1

Il-PresepjuÓar©a Nru. 92

April - Ìunju 2017

Fuljett ma˙ru© mill-GÓAQDA ÓBIEB TAL-PRESEPJU - MALTA

c/o 56, Amaltea, Triq il-Marg, Attard ATD 2382 - Malta

Newspaper Post

2

Stampat

36, St. Paul Street, VallettaTel: 21224607 - 21228138

E-mail: emibonnici@gmail.com

Fuljettma˙rug kull tliet xhur mill-G˙aqda Óbieb tal-Presepju

Malta.

VO/0844

Kull korrispondenza g˙andha ti©i ndirizzata lis-

Segretarju,Charles A. Bellia

56, Amaltea, Triq il-Mar©,Attard ATD2382. Malta

IL-PRESEPJUJitqassam lill-Membri

tal-G˙aqda u g˙alhekk biex tir-çevih ˙allas il-miΩata

tieg˙ek regolarment billi tibg˙at €5 lill-Kaxxier. Kontribuzzjonijiet o˙ra biex jinfdew l-ispejjeΩ ikunu ferm apprezzati.

L-GÓAQDAÓBIEB TAL-PRESEPJU

Malta tirringrazzja lil kull min kiteb f’din il-˙ar©a tal-fuljett.

Apprezzament speçjali jmur g˙as-

Sinjura Jessie Chircop li ˙adet ˙sieb il-‘proof reading’.

WerrejEditorjal.......................................................................3Il-Kelma tal-President.......................................................................4Xi jfissru l-Qniepen fil-Milied.......................................................................5Milied jew Karnival?.......................................................................6Ser jkollna niççaqalqu!.......................................................................8Kif nag˙mel ftit aççessorji g˙all-presepju.....................................................................11Tag˙rif fuq Knisja tan-Nativita’ ta’ Betlem .....................................................................12Kif tag˙mluh il-Presepju?.....................................................................14G˙aqda Óbieb tal-Presepju - Malta .....................................................................15

Il-Palk kif ©ie armat fl-a˙˙ar wirja f’Diçembru 2016, fis-Sala San Fran©isk,

il-Belt Valletta mill-G˙aqda Óbieb tal-Presepju-Malta

3

L-EditorjalDonnu li kull fejn hemm g˙aqda tal-presepji madwar id-dinja, l-gwaj ji©ri warajha. Konna Ruma ftit taΩ-Ωmien ilu u konna ltqajna mas-sur Carmelo Formosa li kien is-segretarju tal-G˙aqda Óbieb tal-Presepju ta’ Ruma u dan kien qalina li l-post fejn g˙andhom il-presepji kienu jriduh lura l-patrijiet. Óeqq jekk sarx hekk jew le ma nafx g˙ax issa g˙adda Ω-Ωmien. Din is-sitwazzjoni ©iet fuqna tal-G˙aqda Óbieb tal-Presepju-Malta, hekk ˙abta u sabta bi skuΩa li l-patrijiet g˙andhom bΩonn jirran©aw u juΩaw il-post g˙all- bΩonnijiet tag˙hom. Li jirran©awh naqbel mag˙hom mija fil mija, imma li nsibu ru˙na barra mill-lokal, hija ˙asra kbira u telfa g˙al dak ix-xog˙ol kbir li sar minn mindu ilha mwaqqfa l-g˙aqda... 30 sena propju s-sena l-o˙ra. Ner©a ng˙id ˙asra g˙ax il-presepji li tant kienu ji©u jarawhom eluf ta’ nies issa ser tkun diffiçli li nkunu f’post çentrali b˙al ma kienet is-Sala San Fran©isk.

Wie˙ed irid jiftakar li tul dawn it-tletin sena li l-G˙aqda ©iet imwaqqfa, kull kumitat ˙abrek biex l-g˙aqda jkollha post tag˙ha jkun fejn ikun. Dan waqa’ dejjem fuq widnejn torox kemm minn dawk ekklesjastiçi, gvernijiet çentrali u kif ukoll mill-kunsil çiviku tal-Belt. Dejjem nippriedkaw li dawn l-g˙aqdiet g˙andhom ji©u mg˙ejuna, iΩda bejn il-kliem u l-fatti hemm ba˙ar jikkumbatti. Óasra g˙ax tant hemm kunventi bi kmamar vojta ©ewwa l-Belt Valletta li spazju g˙all-g˙aqdiet b˙al tag˙na ma hemmx. Nist˙ajjilna li qeg˙din fil-mument meta ÌuΩeppi u Marija fittxew kenn u ˙add ma kellu biçça kamra g˙alihom. A˙na f’dan l-istadju qeg˙din b˙al issa. Dnub g˙ax dak li tant ˙adem g˙alih San Fran©isk spiçça biex is-segwaçi tieg˙u g˙amlu b˙al nies ta’ Betlem fi Ωmien tat-twelid tal- Bambin.

Meta wie˙ed i˙ares lura fis-snin, wie˙ed jg˙id li f’dawn it-tletin sena li ilna ntellg˙u l-wirja tal-Presepji fis-sala San Fran©isk ©ew murija ‘l fuq minn elfejn wie˙ed. Il-presepju kien re©a’ ̇ a l-˙ajja, kien re©a’ rxoxta u re©a’ da˙al fid-djar u fis-soçjeta Maltija. Tfal u kbar re©g˙u xeg˙lu l-fjamma tal-presepju permezz tal-G˙aqda Óbieb tal-Presepju. San Fran©isk id˙ol int g˙alina f’dan il-mument biex nibqg˙u mixjin fil-mixja g˙at-tag˙rif tal-presepju.

Frans Chircop

4

Il-Kelma tal-President

Óbieb,Illum ser ikolli nibda l-kelmtejn tieg˙i b’a˙bar ma tantx hi tajba. Dan g˙aliex f’dawn l-a˙˙ar jiem kellna laqg˙a mad-diri©enti tal-kommunita Fran©iskana fejn g˙arrfuna li ser jibda x-xog˙ol fuq tis˙ie˙ strutturali fis-sotteran fejn konna nag˙mlu uΩu minnu l-G˙aqda tag˙na.

Dan ifisser li kellna niΩgumbraw il-post mill-iktar fis possibli biex ikun jista’ jinbeda x-xog˙ol. Konna qed nistennew li wara li jitlesta x-xog˙ol inkunu nistg˙u nirritornaw u nkomplu fejn ˙allejna. Dan ma kellux

ikun g˙aliex ©ejna nfurmati li wara li jitlesta, dan il-post, ser jibda jintuΩa mill-kommunita tal-Patrijiet Fran©iskani.

Kif tistg˙u timma©inaw dan kien xokk kbir g˙alina g˙ax wara tletin sena ta’ ˙idma kontinwa fil-qasam tat-tixrid tal-presepju f’Malta kellna nispiççaw fit-triq infittxu fejn imqar inΩommu l-armar tag˙na. Issa iktar minn qatt qabel ikollna na˙dmu bla waqfien biex insibu post alternattiv g˙al ˙ti©ijiet tag˙na. S’issa l-Bambin ipprovdielna benefattur li offrielna post fejn impo©©u l-affarijiet tal-G˙aqda temporanjament sakemm insibu post ie˙or. Nistennew li kul˙add jg˙ati sehemu biex possibilment insolvu din il-problema malajr u b’mod permanenti. Il-kunsill ilu g˙addej b’dan il-˙sieb. Issa wasal iΩ-Ωmien li KULÓADD jaqdef bis-serjeta biex naslu!

Di©a irçevejtu l-Avviz g˙all- Laqg˙a Ìenerali Straordinarja li matulha niddiskutu l-pass li jmiss u x’jista’ jsir fil-futur qrib. In˙e©©i©kom tattendu g˙al din il-Laqg˙a u toffru su©©erimenti u idejat biex l-g˙an tag˙na nil˙quh.

Fl-a˙˙arnett, nag˙mel appell lill-membri tag˙na biex min ikun jaf jew g˙andu xi garaxx ta’ qies ta Ωew© karrozzi g˙all-kiri jinforma lis-segretarju s-Sur Charles Bellia. Grazzi bil-quddiem u nselli g˙alikom.

Andrew

5

Dan hu l-indirizz tal-website tag˙na! Id˙ol fih biex taqra dwar l-istorja tal-G˙aqda, l-presepju, kif ta˙dem

il-presepju u xi aççessorji.

Ûur l-albums tar-ritratti u ©edded il-memorja tal-wirjiet annwali.

G˙addi l-indirizz lill-˙bieb u qraba, speçjalment dawk imsefrin...ibqa Ωgur

li japprezzaw.

Il-qniepen huma simbolu ie˙or komuni g˙all-Ωmien il-Milied. Il-qniepen dejjem kienu assoçjati ma’ Ωmien ta’ festa. L-iskop tal-qanpiena hu li twassal messa©© ‘l bog˙od. Nist˙ajjel lil dawk il-qniepen li ndendlu mas-si©ar idoqqu bil-fer˙ g˙at-twelid ta’ Ìesu’, sabiex iwasslu din l-a˙bar mal-erbat irjie˙ tal-pajjiΩ.

Tg˙idli issa jien kif nista’ nag˙milha ta’ qanpiena? Ûgur minhix se mmur nag˙mel xi priedka waqt il-quddiesa tal-Milied! G˙andek ra©un, iΩda qatt ̇ sibt li g˙emil jista’ jwassal messa©© qawwi daqs dak ta’ qanpiena? Min jaf kieku tag˙mel ©abra fuq ix-xog˙ol jew fil-familja g˙al xi missjoni? Jew iççempel lil xi membru tal-familja li ilek ma tkellmu s-snin? Jew tkellem lil dik li fuq ix-xog˙ol/l-iskola kul˙add iwarrabha u jid˙ak biha? A˙seb ftit kif fil-˙ajja tieg˙ek int tista’ turi li int fer˙an bit-twelid ta’ Kristu!

Xi jfissru l-Qniepen fil-Milied

www.presepjumalta.org

6

Milied jew Karnival?Fil-bidu ta’ Diçembru, di©a nibdew in˙ossu madwarna atmosfera li tkellimna fuq il-Milied.

Mil-lat folkloristiku, fid-djar u fit-twieqi jibdew jintramaw il-presepju u s-si©ra tal-Milied: nibdew nirçievu u nibag˙tu l-“Christmas cards”; id-djar u t-toroq jintramaw bi dwal sbie˙ u mhux tas-soltu; minn fuq il-mezzi tax-xandir nibdew nisimg˙u l-“Christmas Carols” li jferr˙una u jda˙˙luna aktar fl-ispirtu tal-Milied.Mil-lat kummerçjali, dawn il-©ranet i©ibu mag˙hom xiri u bejg˙ ta’ affarijiet li bihom irridu nΩejnu djarna: ta’ rigali li rridu nag˙tu lill-qraba u ̇ bieb; ta’ o©©etti ta’ ikel g˙all-pranzu “famuΩ” tal-Milied u g˙all-parties.

Mil-lat soçjali, l-festi tal-Milied ifissru okkaΩjoni g˙al ̇ afna pranzijiet u “parties” bejn familji u ˙bieb.

Imma dan kollu jista’ jkun biss maskra, li qed tg˙atti qalb mimlija mibeg˙da, rabja, vendetta, firda... u allura l-Milied ikun aktar Karnival milli tabil˙aqq çelebrazzjoni ta’ festa’ g˙ax twieled il-Feddej tag˙na.

Jekk noqog˙du na˙sbu ftit bis-serjeta’ u bis-sinçerita’, naraw li l-Milied sar aktar festa pagana milli kristjana u jist˙oqqlu aktar jissejja˙ “Karnival” milli “Milied”.Forsi qed nesa©era? Forsi jien pesssimista? Imma tista’ tg˙id li qed tiççelebra l-Milied.......

• Meta inti trid tawgura l-“Happy Christmas”, imma mhux lil min ma jaqbilx mieg˙ek, ng˙idu a˙na, fil-lewn politiku?

• Meta qed tisma’ l-messa©© tal-Milied “Paçi lill-bnedmin ta’ rieda tajba”, u fl-istess ˙in qed tnassas kontra s˙abek?

• Meta qed tiççelebra t-twelid ta’ Ìesu fil-faqar tal-G˙ar ta’ Betlem, u int mhux ˙lief tippjana kif se tgeddes flus, flus, u aktar flus?

JeΩistu dawn il-fatti? Kemm tista’ tg˙id li Milied b˙al dan hu “Milied nisrani?”Ejjew niççelebraw il-Milied b˙ala Milied, mhux b˙ala Karnival. Inne˙˙u l-maskri. Ma nag˙mlux b˙al dawk li, fil-Milied, iridu jiltaqg˙u biss mas-Slaten Ma©i u jist˙u jew jitqaΩΩu jid˙lu fil-g˙ar biex jaraw it-tarbija li twieldet. Irridu niltaqg˙u mat-tarbija Ìesu’, tarbija fra©li. Hu jridna mmissuh f’dawk li qed

7

itertru bil-bard tal-faqar u l-miΩerji. Iridna nisimg˙u l-karba tieg˙u: l-karba tal-vittmi ta’ mard, in©ustizzji, jew disgrazzji. Iridna n˙arsu lejn g˙ajnejh i©elbnu d-dmug˙, id-dmug˙ tar-romol, tal-orfni, tal-morda, tal-batutu. Ifra˙, imma tifra˙x wa˙dek. Biex il-Milied ikun Milied ta’ paçi uri li int bniedem ta’ rieda tajba.

Il-MiΩataÓbieb, ©ejna fi Ωmien meta kontra qalbna kellna niΩgumbraw is-Sala San Fran©isk u nibdew infittxu fejn ser indabbru rasna. L-ewwel bΩonn ur©enti huwa garaxx fejn nistg˙u nerfg˙u l-armar tal-wirja u possibilment nag˙mlu xi xog˙ol Ωg˙ir ta’ manutenzjoni li jinqala’ minn Ωmien g˙al Ωmien. Huwa g˙alhekk li qed in˙e©©u lil dawk li g˙adhom lura fil-˙las tal-miΩata biex ja©©ornaw ru˙hom kemm jista’ jkun malajr. Illum il-MiΩata mhix biss bΩonnjuΩa biex nifdu l-ispejjeΩ tal-fuljett...illum tista’ tfisser ˙ajja jew mewt g˙all-G˙aqda tag˙na. Illum mhux Ωmien tal-paroli imma Ω-Ωmien li nag˙mlu dmirna lejn l-G˙aqda li suppost tant in˙obbu.

l-e˙fef ˙a©a g˙all-Kunsill tkun li ng˙ollu l-miΩata, imma dan m’a˙niex lesti nag˙mluh. Bin-numru ta’ membri li jirçievu l-fuljett regolari g˙andu jkollna fondi biΩΩejjed biex nilqg˙u l-isfida li g˙andna quddiemna. G˙alhekk in˙e©©ukom li tag˙tu sehemkom u jekk intom lura fil-miΩata, tibag˙tu dak li hu dovut minnkom.

F’kaΩ ta’ diffikulta ikkuntattjaw lis-Segretarju fuq 9940 6645 jew eMail: charbel@onvol.net.

8

SER JKOLLNA NIÇÇAQALQU!Charles A. Bellia -Segretarju/PRO

Wara kwazi tletin sena l-wirja ta’ presepji mtella’ mill-G˙aqda Óbieb tal-Presepju - Malta ser ikollha titlaq mis-Sala San Fran©isk. Konna nafu li xi darba jew o˙ra ser ikun me˙tie© li l-post li kien sar sinonimu mal-G˙aqda tag˙na, g˙aliex fih wellidna mill-©did u kabbarna t-tradizzjoni u l-im˙abba g˙all-presepju, ser ikollu jing˙alaq g˙al xi Ωmien biex isirulu tiswijiet strutturali. Kien ilna ng˙idu u ni©bdu l-attenzjoni li l-konsenturi u xpakkaturi o˙ra li kienu evidenti fil-bini kienu koro˙ u kellhom bΩonn attenzjoni. G˙alhekk ilqajna b›çertu ottimizmu l-a˙bar li kien ser jibda x-xog˙ol biex il-˙sara, li kien hemm fis-Sala San Fran©isk, fejn sena wara l-o˙ra lqajna l-membri tag˙na u l-pubbliku Malti u barrani biex flimkien ng˙ollu l-g˙oΩΩa lejn il-presepju, tissewwa.

Minkejja d-diffikultajiet l i konna n i l t aqg˙u mag˙hom tista’ tg˙id f’kull attivita li konna no˙olqu, dejjem wasalna biex l-g˙anijiet tag˙na nil˙quhom. Attivita wara l-o˙ra saru u ˙allew il-frott. Bil-mod il-mod, u grazzi g˙al dawn l-attivitajiet, is-Sala San Fran©isk fi Triq Melita, Valletta saret punt ta’ riferiment g˙al kull min

xtaq jitg˙allem kif jag˙mel presepju, jew jesibixxi x-xog˙ol tieg˙u. Dawn kienu g˙exieren ta’ nies li mhux biss i˙obbu t-tradizzjoni, imma wkoll g˙andhom f’qalbhom l-ispirtu veru tal-Milied. Is-Sala San Fran©isk kienet toffrilhom il-mezzi u l-ambjent li jg˙inuhom ikabbru l-im˙abba li huma kellhom g˙all-presepju.

Waqt intervista li kelli fuq stazzjon televiΩiv, bi preparazzjoni g˙al-wirja tas-sena l-o˙ra, ©urnalist staqsieni, xi kemm il-presepju inbena u intwera f’din is-sala. Ftit kalkolu u g˙idtlu li matul il-korsijiet li jsiru kull sena ©ew mibnija

ikompli pa©na 9

9

medja ta’ ˙amsa u tlein presepju kull sena fil-waqt li fil-wirjiet li l-G˙aqda g˙amlet matul is-snin kienu esibiti aktar minn 2500 presepju. Sena wara l-o˙ra meta b’çerimonja sempliçi konna ninawguraw il-wirja tag˙na, il-messa©© qabel it-tberik tal-presepji dejjem kien wie˙ed ta’ sodisfazzjon g˙ax-xog˙ol imwettaq mill-G˙aqda Óbieb tal-Presepju - Malta u nkora©©iment biex dan ix-xog˙ol jitkattar u jag˙ti iΩjed frott.

Il-Kewba fuq is-Sala San Fran©isk, li g˙al tletin sena s˙a˙ inΩammet tiddi biex ressqet tant nies lejn il-Grotta ta’ Betlem, issa ser tintefa. L-ottimiΩmu li ̇ assejna meta ing˙atajna l-a˙bar li ser jibdew it-tiswijiet me˙tie©a, ma tantx dam jin˙ass. Fi ftit minuti biss dan inbidel f’dieqa assoluta meta fl-istess nifs ©ejna infurmati li l-post ser ikun irran©at, mhux biss biex jitne˙˙a xi periklu li kien hemm, imma wkoll biex jintuΩa g˙all-bΩonnijiet tal-Kummunità Fran©iskana fil-Belt Valletta. Ìejna wkoll im˙e©©a biex insibu post alternattiv minn fejn immexxu l-g˙anijiet “nobbli” tag˙na, g˙aliex mhux ser ikun possibbli li l-attivitajiet imtella’ mill-G˙aqda Óbieb tal-Presepju - Malta jirritornaw fis-Sala San Fran©isk. G˙alhekk ©ejna mitluba biex fi Ωmien qasir inne˙˙u l-armar tag˙na mis-sala billi l-bidu tax-xog˙ol kien imminenti.

Ma tantx kellna g˙aΩla. Dak li ssejja˙ il-bΩonn tal-Kommunità reba˙ fuq il-presepju, u g˙alhekk kellna naraw kif u fejn ser in©orru l-vetrini u armar ie˙or li bnejna matul is-snin biex dejjem insebb˙u l-wirja tag˙na. B’moral baxx, imma b’determinazzjoni li nkomplu l-missjoni tag˙na lejn Milied madwar il-presepju, fittixna l-g˙ajnuna u sibna persuna li silfitna l-garaxx tag˙ha biex fih inpo©©u l-armar tag˙na. Ódimna bla heda biex in©orru kollox fiΩ-Ωmien mitlub. Irnexxielna nsolvu parti mill-problema li n˙olqitilna. Kien fadal il-problemi marbuta mal-attivitajiet tag˙na fos thom i l -Wir ja Annwali.

K e l l n a d i v e r s i su©©erimenti, li ©ew imwarrba min˙abba diversi diffikultajiet, fos thom l -aççess kemm g˙alina kif ukoll g˙all-pubbliku. Qed nikkunsidraw alternattivi o˙ra u nittamaw li b’rieda

10

Kun parti mill-fuljett...Ikkontribwixxi billi tibg˙at xi kitbiet, novelli qosra, poeΩiji, eçç biex ji©u ppubblikati fuq “il-Presepju”. G˙andek xi idejat kif tag˙mel aççessorji? Trid tikkummenta dwar l-G˙aqda? Tiddejjaqx, iktbilna. Sa fejn ikun possibbli nilqg˙u is-su©©eriment tieg˙ek. Nota Ωg˙ira....kitbiet li jistg˙u jo˙olqu polemiki ma jkunux pubblikati.

tajba naslu g˙ax nemmnu li l-Bambin ser jg˙ina nsibulu post fejn jiççelebra t-Twelid tieg˙u. Ovvjament meta nsibu post g˙all-wirja ma nkunux solvejna l-problema kollha. Ikun jonqos l-aqwa ˙a©a - li n˙ajjru u nikkonvinçu lill-pubbliku Malti u turisti ji©u jΩuruna! M’hemmx g˙alfejn ng˙idu, l-ewwel sej˙a tag˙na ser tkun lilkom il-membri tal-G˙aqda Óbieb tal-Presepju - Malta. In˙e©©ukom biex mhux biss ti©u intom bi ˙©arkom, imma wkoll li tg˙inuna nag˙mlu kampanja ta’ pubbliçita qawwija biex in-nies isiru jafu fejn qeg˙din u ji©u jaraw il-wirja huma wkoll.

Kura©© ˙bieb, il-mixja tag˙na biex inΩommu l-presepju fiç-çentru tal-Milied Malti ma tistax tieqaf. Nimxu flimkien u naslu. Nittamaw li ma ndumux ma n˙abbru fejn ser issir il-Wirja ta’ Presepji 2017.

Nostal©ija

Kif kienet tintrama’ is-Sala San Frangisk waqt il-wirja annwali ta’

L-G˙aqda Óbieb tal-Presepju MALTA.

PreΩentazzjoni lid-Dar tal-Providenza

11

Kif nag˙mel ftit aççessorji g˙all-presepjuIl-pjanti Fil-˙wienet fejn ibieg˙u o©©etti g˙all-presepju tista’ ssib ˙afna varjetajiet ta’ pjanti artifiçjali. Xi w˙ud jistg˙u jsiru fid-dar bi ftit ta’ imma©inazzjoni u l-paçenzja. Tajjeb li wie˙ed iΩomm f’mo˙˙u li jkun hemm bΩonn ̇ afna tentattivi biex jinkiseb l-effett mixtieq.

Óalli wie˙ed ja˙seb x’irid jag˙mel. Jekk trid tfassal xi si©ra taç-çipress, arΩnu, si©ar tal-frott, si©ar Ωg˙ar ta’ daqs li jitqieg˙du fl-isfond, g˙andek bΩonn biçça wire tad-dawl...m’hemmx g˙alfejn tqaxxru. Ipprepara l-weraq ta’ qies skond il-pjanta li fassalt li tag˙mel, iksieh bil-karti tas-siment jew tal-©wieΩ, dawru bit- tape tal-karti (musking tape). Ìieli g˙as-si©ar uΩajt sponΩa fta˙tha kemm stajt u sfumajtha differenti. Il-kuluri dejjem irrikorru g˙all-kannella m˙allta fl-ilma, jew Ωebg˙a taΩ-Ωejt. tempra jew watercolor. Maz-zokk tas-si©ra n˙obb nag˙mel ftit ©ibs ver©ni boçoç boçoç Ωg˙ar.

Il-PalmBiex tag˙mel il-palm li tant jid˙ol fil-presepju, g˙andek bΩonn 24 werqa f’erba’ qisien. Sitta ta’ 15.5 çm, Sitta ta’ 11.5çm, sitta ta’ 10çm u sitta ta’ 8çm. Dawn il-qisien huma addattati g˙al pasturi tal-qies 10cm. Il-wisg˙a tal weraq g˙andhom ikunu xi 3çm. In˙obb nag˙mel masking tape ta’ 3çm, nfassal l-ewwel sitt weraq ta’ 31çm, nag˙mel biçça fildiferru rqiqa fin-nofs li tibda minn nofs tal-31 çm, n˙allilha naqra mill- fildiferru barra fit-tarf biex inkun nista’ nwa˙˙al il-werqa maz-zokk u qabel nitwi l-masking tape npo©©i g˙atu tal- jogurt biex il-werqa ti©i soda. Infassal il-werqa, niΩbog˙ha u naqta’ t-truf bi mqass tajjeb u naqta’ wa˙da fejn wa˙da. Hekk nag˙mel l-istess g˙al weraq ta’ 11.5 çm u ta’ 10 çm. Iz-zokk jista’ jkun injama, fildiferru etç. Nara li g˙andi ̇ xuna biΩΩejjed taz-zokk u niksi b’naqra kanvas kannella.

G˙andek eMail? Jekk trid infakkruk fl-attivitajiet li jkollna minn Ωmien g˙al Ωmien ibg˙atilna l-indirizz tal-eMail tieg˙ek.

Tag˙na huwa: charbel@onvol.net

12

Tag˙rif fuq Knisjatan-Nativita’ ta’ BetlemMinn Frans Chircop

Jekk inti toqg˙od fit-tarf tal-lvant tal- Pjazza Maxtura, Betlem, inti ser tkun wieqaf fit-tarf tal-lvant ta’ Betlem antika “Fl-angolu tal-lvant estrema tal-belt,” jg˙id Arculf, li Ωar il-belt fis-sena 680, “huwa tip ta’ nofs g˙ar li fuqhom hija mibnija l-istruttura kbir tal-Knisja tal-Imqaddsa Marija.” Meta wie˙ed i˙ares lejn il-˙itan massivi tal-kunvent Armenjan, minn fuq in-na˙a tal-lemin tal-bankina li twassal g˙all-entratura tal-knisja, wie˙ed jie˙u idea ta’ dik l-istruttura massiva kif kienu fiΩ-Ωminijiet antiki.

Il-knisja tid˙ol g˙aliha permezz ta’ bieb dejjaq u baxx. Matul iΩ-Ωmien ta’ Justinianu (527-565), d-da˙la kellha tlitt bibien kbar li xorta g˙adhom jidhru allavolja issa dawn ©ew imbarrati min˙abba li l- Musulman kienu bdew jag˙mlu ˙erba mill-post fis-sitt seklu. Is-sigurta’ tal-Kristjani li kienu jg˙ixu fl-artijiet G˙arab iddeterjorat ˙afna. G˙alhekk l-entratura li kien hemm fl-antik kienu

©ew mag˙luqa u saru bibien ©odda. Hekk kif tid˙ol mill-bieb, il-viΩitatur ji©i f’nava tal-knisja. Din kienet ©iet miΩjuda fis-sitt seklu ma’ dik li kien bena l-Imperatur Kostantinu fis-seklu 4. Il-˙ajt li jag˙ti g˙al-Lvant kien li ˙ajt ta’ barra tal-Imperatur Konstantinu tas-seklu 4. Fuq dan il-˙ajt hemm muΩajk li juri t-twelid tal-Bambin mat-tlett Slaten Ma©i li kienu ©ew mil-lvant tal-Persja. Kienet din ix-xena li raw is-suldati meta l-armati Persjani kienu g˙amlu ˙erba mill-pajjiΩ fis-sena 614. Hekk kif da˙lu fil-knisja u raw il-muΩajk dawn ˙asbu li kienet tal-persjani u telqu ‘l barra ming˙ajr ma g˙amlu xejn. Aktar ‘il quddiem fil-knisja kienu g˙amlu l-bieb baxx li tkellimt fuqu aktar ‘il fuq.

13

Hemm bieb li meta’ tg˙addi minnu ti©i fis-sala tal-knisja. Il-˙itan kienu ©ew impittra bil-muΩajk mill-artisti Justiniani. Meta ©ew il- Kavallieri dawn Ωiedu aktar ma’ dawn il-˙itan. Fi Ωminijiet tallum g˙ad hemm minnhom li jeΩistu. Biex tarhom sew wie˙ed irid joqg˙od naqra ‘l bog˙od mill-˙itan.

Tajjeb li nduru dawra ma’ l-aktar affarijiet importanti li hemm f’din il-knisja.

Il-muΩajkIl-muΩajk huma rran©ati fil-˙ames saffi orizzontali. L-ewwel faxxa, eΩatt fuq il-kolonni, tal-na˙a ta’ nofsinhar, hemm linja ta’ figuri Ωg˙ar li jippreΩentaw l arblu tar-razza ta’ Ìesu’ skont il-van©elu ta’ San Mattew u fuq in-na˙a tat-tramuntana skond il-van©elu ta’ San Luqa. Fil-faxxa ta’ fuq din linja u li ti©i tmiss mal-˙o©or tat-twieqi hemm sensiela ta’ bliet bl-ismijiet fin-nofs tag˙hom.

Kull Belt tirrapreΩenta wie˙ed mill-Kunsilli tal-Knisja: fuq il-˙ajt tan-nofsinhar hemm is-seba’ Kunsilli Ìenerali u fuq il-˙ajt tat-Tramuntana hemm is-sitt Kunsilli Provinçjali. Fuq il-Kunsilli hemm strixxa ta’ dekorazzjoni bil-weraq. L-ispazji bejn it-twieqi kienu mimlija bil-figuri wie˙ed ta’ an©li u fuq dik filliera hemm dekorazzjoni o˙ra illum frak biss fadal minnhom.

Il-kolonni l-kolonni fl-Awla prinçipali kienu miΩbug˙a, probabbilment fil-perjodu tal- Kruçjati, fejn jidhru figuri skolpiti ta’ diversi Qaddisin. L-ismijiet tal-Qaddisin fuq il-koloni huma miktuba bil-Grieg u bil-Latin. Il-partijiet t’isfel ta’ ˙afna mil-kolonni hemm graffiti ta’ viΩitaturi li Ωaru l-Knisja matul iΩ-Ωminijiet. Dawk miktuba bl-G˙arbi huma reçenti, dawk bil-Gothic imorru lura g˙as-seklu 14 u l-15. Óafna minn dawn huma ismijiet ÌermaniΩi. Mar-4 u l-5 kolonni mil-Lvant fil-parti t’isfel tal-Knisja hemm Ωew© pitturi interessanti. Dawn juru Saint Canute, Re tal-Danimarka, li sar Re tal-Ingilterra fl-1017 u St. Olaf ir-re le©endarju tan-Norve©ja li ˙a it-tron fl-1016 (il-pitturi kienu mag˙mulin madwar seklu wara li dawn saru rejiet).

14

Kif tag˙mluh il-Presepju?Matul il-©ranet tal-Wirja li jkollna kull sena, sikwit ji©i xi ˙add u wara li jkun dar u ra l-presepji esibiti jieqaf jitkellem ma’ xi membru tal-Kunsill li jkunu fis-Sala dak il-˙in. Ìeneralment id-diskors idur fuq il-mod, jew teknika li bih isir il-presepju. Jibdew il-mistoqsijiet dwar kolla, karti, polistiren (©ablo), Ωebg˙a, kuluri u informazzjoni o˙ra simili. Min ikun qieg˙ed jirrispondi malajr jifhem li dak il-˙abib probabbli li qatt ma g˙amel

presepju u qed jit˙ajjar jibda dan id-delizzju sabi˙. G˙alhekk jaqleb il-folja u jag˙mel mistoqsija hu: “Tit˙ajjar titg˙allem kif tag˙mlu l-presepju? G˙ax ma ti©ix il-kors li nag˙mlu fis-sajf? Anzi, nissu©©erilek tid˙ol membru mag˙na biex tirçievi d-dettalji kollha meta jasal il-waqt.”

Diskursati b˙al dawn jinkura©©una biex inkomplu l-missjoni tag˙na li nwasslu l-presepju dejjem aktar fi djar il-Maltin. G˙alhekk, sena wara l-o˙ra, b˙al dan iΩ-Ωmien tas-sena nag˙mlu sej˙a permezz tal-fuljett tag˙na biex min irid, japplika u jing˙aqad ma’ ̇ bieb o˙ra li b˙alu ji©u jitg˙allmu ja˙dmu presepju. Din is-sena wkoll ser noffru dan il-kors. F’pa©na o˙ra ta’ dan il-fuljett issibu l-applikazzjoni u xi regoli Ωg˙ar li jg˙inuna nkunu dixxiplinati anke mag˙na nfusna.

Jekk g˙andkom xi ̇ bieb li jixtiequ jattendu, tuhom kopja u g˙idulhom jibg˙atuha malajr kemm jista’ jkun. A˙na mbag˙ad ninfurmawhom dwar meta, x’˙in u fejn ser jibda l-kors g˙as-sena kurrenti. Din is-sena jista’ jkun li jkollna nillimitaw xi ftit il-postijiet...imma ejja ma naqtg˙ux qalbna.

Kelma ta’ l-a˙˙ar... kull sena ng˙idu li l-presepji li jsiru waqt il-kors jistg˙u jie˙du sehem fil-wirja annwali! Din is-sena ser ninsistu li dan isir!

Ir-ra©uni hija sempliçi; l-pubbliku jrid jara mhux biss xog˙ol il-veterani, imma jrid japprezza wkoll ix-xog˙ol ta’ min ˙adem il-presepju g˙all-ewwel darba. Hemm proverbju li jg˙id li “l-Ikbar skultura bdiet bl-ewwel daqqa tal-iskalpell.” G˙alhekk taqtax qalbek! Ejja ˙a nag˙mlu presepju!

15

G˙aqda Óbieb tal-Presepju - MaltaKORS: NAÓDMU PRESEPJU FLIMKIEN:- Applikazzjoni - 2017

Isem: …………………….......….....…....... I.D. No: ………............…..….

Tel/Mob: ................................... eMail: .........................................................

Indirizz …………………............…........……………..............……………….

…….....……..................……............ P/Code………………….

Liema kors tippreferi? KARTAPESTA JABLO

Attendejt xi kors ie˙or qabel? IVA LE

Qatt ˙dimt xi presepju? IVA LE

Firma tal-applikant ………........…….......…… Data ….......….................

Firma tal-Ìenitur jekk l-Applikant hu ta˙t 14 il-sena ……………………………….

Noti importanti g˙al min jixtieq jattendi l-kors.1. L-Applikazzjonijiet jridu jintbag˙tu lis-Segretarju, 56, Amaltea, Triq

il-Marg, Attard ATD 2382 sa nhar is-Sibt 27 ta’ Mejju, 2017. 2. Il-lezzjonijiet isiru kull nhar ta’ Erbg˙a mill-5.30 p.m. sas-7.15p.m.3. L-G˙aqda ser tipprovdi l-materjal me˙tie© biex jinbena l-presepju, iΩda kull

parteçipant irid jipprovdi l-g˙odda tieg˙u, e.Ω.: sikkina, pniezel u masking tape/toothpicks. Aktar dettalji jing˙ataw waqt l-ewwel lezzjoni.

4. Jintalab ˙las ta’ €10 ming˙and membri li jkunu regolari fil-˙las tal-miΩata u €20 ming˙and membri o˙ra u persuni li m’humiex membri. Dan il-˙las isir waqt l-ewwel lezzjoni li tit˙abbar iktar tard.

5. Il- Kunsill Amministrattiv tal-G˙aqda jkollu d-dritt li jitlob li kull presepju mibni waqt il-kors jipparteçipa fil-Wirja Annwali li ssir f’Diçembru 2017.

6. F’kaΩ li n-numru tal-parteçipanti jaqbeΩ dak mixtieq, ting˙ata preferenza lill-persuni li qatt ma attendew xi kors tal-G˙aqda qabel.

7. Il-kors huwa miftu˙ g˙al membri u ˙bieb minn 10 snin il-fuq.8. Persuni li ma jkunux qed jipparteçipaw fil-kors ma jit˙allewx jid˙lu fis-sala

waqt il-lezzjonijiet.

16

U˙ud mill-presepji tal-a˙˙ar wirja mtella’ mill-G˙aqda Óbieb tal-Presepju-Malta,

fis-sala San Fran©isk il-Belt Valletta, Diçembru 2016