•BİTLER VE PARAZİTLİKLERİ

• İnsanda vücut ve baş bitleri (Pediculus

humanus corporis ve Pediculus humanus

capitis) ile pubis biti (Phthirus pubis)

bulunmaktadır.

•Bunlar mecburi ektoparazit olarak kan emerek

pediculosis veya phthiriasis’ e sebep olurlar.

•Ayrıca vücut biti vektör olarak bit tifüsü, bit

dönek humması ve siper hummasını

bulaştırmaktadır.

•YapıYapı

•Bitler kanatsız ve karın-sırt istikametinde

basık yapılı böceklerdir.

•Ağız yapıları delip-emici tiptedir. Bitlerin

yumurta, nimf ve erişkinleri vardır.

•Erişkin bitlerin vücudu diğer böceklerdeki

gibi baş, göğüs ve karından yapılmıştır.

•Baş köşeli-oval şekildedir; yanlarda iki göz

ve bir çift beş parçalı anten vardır.

•Alnın önünde bulunan sokucu hortum

kullanılmadığı zaman fark edilmez; bir

kesenin içine çekilmiştir.

•Bitlerin göğüs segmentleri birbiriyle kaynaşmıştır.

•Göğüse beş parçalı 3 çift bacak yapışmıştır.

•Tars, çengel şeklini almış ve pençe görevini yapan bir segmentten oluşur.

•Pençe, tibianın baş parmak şeklindeki çıkıntısı ile karşı karşıya gelerek kıllara veya elbiselerin liflerine kuvvetlice tutunmayı sağlar.

•Bitlerin yumurtalarına halk arasında sirke denir.

•Bunlar 0.6-0.8 mm boyunda ve 0.3 mm eninde, sarımsı-beyaz renkte, mat, söbemsi ve kapaklıdır. İçinden nimf çıkınca yumurta yarı şeffaf olur.

•Yavşak da denen nimfler şekil bakımından erişkinlere benzer; daha küçük ve dış genital organları yoktur.

•İnsan bitleri iki cinse mensup iki türden ibarettir.

•Pediculus humanus ve Phthirus pubis.

•Pediculus humanus’ un iki varyetesi vardır:

•Pediculus humanus var. capitis,

•Pediculus humanus var. corporis.

•Pediculus humanus’ un vücudu uzundur, göğüs karından dardır, üç çift olan bacakların boyları hemen hemen eşittir, karnın boyu eninin iki katı kadardır.

•Pediculus humanus capitis’in erkeği 1-1.5

mm dişileri 1.8-2 mm kadar boydadır.

Renkleri kenarlarda daha koyu olmak üzere

bozdur; saçlar üzerinde bulunur,

yumurtaları ortalama 0.6 mm boyundadır.

•Pediculus humanus corporis’in erkeği 2.3-3

mm, dişisi 2-4 mm boyundadır. Renk

beyazımsı gridir. Yumurtalar başlıca vücut

kıllarında ve elbise liflerinde bulunurlar.

Yumurtalar ortalama 0.8 mm’ dir.

•Phthirus pubis, morfoloji ve alışkanlıkları

bakımından diğer iki türden farklıdır. Erkek

0.8-1 mm, dişi 1-1.5 mm boyundadır.

•Vücudu, Pediculus humanus’ unkinden daha

geniş ve kısa, boyun daralmıştır. Karın kısa,

eni boyundan fazla ve segmentler belirgin

değildir.

•Karın segmentlerinde tüylerle sonlanan yan

çıkıntılar vardır. Ön bacaklar, orta ve

arkadakilerden daha incedirler, ayağın

pençeleri kuvvetlidir.

•Yaşayış•Baş bitleri, özellikle başın arkasındaki saçlarda bulunur. Vücut bitleri elbiselerin dikiş aralıklarında ve vücut kılları üzerinde yaşar.

•Pubis bitleri ise pubis ve bazen perine, kasık, koltuk altı, karın, kaş ve kirpik kıllarında bulunur. •Pediculus capitis ve Pediculus corporis bitleri oldukça iyi hareket ederek konak değiştirirken, Phthirus pubis kısa mesafeler içinde hareket eder. •Nimflerin hareketi erişkininkinden daha zayıftır. •Elbise bitleri yünlü kumaşları, ipekli ve pamuklulara tercih ederler. •Bitler ateşli insanları terk ederler. •Elbise bitlerinin ömrü ortalama 30-40, baş bitinin 26 gündür. Dişiler erkeklerden daha uzun ömürlüdürler.

•Phthirus pubis’ te ömür ortalama 35 gündür.

•Vücut biti 28oC’den aşağı ve 32oC’den yukarı sıcaklıktan hoşlanmaz.

•Bitler karanlığı severler; yürüyen bitler aniden şiddetli bir ışıkla karşılaşınca durur veya yavaşlar.

•Pürüzlü yerleri düz yüzeylere tercih ederler.

•Kan emmek için bit dişlerini deriye geçirir, haustellumunu deriye sokar, tükürük damlalarını yaraya bırakır ve farinks pompası ile kanı ve doku salgısını emer.

•Beslenme sırasında deriye koyu kırmızı renkte dışkı bırakılır.

•İnsandan 30-40 dakika süreyle kan emerek doyarlar.

•Uygun ortamda günde 4-5 defa kan emerler.

•Evrim Evrim

•Dişi bit, yumurtlayacağı zaman bir kılı veya elbise kenarını yakalar genital deliği temasa getirir. Yumurta, alt kısmındaki yapıştırıcı madde ile yapıştırılır. Yarı başkalaşıma sahiptir. •Elbise biti ömrü boyunca 270-300, baş biti 90 yumurta yumurtlar. •Yumurtalar ortalama 8-9 günde olgunlaşır, nimf yumurta kapağını düşürerek dışarı çıkar. •Fakat gelişmesi 35 gün kadar sürebilir. Nimf iki haftada 3 kez gömlek değiştirir. Birinci safha nimfler açık sarı renkte olup, daha sonra kan emer ve renkleri kırmızımsı olur.

•Kan emmezlerse en geç 2 günde ölürler. Erişkinler ortaya çıktıktan sonraki on saat içinde çiftleşirler.

Yumurtadan erişkin şekle kadar geçen süre Pediculus humanus’ta 12-28, Phthirus pubis’ te 22-27 gündür.

•İnsanda Parazitlik İnsanda Parazitlik

•İnsanda bitler en eski tarihlerden beri kozmopolit olarak iyi temizlenmeyen her toplumda rastlanmıştır. •Bitler iyi hareket ettiklerinden dolayı kışla, çocuk yuvası, hastane gibi kalabalık yerlerde çabuk yayılırlar.

•Bitlerin kan emdikleri yerlerde derecesi kişiye göre değişen bazı reaksiyonlar görülür.

•Bu reaksiyonlar bitin tükürüğü ve dışkısına karşı oluşan allerji reaksiyonlarıdır. Vücut bitlerinde lezyonlar sırtta kürek kemikleri arasında, karında ve bacakların iç kısmında daha çoktur.

•İlk önceleri bitin kan emdiği yerlerde görüldüğü halde sonraları daha önce kan emilmiş yerlerde de oluşur.

•Hastalarda genelde yalnız kaşıntı vardır. Kaşıntı geceleyin daha fazladır. Kaşınma sonucu sıyrıklar ve kanlı lekeler, impetigo, furunculosis gibi sekonder enfeksiyonlar oluşabilir.

•Kasık biti için karakteristik belirti mavimsi–gri

lekelerdir. Bitin sokarken enjekte ettiği

antikoagülan bir maddeye bağlı oluşur. Bunlar

0.5-1 cm çapında düzensiz kenarlıdırlar.

•Bit Vektörlüğü

•Bitler, özellikle vücut bitleri, insana bit tifüsü, dönek humma ve siper hummasını bulaştırır.

•Özellikle hastalığın ilk 2.-3. gününde ateşli hastanın kanını emen bitler tarafından alınan Rickettsia prowazekii, bağırsağın epitel hücrelerinde çoğalır. Yeni hücrelere saldırır ve bitin ölümüne neden olurlar. Kan emdikten bir hafta sonra bitin dışkısında etken görülür.

•Bitler antikor içeren tifüslü insan kanını emince, sindirim enzimleriyle antikorları parçalayarak etkisiz hale getirir. •Tifüs, bitin zedelediği deriye dışkısının veya ezilen vücudunun sürülmesiyle bulaşır.

•Dönek humması etkeni olan Borrelia

recurrentis’li kanı emen bitlerin orta

bağırsağında spiroketler, birkaç saat içinde

sindirilir; sadece birkaçı vücutta tutunur.

•Hastalık, bitin ezilmesiyle serbest kalan veya dışkı içindeki spiroketlerin sokma yerinden vücuda girmesiyle bulaşır.

•Siper humması etkeni olan Rochalimaea quintana bitin dışkısı ve vücut ezintisiyle derideki sokma yeri veya diğer sıyrıklardan bulaşır.

•Trichodectes canis, Dipylidium caninum’a ara konak vazifesi görür. Bu şeridin insana bulaşması enfekte bitin yutulmasıyla olur.

•Tedavi ve Korunma Tedavi ve Korunma

•Her şeyden önce bitlenmenin kolay olabileceği kalabalık yerlerde sürekli kontrol yapılmalıdır.

•Bitlenmenin modern tedavisi insektisitlerle yapılır.

•DDT etkili olmakla beraber yan etkilerinin fazla olmasından dolayı terk edilmiştir. •HCH (gamma BHC: lindane) çok etkilidir. Fakat yumurtalara etkili olmadığından tekrarlanmalıdır.

•Malathion ve carbaryl, HCH’dan çok daha az toksiktir ve yumurtalara da etkilidir. Her iki ilaç da %100 etkili ve emniyetli bulunmuştur.

•Malathion, baş bitine karşı kullanıldığında saçlarda kalarak 6 haftadan daha uzun bir süre reinfestasyonu önler. Alkoldeki %0.5’lik solüsyonu erişkin şekillere %100, yumurtalara %95 etkilidir.

•Baş bitine karşı %25 benzil benzoat, %1 lindane, %0.5 malathion, %0.5 carbaryl saçların köküne ovularak sürülür.

•Benzil benzoat bir hafta, diğerleri 12 saat saçlarda bırakılır ve sonra baş yıkanır.

•Permetrin %1 krem şeklinde baş ve kasık bitine karşı etkili olmaktadır.

•Vücut bitine karşı vücut su ve sabunla iyice yıkanarak temiz giysiler giyilir. Bitli giysiler yıkanarak bitlerden arındırılır.

•Bitlenmeye karşı kıyafetler insektisitlerle muamele edilmelidir. Bunların hiçbiri elbiseyi giyenlerde tahriş yapmaz.

•Hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın parazitli şahsın bütün giysileri ve yatak takımları muameleye tabi tutulmalıdır.

•Sıcak kuru hava veya sıcak buhardan da yararlanılır.