerine yeni kaplamaların yapılması, kolajyöntemi ile fotoğrafların birleştirilmesi veya belli bir mozaiğin oluşturulması, genel renkayarları ile oynanması, bunların hepsinin fotoğraf veya önceden hazırlanmış bir başkagörüntünün üzerinde uygulanmasına verilen addır.

Fotoğraf 5.26: Berker DALMIŞ; Dijital Manipülasyon

Yapılan işlemler yalnızca fotomontaj değildir, veya çekilmiş bir fotoğrafta birkaçayarlama yapmak, birkaç düzenlemeye gitmek veya eklentide bulunmak değildir.

106

Bu tür çalışmalar belli bir konu üzerinedir. Günümüzde en popüler örnekler genelliklespirituel ve soyut konular üzerinedir. Gerek mitolojiden alıntılar olsun, gerek insani birduyguyu belirtsin, gerekse gerçekte olması imkânsız olan bir şey canlandırılmış olsun,genellikle soyut konulara yönelinir. Teknik itibariyle yapılması bir hayli basit olan birçalışma türüdür. En az iki senelik photoshop veya paint shop pro deneyimi olan bir kişi buprogramların sağladığı birtakım toolları kullanarak rahatça dijital manipülasyon yapabilir.

5.3. Portre Fotoğrafında Özel Efekt (Etki) Veren Filtreler

5.3.1. Objektif Önünde Kullanılan Filtreler

Fotoğraf makinesi ile resim yapar gibi çalışmak ve estetik standartların klasiksınırlarını aşmak istediğinde bu tür filtreler kullanılabilir. Bu filtreler aynı zamanda şekil,form ve nitelik değişiklikleri bulunan özel görüntüler oluşmasına da yarar. Özel etki filtrelerikullanıldığında poz sürelerini arttırmaya gerek yoktur.

Yumuşatıcı FiltrelerPortre ya da manzaralarda, romantik ve yumuşak bir etki vermek için kullanılır.

Nokta FiltrelerKonunun ortasını net kenarlarını netsiz yapar. 6 renkli prizma, sarıdan yeşile; maviye

ve macentaya kadar degrade olarak değişen renkleri verir.

Renkli 3’lü Paralel PrizmaGörüntüyü üç ayrı renkte paralel olarak tekrarlar. Paralelliği istenilen yönde

ayarlanabilir.

3-5 ve 6 Görüntülü Prizma:Konu ışınsal bir düzen içinde üç-beş, altı kez tekrarlanır, döner montaj çemberi

üzerinde küçük bir hareket ettirme kolu vardır. Görüntü paralel, yatay ya da düşey durumda,filtrenin konumuna bağlı olarak tekrarlanırken düz bir arka planı olan tek konular içinönerilir.

Renksiz Üçlü Üçgen PrizmaGörüntüyü üç kez tekrarlar. Merkezde görüntü alanı yoktur.

Renksiz Üçlü Pralel PrizmaGörüntüyü üç kez tekrarlar. Paralelliği istenilen yönde ayarlanabilir.

Eksantrik Nokta FiltresiYakın ve uzaktaki görüntüyü aynı anda netliyebilmek için kullanılırken; yakın konu

eksantrik nokta içinde netlenir.

107

Yarım Yaklaştırıcı MercekObjektiflerin netlik derinliği olanakları çoğu kez yakındaki konu ile uzaktaki konuyu

aynı anda netlemeyebilir. Bu gibi durumlarda derinliğini bölen filtre kullanılır. Bu filtrelerinyarısı +2 dioptri gücünde yakın çekim merceğidir. Kullanılırken fotoğraf makinesi sonsuzaayarlanarak, uzaktaki konu netlenir. Yakındaki konu ise, fotoğraf makinesi hareket ettirilerekayarlanır. Bu koşullarda kısık diyafram uygulandığında daha iyi sonuç alınır.

Pop FiltreleriGenelde görüntüleri tek renkte almak için kullanılır, ilginç etkiler verir. Renkleri:

mavi, yeşil, turuncu, kırmızı, macenta, mor vb.

Çerçeveli Portre FiltreleriYayıcı filtrelere benzer Görüntünün ortası net, etrafı maskeleyen buzlu cam ile

kapatan bir doku vardır. Portreyi dikkat dağıtan arka plandan ayırmak için kullanılır.

Balık Gözü Ek MerceğiBu gereç 187 dereceye yakın görüş açısı ile objektifin önündeki alanı tamamen kaplar.

Yuvarlak görüntü, normal görünüşe göre perspektifle ilgili şekil değişimine uğrar.

Geçişli (Degrade) Filitrelera- Gri degrade filtreler: %50 e % 25 olmak üzere iki değişik yoğunluktadır. Dramatik

etki almak için gökyüzünü ya da denizi koyulaştırmakta kullanılır.b- Renk geçişli filtreler: konunun yarısı ya da bir bölümü, filtrenin kendi rengine

geçişli olarak renklendirilir. Renkler şunlardır: turuncu, menekşe, tütün, sarı-yeşil, yeşil,mavi, leylak, kırmızı vb.

Renkli Kızılötesi FiltrelerSiyah-beyaz fotoğrafta kullanılan filtreler, kırmızı (25 A), turuncu, koyu sarı renkli

kızılötesi filmlerde de kullanılır (Kodak Ektachrome InfraRed IE, Dönüşebilir 35 mm. film,700 den 900 nm.’ye ve 365’den 380 nm’ye değişen duyarlılıktadır). Bu filmler fotoğraflardanormalden sapan renkleri verir. Yeşil maviye, kırmızı yeşile ve kızılötesi kırmızıya dönüşür.Kızılötesi filmler; çevresel korunma, su bilmi, arkeoloji, bitki korunumu, biyoloji, vebadenetiminde, ormancılık, morötesi fotoğrafçılığı, mikro fotoğrafı, suç bilmi, pigmentdenetimi alanlarında kullanılır.

Daha detaylı bilgi için Fotoğraf Makineleri modulüne bakınız.

Fazla-poz filtreleri (multi-image filters)

Fotoğrafta pek çok imajı sağlar. Bu filtreler pek çok türlüdür; en çok kullanılan ikifiltre vardır. Bunlardan biri daire şeklinde (kesin merkezi bir imajı çerçeveleyen aynışekildeki çeşitli imajlarla), bir diğeri de çizgisel (ikinci pozda bir taraftan diğer bir tarafauzayan çizgilerle gösterilmiştir) filtrelerdir. Bu filtreler hassastır; bu yüzden pozunuzuçekmeden önce alan derinliğini kullanarak ince ince çekeceğiniz pozu kontrol ediniz.

108

Fotoğraf 5.27:Soft Filtre

Diffusen filtreleriİmajı yumuşatır ve konuya hoş bir parlaklık verir, pek çoğu da kontrastı azaltır. Alan

derinliğini kullanarak önceden çekeceğiniz pozunuzu kontrol edin, küçük detaylarla efektgözden kaybolacaktır. Bu tür filtreler en çok bayan fotoğraflarında kullanıldığı gibi, yaprakfigürlerindeki gibi diğer pek çok konularda da iyi bir etki yaratmak için kullanılır.

Laser kaynaklı dağılma ızgarasıTek bir ışık kaynağını kırarak pek çok küçük tayf parçacıklarına ayırır, renkli

fotoğraflarda görülmeye değer ve siyah-beyaz fotoğraflarda da olağan üstü görüntüler eldeedersiniz.

5.3.2. Işık Kaynağı Önünde Kullanılan Filtreler

Filtreler basit şekilde görüntüyü dramatik olarak çeşitli şekilde değiştirebilirler(renklerini, fokusunu, vs.).

Cam, potikal plastik ve çeşitli filtreler vardır. Hatta günlük materyalleri de filtre olarakkullanabilirsiniz. Renkli jelatinleri, aydınger kâğıdını, tül perdeyi ışık kaynağı önünde filtreolarak kullanabilirsiniz. Işığın rengi jelatinin rengini alacak ya da tül perdenin gözeneklidokusu yüzeye yansıyacaktır.

Renkli ışık kaynaklarını tiyatroda, televizyonda ve diskolarda kullanırlar. Bunlarınyanı sıra özel efekt vermesi için fotoğrafta da kullanılır. Renkli ışıklar konuya kendi renginiverirler ve konunun etkisini değiştirirler. Ayrıca renk kaynakları elementleri birbirindenayırır veya konuyu arka zeminden ayırır ve objeleri kontrast renklerle harmoni ederler.Renkli ışıklar altında konudaki beyaz bölümler tamamen ışık kaynağının rengini alırlar.Renkli ışık verirken, ayrıca bir yandan da beyaz ışık vermek gerekir. Diğer bir yöntem ise ikiışık kaynağının kontrast renklerle verilmesi sağlamaktır. Yeşil ve magenta gibi.

5.3.3. Elde Hazırlanan Filtreler (hand-made)

Çekeceğiniz fotoğraf üzerinde çeşitli yıldız parıltıları elde etmek istiyorsanız, fotoğrafıçekerken makine objektifi önüne adi pencere camı yerleştirerek ve makinenizin netlik ayarınıda sokak lambası gibi kuvvetli bir ışık kaynağı üzerine ayarlayınız. Tek bir cam perde, buışık kaynağını dört kuyruklu yıldız haline getirir. Çapraz durumda tutulan iki cam perdesiyıldızı sekiz kuyruklu hâle getirir.

109

Fotoğraf 5. 28: Vazelin efekti

Bir cam parçası alarak, ortasını temiz bırakarak kenarlarına vazelin sürünüz. Bu camıobjektifinizin önüne koyarak, istediğiniz objenin fotoğrafını bu camın arkasından çekiniz.Böylece asıl objenin etrafındaki hoşa gitmeyen ayrıntıların fotoğraf üzerinde görülmesineengel olunur ve ayrıca romantik bir görüntü elde edilir. Cam üzerine vazelin sürülürken bazıkısımların daha ince ve bazı kısımlarında daha kalın bir vazelin tabakasıyla kaplanmasısonucunda daha değişik görüntüler elde edilir. Ayrıca kullanılmış, işe yaramaz bir naylonkadın çorabının objektifin önüne gerilmesiyle fotoğrafta yamuk hat görüntüsü eldeedilebilmektedir. Daha yumuşak görüntüler istendiğinde ise kadın çorabını birkaç kat olarakobjektifin önüne gerilebilir. Özellikle ortası net bir görüntü elde edilmek istendiğinde buçorabın ortası sigara ateşi ile delindiğinde Central Soft adı verilen görüntüyü elde etmekmümkündür.

Fotoğrafta doku elde etmek için; normal bir negatifi, fotoğraf kâğıdı üzerine pürtüklübir cam koyduktan sonra agrandisman baskısı yapılır. Camın pürtüklü yüzeyi üst tarafagetirilirse tam kanaviçe görüntüsü, pürtükler altta kalacak şekilde yerleştirilirse, kalındokuma görüntüsü elde edilir. Bu agrandismanla baskı sırasında kontrast kâğıtkullanıldığında kanaviçe deseni daha belirgin bir hâle gelir. Pürtüklü cam kullanarakagrandisman baskı yapılırken kâğıda verilen poz süresini biraz uzatmak gerekir.

Fotoğraf 5.29: Deformasyonlu Reflektör (Folyo Kâğıt)

Bir plaka folyo kâğıt kullanarak Deformasyonlu Reflektör yapabilirsiniz. Konunun bufolyodan yansımasını sağlayarak fotoğrafını çekebilirsiniz. Renkli film kullanırken bufolyoyu farklı renklerde kullanabilirsiniz.

110

İnce Aralıktan Fotoğraf çekebilirsiniz. Bu çekimlerde negatiflerde çerçeve meydanagelmez, boylu boyunca görüntü elde edilir. Bu çekim için objektifin önündeki güneşliğe 1milimetre aralıklı kartonu bantlarsınız. Filmi tamamen sona sarıp pozlandırmayı açık tutarakfilmi sondan başa doğru tekrar sararak hareket halindeki görüntünün ters yönünde fotoğrafmakinesini (sehpa üzerinde) hareket ettirerek çekim yaparsınız. Sonuçta film yüzeyindeçerçeveler oluşmaz, uzun film gibi görüntü meydana gelir.

Film negatife döndükten sonra karanlık odada el yapımı filtreler de kullanılır. İsli cam,cam islenerek şekil verilir bu ışığın geçirgenliğini azaltmak ve softluk vermek için kullanılır.Kalınlıklarına göre buzlu camlar, örtüler, tül vb. nesneler derinlik ve doku efekti vermek içinkullanılır. Karton, siyah fon kartonları oyularak desen yapılır ve kart baskısı esnasındafotoğrafın etrafında desenli çerçeveler oluşturulur. Günümüzde teknolojinin ilerlemesiylebirlikte dijital ortamda çekilen fotoğraf bilgisayar ortamına geçirilerek burada gereklidüzeltmeler, ışık ayarları, filtre efektleri, fonlar, renk ayarları vb. ile oynanarakişlenmektedir.

Çekim aşaması dışında, karanlık oda baskı aşamasında da bazı deformasyonlardeneyebilirsiniz. Siyah-Beyaz baskılarınız sırasında, kart üzerine koyacağınız camın üzerinevazelin sürerek soft bir etki sağlayabilir veya hız etkisi alabilirsiniz. Agrandizör' e takılınegatifinizle üst üste koyacağınız şeffaf bir naylonun yüzeyine vazelin sürerek benzersonuçlara ulaşabilirsiniz. Ya da kartın üzerine değişik desenler içeren buzlu camlar koyarakbeklenmedik keyifli tram etkileri alabilirsiniz. Elbette ki bunları yaparken, normal birbaskıda olduğu gibi mutlaka testlerinizi almalı ve ondan sonra baskıya geçmelisiniz.

5.4. Özel Etki Vererek Çekilmiş Portrelerin İncelenmesi

Fotoğraf 5. 30: Enstantane ayarı ile yapılan efekt fotoğraf

5.31: Konu ile birlikte hareket etmek

111

Fotoğraf 5.32: Posterizasyon Fotoğraf 5.33: Reflektör ile yansıtma

Fotoğraf 5.34:Ters İşlem; Ozan BİLGİSEREN Fotoğraf 5.35: İnfochroma Baskı

Fotoğraf 5.36: Nurettin SARI Fotoğraf 5.37: Richard AVEDON

112

Fotoğraf 5.38: Floresan ile ışıklandırma Fotoğraf 5.39: Sonradan renklendirme

113



Fotoğraf makinesi veekipmanlarınızı hazırlayınız.

Fotoğraf makinenizi hazırlayınız. Tripotunuzu (üçayak) hazırlayınız. Zoom objektiflerinizi hazırlayınız. Filmlerin özelliklerini gözden geçiriniz. Düşük asalı film kullanınız.

Çekim ortamını inceleyiniz. Çekim ortamında gerekli düzenlemeleri yapınız. Kompozisyonu hazırlayınız. Bakış açınızı belirleyiniz.

Modelinizi hazırlayınız.

Makinenizi tripota yerleştiriniz. Enstantane hızı ve zoom objektifi ne şekilde

hareket ettireceğinize karar veriniz.(Kullanılması gereken enstantaneler ½, 1/12, 4,8 saniye gibidir.)

Çekim ortamında titiz ve düzenli olmaya dikkatediniz.

Modelinize poz verdiriniz. Zoom bileziğini ileri iterek mi yoksa geri

çekerek mi çekim yapacağınıza karar veriniz. Odak uzaklığınızı ayarlayarak, modelinizi

netleyiniz. Daha sonra zoom bileziğini ileri alınız.

Çekim için deklanşöre basınız.

Zoom bileziğini hızla eski konumuna doğruhareket ettirerek yeniden netleme konumunagetiriniz. (Odaktaki nesne net çıkarken,çevresindeki her şey hareket etkisi kazanacaktır.)

Çekim yapacağınız kişilere karşı güler yüzlüolunuz.


114

KONTROL LİSTESİ


1. Fotoğraf makinesi ve ekipmanlarınızı hazırladınız mı?

2. Çekim ortamını incelediniz mi?

3. Modelinizi hazırladınız mı?

4. Çekim için deklanşöre basarak çekim yaptınız mı?

DEĞERLENDİRME


115




1- ( ) Portre Fotoğrafında Kullanılan Özel Efektler (Etkiler) ve oyunlar çoğu zamanşaşırtıcı bir görüntünün elde edilebilmesi amacıyla ya da kolayca ilgiyi çekebilmekiçin kullanılmaktadır.

2- ( ) Agrandisman sırasında fotoğraf kâğıdı üzerine konacak çeşitli desendeki camlarlada çok değişik ve ilgi çekici baskılar elde edilemez.

3- ( ) Çekim teknikleri içinde en etkili ve kolay olanları Zoom In- Zoom Out Efektidir.Gerekli olan malzemeler tripod ve zoom objektiftir.

4- ( ) Yuvarlak balıkgözü objektifi, yuvarlak ve gerçek dışı çarpık görüntüler üretir.

5- ( ) Optik efektler için objektifler dışında; dürbün, gözlük camı vb. gibi merceklerkullanılmaz.

6- ( ) Siyah-beyaz bir fotoğrafta mutlak siyahtan (zone 0) mutlak beyaza (zone 9) kadartüm tonların temsil edilmesi, yani tüm tonların fotoğrafta yer alması gerekir.

7- ( ) Stroskobik çekim için konunun karanlık bir art alanda aydınlık gösterilebileceği,denetlenebilir bir ortama gerek yoktur.

8- ( ) Işıkla boyama, çok basit anlamda; fotoğrafı çekilecek objenin ya da mekânınduyarlı tabaka yani film için, bir fırça ile boyar gibi ışıklandırılmasıdır.

9- ( ) Siyah-beyaz orijinal görüntüleri ve renkleri değiştirerek yeni görüntüler eldeedemeyiz.

10- ( ) Diffusen filtreleri, imajı sertleştirir ve konuya matlık verir, pek çoğu da kontrastıyükseltir.

Aşağıda verilen cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru kelimeleri yazarakcümleyi tamamlayınız.

11- ……… ……..… çekim, aynı fotoğraf karesi birden fazla görüntünün yerleştirilmesiişlemidir. Aynı fotoğraf karesi üzerine iki, üç, dört ya da daha fazla çekim yapmakistediğimizde bu tekniği kullanırız.

12- ……… ……….…..; fotoğraflarınıza hız efekti vermek için kullanılan bir yöntemdir.Kaydırma dediğimiz bu yöntemin en önemli özelliği hareket eden konuyu hareketsiz,aslında hareketsiz olan arka planı ise hareketliymiş gibi bulanık göstermesidir. Buanlatım tekniği, hareket eden konunun fondan sıyrılarak öne çıkmasını sağlar.


116

13- Zoom In- Zoom Aut çekim tekniği uygulanırken dikkat edilmesi gereken ……….………. film kullanmaktır. Aksi takdirde, düşük enstantanelerle çalışma imkanıbulamayız.

14- ………………… objektiflerle çeşitli biçim bozma oyunları yapılabilir. Konunuzaiyice yaklaşın, bu yakınlık görüntüyü çarpıtacak deformasyonlara sebep olacaktır.

15- Fotoğraf makinesi objektifi ile konu arasına konulan camlarla çekilen fotoğraflarlayapılan hilelerde ………..…. efektler sınıfına girer. Bu camlar genellikle buzlu camlar,değişik desenli camlarla, bildiğimiz adi pencere camlarıdır.

16- ………….…… Tekniği ile elde edilen fotoğraflarda, koyu gri ve siyah tonlaregemendir.

17- ………………. Tekniği ile çekilmiş fotoğrafların genelinde açık ve orta tonlaregemendir. Konu seçiminde tül, pamuk, gelinlik, kum gibi açık tonlu konuları tercihetmek gerekir.

18- Slayt film banyosunu renkli negatif filmi kullanarak yaparsanız ………..……değişiklik meydana gelir ve şaşırtıcı görüntüler elde edilir.

19- …………. …….……., renkli filmlerinizi siyah beyaz film solüsyonu (E-6) ileyıkamaktır. Bilgisayar ortamında bu işlemi photoshop ile yapabiliriz.

20- ………… ………….., iki ya da daha çok negatif filmin agrandizörde bir arayagetirilerek fotoğraf kartına tek bir görüntü olarak basılmasıdır.

21- Developman işlemi sırasında negatifin çok kuvvetli bir ışık etkisinde bırakılmasıyla………..….. yapılır.

22- ………… ………… …..….. iki tekniği vardır. Birincisi emisyonu kazıyarak, diğeriise emisyonun üzerine sürerek uygulanabilir.

23- Portre ya da manzaralarda, romantik ve yumuşak bir etki vermek için ………..…….… kullanılır.

24- Film negatife döndükten sonra karanlık odada …… …….…… filtreler de kullanılır.İsli cam, cam islenerek şekil verilir bu ışığın geçirgenliğini azaltmak ve softluk vermekiçin kullanılır. Kalınlıklarına göre buzlu camlar, örtüler, tül vb. nesneler derinlik vedoku efekti vermek için kullanılır.

25- ………… ……….. görüntünün ortası net, etrafı maskeleyen buzlu cam ile kapatanbir doku vardır. Portreyi dikkat dağıtan arka plandan ayırmak için kullanılır.


DEĞERLENDİRME


117

MODÜL DEĞERLENDİRME

Bir akrabanız, sınıf arkadaşınız veya komşunuzun portresini aşağıdaki aşamalaradikkat ederek, çekip sunuma hazır hâle getiriniz. Çalışmalarınızı aşağıdaki değerlendirmeölçütlerine göre değerlendiriniz.


Fotoğraf makinesi ve ekipmanınıhazırlayınız.

Uygun ekipmanlar için gerekirse öğrenmefaaliyetine geri dönünüz.

Şartlara uygun malzeme seçiniz. Uygun malzeme için gerekirse öğrenme

faaliyetine geri dönünüz. Çekim yapacağınız ortamı

inceleyiniz. Gerekirse öğrenme faaliyetine geri dönünüz.

Hangi objektifi kullanmanızgerektiğine karar veriniz.

Gerekirse öğrenme faaliyetine geri dönünüz.

Işık ve aydınlatma şartlarınısağlayınız.

Günün hangi saatinde çekileceğine karar verin. Lambalardan birini ana lamba olarak kullanın ve

modelin tam karşısına yerleştirin. Yumuşatıcı diğer lambayı, modele 45 derecelik

bir açıda yerleştirin, üzerine yumuşatıcı örtükoyun.

Mümkünse modelin yan tarafından yukardan,tepe ışığı için bir lamba daha kullanın.

Zorunlu olmadıkça 1/10 dan düşük enstantanekullanmayın.

Işık ve aydınlatma teknikleriniuygulayınız.

Kapalı ortamda çekim yapıyorsanız en az ikilamba kullanın. Ve bir iki metre arasında değişikuzaklıklara yerleştirin. (500 vatlık olanlar uygunolur).

Işık şartlarına göre flaş kullanıpkullanmayacağınıza kararveriniz.

Çekimi kapalı alanda yapacaksanız hangi tür ışıkkullanacağınızı belirleyin.

Hangi özellikte film kullanmanızgerektiğine karar veriniz.

Gerekirse öğrenme faaliyetine geri dönünüz

Işık ortamına göre kullanacağınızISO değerini ayarlayınız.

Gerekirse öğrenme faaliyetine geri dönünüz

Çekim ortamında gereklidüzenlemeleri yapınız.

Seansın başarısızlığa uğramaması için dışetkenleri düzenleyin.

Çekimini yapacağınız modelin arka planınıkontrol edin.

Kullanılacak dekor aksesuarlarını, öncedenhazırlamak gerekiyorsa hazırlayınız.

Model, ne tür kıyafet giyecek, aksesuarkullanılacak mı belirleyiniz.

MODÜL DEĞERLENDİRME

118

Saç yapımı ve makyaj gibi işlemler vehazırlıklar yapılacak mı belirleyiniz.

Kompozisyon kurallarına dikkatediniz.

Portre fotoğrafında, arka planın bulanık olmasıkonuyu öne çıkartır ve ilgiyi konuya çeker.

Modelin fondan 1,5-2 m. önde durmasınısağlayın(Fonda derinlik gereklidir).

Fonda perde bulundurun (Perde gri ya da siyaholabilir).

Bakış açınızı belirleyiniz.

Portrenin tam olarak nerede çekileceğine kararverin

Bakış yönünde bir miktar boşluk bırakarakfotoğrafınıza hareket kazandırın.

Dikkati dağıtan arka plandankaçınınız.

Özellikle mekân çekimlerinde dikkatli olunuz.

Fotoğrafını çekeceğinizmodelinizle iletişim kurunuz.

Modelinizin kişiliği hakkında bir fikir oluşturun.

Modelinizi çekim öncesikonuşarak rahatlatınız.

.Model sıkılmaması, rahat ve doğal durmasınısağlayın.

Yatay ya da dikey formattaçekim yapacağınıza kararverdiniz mi?

Mümkünse farklı formatlarda çekimler yapınız.

Arka plana dikkat ettiniz mi? Arka planda dikkati dağıtacak unsurların

olmamasına dikkat ediniz.

Modelinize rahat olacağı uygunpozu verdiriniz.?

Modelinizi zorlayan veya doğal olarakalgılamadığı hareketler, eğilmeler, bükülmeleryapmaya zorlamayın

Göz seviyesinde çekim yapmayadikkat ediniz.

Netliği modelin gözüne yapın.

Modelinizin talebinin neolduğunu belirleyiniz.

Gerekirse öneride bulununuz.

Modelinizle görüşerek çekimingerekçesini belirleyiniz.

Çekimlerin gerekçesi belirleyin (moda fotoğrafı,röportaj, aile albümü vb.).

Netlik alanını azaltarak arkaplanı flulaştırnız.

Dikkatli olunuz.

Bakış yönünde bir miktar boşlukbırakarak fotoğrafınıza hareketkazandırınız.

Dikkatli olunuz.

Modelin fondan 1,5–2 m. öndedurmasını sağlayınız.

Dikkatli olunuz.

Makinenizi sehpa üzerinesabitleyerek, göz hizasınayerleştiriniz.

Makineyi sehpa üzerine (üçayak, tripot),modelin gözleri doğrultusunda yere paralelolarak yerleştirin.

Çekiminizi modelinizin talepleridoğrultusunda tamamlayınız.

Modelin kişisel bir özelliği veya başka yönlerinifotoğrafa yansıtmaya çalışın.

119

UYGULAMALI TESTBu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet veHayır kutucuklarına (X) koyarak kontrol ediniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır1- Fotoğraf makinesi ve ekipmanını hazırladınız mı?

2- Şartlara uygun malzeme seçtiniz mi?

3- Çekim yapacağınız ortamı incelediniz mi?

4- Hangi objektifi kullanmanız gerektiğine karar verdiniz mi?

5- Işık ve aydınlatma şartlarını sağladınız mı?

6- Işık ve aydınlatma tekniklerini uyguladınız mı?

7- Işık şartlarına göre flaş kullanıp kullanmayacağınıza kararverdiniz mi?

8- Hangi özellikte film kullanmanız gerektiğine karar verdiniz mi?

9- Işık ortamına göre kullanacağınız ISO değerini ayarladınız mı?

10- Çekim ortamında gerekli düzenlemeleri yaptınız mı?

11- Kompozisyon kurallarına dikkat ettiniz mi?

12- Bakış açınızı belirlediniz mi?

13- Dikkati dağıtan arka plandan kaçındınız mı?

14- Fotoğrafını çekeceğiniz modelinizle iletişim kurdunuz mu?

15- Modelinizi çekim öncesi konuşarak rahatlattınız mı?

16- Yatay ya da dikey formatta çekim yapacağınıza karar verdinizmi?

17- Arka plana dikkat ettiniz mi?

18- Modelinize rahat olacağı uygun pozu verdirdiniz mi?

19- Göz seviyesinde çekim yapmaya dikkat ettiniz mi?

20- Modelinizin talebinin ne olduğunu belirlediniz mi?

21- Modelinizle görüşerek çekimin gerekçesini belirlediniz mi?

22- Netlik alanını azaltarak arka planı flulaştırdınız mı?23- Bakış yönünde bir miktar boşluk bırakarak fotoğrafınıza

hareket kazandırdınız mı?24- Modelin fondan 1,5-2 m. önde durmasını sağladınız mı?25- Makinenizi sehpa üzerine sabitleyerek, göz hizasına

yerleştirdiniz mi?26- Çekiminizi modelinizin talepleri doğrultusunda tamamladınız

mı?

DEĞERLENDİRME

Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “EVET” lerkazandığınız becerileri ortaya koyuyor. ”HAYIR” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.

Cevaplarınızın hepsi “EVET” ise bir sonraki modüle geçiniz.

120

CEVAP ANAHTARLARI

ÖĞRENME FAALİYETİ–1’İN CEVAP ANAHTARI

1 D 11 Portre

2 Y 12 Büst

3 D 13 Öz portre, otoportre

4 D 14 Oval

5 D 15 Yuvarlak

6 Y 16 Cepheden

7 Y 17 Grup

8 D 18 Tam boy

9 Y 19 Göğüs

10 Y 20 Profil/yan

ÖĞRENME FAALİYETİ–2’NİN CEVAP ANAHTARI

1 D 11 Tek, tek

2 D 12 Mavi

3 Y 13 Fon

4 D 14 Mavi Saat

5 Y 15 Odak, Diyafram,Uzaklık

6 D 16 Tek tonlu

7 Y 17 Kontrast

8 D 18 Dairesel

9 Y 19 Yoğunlukta

10 Y 20 High-key

CEVAP ANAHTARLARI

121

ÖĞRENME FAALİYETİ–3’ÜN CEVAP ANAHTARI

1 D 11 Model, ışık

2 D 12 İdealize

3 Y 13 Ana ışık

4 D 14 Dolgu

5 Y 15 Saç

6 D 16 Fon

7 Y 17 Işık kutusu(soft box)

8 D 18 Cephe

9 Y 19 Yanal

10 Y 20 Doğrudan

ÖĞRENME FAALİYETİ–4’ÜN CEVAP ANAHTARI

1 D 11 portre

2 Y 12 temel, yan

3 Y 13 yüksek

4 D 14 alçak

5 Y 15 makyaj

6 D 16 normal

7 Y 17 yuvarlak

8 D 18 odak uzaklığı,diyafram, uzaklık

9 Y 19 100 mm.

10 D 20 soft-focus

21 filtreler

22 mavi filtre

23 difüze filtre

122

ÖĞRENME FAALİYETİ–5’İN CEVAP ANAHTARI

1 D 11 Üst üste

2 Y 12 Pan efekti(panning)

3 D 13 Düşük asalı

4 D 14 Geniş açılı

5 Y 15 Optik

6 D 16 Lov-key

7 Y 17 High-key

8 D 18 Renklerde

9 Y 19 Cross processing

10 Y 20 Sandwich baskı

21 solarizasyon

22 Emilsiyonumanipüle etmek

23 Yumuşatıcı filtre

24 El yapımı

25 Yayıcı filtre

123

KAYNAKÇA

AKAR Ragıp, Foto Akar, Balçova, İzmir.

ATANKAZANIR Yaşar, “Stüdyo Portre Fotoğrafçılığı/1”, Fotoğraf Dergisi,Sayı:38, Sayfa: 44–46

ATANKAZANIR Yaşar, “Stüdyo Portre Fotoğrafçılığı/ 3”, Fotoğraf Dergisi,Sayı: 40, Sayfa: 26–28

BABACAN Ayhan, Aydemir GÖKGÖZ, Bütün Yönleriyle Siyah-BeyazFotoğraf, Aykan Yayınevi, İstanbul, 1968,

BOUBAT Edouard, Fotoğraf Sanatı, İnkılap Kitapevi, İstanbul,

ÇOLAK Oktay, ”Portre Fotoğrafı, Portre Fotoğrafında Arka Plan”, FotoğrafDergisi, Sayı: , Sayfa:84-87

DENİZ Hasan, Amatör Fotoğrafçılık, İnkılap Kitapevi, İstanbul,

ETİKE Serap, Kız Teknik Öğretim Okulları İçin DESEN, M.E.B., Ankara2001

ERKUL Akın, Amatör Fotoğrafçının Kılavuzu, Ataman ElektroteknikYayınevi, İstanbul,

ERTAN Güler, “Konularına Göre Fotoğrafların Pozlandırılması”, FotoğrafDergisi, Sayı:12, Sayfa: 40,

FAZIL Ali, Genel Fotoğraf Bilgileri, İnkılap Kitapevi, İstanbul, 1994,

FAZIL Ali, Temel Fotoğraf Bilgileri, İnkılap Kitapevi, İstanbul, 1996,

GREENHILL Richard, Margaret MURRAY, Jo SPENCE, Fotoğraf Sanatı,Remzi Kitapevi Yayınları, İstanbul,1978,

HASIRCIOĞLU Şükrü, Fotoğraf Tekniği, Birlik Matbaası, İzmir, 1974,

HEDGECOE John, Her Yönüyle Fotoğraf Sanatı, Remzi Kitapevi Yayınları,İstanbul, 1990,

HEDGECOE John, Siyah-Beyaz Fotoğraf Sanatı ve Karanlık OdaTeknikleri, Remzi Kitapevi Yayınları, İstanbul, 1997,

HOŞBAKAN Ahmet, Yeni Başlayanlar İçin Dijital Fotoğrafçılık, GraphisMatbaa, İstanbul 2006,

KAFALI Nadi, Siyah Beyaz ve Renkli Fotoğrafçılık, İmge Kitapevi, Ankara,2000,

KANBUROĞLU Özer, “Çekim Teknikleri”, Fotoğraf Dergisi, Sayı: 45, Sayfa:46-47

KANBUROĞLU Özer, A’dan Z’ye Fotoğraf, Say Yayınları, İstanbul, 2004,

KAYNAKÇA

124

KANBUROĞLU Özer, “Üst Üste Pozlandırma”, Fotoğraf Dergisi, Sayı: 40,Sayfa: 32-33

KASIM Metin, Fotoğrafı Öğrenirken, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2003,

KILIÇ Levend, Fotoğrafa Başlarken, Dost Kitapevi, Ankara, 2005,

LANGFORD Michael, Yaratıcı Fotoğrafçılık, Cep Ansiklopedisi, İnkılapKitapevi, İstanbul, 1991,

ÖZER Cengiz, Cengiz Özer Fotoğraf Eğitim Merkezi, Alsancak, İzmir,

SÜLDÜR SİM Doç, Nilgün, “Stüdyoda Portre, Geçmişe Kısa Bir Bakış…”,Fotoğraf Dergisi, Sayı: 41, Sayfa: 50-52

SÜLDÜR SİM Doç. Nilgün, “Stüdyoda Portre, Stüdyoda Portre Donanımı-2” , Fotoğraf Dergisi, Sayı: 43, Sayfa: 24-28

SÜLDÜR SİM Doç. Nilgün, “Stüdyoda Portre, Stüdyoda Portre Donanımı-4”,, Fotoğraf Dergisi, Sayı: 45, Sayfa: 42-45

SÜLDÜR SİM Nilgün, “Stüdyoda Portre, Stüdyoda Portre Işıklandırması-1”, Fotoğraf Dergisi, Sayı:46, Sayfa: 56-62

SÜLDÜR SİM Nilgün, “Stüdyoda Portre, Fon ve Fon Işıklandırması-1”,Fotoğraf Dergisi, Sayı: 53, Sayfa:22-28.

SÜLDÜR SİM Nilgün, “Stüdyoda Fotoğraf, Fon ve Fon Işıklandırması-2”,Sayı:54, Sayfa:40-42

ŞİMŞEK Barış, “Işıkla Boyama”, Fotoğraf Dergisi, Sayı:68 , Sayfa: 44-46

ZAMAN İbrahim, Portre Fotoğraf Stüdyoları İçin Teknik ve Pratik Bilgiler,Fotoğraf Dergisi , Sayı: 8, Sayfa: 66-67.

ZAMAN İbrahim, İnsanı Fotoğrafik Olarak Tanımak, Fotoğraf Dergisi, Sayı:9, Sayfa: 54-55.

ZAMAN İbrahim, “İnsanı Fotoğrafik Olarak Tanımak”, Fotoğraf Dergisi,sayı 9, sayfa 54-55

213 gim294

Education