samoqalaqoold.eqe.ge/uploads/grifireba/grifirebulebi_2012/samoqalaqo_ganatleba/... · gamoyenebuli:...

samoqalaqo ganaTleba

10

maswavleblis wigni

Tamar bregvaZe, ivane petriaSvili, nino talaxaZe, Tamar qaldani

3

avtorebisagan 5

informacia 6moswavlis wignis miznebi 6

ZiriTadi Sinaarsobrivi mimarTulebebi 7

moswavlis wignis struqtura 8

standarti 10

saxelmZRvanelos Sesatyvisoba erovnulo saswavlo gegmasTan 18

rekomendacia 20gakveTilis wyoba 20

klasSi muSaobis ZiriTadi meTodebi 20

TamaSebi codnis SemowmebisaTvis 27

kiTxvis strategiebi: 31

rekomendaciebi moswavleTa Sesafaseblad 32

rogor SevafasoT moswavle komponentebis mixedviT? 35

gakveTilebis gegma 40standartuli gakveTilis nimuSebi: 40

praqtikumis nimuSebi: 43

Ddebatebi, kvleva da proeqti 48

danarTi 1 debatebis warmarTvis instruqcia 55

danarTi 2 kvlevis Catarebis instruqcia 63

danarTi 3 proeqtis momzadebis instruqcia 69

sasargeblo resursebi 71

sarCevi

5

avtorebisagan

mocemuli saxelmZRvanelo wina versiis gadamuSavebul variants warmoadgens, romelic maswavlebelTa da moswavleTa SeniSvnebis gaTvaliswinebiT da erovnuli saswavlo gegmis axali moTxovnebis Sesabamisad Seicvala.

wignis Sedgenisas gaviTvaliswineT is garemoebac, rom bolo ramdenime weliwadSi ganaTlebis sistemaSi bevri ram Seicvala: samoqalaqo ganaTlebis pedagogebma sagnis swavlebis meti gamocdileba SeiZines, skolebisaTvis ki metad xelmisawvdomi gaxda eleqtronuli resursebi.

imedi gvaqvs, rom mocemuli saxelmZRvanelo daxmarebas gagiwevT saswavlo procesis efeqturad dagegmvasa da ganx-orcielebaSi da kidev ufro daixveweba Tqveni SeniSvnebis safuZvelze.

gmadlobT arCevanisaTvis da gisurvebT warmatebebs!

6

informacia

moswavlis wignis miznebi

saxelmZRvanelo ramdenime ZiriTad mizans emsaxureba: daexmaros moswavles sakuTari momavlis dagegmvaSi, gamoumuSavos

TviTSefasebis, sakuTari da sxvaTa gamocdilebis kritikuli gaazrebis unar-Cvevebi;

ganuviTaros piradi da sazogadoebrivi pasuxismgeblobis grZnoba da aRuZras sazogadoebriv procesebSi monawileobis survili; SesZinos an gauRrmavos unar-Cvevebi sxva adamianebTan konstruqtuli TanamSromlobisTvis.

ganuviTaros sami gamWoli unar-Cveva: kvlevis (informaciis mopovebisa da analizis), argumentirebuli msjelobisa da proeqtebis marTvis (proeqtebis dagegmva, ganxorcieleba da Sefaseba).

amasTanave, saxelmZRvanelo exmareba moswavles:aRiqvas urTierTmimarTebebi pirovnebas, sazogadoebasa da saxelmwifos Soris, mkafiod dainaxos sakuTari adgili da roli sazogadoebaSi da am rolis ganxorcielebis mniSvneloba.

ratom unda aiRos adamianma pasuxismgebloba sakuTar gadawyvetilebebze?ratom unda daiwyos pirovnebam fiqri momaval profesiaze skolaSi?ratom aris mniSvnelovani mdgradi ganviTarebis ideis ganxorcieleba?ratom unda davemorCiloT wesebsa da kanonebs? ratom unda SevzRudoT sakuTari Tavisufleba?ratom aris mniSvnelovani informaciis kritikuli gaazreba?ratom Seqmnes adamianebma saxelmwifoebi?

SeiZinos zogadi codna pirovnul, sazogadoebriv da saxelmwifoebriv doneze mimdinare procesebis Sesaxeb.

rogor unda vimuSavoT sakuTar Tavze?rogor miviRoT gaazrebuli gadawyvetilebebi?rogor davgegmoT Cveni momavali?rogor funqcionirebs sazogadoeba da rogor SeiZleba CaverToT am procesebSi?rogor funqcionirebs saxelmwifo?rogor miviRoT monawileoba sakuTari qveynis marTvaSi?rogor SevafasoT sxvisi azri?rogor viyoT damajerebeli sakuTari azris gamoxatvisas?rogor movZebnoT Tanamoazreebi?

gamoscados da ganamtkicos SeZenili unarebi praqtikaSi.Cveni azriT, Zalian mniSvnelovania, ganvamtkicoT mozardebSi kvlevis, msjelobis, sazogadoebrivi da piradi problemebis mogvarebis survili warmatebuli precedentebis Seqmnis gziT (pirveli gamocdileba unda iyos dadebiTi) – amitom praqtikuli amocanebi maqsimalurad gamartivebulia (gamoiyeneba modelirebis principi – amocanebis umetesobis gadasaWrelad moqmedebis areali Semoifargleba skoliTa da ojaxiT).

7

informacia

codnisa da unar-Cvevebis gasaRrmaveblad saxelmZRvaneloSi sami gamWoli aqtivobaa gamoyenebuli: kvleva, proeqtebi da debatebi. proeqtebis marTvis, kvlevisa da argumentirebuli msjelobis unar-Cvevebi e.w. zogadi, gamWoli kompetenciebia, romlebic mniSvnelovania mdgradi ganviTarebis koncefciis ganxorcielebisaTvis rogorc pirad, ise sazogadoebriv asparezze. es kompleqsuri davalebebi ara mxolod codnis gaRrmavebasa da ganmtkicebaSi, aramed moswavleTa SefasebaSic gvexmareba.

ZiriTadi Sinaarsobrivi mimarTulebebi

saxelmZRvanelos Sinaarsi standartiT rekomendebul sam ZiriTad mimarTulebas moicavs, es mimarTulebebia: pirovenuli ganviTareba, mdgradi ganviTareba da TviTmmarTveloba da mmarTveloba.

erovnuli saswavlo gegmis Tanaxmad:

pirovnuli ganviTareba individualur doneze TviTganviTarebisa da sxvebis ganviTarebis procesia. igi moicavs miznebs, gegmebsa da qmedebebs, romlebic mimarTulia Semdegi amocanebis Sesrulebisken: TviTanalizis unaris ganviTareba; TviTcodnis ganviTareba; identobis Zieba, migneba an ganaxleba; SesaZleblobebis an niWis ganviTareba; potencialis gansazRvra da ganviTareba; adamianuri kapitalis ganviTareba; cxovrebis xarisxis amaRleba; pirovnuli ganviTarebis gegmis gansazRvra da Sesruleba.

mdgrad ganviTarebas ufro xSirad ganmartaven, rogorc ganviTarebas, romelic awmyos moTxovnebs imgvarad akmayofilebs, rom momaval Taobebs ar arTmevs moTxovnaTa dakmayofilebis SesaZleblobas. United Nations. 1987. Report of the World Commission on Environment and Development. General Assembly Resolution 42/187, 11 December 1987. Retrieved: 2007-04-12; Smith, Charles; Rees, Gareth (1998). Economic Development, 2nd edition. Basingstoke: Macmillan. ISBN 0333722280

mdgradi ganviTareba cvlilebaTa procesia, romelSic bunebrivi resursebis moxmareba, investiciebi, mecnierul-teqnikuri ganviTareba, pirovnebis ganviTareba da instituciuri cvlilebebi urTierTSeTanxmebulia da amyarebs adamianis moTxovnilebebisa da miswrafebebis dasakmayofileblad saWiro awmyo da samomavlo potencials. garkveulwilad, saubaria adamianTa cxovrebis xarisxis uzrunvelyofaze.

TviTmmarTveloba da mmarTveloba ukavSirdeba im gadawyvetilebebs (individualur, ojaxis, Temis, qveynis doneze), romlebic gansazRvravs molodinebs, Zalauflebis ganawilebas an saqmianobis kontrols. es mimarTuleba gulisxmobs moswavleebSi individualuri, an jgufuri Tu sazogadoebrivi saqmianobis marTvisa da da liderobis unar-Cvevebis ganviTarebasac.

8

informacia

moswavlis wignis struqtura

moswavlis wigni sami Tavisgan Sedgeba, romelTa saTaurebi standartis mimarTulebebs emTxveva: „pirovnuli ganviTareba~, `mdgradi ganviTareba~ da „TviTmmarTveloba da mmarTveloba~.

TiToeuli Tavis SigniT ramdenime Temaa, romlebic msgavsi Sinaarsis gakveTilebs aerTianebs.

saxelmZRvanelos ZiriTadi erTeulia paragrafi/Tema. paragrafebis umetesoba erT gakveTilzea gaTvlili (maTi moculoba, ZiriTadad, ori-oTxi gverdia). paragrafebis RerZs warmoadgens sit-uaciuri amocanebis, davalebebisa da sadiskusio kiTxvebis kompleqsi, romelTa gamoyeneba, ZiriTa-dad, gakveTilzeve xdeba. Teoriuli bloki damxmare funqcias asrulebs paragrafSi mocemuli davale-bebis Sesasruleblad. amitom, Teoriuli masalis aTviseba, ZiriTadad, gakveTilzeve xdeba. gakve-Tilis specifikidan gamomdinare, maswavlebelma SeiZeba moaxdinos Teoriuli blokis calkeuli nawilebis citireba (diskusiis procesSi, saWiroe-bisamebr), warudginos klass aTwuTiani Teori-uli prezentaciis saxiT an gamoiyenos gakveTilze kiTxvis sxvadasxva teqnika (ixileT gv. 31).

praqtikumi exmareba moswavles TemasTan dakav-Sirebuli da standartiT gansazRruli praqtikuli davalebebis dagegmvaSi, Sesrulebasa da SefasebaSi. Tu paragrafis ZiriTadi daniSnuleba codnis SeZena da gaRrmavebaa, praqtikumis farglebSi moswavle, ZiriTadad, unar-Cvevebs gamoimuSavebs da ganamt-kicebs (mag: aqtiuri mosmenis teqnika, kritikuli azrovneba, fuqnciuri wera da a.S.). praqtikumebi erT an or gakveTilzea gaTvlili.

praqtikumebisa da paragrafebis garda saxelmZRvaneloSi kidev sami mniSvnelovani stru-qturuli erTeulia: debatebi, kvleva da proeqti. TiToeuli Tema, sul mcire, sam sadebato sakiTxs, erT kvlevasa da erT proeqts Seicavs. radgan de-batebi, kvleva da proeqtebi saxelmZRvanelos gam-Woli aqtivobebia, rogorc moswavlis, ise maswavle-blis wignebis danarTebSi maT gansaxorcieleblad vrceli instruqciebia mocemuli.

praqtikumis mizania iseTi SromiTi xelSekrulebis Sedgena, romelSic SeZlebisdagvarad maqsimalurad iqneba gaTvaliswinebuli rogorc dasaqmeb-ulis, ise damsaqmeblis interesebi.

amisTvis saWiroa, Camoiweros ramdenime ZiriTadi Tema, romelic gaTval-iswinebuli unda iyos xelSekrulebaSi. esenia:

risi ufleba da valdebuleba unda hqondes damsaqmebels da risi – dasaqme-buls;

ra xdeba, roca romelime mxare mis romlime valdebulebas ar asrulebs;

rogor unda eqceodnen mxareebi erTmaneTs;

rogor unda moagvaron mxareebma erTmaneTs Soris warmoSobili gaugebro-bebi.

SesaZloa, Tqveni namuSevari ar iyos zustad iseTi, rogoric SromiTi xelSekrulebaa xolme realobaSi. magaliTad, ver moifiqroT raime movlenis gamomxatveli termini, teqsti dawerili iyos Cveulebrivi da ara iuridiuli eniT, magram es nu dagabrkolebT – praqtikumis miznisaTvis mTavaria Tqveni namuSevris Sinaarsi.

zemoT CamoTvlili sakiTxebis mimarT sxvadasxvanairi damokidebuleba aqvT xolme dasaqmebulebs da damsaqmeblebs. amitom gaiyaviT or jgufad (an ufro metad, moswavleTa raodenobis mixedviT). erTma jgufma Tavi warmoid-ginos damsaqmeblad da moamzados zemoT CamoTvlili sakiTxebis xedva dam-saqmeblis poziciidan, xolo meore jgufma piriqiT – dasaqmebulis pozici-idan.

muSaobis dasrulebis Semdeg orive jgufma moaxdineT Tqveni namuSevrebis prezentacia.

davalebis meore etapi gulisxmobs erTiani xelSekrulebis gakeTebas. orive mxarem – rogorc `damsaqmeblebma~, ise `dasaqmebulebma~ urTierTSe-TanxmebiT SeaerTeT Tqveni namuSevrebi da SeadgineT erTiani SromiTi xelSekruleba, romelSic orive mxaris interesi iqneba gaTvaliswinebuli.

37

17. praqtikumi: SromiTi xelSekruleba

p i r o v n u l i g a n v i T a r e b ap i r o v n u l i g a n v i T a r e b a8

1. srulwlovaneba – axali SesaZleblobebi da pasuxismgeblobebi

albaT yvela Cvenganma icis, rom garkveuli asa-kis miRwevis Semdeg adamiani srulwlovani xdeba. ras niSnavs es termini? srulwlovaneba niSnavs imas, rom am asakis adamiani ukve srulad sarge-blobs yvela samoqalaqo uflebiT da yvela samo-qalaqo valdebulebac ekisreba. saqarTveloSi aseT asakad 18 weli iTvleba. Tumca, realurad, srulwlovanebas ZiriTadi moqalaqeobrivi uf leba-movaleobani ukavSirdeba, Torem araer-Ti ufleba Tu movaleobaa iseTi, romelic saqa-rTveloSi adamians gaaCnia srulwlovanebamde da da iseTic, romelic 18 wlis asakis miRwevisas ar warmoiSoba da amisTvis ufro meti asakia saWiro. am Temaze ufro dawvrilebiT informacia mocemu-lia drois svetSi.

msoflios sxvadasxva qveyanaSi srulw-lovanebis asaki sxvadasxvaa, Tumca umetesad 18 wlis Sesrulebaa aseTad miCneuli. arsebobs saer-TaSoriso konvencia bavSvTa uflebebis Sesaxeb, romlis mixedviTac, yoveli adamiani 18 wlis asakamde iTvleba bavSvad. ZiriTadad, swored aqe-dan momdinareobs msoflioSi gavrcelebuli praqtika srulwlovanebis asakad 18 wlis miCnevis Sesaxeb.

Tqveni azriT, ra garemoebebi SeiZleba edos safuZvlad 18 wlis asakis srulwlovanebad miCnevas, ratom maincdamainc es asaki? SeZlebisdagvarad moiZieT informacia am sakiTxze.

imsjeleT!

9

informacia

debatebis sqema, romelsac am saxelmZRvaneloSi vi-yenebT, karl poperis debatebis sistemazea agebu-li. es aris struqturirebuli, reglamentirebuli debatebi, sadac moswavleebi sakuTari argumenteb-is lakonurad Camoyalibebas, drois racionalurad gamoyenebasa da informaciis moZiebas swavloben. TiToeul Temaze debatebis organizebisaTvis ori gakveTilia saWiro. erTi gakveTili momzadebas eTmoba (winaswar gansazRvruli formis mixedviT), xolo meore – Tavad debatebs.

moswavleebis mizania uaryon an daamtkicon garkveuli Tezisi. mniSvnelovania, rom gundebi Ta-vianT pozicias (mtkicebiTi an uarmyofeli) TamaSis dawyebamde ramdenime wuTiT adre igeben. es iZule-buls xdis orive gunds TamaSis mosamzadebel peri-odSi daamuSavos orive pozicia, rac xels uwyobs sakiTxis mravalmxriv Seswavlasa da ukeT gaazre-bas.

kvleva kompleqsuri aqtivobaa. TiToeul kvleviT proeqts saxelmZRvaneloSi ori paragrafi eT-moba. kvleviTi proeqti gulisxmobs sakvlev Temaze proeqtis da instrumentis (magaliTad, kiTxvaris) SemuSavebas (pirveli gakveTili), monacemebis Seg-rovebas da damuSavebas (klasgareSe saqmianoba) da kvlevis Sedegebis wardgenas (meore gakveTili).

proeqti saxelmZRvane-los kidev erTi struqturuli el-ementia, romelic sam gakveTilzea gaTvli-li. proeqti gulisx-mobs saswavlo geg-miT gaTvaliswinebul, sazogadoebrivad mniS-vnelovan sakiTxTan dakavSirebiT cvlilebis dagegmvas, ganxorciele-basa da am cvlilebis Sefasebas. dagegmvisa da Sefase-bis unar-Cvevebis ganviTarebasTan erTad, proeqte-bis ganxorcieleba xels uwyobs codnis gaRrmavebas da unar-Cvevebis ganmtkicebas. pirvel gakveTilze moswavleebi SeimuSaveben proeqtis gegmas, meore

gakveTilze axdenen proeqtis gegmis prezentacias, xolo mesame gakveTilze waradgenen proeqtis Sedegebs.

saxelmZRvanelo Seicavs sam proeqts (erTs TiToeuli TemisaTvis), cxra sadebato Temas (sams TiToeuli TemisaTvis) da sam kvlevas (erTs TiToeuli TemisaTvis).

p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a

adamiani Tavad qmnis sakuTar momavals!

28

debatebi11-12

ixelmZRvaneleT

debatebis warmarTvis

instruqciiT:

gv. 148-155

momavlis mimarT damokidebulebas Zalian didi gavlena aqvs imaze, Tu rogor viqceviT awmyoSi.

zogierTi adamiani Tvlis, rom warmatebas da waru-mateblobas, didwilad, bediswera gansazRvravs. Aarsebobs gansxvavebuli azric – bevri ram pirad Zalisxmevazea damokidebuli. yvelas cxovrebaSi xdeba moulodneli movlenebi, magram momavals ara es movlenebi, aramed maTze Cveni reaqcia gansazRvravs.

imsjeleT momavlisadmi am ori gansxvavebuli mid-gomis marTebulobis Sesaxeb.

m d g r a d i g a n v i T a r e b a

profesiis dadebiTi da uaryofiTi

mxareebi

21-22

48

ar arsebobs adamiani, romelic sakuTar profesias cal-saxad dadebiT an uaryofiT gamocdilebas ukavSirebs. SeagroveT mravalmxrivi informacia Tqveni momavali profe-siis Sesaxeb.

CaatareT xuTi siRrmiseuli interviu Tqveni momavali profesiis warmomadgenlebTan da SeecadeT, moipovoT ara mxolod dadebiTi da uaryofiTi mxareebis CamonaTvali, aramed Sesabamisi magaliTebic interviuSi monawile adamian-ebis cxovrebidan, romlebic maT mosazrebebs gaamyarebs.

SeajereT informacia angariSSi da warudgineT klaselebs. gaamdidreT angariSi amonaridebiT interviuebis Ca nawerebidan.

ixelmZRvaneleT

kvlevis Catarebis

instruqciiT:

gv. 156-160

m d g r a d i g a n v i T a r e b a74

proeqti

jansaRi cxovrebis wesis popularizacia skolaSi

40-42

ra wvlilis Setana SegiZliaT dRis jansaRi reJi-mis ideis popularizaciaSi sakuTar skolaSi an dasaxlebaSi? gaerTiandiT jgufebad da moifiqreT ramdenime proeqti, romelic xels Seuwyobs axal-gazrdebs Soris cxovrebis jansaRi wesis Sesaxeb informirebulobis gazrdas. dagegmeT sainforma-cio-saganmanaTleblo kampania.

SegiZliaT gauziaroT Tqveni proeqtebis ideebi skolis administracias da adgilobriv TviT mmar-Tvelobas. moifiqreT, rogor SeiZleba dagexmaron isini proeqtis ideis ganxorcielebaSi?

ganaxorcieleT proeqti da warudgineT klass Sedegebi.

ixelmZRvaneleT

proeqtis Seqmnis

instruqciiT:

gv. 161-163

10

informacia

X კლასი სამოქალაქო განათლება

სტანდარტი

წლის ბოლოს მისაღწევი შედეგები მიმართულებების მიხედვით:

პიროვნული განვითარება მდგრადი განვითარება

თვითმმართველობა და

მმართველობა მოქ.X.1. მოსწავლეს შეუძლია თვითდამკვიდრება საზოგადოებაში. მოქ.X.2. მოსწავლეს შეუძლია გაანალიზოს ადამიანური ღირსების არსი. მოქ.X.3. მოსწავლეს შეუძლია დააკავშიროს თავისუფალი პიროვნებისა და აქტიური მოქალაქის თვისებები. მოქ.X.4. მოსწავლეს შეუძლია კრიტიკულად შეაფასოს საკუთარი მომავალი საქმიანობის გეგმა.

მოქ.X.5. მოსწავლეს შეუძლია გააზრებული მონაწილეობა და თანამშრომლობა სოციალური პრობლემების გადაწყვეტაში. მოქ.X.6. მოსწავლეს შეუძლია გაანალიზოს მრავალფეროვან საზოგადოებაში სამართლიანი ურთიერთობის უზრუნველყოფის საშუალებები. მოქ.X.7. მოსწავლეს შეუძლია სამოქალაქო საზოგადოების ძირითადი საფუძვლების კვლევა. მოქ. X 8. მოსწავლეს შეუძლია საქართველოს მდგრადი განვითარების შესაძლებლობების კვლევა.

მოქ. X 9. მოსწავლეს შეუძლია გაანალიზოს საქართველოს სახელმწიფო მმართველობის სისტემის განვითარების პროცესი. მოქ.X.10. მოსწავლეს შეუძლია საქართველოს მოქალაქის საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ ცხოვრებაში აქტიური მონაწილეობის შესაძლებლობების კვლევა და გამოყენება. მოქ.X.11. მოსწავლეს შეუძლია გაანალიზოს მოქალაქეების როლი ქვეყნის დემოკრატიაში.

წლის ბოლოს მისაღწევი შედეგები და მათი ინდიკატორები

მიმართულება: პიროვნული განვითარება მოქ.X.1. მოსწავლეს შეუძლია თვითდამკვიდრება საზოგადოებაში.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: • განსაზღვრავს საზოგადოებრივ ჯგუფს, რომელსაც მიაკუთვნებს თავს და აფასებს

რამდენად შეესაბამება მისი მისწრაფებები და ინტერესები ჯგუფის მისწრაფებებს და ინტერესებს;

• საკუთარი გამოცდილების საფუძველზე მსჯელობს წარსულში მომხდარ და აწმყოში მიმდინარე მნიშვნელოვან მოვლენებზე, აკავშირებს მათ ერთმანეთთან და აანალიზებს, რამდენად მოქმედებს წარსულში მიღწეული წარმატება თუ

stand-arti

11

informacia

წარუმატებლობა აწმყოში მიღწეულ შედეგებზე, აფასებს საკუთარ როლს ამ მოვლენებში.

მოქ.X.2. მოსწავლეს შეუძლია გაანალიზოს ადამიანური ღირსების არსი.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: • განმარტავს ადამიანური ღირსების არსს; • განიხილავს ადამიანის ღირსების კრიტერიუმებს სხვადასხვა სოციალურ-

კულტურული გარემოში და გამოყოფს უნივერსალურ მსგავსებებს; • მსჯელობს ადამიანური ღირსების პატივისცემის ფაქტორებზე სხვადასხვა

საზოგადოებაში; • მსჯელობს შეიარაღებული კონფლიქტის მსხვერპლის ღირსების პატივისცემის

შესაძლებლობებზე. მოქ.X.3. მოსწავლეს შეუძლია დააკავშიროს თავისუფალი პიროვნებისა და აქტიური მოქალაქის თვისებები.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: • გამოყოფს პიროვნების თავისუფლებისა და მოქალაქის აქტიურობის ნიშნებიდან

მსგავსს; • აკავშირებს ადამიანის უფლებებსა და თავისუფლებებს საქართველოს მოქალაქის

მოვალეობებთან; • მსჯელობს თავისუფალი პიროვნების აქტიური მოქალქეობისათვის აუცილებელ

პირობებზე საზოგადოებაში. მოქ.X.4. მოსწავლეს შეუძლია კრიტიკულად შეაფასოს საკუთარი მომავალი საქმიანობის გეგმა.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: • განსაზღვრავს სავარაუდო მოქმედებებს, რომელთა განხორციელებასაც თავად

გეგმავს, ახარისხებს მათ მნიშვნელობის მიხედვით. • თანაკლასელებთან ერთად ჩამოწერს საერთო სამომავლო მიზნებს, შეუძლია

ცხრილის მიხედვით ერთმანეთისგან გამიჯნოს განსახორციელებელი მიზნები ვადების მიხედვით. მსჯელობს მათ რეალურობასა და მიღწევის გზებზე.

• საკუთარი შესაძლებლობებისა და მიზნების ანალიზის საფუძველზე ასახელებს საზოგადოებრივი ცხოვრების იმ სფროს, რომელსაც სავარაუდოდ უკავშირებს საკუთარ მომავალ მოღვაწეობას. კლასში გამოავლენს თანამოაზრეებს, რომლებთან ერთადაც აგროვებს ინფორმაციას ამ სფეროს შესახებ და მისი მიმოხილვის შემდეგ განსაზღვრავს თავის მომავალ სავარაუდო საქმიანობას.

მიმართულება: მდგრადი განვითარება მოქ.X.5. მოსწავლეს შეუძლია გააზრებული მონაწილეობა და თანამშრომლობა სოციალური პრობლემების გადაწყვეტაში.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:

12

informacia

• საკუთარი დასახლებაში გამოყოფს სხვადასხვა სოციალურ უმცირესობებს (მაგ.:

მარტოხელა მოხუცები, ინვალიდები, მიუსაფარი ბავშვები, იმიგრანტები და ა.შ.); მსჯელობს ამ ადამიანებისადმი საზოგადოების ურთიერთობის თავისებურებებზე;

• გამოყოფს საქართველოში, მისი აზრით, ყველაზე დაუცველ სოციალურ ჯგუფებს და მსჯელობს საზოგადოების მხრიდან მათი დახმარების შესაძლებლობებზე; ასაბუთებს საკუთარ მოსაზრებას;

• თანაკლასელებთან ერთად განიხილავს, თუ რა წვლილის შეტანა შეუძლია მას დღის ჯანსაღი რეჟიმის იდეის პოპულარიზაციაში საკუთარ დსახლებაში; სახავს გეგმას და სკოლის თვითმმართველობის ორგანოებთან შეთანხმებით, ახორციელებს საინფორმაციო-საგანმანათლებლო კამპანიას.

• თანაკლასელთა ჯგუფთან ერთად ირჩევს იმ საზოგადოებრივ ჯგუფს, რომელსაც, მისი აზრით, საზოგადოების თანადგომა სჭირდება; გამოავლენს ამ ჯგუფის საერთო მიზნებსა და ამოცანებს; თანაკლასელებთან ერთად გეგმავს ამ საზოგადოებრივ ჯგუფის (ან კონკრეტული წარმომადგენლების) დასახმარებელ ღონისძიებებს და სკოლის თვითმმართველობის ხელშეწყობით, თანამშრომლობს ადგილობრივი ხელისუფლების წარმომადგენლებთან შერჩეული ჯგუფის დასახმარებლად;

• მონაწილეობს საკლასო დისკუსიაში "რა შეგვიძლია შევმატოთ სკოლას?", რომლის მიზანია სკოლის საჭიროებებისა და თანაკლასელთა შესაბამისი შესაძლებლობების დაზუსტება; ითვალისწინებს წინა წელს გაწეული ანალოგიური სამუშაოს შედეგებს და შეიმუშავებს საკუთარ სამოქმედო გეგმას, რომელსაც შეათანხმებს თანაკლასელებთან; დაგეგმილ აქტივობებში (მაგ.: სკოლის ბიბლიოთეკის ან სპორტული დარბაზის შევსება, უმცროსკლასელთა ექსკურსიებში მასწავლებელთა დახმარება, სკოლისა თუ მისი გარემოს კეთილმოწყობა და ა.შ.). ასრულებს მისთვის გამოყოფილ როლს.

მოქ.X.6. მოსწავლეს შეუძლია გაანალიზოს მრავალფეროვან საზოგადოებაში სამართლიანი ურთიერთობის უზრუნველყოფის საშუალებები.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: • ახასიათებს საზოგადოებაში სამართლიანი ურთიერთობების პირობებს და

უკავშირებს მრავალფეროვნების ნიშნებს; • აკავშირებს თანასწორობის პრინციპსა და ურთიერთობათა სამართლიანობის

ნორმებს ერთმანეთთან; • ხსნის, თუ რატომ ევალება პიროვნებას კანონის დაცვა; აღწერს და აფასებს იმ

საშიშროებას, რაც მოსდევს არაკანონიერ მოქმედებას; • თანაკლასელებთან ერთად, საკუთარი დაკვირვებების საფუძველზე, შეარჩევს და

გაითამაშებს რომელიმე კონფლიქტურ სიტუაციას, განიხილავს მისი მოგვარების შესაძლო გზებს (მაგ.: ინტერესების პოზიციიდან, წესების პოზიციიდან) აირჩევს მოცემული შემთხვევისათვის ყველაზე ეფექტიანს, ასაბუთებს თავის მოსაზრებას.

• თავისი კლასის მაგალითზე (საკუთარი და თანაკლასელების ინტერესების გაანალიზების შემდეგ) მსჯელობს ადამიანის პიროვნულ და საზოგადოებრივ ინტერესებზე; გამოყოფს იმ საერთო ინტერესებს, რომელთა გათვალისწინება აუცილებელია საზოგადოებრივი თანხმობისთვის;

• ისტორიული წარსულიდან ან თანამედროვე სინამდვილიდან ირჩევს რომელიმე ქვეყანას და აღწერს მის სოციალურ სტრუქტურას; განიხილავს სხვადასხვა სოციალური ჯგუფის უფლებრივ მდგომარეობას, ურთიერთობასა და თითოეულის როლს საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ ცხოვრებაში; ანალიზის შედეგებს აცნობს თანაკლასელებს;

13

informacia

• მონაწილეობს დისკუსიაში "რატომ არღვევენ ბავშვები კანონს?"; მსჯელობს

არასრულწლოვან დამნაშავეთა უფლებებსა და მათი დაცვის საკანონმდებლო გარანტიებზე; წერს თემას “რას ვურჩევდი თანატოლს”;

• მსჯელობს სხვადასხვა ტიპის (მაგ.: ქურდობა, ნარკოტიკების გავრცელება, მკვლელობა, კორუფცია, დისკრიმინაცია, თაღლითობა, ძალადობა, ადამიანით ვაჭრობა - ტრეფიკინგი და სხვა) დანაშაულის გამომწვევ მიზეზებსა და მათი შემცირების გზებზე;

• მონაწილეობს საკლასო დისკუსიაში "აქვს თუ არა ჩვენს საზოგადოებას კანონიერების კულტურა?"; აფასებს საზოგადოების დამოკიდებულებას ამ საკითხისადმი საკუთარ დასახლებაში (ან ქვეყანაში); მსჯელობს მოქალაქეების, საკანონმდებლო და სამართალდამცავი ორგანოების ურთიერთკავშირზე; წერს კლასში გამართული დისკუსიის ოქმს ან ანგარიშს;

• მონაწილეობს დებატებში "რომელი წესებია უფრო ძლიერი - დაწერილი თუ დაუწერელი?"; საკუთარ პოზიციას ასაბუთებს კონკრეტული მაგალითების (თანამედროვე სინამდვილიდან, მხატვრული ლიტერატურიდან ან ისტორიიდან) განხილვით და შეფასებისას გამოყოფს კრიტერიუმებს, რომლებსაც ის ეყრდნობა;

• მსჯელობს, როგორ მოიქცევა მისი უფლებების დარღვევის შემთხვევაში და ხსნის, რატომ უნდა გაუწიოს ანგარიში სხვის თავისუფლებებს საკუთარი უფლებების დაცვისას;

მოქ.X.7. მოსწავლეს შეუძლია სამოქალაქო საზოგადოების ძირითადი საფუძვლების კვლევა.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: • მონაწილეობს დისკუსიაში – რას ნიშნავს სამოქალაქო საზოგადოება? გამოთქვამს

მოსაზრებას პოლიტიკური პარტიების, საზოგადოებრივი ორგანიზაციებისა და მასმედიის როლის შესახებ საქართველოში; ავლებს პარალელებს სხვა ქვეყნებთან.

• საკუთარ დასახლებაში (რეგიონში) ირჩევს ერთ-ერთ საზოგადოებრივ ორგანიზაციას და მოიძიებს ინფორმაციას მის შესახებ; მსჯელობს ამ ორგანიზაციის შექმნის მიზეზებსა და მიზნებზე;

• ასახელებს ყველაზე მნიშვნელოვან საზოგადოებრივ მოვლენას საქართველოში ადამიანის უფლებათა დარღვევის კუთხით, ეცნობა მასთან დაკავშირებით გამოქვეყნებულ მასალას, მოძიებული ინფორმაციის საფუძველზე წერს რეფერატს: მიუთითებს რა უფლებები იქნა დარღვეული და რომ არ მომხდარიყო ამ უფლებების დარღვევა, რა შედეგს მიიღებდა საზოგადოება.

მოქ. X 8. მოსწავლეს შეუძლია საქართველოს მდგრადი განვითარების შესაძლებლობების კვლევა.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: • საკუთარი დასახლების მაგალითზე ჩამოთვლის ადამიანის სხვადასხვა

საქმიანობას, რომლებიც შემოსავლის მისაღებად ხორციელდება და აჯგუფებს მათ საქონლის წარმოებისა თუ მომსახურების მიხედვით; თითოეულ საქმიანობას შეუსაბამებს გამოყენებული რესურსების ტიპებს (მაგ.: ბუნებრივი, ადამიანური, კაპიტალური);

• თანაკლასელთა ჯგუფთან ერთად შეარჩევს და ჩამოწერს რამდენიმე კანონსა და საკონსტიტუციო დებულებას, რომელთა დაცვაც უზრუნველყოფს საზოგადოებრივ წესრიგსა და უსაფრთხო ცხოვრების პირობებს საზოგადოებისთვის (მაგ.: სკოლა,

14

informacia

ოჯახი, უბანი, ქალაქი და ა.შ.); მონაწილეობს დისკუსიაში კანონის უზენაესობის აუცილებლობისა და კანონიერების უზრუნველყოფის შესახებ;

• მოიპოვებს და აანალიზებს ინფორმაციას ადამიანის ე.წ. ბუნებრივი მდგომარეობის შესახებ; მხატვრული ლიტერატურის ან ისტორიული წყაროების მაგალითზე აღწერს ისეთი საზოგადოების მოდელს, სადაც "ადამიანი ადამიანისთვის მგელია" და ადარებს რომელიმე ბიოსოციუმის ცხოვრების წესს; ანალიზის საფუძველზე განსაზღვრავს და ასაბუთებს რომელიმე საზოგადოებაში (მაგ.: სკოლა, სამეზობლო, სოფელი, საწარმო, ქვეყანა და ა.შ.) თანხმობის მიღწევის პირობებს;

• მონაწილეობს დებატებში "რომელი წესებია უფრო ძლიერი - დაწერილი თუ დაუწერელი?"; საკუთარ პოზიციას ასაბუთებს კონკრეტული მაგალითების (თანამედროვე სინამდვილიდან, მხატვრული ლიტერატურიდან ან ისტორიიდან) განხილვით და შეფასებისას გამოყოფს კრიტერიუმებს, რომლებსაც ის ეყრდნობა;

• მსჯელობს, როგორ მოიქცევა მისი უფლებების დარღვევის შემთხვევაში და ხსნის, რატომ უნდა გაუწიოს ანგარიში სხვის თავისუფლებებს საკუთარი უფლებების დაცვისას;

• მსჯელობს სხვადასხვა სოციალური გარემოს (მაგ.: სამეგობრო, სამეზობლო, პროფესიული და საზოგადოებრივი გაერთიანებები) ჩამოყალიბებისა და მდგრადობის განმსაზღვრელ ფაქტორებზე (მაგ.: საერთო ღირებულებები, ინტერესები, თვისებები, პირობები, მისწრაფებები და ა.შ.); მსჯელობს იმ ნიშან-თვისებებზე, რომლებიც დამახასიათებელია საქართველოსთვის; ავლებს პარალელებს სხვა ქვეყნებთან.

მიმართულება: თვითმმართველობა და მმართველობა მოქ.X.9. მოსწავლეს შეუძლია გაანალიზოს საქართველოში თვითმმართველობისა და სახელმწიფო მმართველობის სისტემის განვითარების პროცესი.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: • რომელიმე სამართალდამცავი სახელმწიფო ორგანოს (მაგ: პოლიცია, სასამართლო,

სახალხო დამცველი ან სხვა) ან საზოგადოებრივი ორგანიზაციის მაგალითზე განიხილავს მათ უფლებამოსილებას, დანიშნულებას (ან მიზნებს) და საქმიანობას მართლწესრიგის დაცვაში; აფასებს არსებული პრაქტიკის ნაკლოვან და წარმატებულ მხარეებს;

• დროის სკალაზე აღნიშნავს საქართველოს სახელმწიფო მმართველობის განვითარებისთვის რამდენიმე (3-5) მნიშვნელოვან მოვლენას; მსჯელობს თითოეული მოვლენით გამოწვეულ შედეგებზე; ავლებს პარალელებს იმავე პერიოდის სხვა სახელმწიფოებთან (მაგ.: მეზობელი ქვეყნები, ევროპა, ახლო აღმოსავლეთი, აღმოსავლეთ აზია ან ამერიკა);

• მსჯელობს საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკისა და I კონსტიტუციის მნიშვნელობაზე თანამედროვე ქართული სახელმწიფოსთვის; ასახელებს კონსტიტუციური მემკვიდრეობითობის დამადასტურებელ ფაქტებს და აანალიზებს ცვლილებებს (მაგ.: სახელმწიფო მოწყობა, მმართველობა, საარჩევნო სისტემა და ა.შ.); ავლენს საკუთარ დამოკიდებულებას მომხდარი ცვლილებების მიმართ;

• საქართველოს მოქმედი კონსტიტუციის განხილვისას მსჯელობს მისი მიღების წინაპირობებსა და შედეგებზე; საკუთარ მოსაზრებებს ჩამოწერს ცხრილის სახით;

• ასაბუთებს თვითმმართველობის განვითარების მნიშვნელობას საქართველოს სახელმწიფოსათვის;

• გამოთქვამს საკუთარ აზრს სახელმწიფოს დემოკრატიულობისა და სუვერენულობის შესახებ; ირჩევს საქართველოს მსგავს (მოსახლეობის

15

informacia

რაოდენობის მიხედვით) რომელიმე სახელმწიფოს და ადარებს მას საქართველოს, აღნიშნული ორი ნიშნის მიხედვით; გამოყოფს მსგავსებასა და განსხვავევებს;

• შეისწავლის საქართველოს სახელმწიფო მმართველობის თანამედროვე სისტემას (სტრუქტურას, მისი ნაწილების ფუნქციებსა და ურთიერთკავშირს); ადარებს საქართველოს წარსულში არსებულ მმართველობის სისტემებს დემოკრატიულობისა და კანონის უზენაესობის თვალსაზრისით; მუშაობის შედეგებს წარუდგენს თანაკლასელებს განსახილველად.

მოქ.X.10. მოსწავლეს შეუძლია საქართველოს მოქალაქის საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ ცხოვრებაში აქტიური მონაწილეობის შესაძლებლობების კვლევა და გამოყენება.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: • დროის ხაზზე აღნიშნავს იმ ეტაპებს, როდესაც მოიპოვა მისთვის მნიშვნელოვანი

უფლება და გაუჩნდა განსაკუთრებული მოვალეობა; იმავე ხაზზე აღნიშნავს ეტაპებს, როდესაც მას განსხვავებული (დამატებითი ან გაფართოებული) უფლება-მოვალეობები გაუჩნდება (მაგ.: მართვის, არჩევნებში მონაწილეობის, დაოჯახების, სამხედრო სამსახური და ა.შ.); წერს ესეს "ჩემი უფლებები და მოვალეობები";

• ირჩევს რომელიმე ბოლოდროინდელ კონფლიქტს (მაგ., საკუთარი გამოცდილებიდან, კლასში მომხდარს, მასმედიის საშუალებით გახმაურებულს ან სხვა) თანაკლასელების ჯგუფთან ერთად განიხილავს მას, განსაზღვრავს კონფლიქტის რომელ ჯგუფს მიეკუთვნება (ღირებულებითი, ინფორმაციული, ურთიერთდამოკიდებულებითი, ინსტიტუციური, ინტერესთა) გამოყოფს კონფლიქტში მონაწილე მხარეების მოქმედებებს; ჯგუფთან ერთად მსჯელობს მის გამომწვევ მიზეზებსა და მისი მოგვარების გზებზე;

• მსჯელობს თანატოლებისათვის აქტიურ საკითხებზე (მეგობრობა, მშობელთან ურთიერთობა, პრფესიის არჩევა და ა.შ.); გამიჯნავს მოცემულ საკითხთან დაკავშირებულ სხვადასხვა პოზიციის ძლიერ და სუსტ მხარებეს;

• მონაწილეობს სკოლის განვითარებასთან (მაგ.: სწავლის ხარისხი, ტექნიკური აღჭურვილობა, შემოსავლების ზრდა, მონაწილეობა ეროვნულ თუ საერთაშორისო პროექტებში და ა.შ.) დაკავშირებულ საკლასო დისკუსიაში ან სკოლის თვითმმართველობის შესაბამისი ორგანოს განხილვაში, კონკრეტულად გამოთქვამს და იცავს საკუთარ პოზიციას;

• ირჩევს მისთვის ან რომელიმე საზოგადოებრივი ჯგუფისთვის აქტუალურ კონკრეტულ პრობლემას (მაგ.: განათლების მიღება, დასაქმება, ადამიანის უფლების დარღვევა, სამოქალაქო დავა, საგადასახადო კონფლიქტი, სოციალური უსაფრთხოება, ჯანმრთელობისა და გარემოს დაცვა, პოლიტიკური ან რელიგიური დისკრიმინაცია და ა.შ.); მოიპოვებს ინფორმაციას, რომლის ანალიზის საფუძველზე წერს კონკრეტული პრობლემის გადაჭრის გეგმას (შესაძლოა რამდენიმე ვარიანტს) მხარეთა უფლებების დაცვისა და კანონიერი მოქმედებების გათვალისწინებით; განსაზღვრავს საკუთარ როლს პრობლემის მოგვარებაში, იკრებს თანამოაზრეებს და მოქმედებს გეგმის შესაბამისად; აფასებს საკუთარი მონაწილეობის ეფექტიანობას და შედეგებს უზიარებს თანაკლასელებს;

• შეარჩევს რომელიმე კონკრეტულ კონფლიქტურ სიტუაციას მოქალაქეთა ცხოვრებიდან (სოციალური, ეკონომიკური ან პოლიტიკური); შეისწავლის შექმნილ ვითარებასა და მხარეთა ინტერესებს; თანაკლასელებთან ერთად გაითამაშებს აღნიშნულ სიტუაციას და მისი გადაჭრის ალტერნატიულ ვარიანტებს; მსჯელობს ამ გზების ავკარგიანობაზე და მეგობრებთან ერთად სახავს კონფლიქტის სამართლებრივი გადაჭრის გეგმას.

16

informacia

მოქ.X.11. მოსწავლეს შეუძლია გაანალიზოს მოქალაქეების როლი ქვეყნის დემოკრატიაში.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: • მსჯელობს დემოკრატიის ჩასახვისა და განვითარების შესახებ; ადარებს

საქართველოსა და რომელიმე სხვა ქვეყნის მაგალითებს; • მასწავლებელთან და თანაკლასელებთან ერთად ადგენს უფლებებისა და

მოვალეობების ნუსხას, რომელიც სასწავლო წლის მანძილზე მათთვის სავალდებულო ხასითს იძენს;

• მსჯელობს საქართველოს კონსტიტუციით მინიჭებულ უფლებებსა და მოვალეობებზე და ადამიანის უფლებების საერთაშორისო დეკლარაციით მინიჭებულ უფლებებსა და მოვალეობებზე და ადარებს მათ;

• საქართველოს ან სხვა ქვეყნის ისტორიიდან ასახელებს მოვლენებს, როდესაც სახელმწიფო მმართველობაში ცვლილებები მოხდა საზოგადოების ზეგავლენით; აფასებს ამ მოვლენების შედეგებს დემოკრატიის მშენებლობაში წინსვლის (ან უკუსვლის) თვალსაზრისით;

• ახასიათებს დემოკრატიის ძირითად პრინციპებს და უკავშირებს მათ ადამიანის უფლებებსა და მოვალეობებს; საკუთარ მოსაზრებას ასაბუთებს მისთვის ცნობილი საერთაშორისო დოკუმენტების დებულებების მეშვეობით (მაგ.: ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია, ბავშვთა უფლებების დაცვის კონვენცია და სხვა);

• საქართველოს კონსტიტუციაში მოიძიებს მუხლებს, რომლებიც საქართველოს მოქალაქეთა საარჩევნო უფლებებს ეხება; მათი გაანალიზების საფუძველზე მსჯელობს მათ შესაბამისობაზე დემოკრატიული და სამართლიანი არჩევნების პრინციპებთან (მაგ.: საყოველთაობა, პირდაპირობა, კენჭისყრის ფარულობა, თანასწორობა); საკუთარი სკოლის, დასახლების ან რეგიონის მაგალითზე აფასებს სხვადასხვა საარჩევნო (მაგ.: მაჟორიტარული, პროპორციული და ა.შ.) სისტემებს მოქალაქის უფლებების დაცვის პოზიციიდან;

• ირჩევს მნიშვნელოვან მოვლენას საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ცხოვრებიდან და თანაკლასელების ჯგუფთან ერთად განიხილავს ამ მოვლენაში ადამიანთა მონაწილეობის მოტივაციას, შესაძლებლობებსა და ხარისხს; შესაბამისი სამართლებრივი დოკუმენტების ანალიზის საფუძველზე წერს რეკომენდაციებს საზოგადოებრივი თანამონაწილეობის წასახალისებლად;

• ეცნობა და მეგობრებთან ერთად განიხილავს სკოლის სამურვეო საბჭოსა და დირექციის გადაწყვეტილებებს სასწავლო პროცესთან დაკავშირებით; აანალიზებს, რამდენად არის გათვალისწინებული მათ სკოლაში საზოგადოებრივი (მაგ.: მოსწავლეთა თვითმმართველობის, პედაგოგების, მშობლების, მეზობელი მოსახლეობის და ა.შ.) ინტერესები და თანაკლასელების ჯგუფთან ერთად წერს წლიური ანგარიშის პროექტს სკოლის განვითარებაში საზოგადოების მონაწილეობის შესახებ.

17

informacia პროგრამის შინაარსი სავალდებულო შინაარსობრივ საკითხთა ჩამონათვალი X კლასისათვის (ქვემოთ წარმოდგენილი საკითხები შეადგენს ამ კლასისათვის განკუთვნილი მთლიანი შინაარსის 60%-ს)

პიროვნული განვითარება 1. თვითშეფასება, მიზანდასახულობა და მიღწევა 2. საკუთარი ცხოვრების მართვა და შეფასება 3. პიროვნების თავისუფლება და მოქალაქეობა 4. ადამიანური და პირადი ღირსება 5. განათლების მიღებისა და პროფესიული მომზადების შესაძლებლობები 6. შრომის უფლებები საკუთარ ქვეყანაში და საზღვარგარეთ 7. სრულწლოვანება - ახალი შესაძლებლობები და პასუხისმგებლობები მდგრადი განვითარება 8. ოჯახური ვალდებულებები და პასუხისმგებლობა 9. თანასწორობა და სამართლიანობა: განზომილებები, საფუძვლები, დაცვის

მექანიზმები 10. სოციალური დაცვა და მისი მექანიზმები 11. პრობლემის მართვა/გადაწყვეტა 12. კონფლიქტები მრავალფეროვან საზოგადოებაში და მათი მოგვარება 13. შეუზღუდავი და შეზღუდული ურთიერთობები 14. თანამშრომლობა და კონკურენცია თვითმმართველობა და მმართველობა 15. საზოგადოებრივი აზრი, საზოგადოებრივი გადაწყვეტილებები და მათი მიღების

ფორმები 16. მონაწილეობის კულტურა: შესაძლებლობები, ფორმები და მექანიზმები 17. გამჭვირვალობა და საჯაროობა 18. საზოგადოებრივი დაკვეთა და სახელმწიფო ვალდებულებები 19. ადამიანის უფლებების დაცვის საშუალებები: თავისუფალი, სამართლიანი

სასამართლო და სამართალდამცავები 20. მოქალაქე და მოხელე - პასუხისმგებლობათა განაწილება 21. თავისუფალი სამოქალაქო საზოგადოების საფუძვლები 22. თვითმმართველობის საფუძვლები და განვითარება 23. საქართველოს სახელმწიფო მმართველობის განვითარება

sa

xe

lm

ZR

va

ne

lo

s S

es

at

yv

is

ob

a

er

ov

nu

lo

sa

sw

av

lo

ge

gm

as

Ta

nმოქ.X.1. მოსწავლეს შეუძლია თვითდამკვიდრება საზოგადოებაში.


მოქ.X.3. მოსწავლეს შეუძლია დააკავშიროს თავისუფალი პიროვნებისა და აქტიური მოქალაქის თვისებები.

მოქ.X.4. მოსწავლეს შეუძლია კრიტიკულად შეაფასოს საკუთარი მომავალი საქმიანობის გეგმა.

მოქ.X.5. მოსწავლეს შეუძლია გააზრებული მონაწილეობა და თანამშრომლობა სოციალური პრობლემების გადაწყვეტაში.

მოქ.X.6. მოსწავლეს შეუძლია გაანალიზოს მრავალფეროვან საზო-გადოებაში სამართლი-ანი ურთიერთობის უზრუნველყოფის საშუალებები.



მოქ. X 9. მოსწავლეს შეუძლია გაანალიზოს საქართველოს სახელმწიფო მმართველობის სისტემის განვითარების პროცესი.



1. srulwlovaneba — axali SesaZleblobebi da pasuxismgeblobebi

2. drois xazi

3. momavlis dagegmva

4. strategiuli miznebi

5. rogor SevafasoT Cveni warmateba

6. praqtikumi: skolis strategiuli gegmis ganxilva

7. TviTSefaseba, gare Sefaseba da TviTganviTareba

8. ganaTlebis miRebis SesaZleblobebi

9-10. specializacia da profesionalizmi

11-12. debatebi: adamiani Tavad qmnis sakuTar momavals!

13. Sromis bazari

14. praqtikumi: viTamaSoT arCevnebi

15. ekonomikuri saqmianobis ZiriTadi sferoebi

16. SromiTi urTierTobebi


18. axalgazrdoba — adamianiT vaWrobis (trefikingis) riskis jgufi

19. axalgazrdebis trefikingis msxverplad gaxdomis riskfaqtorebi

20. vin da rogor xdeba trefikingis msxverpli

21-22. kvleva: profesiis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi

23. ganaTleba mdgradi ganviTarebisTvis

24. samoqalaqo monawileoba

25. dainteresebuli mxareebis analizi

26. ra faqtorebi moqmedebs monawileobis xarisxze?

27. monawileoba da motivacia

28-29. debatebi: gadawyvetilebis miRebaSi dainteresebuli mxareebi unda CaerTon!

30. sazogadoebrivi gaerTianebebi

31. Tanasworoba da samarTlianoba

32. socialuri dacva da misi garantiebi

33-34. debatebi: moqalaqeTa socialuri dacva saxelmwifos valdebulebaa!

35. efeqturi komunikacia

36. praqtikumi: aqtiuri mosmenis teqnika

37-38. debatebi: maRal klasebSi mSobelTa krebebis mowyoba saWiro ar aris!

39. masobrivi informaciis saSualebebi

40-42. proeqti: jansaRi cxovrebis wesis popularizacia skolaSi

43. faqti da mosazreba

44-45. debatebi: socialuri qselebi xels uSlis moswavleebs swavlaSi!

46. konfliqtis Teoriuli safuZvlebi

47. praqtikumi: valdebulebebi da pasuxismgeblobebi ojaxSi

48-49. debatebi: axalgazrda ojaxi calke unda cxovrobdes!

50. konkurencia Tu TanamSromloba

51. konfliqtis tipebi

52-53. problema da misi gadawyvetis gzebi

54. praqtikumi: sazogadoebrivi problemebi mediaSi

55-56. kvleva: sazogadoebrivi azris kvleva skolaSi

57-59. proeqti: sazogadoebrivi problemis mogvareba

60. saqarTvelos saxelmwifo mmarTvelobis ganviTareba

61. saxelmwifos ZiriTadi niSnebi

62. saqarTvelos xelisuflebis Stoebi

63. saqarTvelos konstitucia

64. adgilobrivi TviTmmarTveloba

65. ra aris kanoni da risTvis arsebobs igi

66. moqalaqe da kanoni

67. arasrulwlovanTa danaSauli

68. praqtikumi: Cven viRebT kanons

69-70. debatebi: Tu kanoni usamarTloa, mainc kanonis mixedviT unda moviqceT!

71. risTvis arseboben samarTaldamcavi organoebi da rogor muSaoben isini

72-73. debatebi: kanonis dacvis saukeTso gza sasjelis simkacrea!

74. ra aris politika

75-76. saxelmwifo moxele da sazogadoebrivi kontroli

77. saxelmwifoTa tipebi

78. urTierToba sxva saxelmwifoebTan

79. demokratia

80. arCeviTi demokratia

81. xelisufleba da demokratia

82-83 kvleva: arCevanis kriteriumebi

84. monawileoba

85. informaciis Tavisufleba

86. gamWvirvaloba da sajarooba

87. demokratiuli skolis modeli da moswavlis uflebebi

88. praqtikumi: vafasebT Cvens skolaSi adamianis uflebebis dacvas

89. adamianis Rirseba

89-90. praqtikumi: sasamarTlo procesis imitacia

91-93. proeqti: samoqalaqo ganaTleba — swavla swavlebisTvis

მდგრადი განვითარება თვითმმართველობა და მმართველობაპიროვნული განვითარება

პარაგრაფების სათაურები ერთი პარაგრაფის ნომერი შეესაბამება ერთ საგაკვეთილო საათს

მოქ.X.1. მოსწავლეს შეუძლია თვითდამკვიდრება საზოგადოებაში.


მოქ.X.3. მოსწავლეს შეუძლია დააკავშიროს თავისუფალი პიროვნებისა და აქტიური მოქალაქის თვისებები.

მოქ.X.4. მოსწავლეს შეუძლია კრიტიკულად შეაფასოს საკუთარი მომავალი საქმიანობის გეგმა.

მოქ.X.5. მოსწავლეს შეუძლია გააზრებული მონაწილეობა და თანამშრომლობა სოციალური პრობლემების გადაწყვეტაში.

მოქ.X.6. მოსწავლეს შეუძლია გაანალიზოს მრავალფეროვან საზო-გადოებაში სამართლი-ანი ურთიერთობის უზრუნველყოფის საშუალებები.



მოქ. X 9. მოსწავლეს შეუძლია გაანალიზოს საქართველოს სახელმწიფო მმართველობის სისტემის განვითარების პროცესი.



1. srulwlovaneba — axali SesaZleblobebi da pasuxismgeblobebi

2. drois xazi

3. momavlis dagegmva

4. strategiuli miznebi

5. rogor SevafasoT Cveni warmateba

6. praqtikumi: skolis strategiuli gegmis ganxilva

7. TviTSefaseba, gare Sefaseba da TviTganviTareba

8. ganaTlebis miRebis SesaZleblobebi

9-10. specializacia da profesionalizmi

11-12. debatebi: adamiani Tavad qmnis sakuTar momavals!

13. Sromis bazari

14. praqtikumi: viTamaSoT arCevnebi

15. ekonomikuri saqmianobis ZiriTadi sferoebi

16. SromiTi urTierTobebi


18. axalgazrdoba — adamianiT vaWrobis (trefikingis) riskis jgufi

19. axalgazrdebis trefikingis msxverplad gaxdomis riskfaqtorebi

20. vin da rogor xdeba trefikingis msxverpli

21-22. kvleva: profesiis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi

23. ganaTleba mdgradi ganviTarebisTvis

24. samoqalaqo monawileoba

25. dainteresebuli mxareebis analizi

26. ra faqtorebi moqmedebs monawileobis xarisxze?

27. monawileoba da motivacia

28-29. debatebi: gadawyvetilebis miRebaSi dainteresebuli mxareebi unda CaerTon!

30. sazogadoebrivi gaerTianebebi

31. Tanasworoba da samarTlianoba

32. socialuri dacva da misi garantiebi

33-34. debatebi: moqalaqeTa socialuri dacva saxelmwifos valdebulebaa!

35. efeqturi komunikacia


37-38. debatebi: maRal klasebSi mSobelTa krebebis mowyoba saWiro ar aris!

39. masobrivi informaciis saSualebebi

40-42. proeqti: jansaRi cxovrebis wesis popularizacia skolaSi

43. faqti da mosazreba

44-45. debatebi: socialuri qselebi xels uSlis moswavleebs swavlaSi!

46. konfliqtis Teoriuli safuZvlebi

47. praqtikumi: valdebulebebi da pasuxismgeblobebi ojaxSi

48-49. debatebi: axalgazrda ojaxi calke unda cxovrobdes!

50. konkurencia Tu TanamSromloba

51. konfliqtis tipebi

52-53. problema da misi gadawyvetis gzebi

54. praqtikumi: sazogadoebrivi problemebi mediaSi

55-56. kvleva: sazogadoebrivi azris kvleva skolaSi

57-59. proeqti: sazogadoebrivi problemis mogvareba

60. saqarTvelos saxelmwifo mmarTvelobis ganviTareba

61. saxelmwifos ZiriTadi niSnebi

62. saqarTvelos xelisuflebis Stoebi

63. saqarTvelos konstitucia

64. adgilobrivi TviTmmarTveloba

65. ra aris kanoni da risTvis arsebobs igi

66. moqalaqe da kanoni

67. arasrulwlovanTa danaSauli

68. praqtikumi: Cven viRebT kanons

69-70. debatebi: Tu kanoni usamarTloa, mainc kanonis mixedviT unda moviqceT!

71. risTvis arseboben samarTaldamcavi organoebi da rogor muSaoben isini

72-73. debatebi: kanonis dacvis saukeTso gza sasjelis simkacrea!

74. ra aris politika

75-76. saxelmwifo moxele da sazogadoebrivi kontroli


78. urTierToba sxva saxelmwifoebTan

79. demokratia

80. arCeviTi demokratia

81. xelisufleba da demokratia


84. monawileoba

85. informaciis Tavisufleba

86. gamWvirvaloba da sajarooba

87. demokratiuli skolis modeli da moswavlis uflebebi

88. praqtikumi: vafasebT Cvens skolaSi adamianis uflebebis dacvas

89. adamianis Rirseba

89-90. praqtikumi: sasamarTlo procesis imitacia

91-93. proeqti: samoqalaqo ganaTleba — swavla swavlebisTvis

მდგრადი განვითარება თვითმმართველობა და მმართველობაპიროვნული განვითარება

პარაგრაფების სათაურები ერთი პარაგრაფის ნომერი შეესაბამება ერთ საგაკვეთილო საათს

Si

na

ar

si

sa

da

mi

sa

Rw

ev

i S

ed

eg

eb

is

r

uk

a –

st

an

da

rt

is

Se

sa

ba

mi

si

Se

de

ge

bi

20

rekomendacia

gakveTilis wyobamaswavleblis ostatoba gakveTilze gamoyenebuli meTodebis mravalferovneba-Si vlindeba. Tumca, arsebobs gakveTilis agebis zogadi sqema, romelic yvela sa-gakveTilo mecadineobis dagegmvis dros unda gaviTvaliswinoT.

1. saklaso saaTi iwyeba moswavleebisaTvis gakveTilis Temis – sakiTxis wardgen-iT. Temis wardgena ar gulisxmobs Teoriul prezentacias da Cveulebriv 2-3 wuTi grZeldeba. moswavleebma unda icodnen, Tu romel sakiTxs Seexeba gakveTili, ra Ziri-Tadi miznebi aqvs mas. sasurvelia, rom gakveTilis Tema dafiqsirdes dafaze.

2. sakiTxis damuSavebas gakveTilis yvelaze didi nawili eTmoba. es etapi kompleqsu-ria da Tavis mxriv moiazrebs sakiTxis mimarT interesis provocirebas, sakiTxis Sesaxeb ideebis, informaciis Segrovebasa da sakiTxis analizs. gakveTilis am naw-ilSi ZiriTadad aqtiuroben moswavleebi, maswavlebeli mxolod damxmaris rols as-rulebs. es etapi gulisxmobs jgufur da individualur muSaobas saxelmZRvaneloSi mocemul savarjiSoebze, diskusias, gonebrivi ieriSisa da informaciis Segrovebis sxva meTodebis gamoyenebas, teqsturi blokebisa da sqemebis analizs.

3. mesame etapi – sakiTxis Sejamebaa. am etapze xdeba damuSavebis etapze gamotanili ZiriTadi daskvnebis Sejameba. gakveTilis msvlelobisas es etapi xSirad moiazrebs maswavleblis daskvniT Teoriul prezentaciasac. Sejamebis etaps axorcielebs maswavlebeli. am SemTxvevaSi damxmaris rols moswavleebi asruleben. is Cveule-briv 10 wuTze metxans ar grZeldeba.

4. bolo, daskvniT, etapze xdeba SeZenili codnis ganmtkiceba praqtikaSi da Sedege-bis Sefaseba. am etapze moswavleebi asruleben saxelmZRvaneloSi mocemul davale-bebs, monawileoben Teoriuli masalis Semajamebel TamaSebSi.

klasSi muSaobis ZiriTadi meTodebigonebrivi ieriSi, jgufuri samuSao, saklaso diskusia, informaciis Sejerebisa da TvalsaCinoebaTa gamoyenebis xerxebi, kiTxvis strategiebi

gonebrivi ieriSi (Brainstorming)daniSnuleba: es meTodi gamoiyeneba klasSi ideebis Segrovebisa da daxarisxebi-saTvis da Cveulebriv 10-25 wuTi grZeldeba.

mimdinareoba:gonebrivi ieriSi ori etapisgan Sedgeba: ideebis Segroveba, ideebis daxarisxeba/gadarCeva

1. Tavdapirvelad, waradgineT sakiTxi da CamoayalibeT igi mokle kiTxvis saxiT (sasurvelia, kiTxva daiweros dafaze);

2. gaacaniT/SeaxseneT moswavleebs gonebrivi ieriSis wesebi (ix. qvemoT);3. sTxoveT moswavleebs, gamoTqvan rac SeiZleba meti idea sakiTxTan dakavSire-

biT, wamoTqmisTanave dawereT moswavleTa ideebi dafaze;4. gamokiTxva gaagrZeleT ideebis amowurvamde (ideebis Segrovebisas ar dauS-

vaT kritikuli da SefasebiTi gamonaTqvamebi);5. klasTan erTad gaaerTianeT msgavsi ideebi, daajgufeT, gacxrileT umniSvne-

lo ideebi;6. bolos ganixileT darCenili CamonaTvali.

21

rekomendacia

ZiriTadi wesebi:

1. ideebis Segrovebis etapze dauSvebelia gamoTqmuli azrebis gakritikeba / Sefaseba, yvela gamoTqmuli idea unda dafiqsirdes dafaze, Tumca SesaZlebelia dazustdes, ras gulisxmobs moswavle;

2. naklebi mniSvneloba aqvs ideebis xarisxs, ufro mniSvnelovania ideebis raodenoba.

jgufuri muSaobadaniSnuleba: es meTodi gamoiyeneba ideebis Segrovebis, daxarisxebis, savarjiSoze muSaobis an davalebis SesrulebisaTvis. jgufuri muSaoba met dros moiTxovs, vidre individualuri muSaoba. kargi dagegmvis SemTxvevaSi is minimum 15-30 wuTs grZeldeba. miuxedavad amisa, jgufuri muSaobis meTods aqvs ramdenime aSkara upiratesoba – moswavleebi swavloben erTmaneTis mosmenas, TanamSromlobas da urTierTSeTanx-mebas. mcire jgufebSi muSaoba efeqturi meTodia pasiuri moswavleebis gasaaqti-ureblad.

mimdinareoba: jgufebSi muSaoba sami ZiriTadi etapisgan Sedgeba: jgufis mier davalebis Ses-ruleba, jgufis muSaobis Sedegebis warmodgena, Sedegebis Sejameba/ganzogadeba.

1. dayaviT moswavleebi jgufebad winaswar gansazRvruli wesis mixedviT (ix. qve-moT);

2. mieciT moswavleebs mkafio miTiTeba: moswavlem unda icodes, ris gakeTebas vTxovT da ra vadaSi. sasurvelia, miTiTeba daiweros dafaze an furcelze ise, rom mas yvela kargad xedavdes (ix. nimuSi);

3. davalebis Sesrulebaze gankuTvnili drois gasvlamde 5 wuTiT adre SeaxseneT moswavleebs, rom jgufSi muSaobis dro iwureba. jgufma unda Seajamos Sedegebi erT furcelze da gansazRvros, vin warmoadgens Sedegebs;

4. sTxoveT jgufebis wevrebs, warmoadginon namuSevari;5. SeajameT da ganazogadeT Sedegebi.

jgufuri samuSaos instruqcia (nimuSi)

1. CamoTvaleT, yvela dadebiTi Tviseba, romelic axasiaTebs

Tqvens jgufSi myof moswavleebs. 2. daajgufeT imis mixedviT, Tu romel jgufs ganekuTvneba es Tvisebebi – Tandayolils, Tu SeZenils. 3. TiToeuli Tviseba simbolurad (mcire naxatis saxiT) gamoxateT furcelze. 4. gadawyviteT, vin warmoadgens namuSevars mTeli klasis winaSe.

am davalebis Sesrulebaze Tqven gaqvT 20 wT. jgufis winaSe namuSevris war-modgenaze – 5 wT.

davalebis Sesrulebaze gankuTvnili dro

davalebis Sesruleba

Sedegebis warmodgena

22

rekomendacia

ZiriTadi wesebi: erTi jgufi muSaobs erT magidasTan;jgufuri samuSaosaTvis saWiro dro wanaswar aris gansazRvruli;jgufi ayalibebs Sedegebs werilobiT, erT furcelze; sasurvelia, rom jgufSi Tavidanve ganisazRvros, vin gaakeTebs Canawerebs da

vin warmoadgens Sedegebs;jgufur samuSaos axlavs Sedegebis prezentacia an/da saklaso ganxilva.

mcire jgufebad dayofis principebi:

jgufis sididis gansazRvrisas maswavlebeli iTvaliswinebs drois CarCoebsa da davalebis sirTules. D

did jgufebSi (7-10 moswavle) muSaoba bevr dros moiTxovs, amitom moswavleTa did jgufebSi gaerTianeba mxolod maSin aris mizanSewonili, roca davaleba martivia, an Sedegebis ganxilva Semdeg gakveTilzea dagegmili (magaliTad, praqtikumebze muSaobisas).

saSualo zomis jgufebSi (4-5 moswavle) muSaoba ufro Sedegianad da mSvidad mimdin-areobs. Tumca, klasis am wesiT dayofisas rTulia jgufebis muSaobis Sedgebis cal-calke, detalurad ganxilva (did klasSi sakmaod bevri aseTi jgufi warmoiqmneba). drois mogebis mizniT, umjobesia jgufebSi muSaobis etaps am SemTxvevaSi mohyves saklaso diskusia da ara calkeuli jgufebis prezentaciebi.

jgufebad dayofis xerxebi: oTxeuli – aseTi dayofa SesaZlebelia erTmaneTis axlos mdebare merxebze msx-domi moswavleebis wyvilebis dajgufebiT. jgufebad dayofis es principi yvelaze xSirad aris moyvanili maswavleblis wignSi. aseT jgufebSi naklebad warmoiqmneba konfliqtebi, jgufis yvela wevrs aqvs aqtiuri monawileobis SesaZlebloba.

wyvilebi da sameulebi – gamoiyeneba iseT SemTxvevebSi, rodesac saWiroa moswav-leebis mxridan meti pirovnuli gamocdilebis gaziareba da maqsimaluri CarTuloba.

rigebad dayofa maswavlebeli ubralod yofs klass rigebis mixedviT. amgvari dayofa martivi Sesasrulebelia, Tumca ar unda dagvaviwydes, rom Zalian did jgufebSi (8-9 moswavleze meti) procesi ufro qaoturad mimdinareobs, rTulia yvela moswavlis CarTulobis uzrunvelyofa.

mcire jgufebad dayofis kidev ramdenime gza arsebobs:

gadaTvla – SesaZlebelia, vTxovoT moswavleebs, gadaiTvalon rig-rigobiT. (mag.: oTx jgufad dayofisas moswavleebi gadaiTvlian 4-mde – pirveli, meore, mesame, meoTxe, pirveli, meore da a.S.) Semdeg `pirvelebi~ qmnian erTi jgufs, `meoreebi~ - meore jgufs da a.S.

dajgufeba survilis mixedviT – moswavleebi Tavad erTiandebian jgufebSi imis mixedviT, Tu visTan surT muSaoba am konkretuli davalebis Sesrulebisas. dayofis aseTi principis gamoyenebisas frTxilad unda viyoT – arcerTi moswavle ar unda darCes jgufis gareSe.

dajgufeba feris mixedviT – SesaZlebelia davyoT moswavleebi maTi tansac-mlis feris mixedviT, an davarigoT sxvadasxva feris patara furclebi da vTxovoT moswavleebs, Seqmnan jgufebi ferebis mixedviT. (jgufis gasamxia-ruleblad, SesaZlebelia gamoviyenoT feradi saReWi rezinebi an kanfetebi)

23

rekomendacia

nabij-nabij formireba – SesaZlebelia, Tavdapirvelad vTxovoT moswav-leebs, imuSavon individualurad an wyvilebad, Semdeg ki gaerTiandnen ufro did jgufebSi.

Tavisufali arCevani – am SemTxvevaSi moswavleebi Tavad irCeven Temas (ram-denime Temidan), romelzec surT muSaoba. Temebis CamonaTvali SeiZleba davw-eroT dafaze an ganvaTavsoT Sesabamisi warwerebi klasis sxvadasxva kuTxeSi. Sesabamisad, moswavleebi dajgufdebian iq, sadac maTTvis sasurveli gansax-ilveli Tema iqneba warmodgenili. aseT SemTxvevaSi yuradRebiT unda gavaanal-izoT Temebis sirTule da moswavleebis savaraudo interesi. yvela Tema unda iyos realizebuli.

saklaso diskusia

es meTodi gamoiyeneba sakiTxis dasamuSaveblad – moswavleebs uviTardebaT argu-mentirebuli msjelobis, azris lakonurad gamoxatvis, erTmaneTis mosmenis da daskvnebis gamotanis unar-Cvevebi. Ddiskusia saSualod 10-25 wuTs grZeldeba. gakveTilis drois simciris gamo, maswavlebelma gansakuTrebuli yuradReba unda miaqcios diskusiis procesis dagegmvasa da marTvas.

wesebi:1. sadiskusio kiTxvebi winaswar unda iyos gansazRvruli (kiTxvebis Ta na-

mimdevroba umetes SemTxvevaSi mocemulia moswavlis wignSi). 2. yvelas unda mieces Tanabari SesaZlebloba azris gamosaTqmelad – daculi

unda iyos reglamenti, saSualod 2 wuTi azris gamosaTqmelad.3. sadiskusio drois 10-15 % unda daeTmos gamoTqmuli azrebis Sejerebasa da

daskvnebis gamotanas. ZiriTadi daskvnebi unda dafiqsirdes dafaze.

diskusiis warmarTvis xerxebi:

1. Tavisufali diskusia – am SemTxvevaSi, moswavleebi xelis aweviT aniSneben maswavlebels, rom surT azris gamoTqma. imisaTvis, rom daicvaT balansi, winaswar gansazRvreT, ramdenjer eqneba TiToeul moswavles azris gamoTqmis SesaZlebloba (mag.: winaswar daarigeT klasSi Jetonebi an asanTis Rerebi). Tu diskusiisaTvis cota dro gaqvT dagegmili, daurigeT yovel moswavles asan-Tis TiTo Reri, Tu meti dro gaqvT – 2-3 Reri. yoveli azris gamoTqmisas moswavleebma TiTo Reri unda dagibrunon. Ddiskusiis bolos SeamowmeT, vis ramdeni asanTis Reri darCa. (asanTis Rerebis an Jetonebis gamoyenebiT SegiZliaT moawyoT Sejibreba rigebs an jgufebs Soris).

2. Tanmimdevruli diskusia – maswavlebeli rig-rigobiT, an sakuTari Sexedulebisamebr, usvams kiTxvas konkretul moswavleebs an jgufebs (mag-aliTad, ̀ vin gascems pasuxs am kiTxvas pirveli jgufidan / rigidan~). SegiZliaT gamoiyenoT kalmistari, an sxva nivTi, romelic pirobiTad `moaruli mikro-fonis~ rols Seasrulebs. Tanmimdevruli dikusiis kidev erTi variantia, rodesac moswavle, romelic pasuxobs sadiskusio kiTxvas, Tavad gansaz-Rvravs vin iqneba Semdegi mopasuxe.

3. warmomadgenlobiTi jgufi – maswavlebeli sTxovs ramdenime moxalises, gamovidnen da klasis winaSe warmarTon diskusia mocemul sakiTxze. warmo-madgenlobiTi jgufis diskusiis dasrulebis Semdeg danarCeni moswavleebi akeTeben komentarebs.

24

rekomendacia

informaciis Sejerebisa da TvalsaCinoebebis gamoyenebis xerxebi

informaciis dafaze dajgufebis ramdenime ZiriTadi xerxi arsebobs: klasterebi, gonebis ruka, cxrili an matrica, mizezebisa da Sedegebis xe.

klasterebi – induqciuri meTodi

diskusiis an jgufuri muSaobis dros Camowerili ideebi SesaZlebelia gavaer-TianoT msgavsebis mixedviT calkeul jgufebad (klasterebad). Yyvelaze martivi meTodia sityvaTa an ideaTa jgufebis Semoxazva dafaze. Tu ideebi ise weria, rom Semoxazva SeuZlebelia, SegviZlia calkeul jgufs gansxvavebuli feri (feradi carciT) an niSani (*, +, _, ) mivaniWoT, an ubralod gadavweroT ideebis CamonaTvali gansazRvruli jgufebis mixedviT.

nimuSi: uaryofiTi Tvisebebi

am meTodis gamoyenebis magaliTia moswavlis wignSi konfliqturi situaciebis dajgufeba tipebis mixedviT.

anCxli keTili lmobieri mowesrigebuli

matyuara Suriani ampartavani boroti

xelgaSlili erTguli uxeSi matyuara

saimedo punqtualuri mamaci orpiri

mxolod sityvebi

10

20

30

40

50

60

70

mxolod TvalsaCinoebebi

sityvebi da TvalsaCinoebebi

informaciis aReba

informaciis damaxsovreba

smeniT

mxedvelobiT

SegrZnebis sxva organoebiT

6%

83%

11%

moswavleTa umravlesoba informaciis umetes nawils mxedve lobiT aRiqvams.

10%

35%

65%

dadasturebulia, rom garkveuli drois gasvlis Semdeg (24-78 saaTi), moswav-lis mexsierebaSi mxolod mosmenili informaciis 10% rCeba, mxolod danaxuli informaciis – 35%, mosmeni-li da amave dros danaxuli informaciis – 65%. yvelaze didxans mexsierebaSi swored am saxiT miRebuli informa-cia inaxeba.

25

rekomendacia

CamonaTvali – deduqciuri meTodi

am SemTxvevaSi maswavlebeli Tavad sTavazobs moswavleebs qvesaTaurebs/kate-goriebs, romelTa mixedviTac unda Seiqmnas ideaTa/sityvaTa CamonaTvali. es meTodi Zalian xSirad gamoiyeneba saxelmZRvanelos weriT davalebebSi. magali-Tad, davaleba gundSi rolebis Sesaxeb.

CamonaTvali SeiZleba gakeTdes cxrilis saxiT, sadac pirvel rigSi mocemulia kat-egoriebi, rogorc es naCvenebia qvemoT moyvanil cxrilSi.

nimuSi:

dadebiTi Tvisebebi uaryofiTi Tvisebebi

1 1

2 2

3 3

asociaciuri ruka

ideebis dajgufebisaTvis agreTve SegviZlia mivmarToT e.w. `asociaciuri rukis~ Sedgenis meTods. Ees meTodi SemoqmedebiTi azrovnebis ganviTarebas uwyobs xels. is xSirad gamoiyeneba sakvanZo cnebis garSemo asociaciebis Sesagroveblad da dasaxarisxeblad. maswavlebeli waradgens erT an ramdenime ZiriTad cnebas/sakiTxs/qvesaTaurs, romlis garSemoc agrovebs asociaciebs da exmareba moswav-leebs am asociaciebs Soris kavSiris damyarebaSi.

informaciis gamcemi

ZiriTadi informacia

dasawyissa da boloSi

erTazrovani, mkafio frazebi

Aaqtiuri mosmena

Sejameba waxalisebadazusteba

perefrazireba

Eefeqturi komunikacia informaciis mimRebi

struqturirebuli teqsti

nimuSi: Eefeqturi komunikacia

aseTi TvalsaCinoebis gamoyeneba xels uwyobs damaxsovrebas, radgan emTxveva gon-ebis muSaobis asociaciur models da sxvadasxva cnebebsa da maxasiaTeblebs Soris kavSirebis damyarebis saSualebas iZleva.

26

rekomendacia

cxrili, matrica

es meTodi gamoiyeneba rogorc informaciis dasaxarisxeblad, aseve arsebuli alternativebis Sesafaseblad. magaliTad, klasi afasebs jgufebis prezentaciebs profesiebis Sesaxeb. horizon-talur rigebSi CamowereT Sefasebis kriteriumebi, xolo vertikalurebSi – jgufebis nomrebi an dasaxelebebi. SeadgineT cxrili, sadac vertikaluri da hori-zontaluri rigebis gadakveTaze Caiwereba Sesabamisi jgufis Sefaseba. Sefasebis sistema Tavidanve unda gansazRvroT. magaliTad, maqsimaluri Sefaseba – xuTi var-skvlavi, minimaluri – erTi varskvlavi.

nimuSi:

mizezebisa da Sedegebis xe

es meTodi gamoiyeneba calkeul movlenebs, problemebs an miznebs Soris mizez-Sedegobrivi kavSiris dasamyareblad. am meTodis gamoyenebis magaliTia saxelmZR-vaneloSi gadawyvetilebebis xe da miznebis cxrili.

nimuSi:

jgufi I jgufi II jgufi III jgufi IV

ramdenad srulad aris Sevsebuli cxrili **** *** ***** **

ramdenad dasabuTebulia daskvna ** *** ***** ****

ramdenad mravalferovania informaciis moZiebis meTodebi

***** ** *** *****

ramdenad sworad aris SerCeuli informa-ciis mopovebis meTodi

*** *** ***** *****

Sedegi afizkulturis gakveTilebi cdeba, moswavleebi quCaSi

darbian da xSiria daSavebis SemTxvevebi

mizezi askolis fondidan ar

gamoiyofa Tanxebi

mizezi bmSoblebi ar

monawileoben gadawy-vetilebebis miRebis

procesSi

mizezi g moswavleebma ar

ician, vis mimarTon daxmarebisTvis

mizezi dar aris gamoyofili pasuxismgebeli piri

Sedegi bmSoblebi ukmayofiloebi

arian da bavSvebi skolidan gadahyavT

problemaskolaSi ar aris sportuli

darbazi

Sedegi ginteresi jansaRi cxovrebis mimarT

dabalia

27

rekomendacia

am meTodisaTvis sasurvelia baraTebis (A4 furclis 1/3 nawili) gamoyeneba. TiTo baraTze aucileblad TiTo problema/mizezi/Sedegi iwereba. maswavlebeli moswav-leebTan erTad adgens baraTebis urTierTkavSirs dafaze. swori mizez-Sedegobri-vi kavSiris dadgena xSirad rTulia da sakmaod xangrZliv analizs moiTxovs. SesaZlebelia, maswavlebels dasWirdes baraTebis ramdenjerme gadaadgileba da gadawyoba.

baraTebis dafaze misamagreblad SesaZlebelia skoCis an plastelinis gamoyeneba. es meTodi aviTarebs logikuri msjelobis, informaciis analizis, struqturi-rebis da ganzogadebis unar-Cvevebs.

Teoriuli prezentaciamaswavleblis prezentacia ar unda aRematebodes 10 wuTs. mokle prezentaciis dagegmva rTulia da winaswar momzadebas moiTxovs.

maswavlebelma winaswar unda gansazRvros masalis miwodebis gegma.prezantacia Sedgeba sami ZiriTadi etapisagan:

1. Sesavali – am nawils prezentaciis saerTo drois daaxloebiT 20% eTmoba; 2. ZiriTadi nawili – am nawils prezentaciis saerTo drois daaxloebiT 70%

eTmoba, sasurvelia, ZiriTadi nawili ar Seicavdes sam mTavar sakiTxze mets; 3. daskvna – am nawils prezentaciis saerTo drois daaxloebiT 10% eTmoba.

Sesavali

uTxariT moswavleebs, ris Tqmas apirebT

ZiriTadi nawili

uTxariT moswavleebs ZiriTadi saTqmeli

daskvna

gaumeoreT, rac ukve uTxariT

1. prezentaciis mizani2. moswavleTa interesis gamom-wvevi SekiTxva an magaliTi3. prezentaciis ZiriTadi nawilis mimoxilva – ra sakiTxebs Seexeba prezentacia.

prezentaciis ZiriTadi sakiTxebis ganxilva1. sakiTxi 1 – mokle reziume, gadasvla2. sakiTxi 2 – mokle reziume, gadasvla3. sakiTxi 3 – mokle reziume

prezentaciis ZiriTadi sakiTxebis Sejameba da sakvanZo daskvnebi

10 wuTiani prezentaciisTvis sruliad sakmarisia erTi TvalsaCinoebis gamoyeneba. TvalsaCinoeba martivi da gasagebi unda iyos. sasurvelia, TvalsaCinoebaze moce-muli informacia ar imeorebdes sityvasityviT Tqvens saprezentacio teqsts. TvalsaCinoebas informaciis damatebis da struqturirebis datvirTva unda hqondes.

TamaSebi codnis SemowmebisaTvis

baraTebi

dayaviT moswavleebi jgufebad. daurigeT jgufebs erTnairi raodenobis baraTebi da sTxoveT, gaixsenon rac SeiZleba meti termini Seswavlili masalidan. mieciT 5 wuTi davalebis Sesasruleblad.drois amowurvis Semdeg SeagroveT baraTebi, gaimarjvebs is jgufi, romelic yvelaze bevr termins Camowers.aurieT baraTebi da daarigeT klasSi. rig-rigobiT sTxoveT moswavleebs ganmar-ton termini, romelic weria maT baraTze.

28

rekomendacia

monaTxrobis monaTxrobi

gamoiZaxeT dafasTan sami moswavle. ori maTgani gadis klasidan, xolo erTi rCeba da klasTan erTad ismens informacias, romelsac ukiTxavs maswavlebeli (2-3 abzaci Teoriuli blokidan). moiwvieT klasSi erT-erTi moswavle, romelic gareT icdida da sTxoveT TamaSis pirvel monawiles, mouyves mosmenili. Semdeg moiwvieT bolo, mesame monawile, romelic moismens informacias meore monawilisagan. amis Semdeg xelaxla waikiTxeT teqsti da klasTan erTad SeadareT TamaSis meore monawilis variants.

auqcioni

I varianti

iyideba Sefaseba `friadi~ an prizi. Yyovel monawiles SeuZlia ìyidos~ niSani an prizi, anu daasaxelos TemasTan dakavSirebuli nebismieri termini. (magaliTad, Tu auqcionis Temaa `sazogadoeba~, moswavles SeuZlia daasaxelos termini `socialuri jgufi~), meore moswavle àwevs fass~ da daamatebs axal termins (magaliTad: `norme-bi~, `sanqciebi~), mesame moswavles SeuZlia kidev ufro àwios fasi~ axali terminis dasaxelebiT (magaliTad: `Ria da daxuruli sazogadoebebi~, `gundi~, `sazogadoe-brivi interesi~...) sityvebi ar unda meordebodes.

Tu morigi dasaxelebis Semdeg warmoiqmneba pauza, maswavlebeli urtyams `CaquCs~: `sazogadoebrivi interesi erTi, `sazogadoebrivi interesi ori~... am dros moswav-leebi cdiloben, gaixsenon sxva sityvebi. mogebulia is, vinc bolos asaxelebs ter-mins, anu romlis Semdegac, `CaquCis~ mesame dartymamde veravin ixsenebs axal sity-vas.

gamarjvebuli monawile miiRebs Sefasebas `friadi~ an prizs.

II varianti

auqcionis gamocxadebis Semdeg maswavlebeli sTavazobs moswavleebs, daiTvalon `pirobiTi erTeulebi~, anu furcelze Camoweron yvela termini, romelic ukav-Sirdeba Temas da daTvalon Camowerili terminebis/sityvebis raodenoba.am davalebis Sesasruleblad moswavleebs eZlevaT garkveuli dro, magaliTad 5 wuTi.

5 wuTis Semdeg iwyeba auqcioni.

maswavlebeli sTavazobs klass `sawyis fass~ - davuSvaT 6 pirobiTi erTeuli. `vis SeuZlia meti?~ – monawileebi asaxeleben TavianT cifrs (anu Camowerili sityvebis raodenobas). maswavlebeli avlens sam gamarjvebuls, romelTac yvelaze maRali fasi daasaxeles (yvelaze meti sityva aqvT Camowerili). sams virCevT imitom, rom gamarjvebulis namuSevarSi SeiZleba iyos Secdoma an gameoreba, am SemTxvevaSi mowmdeba Semdegi namuSevari.

gamarjvebulTa mier Sedgenil terminTa siebi iwereba dafaze. sxva moswavleebi avseben sias, amateben gamotovebul sityvebs. amave dros xdeba zogierTi terminis dazusteba.

gamarjvebuli sazeimod jildovdeba SefasebiT `friadi~ an priziT.

29

rekomendacia

Tovlis gunda

TamaSSi SeiZleba monawileobdes mTeli klasi. moswavleebs eZlevaT Tema. magali-Tad, sasamarTlo xelisufleba. pirveli monawile asaxelebs erT-erT sakvanZo sityvas TemasTan dakavSirebiT. mag.: sasamarTlo. meore imeorebs pirvel sityvas da amatebs azriT dakavSirebul meore sityvas. mag.: sasamarTlo, ganaCeni. Semdegi monawile imeorebs pirveli da meore monawilis mier warmoTqmul sityvebs da amatebs Tavisas. mag.: sasamarTlo, ganaCeni, kanoni da a.S. bolos warmoiqmneba sity-vaTa grZeli rigi.

is, vinc akeTebs xangrZliv pauzas, gadis TamaSidan. imarjvebs is, vinc rCeba bolos da sworad CamoTvlis sityvaTa jaWvs.

TamaSi Caivlis ufro organizebulad, Tu moTamaSeebs dafasTan moviwvevT da erT xazze davayenebT. is, vinc gava TamaSidan, jdeba adgilze. erT-erT moswavles eva-leba dasaxelebuli sityvebis Camowera da Secdomebis dafiqsireba. sasurvelia, rom maswavlebeli am moswavlis gverdiT imyofebodes, radgan amgvarad ufro advilia situaciis kontroli.

didaqtikuri funqciis gasaZliereblad pirveli sityva SeiZleba daasaxelos mas-wavlebelma. Ees SeiZleba iyos rTulad dasamaxsovrebeli termini, xSirad ganmeo-rebisas moswavleebi mas ufro advilad daimaxsovreben.

sityvaTa jaWvi SeiZleba daiweros dafaze, radgan TamaSis monawileebi dafisken zurgiT dganan.

anbani

moswavleebi individualurad an wyvilebSi adgenen sityvaTa CamonaTvals Semdegi instruqciis mixedviT: sityvebi unda daiwyos konkretul asoze da ukavSirdebodes gakveTilis Temas.

davalebis Sesasruleblad moswavleebs garkveuli dro eZlevaT. drois amowurvis Semdeg maswavlebeli adarebs jgufebis siebs da gamoavlens gamarjvebuls. imar-jvebs is, visac yvelaze grZeli sia aqvs, xolo sityvebi mkacrad Seesabameba Temas.

maswavlebeli xmamaRla kiTxulobs klasSi saukeTeso CamonaTvals. danarCenebi avseben sakuTar siebs im sityvebiT, romlebic maT daaviwydaT.

gamoicani termini

TamaSis mTavari monawile (wamyvani) gadis saklaso oTaxidan, klasi ki Caifiqrebs sityvas, romelic Seexeba ganvlil masalas.

amis Semdeg mTavar monawiles kvlav iwveven klasSi – mas klasisaTvis maqsimum aTi kiTxvis dasmis ufleba aqvs, ris Semdegac unda gamoicnos Cafiqrebuli sityva.

kiTxvebze pasuxi SeiZleba iyos `ki, ara, nawilobriv~. kiTxvasa da pasuxs Soris Sualedi ar unda aRematebodes erT wuTs.

Tu aTi kiTxvis dasmis Semdeg wamyvani ver SeZlebs sityvis gamocnobas, mas sxva monawile Secvlis da klasi axal sityvas Caifiqrebs.

wamyvanis Secvlisas klasi asaxelebs Cafiqrebul sityvas.

es saSualebas aZlevs maswavlebels, dainaxos moswavlis logikuri azrovnebis SesaZleblobebi. TamaSi moswavleebs aCvevs kiTxvebis sworad dasmas, pasuxebis Sejerebasa da swori daskvnebis gakeTebas.

30

rekomendacia

turniri

am TamaSisas ori moswavle ejibreba erTmaneTs codnaSi. ganisazRvreba Tema.

pirveli moswavle svams kiTxvas mocemul Temaze, meore – upasuxebs. Tu pasuxi sworia, meore moswavle Tavad svams kiTxvas, romelzedac pirveli monawile pasuxobs.

TamaSi grZeldeba manam, sanam ar gaiJRerebs araswori pasuxi, an moswavle ver SeZlebs Tavisi kiTxvis dasmas.

gamarjvebulia is, vinc bolos upasuxebs sworad, xolo mis mier dasmuli kiTxva swori pasuxis gareSe darCeba.

Tu TamaSi male dasrulda (meore an mesame kiTxvaze), mogebulTan TamaSs agrZelebs sxva moTamaSe.

gaagrZele Txroba

am TamaSSi moswavleebi rig-rigobiT, TiTo winadadebiT cdiloben mouyvnen klass ganvlili masala. erTi iwyebs, xolo meore agrZelebs Txrobas. imarjvebs is, visi winadadebac boloa da romlis mere veravin verafers igonebs.

Ees TamaSi SeiZleba gaiTamaSoT wyvilebSi an klasSi.

me vici xuTi... …

es savarjiSo Zalian hgavs sabavSvo TamaSs – ` me vici xuTi saxeli~.

wamyvani ambobs: `me vici adamianis 5 ufleba~.

sxva moswavleebma unda moifiqron xuTi ufleba da Seadaron wamyvanis Canafiqrs. imarjvebs is moswavle, romelic pirveli daasaxelebs adamianis xuT uflebas.

Semdeg wamyvani asaxelebs axal gamocanas: `me vici 5 kanondarRveva~, ` me vici par-lamentis 5 komiteti~ da a.S.

krosvordi

TamaSSi monawileobs ori adamiani (an mTeli klasi muSaobs wyvilebSi).

saWiroa ujredebiani furceli. cxaddeba dro (vTqvaT, aTi wuTi) da Tema.

pirveli sityva iwereba furclis SuaSi horizontalurad an vertikalurad. is unda exebodes aRniSnul Temas da Sedgebodes aranakleb xuTi asosagan, yvela aso iwereba calke ujraSi. Semdeg moswavleebi rigrigobiT weren axal sityvebs (hori-zontalurad an vertikalurad).

yoveli Cawerili sityvisaTvis – 1 qula.

arsebuli sityvebis yovel gadakveTaze – 2 qula.

gaimarjvebs is, vinc yvelaze met qulas moagrovebs.

31

rekomendacia

kiTxvis strategiebi:

moniSvnebiT wakiTxva

moswavles vaZlevT patara amonarids teqstidan da vTxovT, waikiTxos teqsti Sem-degi moniSvnebiT. SeniSvna (gaafrTxileT moswavle, rom wignSi wera ar SeiZleba).Semdeg imarTeba diskusia, vin ra CaTvala mniSvnelovnad, ratom da a.S.

! - mniSvnelovania, ? - gaugebaria, - es ukve vicodi, ?! - sakamaToa, - es axalia.

diskusia saTauris irgvliv

ras niSnavs es saTauri? risi Tqma unda avtors? savaraudod rasTan eqneba ganxil-ul sakiTxs kavSiri, rogori mkiTxvelisTvis aris gaTvaliswinebuli es amonaridi? moswavleebi msjeloben am kiTxvebis gamoyenebiT.

teqstis wakiTxva monakveTebad

gansaxilveli teqsti daiyofa imden nawilad, ramden gundadac aris dayofili klasi. Semdeg gundebi akeTeben wakiTxulis Sinaarsis prezentacias. SesaZlebelia, agreTve, wakiTxulis Sesaxeb patara esses momzadeba, kiTxvebis formulireba an wakiTxuli teqstis gegmis Sedgena.

sakvanZo sityvebi

dafaze vwerT teqstidan amoRebul 4-5 mniSvnelovan sityvas da am sityvebis gamoy-enebiT vawerinebT moswavleebs patara esses. pirvel rigSi kiTxulobs sakuTar ess-es is, visac survili aqvs, Semdeg ki kiTxulobs is, visac gansxvavebuli azri aqvs gamoTqmuli.

cnebebis analizi

jgufebs vurigebT amonaridebs, sadac cnebebia naxsenebi da viwyebT diskusias am cnebis irgvliv. Semdeg vaZlevT cnebis enciklopediur ganmartebas

moswavleebs vaZlevT amonarids da vavalebT cxrilis Sevsebas Semdegi nimuSis mixedviT

samuSaos dasrulebis Semdeg TiToeuli moswale kiTxulobs, ra amoiwera teqsti-dan da ratom.

teqstis wakiTxva abzacebad

teqsts vkiTxulobT abzacebad. yoveli abzacis Semdeg vyovndebiT da vsvamT kiTx-vas: ra iqneba Semdeg abzacSi?

winadadeba, romelic momewona an mniSvnelovania

Cemi komentari

... ...

32

rekomendacia

rekomendaciebi moswavleTa Sesafaseblad

erovnuli saswavlo gegmis Tanaxmad, yvela saganSi, maT Soris samoqalaqo ganaTle-baSic, moswavlis Sefasebis zogadi mizania swavla-swavlebis xarisxis marTva, rac gulisxmobs swavlis xarisxis gaumjobesebaze zrunvasa da xarisxis kontrols.

moswavlis akademiuri miRwevis Sefaseba unda iyos xSiri da mravalmxrivi; man xeli unda Seuwyos: moswavleTa mravalmxriv ganviTarebas, maTi SesaZleblobebis gamov-lenas, sxvadasxva potencialis mqone moswavleTaTvis Tanabari pirobebis Seqmnas.

imisaTvis, rom SevZloT moswavlis individualuri maxasiaTeblebis gaTvaliswineba Sefasebis procesSi, Sefasebis mravalmxrivi formebi unda gamoviyenoT. (esse/Tx-zuleba, proeqti, zepiri gamosvla/prezentacia, argumentirebuli msjeloba, kvl-eva da sxv.).

ganmsazRvreli da ganmaviTarebeli Sefaseba

samoqalaqo ganaTlebis swavlebisas ori tipis Sefaseba gamoiyeneba – ganmsazRvre-li da ganmaviTarebeli.

ganmsazRvrel SefasebaSi qula iwereba. igi xels uwyobs swavlis xarisxis kontrols da adgens moswavlis miRwevis dones erovnuli saswavlo gegmiT gansazRvrul miznebTan mimarTebaSi.

ganmaviTarebeli Sefasebisas gamoiyeneba iseTi saSualebebi, rogoricaa sityvieri komentari, rCeva-darigeba, dakvirvebis furceli, TviTSefaseba da urTierTSe-faseba da sxv. ganmaviTarebeli Sefaseba akontrolebs TiToeuli moswavlis ganvi-Tarebis dinamikas da xels uwyobs swavlis xarisxis gaumjobesebas.

sqemaze mocemulia ganmaviTarebeli da ganmsazRvreli Sefasebebis ZiriTadi gan-masxvavebeli niSnebi:

Sefasebis aRweriloba ganmaviTarebeli ganmsazRvreli

mizaniswavlis xarisxis gaumjobese-ba; moswavlis ganviTarebis xelSewyoba

swavlis xarisxis gakontroleba; moswavlis miRwevis donis dadgena erovnuli saswavlo gegmiT gan-sazRvrul miznebTan mimarTebaSi; akademiuri moswrebis donis gan-sazRvra.

Sefasebis sagani swavlis procesi swavlis Sedegi

Sefasebis Sedegad miRe-buli gadawyvetileba

winsvlis xelSesawyobad gansxvave-buli aqtivobis SerCeva, swavlebis strategiis Secvla, rCeva-darige-bis micema da sxv.

momdevno etapze (klasSi/safexu-rze) daSveba/ardaSveba

warmatebis kriteriumebis gansazRvra

konkretuli moswavlis winsvlis safuZvelze (sakuTar miRwevebTan mimarTebiT - ra dones flobda, ra dones flobs)

imis safuZvelze, Tu ramdenad mi aR wia standartiT gansazRvrul Sedegebs (yvelasaTvis saerTo, standartiT dadgenil normasTan mimarTebaSi)

Sefasebis saSualebebi

TviT/urTierTSefasebis rubrika; kiTxvari;sityvieri (zepiri/werilobiTi) komentari; unaris ganviTarebis donis aRwera.

qula

33

rekomendacia

moswavlis qulis Semadgeneli komponentebi

erovnuli saswavlo gegmis Tanaxmad, moswavleebi sami ZiriTadi komponentis mixed-viT fasdebian. es komponentebia: a) saSinao davaleba; b) saklaso davaleba; g) Sema-jamebeli davaleba.

Sefasebis samive komponents erTnairi wona aqvs. saSinao da saklaso davalebaTa komponentebSi gamoiyeneba rogorc ganmsazRvreli, aseve ganmaviTarebeli Sefase-ba. Semajamebeli davalebis komponentSi ki aucilebelia ganmsazRvreli Sefasebis gamoyeneba.

meaTe klasSi samoqalaqo ganaTleba iswavleba kviraSi samjer, ori semestris gan-mavlobaSi.Sesabamisad, am saganSi iwereba rogorc semestruli, ise wliuri niSani. samoqalaqo ganaTlebaSi pirveli semestris ganmavlobaSi maswavlebelma unda gam-oiyenos minimum 2, xolo meore semestrSi – minimum sami Semajamebeli davaleba.

qulebis gamoangariSebis wesi

semestruli qulis gamoangariSebisas:

a) moswavlis mier semestris ganmavlobaSi samive komponentSi (saSinao, sakla-so da Semajamebeli) miRebuli qulebis jami unda gaiyos miRebuli qulebis raodenobaze;

b) miRebuli qula unda damrgvaldes mTelis sizustiT (mag., 6.15 mrgvaldeba 6-mde, 7.49 mrgvaldeba 7-mde, 8.5 mrgvaldeba 9-mde);

g) im SemTxvevaSi, Tu moswavles ara aqvs Sesrulebuli yvela Semajamebeli dava-leba, misi semestruli qulis gamosaangariSeblad samive komponentSi miRebu-li qulebis jami unda gaiyos miRebuli qulebisa da Seusrulebeli Semajame-beli davalebebis raodenobis jamze.

wliuri qulis gamoangariSebisas:

a) sagnis wliuri qulis gamosaangariSeblad sagnis semestruli qulebis jami unda gaiyos orze;

b) sagnis wliuri qula mrgvaldeba mTelis sizustiT (mag., 7.25 mrgvaldeba 7-mde, 4.49 mrgvaldeba 4-mde, 9.5 mrgvaldeba 10-mde);

g) Tu saskolo saswavlo gegma iTvaliswinebs wliuri gamocdis Catarebas da gansazRvrulia, rom am gamocdis qulac aisaxeba wliur qulaze, maSin sagnis wliuri qula sami (ori – sagnis semestruli da erTi – gamocdis) qulis saSu-alo ariTmetikulia (damrgvalebuli mTelis sizustiT).

ras gulisxmobs moswavleTa Sefaseba komponentebis mixedviT?

mimdinare Sefaseba gulisxmobs moswavleTa periodul Sefasebas kompnentebis mixedviT. TiToeuli komponenti, Tavis mxriv, kompleqsuria – igi moswavleTa cod-nis, sxva dasxva unar-Cvevis Sefasebasa da mravali niuansis gaTvaliswinebas moiTx-ovs.

cxrilSi, romelsac qvemoT gTavazobT, Tavmoyrilia informacia imis Sesaxeb, Tu ras unda davakvirdeT moswavleTa Sefasebisas komponentebis mixedviT, romeli me-Todebis/saxelmZRvanelos struqturuli elementebis gamoyenebaa mizanSewonili TiToeuli komponentis mixedviT niSnis dawerisas. sqemaSi, aseve, integrirebulia erovnuli saswavlo gegmis moTxovnebi TiToeuli komponentis SefasebisaTvis.

34

rekomendacia

saxelmZRvanelos struqturuli elementebi, Sefasebis komponentebi da Se-fasebis aspeqtebi:

saSinao davaleba

saklaso davaleba

Semajamebeli davaleba

saxelmZRvanelos struqturuli elementebi

davaleba

praqtikumi

situaciuri amocana

debatebi

kvleva

proeqti

rubrika `imsjeleT~

Sefasebis aspeqtebi

Teoriuli masalis codna (terminebis gamoyeneba da ganmarteba)

problemis gaazreba

damokidebulebis gamoxatva

msjeloba da analizi

komunikacia

swavla

TanamSromloba

monawileoba/CarTuloba/mondomeba

SemoqmedebiToba

garemoze pasuxismgebloba da zrunva

TvalsaCinoebebis Seqmna da gamoyeneba

jgufuri muSaoba

aqtiuri mosmena

prezentacia

kritikuli azrovneba

reglamentis dacva

kvleva

proeqtebis marTva

debatebis warmoeba

kritikul pirobebSi codnisa da unar-Cvevebis gamomJRavneba

35

rekomendacia

rogor SevafasoT moswavle komponentebis mixedviT?

ZiriTadi komponentebi, romelTa mixedviT vafasebT moswavles sakmaod zogadia, maSin rodesac Sefasebis aTbaliani sistema moswavlis zust Sefasebas gulisxmobs.

erT-erT instruments, romelic warmatebiT gamoiyeneba moswavleTa Sefasebisas kompleqsuri komponentebis mixedviT, ewodeba `rubrikebi~.

rubrikebis saSualebiT vafasebT ara mxolod codnas, aramed codnis gamoyenebis unars, vakvirdebiT realur saklaso da klasgareSe procesebs, romlebSic monaw-ileobs moswavle.

rubrikis Semadgeneli nawilebia: Sefasebis kriteriumebi, anu idealuri maCvene-blebi TiTouli komponentisaTvis da Sefasebis skala. moswavle fasdeba TiToul kriteriumTan mimarTebaSi, Semdeg ki maswavlebels gamohyavs saSualo qula miRe-buli qulebisagan. (qulebi jamdeba da iyofa qulebis raodenobaze).

rubrikebis mixedviT Sefaseba swavlebis da swavlis procesis nawilia, moswavleebi Tavadac arian CarTulni SefasebaSi _ afaseben sakuTar Tavsa da Tanaklaselebs mkafiod Camoyalibebuli da SeTanxmebuli kriteriumebis mixedviT. rubrikebTan muSaobis garkveuli gamocdilebis SeZenis Semdeg, isini Tavadac SeZleben Sefasebis instrumentebis Seqmnasa da daxvewas.

Tu moswavlem icis, ra kriteriumebiT afaseben, swavlis procesi xdeba ufro foku-sirebuli da mizanmimarTuli.

rubrikebis meTodis gamoyenebas aqvs Semdegi upiratesobebi:

Sefaseba ufro obieqturia da mizanmimarTuli;

ubiZgebs maswavlebels, daakonkretos da daxvewos Sefasebis kriteriumebi;

miuTiTebs moswavles, Tu rogor, ra kriteriumebis mixedviT moxdeba misi Sefaseba;

exmareba moswavles TviTSefasebasa da Tanaklaselebis SefasebaSi;

gTavazobT ramdenime rubrikis nimuSs komponentebis mixedviT, gaacaniT isini moswavleebs, SegiZliaT SeitanoT maTSi Sesworebebi sakuTari gamocdilebisa da moswavleTa SeniSvnebis safuZvelze.

36

rekomendacia

rogor gamoviyenoT rubrikebi?

rubrikebis mixedviT TiToeuli moswavlis Sefaseba sakmaod xangrZlivi da Sromatevadi procesia.

imisaTvis rom gaiadviloT amocana, SegiZliaT gaiTvaliswinoT Semdegi rCevebi:

rubrikebis mixedviT TiTouli moswavlis moswrebis detaluri analizi SegiZliaT ganaxorcieloT kviraSi erTxel, rodesac ukve xelT geqnebaT sakmao informacia.

sasurvelia, rom gakveTilze gqondeT rubrikebis asli, romelzec gaakeTebT Canawerebs. (ubralod CainiSnavT cxrilSi moswavleTa saxelebs).

daixmareT moswavleebi – aucileblad gaacaniT maT Sefasebis instrumentebi, gaiTvaliswineT maTi SeniSvnebi. sasurvelia, rom kviraSi erTxel (Sin an gakveTil-ze) moswavlemac moaxdinos TviTSefaseba rubrikebis mixedviT da CagabaroT Sevsebuli Sefasebis instrumenti. (SeadareT Tqveni Sefaseba moswavlis TviTSefasebas – Seusabamobis SemTxvevaSi moswavlesTan erTad ganixileT sadao punqtebi).

rubrikebis gamoyenebiT SegiZliaT klasTan erTad SeafasoT jgufuri samuSao, an es Tavad moswavleebs daavaloT. kidev erTi meTodi, romelic gagiadvilebT Sefasebas – erT gakveTilze ramdenime moswavles daakvirdiT (magaliTad, xuT moswavles), Semdeg gakveTilze – meore jgufs da a.S.

aucilebeli ar aris moswavlis Sefaseba rubrikebSi miTiTebuli yvela kriteriu-mis mixedviT. Tu konkretuli kriteriumi ar Seesabameba konkretul davalebas, an ar gaqvT Sesabamisi informacia, SegiZliaT gamotovoT. aseve, survilisamebr, SegiZliaT daamatoT rubrikebs axali kriteriumebi.

rubrikebis gamoyeneba Semajamebeli davalebebisaTvis aucilebelia. aseve, mniS-nelovania mivuTiToT, Tu standartis romeli punqtis Sesafaseblad viyenebT am rubrikas.

37

rekomendacia

rubrikebis nimuSebi Semajamebeli davalebebisaTvis: proeqti

saboloo qula 10 balian skalaze = jamuri qula yvela kriteriumSi X 10 : 21

kriteriumi 1 – dabali 2 – saSualo 3 – maRali

problemis analizi

problema ar aris formulirebuli, ar aris gamoyenebuli in-formaciis sxvadsxva wyaro.

problemis formulire-ba bundovania, wyaroebi mwiria an ararelevan-turi.

problemis formulire-ba mkafioa, eyrdnoba mravalmxriv wyaroebs da gadamowmebad, relevan-tur faqtebs.

miznebis ierarqia

miznebi arasrulad aris formulirebu-li, logikuri kavSiri miznebis ierarqiaSi mniSvnelonvad dar-Rveulia.

miznebi arasrulad aris formulirebuli da/an logikuri kavSiri miznebis ierarqiaSi naw-ilobriv darRveulia.

miznebi aris Camoyal-ibebuli srulad (samive donisaTvis – miznebi, amocanebi, ganxor-cielebis gzebi) da logikur urTierTkav-SirSia erTmaneTTan.

saproeqto ganacxadis realis-turoba

proeqtis ganx-orcieleba war-moudgenelia dasaxul vadebSi, biujeti da resursebi arasworad aris ganawilebuli.

proeqtis ganxorciele-ba rTulia dasaxul vadebSi, biujeti da resursebi SeiZleba ganawildes ufro efeq-turad.

proeqtis vadebi da biu-jeti realisturia, re-susebi efeqturad aris ganawilebuli.

Tanam-Sromloba sxvadasxva dainterese-bul mxaree-bTan

proeqtSi ar Cans sxvadasxva dain-teresebul mxaree-bTan TanamSromlobis mcdeloba.

dainteresebuli mx-areebi epizodurad ar-ian CarTulni proeqtSi, maTi monawileoba piro-biTia an roli araswo-radaa SerCeuli.

dainteresebuli mxareebi aqtiurad arian CarTul-ni proeqtis sxvadasxva etapze (dagegmva, ganxor-cieleba, monitoringi), rolebi da funqciebi sworad aris SerCeuli.

motivacia, jgufuri muSaoba

jgufSi rolebi araefeqturadaa gan-wilebuli an saerTod ar aris ganawile-buli. jgufi nakle-bad motivirebulia proeqtis Sesasrule-blad.

jgufSi rolebi met-naklebad mkafiod da efeqturadaa ga-nawilebuli, jgufis wevrebi met-naklebad motivirebulni arian proeqtis Sesasrule-blad.

jgufSi rolebi mkafiod da efeqturadaa ganaw-ilebuli, jgufis wevrebi avlenen motivacias da interess proeqtis mi-marT.

Se moq me de-bi To ba

mcire SemoqmedebiTi energiis danaxarji jgufis mxridan.

zogjer Cans jgufis originaluri azrebi.

Cans jgufis origi-naloba, ideebis siaxle da Taviseburi xedva.

Sedegebis analizi

proeqtis Sedegebis analizi zedapirulia an saerTod ar aris.

proeqtis Sedege-bis analizi subieq-turia, ar eyrdnoba mravalmxriv wyaroebs.

proeqtis Sedegebis analizi siRrmiseulia, eyrdnoba mravalmxriv wyaros, gaanalizebulia proeqtis rogorc Zlieri, ise susti mxareebi.

38

rekomendacia

rubrikebis nimuSebi Semajamebeli davalebebisaTvis: kvleva

saboloo qula 10-balian skalaze = jamuri qula yvela kriteriumSi X 10 : 15


miznis for-mulireba

mizani formulirebuli ar aris an abstraqtulia, bundovania, ararealu-ria (anu am kvleviT ver miiRweva).

mizani formulire-bulia, Tumca araa mkafiod struqtur-irebuli anu moicavs ramdenime mizans; anda mizani srulad ver miiRweva am kvleviT.

mizani formulirebulia mkafiod, realuria da am kvleviT miRwevadi.

kvlevis meTodebi

kvlevis meTod(eb)i ar aris SerCeuli an SerCeu-lia ekleqturad, am me-TodebiT kvlevis miznis miRweva SeuZlebelia.

kvlevis meTod(eb)i SerCeulia ise, rom isini srulad ver uzrunvelyofs kvle-vis miznis miRwevas.

kvlevis meTod(eb)i SerCeulia sworad, maTi gamoyenebiT SesaZle-belia kvlevis miznis miRweva.

kvlevis instrumen-tebi

kvlevis instrument(eb)i ar aris Seqmnili an Seqmnilia ekleqturi Sinaarsisa, ar Seesabameba kvlevis mizans an/da me-Tods; instrumentebi ver uzrunvelyofs kvlevis meTodis efeqturobas.

kvlevis instru-mentebi Seqmnilia, magram forma an Sinaarsi dauxvewavia, am instrument(eb)iT kvlevis meTodi ver iqneba maRalefeq-turi.

kvlevis instrument(eb)i Seqmnilia gamarTuli SinaarsiTa da formiT, maTi meSveobiT kvlevis meTodi efeqturad iqneba gamoyenebuli.

daskvna daskvna ar aris an ar gamomdinareobs kvlevis Sedegebidan an aSkarad winaaRmdegobrivia an calsaxad subieqtur Sefasebebs Seicavs.

daskvna srulad ar asaxavs kvlevis Sedegs an SeimCneva subieqturi Sefase-bebi an arasakmarisad struqturirebulia.

daskvna kargad aris struqturirebuli, aris kvlevis Sedegebis Se-sabamisi da mis logikur dasrulebas warmoad-gens, srulad asaxavs kvlevis Sedegebs da Tavisufalia subieqturi Sefasebebisgan.

prezentacia ar aris momzadebuli an saerTod ar gamoiyeneba TvalsaCinoebebi an as-cda daskvnis Sinaarss.

TvalsaCinoebebi mwiria, srulad ar gadmocemula daskvnis Sinaarsi.

gamoiyeneba mkafio Tval-saCinoebani, prezentacia srulad moicavs daskvnis Sinaarss.

39

rekomendacia

rubrikebis nimuSebi Semajamebeli davalebebisaTvis: debatebi

saboloo qula 10-balian skalaze = jamuri qula yvela kriteriumSi X 10 : 15


wyaroebTan muSaoba

wyaroebi gamoyenebuli ar aris an saerTod ar Seesabameba debatebis rezolucias.

wyaroebi sustad aris gamoyenebuli: yov-elmxrivad ar aris moZiebuli informacia.

wyaroebi maqsimalu-rad aris gamoyenebu-li, moZiebuli infor-macia maqsimalurad yovelmxrivia da aqtualuria debatebis rezoluciisTvis.

reglamen-tis dacva

reglamenti sistematu-rad irRveva: drois gadaWarbeba an arasruli gamoyeneba, oponentis Seuracxyofa (m/S ciniz-mi, ironia).

SeniSneba reglamentis darCvevis calkeuli SemTxvevebi.

reglamenti maqsi-malurad aris daculi: dro gamoiyeneba zus-tad, ar xdeba oponen-tis Seuracxyofa.

argumenta-cia

arumentacia ar aris Camoyalibebuli an ar pasuxobs rezolucias.

argumentacia sustad aris struqturire-buli, SeimCneva misi calkeuli nawilebis rezoluciisgan acdena.

argumentacia kar-gad aris struqtur-irebuli, arsebiTad mTlianad pasuxobs rezolucias.

jgufuri muSaoba

rolebis an samuSaos dan-awileba jgufis wevrebs Soris ar momxdara; anda jgufis wevr(eb)i aris funqciis gareSe an fun-qcia aris Semsruleblis gareSe.

rolebi da samuSao ganawilebulia, Tumca SeiniSneba erTmaneTis funqciebSi SeWra.

rolebi da samuSao mkafiodaa ganawile-buli, erTmaneTis funqciebSi SeWra ar SeiniSneba.

prezentacia fragmentirebulia (wydeba xolme), ar gamoi-yeneba TvalsaCinoeba, ar gamoiyeneba oratoruli xerxebi (intonacia, Jest-ebi, pauza da misT.).

monotonuria, mwirad an gadametebulad (arabunebrivad) aris gamoyenebuli oratoruli xerxebi (intonacia, Jestebi, pauza da misT.). mwiria TvalsaCinoebebi (xarisxobrivad).

struqturirebulia, mkafio, efeqturad gamoiyeneba oratoru-li xerxebi (intona-cia, Jestebi, pauza da misT.). gamoyenebulia mkafio TvalsaCinoe-bebi.

40

gakveTilebis gegma

standartuli gakveTilis nimuSebi:35. efeqturi komunikacia

(1 sagakveTilo saaTi)

gakveTilis miznebi:

codna: moswavle iTvisebs axal cnebebs: komunikacia, aqtiuri mosmena, CamoTvlis komunikaciis (informaciis gacvlis) etapebs.

damokidebulebebi: moswavle acnobierebs, rom informaciis gacvla ormxrivi procesia, romelsac Tavisi wesebi aqvs. am wesebis dacva saWiroa rogorc msmeneli-saTvis, ise mosaubrisaTvis.

unar-Cvevebi: moswavle iZens efeqturi komunikaciis, aqtiuri mosmenis unar-Cvevebs.

gakveTilis gegma:

ganmarteba – 5 wT

situaciuri amocana – 20wT

Sedegebis Sejameba – 10wT

prezentacia – 10 wT

gakveTilis msvleloba:

ganmarteba

gaacaniT moswavleebs gakveTilis Tema – dRes Cven visaubrebT informaciis gacv-lis procesze. aqvs Tu ara informaciis gacvlis process Tavisi wesebi da ra wese-bia es?

situaciuri amocana

gamoiZaxeT dafasTan 7 moxalise, romlebsac surT TamaSSi monawileobis miReba. sTxoveT eqvs maTgans, ramdenime wuTiT datovon saklaso oTaxi. swrafad waukiTx-eT darCenil moTamaSes Semdegi Sinaarsis baraTi:

`batoni amirani, fizikis maswavlebeli, gaemgzavra mivlinebaSi aparaturis Camo-satanad, man gvTxova gadmogveca, rom Sualeduri testireba meqanikaSi Catardeba xval, paraskevs, 12 saaTze, xolo zogadi testireba fizikaSi gadaideba orSaba-TisTvis da Sedgeba dilas III sarTulze, 28-e kabinetSi~.

moTamaSem unda gadasces mosmenili Tanaklasels, romelic axla Semova klasSi. (in-formaciis dazusteba da kiTxvebis dasma ar SeiZleba).

moiwvieT klasSi meore moTamaSe, romelic moismens baraTis Sinaars pirveli moTa-maSisagan (masac ar aqvs kiTxvebis dasmis ufleba). Semdeg moiwvieT mesame moTamaSe, romelic moismens baraTis Sinaarss meorisagan da a.S. amave wesiT baraTis Sinaarsi unda gadaeces sxva moTamaSeebsac.

klasi am SemTxvevaSi damkvirveblis rols asrulebs. maT ar aqvT TamaSis msvlel-

41

gakveTilebis gegma

obis dros komentaris gakeTebis ufleba. Cveulebriv, es savarjiSo mxiarulad mimdinareobs, radgan moTamaSeebi baraTis Sinaarsis gadacemisas bevr sasacilo Secdomas uSveben. maT ar aqvT informaciis dazustebis SesaZlebloba, ris gamoc baraTis Sinaarsi nel-nela icvleba. msmenelTa jaWvis bolo, meSvide monawile, da-faze dawers mosmenils.

Sejameba

daabruneT moTamaSeebi merxebTan da gadawereT baraTis sawyisi varianti dafaze.

SeadareT ori teqsti.

dasviT savarjiSos bolos mocemuli sadiskusio kiTxvebi.

moswavleebis daxmarebiT daajgufeT Secdomebi savarjiSos bolos mocemul cxrilSi.

maswavleblis prezentacia

auxseniT moswavleebs informaciis gacvlis sqema.

gaacaniT moswavleebs ramdenime martivi wesi moswavlis wignidan, romelic unda daicvas msmenelma da mosaubrem, imisaTvis rom sawyisi informacia ar damaxinjdes.

magaliTad: informacia ar unda iyos Zalian grZeli, ar Seicavdes bundovani Si-naarsis sityvebs, romlebSic sxvadasxva adamianma sxvadasxva Sinaarsi SeiZleba moi-azros (mag.: ucxo ena – zogs SeiZleba inglisuri egonos, zogs_ franguli).

msmenels unda hqondes kiTxvebis dasmisa da informaciis gadamowmebis SesaZle-bloba, rasac aqtiuri mosmena ewodeba.

saSiano davaleba:

sTxoveT moswavleebs, Sin waikiTxon Teoriuli masala komunikaciis sxva wesebis Sesaxeb moswavlis wignidan da Seasrulon savarjiSoebi.

42

gakveTilebis gegma



gakveTilisM miznebi:

am gakveTilze moswavleebi SeZleben:

ganasxvavon saxelmwifoebi marTva-gamgeobis formis mixedviT;

imsjelon sxvadasxva saxelmwifoebSi centraluri xelisuflebisa da adg-ilobrivi organoebis damokidebulebaze;

imsjelon politikuri reJimis Sesaxeb;

ganiviTaron SedarebiTi analizisa da prezentaciis unari.

gakveTilis gegma:

ganmarteba - 10 wuTi;

jgufuri muSaoba – 10 wuTi;

prezentacia – 5 wuTi

ganmarteba – 5 wuTi

gonebrivi ieriSi - 5 wuTi

ganmarteba - 5

gakveTilis Sejameba - 5 wuTi.

gakveTilis msvleloba:

ganmarteba

ganmarteT marTva-gamgeobis formis mixedviT saxelmwifoTa dayofa – monarqiebad da respublikebad, maTi damaxasiaTebeli niSnebi.

meti TvalsaCinoebisTvis dafaze SegiZliaT daxazoT Semdegi sqema:

saxelmwifo

monarqia respublika

SezRuduli SeuzRudavi saprezidento saparlamenti

jgufuri muSaoba

dayaviT moswavleebi 2 jgufad, romelTaganac erTi jgufis muSaoba mimarTuli iqneba monarqiaze, meore jgufis muSaoba – respublikaze.

TiToeulma jgufma pasuxis unda gasces Semdeg SekiTxvebs:

saxelmwifos marTva-gamgeobis formidan gamomdinare:

1. vin marTavs qveyanas da rogor xdeba xelisuflebis gadacema?

2. Zalaufleba rogor aris ganawilebuli?

43

gakveTilebis gegma

TiToeulma jgufma unda airCios warmomadgeneli, romelic klass gaacnobs jgu-fis muSaobis Sedegebs.

prezentacia

ganmarteT saxelmwifos mowyobis mixedviT martivi anu unitaruli da rTuli anu federaciuli an konfederaciuli saxelmwifoebis Taviseburebebi.

gonebrivi ieriSi sTxoveT moswavleebs geografiasa da istoriaSi miRebuli codnis safuZvelze daasaxelon unitaruli, federaciuli da konfederaciuli saxelmwifoebi.

ganmarteba

gamarteT politikuri reJimis arsi, demokratiuli da arademokratiuli saxelm-wofoebis ZiriTadi niSnebi.

Sejameba

SeajameT gakveTili da hkiTxeT moswavleebs, ra gaiges axali gakveTilze da raSi gamoadgebaT miRebuli codna. gaacaniT saSinao davaleba.

praqtikumis nimuSebi:17. praqtikumi: SromiTi xelSekruleba


praqtikumis miznebi da amocanebi:

SromiTi xelSekrulebis, rogorc SromiTi urTierTobis umTavresi dokumentis Sinaarsze warmodgenis Seqmna da misi Sedgenisas ormxrivi interesebis gaTval-iswineba.

am gakveTilze moswavleebi SeZleben:

gansazRvron is sakiTxebi, romelTa gaTvaliswinebac aucilebelia SromiT xelSekrulebaSi;

iswavlon orive mxaris interesebis gaTvaliswineba xelSekrulebaSi.

praqtikumis gegma:

praqtikumis miznis axsna, mokle instruqcia da jgufebad dayofa – 10 wuTi;

muSaoba jgufebSi – 15 wuTi;

jgufebis namuSevrebis prezentacia – 10 wuTi („damsaqmeblebi~ da „dasaqmebulebi~ 5-5 wuTi);

jgufebis namuSevrebis Serwymis gziT erTiani „xelSekrulebis~ Camoyal-ibeba (SegiZliaT dafaze) – 10 wuTi.

44

gakveTilebis gegma

praqtikumis msvleloba:

1. auxseniT moswavleebs praqtikumis arsi moswavlis wignSi arsebuli masalis Sesabamisad.

2. maTi survilisamebr dayaviT moswavleebi or jgufad – „damsaqmeblebi~ da „dasaqmebulebi~.

3. jgufebSi muSaobisas yuradReba gaamaxvilebineT moswavleebs iseT sakiTx-ebze, rogoricaa samuSao grafiki, samuSaos xarisxiani Sesruleba, Sromis anazRaureba da misi gacemis wesi, SeTanxmebulze meti samuSaos Sesruleba (e.w. zeganakveTuri samuSao), Svebuleba, pasuxismgeblobisa da waxalisebis RonisZiebebi, damsaqmeblis pasuxismgebloba mis mier dasaqmebulis uflebe-bis darRvevis SemTxvevaSi.

4. jgufebma prezentacia moaxdinon mokled, Tezisebis saxiT.

5. namuSevrebis Serwymisas yuradReba gaamaxvileT iseT SemTxvevebze, roca erTi da igive sakiTxi jgufebs sxvadasxvagvarad aqvT Camoyalibebuli. daasabuTe-bineT moswavleebs maTi poziciebi. waaxaliseT jgufebs Soris molaparakeba gansxvavebulad danaxuli pirobebis Sesaxeb.

SeniSvna:

Tu moswavleebi did dainteresebas gamoiCenen sakiTxisadmi, didi albaToba ar-sebobs imisa, rom praqtikumisTvis erTi gakveTili ar geyoT. aseT SemTxvevaSi SegiZliaT, namuSevrebis prezentacia da Serwyma (an mxolod Serwyma) momdevno gakveTilze gaakeToT.



praqtikumis miznebi:

am praqtikumis mizania, moswavleebma praqtikaSi ganamtkicon efeqturi komunikaci-is, aqtiuri mosmenis unar-Cvevebi. es gakveTili agreTve isaxavs miznad, waaxalisos moswavleebSi msjeloba maTTvis aqtualur sakiTxebze.

saWiro masala: baraTebi ZiriTadi terminebiT: komunikacia, aqtiuri mosmena, Se-jameba, waxaliseba, dazusteba, perifrazireba, subieqturi realoba.

pratqikumis gegma:

instrqucia, Teoriuli masalis gaxseneba – 10 wuTi

dialogebis gaTamaSeba – 25 wuTi

Sejameba – 10 wuTi

pratqikumis msvleloba:

instruqcia, Teoriuli masalis gameoreba

sanam praqtikuli savarjiSoebis Sesrulebas SeudgebodeT, gadaimeoreT klasSi

45

gakveTilebis gegma

Teoriuli masala komunikaciis Sesaxeb. daurigeT ramdenime moswavles baraTebi ZiriTadi terminebiT da sTxoveT, auxsnan am terminebis mniSvneloba klass.

uTxariT moswavleebs, rom axla gaiTamaSebT klasSi ramdenime dialogs aqtiuri mosmenis teqnikis gamoyenebiT. ganumarteT moswavleebs, ra aris dialogi.

moswavleebTan erTad SearCieT sami Tema dialogisaTvis da dawereT dafaze. (SegiZliaT SearCioT Tema moswvlis wignidan). klasi damkvirveblis rols Seas-rulebs. daavaleT moswavleebs, yuradRebiT moisminon TiToeuli dialogi da Cain-iSnon, ramdenad xSirad iyenebs TiToeuli wyvili aqtiuri mosmenis meTodebs.

dialogebis gaTamaSeba

rig-rigobiT moiwvieT dafasTan ramdenime wyvili, romelic gaiTamaSebs dialogs. TiToeuli dialogis gaTamaSebas 5 wuTi dauTmeT.

Sejameba

ganixileT klasSi mosmenili dialogebi. gamoavlineT gamarjvebuli wyvili.

89-90. praqtikumi sasamarTlo procesis imitacia


praqtikumis miznebi:

praqtikumis mizania Rirsebisa da pativis dacvis samarTlebrivi saSualebebis gac-noba. am gakveTilze moswavleebi SeZleben: imsjelon pativisa da Rirsebis dacvis samarTlebriv saSualebebze; ganiviTaron gunduri muSaobis, kamaTisa da prezent-aciis unar-Cvevebi; gamoiyenon praqtikaSi miRebuli codna;

I gakveTilis gegma:

ganmarteba – 5 wuTi;

kazusis gacnoba _ 10 wuTi;

rolebis ganawileba _ 10 wuTi;


gakveTilis Sejameba – 5 wuTi.

46

gakveTilebis gegma

praqtikumis msvleloba: I gakveTili

ganumarteT moswavleebs, rom imitirebul sasamarTlo process daeTmoba ori gakveTili. masalebis gacnobisa da Seswavlis Semdeg Catardeba imitirebuli sasa-marTlo procesi.

moswavleebs gaacaniT kazusi, imitirebul sasamarTlo procesze gamosayenebeli ZiriTadi wesebi (masala ixileT moswavlis wignSi).

baraTebze dawereT procesSi monawile mxareTa vinaoba da moswavleebs sTxoveT, airCion baraTebi.

ganmarteT procesis monawile TiToeuli mxaris funqcia.

mosarCelis mxardamWerma gundma (mosarCele, misi advokatebi) unda daamtkicos sasarCelo moTxovna.

mopasuxis mxardamWerTa gundma (mopasuxe da misi advokatebi) unda daamtkicos, rom mosarCelis moTxovna usafuZvloa.

sasamarTlo (sasamarTlos sxdomis Tavmjdomare, mosamarTleebi, sasamarTlos sxdomis mdivani) – ismens mxareTa pozicias, afasebs maT argumentebs da adgens gadawyvetilebas. sasamarTlos ganaCeni unda iyos kanonieri, dasabuTebuli da sa-marTliani.

moswavleebs gaacaniT sasamarTlos mTavari sxdomis mimdinareoba. gaarkvieT, xom ar aris raime bundovani. hkiTxeT moswavleebs:

– ramdenad sainteresoa am saqmis ganxilva?

– ramdenad moswonT sakuTari roli da romeli rolis Sesrulebas isurvebdnen?

daavaleT moemzadon Semdegi gakveTilisTvis.

II gakveTilis gegma:

imitirebuli sasamarTlo procesi – 40 wuTi

gakveTilis Sejameba – 5 wuTi

II gakveTili:

sasamarTlo (mosamarTleebi) Semodis sxdomis darbazSi. sasamarTlos sxdomis Tavmjdomare xsnis sasamarTlos mTavar sxdomas da acxadebs, romeli saqme ganix-ileba.

sasamarTlos sxdomis mdivani moaxsenebs sasamarTlos, Tu vin gamocxadda gansax-ilvel saqmeze mowveul pirTagan.

47

gakveTilebis gegma

mxareebi, warmomadgenlebi, agreTve sasamarTlos darbazSi myofi yvela moqalaqe valdebulia, daicvas siCume da daemorCilos mosamarTlis gankargulebas. pirebs, romlebic arRveven wesrigs, Tavjdomare aZlevs gafrTxilebas. daumorCileblo-bis SemTxvevaSi igi aZevebs maT darbazidan da agrZelebs saqmis ganxilvas.

pirvelad sasamarTlo moismens mosarCelis axsna-ganmartebas. kerZod, rogoria maTi moTxovna, ra garemoebebs emyareba igi, riT adasturebs am garemoebebs, xom ar surs saqmis morigebiT dasruleba da sxva.

Semdeg sasamarTlo moismens mopasuxis axsna-ganmartebas. kerZod, rogoria misi po-zicia, xom ar cnobs sarCels an xom ar surs saqmis morigebiT dasruleba da sxva.

axsna-ganmartebis Semdeg, sasamarTlos nebarTviT, TiToeul mxares SeuZlia, SekiTxvebi dausvas mowinaaRmdege mxares da mis warmomadgenels. Tu SekiTxva uadg-iloa an Seuferebelia da ar emsaxureba saqmis garemoebebis gamokvlevasa da dadge-nas, sasamarTlos, mxareTa TxovniT an sakuTari iniciativiT, SeuZlia moxsnas es SekiTxva.

mosamarTleebs Tavmjdomaris nebarTviT SeuZliaT SekiTxvebi dausvan mxareebs.

paeqroba Sedgeba mxareebisa da maTi warmomadgenlebis sityvebisagan. pirvelad gamodian mosarCele da misi warmomadgenlebi, Semdeg mopasuxe da misi warmomadgen-lebi.

mas Semdeg, rac paeqrobis yvela monawile warmoTqvams sityvas, maT SeuZliaT xelme-ored gamovidnen warmoTqmul sityvasTan dakavSirebiT. ukanaskneli replikis ufleba yovelTvis ekuTvnis mopasuxes da mis warmomadgenels.

mxareTa paeqrobis Semdeg sasamarTlo gadis gadawyvetilebis misaRebad, ris Ses-axebac ucxadebs sxdomis darbazSi damswre pirebs.

sasamarTlo gamodis gadawyvetilebis gamosacxadeblad, romelsac mTeli darbazi fexze amdgari ismens.

gadawyvetilebis gamotanamde hkiTxeT mxareebs:

– Tqveni azriT, ra gadawyvetilebas gamoitans sasamarTlo?

– kmayofili xarT Tu ara sasamarTlo procesiT?

sasamarTlos mier gadawyvetilebis gamocxadebis Semdeg SeajameT gakveTili. hkiTxeT moswavleebs: – ra azris xarT gamotanil gadawyvetilebaze? ra SeniSvnebi aqvT mxareebs sasamarTlos obieqturobasTan dakavSirebiT? Tqveni azriT, ramde-nad samarTliania sasamarTlos gadawyvetileba?

48

gakveTilebis gegma

Ddebatebi, kvleva da proeqti33-34 debatebi: moqalaqeTa socialuri dacva saxelmwifos valdebulebaa!


debatebis kontr-rezoluciaa: „socialuri dacva upirvelesad sazogadoebis sazrunavia!~

debatebis miznebi:

socialuri dacvis saxelmwifo da kerZo saSualebebis dadebiTi da uaryofiTi mx-areebis Seswavla

debatebis amocanebi:

am debatebze moswavleebi SeZleben:

informaciis moZiebas socialuri dacvis saxelmwifo da kerZo saSualebe-bis Sesaxeb;

saxelmwifosa da kerZo seqtoris socialur valdebulebaTa farglebis Sesaxeb poziciis Camoyalibebas;

socialuri dacvis saxelmwifo da kerZo saSualebebis praqtikuli gamoy-enebis gamoxatulebebis Seswavlas;

socialuri dacvis saxelmwifo da kerZo saSualebebis gamoyenebis arealis Sesaxeb warmodgenis Seqmnas.

I gakveTilis gegma:

debatebis miznis da rezoluciebis gacnoba, debatebis wesebis Sexseneba – 10 wuTi;

moswavleTa dayofa jgufebad, jgufebs SigniT rolebis ganawileba – 15 wuTi;

muSaoba jgufebSi: debatebisTvis informaciis moZiebis dagegmva, pozicie-bis winaswari monaxazebis momzadeba, SesaZlebelia mcire repeticiac momav-ali debatebisTvis; – 20 wuTi;


momzadeba debatebisTvis: saorganizacio da teqnikuri sakiTxebi – 5 wuTi;

debatebi – 25 wuTi;

debatebis Sejameba – 15 wuTi.

49

gakveTilebis gegma

gakveTilebis msvleloba:

1. ganumarteT moswavleebs debatebis mizani da Temis aqtualoba, uTxariT kon-tr-rezolucia, mokled SeaxseneT debatebis wesebi;

2. daexmareT moswavleebs jgufebad dayofasa da rolebis danawilebaSi;

3. daexmareT jgufebs, sworad da realisturad dagegmon debatebisTvis saWiro informaciis mopoveba. daexmareT informaciis wyaroebis moZiebaSi.

4. meore gakveTilze uxelmZRvaneleT debatebis process, yuradReba miaqcieT reglamentis dacvas da Sefasebis sxva kriteriumebs.

5. debatebis dasrulebis Semdeg saerTo msjelobiT SeajameT Sedegebi, oRond ara Sefasebis, aramed Sinaarsobrivi daskvnebis mxriv: yuradReba gaamaxvileT debatebis procesSi gamovlenil mTavar uTanxmoebebze da aseve sakiTxebze, romlebzec mxareTa poziciebi daemTxva. yuradReba gaamaxvileT orive po-ziciis Zlier da sust mxareebze (ara mxolod debatebis teqnikis, aramed Ta-vad sakiTxebis Sinaarsobrivi kuTxiT).


kvlevis miznebi

sxvadasxva socialuri jgufebis mier arCevnebze arCevanis gakeTebis kriteriume-bis kvleva.

kvlevis amocanebi

kvlevis Sedegad moswavleebi SeZleben:

arCevnebze arCevanis gakeTebis gavrcelebul kriteriumebze warmodgenis Seqmnas;

zemoaRniSnuli kriteriumebis Sesaxeb msjelobas;

zemoaRniSnuli kriteriumebisadmi sxvadasxva socialuri jgufebis damok-idebulebebis analizs;

I gakveTilis gegma:

kvlevis miznisa da meTodebis ganmarteba moswavleebisaTvis – 5 wuTi;

kvlevis strategiebis (ix. qvemoT) SerCeva moswavleebTan erTad – 10 wuTi;

moswavleTa dayofa jgufebad – 10 wuTi;

muSaoba jgufebSi an erToblivi saklaso muSaoba kvlevis konkretuli miznebis, meTodebis, instrumentebis SesamuSaveblad (imis mixedviT, rome-li strategia iqna arCeuli) – 20 wuTi;

50

gakveTilebis gegma

I gakveTilis msvleloba:

1. ganumarteT moswavleebs kvlevis mizani, mokled SeaxseneT kvlevis instruq-cia.

2. SegiZliaT SearCioT kvlevis ramdenime strategia:

a. SeTanxmdeT arCevanis saerTo kriteriumebze, aseve kvlevis meTodze. er-Toblivad CamoayaliboT kvlevis instrumentebi (magaliTad kiTxvari) da yvela moswavlem erTnairi pirobebiT Caataros kvleva. am SemTxvevaSi moswavleTa jgufebad dayofas SegviZlia is azri mivceT, rom TiToeulma jgufma sxvadasxva socialuri jgufi gamoikvlios, magaliTad, qalebi da mamakacebi; dasaqmebuli da dausaqmebeli adamianebi; sxvadasxva asakobrivi jgufebi da a.S. am strategiis dadebiTi mxare is aris, rom kvlevis meTo-dika, instrumentebi da maTi Sinaarsi iqneba erTgvarovani da amasTan, ufro xarisxiani, radgan erToblivad da Tan Tqveni monawileobiT iqneba Se-muSavebuli. aseve kvleva moicavs sxvadasxva socialur jgufebs, rac misi Sedegebis xarisxianobas ganapirobebs. uaryofiTi mxare isaa, rom moswav-leTa Sefasebas (ix. kvlevis Sefasebis cxrili) yvela komponentis mixedviT ver SeZlebT: SesaZlebeli iqneba mxolod daskvnis da prezentaciis Sefase-ba. danarCen komponentebSi Sefasebas azri naklebad eqneba, radgan koleq-tiurad da Tan Tqveni monawileobiT iqneba momzadebuli.

b. meore strategiaa, moswavleebi pirdapir dayoT jgufebad da TiToeulma jgufma damoukideblad imuSavos mTlinad: Camoayalibos Tavisi konkretu-li kvlevis mizani, SearCios meTodi da moamzados instrumentebi da a.S. am strategiis dadebiTi mxarea is, rom moswavleebs meti samuSao aqvT jgufeb-Si da maTi namuSevris Sefasebas yvela kriteriumiT SeZlebT. uaryofiTi mx-are ki isaa, rom jgufebis mier gamoyenebuli meTodebis, miznebis, instru-mentebis sxvadasxvaobidan gamomdinare, maTi kvlevebis Sedegebi SesaZla arsebiTAd gansxvavebuli iyos formiTac da SinaarsiTac da saerTo-saklaso masStabiT kvlevis erTiani suraTis, erTiani Sedegis warmodgena SesaZloa rTuli an SeuZlebelic iyos.

3. arCeuli strategiis mixedviT warmarTeT saerTo saklaso muSaoba an daex-mareT moswavleebis jgufebs maT Sida samuSaoSi. SeecadeT, ar ukarnaxoT maT „mza receptebi~, Tu es gardauvali ar gaxda.

4. SeajameT gakveTili, SeamowmeT, yvela jgufs mzad aqvs Tu ara yvelaferi kv-levis Casatareblad.


kvlevis Sedegebis prezentaciebi jgufebis mier – 25-30 wuTi;

Sedegebis saerTo Sejameba – 15-20 wuTi.

II gakveTilis msvleloba:

1. gaarkvieT, yvela jgufma Caatara Tu ara kvleva da yvela mzad aris Tu ara prezentaciisTvis;

2. moismineT prezentaciebi. dro ise gaanawileT, rom yvela jgufma SeZlos Tavi-si namuSevris srulyofilad warmodgena.

51

gakveTilebis gegma

3. prezentaciebis Semdeg SeajameT Sedegebi. upirvelsad yuradReba gaamaxvi-leT Tavad moswavleTa muSaobis procesze, maT mier kvlevis da muSaobis un-arebis gamomuSavebaze: ra sirTuleebi SeeqmnaT, ra gauTvaliswinebeli gare-moebebi warmoiSva ama Tu im etapze da a.S. aseve SegiZliaT uSualod kvlevebis Sedgegbic SeajamoT erToblivad.

57-59 proeqti: jansaRi cxovrebis wesis popularizacia sko-laSi


TiToeul proeqts sami sagakveTilo saaTi eTmoba. garda amisa, proeqti klas-gareSe aqtivobasac gulisxmobs. pirvel sagakveTilo saaTze moswavleebi iyofian jgufebad da, maswavleblis daxmarebiT, SeimuSaveben saproeqto ganacxads. meore gakveTili uSualod mosdevs pirvels da saproeqto ganacxadebis prezentaciasa da analizs eTmoba. mesame gakveTilze, romelic garkveuli Sualedis Semdeg tardeba (magaliTad, ori kviris Semdeg) moswavleebi warmoadgenen Sesrulebuli proeqtis Sedegebs. pirveli kvleviTi proeqtis ganxorcieleba SedarebiT rTuli iqneba moswavleebisaTvis, radgan maT jer ar eqnebaT sakmarisi codna da gamocdileba, amitom pirveli proeqtis Tema SedarebiT martivia. saswavlo wlis ganmavlobaSi moswavleebs ramdenime proeqtis ganxorcielebis SesaZlebloba eqnebaT. Sesa-bamisad, proeqtebis dagegmvasa da ganxorcielebaSi moswavleebis daxelovnebasTan erTad, davalebebi rTuldeba, xolo maswavleblis, rogorc procesis warmmarTv-elis roli TandaTan icvleba fasilitatoris (damxmaris) roliT.

imisaTvis, rom pirvel gakveTilze dro ar dagekargoT, winaswar sTxoveT moswav-leebs. Sin waikiTxon proeqtis Sedgenis instruqcia.

aqtivobis miznebi:

codna: moswavle icnobs saproeqto ganacxadis Sedgenis zogad principebs da saproeqto ganacxadis ZiriTad struqturul erTeulebs;

damokidebulebebi: moswavle acnobierebs sazogadoebrivad mniSvnelovani prob-lemebis mogvarebaSi sakuTari wvlilis Setanisa da sxvadasxva jgufebTan Tanam-Sromlobis mniSvnelovnebas;

unar-Cvevebi: moswavles SeuZlia proeqtis dagegmva, saproeqto ganacxadis Sedge-na, proeqtis ganxorcielebis procesis marTva, proeqtis Sedegebis analizi.

gakveTili 1 - saproeqto ganacxadebze muSaoba jgufebSi

saWiro masala: proeqtis Sefasebis rubrikis nimuSi jgufebisaTvis

I gakveTilis gegma:


proeqtis ganacxadis elementebis da proeqtis Sefasebis rubrikis gacnoba – 10 wuTi

jgufuri muSaoba – 20 wuTi


52

gakveTilebis gegma

gakveTilis msvleloba

ganmarteba

gaacaniT moswavleebs proeqtis Tema. auxseniT, rom proeqtze muSaoba saSualod or kviras grZledeba da sam ZiriTad etaps moicavs: proeqtis dagegmvas, ganxor-cielebasa da Sedegebis Sefasebas.

pirveli ori gakveTili proeqtis dagegmvas daeTmoba. proeqtebi unda SemuSavdes jgufebSi. dayaviT moswavleebi 4-5 kacian jgufebad da ganumarteT davaleba – Ti-Toeulma jgufma unda SeimuSavos da Semdeg gakveTilze warmoadginos saproeqto ganacxadi Temaze - jansaRi cxovrebis wesis popularizacia skolaSi.

proeqtis ganacxadi unda akmayofilebdes Semdeg kriteriumebs:

unda iyos ganxorcielebadi 2 kviraSi;

unda gulisxmobdes jgufis yvela wevris CarTulobas;

unda Seicavdes proeqtis ganacxadis yvela komponents da pasuxobdes proeqtis Temas.

proeqtis ganacxadis elementebis da proeqtis Sefasebis rubrikis gacnoba

sTxoveT moswavleebs, CamoTvalon saproeqto ganacxadis ZiriTadi komponentebi moswavlis wignis mixedviT (problemis formulireba, miznebi, amocanebi, ganx-orcielebis gzebi, ganrigi, biujeti, mosalodneli Sedegebi, monitoringi da Se-faseba) . CamowereT es komponentebi dafaze. sTxoveT moswavleebs ganmarton, ras gulisxmobs TiToeuli punqti, gonebrivi ieriSis meTodiT SeimuSaveT ramdenime kriteriumi saproeqto ganacxadis komponentebis Sesafaseblad – dasviT kiTxva: ra pirobebs unda akmayofilebdes kargad Sedgenili saproeqto ganacxadis TiToeuli komponenti (magaliTad, miznebs, amocanebsa da ganxorcielebis gzebs Soris unda Candes ierarqiuli urTierTkavSiri, Sedegebi unda iyos gadamowmebadi, biujeti – realisturi). gaavleT paraleli strategiuli dagegmvis procesTan. moswavleebs ukve aqvT strategiul gegmaze muSaobis gamocdileba. proeqtze muSaoba bevri as-peqtiT hgavs strategiuli dagegmvis process.

auxseniT moswavleebs, rom maT mier SemuSavebuli proeqtebi Semdeg gakveTilze Se-fasdeba ramdenime kriteriumis mixedviT. daurigeT jgufebs proeqtis Sefasebis rubrikebi.

jgufuri muSaoba saproeqto ganacxadebze

sTxoveT jgufebs, daiwyon muSaoba saproeqto ganacxadze da xelis aweviT ganiS-non, Tu aqvT kiTxva an sWirdebaT daxmareba. daakvirdiT jgufebis muSaobas. saWi-roebisamebr gauwieT konsultacia da upasuxeT kiTxvebs.

Sejameba

SeajameT jgufSi muSaobis Sedegebi, ZiriTadi problemebi da kiTxvebi. mieciT moswavleebs davaleba Semdegi gakveTilisaTvis: TiToeulma jgufma unda moam-zados proeqtis ganacxadis sruli versia da gaakeTos prezentacia klasis winaSe. prezentaciaSi jgufis yvela wevrma unda miiRos monawileoba. prezentacia unda iyos Camoyalibebuli didi zomis furcelze an eleqtronuli slaidebis saxiT.

53

gakveTilebis gegma

SeniSvna: pirveli proeqtis Tema SedarebiT martivia sxva TemebTan SedarebiT, radgan maswavlebels meti dro sWirdeba proeqtis weris instruqciis asaxsne-lad. sxva saproeqto ganacxadebis SemuSavisaTvis moswavleebs meti dro eqnebaT jgufebSi samuSaod.

gakveTili 2 - saproeqto ganacxadebis prezentacia

saWiro masala: proeqtis Sefasebis rubrikis nimuSi jgufebisaTvis, jgufebis prezentaciebi (eleqtronuli slaidebi an plakatebi)

gakveTilis gegma:


jgufuri prezentaciebi – 30 wuTi



ganmarteba

SeaxseneT moswavleebs gakveTilis mizani: dRes Cven movismenT jgufebis saproeq-to ganacxadebs Temaze – jansaRi cxovrebis wesis popularizacia skolaSi.

kenWisyriT gadawyviteT jgufebis gamosvlis Tanamimdevroba da daazusteT re-glamenti – 5 wuTi TiToeuli prezentaciisaTvis.

jgufuri prezentaciebi

daurigeT jgufebs proeqtis Sefasebis rubrikebi. gaafrTxileT, rom yuradRebiT moisminon erTmaneTis prezentaciebi. TiToeul jgufs meore jgufis Sefaseba mou-wevs rubrikebis mixedviT.

Sejameba

klasTan erTad ganixileT Sedegebi: ra iyo prezentaciebis susti da Zlieri mxaree-bi? sTxoveT jgufebs, Seafason erTmaneTis prezentaciebi rubrikebis mixedviT. gaafrTxileT moswavleebi, rom proeqtis ganxorcielebamde da ganxorcielebis procesSic SesaZlebelia saproeqto ganacxadSi cvlilebebis Setana da misi daxvewa.

2 kviris Semdeg jgufebma unda warmoadginon proeqtis Sedegebi. Sedegebis prezent-acia unda gakeTdes did furcelze an eleqtronul slaidebze.

54

gakveTilebis gegma

gakveTili 3 - proeqtebis Sedegebis prezentaciasaWiro masala: proeqtis Sefasebis rubrikis nimuSi jgufebisaTvis, jgufebis prezentaciebi (eleqtronuli slaidebi an plakatebi).

gakveTilis gegma:


jgufuri prezentaciebi – 30 wuTi



ganmarteba

SeaxseneT moswavleebs gakveTilis mizani: jgufebma unda warmoadginon proeqtebis Sedegebi.

daurigeT moswavleebs proeqtis Sefasebis rubrikebi da gaamaxvileT yuradReba bolo or punqtze. amjerad prezentaciebis Sefaseba, ZiriTadad, bolo ori pun-qtis mixedviT moxdeba. gansazRvreT jgufebis gamosvlis rigiToba.

moismineT jgufebis prezentaciebi.

Sejameba

klasTan erTad ganixileT ganxorcielebuli proeqtebis Sedegebi: ra SeiZle-ba CaiTvalos jgufebis yvelaze did warmatebad? ra unda gaviTvaliswinoT sxva proeqtebis ganxorcielebisas? dayaviT dafa or nawilad da moswavleebTan erTad SeavseT cxrili

warmatebebi: rekomendaciebi momavali proeqtebisaTvis:

SeinSvna: proeqti rTuli, kompleqsuri aqtivobaa, romelic sxvadasxva unar-Cvevisa da mravalferovani codnis erTdroulad gamoyenebas gulisxmobs. moamza-deT komentarebi TiToeuli jgufisaTvis proeqtis Sefasebis rubrikis mixedviT (moaxdineT ganmaviTarebeli Sefaseba) da, ganmsazRvrel SefasebasTan erTad, warudgineT jgufebs Semdeg gakveTilze.

55

debatebi1 yoveldRiur cxovrebaSi (megobrebTan, mSoblebTan, pedago-gebTan da a.S.) araformaluri, arareglamentirebuli kamaTis xasiaTis atarebs. Cven gvinda ganvixiloT debatebi, rogorc kamaTis formaluri meTodi, romlis drosac mxareebi, gansazRvruli wesebis, struqturisa da SezRudvebis gaTvaliswinebiT epaeqrebian erTmaneTs. aseTi debatebis dros mxareebi, TavianTi Sexedulebebis warmodgeniT cdiloben mesame mxares (may-ureblebi, msaji) daumtkicon sakuTari poziciis siZliere da warmoaCinon mowinaaRmdegis poziciis sisusteebi.

saganmanaTleblo miznebisa da sxvadasxva unarebis ganviTarebisTvis arse-bobs debatebis, rogorc TamaSis mravali formati (karl poperis, saparla-mento, linkoln-duglasis da a.S). yoveli maTgani aviTarebs argumentirebu-li kamaTis kulturas, kritikul azrovnebas, sasaubro drois racionalurad gamoyenebisa da saWiro masalebisa Tu informaciis moZiebis unarebs.

skolis moswavleTaTvis gankuTvnili formatebidan erT-erTi yvelaze gavrcelebuli karl poperis (1902-1994, filosofosi, sociologi) saxelobis debatebis formatia, romlis wesebsa da struqturaze SevaCerebT yuradRe-bas.

karl poperis saxelobis debatebiupirveles yovlisa, kidev erTxel unda avRniSnoT, rom es aris TamaSi da

iseve rogorc yvela TamaSs, masac gaaCnia mkafiod gansazRvruli wesebi. am wesebis kargad codna da maTi maqsimalurad dacva ganapirobebs ama Tu im gun-dis gamarjvebas.

rezolucia da definiciebinebismieri saxis kamaTisaTvis aucilebelia sakamaTo Temis arseboba, raTa

Sedges azrTa realuri dapirispireba. aqedan gamomdinare, karl poperis debatebsac, rogorc kamaTis erT-erT saxes, ra Tqma unda, gaaCnia sakamaTo Tema, romelsac debatebSi rezolucia ewodeba. ase rom TamaSi rezoluciis garSemo mimdinareobs – mtkicebiTi gundi icavs da amtkicebs reozlucias, xolo uarmyofeli gundi upirispirdeba da uaryofs mas. rezolucia unda akmayofilebdes Semdeg kriteriumebs:

aqtualuri;

saintereso;

problematuri;

farTo Sinaarsis;

mokvlevadi;

mtkicebiTi formulirebis winadadeba;

binaluri/ormxrivi (rezoluciis igive warmatebiT damtkiceba unda SeiZlebodes ra warmatebiTac uaryofa).

1 debatebi [frang.debats]-raime sakiTxis sajaro ganxilva, azrTa gacvla-gamocvla; kamaTi, paeqroba.

danarTi 1debatebis warmarTvis

instruqcia

56

sxvadasxva sirTulis rezoluciebis magaliTebi

sikvdiliT dasja gamarTlebulia!

mSoblebma pasuxi unda agon Svilebis danaSaulze!

zooparkebi unda aikrZalos!

teqnikuri progresi civilizaciis ganadgurebas iwvevs!

evTanazia gamarTlebulia!

mosaxleobisTvis iaraRis miyidva unda aikrZalos!

did qalaqSi cxovreba jobia sofelSi cxovrebas!

mtkicebiTi gundi

pirveli spikeri (Im)

pirveli spikeri (IIm)

pirveli spikeri (IIIm)

uarmyofeli gundi

pirveli spikeri (Iu)

pirveli spikeri (IIu)

pirveli spikeri (IIIu)

debatebis mTavari principi mdgomareobs imaSi, rom moxdes oponentTa mosazrebebis realuri dapirispireba. aqedan gamomdinare, modebate gundebs TamaSis dros moeTxovebaT rezoluciis ZiriTadi terminebisa da gauge-bari terminebis srulfasovani da leqsikoniseuli ganmarteba – definicia, raTa dapirispirebuli mxareebi erTsa da imave sityvas sxvadasxvanairad ar igebdnen, rac gamoiwvevs debatebis zemoT aRniSnuli principebis darRvevas.

TamaSis monawileebiTamaSSi monawileobs ori gundi TiToeuli sami kacis (spikeris) Se mad gen-

lobiT. erTi maTganis mizania daamtkicos garkveuli Tezisi, xolo meoris – uaryos. mniSvnelovania, rom gundebi TavianT pozicias (mtkicebiTi an uarmyofeli) igeben TamaSis dawyebamde ramdenime wuTiT adre. es iZulebuls xdis orive gunds TamaSis mosamzadebel periodSi daamuSaos orive pozicia, rac xels uwyobs sakiTxis mravalmxriv Seswavlasa da ukeT gaazrebas.

mtkicebiTi da uarmyofeli qeisisakuTari mxaris gasamyareblad mtkicebiTi da uarmyofeli gundebis

pirveli spikerebi sakuTari gamosvlebis dros axdenen qeisebis/poziciis Camoyalibebas, rac warmoadgens ama Tu im gundis mxardamWeri defin-iciebis, kriteriumis, argumentebisa da damamtkicebeli masalis erTo-bliobas.

danarTi 1

57

debatebis warmarTvis instruqcia

qeisi TamaSis is nawilia, romelsac modebateebi TamaSamde amzadeben rezo-luciis gamocxadebidan turniris an konkretuli TamaSis Catarebamde.

argumenti, rogorc qeisis ZiriTadi nawili, warmoadgens zogadi Sinaarsisa da garkveuli mtkicebis matarebel winadadebas, romelic pasuxobs kiTxvas ratom, romelic daesmis rezolucias. magaliTad ratom aris gamarTlebuli sikvdiliT dasja an piriqiT gaumarTlebeli. amasTan erTad argumentSi garkveuli mosazreba iseTi formiT unda iyos Cadebuli, rom TavisTavSi moicavdes mis garSemo mosazrebebis gavrcobis SesaZleblobas. anu argumenti iseTi saxis winadadebaa, romelic SeiZleba garkveuli Tezisebis erTobliobis saerTo saTaurad CaiTvalos. karl poperis debatebis formatidan gamomdinare, mizanSewonilia mtkicebiT gunds qondes ori-oTxi argumenti, xolo uarmyofels – erTi-ori. Tumca es wesi ar aris da nebismier gunds nebismieri raodenobis argumentis gamoyeneba SeuZlia.

argumenti damamtkicebel masalebsa da dasabuTebebze agebuli daskvnaa. aqedan gamomdinare faqtebiT mis gamyarebas TamaSis dros gadamwyveti mniSvn-eloba eniWeba. karl poperis debatebSi damamtkicebeli masala ewodeba faqtebs, statistikur monacemebs, citatebs, cnobil adamianTa gamonaTq-vamebs, magaliTebs da sxva saxis damasabuTebel informacias, romelTa meSveobiTac xdeba sakuTar argumentebSi Camoyalibebuli logikuri msj-elobis gamyareba da oponentTa mosazrebebis gabaTileba.

qeisis formirebisa da misi simtkicisaTvis didi mniSvneloba gaaCnia kri-teriumis arsebobas. kriteriumi gaxlavT ori-sami sityvisagan Semdgari sayovelTaod aRiarebuli dadebiTi Rirebuleba (sazogadoebis keTildRe-oba, adamianis uflebaTa dacva, jansaRi momavali Taoba da sxv.), romelic warmoadgens rezoluciis mtkicebis an uaryofis Sedegad miRweul mizans da amave dros argumentebis erTgvar gamaerTianabel debulebasac. anu, Cveni argumentebis meSveobiT nebismieri sakiTxis mxardaWeriT an misi gaba-TilebiT ra mizans mivaRwevT, ra saxis sikeTes SeviZenT Cven? swored am kiT-vxebze pasuxia kriteriumi debatebSi.

uaryofa da aRdgenauaryofa, anu oponentis mosazrebebisadmi dapirispireba, debatebis dros

SeiZleba sxvadasxvagvarad moxdes – pirdapiri uaryofis (argumentis samar-Tlebrivi, moraluri da istoriuli TvalsazrisiT gabaTileba da misi gaumarTleblobis damtkiceba), oponentis qeisis komponentebs Soris arse-buli Seusabamebobebis, faqtebisa da damamtkicebeli masalebis gamoy-enebis, mowinaaRmdegis mosazrebebis gamoyenebisa da jvaredini dakiTxvis Sedegebis gamoyenebis gziT.

uaryofis samiznes, anu imas, rasac unda daupirispirde, oponentTa mTeli qeisi warmoadgens. mowinaaRdegis poziciis Semadgenel nawilebze dapirisp-irebaSi gansxvaveba mxolod uaryofis meTodebSi mdgomareobs:

definicias vupisirspirdebiT im SemTxvevaSi, Tu Semotanili ganmarte-ba sicruea da ar Seesabameba simarTles; an vaxdenT maT Sevsebas Cveneuli definiciebiT saWiroebis SemTxvevaSi.

58

danarTi 1

kriteriums vuaryofT maSin, Tu igi ar warmoadgens dadebiT Rirebulebas da ar gamomdinareobs rezoluciidan; an vupirispirebT sakuTar kriteriums da vamtkicebT, rom igi ufro mniSvnelovani Rirebulebaa; anda veTanxmebiT mas da Cvens argumentebsac oponentis kriteriums vukavSirebT.

rac Seexeba mowinaaRdege gundis argumentebsa da damamtkicebels masalas, maT gabaTilebas yvela zemoT aRniSnuli meTodiT vcdilobT.

vinaidan aRdgena oponentis mier Cveni mosazrebebis gabaTilebaze reagire-basa da dapirispirebas (uaryofis uaryofa) warmoadgens, masac uaryofis msgavsi samizneebi da meTodebi gaaCnia.

aRsaniSnavia isfaqtic, rom uaryofa ar warmoadgens mxolod uarmyofeli gundis movaleobas da aRdgena – mxolod mtkicebiTis.

termini, romelic xSirad gvxvdeba debatebSi uaryofasa da aRdgenasTan mimarTebaSi, aris Sejaxeba. igi aRniSnavs pirdapir dapirispirebas da war-moadgens debatebis ZiriTad aspeqts. arsebobs iseTi terminic, rogoricaa Sejaxebis ZiriTadi areebi, rac aRniSnavs TamaSis dros warmoTqmul argu-mentebs, damamtkicebel masalasa Tu mosazrebebs, romelTa garSemoc uaryo-fa da aRdgena mTeli debatebis ganmavlobaSi mimdinareobda.

jvaredini dakiTxvajvaredini dakiTxva grZeldeba sami wuTis manZilze da imarTeba yoveli

gamosvlis Semdeg, garda mesame momxsenebelTa sityvisa da misi forma mxolod kiTva-pasuxisagan Sedgeba. garda amisa, TamaSis ganrigis mixedviT winaswar arian gansazRvrulni is modebateebi, romlebic monawileoben TiToeul jvaredin dakiTxvaSi, rogorc kiTxvebis damsmelni, aseve mopasux-eni. jvaredini dakiTxvis Sedegad miRebul sasurvel pasuxs iyenebs aucile-blad Semdegive gamosvleli.

jvaredini dakiTxvis ZiriTadi principebi mdgomareobs SemdegSi: Ta vi-dan aviciloT SekamaTeba, nu gavakeTebT daskvnebs, nu viCxubebT da SevinarCunoT simSvide. misi Catarebis ZiriTad mizans oponentebis mier dasmuli sakiTxebis garkveva da maTi saboloo dadgena warmoadgens. das-muli SekiTxvebis formis mixedviT jvaredini dakiTxvis kiTxvebi iyofa daxu-rul (mxolod konkretuli pasuxis mqone) da Ria kiTxvebad; xolo momzadebis mxriv – winaswar momzadebul da spontanurad warmoqmnil kiTxvebad. debatebis dros xSirad gamoiyeneba agreTve e.w. SekiTxvebis seria, rodesac nabij-nabij, radmenime Sinaarsobrivad gadabmuli SekiTvis dasmis Sedegad viRebT CvenTvis sasurvel pasuxs.

TamaSis msajobamsaji debatebSi Zalian mniSvnelovani figuraa, vinaidan swored is iRebs

gadawyvetilebas ama Tu im gundis gamarjvebasTan dakavSirebiT. gadawyvetileba aucileblad TamaSidan gamomdinare da absoluturad obi-

eqturi unda iyos. msajs ar aqvs ufleba miiRos gadawyvetileba sakamaTo

59


rezoluciisadmi Tavisi subieqturi damokidebulebidan gamomdinare. igi unda eyrnobodes mxolod moTamaSeebis mier daSvebul Secdomebs, gauba-Tilebel argumentebs da wesebis darRvevebs. aqedan gamomdinare msaji akeTebs TamaSis detalur Canawers, raTa Semdeg moaxdinos Tavisi gadaw-yvetilebis dasabuTeba da moTamaSeebisTvis samomavlo rekomendaciebis micema.

TamaSs unda hyavdes erTi an ramdenime msaji, magram msajebis raodenoba ar unda iyos luwi, raTa gadawyvetilebis miRebis dros ar moxdes xmebis gayofa. msajis gadawyvetileba gasaCivrebas ar eqvemdebareba, xolo TamaSis das-rulebis Semdeg msjelobis gagrZeleba da msajTan dava arasasurveli gadaw-yvetilebis gamo, debatebSi Zalzed cud tonad iTvleba.

TamaSis msvleloba da spikerTa pasuxismgeblobebidebatebSi gamarjvebisaTvis udidesi mniSvneloba aqvs ara marto imas, Tu

ramdenad kargi qeisi aqvs momzadebuli gunds, aramed imasac, Tu rogor SeZlo man am poziciis Camoyalibeba da dacva. ar unda dagvaviwydes, rom debatebi gunduri TamaSia. amitom gundis TiToeul wevrs garkveuli pasux-ismgebloba akisria, rac gamoixateba imaSi, rom igi mkacrad gansazRvrul funqcias asrulebs. funqciebis Susruleblobas an arevas ki, rogorc wesi, gundi damarcxebamde mihyavs.

uSualod TamaSSi monawileobas iRebs eqvsi adamiani, magram es ar niSnavs imas, rom saklaso aqtivobisTvis aRniSnuli formati miuRebelia. ZiriTadi datvirTva mainc eniWeba TamaSisaTvis momzadebas: qeisebis Sedgenas, masa-lebis moZiebas, kriteriumisa da argumentebis Camoyalibebas. am procesSi CarTuli unda iyos mTeli klasi, kargi iqneba Tu moswavleebi wilisyriT gai-yofian or did gundad, romlebic Semdeg, Tavis mxriv, airCeven TavianT war-momadgenlebs – spikerebs.

60

danarTi 1

TamaSis msvlelobisa da spikerTa pasuxismgeblobebis sqema

spikeri dro funqciebi

Im 6 wT

misalmeba, rezoluciis Semotana, definiciebi, kriteriumis Semotana, yvela argumenti (Tanmimdvrulad, mcireodeni gavcobiT), damatkicebeli masala (drois gaTvaliswinebiT, SeZlebisdagvarad), daskvna – mtkicebiTi poziciis ZiriTadi xazis mkafio formulireba.

IIIu Im 3 wT jvaredini dakiTxva: III uarmyofeli usvams kiTxvebs I mtkicebiTs.

Iu 6 wT

misalmeba, rezoluciis uaryofa, definiciebis miReba an Sesworeba, iRebs kriteriums an Semoaqvs Tavisi, Im-is argumentebis Tanmimdevruli gabaTileba, Tavisi argumentebis Semotana, daskvna – uarmyofeli poziciis ZiriTadi xazis mkafio formulireba.

IIIm Iu 3 wT jvaredini dakiTxva: III mtkicebiTi usvams kiTxvebs I uarmyofels.

IIm 5 wT

sakuTari qeisis aRdgena da gavrcoba (ar SeiZleba axali argumentebis Semotana), damatkicebeli masalis moyvana, mowinaaRmdegis argumentebis gabaTileba, daskvna – mtkicebiTi poziciis ZiriTadi xazis mkafio formulireba.

Iu IIm 3 wT jvaredini dakiTxva: I uarmyofeli usvams kiTxvebs II mtkicebiTs.

IIu 5 wT

mowinaaRmdegis aRdgenili qeisis gabaTileba, sakuTari qeisis aRdgena (ar SeiZleba axali argumentebis Semotana), axali damamtkicebeli masalis Semotana, uarmyofeli daskvna – uarmyofeli poziciis ZiriTadi xazis mkafio formulireba.

Im IIu 3 wT jvaredini dakiTxva: I mtkicebiTi usvams kiTxvebs II uarmyofels.

IIIm 5 wT

mihyveba mtkicebiTi qeisis struqturas, akeTebs Sejaxebebis analizs, adarebs orive mxaris argumentebs da asabuTebs TavianTi argumentebis met damajereblobas (ar SeiZleba axali argumentebis Semotana), aanalizebs jvaredini dakiTxvebis Sedegebs da afiqsirebs oponentTa Secdomebs. akeTebs saboloo daskvnebs.

IIIu 5 wT

mihyveba uarmyofeli qeisis struqturas, akeTebs Sejaxebebis analizs, adarebs orive mxaris argumentebs da asabuTebs TavianTi argumentebis met damajereblobas (ar SeiZleba axali argumentebis Semotana), aanalizebs jvaredini dakiTxvebis Sedegebs da afiqsirebs oponentTa Secdomebs. akeTebs saboloo daskvnebs.

61


Cana

wer

ebis

cxr

ili

msaj

i d

a T

iTo

eul

i mo

Tam

aSe

akeT

ebs

Cana

wer

ebs

imis

aTvi

s, r

om

ar i

qnas

gam

ot

ove

bul

i ar

c e

rT

i d

etal

i. q

vemo

T

moyv

anil

cxr

ilSi

miT

iTeb

ul

ia, T

u r

ome

l g

raf

aSi

ra

und

a Ca

iwer

os.

ImIu

IIm

IIu

IIIm

IIIu

rez

ol

uc

iar

ezo

lu

cii

s u

aryo

fa

rez

ol

uc

iis

aRd

gena

rez

ol

uc

iis

uar

yof

aSe

jax

ebeb

is a

nal

izi

Sej

axeb

ebis

ana

liz

i

krit

eriu

mikr

iter

iumi

s mi

Reb

a an

axl

is

Semo

tan

a

krit

eriu

mis

miR

eba

an

saku

Tar

is

ganm

tki

ceb

a

krit

eriu

mis

miR

eba

an

saku

Tar

is

ganm

tki

ceb

a

saku

Tar

i kr

iter

iumi

s R

ireb

ul

ebeb

is

xaz

gasm

a

saku

Tar

i kr

iter

iumi

s R

ireb

ul

ebeb

is

xaz

gasm

a

I (m)

ar

gume

nti

gaba

Til

eba

aRd

gena

da

faq

teb

iTa

da

/an

st

atis

tik

iT

gamy

areb

a

gaba

Til

eba

da

faq

teb

iTa

da

/an

st

atis

tik

iT

gamy

areb

aar

gume

nteb

is

Sed

areb

a. T

amaS

idan

ga

momd

inar

e sa

kuT

ari

argu

ment

ebis

si

Zlie

ris

d

amt

kic

eba.

argu

ment

ebis

Se

dar

eba.

Tam

aSid

an

gamo

mdin

are

mowi

naaR

mdeg

is

argu

ment

ebis

si

sust

is d

amt

kic

eba.

II (m

) ar

gume

nti

gaba

Til

eba

aRd

gena

da

faq

teb

iTa

da

/an

st

atis

tik

iT

gamy

areb

a

gaba

Til

eba

da

faq

teb

iTa

da

/an

st

atis

tik

iT

gamy

areb

a

III (

m) a

rgu

ment

iga

baT

ileb

a

aRd

gena

da

faq

teb

iTa

da

/an

st

atis

tik

iT

gamy

areb

a

gaba

Til

eba

da

faq

teb

iTa

da

/an

st

atis

tik

iT

gamy

areb

a

das

kvna

I (u

) ar

gume

nti

gaba

Til

eba

aRd

gena

da

faq

teb

iTa

da

/an

st

atis

tik

iT

gamy

areb

a

jva

red

ini

dak

iTxv

ebis

ana

liz

ij

var

edin

i d

akiT

xveb

is a

nal

izi

II (u

) ar

gume

nti

gaba

Til

eba

aRd

gena

da

faq

teb

iTa

da

/an

st

atis

tik

iT

gamy

areb

a

opo

nent

is

Sec

do

mebi

s d

afiq

sir

eba

opo

nent

is

Sec

do

mebi

s d

afiq

sir

eba

das

kvna

das

kvna

das

kvna

das

kvna

das

kvna

62

danarTi 1

qeisis formarogorc avRniSneT qeisi mzaddeba winaswar, rogorc mtkicebiTi aseve

uarmyofeli poziciebisTvis.

qeisi (mtkicebiTi an uarmyofeli)

rezolucia

kriteriumi

definiciebi

I argumenti

II argumenti

III argumenti

damamtkicebeli masala (faqtebi, statiebi, statistika)

63

kvlevis Catarebisinstruqcia

ra aris kvleva?erT-erT ganmartebis Tanaxmad, kvleva axali codnis Seqmnaa. igi Cveni

cxovrebis Tanamdevi procesia. Cven vaxorcielebT kvlevas, rodesac virCevT, sad gavagrZeloT swavla an vcdilobT, gavxdeT romelime social-uri jgufis wevri.

pirvel SemTxvevaSi Cven vagrovebT informacias sxvadasxva umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebebis Sesaxeb da vaxdenT am informaciis Sedarebas, meore SemTxvevaSi ki vcdilobT davadginoT, Tu ra wesebi da Rirebulebebia jgufSi, rogor iqcevian misi wevrebi, ra moswonT da ra –ara.

mecnieruli kvleva Cveulebrivi cxovrebiseuli situaciebisagan imiT gan-sxvavdeba, rom aq mkvlevari ufro mkacr wesebs icavs. subieqturi Sexedulebebis nacvlad, daskvnebis gamotanisas igi obieqtur, gadamowmebad faqtebs eyrdnoba. am instruqciis mizania, dagexmaroT Tqveni ideebisa da kiTxvebis kvleviT proeqtebad CamoyalibebaSi.

kvleviTi proeqtis etapebikvleviTi proeqti ramdenime ZiriTadi etapisagan iwyeba: Tavdapirvelad mkvlevari axdens kvleviTi proeqtis ideis forulire-

bas, Semdeg igi irCevs meTodebs, romlebsac gamoiyenebs kvlevaSi. Semdegi sapasuxismgeblo etapi aris kvlevis monawileebis SerCeva. dagegmvis etapis dasrulebis Semdeg mkvlevari SeimuSavebs kvlevis

instruments (magaliTad, kiTxvars). Semdeg, kvlevis instrumentis gamoyenebiT, mkvlevari agrovebs monace-

mebs, amzadebs maT analizisaTvis, Seiswavlis mopovebul informacias da wers angariSs.

kvleviTi proeqtis ideis formulirebazogjer mkvlevrebi sakmaris dros ar uTmoben kvleviTi proeqtis ideis da

miznis zust formulirebas. arada, kvlevis dagegmvis etapi yvelaze rTulia kvleviTi proeqtis ciklSi. warumatebeli kvleviTi proeqtebis umetesobaSi mkvlevarebi swored kvlevis sawyis etapze uSveben Secdomebs. kvleviTi pro-eqtis ideis formulireba, realurad, xuT ZiriTad kiTxvaze pasuxs warmoad-gens:

ras vikvlevT? am kiTxvaze pasuxi unda iyos SeZlebisdagvarad konkretu-li. Tu Tqven ver SeZlebT kvleviTi proeqtis ideis mokled, erT winadadebaSi Camoyalibebas, ese igi kvleva Zalian zogadia, bundovani an naklebad gaazre-buli.

ra daniSnuleba aqvs proeqts? kvlevis daniSnulebis formulireba did zegavlenas axdens kvlevis strategiaze da saboloo angariSis formatze. vin da rogor gamoiyenebs kvlevis Sedegebs? miiRebT Tu ara pasuxs yvela kiTx-vaze? xom ar aris kvleviTi proeqti zedmetad farTo, an, piriqiT – viwro.

vin monawileobs kvlevaSi? adamianebs, romlebic kvlevaSi iReben monaw-ileobas, respondentebs uwodeben. kvlevis sawyis etapze ar aris aucilebe-li, vicodeT kvlevaSi CarTuli adamianebis zusti raodenoba, Tumca mkvle-

danarTi 2

64

danarTi 2

varma unda icodes, ra niSniT SearCevs monawileebs, ramdenad SesaZlebeli iqneba am adamianebTan dakavSireba kvlevis vadebisa da biujetis gaTval-iswinebiT? rac ufro met adamians gamovikiTxavT, miT ufro sando iqneba Cveni kvlevis Sedegebi.

rogor da rodis ganxorcieldeba kvleva? am kiTxvaze pasuxiT mkvlevari afasebs resursebs – maT Soris dros da biujets. ramdenad realisturia pro-eqtis vadebi? ramdenad xelmisawvdomia respondentebi? da a.S.

mas Semdeg, rac mkvlevari upasuxebs sakvanZo kiTxvebs, igi ayalibebs kvleviTi proeqtis ideas erT winadadebaSi. Semdeg aCvenebs formulirebas sxva adamianebs – gasagebia Tu ara maTTvis, Tu ras Seexeba Tqveni kvleva? ra nawilebia SedarebiT bundovani? SeniSvnebis gaTvaliswinebiT mkvlevars Sesworebebi Seaqvs sawyis formulirebaSi.

kvlevis meTodebiCvenTvis saintereso sakiTxis Sesaxeb informaciis SegrovebisaTvis bevri

sxvadasxva meTodi arsebobs. am meTodebs, ZiriTadad, or did jgufSi aer-Tianeben.

meTodebis erTi jgufi CvenTvis saintereso sakiTxis Sesaxeb raodenobri-vi monacemebis SegrovebaSi gvexmareba. magaliTad, ramden moswavles moswons moswavleTa TviTmmarTvelobis saqmianoba, romeli problemebi dasaxelda yvelaze xSirad da a.S. raodenobrivi meTodebiT ganxorcielebuli kvlevis angariSs, Cveulebriv sqemebis, diagramebis, cxrilebis saxe aqvs.

meTodebis meore jgufi ufro siRrmiseul informacias gvaZlevs kvlevaSi monawile adamianTa damokidebulebebis, qcevis, gamocdilebis Sesaxeb da gva-Zlevs pasuxebs kiTxvebze – ratom? rogor? aseT meTodebs Tvisebriv meTo-debs uwodeben. Tvisebriv kvlevaSi naklebi respondenti iRebs monawileobas, vidre raodenobrivSi, Tumca erT respondentTan kontaqti ufro xangrZliv-ia, vidre raodenobrivi kvlevis SemTxvevaSi.

siRrmiseuli interviu Tvisebrivi kvlevis meTodia. misi mizania, rac SeiZleba meti da mravalmxrivi informacia moipovos erTi respondentidan konkretul sakiTxebTan dakavSirebiT. magaliTad, Tu gvsurs, gavigoT ras fiqrobs romelime profesiis warmomadgeneli sakuTar karierasTan dakav-SirebiT, Cven unda mivceT mas SesaZlebloba gaixsenos konkretuli magaliTe-bi, gagviziaros STabeWdilebebi. siRrmiseuli intervius Catarebisas inter-viueri cdilobs, rac SeiZleba naklebi ilaparakos da mousminos respon-dents. amitom, am tipis intervius, ufro martivad miiCneven, vidre sxva tipis interviuebs, Tumca es Sexeduleba mcdaria. CaRrmavebuli intervius Catarebisas interviueris winaSe dgas ramdenime rTuli amocana – man unda SeZlos, daimsaxuros respondentis ndoba, saWiroebis SemTxvevaSi intervi-uerma unda moaxerxos ganyenebuli sakiTxebidan respondentis dabruneba ufro konstruqtul sakiTxebze. amasTanave, mniSnelovania gvaxsovdes, rom siRrmiseuli interviusas warmoiqmneba didi raodenobis masala, mkvlevari detalurad iniSnavs intervius detalebs an akeTebs audioCanawers. siRrm-iseuli intervius detalur teqstur Canawers transkripti hqvia.

65


jgufuri intervius dros, romelsac sxvagvarad fokusjgufsac uwode-ben, konkretuli sakiTxis ganxilvisaTvis adamianTa jgufi ikribeba – magali-Tad, saSualo safexuris sxvadasxva klasis moswavleebis warmomadgenleba SeiZleba ganixilon skolaSi arsebuli problemebi. fokusjgufic Tvisebrivi kvlevis meTodia. diskusias uZRveba moderatori, romelic waradgens sakiTxs, svams konkretul kiTxvebs, akontrolebs jgufSi diskusiis msvlelobas, cdilobs gaaqtiuros pasiuri monawileebi, saWiroebis SemTxvevaSi daabrun-os diskusia konstruqtul kalapotSi. fokusjgufebisTvisac mzaddeba tran-skripti.

kvlevis kidev erTi gavrcelebuli meTodia dakvirveba. arsebobs dak-virvebis ori meTodi: pirdapiri da CarTuli. pirdapiri dakvirvebisas, Cveulebriv, mkvlevari obieqts garedan akvirdeba. magaliTad, saswavlo pro-cesze dakvirveba videoCanawerebis saSualebiT. CarTuli dakvirvebisas mkv-levari Tavad xdeba procesis Tanamonawile. igi jgufis wevria da Signidan akvirdeba procesebs. CarTuli dakvirvebisas mkvlevari SeiZeba iyos rogorc „faruli“, ise „gacxadebuli“ monawile. anu, kvlevaSi monawile adamianebma SeiZleba ar icodnen an icodnen imis Sesaxeb, rom mkvlevari awarmoebs dak-virvebas. dakvirvebisas mopovebuli informacia Tavs iyris damkvirveblis CanawerebSi.

kvlevis kidev erTi meTodia kontent-analizi, anu Sinaarsis analizi. am meTodis gamoyenebisas mkvlevari dokumentebTan, video an audioCanawerebT-an muSaobs da aanalizebs Sinaarss misTvis saintereso sakiTxis Sesaswavlad. magaliTad, am meTodiT Cven SegviZlia vikvlioT stereotipebis gamovlenis sixSire presaSi an arakoreqtuli gamonaTqvamebis gamoyenebis sixSire sain-formacio gamoSvebebSi.

gamokiTxva yvelaze gavrcelebuli raodenobrivi meTodia. es meTodi gulisxmobs, rom respondentebi avseben mkvlevris mier winaswar Sedgenil kiTxvars. gamokiTxva maSin gamoiyeneba, roca mkvlevars surs didi raodeno-biT respondentebis CarTva kvlevaSi. gamokiTxvis formebia anketireba (respondentebi Tavad avseben kiTxvars), satelefono interviu da pirispir interviu (kiTxvebs mklevari svams da iniSnavs respondentis pasuxebs). Cveulebriv, gamokiTxvaSi monawile adamianebs ar aqvT kiTxvarSi Camowerili kiTxvebis dazustebis saSualeba, amitom mkvlevris mizania, rac SeiZleba mar-tivad da calsaxad Camoayalibos kiTxvebi.

rogor SevadginoT kiTxvari?sworad dasmuli kiTxva – kvleviTi proeqtis warmatebis safuZvelia.

aranaklebi mniSneloba aqvs kiTxvebis Tanmimdevrobasac. anketirebiT miReb-uli informaciis xarisxi damokidebulia imaze, Tu raoden gaazrebulad aris Sedgenili anketa. zogierTi anketa isea Sedgenili, rom respondenti ibneva. meore saxis anketebSi respondenti kiTxvaze „swor“ pasuxs wina kiTxvidan xvdeba. mesame saxis anketebSi kiTxvebi arasrulia da ar aZlevs mkvlevars amomwuravi informaciis Segrovebis SesaZleblobas.

66

danarTi 2

kiTxvari, rogorc wesi, sami ZiriTadi nawilisagan Sedgeba:1. Sesavali nawili;2. zogadi informacia respondentis Sesaxeb;3. ZiriTadi nawili

Sesavali aris anketis aRweriTi nawili da ar Seicavs kiTxvebs. am nawilSi respondents unda avuxsnaT kvlevis miznebi da davarwmunoT igi, rom monaw-ileoba miiRos gamokiTxvaSi. Sesaval nawilSi, saWiroebis SemTxvevaSi, unda mivuTiToT konfidencialurobis an anonimurobis garantia. konfidencial-urobaSi igulisxmeba, rom mkvlevari ar gaacxadebs, Tu visgan aris Segrovebuli konkretuli informacia. anonimurobaSi igulisxmeba, rom mkv-levarma ar icis, konkrtulad vin Seavso kiTxvari. respondenti ar miuTiTebs pirad monacemebs.

zogadi informaciis bloki Seicavs kiTxvebs respondentis Sesaxeb. kiTx-vari SeiZleba azustebdes kvlevaSi monawile adamianebis asaks, sqess an kvlevisaTvis mniSnelovan sxva monacemebs – magaliTad, klass da a.S.

ZiriTadi nawili Seicavs kiTxvebs sakvlevi sakiTxis Sesaxeb. Tqven SeiZleba gamoiyenoT kiTxva-meniu, sxvadasxva tipis skalebi, diax/ara kiTx-vebi. yvela am kiTxvaze yvela SesaZlo pasuxi winaswar aris Camowerili kiTx-varSi, aseT kiTxvebs daxurul kiTxvebs uwodeben. kiTxvarSi SeiZleba CavrToT erTi-ori Ria kiTxvac, romlebzec pasuxi winaswar ar aris gansazRvruli.

monacemebis damuSaveba da angariSis momzadebaraodenobrivi meTodebiT ganxorcielebuli kvlevis angariSi, Cveulebriv,

grafikebs, sqemebs, cxrilebs Seicavs. maTi SeqmnisaTvis Tqven mogiwevT pasuxebis dajgufeba, daTvla, dajameba, wilebis gamoTvla.

Tvisebrivi meTodebiT ganxorcielebuli kvlevis angariSis momzadebisaT-vis maTematikuri operaciebis ganxorcieleba saWiro ar aris. aq ZiriTad saqmes transkriptebis analizi warmoadgens. daajgufeT respondentebis mier gamoTqmuli azrebi ZiriTad Temebad, CamoayalibeT daskvnebi, gaamyareT Tqveni daskvnebi saintereso amonaridebiT transkriptidan.

67


anketis nimuSi:

treningis Sedegebis Sefasebis kiTxvarimoswavleTa TviTmmarTveloba atarebs gamokiTxvas karieruli ganviTarebis kur-

sis Sedegebis Sesaxeb. Cven gvainteresebs, Seicvala Tu ara Tqveni cxovreba mas Semdeg, rac gaiareT es kursi, gamogadgaT Tu ara am kursze SeZenili codna da unare-bi an rogor apirebT maT gamoyenebas momavalSi.

am gamokiTxvis Sedegebi gaTvaliswinebuli iqneba kursis Semdgomi gaumjobesebi-sas. winaswar didi madloba TanamSromlobisaTvis.

zogadi monacemebi

1. klasi: ________________________2. sqesi: mamrobiTi mdedrobiTi

kiTxvebi treningis Sesaxeb3. isurvebdiT Tu ara momavalSi msgavs trening kursebSi monawileobas? diax ara ar vici

4. SeafaseT treningis komponentebi xuTbalian skalaze, sadac 1 niSnavs Zalian dabal Sefasebas, 5 – Zalian maRal Sefasebas

treneris muSaoba 1 2 3 4 5treningis Sinaarsi 1 2 3 4 5samuSao atmosfero 1 2 3 4 5organizaciuli mxare 1 2 3 4 5

5. rogor fiqrobT, SeZeliT Tu ara treningis dros SeZenili unar-Cvevebis gamo-yeneba praqtikaSi? ara nawilobriv ZiriTadad sruladprezentaciis momzadeba 1 2 3 4gancxadebis momzadeba 1 2 3 4angariSis momzadeba 1 2 3 4reziumes Sedgena 1 2 3 4

6. CamonaTvalidan aRniSneT treningis ori yvelaze saintereso Tema

konfliqtebis marTva gunduri muSaoba efeqturi komunikacia cvlilebebis marTva gadawyvetilebis miReba

7. Tqveni azriT, rogor SeiZleba am trening kursis gaumjobeseba? (aRwereT)

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

gmadlobT, gisurvebT warmatebebs!

kiTxvaris Sesaval nawilSi gamokiTxvis miznebia Camoyalibebuli.

am tipis kiTxvebs skalebs uwodeben, erTi dasaTaurebuli skalaa, meore – ara.

es kiTxva meniua, CamonaTvalidan erTi an ramdenime pasuxis SerCevaa SesaZlebeli.

aseT kiTxvas „Rias uwodeben, radgan masze SesaZlo pasuxebi winaswar gansazRvruli ar aris.

68

yoveli CvenTagani cxovrebis manZilze mraval pirad Tu samsaxureobriv proeqts axorcielebs. nebismieri ideis xorcSesxmas sWirdeba dagegmva, aqtivobebisa da ganxorcielebis vadebis Tanmimdevruli gaTvla, ganxor-cielebis procesSi SesaZlo problemebisa da maTi gadaWris gzebis gansaz-Rvra. dsaxuli miznis miRwevisaTvis mniSvnelovania am yovelives struq-turirebulad da naTlad Camoyalibeba.

arsebobs proeqtis mravali formati, magram, miuxedavad amisa, ZiriTadi Semadgeneli komponentebi yvelasTvis saerToa. am instruqciis mizania swored im sakiTxebis ganmarteba, rac moswavleebsa da pedagogebs miscems saSualebas Seqmnan da ganaxorcielon saskolo proeqtebi.

1. zogadi informacia proeqtis avtorisa da Semsruleblis Sesaxebpirvel etapze Tqven unda CamoayaliboT informacia Tqvens Sesaxeb: pro-

eqtis avtorebisa da Semsruleblebis vinaoba, sakonaqto informacia, Tqveni an Tqveni gaerTianebis ZiriTadi miznebi da ganxorcielebuli saqmianobis mokle aRwera.

2. proeqtis aRweraproeqtis aRwera aris proeqtis erT-erTi ZiriTadi Semadgeneli nawili.

aRniSnuli punqti sasurvelia daiyos qvepunqtebad, romelSic gaerTiandeba Semdegi saxis informacia:

a) problemis gansazRvra (arsebuli situaciis analizi) gulisxmobs im konkretuli problemis xazgasmas, romlis sapasuxo-

dac aris mimarTuli Tqveni proeqti.

b) mizani gulisxmobs farTo, zogad debulebas imis Sesaxeb, Tu risi miRweva

gsurT. proeqtis mizans unda warmoadgendes iseTi sasurveli gare-mos an pirobebis Seqmna, romelic logikur kavSirSi iqneba (mimarTu-li iqneba) zemoT aRwerili problemis gadaWrasTan.

g) amocanebi gulisxmobs konkretul nabijebs miznis misaRwevad. aq unda miuTi-

ToT ra amocanebis gadaWras isaxavT Tqvens proeqtSi miTiTebuli miznis misaRwevad. miznis misaRwevad SeiZleba daisaxoT erTi, ori an ramdenime amocana Tqveni proeqtis specifikis gaTvaliswinebiT.

d) ganxorcielebis gzebi gulisxmobs kidev ufro konkretul nabijebs Tqvens mier dasmuli

amocanebis Sesasruleblad. ganxorcielebis gzebi aris procesi romelmac unda upasuxos kiTxvebs:

1) rogor? – rogor ganaxorcielebT Tqveni proeqtis amocanebs? 2) vin? – vin monawileobs Tqveni proeqtis ganxorcielebaSi da ra

funqciebi aqvT maT proeqtSi?

danarTi 3

69

proeqtis momzadebisinstruqcia

3) rodis? – etapebad dayofili proeqtis Sesasruleblad gasawevi saqmianoba, ganawilebuli Tveebis (dReebis, kvirebis, kvartlebis) mixedviT Tqveni proeqtis specifikidan gamomdinare. aqve unda daer-Tos droSi ganawilebis cxrili:

etapi saqmianoba pas. pirikvira

1 2 3 4 5 6

Imosamzadebeli samuSao nino, giorgi

sagamofeno oTaxis SerCeva nika, mariami

I Ikonkursis gamocxadeba mariami, giorgi

namuSevrebis SerCeva yvela

I I I

...

...

...

3. biujetibiujeti ganacxadis erT-erTi mniSvnelovani nawilia. igi unda iyos logi-

kur kavSirSi proeqtis aRweraSi miTiTebul amocanebTan. Tqveni proeqtis biujetis Sedgenisas aucileblad unda daicvaT Semdegi wesebi:

biujeti unda Seicavdes mxolod im samuSaoebs/momsaxurebis sferoebs, romlebic Seesabameba proeqtis amocanebs. ar SeitanoT biujetSi is pun-qtebi, romlebic ar aris aucilebeli, ar aris arsebiTi, an ar miesad-ageba Tqvens proeqts.

aRWurvilobaze Tu momsaxurebaze miTiTebuli fasebi unda iyos safuZ-vliani da bazris Sesatyvisi.

biujets unda hqondes cxrilis saxe:

NsamuSaos/

momsaxurebis dasaxeleba

sacalo fasi

raodenobaskolidan

moTxovnili Tanxa

sxva wyarodan

moTxovnili Tanxa

sul

1. furclebi 10 3 15 15 30

2. fanqrebi 1 20 20 0 20

3. markeri 2 5 0 10 10

4. Wikarti 4 5 10 10 20

5. sxva

sul 45 35 80

70

danarTi 3

4. mosalodneli SedegebiaRwereT is savaraudo efeqti an mosalodneli Sedegi, rac mohyveba Tqveni

proeqtis warmatebiT ganxorcielebas. sasurvelia miuTiToT, ra gavlena SeiZleba iqonios Tqven mier ganxorcielebulma proeqtma skolaze, sazoga-doebaze da a.S. mosalodneli Sedegebis erToblioba mimarTuli unda iyos Tqveni miznis miRwevasa da dasaxuli problemis gadaWrisaken.

5. monitoringi da Sefaseba

monitoringiam nawilSi unda miuTiToT, Tu rogori iqneba konkretulad Tqveni pro-

eqtis ganviTarebaze Tvalyuris devnebis (monitoringis) meqanizmi da peri-oduloba.

SefasebamiuTiTeT is savaraudo kriteriumebi (maCveneblebi), romlebic gansaz-

Rvraven Tqveni proeqtis warmatebas.

71

• მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ცენტრი http://tpdc.ge/

• ადამიანი უფლებათა საგანმანათლებლო ცენტრი http://www.humaneducation.info/

• საქართველოს ახალგაზრდულ ორგანიზაციათა ნაციონალუარი საბჭოhttp://glsp.ge/index.php წინამდებარე კვლევა კითხვარის მასშტაბურობიდან და კომპლექსურობიდან გამომდინარე, უპრეცედენტო შემთხვევაა საქართველოში. იგი ახალგაზრდებთან დაკავშირებულ თითქმის ყველა მნიშვნელოვან საკითხს შეისწავლის და ანალიზს უკეთებს თანამედროვე ეტაპზე საზოგადოების 16-30 ასაკობრივი ჯგუფის პრობლემებსა და დამოკიდებულებებს სხვადასხვა სოციალური თუ პოლიტიკური საკითხების მიმართ.

• მშვიდობის, დემოკრატიის და განვითარების კავკასიური ინსტიტუტიhttp://www.cipdd.org/

• საქართველოს სახალხო დამცველი http://www.ombudsman.ge/ სახალხო დამცველის ოფისის ვებ-გვერდზე განთავსებულია წლიური ანგარიშები საქართველოში ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის მდგომარეობის შესახებ

• სამოქალაქო განათლების ვებ პორტალი http://www.civics.geსამოქალაქო განათლების ვებ პორტალი შექმნილია სამოქალაქო განათლებისა და პედაგოგთა გადამზადების პროგრამის ფარგლებში, რომელიც ხორციელდება პროექტი ჰარმონიის მიერ, ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობის მხარდაჭერით. ვებ-პორტალი შეიცავს 50-ზ მეტ პუბლიკაციას სამოქალაქო განათლების თემაზე.

sasargebloresursebi

samoqalaqoold.eqe.ge/uploads/grifireba/grifirebulebi_2012/samoqalaqo_ganatleba/... · gamoyenebuli:...

Documents