ปาง หรือ พุทธจริยวัตร...

ปาง หรอ พทธจรยวตร ของพระพทธเจา

หมายเหต อานใหชา เนนทภาพตามค าอาน ใชเพลงบรรเลง ทเปนธรรมะ ประกอบภาพอยางนมนวล

ไมรบรอน เวนชองวางแตละปางตามความเหมาะสม

ตอนท 1 ปางท 1-15

ประเทศไทยนบถอศาสนาพทธ ดงนนทกหนแหงในประเทศไทย ทงในวดและนอกวด ยอมมพระพทธรปปางตางๆใหเหน

เปนจ านวนมาก และคนไทยสวนใหญจะไมทราบความหมาย ชอปางของพระพทธรป และประวตความเปนมาของปาง

หรอพทธจรยวตร ของพทธองค เพอใหคนไทยไดทราบ ลกษณะของแตละปางรวมทงประวตความเปนมาของปางตางๆ

โทรทศนวฒนธรรมจงไดรวบรวมไว เพอประโยชนแกผชม โดยเรยบเรยงจากหนงสอปางพระพทธรป ของระพพรรณ ใจ

ภกด

ปจจบน มผสรางพระพทธรปปางตางๆ ไมนอยกวา 70 ปาง โทรทศนวฒนธรรมจงขอน าเสนอ ใหทานรจก ปาง และ

ประวตความเปนมาของปาง ดงน

ปางท 1 ปางประสต พบทวดพรหมวงษาราม กรงเทพมหานคร พระนางสรมหามายา พระพทธมารดา ในพระอรยาบถยน

พระหตถขวาทรงเหนยวกงสาละ พระบรมโพธสตวอยในพระอรยาบถเดน หนพระพกตรไปทางทศเหนอ เสดจยางพระบาท

ไป 7 กาว มดอกบวผดขนมารองรบ 7 ดอก

ปาง

ท 2 ปางมหาภเนษกรมณ (ปางเสดจออกบรรพชา) พบทวดไผโรงวว สพรรณบร เจาชายสทธตถะทรงมากณฐกะ นายฉน

นะเกาะหลงมาตามเสดจ ขามาทง 4 มทาวจตโลกบาลทง 4ประจ าอย น าพระองคเหาะขามก าแพงพระนครออกไป ตดสน

พระทย หนจากการเกดแกเจบตาย แสวงหาสจจธรรม

ปางท 3ปางตดพระเมาล จากวดไผโรงวว เจาชายสทธตถะประทบนง พระหตถซายรวบพระเมาลไว พระหตถขวาทรงตด

พระเมาล มนายฉนนะ และมากณฑกะอยดานหนง พระอนทรอญเชญพระเมาลไปบรรจไวในพระจฬามณ สวรรคชน

ดาวดงส

๔.ปางอธษฐานเพศบรรพชต

พระพทธรปปางอธษฐานเพศบรรพชต พบทวดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระ

อรยาบถประทบ (นง) ขดสมาธ พระหตถซายหงายบนพระเพลา ( ตก ) พระหตถขวายกขน ตงฝาพระหตถเสมอพระอระ (

อก ) เบนฝาพระหตถไปทางซาย อนเปนกรยาส ารวมจตอธษฐานเพศบรรพชต

๕.ปางปจจเวกขณะ ( ปางพจารณาอาหารในบาตร)

พระพทธรปปางปจจเวกขณะ ทวดปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถประทบ (

นง ) ขดสมาธ พระหตถซายประคองบาตร ทวางอยบนพระเพลา ( ตก ) พระหตถขวายกขนปองเสมออระ( อก )

ทอดพระเนตรลงต า (พจารณาอาหาร วาอาศยผอนเลยงชพไมมสทธเลอกอาหารใหฉนใหได)

๖.ปางบ าเพญทกรกรยา

พระพทธรปปางบ าเพญทกรกรยา จาก วดเบญจมบพตรดสตวนาราม ราชวรวหาร กรงเทพมหานคร พระพทธรปในพระ

อรยาบถประทบ ( นง ) ขดสมาธ พระหตถทงสองซอนกนบนพระเพลา ( ตก ) พระหตถขวาทบพระหตถซาย เปนกรยานง

สมาธ มองเหนพระวรกายซบผอมจนพระอฐ ( กระดก ) และพระนหาร ( เสนเอน ) ปรากฏ พระอนทรทรงเนรมต การแสดง

พณสามสาย คอตงไป หยอนไป และสายกลาง ท าใหพระพทธเจาเลกบ าเพญทกรกรยาหนมาด าเนนทางสายกลาง จงไดตรส

รเปนพระพทธเจา

๗.ปางทรงพระสบน สบน (ฝน) มหามงคลหาประการ ทรง ท านายวาจะไดตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจา

พระพทธรปปางทรงพระสบน จากวดปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถบรรทม

ตะแคงขวา พระหตถซายทอดไปตามพระวรกาย พระพาหา ( ตนแขน ) ขวาแนบกบพน ยกหลงพระหตถขนแนบพระหน (

คาง ) งอนวพระหตถแนบกบพระปราง ( แกม )

๘.ปางรบมธปายาส

พระพทธรปปางรบมธปายาส พบท วดปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถ

ประทบ ( นง ) ขดสมาธ แบพระหตถทงสองยนออกไปขางหนา เปนกรยารบถาดขาวมธปายาส บางแบบอยในพระอรยาบถ

นงหอยพระบาท นางสชาดา ไดน าถาดทองค าบรรจขาวมธปายาสมาถวาย เขาใจวาเปนรกขเทวาทรงแบพระหตถทงสอง

ออกรบถาดขาวมธปายาส ขาวมธปายาส หมายถงขาวหงเจอน าผง

๙.ปางเสวยมธปายาส

พระพทธรปปางเสวยมธปายาส จากวดปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถ

ประทบ ( นง ) ขดสมาธ ประคองถาดมธปายาส ทรงสรงพระวรกาย แลวประทบรมฝงน า หนพระพกตรไปทางทศ

ตะวนออก ทรงแบงขาวมธปายาส เปน 49 สวน แลวปนเปน 49 กอน เสวยจนหมด ถอเปนอาหารทพยทจะอมคมไปถง 49

วน ในการเสวยวมตตสขภายหลงการตรสร

๑๐.ปางเสยงบารมลอยถาด

พระพทธรปปางเสยงบารมลอยถาด พบท วดปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม

พระพทธรปอยในพระอรยาบถประทบ ( นง ) คกพระชาน ( เขา ) ทงสองกบพน พระหตถซายวางท

พระเพลา ( ตก ) ขางซาย เปนอาการค าพระวรกายใหตงมน ทอดพระเนตรลงต า พระหตถขวาอยใน

พระอรยาบถยนถาดไปขางหนา ถาดจมไปถงนาคพภพ พญานาคจงทราบวาพระสมมาสมพทธเจาจะ

บงเกดขนในโลกมนษยอกพระองคหนงแลว

๑๑.ปางรบหญาคา

พระพทธรปปางรบหญาคา จากวดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถยน

พระหตถซายหอยลงขางพระวรกาย พระหตถขวายนออกมาขางหนา เปนกรยาทรงรบหญาคา บางแบบท าเปนพระอรยาบถ

ทรงถอหญาคากม บางแบบมรปพราหมณก าลงยนหญาคาถวายดวย ผถวายคอโสตถยพราหมณถอหญาคา แปดก า เดนสวน

ทางมา โสตถยพราหมณเลอมใส จงนอมถวายหญาทง 8 ก าทรงน ามาปลาดเพอประทบนง กอนการตรสร

๑๒.ปางสมาธเพชร

พระพทธรปปางสมาธเพชร จากวดนเวศธรรมประวต ราชวรวหาร จงหวดพระนครศรอยธยา พระพทธรปอยในพระ

อรยาบถประทบ ( นง ) ขดสมาธไขวพระชงฆ ( แขง ) หงายฝาพระบาททงสองขาง ฝาพระหตถวางหงายซอนกนบนพระ

เพลา ( ตก ) พระหตถขวาทบบนพระหตถซายทรงอธษฐานวา เนอและเลอดในสรระน แมจะเหอดแหงไปหมดสน จะเหลอ

แตหนงเอนและกระดกกตามท ถาเรายงไมบรรลสมมาสมโพธญาณกจะไมท าหายบลลงกน

๑๓.ปางมารวชย

พระพทธรปปางมารวชย จากวดพระเชตพน วมลมงคลาราม ราชวรมหาวหาร กรงเทพมหานคร พระพทธรปอยในพระ

อรยาบถประทบ ( นง ) ขดสมาธ พระหตถซายวางหงายบนพระเพลา ( ตก ) พระหตถขวาวางบนพระชาน ( เขา ) นวพระ

หตถชลงพนธรณ บางแหงท ารปแมพระธรณนงบบมวยผมประกอบ นยมสรางเปนพระประธานในพระอโบสถ ขณะทพระ

โพธสตวประทบอย ณ โพธบลลงก พญามาร วสวตดมาร ยกกองทพมาท าลายความเพยร แมพระธรณไดปลอยมวยผมบบ

น า ไหลพดพาพวกมารไปหมดสน ซงหมายถงปางชนะมาร

๑๔.ปางสมาธหรอปางตรสร

พระพทธรปปางสมาธหรอปางตรสร จากวดสทศนเทพวราราม ราชวรมหาวหาร กรงเทพมหานคร พระพทธรปอยในพระ

อรยาบถประทบ (นง) ขดสมาธ พระหตถทงสองวางหงายซอนกนบนพระเพลา (ตก) พระหตถขวาทบพระหตถซาย พระ

ชงฆ (แขง) ขวาทบพระชงฆซาย ทรงดบกเลสทงหมด จนไดบรรลอนตรสมมาสมโพธญาณ ตรสรเปนพระพทธเจา ในเวลา

รงเชา ตรงกบวนเพญเดอน หก ทต าบลพทธคยาประเทศอนเดย เปนวนวสาขบชา

๑๕.ปางถวายเนตร

พระพทธรปปางถวายเนตร จาก วดพระศรมหาธาต วรมหาวหาร กรงเทพมหานคร พระพทธรปอยในอรยาบถยน ลมพระ

เนตรทงสองเพงไปขางหนา พระหตถทงสองหอยลงมาประสานกนอยขางหนาระหวางพระเพลา (ตก) พระหตถขวาซอน

เหลอมอยบนพระหตถซาย อยในอาการสงวรทอดพระเนตรตนพระศรมหาโพธ เปนเวลา 7 วน โดยไมกระพรบตาเลย เพอ

บชาตนพระศรมหาโพธ เรยกขานกนวาปางถวายเนตร

ปางซงหมายถง ทาของพระพทธรปทแสดงถงอรยาบถตางๆ หมายความวา ปางนนหรอครงนน พระพทธเจาเสดจประทบ

ณ ทนน ทรงกระท าพทธกจอยางนน มพระกรยาอาการอยางนน รวมทงหมายถงพระพทธจรยวตรของพระองคดวย เปนสง

ทชาวพทธสมควรไดรบการรบร เพอเขาใจ ในพระพทธประวตอยางแทจรงและสมบรณแบบ สมกบเปนพทธศาสนกชนทด

และความลกซงในพระพทธศาสนา

.... เชญทานตดตามปางหรอพระพทธจรยวตร ตอนท 2 ตอไป

ปาง หรอ พทธจรยวตร ของพระพทธเจา

ตอนท 2 ปางท 16 – 30

ประเทศไทยนบถอศาสนาพทธ ดงนนทกหนแหงในประเทศไทย ทงในวดและนอกวด ยอมมพระพทธรปปางตางๆใหเหน

เปนจ านวนมาก และคนไทยสวนใหญจะไมทราบความหมาย ชอปางของพระพทธรป และประวตความเปนมาของปาง

หรอพทธจรยวตร ของพทธองค เพอใหคนไทยไดทราบ ลกษณะของแตละปางรวมทงประวตความเปนมาของปางตางๆ

โทรทศนวฒนธรรมจงไดรวบรวมไว เพอประโยชนแกผชม โดยเรยบเรยงจากหนงสอปางพระพทธรป ของระพพรรณ ใจ

ภกด

ปจจบน มผสรางพระพทธรปปางตางๆ ไมนอยกวา 70 ปาง โทรทศนวฒนธรรมจงขอน าเสนอ ใหทานรจก ปาง และ

ประวตความเปนมาของปาง ตางๆ ตอจากตอนท 1 ดงน

๑๖.ปางจงกรมแกว

พระพทธรปปางจงกรมแกว จากวดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถยน

พระบาทขวากาวเหยยบพน ยกซนพระบาทซายขน ปลายพระบาทจรดพน พระหตถทงสองประสานกนอยทหนาพระเพลา (

ตก ) ทอดพระเนตรลงต า สถานทจงกรม เสดจจงกรมเปนเวลา 7 วน สถานทจงกรมไดรบนามวา รตนจงกรมเจดย

๑๗.ปางเรอนแกว

พระพทธรปปางเรอนแกว จากวดพระศรรตนมหาธาต วรมหาวหาร จงหวดพษณโลก พระพทธรปอยในพระอรยาบถ

ประทบ ( นง ) ขดสมาธในเรอนแกว พระหตถซายวางหงายบนพระเพลา ( ตก ) พระหตถขวาวางคว าทพระชาน ( เขา ) บาง

แบบพระหตถทงสองวางซอนกนบนพระเพลา บางแบบอยในพระอรยาบถขดสมาธเพชรในเรอนแกว ทเทวดาเนรมตถวาย

ทรงพจารณาธรรมะในเรอนแกวแลว จงมรงสออกจากพระวรกาย เรยกวาฉพพรรณรงส

๑๘.ปางหามมาร

พระพทธรปปางหามมาร จากวดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในอรยาบถประทบ

( นง ) ขดสมาธราบ พระหตถซายวางหงาย อยบนพระเพลา ( ตก ) พระหตถขวายกขนปองเสมอพระอระ ( อก ) แสดง

อาการหาม นางมารไดมายวยวน ทรงขบไลธดาพญามารไปเสย ทรงตดกเลสไดหมดสน

๑๙.ปางนาคปรก

พระพทธรปปางนาคปรก จาก วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถ

ประทบ ( นง ) ขดสมาธ พระหตถทงสองวางหงายซอนกนบนพระเพลา ( ตก ) พระหตถขวาซอนทบพระหตถซาย เหมอน

ปางสมาธ แตมพญานาค ขดรางเปนวงกลมเปนพทธบลลงก และแผพงพานปกคลมอยเหนอพระเศยรพญานาคจ าแลงกายมา

ถวายนมสการตอพระพทธองค

๒๐.ปางฉนผลสมอ

พระพทธรปปางฉนผลสมอ จากวดสทศนเทพวราราม ราชวรมหาวหาร กรงเทพมหานคร พระพทธรปอยในพระอรยาบถ

ประทบ ( นง ) ขดสมาธ หงายพระหตถซายวางหงายบนพระเพลา ( ตก ) พระหตถขวาถอผลสมอ หงายพระหตถวางทพระ

ชาน ( เขา ) พระอนทรน าผลสมอทพยมาถวายเพราะไมไดเสวยภตตาหารใดมาถง 7 สปดาห รวม49 วน

๒๑.ปางประสานบาตร

พระพทธรปปางประสานบาตร จากวดปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถ

ประทบ ( นง ) ขดสมาธ มบาตรวางอยบนพระเพลา ( ตก ) พระหตถซายประคองบาตร คว าพระหตถขวายกขนปดปากบาตร

สองพนองชอ ตปสสะและภลลกะ น าภตตาหารมาถวาย ถวายขาวสตตกอน สตตผง ทาวจตโลกบาลน าบาตรศลามาถวาย

องคละใบ ทรงประสานบาตรทง 4 ใหเปนใบเดยวกน แลวใชรบขาวสตตกอน สตตผง

๒๒.ปางรบสตตกอนสตตผง

พระพทธรปปางรบสตตกอนสตตผง จาก วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในอรยาบถ

ประทบ (นง) ขดสมาธ พระหตถทงสองประคองบาตรซงวางอยบนพระเพลา (ตก) ทอดพระเนตรลงต า เปนกรยาทรงรบ

ขาวสตตกอนสตตผงดวยบาตร พอคาสองคนขอพระพทธพระธรรมเปนทพง นบเปนอบาสกคแรกของโลก

๒๓.ปางพระเกศธาต

พระพทธรปปางพระเกศธาต จากวดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในอรยาบถประทบ

(นง) ขดสมาธ พระหตถซายวางหงายบนพระเพลา (ตก) พระหตถขวายกขนแนบพระเศยร เปนกรยาเสยพระเกศา ทรง

โปรดประธานเกศาทง 8 เสน ใหแกพอคาทงสอง

๒๔.ปางร าพง

พระพทธรปปางร าพง จากวดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถยน พระ

หตถทงสองประสานยกขนประทบทพระอระ ( อก ) พระหตถขวาทบพระหตถซาย ทรงร าพงเปรยบเทยบบคคลในโลก

เปรยบเสมอนบว 4 เหลา ทรงตดสนพระทยจะแสดงธรรมตอเวไนยสตว ประกาศเผยแพรพระพทธศาสนา

๒๕.ปางปฐมเทศนาหรอปางแสดงธรรมจกร

พระพทธรปปางปฐมเทศนาหรอปางแสดงธรรมจกร จากวดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรป

อยในพระอรยาบถประทบ ( นง ) ขดสมาธ บางแหงสรางเปนพระอรยาบถนงหอยพระบาท พระหตถขวายกขนจบนวพระ

หตถเปนวงกลม เปนเครองหมายธรรมจกร พระหตถซายวางบนพระเพลา (ตก) บางแบบพระหตถซายประคองพระหตถ

ขวา หรอพระหตถซายยกขนถอชายจวรทรงโปรดปญจวคคคย ในวนขน 15 ค าเดอน 8อนเปนวนอาสาฬหบชา

๒๖.ปางประทานเอหภกข

พระพทธรปปางประทานเอหภกข จากวดสทศนเทพวาราม ราชวรมหาวหาร กรงเทพมหานคร พระพทธรปอยในพระ

อรยาบถประทบ (นง) ขดสมาธ พระหตถซายวางหงายบนพระเพลา (ตก) พระหตถขวายกตงขน ฝาพระหตถแบ นวพระ

หตถงองมลงเลกนอย ประทานเอหภกขแกโกณทญญะพราหมณ นบเปนพระสงฆองคแรกในพระพทธศาสนา

๒๗.ปางภตกจ

พระพทธรปปางภตกจ จากวดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถประทบ (

นง ) ขดสมาธ พระหตถซายประคองบาตรซงวางอยบนพระเพลา ( ตก ) พระหตถขวาหยอนลงในบาตร เปนกรยาเสวย ทรง

เสดจไปเสวยภตตาหารทบานบดาของพระยสะ นบเปนครงแรกทเสดจไปเสวยพระกระยาหารตามบาน

๒๘.ปางหามสมทร

พระพทธรปปางหามสมทร จากวดพระศรมหาธาต วรมหาวหาร กรงเทพมหานคร พระพทธรปอยในพระอรยาบถยน ยก

พระหตถทงสองแบตงขนยนออกไปขางหนา เสมอพระอระ ( อก ) เปนกรยาหาม บางแบบเปนพระทรงเครอง พระพทธเจา

ทรงแสดงปาฏหารย หามน าทไหลบามา มใหไหลเขามาในทประทบ เปนทอศจรรย ประชาชนพากนมายอมรบใน

พระพทธศาสนา

๒๙.ปางหามญาต

พระพทธรปปางหามญาต จากวดเบญจมบพตรดสตวนาราม ราชวรวหาร กรงเทพมหานคร พระพทธรปอยในพระ

อรยาบถยน แบพระหตถทงสองขนเสมอพระอระ ( อก ) ตงฝาพระหตถยนออกไปขางหนาเปนกรยาหาม เปนปางเดยวกน

กบปางหามสมทร นยมท าแบบพระทรงเครอง พระญาตฝายพทธบดา และฝายพทธมารดาทะเลาะววาทกนเพราะแยงน า ใน

แมน าโรหณ ทงสองไดสต คนดกน

๓๐.ปางปลงกมมฏฐานหรอปางชกผาบงสกล

พระพทธรปปางปลงกมมฏฐานหรอปางชกผาบงสกล จากวดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม

พระพทธรปอยในพระอรยาบถยน พระหตถซายทรงธารพระกร ( ไมเทา ) ยนพระหตถขวาออกไปขางหนา ทอดพระเนตร

ลงเบองต า เปนกรยาชกผาบงสกล บางแหงสรางแบบพระหตถซายหอยลงทาบทพระเพลา ( ตก )

ทรงชกผามาจากซากศพ น ามาท าจวร ซกตากและเยบเสรจในคนเดยว

ปางซงหมายถง ทาของพระพทธรปทแสดงถงอรยาบถตางๆ หมายความวา ปางนนหรอครงนน พระพทธเจาเสดจ

ประทบ ณ ทนน ทรงกระท าพทธกจอยางนน มพระกรยาอาการอยางนน รวมทงหมายถงพระพทธจรยวตรของพระองค

ดวย เปนสงทชาวพทธสมควรไดรบการรบร เพอเขาใจ ในพระพทธประวตอยางแทจรงและสมบรณแบบ สมกบเปน

พทธศาสนกชนทด และความลกซงในพระพทธศาสนา .... เชญทานตดตามปางพระพทธรปหรอพทธจรยวตร ตอนท 3

ตอไป

ปาง หรอ พทธจรยวตร ของพระพทธเจา

ตอนท 3 ปางท 31 – 45

ประเทศไทยนบถอศาสนาพทธ ดงนนทกหนแหงในประเทศไทย ทงในวดและนอกวด ยอมมพระพทธรปปางตางๆ

ใหเหนเปนจ านวนมาก และคนไทยสวนใหญจะไมทราบความหมาย ชอปางของพระพทธรป และประวตความเปนมา

ของปาง หรอพทธจรยวตร ของพทธองค เพอใหคนไทยไดทราบ ลกษณะของแตละปางรวมทงประวตความเปนมาของ

ปางตางๆ โทรทศนวฒนธรรมจงไดรวบรวมไว เพอประโยชนแกผชม โดยเรยบเรยงจากหนงสอปางพระพทธรป ของระพ

พรรณ ใจภกด

ปจจบน มผสรางพระพทธรปปางตางๆ ไมนอยกวา 70 ปาง โทรทศนวฒนธรรมจงขอน าเสนอ ใหทานรจก ปาง

และประวตความเปนมาของปางตางๆ ตอนท 3 ดงน

๓๑.ปางชอครสาวก

พระพทธรปปางชอครสาวก วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถประทบ (

นง ) ขดสมาธ พระหตถซายวางหงายบนพระเพลา ( ตก ) พระหตถขวาชไปขางหนา เปนกรยาทรงประกาศอครสาวกให

ปรากฏในทประชมสงฆ พระสารบตรไดเปนพระอครสาวกเบองขวา พระโมคคลลานะเปนพระอครสาวกเบองซาย

๓๒.ปางประทานโอวาทหรอปางแสดงโอวาทปาตโมกข

พระพทธรปปางประทานโอวาทหรอปางแสดงโอวาทปาตโมกข วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม

พระพทธรปอยในพระอรยาบถประทบ ( นง ) ขดสมาธ พระหตถทงสองยกขน จบนวพระหตถไวเสมอพระอระ ( อก ) เปน

กรยาทรงประทานโอวาทปาตโมกขในวนจาตรงคสนนบาต คอละเวนความชวทงปวง ท าความดใหถงพรอม ท าจตใจให

บรสทธผองใส ในวนเพญเดอนสาม วนมาฆบชา

๓๓.ปางประทบเรอ

พระพทธรปปางประทบเรอ วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถประทบ

( นง ) บนพระแทน พระหตถทงสองขางวางคว า บนพระชาน ( เขา ) บางแบบพระหตถซายคว าทพระชาน พระหตถขาวจบ

ชายจวร พระบาททงสองวางอยบนดอกบว เมอเกดภยพบต ณ นครเวสาล แควนวชช กษตรย ลจฉว ไดอาราธนา

พระพทธเจาไปดบทกข โดยน าเรอมารบ ทรงดบภยพบตดวยพระบารม

๓๔.ปางหามพยาธ (หามโรคราย)

พระพทธรปปางหามพยาธ วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถยน พระ

หตถซายหอยลงแนบพระวรกายตามปกต พระหตถขวายกขนเสมอพระอระ ( อก ) แบฝาพระหตถตงขนยนออกไปขางหนา

เปนกรยาทรงหามเมอลงจากเรอ พระพทธองคทรงใหพระอานนทสวดพระปรตรรตนสตร บรรดาโรคภยไขเจบภตผปศาจ

หายไปสน

๓๕.ปางแสดงอทธปาฏหารย

พระพทธรปปางแสดงอทธปาฏหารย วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถ

ยน พระหตถซายยกขนปองเสมอพระอระ ( อก ) พระหตถขวาหอยลงแนบพระวรกาย บางแบบพระหตถขวายกขนเสมอ

พระอระ พระหตถซายหอยลงตามปกต บางแบบพกพระชาน ( เขา ) เมอพระพทธองคไปโปรดพระประยรญาตครงแรก

พระญาตผใหญไมท าความเคารพ พระองคทรงแสดงปาฏหารย เหนอศรษะของพระประยรญาตท าใหพระประยรญาต

คลายทฏฐมานะลง

๓๖.ปางอมบาตร

พระพทธรปปางอมบาตร วดพระศรมหาธาต วรมหาวหาร กรงเทพมหานคร พระพทธรปอยในพระอรยาบถยน พระหตถ

ทงสองประคองบาตรราวสะเอวมบาตรวางอยทฝาพระหตถในทาประคองเมอเขาไปโปรดพระประยรญาตแลว ทรงเสดจ

บณฑบาตโปรดมหาชน เปนพทธประเพณสบมา

๓๗.ปางโปรดพทธบดา

พระพทธรปปางโปรดพทธบดา วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถยน

พระหตถซายอยในทาประคองบาตร พระหตถขวายกขนจบนวพระหตถ พระพทธเจาไปโปรดพทธบดา แสดงพระธรรม

เทศนา จนพทธบดามดวงตาเหนธรรม เปนพระโสดาบน และไปรบอาหารบณฑบาตในราชนเวศนพระเจาสทโธทนะ

๓๘.ปางรบผลมะมวง

พระพทธรปปางรบผลมะมวง วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถ

ประทบ ( นง ) ขดสมาธพระหตถซายวางหงายบนพระเพลา (ตก) พระหตถขวาถอผลมะมวง หงายหลงพระหตถไวบนพระ

ชาน ( เขา ) ….พวกเดยรถย สงใหนกเลงโคนมะมวงใหหมด เวนในอทยาน เพอลองบญญฤทธของพระพทธเจา แตคนดแล

อทยาน น าผลมะมวงมาถวาย พระองคทรงใหพระอานนทไปท าน าปานะถวาย

๓๙.ปางแสดงยมกปาฏหารย (อานวา ยะมะกะปาตหาน)

พระพทธรปปางแสดงยมกปาฏหารย วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถ

ประทบ ( นง ) บนบลลงก หอยพระบาททงสองวางบนดอกบวทรองรบ พระชาน ( เขา ) ยกตงแบบประทบบนพระเกาอ

พระหตถซายวางบนพระเพลา ( ตก ) พระหตถขวายกขนเสมอพระอระ ( อก ) จบนวพระหตถ พระพทธองคแสดง

ปาฏหารยสลบกบการแสดงพระธรรมเทศนา พทธบรษทเกดความเลอมใสและไดบรรลธรรมเปนจ านวนมาก

๔๐.ปางโปรดพทธมารดา

พระพทธรปปางโปรดพทธมารดา วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถ

ประทบ (นง ) ขดสมาธ พระหตถซายวางหงายบนพระเพลา ( ตก ) บางแบบวางบนพระชาน ( เขา ) พระหตถขวายกขน

เสมอพระอระ ( อก ) จบนวพระหตถ บางแบบงอนวพระหตถ พระพทธเจาเสดจขนไปจ าพรรษาบนสวรรคชนดาวดงสเปน

เวลา 3 เดอน เพอแสดงธรรมเทศนาโปรดพทธมารดาซงไปบงเกดเปนเทพบตร ณสวรรคชนดสต พทธมารดามดวงตาเหน

ธรรม เปนพระโสดาบน

๔๑.ปางเปดโลก

พระพทธรปปางเปดโลก วดพระศรมหาธาต วรมหาวหาร กรงเทพมหานคร พระพทธรปอยในพระอรยาบถยนอยบน

ดอกบว พระหตถทงสองหอยลงขางพระวรกาย แบฝาพระหตถทงสองออกไปขางหนา เปนกรยาทรงเปดโลกบางแบบยกฝา

พระหตถทงสองขน.. เมอครบก าหนดสามเดอน ทพระพทธเจาเสดจสวรรคชนดาวดงส พระพทธเจาทรงแสดงปาฏหารย

คอทรงเปดโลกทงสาม อนไดแกเทวโลก มนษยโลก และยมโลก ใหมองเหนกนหมดดวยพทธานภาพ

๔๒.ปางเสดจลงจากดาวดงส

พระพทธรปปางเสดจลงจากดาวดงส วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถ

ยน พระหตถทงสองยกขนเสมอพระอระ ( อก ) จบนวพระหตถทงสอง เปนกรยาทรงแสดงธรรม….

พระสมมาสมพทธเจาเสดจลงจากสวรรคชนดาวดงสดวยบนไดแกวมณททาวสกกะเทวราชเนรมตนอมถวายในวนออก

พรรษา จงมปประเพณตกบาตรเทโว เพอรบเสดจพระพทธองคในวนออกพรรษาสบมาจนปจจบน

๔๓.ปางลลา

พระพทธรปปางลลา วดเบญจมบพตรดสตวนาราม ราชวรวหาร กรงเทพมหานคร พระพทธรปอยในพระอรยาบถยน ยก

สนพระบาทขวาสงขนจากพน ปลายพระบาทยงจรดอยกบพน ( อยในพระอรยาบถเสดจพทธด าเนน ) พระหตถขวาหอยอย

ในทาไกว พระหตถซาย ( บางต านานวาพระหตถขวา ) ยกเสมอพระอระ ( อก ) ตงฝาพระหตถปองไปเบองหนา บางแบบ

จบนวพระหตถ ...เมอครงทพระสมมาสมพทธเจาเสดจลงมาจากสวรรคชนดาวดงส พระองคทรงมพทธลลาและพระสรโฉม

งดงามยง เปนภาพทงามเหนอค าบรรยาย เปนทชนชมโสมนสแกพทธบรษททเขาเฝารบเสดจ.........

๔๔.ปางหามแกนจนทน

พระพทธรปปางหามแกนจนทน วดสทศนเทพวราราม ราชวรมหาวหาร กรงเทพมหานคร พระพทธรปอยในพระ

อรยาบถยน หอยพระหตถขวาลงขางพระวรกาย ฝาพระหตถซายยกขนเสมอพระอระ ( อก ) และยนออกไปขางหนาเปน

กรยาทรงหาม….พระเจาปเสนทโกศล กษตรยแหงนครสาวตถ ทรงร าลกถงพระพทธเจา จงสงใหชางหลวงท าพระพทธร

ปลกษณะคลายพระพทธองค ดวยไมแกนจนทนหอมอยางด ประดษฐานไวเพอการสกการบชา พระไมแกนจนทนองคน ถอ

เปนพระพทธรปองคแรกในพระพทธศาสนา

๔๕.ปางพระอรยาบถยน

พระพทธรปปางพระอรยาบถยน วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถยน

หอยพระหตถทงสองขางลงชดพระวรกาย ลมเนตรทอดตรงไปขางหนา เปนกรยาตรวจความพรอมเพรยงและความเปน

ระเบยบเรยบรอยของพระสงฆสาวก กอนน าพระสงฆสาวกออกบณฑบาต ทรงแสดงถงความเปนแบบอยางทดของผน าหม

คณะ

ปางซงหมายถง ทาของพระพทธรปทแสดงถงอรยาบถตางๆ หมายความวา ปางนนหรอครงนน

พระพทธเจาเสดจประทบ ณ ทนน ทรงกระท าพทธกจอยางนน มพระกรยาอาการอยางนน รวมทงหมายถง

พระพทธจรยวตรของพระองคดวย เปนสงทชาวพทธสมควรไดรบการรบร เพอเขาใจ ในพระพทธประวต

อยางแทจรงและสมบรณแบบ สมกบเปนพทธศาสนกชนทด และความลกซงในพระพทธศาสนา .... เชญ

ทานตดตามปางพระพทธรปหรอพทธจรยวตร ตอนท 4 ตอไป

ปาง หรอ พทธจรยวตร ของพระพทธเจา

ตอนท 4 ปางท 46 -60

ประเทศไทยนบถอศาสนาพทธ ดงนนทกหนแหงในประเทศไทย ทงในวดและนอกวด ยอมมพระพทธรป

ปางตางๆใหเหนเปนจ านวนมาก และคนไทยสวนใหญจะไมทราบความหมาย ชอปางของพระพทธรป

และประวตความเปนมาของปาง หรอพทธจรยวตร ของพทธองค เพอใหคนไทยไดทราบ ลกษณะของแตละ

ปางรวมทงประวตความเปนมาของปางตางๆ โทรทศนวฒนธรรมจงไดรวบรวมไว เพอประโยชนแกผชม

โดยเรยบเรยงจากหนงสอปางพระพทธรป ของระพพรรณ ใจภกด

ปจจบน มผสรางพระพทธรปปางตางๆ ไมนอยกวา 70 ปาง โทรทศนวฒนธรรมจงขอน าเสนอ ใหทานรจก

ปาง และประวตความเปนมาของปางตางๆ ตอนท 4 ดงน

๔๖.ปางประดษฐานรอยพระพทธบาท

พระพทธรปปางประดษฐานรอยพระพทธบาท วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม

พระพทธรปอยในพระอรยาบถยน พระหตถทงสองวางอยทพระเพลา ( ตก ) บางแบบประสานพระหตถวาง

ทพระเพลา พระบาทซายทรงเหยยบหลงพระบาทขวา เปนกรยากดพระบาท มเหตการณส าคญ 3 เหตการณ

คอ

พญานาคราชทลขอใหประดษฐานรอยพระพทธบาทไวรมฝงนมทานท

พระสจจพนธทลขอใหประดษฐานรอยพระพทธบาทไว ทหลงหนเขาสจพนธ

ทนครโกสมพพระพทธเจาประดษฐานรอยพทธบาทเบองขวา ณ นครโกสมพ

๔๗.ปางสรงน าฝน

พระพทธรปปางสรงน าฝน วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระ

อรยาบถยน ทรงหมผาวสสกสาฎก ( ผาอาบน าฝน ) เฉลยงพระองสา ( บา ) พระหตถซายหอยลงขางพระ

วรกาย พระหตถขวายกขนลบทพระอระ ( อก ) เปนกรยาสรงน าฝน สมยหนงนครสาวตถ เกดความแหงแลง

ฝนฟาไมตกตองตามฤดกาล มหาชนทลอาราธนาใหพระสมมาสมพทธเจาเสดจออกสรงน าฝน ทนใดเกดฝน

ตกอยางอศจรรย มหาชนตางไดอาบดมกนอยางสขส าราญทวกน

๔๘.ปางคนธารราฐหรอปางขอฝน ( นง )

พระพทธรปปางคนธารราฐหรอปางขอฝน ( นง ) วดเบญจมบพตรดสตวนาราม ราชวรมหาวหาร กรงเทพมหานคร

พระพทธรปอยในพระอรยาบถประทบ ( นง ) ขดสมาธ ผาวสสกสาฎก ( ผาอาบน าฝน ) พระหตถขวายกขนเปนกรยากวก

แบพระหตถซายวางอยบนพระชาน ( เขา ) บางแบบวางอยบนพระเพลา ( ตก ) หลงจากพระพทธเจาดบขนธไปแลว

ประมาณ 500 ป พระเจามลนทแหงเมองคนธาระ ไดขอพระรตนตรยเปนทพง จงไดสรางพระพทธรปขนบชาทเมองคนธา

ระ

๔๙.ปางคนธารราฐหรอปางขอฝน ( ยน )

พระพทธรปปางคนธารราฐหรอปางขอฝน ( ยน ) วดชนะสงคราม ราชวรมหาวหาร กรงเทพมหานคร

พระพทธรปอยในพระอรยาบถยน ทรงผาวสสกสาฎก ( ผาอาบน าฝน ) พระหตถขวายกขนเปนกรยากวก

แสดงอาการขอฝน พระหตถซายหงายรองรบน าฝน นครสาวตถ แควนโกศล เกดความแหงแลง

พระพทธเจาประสงคจะอนเคราะหแกมหาชน ยกพระหตถขวาขนกวกเรยกฝน พระหตถซายรองรบน าฝน

ทนใดฝนตกดวยพทธานภาพ

๕๐.ปางชอสภะ (ศพ)

พระพทธรปปางชอสภะ วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระ

อรยาบถสบถยน พระหตถซายหอยลงแนบพระวรกาย พระหตถขวายกขนเสมอพระอระ ( อก ) ชนวพระ

หตถตรงไปขางหนา ในกรงราชคฤห มหญงนครโสเภณชนสงชอนางสรมา นางมความงามมาก มคาตวถง

1,000 กหาปณะ ตอ 1 คน นางถงแกกรรมดวยโรคปจจบน พระพทธเจาใหพระเจาพมพสารขายทอดตลาด

ศพนางสรมา แตไมมผใดยอมรบ จงทรงเทศนาถงความไมเทยงแหงสงขาร ยงผลใหมหาชนบรรลอรยมรรค

จ านวนมาก

๕๑.ปางชมาร

พระพทธรปปางชมาร วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถ

ยน พระหตถซายหอยลงขางพระวรกาย พระหตถขวายกขนเสมอพระพกตร ชนวไปขางหนา พระพทธเจา

ทรงตรสบอกมารทก าลงตามหาวญญาณพระอรหนต วาเมอพระอรหนตทา ใดทนพพานแลว จะไมม

วญญาณเหลออย มารตกตะลง อนตรธานหายวบไปทนท

๕๒.ปางปฐมบญญต

พระพทธรปปางปฐมบญญต วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถประทบ

(นง) ขดสมาธ ยกฝาพระหตถทงสองขางตะแคงยนออกไปขางหนา ในสมยทพระพทธเจาประทบอยทนครเวสาล สทน

กลนทบตร ไดขอบวชในพระพทธศาสนา บดามารดาขอทายาทไวสบสกล พระสทนจงไดรวมประเวณ กบภรรยาเกา และ

ไดบตรชายคนหนง ความทราบถงพระพทธองค ทรงบญญตสกขาบทวา ภกษใดเสพเมถนตองขาดจากความเปนภกษทนท

เปนขอแรกในพระวนยของภกษ แตพระสทนพระองคทรงไมเอาผด เพราะไมมพระวนยหามไวในขณะนน

๕๓.ปางขบพระวกกล

พระพทธรปปางขบพระวกกล วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยใน

พระอรยาบถประทบ ( นง ) ขดสมาธ พระหตถซายวางบนพระเพลา ( ตก ) พระหตถขวาตะแคงอยบรเวณ

พระนาภ ( สะดอ ) บางแบบพระหตถขวายกขนเสมอพระอระ ( อก ) แสดงกรยาทรงโบกพระหตถขบไลให

ออกไป พระวกกล พงใจในพระพทธสรระพระพทธเจา จงออกบวชเพอใกลชด แตไมสนใจในการปฏบต

ธรรม ในทสดพระพทธองคทรงขบไลพระวกกล ภายหลงไดทรงเทศนาสงสอน จนพระวกกลบรรล

อรหตผล

๕๔.ปางสนเขม

พระพทธรปปางสนเขม วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระ

อรยาบทประทบ ( นง ) ขดสมาธ พระหตถทงสองขางยกขนเสมอพระอระ ( อก ) พระหตถซายอยในพระ

อรยาบถจบเขม พระหตถขวาจบเสนดาย เปนกรยาสนเขม ครงหนง จวรของพระอนรทธเถระเกามาก ทาน

จงแสวงหาผาบงสกล เพอมาท าจวร พระเถระพบผาทกองหยากเยอ จงเกบมาท าจวร พระพทธเจาทรงชวย

สนเขมประทาน การเยบจวรจงเรยบรอยดวยด

๕๕.ปางประทานพร ( นง )

พระพทธรปปางประทานพร ( นง ) วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถ

ประทบ ( นง ) ขดสมาธ พระหตถซายวางหงายบนพระเพลา ( ตก ) แบฝาพระหตถขวายนออกไปวางทพระชาน ( เขา ) เมอ

ครงพระอานนท ท าหนาทพทธอปฏฐาก ทานไดขอพร 8ประการ อาทไมประทานจวรอนประณตแกทาน เมอมขอสงสย

ถามไดทนท ถาพระองคไปแสดงธรรมทไหน ถาพระอานนทไมไดไปฟงขอใหแสดงแกทานอกครง พระพทธองคทรง

ประทานพร 8 ประการ ใหพระอานนท

๕๖.ปางประทานพร ( ยน)

พระพทธรปปางประทานพร ( ยน) วดเบญจมบพตรดสตวนาราม ราชวรวหาร กรงเทพมหานคร พระพทธรปอยในพระ

อรยาบถยน ยกพระหตถขวาเสมอพระอระ ( อก ) แบฝาพระหตถออกไปขางหนา พระหตถซายหอยลง แบฝาพระหตถ

ออกไปขางหนา บางแบบยกพระหตถซายขน หอยพระหตถขวา .... มหาอบาสกาวสาขา ไดทลขอพร 8 ประการแกพระ

พทธองค เพอถวายสงของตางๆ อาทผาอาบน าฝน อาหารส าหรบภกษ ผเตรยมจะไป ภกษผปวยไข ภกษอาคนตกะ พระ

พทธองคทรงประทานพรใหแกนางวสาขา

๕๗.ปางประทานธรรม

พระพทธรปปางประทานธรรม วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยใน

พระอรยาบถประทบ ( นง ) ขดสมาธ พระหตถซายจบดามพด พระหตถขวาวางคว าทพระชาน ( เขา ) …..

ณวด พระเชตวนมหาวหาร ทรงประทานธรรมเรองเบญจขนธ รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ แก

พระภกษ

๕๘.ปางประทานอภย ( นง )

พระพทธรปปางประทานอภย ( นง ) วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอย

ในพระอรยาบถประทบ ( นง ) ขดสมาธ ยกพระหตถทงสองขนเสมอพระอระ ( อก ) ตงฝาพระหตถทงสอง

เบนไปขางหนาเลกนอย บางแบบเปนพระอรยาบถยน ....พระเจาอชาตศตรถกเทวทตยยงใหปลงพระชนม

พระเจาพมพสารพระราชบดา ภายหลงพระเจาอชาตศตร ส านกผด จงขอพระราชทานอภยโทษกบพระพทธ

องค

๕๙.ปางโปรดพญาชางนาฬาคร

พระพทธรปปางโปรดพญาชางนาฬาคร วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรป

อยในพระอรยาบถยน พระหตถซายหอยลงขางพระวรกาย พระหตถขวาคว าลงยนไปขางหนาเสมอพระนาภ

( สะดอ ) เปนกรยา ทรงลบกระพองศรษะพญาชางนาฬาครทเขามาหมอบเฝาอยแทบพระบาท……พระ

เทวทต คดประทษราย ตอพระพทธเจา 2 ครง แตไมประสบผลส าเรจ ครงท 3 พระเทวทตใหควาญชาง

ปลอยชางนาฬาคร ท าราย พระพทธองค ๆ ทรงแผเมตตาจนพระยาชางไดสต ยกงวงถวายอภวาท

๖๐.ปางโปรดพญาชมพบดหรอปางทรงเครอง

พระพทธรปปางโปรดพญาชมพบดหรอปางทรงเครอง วดหนาพระเมรราชการาม จงหวดพระนครศรอยธยา พระพทธรป

อยในพระอรยาบถประทบ ( นง ) ขดสมาธ พระหตถซายวางหงายบนพระเพลา ( ตก ) พระหตถขวาวางคว าบนพระชาน (

เขา ) ทรงเครองตนอยางพระมหากษตรย….พญาชมพบด ผมฤทธเดชมาก มารกรานขมเหงพระเจาพมพสาร ๆ ทรงหนมาพง

บารมของพระพทธเจา ทรงโปรดแสดงฤทธ เนรมตพระองคเปนพระเจาราชาธราช งดงามดจทาวมหาพรหม... ทรงแสดง

ธรรมโปรด จนพญาชมพบดทลขออปสมบท ทรงประทานเอหภกขอปสมปทาแกพญาชมพบด

ปางซงหมายถง ทาของพระพทธรปทแสดงถงอรยาบถตางๆ หมายความวา ปางนนหรอครงนน

พระพทธเจาเสดจประทบ ณ ทนน ทรงกระท าพทธกจอยางนน มพระกรยาอาการอยางนน รวมทง

หมายถงพระพทธจรยวตรของพระองคดวย เปนสงทชาวพทธสมควรไดรบการรบร เพอเขาใจ ในพระ

พทธประวตอยางแทจรงและสมบรณแบบ สมกบเปนพทธศาสนกชนทด และความลกซงใน

พระพทธศาสนา .... เชญทานตดตามปางพระพทธรปหรอพทธจรยวตร ตอนท 5 ตอไป

ปาง หรอ พทธจรยวตร ของพระพทธเจา

ตอนท 5 ปางท 61 – 73 ตอนสดทาย

ประเทศไทยนบถอศาสนาพทธ ดงนนทกหนแหงในประเทศไทย ทงในวดและนอกวด ยอมมพระพทธรป

ปางตางๆใหเหนเปนจ านวนมาก และคนไทยสวนใหญจะไมทราบความหมาย ชอปางของพระพทธรป

และประวตความเปนมาของปาง หรอพทธจรยวตร ของพทธองค เพอใหคนไทยไดทราบ ลกษณะของแต

ละปางรวมทงประวตความเปนมาของปางตางๆ โทรทศนวฒนธรรมจงไดรวบรวมไว เพอประโยชนแก

ผชม โดยเรยบเรยงจากหนงสอปางพระพทธรป ของระพพรรณ ใจภกด

ปจจบน มผสรางพระพทธรปปางตางๆ ไมนอยกวา 70 ปาง โทรทศนวฒนธรรมจงขอน าเสนอ ใหทาน

รจก ปาง และประวตความเปนมาของปางตางๆ ตอนท 5 ตอนสดทาย ดงน

๖๑.ปางปาลไลยก

พระพทธรปปางปาลไลยก วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร พระพทธรปอยในพระอรยาบถประทบ ( นง ) บนกอนศลา

พระบาททงสองวางอยบนดอกบว พระหตถซายขวาวางคว าบนพระชาน ( เขา ) พระหตถขวาวางหงายบนพระชานนยม

สรางชางหมอบใชงวงจบกระบอกน า อกดานหนงมลงถอรวงผงถวาย ….ครงหนงพระภกษในวดโฆสตาราม กรงโกสมพ

ทะเลาะววาทกน ประพฤตตนเปนผวายากสอนยาก พระพทธเจาทรงระอาพระทย จงเสดจไปจ าพรรษาในปาแถบ หมบาน

ปาลเลยกะ โดยมพญาชาง และลงตวหนงเปนอปฐาก คอยดแลรบใชพระพทธเจา

๖๒.ปางแสดงโอฬารกนมต

พระพทธรปปางแสดงโอฬารกนมต วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอย

ในอรยาบถประทบ ( นง ) ขดสมาธ พระหตถซายยกขนปองเหนอพระอระ ( อก ) พระหตถขวาวางบนพระ

ชาน ( เขา ) ....การแสดงโอฬารกนมตคอ ตรสใหพระอานนททราบวาผใดเจรญอทธบาทภาวนา หรอ

อทธบาท 4 ไดสมบรณแลว ผนนสามารถด ารงอายไดถง หนงกป (เทาอายของโลก) หรอเกนกวา ไดตาม

ประสงค แตพระอานนทมไดทลอาราธนาใหด ารงพระชนมชพตลอดกป เพราะถกมารดลใจ

๖๓.ปางโปรดอสรนทราห

พระพทธรปปางโปรดอสรนทราห วดสทศนเทพวราราม ราชวรมหาวหาร กรงเทพมหานคร พระพทธรปอยในพระ

อรยาบถนอนตะแคงขวา พระบาททงสองซอนทบเสมอกน พระหตถซายแนบไปตามพระวรกาย พระหตถขวาตงขนรบพระ

เศยรและมพระเขนย ( หมอน ) รองรบ บางแบบพระเขนยวางอยใต พระกจฉะ ( รกแร ).... อสรนทราห ประสงคจะฟง

ธรรมจากพระพทธองค แตรางกายใหญมาก พระพทธองคแสดงปาฏหารยใหวรกายสงใหญกวาขนเขา จนอสรนทราห ได

ฟงธรรม ขอพระรตนตรยเปนทพง

๖๔.ปางโปรดอาฬวกยกษ

พระพทธรปปางโปรดอาฬวกยกษ วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยใน

พระอรยาบถประทบ ( นง ) ขดสมาธ พระหตถซายอยบนพระเพลา ( ตก ) พระหตถขวายกขนเสมอพระอระ

( อก ) จบนวพระหตถ เปนกรยาทรงแสดงธรรม บางแบบพระหตถซายวางบนพระชาน ( เขา ) .......

พระพทธเจา เสดจไปโปรดพวกอาฬวกยกษ ทดราย กนมนษยเปนอาหาร จนยกษ ดวงตาเหนธรรม เปนพระ

โสดาบน

๖๕.ปางโปรด องคลมาลโจร

พระพทธรปปางโปรดองคลมาลโจร วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถ

ยน พระหตถซายหอยลงขางพระวรกาย พระหตถขวายกขนเสมอพระอระ ( อก ) นวพระหตถตงตรง หนฝาพระหตถไป

ทางซาย...... องคลมารโจร ก าลงจะฆามารดาของตวเอง จงเสดจไปขวางทาง ทรงแสดงธรรม จนองคลมารขอบรรพชา และ

ไดบรรลเปนพระอรหนตในทสด

๖๖.ปางโปรดพกาพรหม

พระพทธรปปางโปรดพกาพรหม วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยใน

พระอรยาบถยนบนเศยรพกาพรหมซงประทบบนหลงโคอสภราช พระหตถทงสองวางทาบบนพระเพลา (

ตก ) บางแบบพระหตถประสานกนอยระหวางพระเพลา พระหตถขวาทบพระหตถซาย ทอดพระเนตรลง

เบองต า ....พระพทธเจาทรงเทศนาโปรดพกาพรหม ทรงเดนจงกรมอยบนเศยรของพกาพรหม ทาวพกา

พรหม ทรงหมดทฐมานะ ตงใจฟงพระธรรมเทศนา จนเปนพระโสดาบน

๖๗.ปางพจารณาชราธรรม

พระพทธรปปางพจารณาชราธรรม วดพระปฐมเจดย จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถประทบ (นง)

ขดสมาธ พระหตถทงสองวางคว าอยบนพระชาน(เขา) ทงสองขาง….พระพทธเจาทรงปราศรยเรองชราธรรมกบพระ

อานนท วาดกอนอานนท บดนเราชราภาพ ลวงกาลผานวยจนพระชนมลวงเขา 80 พรรษาแลว กายของตถาคตทรดโทรม

เสมอนเกวยนช ารดทตองซอม จะเขาสการตงจตสงบมนไมมนมตใด มธรรมเปนทพงทกอรยาบถ

๖๘.ปางปลงอายสงขาร

พระพทธรปปางปลงอายสงขาร วดพระปฐมเจดย จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถประทบ (นง) ขดสมาธ

พระหตถซายวางบนพระชาน(เขา) บางแบบวางหงายบนพระเพลา(ตก) พระหตถขวายกขนทาบทพระอระ(อก) เปนอาการ

ลบพระวรกาย ..เมอครงมารมาทลขออาราธนาใหปรนพพาน เมอพระพทธองคทรงปลงอายสงขาร เกดอศจรรยแผนดนไหว

กลองทพยกลนบนลอในอากาศ ทรงตรสวาอก 3 เดอนจะปรนพพาน

๖๙.ปางนาคาวโลก

พระพทธรปปางนาคาวโลก วดพระศรมหาธาต วรมหาวหาร กรงเทพมหานคร พระพทธรปอยในพระ

อรยาบถยน พระหตถขวาหอยเยองมาขางหนาวางไวทพระเพลา(ตก)ดานซาย พระหตถซายหอยลงขาง

พระองคตามปกต บางแบบพระหตถซายหอยมาขางหนา พระหตถขวาหอยลงตามปกต เอยวพระวรกาย

ผนพระพกตรเหลยวไปขางหลง บางแบบพระหตถขวายกขนเสมอพระอระ(อก)…พระพทธองคทรงผนพระ

พกตรมาทอดพระเนตรกรงเวสาล คอจะเหนเปนครงสดทาย... นาคาวโลก คอการเหลยวมองอยางพญาชาง

๗๐.ปางทรงรบอทกง

พระพทธรปปางทรงรบอทกง วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถประทบ

(นง) ขดสมาธ พระหตถซายวางหงายบนพระเพลา(ตก) พระหตถขวาทรงบาตรวางบนพระชาน(เขา) เปนกรยายนบาตรออก

รบอทกง คอ รบน า.....พระพทธองคเสวยภตตาหารของนายฉนนะแลวทรงประชวร เสดจเดนทางไปกรงกสนารา ระหวาง

ทางทรงกระหายน าเปนก าลง จงรบสงใหพระอานนทน าน ามาถวาย เวลานนมเกวยน 500เลม ขามน าท าใหน าขนเมอพระ

อานนท น าน ามาถวายน ากลบใสสะอาดเปนอศจรรย

๗๑.ปางทรงพยากรณ

พระพทธรปปางทรงพยากรณ วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถบรรทม

ตะแคงขวา ลมพระเนตร พระเศยรหนนพระเขนย(หมอน) พระหตถซายทอดทาบไปตามพระวรกาย พระหตถขวายกขนวาง

ทพระอทร(ทอง)…..เมอพระพทธเจาจะเสดจดบขนธปรนพพาน พระอานนทเสยมาก ทรงตรสปลอบวา จะหาความเทยงแท

จากสงขารไดทไหน ...ความพลดพรากจากสงทรกทพอใจนนเปนของธรรมดา ทรงตรสพยากรณวาพระอานนทจะบรรล

เปนพระอรหนต

๗๒.ปางโปรดสภททปรพาชก

พระพทธรปปางโปรดสภททปรพาชก วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระ

อรยาบถบรรทมตะแคงขวา ลมพระเนตร พระเศรยรหนนพระเขนย(หมอน) พระหตถซายทอดทาบไปกบพระวรกาย พระ

หตถขวายกตงขน จบนวพระหตถ เปนกรยาแสดงธรรมโปรดสภททปรพาชก…..

…เมอพระพทธเจาบรรทมอยระหวางตนสาละคหนง เมองกสนารา ...สภททะ ทราบขาววาพระพทธเจาจะทรงปรนพพาน

จงขอเขาเฝาเพอถามขอของใจ ทรงแสดงธรรมเรองอรยมรรคองค 8... สภททะไดเปนพระอรหนตองคสดทายทไดเปนพระ

อรหนตทนพระชนมชพของพระองค

๗๓.ปางปรนพพาน

พระพทธรปปางปรนพพาน วดพระปฐมเจดย ราชวรมหาวหาร จงหวดนครปฐม พระพทธรปอยในพระอรยาบถบรรทม

ตะแคงขวา หลบพระเนตร พระเศยรหนนพระเขนย(หมอน) พระหตถซายทอดทาบไปตามพระวรกาย พระหตถขวาวาง

หงายอยขางพระเขนย พระบาทซายทบซอนพระบาทขวา…..พระสมมาสมพทธเจา เสดจดบขนธปรพพานในวนเพญเดอน

มาฆะ หลงจากถวายพระเพลงเสรจแลว 3เดอน คณะสงฆไดสงคายนา พระไตรปฎก

ปางซงหมายถง ทาของพระพทธรปทแสดงถงอรยาบถตางๆ หมายความวา ปางนนหรอครงนน

พระพทธเจาเสดจประทบ ณ ทนน ทรงกระท าพทธกจอยางนน มพระกรยาอาการอยางนน รวมทงหมายถง

พระพทธจรยวตรของพระองคดวย เปนสงทชาวพทธสมควรไดรบการรบร เพอเขาใจ ในพระพทธประวต

อยางแทจรงและสมบรณแบบ สมกบเปนพทธศาสนกชนทด และความลกซงในพระพทธศาสนา มใชนบถอ

ดงปรากฎในทะเบยนบานเทานน