GELİŞİM İLE İLGİLİ TEMEL

KAVRAMLAR

• BÜYÜME : Hücrelerin büyüme ve

çoğalmasının neden olduğu beden

ölçülerindeki artış.

• GELİŞİM • Olgunlaşma

• Öğrenme

• Hazırbulunuşluk

GELİŞİM

• Bireyin fonksiyonel değişimleri.

Olgunlaşma

– Türe özgü yetilerin ortaya çıkışı

• Gelişimin sırasını belirler

• Dış etkenlere karşı dirençlidir.

Bir Kelebeğin Dersi “Bir gün, kozada

küçük bir delik

belirdi; bir adam

oturup kelebeğin

saatler boyunca

bedenini bu

küçük delikten

çıkarmak için

harcadığı çabayı

izledi.

Ardından sanki

ilerlemek için çaba

harcamaktan

vazgeçmis gibi

geldi ona.

Sanki elinden

gelen her şeyi

yapmış ve artık

yapabileceği bir şey

kalmamış gibiydi.

Böylece adam, kelebeğe

yardım etmeye karar

verdi. Eline küçük bir

makas alıp kozadaki

deliği büyütmeye başladı.

Bunun üzerine kelebek

kolayca dışarı çıkıverdi.

Fakat bedeni kuru ve

küçücük, kanatları buruş

buruştu.

Adam izlemeye

devam etti. Çünkü

her an kelebeğin

kanatlarının açılıp

genişleyeceğini ve

bedenini taşıyacak

kadar güçleneceğini

umuyordu.

Ama bunlardan hiç

biri olmadı! Kelebek,

hayatının geri

kalanını kurumuş bir

beden ve buruşmuş

kanatlarla yerde

sürünerek geçirdi.

Ne kadar denese de

asla uçamadı.

Adamın iyi niyeti ve

yardım severliği ile

anlayamadığı şey,

kelebeğin henüz kozanın

dışına çıkabilecek

olgunluğa ulaşmadığı idi.

Öğrenme

• Çevrenin sağladığı modeller, alıştırma,

deneme ve desteklemeler ile kişiye yeni

davranışlar kazandırılabilir.

Hazırbulunuşluk

• Olgunlaşma ve öğrenme sonucu kişinin

belli davranışları yapabilecek düzeye

gelmesidir.

Öğretimi planlamak için 2 temel

soru:

• Beceriyi yapabilecek olgunluk düzeyine

sahip mi?

• Beceriyi yapabilmek için gerekli

öğrenmeleri gerşekleştirmiş mi?

Beceri: Paten kayma

• Malzeme tanıtılır.

• Ellerinden tutarak denge sağlamasına yardım edilir.

• Ayaklar V pozisyonunu alır.

• V pozisyonunu koruyarak yardımla kayar.

• Yardım miktarı derece derece azaltılır.

• Bağımsız olarak kayar. Hazırlayanlar:

Nihan Demirbaş Rabia Otlu

Nilüfer Karahan Neşe Varol

İnsan gelişimi üzerinde etkili olan unsurların

birbirleri ile etkileşimleri

BİLİŞSEL GELİŞİM

Bil.gel; beden ve zeka arasındaki fonksiyonel

ilişki

Zeka bireyin çevre ile aktif etkileşimi sonucu

gerçekleşmektedir.

Çocuklar çevrelerindeki nesnelere bakarak,

dokunarak, tadarak ve sesini işiterek bilgi

toplarlar.

Özümleme; Duyuları aracılığı ile topladıkları

bilgiler doğrultusunda tepkide bulunma

Uyma; Nesnelere önce varolan bilgilerle

tepki, sonra bu tepkilerde değişiklik yapma

Adaptasyon;

Çevreye, nesnelere ve yeni durumlara uyum

DUYUŞSAL GELİŞİM

Duygu; bireyin iç ve dış dünyadan etkilenmesi sonucu

genel olarak hoşlanma ya da acı duyma şeklinde beliren

tepkilerdir(korku, kaygı, sevinç, üzüntü..)

Duy.gel; hareket deneyimleri sırasında kişinin kendi ve

diğerleri hakkında geliştirdiği duygularını kapsar.

Paylaşma-İşbirliği-Kurallara uyma-Başkalarının

hakkına saygı gösterme-kendi hakkını savunma- İletişim

becerilerini geliştirme

PSİKOMOTOR GELİŞİM

Psk.gel; fiziksel yapıda ve sinir kas

işlevlerindeki değişim süreçlerini kapsar.

Yaşamboyu devam eden bir süreçtir ve motor

becerilerde azalma ya da yeni bir becerinin

kazanılması gibi tüm fiziksel değişimlerle

ilgilenir.

MOTOR GELİŞİM

Motor Gelişim Nedir?

Fiziksel büyüme ve merkezi sinir

sisteminin gelişimine paralel olarak

organizmanın isteme bağlı hareketlilik

kazanmasıdır.Özünde hareket

becerilerinin kazanılmasını içerir.

Motor Gelişimin Önemi

Gelişimin göstergesi davranıştır.

Çocuk değişik alanlarda (fiziksel,

zihinsel, sosyal, dil, motor) ve farklı

hızda gelişiyor gibi görünse de

beliren davranış ve yetenekler

arasında belirli bir ilişki vardır.

MOTOR GELİŞİMLE İLGİLİ

TEMEL KAVRAMLAR

Form (Hareket şekli)

İki ya da daha çok hareketin bir sıra içinde

düzenlenmesiyle ortaya çıkar.

Hareket modeli:bir hareketin yapılmasında

ya da performansın ortaya konmasında gerekli olan

nörolojik süreçlerin dıştan gözlenebilir

niteliği(fırlatma Hh.inde beden duruşu).

Motor model: bir hareketin yapılmasında ya

da performansın ortaya konmasında gerekli olan

içten gelen nörolojik süreçler (denge, hız, kuvvet,

esneklik gibi).

Performans

Yapılan bir hareketi ya da hareketin

sonucunu belirtmek için kullanılır.

Hareketin ölçülebilen bir özelliğidir ve

genellikle süre yada mesafe olarak

belirtilir.

Form ve Performans

Olgun hareket şekli performansı arttırır,

ancak aynı hareket şeklini kullanan

çocuklar farklı performanslara sahip

olabilirler. Bunun nedeni, hareket hızı,

kuvvet, tepki süresi, el-göz koordinasyonu,

esneklik gibi faktörlerdir.

Hareket

Vücudun herhangi bir parçasındaki

ya da tüm vücudun pozisyonundaki

değişmedir.

Temel Beceriler

2-7 yaşlarında ortaya çıkan, spor ve

gelişmiş aktivitelere temel oluşturan

koşma, yakalama, zıplama, atlama,

fırlatma, sekme, topa ayakla vurma gibi

hareketlerdir.

MOTOR GELİŞİMİN

ALANLARI

BÜYÜK KAS

HAREKETLERİ

(Bedeni kullanma) KÜÇÜK KAS

HAREKETLERİ

(Obje kullanma)

BÜYÜK KAS HAREKETLERİ

(Kaba Motor Beceriler) -Geniş kasların kullanımını içerir.

-4 grupta incelenir;

1. Lokomotor Hareketler;

Yürüme, koşma gibi yer değiştirmeyi gerektiren hareketler.

2. Lokomotor Olmayan Hareketler;

Yer değiştirmeden yapılan dönme, eğilme, salınım gibi hareketler.

3. Denge;

Bir yerde belirli bir pozisyonu sürdürme hareketleri. 4. Nesne Kontrol Becerileri

Merkezden dışa gelişim ilkesine göre,

küçük kas hareketlerinin gelişimi

büyük kas hareketlerinin gelişimini

izlemektedir.

MOTOR GELİŞİM ALANLARI

VE BİLEŞENLERİ

LOKOMOTOR LOKOMOTOR

HAREKETLER OLMAYAN HAREKETLER

yürüme, kayma, germe, bükülme,

koşma, gallop, dönme, burgu,

sıçrama, atlama, salınım, itme,

sekme, hoplama. çekme.

DENGE NESNE

HAREKETLERİ KONTROL

statik denge, fırlatma, vurma,

dinamik denge. topa elle ve ayakla vurma,

top sürme, yakalama.

FİZİKSEL VE MOTOR UYGUNLUK

SAĞLIKLA İLİŞKİLİ UYGUNLUK MOTOR UYGUNLUK

Kas kuvveti Kassal dayanıklılık Koordinasyon Çeviklik

Esneklik Beden yağ oranı Sürat Patlayıcı kuvvet

Kardiyovasküler

dayanıklılık

OYUNLAR VE AKTİVİTELER

Hareket bulma Paraşüt aktiviteleri Top aktiviteleri

Rahatlatıcı akt. Takla ve yuvarlanmalar Tekerlek aktiviteleri

İstasyon alıştırmaları Aktüel oyunlar Tornet aktiviteleri

Fasulye torbası akt Ritmik aktiviteler Tırmanma akt

Çember aktiviteleri Engelli koşular Masa oyunları

İp atlama aktiviteleri Balon aktiviteleri

SPOR AKTİVİTELERİ: BİREYSEL, İKİLİ,

TAKIM VE SERBEST ZAMAN

BİREYSEL İKİLİ TAKIM

Kayak kros Okçuluk Badminton Basketbol

Alp kayağı Su sporları Tenis Futbol

Kampçılık Bisiklet Masa tenisi Çim hokeyi

Kano Ata binme Eskrim Voleybol

Yelken Dans Güreş Hentbol

Bowling Jimnastik Judo Korfbol

Boks Mini golf

Halter Atletizm

Tekerlekli paten Buz pateni

MOTOR GELİŞİMİN

İLKELERİ

1.Gelişimin Yönü

(1)Baştan ayağa gelişim

Örneğin fötal dönemde önce başın formu

oluşur.

(2)Merkezden dışa gelişim

Merkezden dışa gelişim çocuğun kaslarının

merkezden en uzak noktalara doğru kontrol

altına alındığını ifade eder.

2. Büyüme hızı

-Çocukların büyüme derecesi karakteristik

modeller şeklindedir ve evrenseldir.

-Büyüme, dış etkenlere direnç gösterir.

-Çocuğun kendi ya da yaşıtlarının büyüme ve

gelişim örneğini yakalaması, çocuğun yaşına,

yoksunluğun yoğunluğuna ve yoksunluğun

süresine bağlıdır.

3.Farklılaşma ve Bütünleşme

-Farklılaşma: Bebeklik döneminin hareket

kalıplarından çocuk ve gençlerin daha

fonksiyonel ve daha becerili hareketlere doğru

derece derece ilerlemeleri.

-Bütünleşme: Çeşitli kas grupları ve duyu

sistemlerinin koordineli olarak birbirleri ile

etkileşim içinde olmaları.

4.Kritik Dönem Kavramı

-Çevresel etkenlerin önemi

-Küçük yaşlar zihinsel, sosyal, duygusal,

fiziksel dil gelişimi yönünden kritik

dönem olarak kabul edilir.

5.Bireysel Farklılıklar

-Kalıtsal ve çevresel etkenler

-Deneyim, eğitim, sosyalleşme

-6 aydan 1 yıla kadar ortaya çıkan motor

yetenek sayısında bireysel farklılıklar

6.Beden Ölçüleri

•Beden yapısı motor yeterlilikle ilişkilidir

.Büyümeye, yapıya ve duruşa ait

değişiklikler performansa etki eder.

7.Filogeni ve Ontogeni

-Filogenetik beceriler:

Bebeklerin ve küçük çocukların temel

hareket yetenekleri

•Kendiliğinden otomatik olarak ortaya çıkarlar.

•Önceden saptanmış bir sıra içinde olgunlaşma

süreci içinde gözlenebilirler.

•Çevresel etkenlere direnç gösterirler.

•Tutma, bırakma, yürüme, koşma, atlama...

-Ontogenetik beceriler:

Öğrenme ve çevresel fırsatlara

bağlı olarak ortaya çıkarlar

(Yüzme, bisiklete binme,tenis

gibi).

MOTOR GELİŞİMİ

ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Doğum öncesi Doğum sırası Doğum sonrası

Motor gelişimi etkileyen faktörler

Doğum öncesi Doğum sırası Doğum sonrası

Beslenme

İlaçlar

Alkol

Gebelik toksemisi

Enfeksiyonlar

Kan uyuşmazlığı

Duygusal durum

Yaş

Radyasyon

Kromozoma ve gene

bağlı özürler

Kalıtım

Irk

Doğum travmaları Bağımlılık

Uyarıcı zenginliği ve

yoksunluğu

Çocuk yetiştirme

yöntemleri

Cinsiyet

BEBEKLİK VE

ÇOCUKLUK DÖNEMİ

ETKENLERİ

Bağlılık

•Doğumdan sonraki ilk günler ve ilk

haftalar anne-bebek bağlılığın gelişimi

açısından kritik günlerdir.

•Anne ve bebeğin erken ayrılmasının

gelişim üzerinde olumsuz etkileri

sözkonusudur.

•Erken ayrılma nedenleri:erken doğum,

düşük doğum ağırlıklı bebek, küvöze

alınma, yeni doğana ait problemler..

Uyarıcı Zenginliği ve Yoksunluğu

•Hangi beceriler yaklaşık hangi yaşlarda

öğrenilir

•Motor beceri öğrenmede özel

antrenmanın etkisi var mıdır(ikizler)

•Çevresel yoksunluk, uygulama

fırsatının verilmemesi motor gelişimi

etkiler mi(yetiştirme yurdu)

Cinsiyet

Motor performanstaki cinsiyet farklılığı

4 nedene bağlıdır:

1.Beden ölçüleri

2.Anatomik yapı

3.Fizyolojik fonksiyonlar

4.Sosyal ve kültürel farklılıklar

Çocuk Yetiştirme Yöntemleri

Hoşgörülü Tutum:

Araştırmacı-bağımsız

Motor performansı yüksek

Aşırı koruyucu ve otoriter tutum:

Hareketlilikte kısıtlama-itaatkarlık

Motor performansı düşük

Gelişimde gecikme

Olumsuz ilişki kurma

Zengin çevre zengin beyni

oluşturur.

Beyin gelişimi ve Motor beceriler

• Fırsat penceresi: ilk 5 yıl

• Kritik dönem:İlk 9 yıl

• Genel olarak 10 yaşından sonra fırsat

penceresi kapanır.

BÜYÜME VE GELİŞİMLE

İLGİLİ ÖNEMLİ

NOKTALAR

*2-6 yaşlarında büyüme bebeklik dönemine

göre daha yavaştır.Her yıl ortalama 5.08

cm boy, 2.27 kg ağırlık artışı olur.

*Çocuklar 4 yaşında doğum boyunun iki

katına çıkarlar.

*Okul öncesi ve ilkokul döneminde cinsiyet

farklılığı çok azdır. Fakat erkek çocuklar

daha uzun, daha ağır ve daha fazla kas

kütlesine sahip olma eğilimindedirler.

*6-12 yaşları arasında büyüme sabit ve yavaştır.

Ergenlik öncesi bu yıllar, uzama ve ağırlık artışı

için hazırlık dönemidir.

*Kızlar ve erkekler benzer büyüme modeline

sahiptir. Kol ve bacaklar gövdeden daha öce

büyürler.

*Kızlar erkeklerden daha önce ergenliğe girerler

ve bunun bir sonucu olarak da ergenlik

döneminin ilk yıllarında erkeklerden daha ağır ve

daha uzundurlar.

*Aşırı ve yetersiz beslenme, çocuğun büyüme modeli

üzerinde bir dizi etkiye sahiptir.

*Hareketli çocuklar daha zayıftırlar.

*Olağan dışı çabalar dışında, normal fiziksel aktiviteler,

genellikle büyüme üzerinde olumlu etkiye sahiptirler.

*Egzersizin, kemiğin uzaması ve genişliğinin artması

üzerinde etkili olduğu ileri sürülmektedir.

*Hastalıklar, başlangıç zamanı, şiddeti ve süresine bağlı

olarak büyümeyi olumsuz yönde etkiler.

*Kutup bölgelerinde doğan ve yetişen çocuklar, daha

yuvarlak hatlara sahiptirler ve daha yavaş büyürler.

*Günümüzün çocukları 100 yıl öncesine göre daha

uzun, daha ağır ve daha olgundurlar.

*Beslenme alışkanlıklarındaki ve yaşam stilindeki

değişmelerin büyüme üzerinde etkili olduğu

düşünülmektedir.

*Boyda uzama ilkbahar aylarında hızlanır, ağırlık

artışı sonbaharda görülür.