ชนประถมศกษาปท ๔

กลมสาระการเรยนรภาษาไทย

ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑

หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน

วรรณคดและวรรณกรรม

ผชวยศาสตราจารยนฤภร รจเรขผเรยบเรยง

ผตรวจ

บรรณาธการ

อาจารยสมพงษ พละสรย

อาจารยสายณห พละสรย

อาจารยสมนก เนาวพนธ

ดร.กราง ไพรวรรณ

สงวนลขสทธ

สำ�นกพมพ บรษทพฒน�คณภ�พวช�ก�ร (พว.) จำ�กด

พ.ศ. ๒๕๕๘

สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.)

๗๐๑ ถนนนครไชยศร แขวงถนนนครไชยศร เขตดสต กรงเทพฯ ๑๐๓๐๐

โทร. ๐-๒๒๔๓-๘๐๐๐ (อตโนมต ๑๕ ส�ย), ๐-๒๒๔๓-๑๘๐๕

แฟกซ : ทกหม�ยเลข, แฟกซอตโนมต : ๐-๒๒๔๑-๔๑๓๑, ๐-๒๒๔๓-๗๖๖๖

website : www.iadth.com

คำ�นำ� หนงสอเรยนรายวชาพนฐานภาษาไทยวรรณคดและวรรณกรรมชนประถมศกษา

ปท๔เปนหนงสอเรยนทสถาบนพฒนาคณภาพวชาการ(พว.)จดทำาขนตามหลกการ

จดหมาย มาตรฐานการเรยนรและตวชวด กลมสาระการเรยนรภาษาไทย

ของหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช๒๕๕๑

หนงสอเรยนเลมนมงสงเสรมใหผเรยนไดศกษาวรรณคดตามทกำาหนดไวในประกาศ

ของกระทรวงศกษาธการ เรอง วรรณคดสำาหรบจดการเรยนการสอนภาษาไทย

และมวรรณกรรมทนาสนใจเหมาะสมกบวยผเรยนจะไดเรยนรความงามของภาษา

ใชกระบวนการคดวเคราะห เหนคณคาของวรรณคดและวรรณกรรมไทย ซงเปน

วฒนธรรมทางภาษาทสะทอนความเปนไทยรวมทงสอดแทรกขอคดอนเปนประโยชน

ใ นกา รดำ า เ น นช ว ต แต ล ะหน ว ยการ เ ร ยนร จ ะม ก จ ก ร รมการ เ ร ยนร

อยางหลากหลายเพอฝกทกษะกระตนความคดเสรมสรางประสบการณ

หนงสอเรยนวรรณคดและวรรณกรรมเลมนจดทำาขนพรอมกบหนงสอเรยน

หลกภาษาและการใชภาษาไทย ซงรวมเนอหาของสาระท ๑ การอาน สาระท ๒

การเขยนสาระท๓การฟงการดและการพดและสาระท๔หลกการใชภาษาไทย

ไวดวยกนอยางสมบรณครบตวชวดของหลกสตรและหนงสอเรยน๒เลมนจะใช

ควบคกบแบบฝกหด รายวชาพนฐาน ภาษาไทย ชนประถมศกษาปท ๔

ทมกจกรรมหลากหลาย กระตนความสนใจ เชอมโยงการเรยนรกบกลมสาระ

การเรยนรอนเพอพฒนาทกษะและการเรยนรของผเรยนใหเตมตามศกยภาพ

สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.) หวงเปนอยางยงวา หนงสอเรยนและ

แบบฝกหดรายวชาพนฐานภาษาไทยชดนจะเปนประโยชนทงครผสอนและผเรยน

ไดเพมพนประสบการณการเรยนรตรงตามเจตนารมณของหลกสตร รวมทงเกดเจตคต

ทดตอการเรยนภาษาไทยซงเปนเอกลกษณประจำาชาต

สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ (พว.)

สารบญ

หนวยการเรยนรท๑ บทละครเรองเงาะปา ๕

หนวยการเรยนรท๒ พระอภยมณตอนกำาเนดสดสาคร ๓๑

หนวยการเรยนรท๓ นทานเทยบสภาษตเรองนำาผงหยดเดยวกอเหต ๖๐

หนวยการเรยนรท๔ บทเหกลอมพระบรรทมเหเรองจบระบำา ๗๒

หนวยการเรยนรท๕ นราศเดอน ๘๓

หนวยการเรยนรท๖ คำาประพนธสภาษตใหขอคดสอนใจ ๙๗

หนวยการเรยนรท๗ บทละครพดคำากลอนเรองพระรวง ๑๐๕

หนวยการเรยนรท๘ เพลงพนบาน ๑๒๐

หนวยการเรยนรท๙ บทอาขยาน ๑๒๔

จดประกายผลงาน ๑๒๗

บรรณานกรม ๑๒๘

หนา ๑หนวยการเรยนรท

บทละคร เรอง

เงาะปาพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

การอานวรรณคดและวรรณกรรม

อย า งพ น จพ เ ค ร าะห จ ะทำ า ให

ประจกษในคณคาประเทองปญญา

ได รบประโยชนนานาประการ

และความสนกสนานเพลดเพลน

อานเรองสนๆตามเวลาทกำาหนดและตอบคำาถามจากเรองทอาน(ท๑.๑ป.๔/๓)

คาดคะเนเหตการณจากเรองทอานโดยระบเหตผลประกอบ(ท๑.๑ป.๔/๕)

สรปความรและขอคดจากเรองทอานเพอนำาไปใชในชวตประจำาวน(ท๑.๑ป.๔/๖)

อานหนงสอทมคณคาตามความสนใจอยางสมำาเสมอและแสดงความคดเหน

เกยวกบเรองทอาน(ท๑.๑ป.๔/๗)

อธบายขอคดจากการอานเพอนำาไปใชในชวตจรง(ท๕.๑ป.๔/๒)

ทองจำาบทอาขยานตามทกำาหนดและบทรอยกรองทมคณคาตามความสนใจ

(ท๕.๑ป.๔/๔)

สาระสำาคญ

แผนผงสาระการเรยนร

ตวชวด

บทละคร

เรอง เงาะปา

ตวละครสำ�คญ สถ�นท

ขอคด ปญห�

เหตก�รณ

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงเปนพระมหากษตรยลำาดบ

ท ๕ แหงราชวงศจกร เปนพระราชโอรสพระองคใหญในพระบาทสมเดจ-

พระจอมเกลาเจาอยหวและสมเดจพระเทพศรนทราบรมราชน เสดจพระราชสมภพ

เมอวนท ๒๐ กนยายน พ.ศ. ๒๓๙๖ ทรงพระนามวา สมเดจพระเจาลกยาเธอ-

เจาฟาจฬาลงกรณ

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวเสดจขนเถลงถวลยราชสมบต

ขณะพระชนมพรรษาเพยง ๑๕ พรรษา เนองจากยงทรงพระเยาวจงม

เจาพระยาศรสรยวงศเปนผสำาเรจราชการแผนดนจนทรงบรรลพระนตภาวะ

เมอทรงบรหารราชการแผนดนดวยพระองคเองกทรงทมเทพระวรกาย

และพระราชหฤทย จนทำาใหประเทศชาตเจรญรงเรองและดำารงความเปน

เอกราช พระราชกรณยกจทสำาคญมหลายประการ เชน การเลกทาส

การปรบปรงวธการปกครองการศกษาการคมนาคมการสาธารณสข

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงเปนปราชญทางรอยแกวและ

รอยกรองทรงพระราชนพนธวรรณคดทสำาคญหลายเรองเชนพระบรมราโชวาท

ไกลบานบทละครเรองเงาะปา

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวเสดจสวรรคตเมอวนท ๒๓

ตลาคม พ.ศ. ๒๔๕๓ ทรงไดรบยกยองจากองคการการศกษา วทยาศาสตร

และวฒนธรรมแหงสหประชาชาต (UNESCO) วาเปนบคคลสำาคญของโลก

ดานการศกษาวฒนธรรมสงคมศาสตรมนษยศาสตรและการพฒนาสงคม

ในโอกาสครบรอบ ๑๕๐ ป แหงวนคลายวนพระราชสมภพ เมอวนท ๒๐

กนยายนพ.ศ.๒๕๔๖

พระบรมรปทรงมาเปนพระบรมราชานสาวรยทแสดงถงความจงรกภกดและ

ความสำานกในพระมหากรณาธคณของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา-

เจาอยหวทมตอปวงชนชาวไทยประชาชนทกหมเหลาไดรวมใจกนบรจาคทรพย

เพอสรางพระบรมรปทรงมา นอมเกลาฯ ถวายในวโรกาสทพระองคทรงครอง

บทละคร เรอง เงาะปา เปนพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระ-

จลจอมเกลาเจาอยหว ทรงนำามาจากเคาเรองจรงของเงาะซาไก ซงมถนอาศย

ในแถบจงหวดพทลง เมอครงเสดจประพาสหวเมองทางภาคใตไดเสดจไป

หมบานเงาะซาไก แมเฒาเงาะคนหนงเลาเรองถวาย ดงททรงพระราชนพนธ

ทมาของเรองไววา

จะเรมรางตางวาไปเทยวปา ขนสงขลาตามใจคดหมายมง

แลวลงเรอมาดใหญไปพทลง ตามเขตคงทะเลสาบคลนราบด

แวะเกาะยอซอหมอเขาปนขาย แลวแจวกรายไปเทยวเลาะชมเกาะส

บรรลถงพทลงรงราตร ออกจากนขนชางวางเขาไพร

ถงชายแดนแควนเขาเขาหยดพก ทวดถำาสำานกคนอาศย

เทยวเลนตามถนฐานบานพวกไทย เขาเลาไขเรองเงาะทเจาะจง

จงวานชวยพาไปใหถงทบ มนตอนรบชนชมสมประสงค

พบยายลมดแกแมเฒาดง ชวนใหตรงขนไปนงยงนอกชาน

นายสนนยชวยพยภาษาเงาะ ฟงกเพราะคลายฝรงดงฉาดฉาน

ยายลมดเลาความตามเหตการณ คลายนทานเกงเหลอไมเบอเลยจงจดจำามาทำาเปนกลอนไว หวงมใหลมคำารำาเฉลย

แมนใครอานคงจะคดผดเชนเคย เงาะเงยกวางามหลามแหลกไป

ทแตงไวหวงจะใหเปนคำาเงาะ เหนหมดเหมาะงดงามตามวสย

ผใดจะใครฟงเชญตงใจ วางตวไววาเปนเงาะอยาเยาะมน

พระราชประวต

บทนำาเรอง

สรราชสมบตครบ ๔๐ ป ในพระราชพธรชมงคลาภเษก พระบรมรปทรงมา

ประดษฐานบนแทนณลานพระราชวงดสตประชาชนทวทงประเทศไดเขารวม

พธวางพวงมาลาถวายสกการะพระบรมราชานสาวรยแหงนในวนคลาย

วนสวรรคต ๒๓ ตลาคม ของทกป ดวยความสำานกในพระมหากรณาธคณ

ของ“สมเดจพระปยมหาราช”

วรรณคดและวรรณกรรม ชนประถมศกษาปท ๔6 บทละคร เรอง เงาะปา 7

เนอเรองยอของบทละคร เรอง เงาะปา

คนงกบไมไผเปนเพอนรกกน เดกทงสองชนชมซมพลาเงาะหนมผเกงกาจซงสามารถตอสและฆาเสอตายได ซมพลานนหลงรกลำาหบสาวสวยประจำาหมบานซงเปนพสาวของไมไผ ไมไผจงเปนพอสอใหจนสำาเรจสมประสงคแตความรกของหนมสาวตองมอปสรรค เนองจากบดามารดาของลำาหบยกนางใหแกฮเนาบตรชายของยอปานผใหญบาน ซมพลาทำาอบายลกพาลำาหบหนไปหลงจากนางเข าพธแตงงานกบฮเนาแลว ฮเนาออกตดตามจนพบซมพลาและตอสกน รำ าแกวพ ชายของฮเนาใช “บลา” ลกดอกอาบยาพษลอบยงซมพลาไดรบบาดเจบสาหสซมพลาวงหนซมซานไปพบกบลำาหบซงออกมาตามหาดวยความเปนหวงซมพลาสงเสยใหนางกลบไปหาฮเนา ลำาหบจงใช “บาเดะ” ซงเปนมดสนของซมพลาฆาตวตายเพอพสจนรกแทของนางทมตอซมพลา เมอฮเนาทราบวาซมพลากบลำาหบรกกน และคดวาตนเปนตนเหตแหงการตายของคนทงสองจงฆาตวตายตามไปดวย

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงสอดแทรกภาษาเงาะ หรอภาษากอยไวในบทละครเรองน โดยทรงสอบถามภาษาเงาะจาก “คนง” เดกเงาะคนหนงทพระองคทรงนำามาอปการะไวและใหตวละครตวหนงมชอวาคนงดวย บทละคร เรอง เงาะปา เปนกลอนบทละครตลอดเรอง ในทนจะขอคดมาเฉพาะบางตอนไดแก ตอน ชมปา ใหเหนความไพเราะในการชมธรรมชาต รวมทงความงามของดอกไม ตอน พธแตงงาน ซงใชถอยคำาภาษาทอานแลวเกดความสนกสนานคกคกไดรธรรมเนยมประเพณ พธกรรม ตลอดจนความเชอในเรองตาง ๆ ของพวกเงาะ ตอน โศกนาฏกรรม ซงกอใหเกดความเศราสะเทอนใจในชะตากรรมของตวละครและใหขอคดสอนใจในการดำาเนนชวต

วรรณคดและวรรณกรรม ชนประถมศกษาปท ๔8

บทละคร เรอง เงาะปา

ตอน ชมปา

ไมไผทำ�อบ�ยเล�เรองใหลำ�หบฟงว�เหนดอกไมบ�นเตมป�เพอใหน�งไดไปพบ

กบซมพล�ลำ�หบจงชวนไมไผไปเทยวป�ในเช�วนรงขนโดยตงใจว�จะไปขดหวมน

เปนอ�ห�รดวย

สรอยสนตด

เมอนน นวลน�งลำ�หบพสมยครนรงร�งสว�งแสงอโณทย ทร�มวยแตงตวไมมวมอมสวมมะกลำ�กำ�ไลส�ยสรอย ตมหพวงหอยดอกไมหอมหวไมไผบรรจงเปนวงลอม ลวนล�ยยอมเหนบประดบรบมวย

ฯ๔คำ�ฯ

ราย

แลวจบจองคลองไหลไวเบองหลง ไมรงรงเข�ทดดสวย ชวนไมไผลล�ศน�ดนวย รนรวยเข�ในดงพงพ

ฯ๒คำ�ฯเพลงเรว

บทละครเรองเง�ะป� 9

เฮ!

เฮ!

ตอน พธแตงงาน

ยอปานบดาของฮเนาจดพธแตงงานของฮเนากบลำาหบอยางยงใหญขบวนของเจาบาว

ไปคอยขบวนของเจาสาวทลานพธแตงงานกอนตามธรรมเนยม

ราย

บดาดำาเนนเดนหนา ถดมาพนองรองลำาดบ

เพอนบาวทงสองประคองประคบ อายฮอยทอมกบอายดอง

เจาบาวเดนกลางหวางสองเพอน ไมคลาดเลอนซอนซบสลบยง

พวกพองตามพรเปนหมมง หมายมงมายงททำาววาหฯ๔คำาฯกราวนอก

ครนถงซงทมบปผา ดวงสดาปรดเปรมเกษมศร กรดเลบเกบพวงสมาล นารขบเพลงวงเวงใจ

ฯ๒คำาฯ สมงทอง ยามเชา อระเราชนแชมแจมใส สบกปามาดมชมดอกไม ขาขอบใจมาลทเบกบาน ลวนอารมใหเรามาเกอ เผยเผยอกลบประทนกลนหอมหวาน สายหยดดอกยอยหอยพวงยาน กลนซาบซานนาสาดอกนาเชย มะลวลยพนกอพฤกษาดาษ เหมอนผาลาดขาวลออหนอนองเอย รสคนธขนเปนดงอยาหลงเลย กำาลงเผยกลบเกสรสลอนช โนนแนอยสารภไมมใบ เหมอนตนไมทองตงอยทงค แมลงลอมตอมวอนเสยงหวว ไมมผชวยสอยนอยใจเอย ฯ๘คำาฯ

แขกมอญบางชาง

มาล ดอกดงสบานเยนเหนฤๅไม

ผเสอรอนวอนอยดวไล งามกระไรหนอผเสอชางเหลองาม

กนอะไรเกดทไหนผเสอเอย อยาปดเลยตอบตอทขอถาม

นองจะไดไปเกดไปกนตาม ใหอรามเหมอนผเสอเหลอสวยเอยฯ๔คำาฯ

วรรณคดและวรรณกรรมชนประถมศกษาปท๔10 บทละครเรองเงาะปา 11

โฮะเฮเฮ

เหเฮเฮ

เหเฮเฮเฮเห

ทางฝายเจาสาวตองยบบดาของลำาหบสงใหนางฮอยผเปนภรรยาแตงตวลำาหบอยางสวยงามแลวพาเขาขบวนไปสพธแตงงาน

รายใน

เมอนน ตองยบยนดเปนหนกหนา เหนแตงตวสอดคลองตองตา ประคองพาเขากระบวนชวนดำาเนน บดรมารดาออกหนานำา แลวนางลำาหบดงหงสเหน เพอนสาวทงสองประคองเชญ ทสะเทนยางเยองชำาเลองแล เหลากระบวนสตรทคอยอย กพรงพรแวดลอมหอมแห ตางฟอนรำาทำากระบวนปรวนแปร ขบรองซองแซเดนนาดนวย

ฯ๖คำาฯเพลง

รายใน ( เพอนสาวสตรทคอยอย กพรงพรแวดลอมพรอมหนา ขบรำาทำาจรตกรยา เดนโดยมรคานาดนวย)

ฯ๒คำาฯเพลง

กราว

เงาะนอยเงาะใหญไปคกคก อกทกเลอนลนสนนปา เตนโลดลากเลอกเหลอกตา ตบขาเขยงเกงกอย จบจบปงปงประดงเสยง ดงแผนดนจะเอยงทรดดอย กวดแกวงบอเลาเปาลกลอย ถกนกตกผอยแยงกนพร ตกลองปะตงตงตงผลง อแนะสงเสยงเพราะเสนาะห คางลงยงฟนหชนช ตนอนอดอลงอยโพรง ระมาดเมนหมหมเทยวหนเรน เลยงผายลเผนไหลผาโหยง ควายเถอนถกกระทงวงตะโพง เสอโครงโดดผบไปลบตา

ฯ๘คำาฯเชด ราย

ครนถงจงหยดทลานใหญ ใตตนตะเคยนพรอมหนา คอยพวกเจาสาวทจะมา ตางคนพดจาประสาใจ

ฯ๒คำาฯรวเจรจา

วรรณคดและวรรณกรรมชนประถมศกษาปท๔12 บทละครเรองเงาะปา 13

ถงแลวแมแกวตาเอย เหนอยนกฤๅจาเหอตกซกซก

หยดพกเสยทยงมบทอก ถงแลวแมแกวตาเอย

ราย

ครนถงลานรทประชม เหนคนชมนมไสว

นางขวยเขนสะเทนหฤทย ตามบดาเขาไปไมคลาดคลา

ฯ๒คำาฯ

เมอทงสองฝายมาถงลานประกอบพธพรอมกนแลว ผเฒาซงเปนทเคารพ

นบถอของทกคนไดทำาพธพลกรรมเซนไหวเทวดาและสงศกดสทธตามแบบประเพณ

โบราณ เพอขอพรใหเจาบาวเจาสาวไดครองคกนดวยความสขสวสด หลงจากนน

พอแมของเจาบาวเจาสาวและญาต ๆ ตางกสงสอนในการใชชวตคและอวยพร

แกคบาวสาว

เพลงชา

ยามชาย พระพายพดมารวยรวย สาวนอยนอยพลอยแตงสวย จะไปชวยการววาห กำาดอกไมเตมฟายมอ บางทดบางถอแยงยอไปมา กลนของใครหนอฟงขจร ขอดมเสยกอนเถดหลอนจา ตกออกกลาดดาษดา นาเสยดายนสดใจ เจาของดอกไมวาอยานะ ฉนไมละวาใครใคร มาลกดมชมดอกไม จะวาใหไดอบอาย นางเงาะแกจงรองไป วาอยาใหมนมากมาย ขอเสยเถดอยาวนวาย งามจะหายเหอไคลยอยเอย โฮะเฮเฮเหเฮเฮ เหเฮเฮเฮเห เพลงเรว

ชาหนอยแมนางกอยเอย อยาทำาใจนอยหนาตาบดบง ยมเสยใหแฉงอยาแสรงมนตง ชาหนอยแมนางกอยเอย ชานดแมชนจตเอย อยาใสจรตกระดงกระดง ดอกไมหอมกรนฉนฤๅจะทง ชานดแมชนจตเอย ชาอดแมนางอดเอย ตามกนเปนยดยกไหลฟอนรำา อยาใหชานกจกเสยลำานำา ชาอดแมนางอดเอย ชาไวแมชนใจเอย ระวงอกไหลอยาใหปะทะ จะเกดรำาคาญขครานเอะอะ ชาไวแมชนใจเอย อยาแคนแมแสนงอนเอย เวยนแตควกคอนผกควนวหนา ผดอกหนอยหนงใหถงเวลา อยาแคนแมแสนงอนเอย ชะตาแมตาคมเอย อยาทำาเกอกมเมยงเมนเขนขวย เหลอบมาสกนดขอพศตาสวย ชะตาแมตาคมเอย หนอยแนแมกนนรเอย รำารายฟายฟอนใหตองจงหวะ อยาทำาตวเตยจะเสยระยะ หนอยแนแมกนนรเอย

วรรณคดและวรรณกรรมชนประถมศกษาปท๔14 บทละครเรองเงาะปา 15