hjúkrun sjúklinga með vandamál frá öndunarfærum
DESCRIPTION
Hjúkrun sjúklinga með vandamál frá öndunarfærum. Guðrún Jónsdóttir, hjúkrunarfræðingur Gjörgæsludeild 12-B LSH Bráða- og gjörgæsluhjúkrun Hjúkrunarfræðideild HÍ. Lesefni. Morton, Fontaine, Hudak & Gallo (2005) Critical Care Nursing. A Holistic Approach. Kaflar 23, 24, 25, 26 og 27. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
Hjúkrun sjúklinga með Hjúkrun sjúklinga með vandamál frá vandamál frá
öndunarfærumöndunarfærum
Guðrún Jónsdóttir, hjúkrunarfræðingurGuðrún Jónsdóttir, hjúkrunarfræðingurGjörgæsludeild 12-B LSHGjörgæsludeild 12-B LSH
Bráða- og gjörgæsluhjúkrunBráða- og gjörgæsluhjúkrunHjúkrunarfræðideild HÍHjúkrunarfræðideild HÍ
LesefniLesefni Morton, Fontaine, Hudak & Gallo (2005) Critical Care Morton, Fontaine, Hudak & Gallo (2005) Critical Care
Nursing. A Holistic Approach. Kaflar 23, 24, 25, 26 og Nursing. A Holistic Approach. Kaflar 23, 24, 25, 26 og 27.27.
Couchman, Wetzig, Coyer & Wheeler (2007) Nursing Couchman, Wetzig, Coyer & Wheeler (2007) Nursing care of the mechanically ventilated patient: What does care of the mechanically ventilated patient: What does the evidence say? Part one. Intensive and Critical the evidence say? Part one. Intensive and Critical Care Nursing 23, bls 4-14.Care Nursing 23, bls 4-14.
Coyer, Wheeler, Wetzig & Couchman, (2007) Nursing Coyer, Wheeler, Wetzig & Couchman, (2007) Nursing care of the mechanically ventilated patient: What does care of the mechanically ventilated patient: What does the evidence say? Part two. Intensive and Critical the evidence say? Part two. Intensive and Critical Care Nursing. 23, bls 71-80.Care Nursing. 23, bls 71-80.
Johnson, St John & Moyle (2006) Long-term Johnson, St John & Moyle (2006) Long-term mechanical ventilation in a critical care unit: existing mechanical ventilation in a critical care unit: existing in an uneveryday world. Journal of Advanced Nursing, in an uneveryday world. Journal of Advanced Nursing, 53(5)551-558.53(5)551-558.
ÖndunarfæravandamálÖndunarfæravandamál ÖndunarbilunÖndunarbilun ARDSARDS LungnabólgaLungnabólga Blóðtappi í lungaBlóðtappi í lunga AsthmaAsthma LoftbrjóstLoftbrjóst Skurðaðgerð á lungaSkurðaðgerð á lunga
Mat á öndunarfærumMat á öndunarfærum
Saga Saga SkoðunSkoðun ÞreifingÞreifing BankBank HlustunHlustun
SagaSaga AldurAldur SjúkdómsástandSjúkdómsástand- HóstiHósti- UppgangurUppgangur- AndþyngsliAndþyngsli- VerkirVerkir- NæringarástandNæringarástand MeðvitundarástandMeðvitundarástand Undirliggjandi sjúkdómarUndirliggjandi sjúkdómar ReykingarReykingar LyfLyf
SkoðunSkoðun
- Lögun brjóstkassa / samhverfaLögun brjóstkassa / samhverfa- Húð, varir, slímhúðir (blámi/cyanosis)Húð, varir, slímhúðir (blámi/cyanosis)- Öndunartíðni, dýpt, mynsturÖndunartíðni, dýpt, mynstur- ÖndunarörðugleikarÖndunarörðugleikar- Notkun hjálparvöðvaNotkun hjálparvöðva- Húðlitur/húðhitiHúðlitur/húðhiti- PúlsPúls- MeðvitundarástandMeðvitundarástand
ÖndunarmynsturÖndunarmynstur
Þreyfing/BankÞreyfing/Bank
- Staðsetning tracheaStaðsetning trachea- CrepitusCrepitus- Þangeta brjóstkassansÞangeta brjóstkassans- Bankað yfir öllu lungnasvæðinuBankað yfir öllu lungnasvæðinu
HlustunHlustun
ÖndunarhljóðÖndunarhljóð
EðlilegEðlileg
BronchialBronchial BronchovesicularBronchovesicular VesicularVesicular
ÓeðlilegÓeðlileg
Brakhljóð Brakhljóð SlímhljóðSlímhljóð ÖnghljóðÖnghljóð NúningshljóðNúningshljóð EnginEngin
HjúkrunarvandamálHjúkrunarvandamál
Ófullnægjandi loftskiptiÓfullnægjandi loftskipti Ófullnægjandi hreinsun Ófullnægjandi hreinsun
öndunarfæraöndunarfæra Breyting á öndunarmynstriBreyting á öndunarmynstri AndþyngsliAndþyngsli
SúrefnisgjöfSúrefnisgjöf
Hvernig gefið?Hvernig gefið? Hve mikið?Hve mikið?
RakamettaRakametta HitaHita
Mat á súrefnisgjöfMat á súrefnisgjöf SaO2SaO2 ÖTÖT Húðlitur/húðhitiHúðlitur/húðhiti MeðvitundarástandMeðvitundarástand LífsmörkLífsmörk BlóðgösBlóðgös
SúrefnismettunSúrefnismettun
SpOSpO22 Viðmið Viðmið 96%96% ÓróleikiÓróleiki HúðHúð
BlóðgösBlóðgös
Mat á truflunum á sýru/basa jafnvægiMat á truflunum á sýru/basa jafnvægi Hvort truflanir séu af respiratoriskum Hvort truflanir séu af respiratoriskum
eða metaboliskum orsökumeða metaboliskum orsökum Getu líkamans til að flytja súrefni frá Getu líkamans til að flytja súrefni frá
lungum til blóðrásarlungum til blóðrásar Árangur meðferðarÁrangur meðferðar
Normal gildiNormal gildi
PH = PH = 7.35-7,457.35-7,45pO²pO² =80-100 mmHg =80-100 mmHgpCO² pCO² = 35-45 mmHg= 35-45 mmHgHCO³ HCO³ = 22-26 mEq/L= 22-26 mEq/L
SaO²SaO² = 95-97 % = 95-97 %BE BE = +2 - -2= +2 - -2
Túlkun Túlkun blóðgasmælingablóðgasmælinga
1. Þrep1. Þrep
Hvað er pHHvað er pH
pH < 7,35 pH < 7,35 acidosa acidosapH >7,45 pH >7,45 alkalosa alkalosa
2. Þrep2. Þrep
Hvað er pCO² ?Hvað er pCO² ?
Breytingar á pCO² Breytingar á pCO² respiratoriskar truflanirrespiratoriskar truflanir
pCO² fer í öfuga átt við pHpCO² fer í öfuga átt við pH
3. Þrep3. Þrep
Hvað er HCO³ ?Hvað er HCO³ ?
Breytingar á HCO³ Breytingar á HCO³ metaboliskar truflanirmetaboliskar truflanir
HCO³ fer í sömu átt og pHHCO³ fer í sömu átt og pH
4. Þrep4. Þrep
Hvað ef það séu breytingar bæði á Hvað ef það séu breytingar bæði á pCO² og HCO³ ?pCO² og HCO³ ?
Geta verið um truflanir á báðum Geta verið um truflanir á báðum kerfumkerfum
Sést t.d. hjá sjúklingum með Sést t.d. hjá sjúklingum með fjöllíffærabilanirfjöllíffærabilanir
5. Þrep5. Þrep
Hefur líkaminn aðlagast þessum Hefur líkaminn aðlagast þessum breytingum ?breytingum ?
Við aðlögun (compensation) þá Við aðlögun (compensation) þá gerist hið andstæða við gerist hið andstæða við
fyrrgreinda reglufyrrgreinda reglu
6. Þrep6. Þrep
Hvað með pO² og SaO² ?Hvað með pO² og SaO² ?
Gefa til kynna getu líkamans til að Gefa til kynna getu líkamans til að flytja súrefni frá lungum til blóðrásarflytja súrefni frá lungum til blóðrásar
Gefur til kynna þörf sjúkling fyrir Gefur til kynna þörf sjúkling fyrir súrefnisgjöfsúrefnisgjöf
Hvað er þetta?Hvað er þetta?
pH 7,21pH 7,21 pOpO² 81,5² 81,5
pCO² 62,4pCO² 62,4 SO² 94,6SO² 94,6
HCO³ 21,5HCO³ 21,5
““Slímlosandi Slímlosandi hjúkrunarmeðferðir”hjúkrunarmeðferðir”
Snúa sjúklingi reglulegaSnúa sjúklingi reglulega VökvavægiVökvavægi VerkjalyfVerkjalyf ÖndunaræfingarÖndunaræfingar SjúkraþjálfunSjúkraþjálfun BankaBanka SogaSoga LyfLyf
Aðrar Aðrar hjúkrunarmeðferðirhjúkrunarmeðferðir HvíldHvíld HitastillingHitastilling VökvagjöfVökvagjöf NæringNæring FræðslaFræðsla AðstandendurAðstandendur
Staða/stellingStaða/stelling
““góða lungað góða lungað niður”niður”
SnúningarSnúningar Hálega Hálega Postural drenagePostural drenage
SogunSogun
Tilgangur:Tilgangur: Fjarlægja slím úr loftvegumFjarlægja slím úr loftvegum Auðvelda/bæta loftskiptiAuðvelda/bæta loftskipti Ná sýni til greiningarNá sýni til greiningar Fyrirbyggja sýkingarFyrirbyggja sýkingar
Ábendingar Ábendingar Slímhljóð við öndunSlímhljóð við öndun Slímhljóð við hlustunSlímhljóð við hlustun Breyting á meðvitundarástandiBreyting á meðvitundarástandi HúðliturHúðlitur Öndunartíðni/öndunarmynsturÖndunartíðni/öndunarmynstur Púls: tíðni og mynsturPúls: tíðni og mynstur
Leiðir til sogunarLeiðir til sogunar
OralOral OropharyngealOropharyngeal NasopharyngealNasopharyngeal NasotrachealNasotracheal TrachealTracheal EndotrachealEndotracheal
SogunSogun Undirbúningur:Undirbúningur:
- Sog í vegg 120 mmHg- Sog í vegg 120 mmHg- Ath. að sog virki- Ath. að sog virki- Sogleggir í viðeigandi stærð- Sogleggir í viðeigandi stærð- Bleyta/smyrja sogleggi- Bleyta/smyrja sogleggi
FræðslaFræðsla Hagræða sjúklingiHagræða sjúklingi SýkingavarnirSýkingavarnir Hyperventilation/HyperoxygenationHyperventilation/Hyperoxygenation
Sogun í nef 1.Sogun í nef 1. FræðslaFræðsla Undirbúa sjúkling Undirbúa sjúkling
- semi-fowler- semi-fowler- hyperextenderað höfuð- hyperextenderað höfuð
Sogleggur nr10-12Sogleggur nr10-12 - Bleyta/smyrja soglegg (NaCl/Xylacain)- Bleyta/smyrja soglegg (NaCl/Xylacain) Þræða soglegg varlega inn Þræða soglegg varlega inn
- ekki nota sog- ekki nota sog- ef mótstaða – prófa hina nösina- ef mótstaða – prófa hina nösina- hlusta- hlusta
Sogun í nef 2. Sogun í nef 2. Soga á meðan dregur soglegg varlega Soga á meðan dregur soglegg varlega
út út Snúa soglegg á meðan dregin útSnúa soglegg á meðan dregin út Sogtími 5 sekúndurSogtími 5 sekúndur
Ath. með nefrennuAth. með nefrennu
Sogun í ETTSogun í ETT FræðslaFræðsla Hagræða sjúklingiHagræða sjúklingi Sogleggur 2*túbustærðSogleggur 2*túbustærð Hyperoxigenera 100% Hyperoxigenera 100%
OO²² Soga steriltSoga sterilt Sogleggur þræddur inn Sogleggur þræddur inn
án sogs að mótstöðuán sogs að mótstöðu Draga til baka 1-2 cmDraga til baka 1-2 cm Soga og snúa legg á Soga og snúa legg á
meðan dregur til bakameðan dregur til baka Sogtími ca 10 sekSogtími ca 10 sek
Sogun í tracheostómíuSogun í tracheostómíu FræðslaFræðsla Hagræða sjúklingiHagræða sjúklingi Sogleggur 2*túbustærðSogleggur 2*túbustærð HyperoxigenationHyperoxigenation Soga steriltSoga sterilt Sogleggur þræddur inn Sogleggur þræddur inn Soga og snúa legg á Soga og snúa legg á
meðan dregur til bakameðan dregur til baka Sogtími ca 10 sekSogtími ca 10 sek
Mat á öndunarfærum eftir Mat á öndunarfærum eftir sogunsogun
Áhrif sogunar á:Áhrif sogunar á: Tíðni, dýpt og mynstur öndunarTíðni, dýpt og mynstur öndunar ÖndunarhljóðÖndunarhljóð HúðliturHúðlitur LífsmörkLífsmörk
Magn, litur, þykkt á slímiMagn, litur, þykkt á slími
Við sogun er hætta á:Við sogun er hætta á: HypoxemiuHypoxemiu BradycardiuBradycardiu ↑↑/↓ /↓ BlóðþrýstingurBlóðþrýstingur Ventricular aukaslögumVentricular aukaslögum SýkinguSýkingu Áverka – blæðinguÁverka – blæðingu PneumothoraxPneumothorax
Merki um yfirvofandi Merki um yfirvofandi öndunarstoppöndunarstopp
Aukin öndunartíðniAukin öndunartíðniBreyting á lífsmörkumBreyting á lífsmörkumErfiðleikar við öndunErfiðleikar við öndun
Breyting á meðvitundarástandiBreyting á meðvitundarástandiCyanosisCyanosis
IntubationIntubation MaskiMaski AmbúpokiAmbúpoki Laryngoscope og blöðLaryngoscope og blöð Magil töngMagil töng ETT ETT LeiðariLeiðari XylocainXylocain PlásturPlástur LyfLyf
ÖndunaraðstoðÖndunaraðstoð
Invasiv öndunarvélameðferðInvasiv öndunarvélameðferðHefðbundinHefðbundinHátíðni öndunarvélameðferðHátíðni öndunarvélameðferð
Non-invasiv öndunarvélameðferðNon-invasiv öndunarvélameðferðBiPAPBiPAPCPAPCPAP
ÖndunarvélameðferðÖndunarvélameðferðStillingar:Stillingar:
MagnstýrðMagnstýrð ÞrýstingsstýrðÞrýstingsstýrð ÞrýstingsstuddÞrýstingsstudd------------------------------------ TVTV ÖTÖT FiOFiO²² ÞrýstingarÞrýstingar
Mat á Mat á öndunarvélameðferðöndunarvélameðferð
Stillingar - aflesturStillingar - aflestur LífsmörkLífsmörk LíkamsmatLíkamsmat Líðan sjúklingsLíðan sjúklings BlóðgösBlóðgös SogunSogun ÖryggiÖryggi
Líðan sjúklinga í Líðan sjúklinga í öndunarvélöndunarvél
Erfiðleikar við tjáninguErfiðleikar við tjáningu SvefnörðugleikarSvefnörðugleikar Einangrun/einmanaleikiEinangrun/einmanaleiki Kvíði/hræðslaKvíði/hræðsla
Fylgikvillar Fylgikvillar öndunarvélameðferðaröndunarvélameðferðar
AspirationAspiration BarotraumaBarotrauma Öndunarvélatengd – lungnabólgaÖndunarvélatengd – lungnabólga
ÓþægindiÓþægindi Erfiðleikar við að tjá sigErfiðleikar við að tjá sig
Öndunarvélatengd Öndunarvélatengd lungnabólga (ÖL)lungnabólga (ÖL) Lungnabólga hjá sjúklingi í öndunarvél Lungnabólga hjá sjúklingi í öndunarvél
sem var ekki til staðar þegar sjúklingur sem var ekki til staðar þegar sjúklingur var intuberaðurvar intuberaður
Snemmkomin (3-4 dagar) Snemmkomin (3-4 dagar) Hemophilus Hemophilus Influensa, Streptococcus Pneumonia, Influensa, Streptococcus Pneumonia, Staphylococcus AureusStaphylococcus Aureus
Síðkomin (> 4 dagar) Gram neg bakt. Síðkomin (> 4 dagar) Gram neg bakt. Pseudomonas Aeruginosa, Acinetobacter Pseudomonas Aeruginosa, Acinetobacter speciesspecies
Dánartíðni 24-76%Dánartíðni 24-76%
Fyrirbyggjandi aðgerðir Fyrirbyggjandi aðgerðir (1)(1)
1.1. Lega sjúklingsLega sjúklings2.2. Mat á meðvitundarástandiMat á meðvitundarástandi3.3. MagasáravörnMagasáravörn4.4. DjúpsegavörnDjúpsegavörn5.5. HandþvotturHandþvottur6.6. Sogun í barkarennuSogun í barkarennu
Fyrirbyggjandi aðgerðir Fyrirbyggjandi aðgerðir (2)(2)
7.7. Öndunarvélaslöngur og rakanefÖndunarvélaslöngur og rakanef8.8. CuffþrýstingurCuffþrýstingur9.9. MunnhirðaMunnhirða10.10. Magasondur og næringargjafirMagasondur og næringargjafir11.11. BlóðsykurstjórnunBlóðsykurstjórnun12.12. Óplanaðar extubationirÓplanaðar extubationir
BiPAP - CPAPBiPAP - CPAP
Ábendingar: ÖndunarbilunÁbendingar: ÖndunarbilunFrábendingar: Meðvitundarleysi, Frábendingar: Meðvitundarleysi,
óstöðugóstöðuglífsmörk, hjartsláttartruflanir, lífsmörk, hjartsláttartruflanir, áverki/bruni á höfði/hálsi, mikill áverki/bruni á höfði/hálsi, mikill uppgangur, ásvelgingarhættauppgangur, ásvelgingarhætta Nef/andlitsmaskiNef/andlitsmaski
BiPAP - CPAPBiPAP - CPAPVöktun: Vöktun: Líðan sjúklingsLíðan sjúklings Hreyfing á brjóstkassa Hreyfing á brjóstkassa Notkun hjálparvöðvaNotkun hjálparvöðva HjartsláttartíðniHjartsláttartíðni ÖndunartíðniÖndunartíðni MeðvitundMeðvitund SaOSaO²² BlóðgösBlóðgös
Að venja úr öndunarvél Að venja úr öndunarvél 1.1.Er sjúklingur tilbúinn?Er sjúklingur tilbúinn? Stabíll hemodynamisktStabíll hemodynamiskt FiO2 FiO2 ≤ 40%, SaO2 >92%, PEEP ≤ ≤ 40%, SaO2 >92%, PEEP ≤
5cm H205cm H20 Rtg pulm viðunandiRtg pulm viðunandi Metabolic indicators (blóðgös og Metabolic indicators (blóðgös og
elektrolytar)elektrolytar) HitastigHitastig
Að venja úr öndunarvél Að venja úr öndunarvél 2.2.Ef sjúklingur er tilbúinn:Ef sjúklingur er tilbúinn: Minnka stuðning á öndunarvélMinnka stuðning á öndunarvél ÖTÖT Studd öndun (PS – CPAP)Studd öndun (PS – CPAP) Þrýstingur Þrýstingur ≤ 10 cm H20≤ 10 cm H20
Að venja úr öndunarvél Að venja úr öndunarvél 3.3.Hætta ef sjúklingur sýnir Hætta ef sjúklingur sýnir
eftirfarandi merki:eftirfarandi merki: ÖT > 35/mínÖT > 35/mín SaO2 < 90%SaO2 < 90% TV < 5 ml/kgTV < 5 ml/kg Merki um örðugleika s.s. breyting Merki um örðugleika s.s. breyting
á öndunarmynstri, vanlíðan, sviti, á öndunarmynstri, vanlíðan, sviti, tachycardia, hyper/hypotensiontachycardia, hyper/hypotension
Að venja úr öndunarvél Að venja úr öndunarvél 4.4.Extubera ef sjúklingur þolir og:Extubera ef sjúklingur þolir og:
Vel vakandi – fylgir fyrirmælumVel vakandi – fylgir fyrirmælum Góður hóstakrafturGóður hóstakraftur Hreyfir loft meðfram túbuHreyfir loft meðfram túbu
““Gullmoli”Gullmoli” There is no monitoring or alarm There is no monitoring or alarm
system that can replace a system that can replace a vigilant caregiver.vigilant caregiver. Frequently observe, auscultate and touch the patient. The information gathered from these methods is far more important to an optimal patient outcome than all the technology in the world.