Jak podejmujemy decyzje? wiat bez wolnej woli.Wodzisaw Duch Katedra Informatyki Stosowanej Uniwersytet Mikoaja Kopernika, Toru Google: W DuchV Dni Mzgu, Lublin, 18-19.03.2010

ErozjaDialog krla Menandera z buddyjskim mdrcem Nagasen (100 pne), o relacji bodziec-percepecja mentalna: Kiedy pada deszcz, dokd pynie woda? Bdzie pyn po pochyociach gruntu. A gdyby deszcz spad ponownie, dokd by pyna woda? Pynaby w tym samym kierunku, co pierwsza woda.

MzgiJest to podstawa neurologicznej teorii asocjacyjnego uczenia si: neurony, ktre s jednoczenie aktywne, wzmacniaj swoje poczenia (neurons that fire together wire together). To synna regua Donalda Hebba (1949) i Carla Wernicke (1900). Neuronalny determinizm: wynik dowiadcze yciowych, wychowania, prania mzgu; nie moemy myle inaczej, ni pozwala na to aktywno neuronalna.

Ewolucja umysuNicholas Humphrey, Cave Art, Autism, and the Evolution of the Human Mind, Cambridge Archeological Journal, 6 (2), pp. 165-191, 1998Rysunki naskalne z czasw Grnego Paleolitu (30.000 do 11.000 lat temu) nie wiadcz o wysokim rozwoju praludzi, dzieci autystyczne z powanymi zaburzeniami mowy, takie jak Nadia, w wieku 3-4 lat tworz podobne rysunki. Odmienna sztuka pojawia si ok. 7000 lat temu.Ciche czytanie rozpowszechnio si dopiero od XI wieku.

Umysy w staroytnociJak dziaay umysy, jak myla i czu si czowiek staroytny i prehistoryczny? Czy wiadomo w formie, jak znamy z codziennego dowiadczenia pojawia si dopiero w czasach historycznych? Czy jest to neurologiczna adaptacja do rosncej zoonoci spoeczestw? Ciche czytanie rozpowszechnio si dopiero od XI wieku. J. Jaynes, The Origin of Consciousness in the Breakdown of the Bicameral Mind, Houghton Mifflin Co, Boston 1976. Homer, Illiada, 3000 lat temu: gosy bogw, czasami wizje, byy radami i poleceniami, ja nie podejmowao decyzji, ludzie byli prewiadomi, mzg sabo zintegrowany. Podobnie odczyta mona najstarsze teksty sumeryjskie i hebrajskie, np. 1 Ksiga Samuela, w ktrej bez gosw nie daje si podj decyzji. Skd ja wiem, czego chce mj mzg? Nie zawsze wiem czego chc ...

Kim jestem?Quis ego et qualis ego?Kim ja jestem i jaki jestem?

w. Augustyn (400 n.e.)

Co to jest ja? Pascal (1670)

W jaki sposb mona odpowiedzie na to pytanie?

Nie jeste niczym innym jak pczkiem neuronw (Crick).

Jeste swoimi synapsami (LeDoux).

Czy to wystarczy jako odpowied?

AstronomiaStaroytne wyobraenia o wiecie zastpione zostay przez wspczesn astronomi, znacznie bardziej interesujce.Nie wierzymy ju w pask ziemi w centrum Wszechwiata, chocia naiwne obserwacje przekonuj nas, e Ziemia jest paska a Soce kry wok Ziemi ... nic nie jest naprawd takie, jakim nam si wydaje. Woda, ogie, ciepo, choroby, ycie, czowiek, umysy

i neuronaukiNie jestemy centrum Wszechwiata, ale nadal wikszo ludzi zachowuje si tak, jakby to wanie tutaj i nigdzie indziej odkryto ostateczne prawdy.

Staroytne pogldy na natur ludzk, natur umysu, nadal s podstaw naszego mylenia w yciu codziennym jak i podstaw wikszoci religii.

Mitologia science-fiction (np. scientologiczna) wcale nie jest lepsza. Prby lepszego zrozumienia natury ludzkiej dopiero si zaczy Neuronauki wskazuj drog innym dziedzinom. Nic nie jest takie, jakim si wydaje ...

Tradycja ... Tradycyjny punkt widzenia wielu kultur: duch w maszynie, homunkulus.Ja podejmuj wiadomie decyzje dziki wolnej woli. S. Pinker: Tabula Rasa. Spory o natur ludzk (The modern denial of human nature) 2002 (t. GWP 2004). Tabula Rasa (J. Locke) Szlachetny Dzikus (J.J. Rousseau) Duch w maszynie (Kartezjusz)

Duch i duszaCzym rni si martwe zwierz od ywego? Ucieka z niego dusza?Arystoteles: rzeczy nie ruszaj si same, bez poruszyciela. Planety i gwiazdy popychane byy przez duchy do czasw Newtona. Kichanie jest niebezpieczne, bo moe uciec z niego dusza (std bless you). Czowieka chorego naley zwiza, by nie ucieka z niego dusza. Koncepcjom ducha i duszy, bardzo potrzebnym w redniowieczu, nie da si obecnie przypisa adnej z funkcji, ktre byy pierwotn przyczyn ich wprowadzenia. Podobnie jak cieplik i inne etery, odeszy do lamusa. Trudnoci w zdefiniowaniu koncepcji takich jak umys, wiadomo czy niewiadomo, nie przeszkadzaj w badaniach; mona np. bada sytuacje, w ktrych jestemy wiadomi lub nie, oraz neurofizjologiczne korelaty zwizane z procesem uwiadamiania.

Wiara w duszAnkieta 250 studentw z Uniwersytetu w Edynburgu; ankieta w Liege (Belgia) z 1858 osobami ma proporcje odwrotne (rys. J. Vetulani). Za: Demertzi i inn, Ann. N.Y. Acad. Sci.1157:19 (2009).

Podwaanie tradycjiThomas Hobbes, Human Nature, 1640: ycie i umys da si zrozumie jako rne formy ruchu, wibracji. Wolna wola oznacza jedynie brak zewntrznego przymusu.Umys to nic innego jak ruchy pewnych czci ciaa organicznego (list do Kartezjusza). David Hartley, Observations on Man (1749): uszkodzenia mzgu, zaburzenia neurologiczne zawsze zwizane s ze zmianami mylenia i percepcji. Asocjacje wrae i idei wynikaj z wibracji bardzo maych czsteczek w mzgu.

Thomas Reid, Inquiry into the Human Mind on the Principles of Common Sense (1764), Essays on the Intellectual Powers of Man (1785) i Essays on the Active Powers of Man (1788): wraenia to symbole wskazujce na realne wasnoci rzeczy. Historia uznania automatyzmw w siedlisku duszy czyli mzgu, jest fascynujca, ale nie mamy na ni czasu.

Ewolucja pogldwT.H. Huxley, On the Hypothesis that Animals are Automata, and its History (1874): Poczucie, ktre zwiemy wol, nie jest przyczyn dobrowolnego czynu, a tylko pojawiajcym si w wiadomoci symbolem tego etapu czynnoci mzgowych, ktry stanowi bezporedni przyczyn owego uczynku.Poczucie zrozumiaem to symbol gotowoci do dalszego dziaania. Benjamin Carpenter (1876): dowiadczenia Jamesa Braida z hipnoz (ktr leczy wszystko) bezspornie pokazuj automatyzmy mzgowe. Dokonanie wiadomego czynu wymaga automatycznej koordynacji, wola uruchamia odpowiednie odruchy.Pozytywna koncepcja niewiadomoci (automatyzmw) zastpiona zostaa przez Freuda negatywn ide id, ego i superego, ktr zwiza mona z trjdzielnym mzgiem MacLeana (pie, ukad limbiczny, kora). Automatyzmy wrciy po 100 latach dziki cybernetyce.

IluzjeCzy ta Pani krci si w prawo czy w lewo? Czy kropki krc si w prawo czy w lewo?

wiat to twr umysuChocia cz tego, co postrzegamy dochodzi przez zmysy od obiektw znajdujcych si przed nami, inna cz (a moe to by wieksza cz) zawsze pochodzi z naszej wasnej gowy.William James The Principles of Psychology, 1890To mzg widzi, wszystkie wraenia s tylko jego wytworem.

Ile na tym obrazku wida delfinw?Dzieci do 10 roku ycia nic innego nie widz

Mzgopodobne systemyStany mzgu to czaso-przestrzenne, fizyczne pobudzenia neuronw. Widz, sysz, czuj ... stany mojego mzgu! Np: lepota zmian.Procesy kognitywne dziaaj na mocno przetworzonych perceptach.Czerwie, sodycz, swdzenie, bl ... to stany fizyczne mzgu.

W odrnieniu od rejestrw komputera stany mzgu s dynamiczne, zawieraj w sobie potencjalne relacje i skojarzenia.wiat wewntrzny jest rzeczywisty! Stany umysu sceiniem neurodynamiki, zmian stanw mzgu, pamici roboczej. Komputery i automaty nie maj podobnych stanw, ale da si stworzy sztuczne systemy o podobnej architekturze. wiateko w prawej pkuli to moment Eureka! Bowden & Jung-Beeman 2007; Brain activity at the moment of insight, PLoS Biology, 2004.

Kiedy powstaj wiadome wraenia?Konieczna aktywno kory zmysowej, np. V4=kolor, MT/V5=ruch. Strumienie wstpujce i zstpujce cz si, tworzc stany rezonansowe. Co dzieje si gdy przepyw infromacji w jedn ze stron jest saby? C. Gilbert, M. Sigman, Brain States: Top-Down Influences in Sensory Processing.Neuron 54(5), 677-696, 2007

Przetwarzanie informacji ze zmysw w korze i wzgrzu podlega silnym wpywom "odgrnym", w ktrych zoone hipotezy zmieniaj procesy na niskim poziomie. Kora funkcjonuje jako system adaptacyjny, zmieniajc aktywno pod wpywem uwagi, oczekiwa, zada zwizanych z percepcj. Stany mzgu tworz si przez interakcj pomidzy wieloma obszarami, w tym modulacj lokalnych mikro-obwodw przez sprzenia zwrotne. Zakcenia tego przepywu informacji mog prowadzi do zaburze behawioralnych. Dehaene i inn, Conscious, preconscious, and subliminal processing. TCS 2006Sia wpywu informacji wstpujcej i uwaga (informacja zstpujca), daj 4 sytuacje, w ktrych bodce i uwaga s konieczne do wiadomej percepcji.

Neurony lustrzaneU naczelnych i niektrych ptakw kora czoowa przedruchowa jak i kora dolnej czci pata ciemieniowego zawiera neurony aktywne zarwno w czasie wasnego dziaania jak i obserwacji podobnego dziaania innych.Prawdopodobne funkcje: rozumienie intencji: inne neurony reaguj na uchwy i po a inne na uchwy i zjedz.Empatia: u ludzi przednia cz wyspy i kora dolnoczoowa (IFC) reaguje zarwno na emocje wasne jak i obserwowane u ludzi, im silniejsze jest poczucie empatii (kobiety!) tym silniej (Jabbi i inn, NeuroImage, 2006)Jzyk: IFC jest blisko obszaru Broca, rozumienie gestw i mowy moe by ze sob powizane. Teoria innych umysw, autyzm to uszkodzenie neuronw lustrzanych?

Gdzie realizowane s funkcje Ja?Kelley i inn, Finding the self, J. Cog Neurosci. 2002.

Wyniki z fMRI:

kora zakrtu obrczyprzyrodkowe obszary kory przedczoowej,przechowuj reprezentacje ja.

Gdzie dokadniej jest Ja?C.L. Heatherton i inn, Medial prefrontal activity differentiates self from close others. Social Cognitive & Affective Neuroscience 1, 18-25, 2006.Oceny odnoszce si do siebie i bliskich osb rni si w sposobie aktywacji grzbietowej przyrodkowej kory przedczoowej (DMPFC)i przedniej czci kory zakrtu obrczy (AC). Reprezentacja neuronalna ja odrnia si od reprezentacji innych, chocia jest podobna do reprezentacji osb bliskich.

Ja w relacji do innych = rola spoeczna.

Czy Ja jestem przyczyn dziaania?Farrer & Frith, Experiencing Oneself vs Another Person as Being the Cause of an Action: The Neural Correlates of the Experience of Agency Neuroimage 15, 596, 2002.

wiadomo wasnego dziaania (rysowania dojstikiem) zwizana jest z aktywnoci przedniej czci wyspy (AIC), a wiadomo, e uczestniczy si biernie i inna osoba wykonuje ruchy z aktywacj dolnej kory ciemieniowej (IPC).AIC: integracja wielomodalnych informacji zmysowych zwizanych z wasnym wolicjonalnym dziaaniem. IPC: reprezentacja ruchu w ukadzie niezalenym od wasnego pooenia?

EmpatiaJackson i inn, Neuroimage (2005) ACC gra rol w analizie i zachowaniach zwizanych z unikaniem bolesnych zdarze, czc funkcje uwagi i oceny by okreli jak istotna jest emocjonalna warto zdarzenia i jaki mu nada priorytet. Kora wyspy AIC otrzymuje informacje o sygnaach blu monitorujc fizjologiczny stan ciaa; ACC i AIC reaguj na cudzy jak i wasny bl.

Rne Ja w mzguNorthoff i inn, Self-referential processing in our brain - a meta-analysis of imaging studies on the self. Neuroimage 31, 440, 2006CMS, Cortical Midline Structures, korowe struktury przyrodkowe, s siedliskiem procesw odnoszcych si do ja w testach werbalnych, przestrzennych, emocjonalnych, rozpoznawania twarzy. Dobrze ukryte, rzadko ulegaj uszkodzeniom, porednicz w komunikacji pomidzy ukadem limbicznym, pniem mzgu i kor.Proto-ja: ciao, autobiograficzne ja: pami; spoeczne ja: relacje.

BCIWiesz co trzeba zrobi zanim wiesz co robisz ... ale tylko majc pomiary wewntrz czaszki, lub badajc obszary zajmujce si planowaniem ...

Intencje w mzguJ-D. Hayens i inn, Reading Hidden Intentions in the Human Brain. Current Biology 17, 323-328, 2007. Dostaniesz za chwil dwie liczby, moesz je doda lub od siebie odj, po 3-11 sekundach pojawi si liczby i wskaesz wynik. Ja wiem, jaki bdzie, bo aktywno przyrodkowej kory czoowej pokae mi, jakie s Twoje ukryte intencje ...

Neuroobrazowanie sw?Predicting Human Brain Activity Associated with the Meanings of Nouns," T. M. Mitchell et al, Science, 320, 1191, May 30, 2008

Czy moemy zobaczy reprezentacje poj w mzgu? Po raz pierwszy udao si zobaczy w miar stabilne obrazy fMRI ludzi, ktrzy widz, sysz lub myl o jakim pojciu.Czytanie sw, jak i ogldanie obrazkw, ktre przywodz na myl dany obiekt, wywouje podobne aktywacje: mzgowy kod sensu poj.Indywidualne rnice s spore, ale aktywacje pomidzy rnymi ludmi s na tyle podobne, e klasyfikator moe si tego nauczy. Model nauczony na ~10 fMRI skanach + duym korpusie sw (1012) przewiduje aktywno fMRI dla wszystkich rzeczownikw.Aktywacja mzgu obserwowana w fMRI dla danego pojcia jest prototypem stanu mzgu zwiznego z sensem tego sowa. Pozwala to za pomoc korelacji pomidzy sowami przewidzie aktywacje dla nowych poj. Pobudzenia mzgu = naturalna baza reprezentacji semantycznych.

Czy "ja" podejmuje decyzje?B. Libet et al. The Volitional Brain: Towards a Neuroscience of Free Will (2000). Dowiadczenia Libeta: czekaj na pojawienie si chci dziaania, wcinij przycisk i poka moment w ktrym podje decyzj. Potencjay gotowoci (ERP) w korze ruchowej 0.3-0.5 s przed pojawieniem si intencji, ruch jest planowany, wiadomo decyzji wymaga aktywacji.

... 10 sekund wczeniej!C.S. Soon, M. Brass, H-J. Heinze & J-D. Haynes, Unconscious determinants of free decisions in the human brain. Nature Neuroscience, April 2008. There has been a long controversy as to whether subjectively 'free' decisions are determined by brain activity ahead of time. We found that the outcome of a decision can be encoded in brain activity of prefrontal and parietal cortex up to 10 sec before it enters awareness. This delay presumably reflects the operation of a network of high-level control areas that begin to prepare an upcoming decision long before it enters awareness.

Wola to jedno z wrae ... Wegner DM, The illusion of conscious will. MIT Press( 2002)

Moemy dziaa, ale nie by tego wiadomi, np: popychajc talerz w czasie seansu spirytystycznego, rdkarstwa czy hipnozy.Moemy mie wraenie dziaania, chocia nie dziaamy: w wielu eksperymentach z poczuciem "sprawstwa" pokazano, e przypisywanie sobie wynikw dziaa moe by zudne. wiadome dziaanie woli nigdy nie jest bezporedni przyczyn naszego dziaania, intencja jak i dziaanie s wynikiem wsplnej przyczyny, jak jest niewiadoma aktywacja mzgu (gwnie podkorowa).

Stymulacja TMS : nawet jeli wybory lewej lub prawej strony s w 80% po prawej wybr nadal uznawany jest za wolny... moemy by sterowani !Brasil-Neto i inn. J.Neurology, Neurosurgery Psychiatry 55:964-966, 1992

Wola jest wraeniem wynikajcym ze zwrcenia uwagi na stan aktywacji kory przedruchowej (Pre-SMA).

Wola to pobudzenie mzgu ... Obszary kory ciemieniowej i pola przedruchowego, ktre w wyniku dranienia wywoay u 7 osb subiektywne odczucie intencji ruchu (trjkty, kora ciemieniowa BA 39 i BA 40), zudzenie, e si naprawd poruszyy (gwiazdki), oraz rzeczywiste ruchy (kka, kora ruchowa BA6).

M. Desmurget i inn. Science 324: 811-813, 2009.

Mzg i wolaJakie s opcje? Naiwna, refleksyjna i cakiem bezwolna. Mzg jest organem sucym do przetrwania, a nie do poznawania samego siebie. Std jedynie wychodzc na zewntrz mona go bada i wyciga sprawdzalne wnioski co do jego natury i mechanizmu dziaania.Edward Osborne Wilson

A moe jednak?Kompatybilizm: za wolne uznajemy tylko te zdarzenia mentalne, ktre s zgodne z intencjami, wierzeniami, pragnieniami czy uczuciami danej osoby, jeli nie dziaamy pod przymusem innych ludzi czy sytuacji (Hume, Traktat o naturze ludzkiej, 1739). Dziaania wynikaj z charakteru i dyspozycji danej osoby, intencji, przekona, emocji ... Moliwy jest te przymus wewntrzny, np. w przypadku naogw czy kleptomanii. A moe zawsze jest przymus? Nie ma adnych szans na to by jaka wersja tradycyjnego pogldu okazaa si suszna: wola jest wynikiem niewiadomych procesw w mzgu. David Hume (1739): Wola to nic innego jak wewntrzne wraenie, ktrego jestemy wiadomi kiedy wiedzc co robimy zapocztkowujemy nowy ruch jakiej czci ciaa lub nowe postrzeenie w swoim umyle.

Mzgi i zachowania aspoeczneMobbs D, Lau HC, Jones OD, Frith CD, Law, Responsibility, and the Brain. PLoS Biol 5(4): e103 (2007)

Kora przedczoowa (PFC) jest siedliskiem moralnoci i racjonalnoci. Uszkodzenia PFC prowadz do nabytej socjopatii, zbrodni w afekcie. Uszkodzenie cia migdaowatych => zaniku empatii, braku strachu, zachowa typowych dla psychopatw dziaajcych bez emocji.Oceny w wizieniach USA pokazuj, e ~25% przypadkw to te dwie kategorie, czsto z powodu komplikacji porodowych lub traumy.

Uszkodzenia VMPC i moralno

Burns, Swerdlow 2003Pedofilia wywoana guzem mzguCzy niemoralne zachowanie to wynik wolnego wyboru czy wewntrznego przymusu?

Nowotwr uciska praw kor orbitofrontaln i brzusznoboczn kor przedczoow.

Pedofilia i inne objawy ustpiy po operacyjnym usuniciu guza, i powrciy, gdy guz znowu si pojawi.

Choroby woliO chorobach woli mwi si od niedawna, dopiero DSM V je uwzgldni. Naogi zwizane z obsesyjnym zachowaniem, np. patologiczny hazard, seksoholizm, pracoholizm (ergomania), gry, telewizja, internet Uzalenienia od substancji, np. narkomania, lekomania, alkoholizm, nikotynizm, jedzenie (anoreksja, bulimia), czekolada Zaburzenia kontroli impulsw, np. zakupomania, kleptomania, piromania, obgryzanie paznokci, trichotillomania Spektrum zaburze obsesyjno-kompulsyjnych, tiki, Tourett Wola dziaania zanika zarwno w depresji, schizofrenii, jak i na skutek udarw mzgu kory przedczoowej. N. Sebanz, W. Prinz, Disorders of Volition. MIT Press, 2006.Takie zachowania potpiane s tradycyjnie z moralnego punktu widzenia.W.G. Campbell (2003) twierdzi, e uzalenienia s chorobami woli zwizanymi z zaburzeniami poznawczymi, ktre utrudniaj przypominanie negatywnych konsekwencji. Leczenie powinno uatwi dostp do pamici skutkw naogu.

Karol DarwinPomimo braku sensownych modeli wolnej woli biolodzy unikali analizy tego tematu wierzc w jaki magiczny skadnik, ktry j przywrci.Przybywao jednak dowodw, e zachowanie ludzi i zwierzt okrelaj geny, rodowisko i czynniki stochastyczne (GES). Karol Darwin zdawa sobie z tego spraw:Prowadzi to do wielkiej pokory, nie naley si nam za nic uznanie ani nie powinnimy wini innych.Jakie bd skutki? Darwin mia nadziej, e to wiedza nie dla kadego.This view will not do harm, because noone can be really fully convinced of its truth, except man who has thought very much, and he will know his happiness lays in doing good and being perfect, and therefore will not be tempted, from knowing everything he does is independent of himself to do harm.

Coraz ostrzej F. Crick krtko przed mierci powiedzia (Cashmore, 2010): Myl, e moje yciowe decyzje byy wynikiem procesw deterministycznych Wyobrania zbudowana na bdnych podstawach nigdzie nas nie zaprowadzi.

Anthony R. Cashmore, PNAS 107, 4499-4504, 2010.Jestemy mechanicznymi siami natury. Wiara w woln wol podobna jest do wiary religijnej, jest to kontynuacja wiary w witalizm, odrzuconej 100 lat temu. Nie uwaa tego za pesymistyczne, raczej otwiera drog do postpu socjotechniki. Wszyscy jestemy niewinni, ale jeli amiemy prawo trzeba nas adekwatnie ukara tak, by byo to dziaanie wychowawcze.

Michael GazzanigaM. Gazzaniga, The Ethical Brain (1998). Law and Neuroscience Project (MacArthur Foundation)wiat fizyczny jest deterministyczny, wic mzgi rwnie.

Mamy ego-centryczny obraz wiata, wydaje si nam, e nasze "ja" kieruje dziaaniem przez wikszo czasu. Ostatnie badania pokazuj, e to nie moe by prawda, tak si nam tylko wydaje bo orodki zwizane z jzykiem tworz narracyjn interpretacj zdarze tworzc zudzenie kontroli "ja" nad zachowaniem.

Mzgi s automatycznymi systemami dziaajcymi wedug regu, ale ludzie s odpowiedzialnymi osobami, ktre podejmuj w wolny sposb decyzje, bo osobista odpowiedzialno to pojcie publiczne. "Those aspects of our personhood are oddly not in our brains. They exist in the relationships, interactions with other automatic brains". Jakie mzgi zdolne s do postpowania zgodnego z normami?

NeuroprawoW 1995 Sd Najwyszy Stanu Georgia rozwaa spraw brutalnego zachowania, ktre cechowao kilka pokole mczyzn z pewnej rodziny; mieli mutacj genetyczn, ktra predysponowaa ich do takich zachowa. Obroca twierdzi, e jego klient nie ma wolnej woli, nie jest wic winny morderstwa (jeli tak, czy mona go wypuci?). W innym przypadku klient mia bardzo silnie pobudzone jdra migdaowate (co sugerowao zwikszon agresj) i sab aktywacj kory przedczoowej (co sugerowao trudnoci z kontrol agresji).Czy sdy powinny bra pod uwag genetyczne i anatomiczne wymwki? Niepoczytalno oznacza niezdolno oskaronego do zrozumienia swojego dziaania z powodu choroby umysowej. Niepoczytalno w prawie angielskim pojawia si w 1843, kiedy to Daniel M'Naghten prbowa zabi brytyjskiego premiera; w czasie procesu uznano go za chorego psychicznie i uwolniono od zarzutw. Od tego czasu prawnicy wielokrotnie prbowali udowodni niepoczytalno swoich klientw. Rocznie jest ~500.000 morderstw.

Argumentw jest wicej, nie pomoe chaos ani kwanty. Tradycyjnego rozumienia wolnej woli nie da si obroni.Moliwe reakcje: zaprzecza, czy wycign wnioski? Nie jestem zbyt zainteresowany zaprzeczaniem RIP

To tylko wstpne rezultaty, nie rozumiemy ich jeszcze w peni, przyszy rozwj nauki moe wszystko zmieni. Bardzo nieprawdopodobne: kontrargumenty oparte na naiwnej psychologii i introspekcji bez gbszej analizy nigdy nie byy wiarygodne, nie wida alternatywnych interpretacji obserwacji. Tradycyjne idee nie rozwizay problemu nieskoczonego regresu, nie byy nigdy jasno sformuowane i niczego nie wyjaniay, zwalajc caa win na zy charakter lub podszepty szatana.Tradycja w medycynie (np. puszczane krwi) zabia mnstwo ludzi. Obawy: jeli to nie ja tylko mzg myli, to gdzie jest moja zasuga? Moja wiara? Moja moralno? Czy to s sensowne obawy? Czy ja nie obejmuje mzgu? Obiekcje: sceptyczne, religijne

Obiekcje moralne: to jest nieszczcie Nie mona odrzuci tysicy lat tradycji opartej na wolnej woli jako podstawie moralnych zachowa. Odpowiedzialno i cay system prawny oparty jest na wolnej woli. Mj mzg to zrobi, ja nie chciaem, nie moe by wymwk. Czy naprawd co si zmieni? Religijne systemy wmawiaj nam, e caa moralno oparta jest na przykazaniach, ale adne badania spoeczne lub religioznawcze tego nie potwierdzaj, przestpczo koreluje si z religijnoci.Empatia jest cakiem dobr biologiczn podstaw moralnoci. Biological Foundations of Morality? Neuroscience, evolution and morality. 18-19.03.2010, College of the Holy Cross, Worcester, MA

Tsknota za totalitaryzmem Wolna wola oznacza odpowiedzialno, a to za trudne.Czy nie lepiej zrezygnowa z wolnoci, podda si silnemu przywdcy, poszuka dobrego pana, przywdcy politycznego czy religijnego, ktry powie mi dokadnie jak y? Skoro nie ma wolnej woli to trzeba sucha autorytetw, religijnych, fundamentalistycznych, totalitarnych. Love, devotion & surrender the sweetest.I jeli prawa twoja rka jest ci powodem do grzechu, odetnij j i odrzu ... oko wyup je i odrzu od siebie!.Wizienia ocal nas od grzechu bo nie bdzie ju w nich pokusy (ale i zasugi).

Konsekwencje edukacyjneNa ile rodowisko ogranicza nasz wybr dajc odpowiednie wzorce? Dla dzieci czerwonych Khmerw zabijanie byo naturalne. Wolny wybr narzucany jest nawet maym dzieciom, zamiast jasnych regu, ktrych si mogyby trzyma czy to ma sens? Jakie wzorce zachowania oferujemy dzieciom? Jakie jest ich rdo? Czy mamy co oprcz magii Harrego Pottera? Od Grecji do Chin spoeczestwa wyksztaciy wiele wzorcw postpowania w postaci personifikacji cnt (arete, persona, bodisatwa), uatwiajc dobry wybr i samoregulacj zachowania co oferuje nasza kultura?

"Ja" bez granicDecyzje podejmuje cay mzg, nie wszystkie s uwiadamiane, z wielu de nie zdajemy sobie sprawy. Jeli bdziemy ich wiadomi to "ja" moe to zmieni, postpuj niezgodnie ze swoimi zasadami lub ideaami.Wolna wola = kontrola mojego dziaania w zgodzie z przekonaniami, moliwa jest tylko o tyle, o ile jestemy wiadomi caoci.

OdpowiedzialnoNie ma ducha w maszynie. Ja to jeden z wielu procesw realizowanych przez mzgi, wiadomo to drobny podzbir tych procesw. Jeli "ja" nie kontroluje zachowania to jak moemy by odpowiedzialni? Mj mzg mnie do tego zmusi, nie jestem winny? W jakim stopniu i w jakim sensie moemy mwi o wolnych wyborach?Ja to cay czowiek, nie tylko wiadoma cz, ale cay mzg i wicej. To caa osoba jest odpowiedzialna, a nie "ja" = wyobraenie o sobie. Jestemy odpowiedzialni za to co zrobimy, intencje nie wystarcz. Jestemy odpowiedzialni za to kim si stajemy, wasny rozwj.Mzg musi lepiej pozna siebie, swoje ograniczenia i moliwoci. Jestemy odpowiedzialni za rozwj nowych pokole, dajc im dobre przykady, wzorce do naladowania.Rozwj duchowy jest naszym moralnym obowizkiem!

Silna wolaSiln wol, wytrwao, mona rozwija jak kad inn cech.Tradycyjnie robiono to wykorzystujc wiczenia sportowe, ch do wspzawodnictwa, motywacj do otrzymania nagrody. Potrzebujemy edukacji pomagajcej w rozwoju, realizujcej marzenia staroytnych grekw ksztatowania natury ludzkiej, paidea. Zdolno do samoregulacji emocji i motywacji jest bardzo przydatna.

Mog podj woln decyzj w wyniku refleksji, ale bdzie ona zgodna z moimi przekonaniami ktre wynikaj z genetycznych i neuronalnych uwarunkowa czy jestem odpowiedzialny za to, jak zostaem wychowany, uksztatowny przez ycie? Trudno jest wyrwa si z getta (Elvis): People, don't you understand the child needs a helping hand or he'll grow to be an angry young man some day

Fizyczne => psychiczneUwaga i motywacja = dopamina i noradrenalina.

W zdrowym ciele zdrowy duch ! Rock & Roll !Im lepsze wyniki z WF tym lepsze wyniki w nauce, klasy 5 i 9.

Biologia = psychologiaEfekt "Naperville".

Zmiany w jednej ze szk podstawowych w szkole w 2005 roku po dodaniu zamiast godziny tygodniowo wprowadzono przez p roku po 45 minut/dzie.

Biedna szkoa, mieszanka mniejszoci rasowych.

Program PE4LIFE wykorzysta par maszyn do wicze fitness, taniec, rowery do wicze, zegarki z pomiarem pulsu i zwyke wiczenia gimnastyczne.

EEG i kreatywnoJak wpyn na kreatywno muzykw i tancerzy? a-q neurofeedback spowodowao istotn popraw poziomu umiejtnoci studentw muzyki i taca. Wykorzystanie EEG i zmiennoci rytmu serca (HRV) wpyno na ich prac w rny sposb (John H. Gruzelier prezydent Society for Applied Neuroscience). Wzrosa muzykalno studentw z klasy skrzypiec i piewu, ju po 10 sesjach odbytych w cigu 2 miesicy studenci z Londyskich uczelni opanowali regulacj stosunku rytmw q/a w EEG. Oceny przed/po treningu dotyczyy kreatywnoci improwizacji, testw alternatywnych rozwiza (divergent production), innowacji. Dlaczego wyniki si poprawiaj? Jeli dominujce czstoci s niskie:synchronizacja odlegych obszarw mzgu jest atwiejsza; wiele niepotrzebnych procesw wygasa.

Investigating the Mind MIT- Cambridge, MA (2003)The Science and Clinical Application of Meditation SFN-Washington (2005). Regulacja emocji, inteligencja emocjonalna, wymaga treningu kto to potrafi? Medytacja i emocje

Mnich w skanerzeRichard Davison i Matthieu RicardBrain Imaging Laboratory, University of Wisconsin-MadisonSzczcia mona si nauczy!

Regulacja woli i emocji jest jedn z istotnych skadowych tego procesu.

Matthieu Ricard, Happiness: A Guide to Developing Life's Most Important Skill (2006).

Duga i krta droga Mrwki niewiele wiedz, a jednak ich zachowanie ma sens z punktu widzenia spoeczestwa mrwek.M. Maeterlinck: duch ula, mrowiska, kopca termitw.

Co warto tu bada:

Zrozumienie siebie (stanw swojego mzgu) w rnych aspektach, przydatno neurofeedback, zastosowania w edukacji. Jak lepiej rozumie i nauczy si regulowa wasne emocje.Jak wpywa na motywacje, cele, tworzy dobre wzorce?Jak aktywacja wyobrani i odwoywanie si do wzorcw wpywa na cele i zdolno do refleksji, uatwia wybory z odroczon nagrod. Jak pewne formy zachowa, muzyki, literatury, sztuki, rozpowszechniaj si przydajc si do rozwoju mzgu.Jak w przeszoci spoeczestwo regulowao zachowanie jednostek przez obyczaje, moralno, wierzenia ... jaki by ich sens (np. tabu)?

Czy jestemy automatami?Jestemy mzgami, a te nie dziaaj jak automaty!

Tradycyjny punkt widzenia jest zupenie niezrozumiay i niczego nie wyjania; problem wolnej woli wynika z bdnego utosamiania z ja, a nie z caym mzgiem/organizmem/osob/wielkim ja. To nie ja, to zrobi mj mzg! Mzg podejmuje nasze decyzje, ja je interpretuje (np. przecicie spoida, lezje, jednostronne zaniedbanie, hipnoza ...).Mzg to maszyna, a wic mnie nie ma? Nie! Mzg to znacznie wicej ni ja. To znacznie wicej ni materia w nim zawarta! Mzg jest substratem dla procesw umysowych, ale wana jest caa historia gatunku i moja wasna, umys nie jest materialny.Jestemy peni zudze ... ale mona si zdeprogramowa, jak np. opisuje Susan Blackmore, czy Edward Stachura w Si, co zastpuje poczucie ja?Konieczna jest ekologia umysu, ochrona mzgw przed zniszczeniem, realizacja ideau paidea.

Hakuin Ekaku (1686 -1769)Zazen Wasan...Bez koca krymy w wszystkich szeciu wiatach.Z ciemnej cieki na ciemn ciekwdrujemy w ciemnoci,jake uwolni si mamy z koa samsary?

Przyczyn naszych trosk jest zudzenie ego. ...A gdy zwrcimy si do wewntrzi dowiadczymy nasz Prawdziw Natur,e Prawdziwa Ja jest nie-jani,e nasza wasna Ja jest nie-jani,staniemy ponad ego i poza zrcznymi sowami.Wtedy brama do jednoci przyczyny i skutkuzostanie otwarta na ocie. James Austin, Zen and the Brain, MIT Press 1999

Edward Stachura Si (1977)Nie ma ja. Si jest. Si jest stanem. Nie panem. Ani nad innymi panem, ani sobie panem. adnym panem. Koniec z panem. Z panem amen. Si jest stanem. Si jest duch. Teraz dopiero. Nigdy przedtem. Przedtem si to muskao. Przedtem si o to ocierao si.Wtedy, kiedy nie byo ja. Kiedy nie byo: mj moja moje. Bardzo rzadko. Bardzo od czasu do czasu. W tych przerwach od czasu do czasu. W tych przerwach od ja do ja. Bo ja to czas. []Nie ma ja. Si jest. Si jest si. Si jest duch. Si jest nikt.Si zrozumiao. Si rozumie.

Google: W Duch => Referaty=> Wykady Wstp do kognitywistyki

Neuropsychologia komputerowa. Jak dziaa mzg. Dzikuj za uwag.

Woda bya jednym z ulubionych tematw mercw starozytnych, strumie myli jest jak pyncy szybko strumie wody.(c) 1999. Tralvex Yeap. All Rights Reserved*Damage to the prefrontal cortex increases utilitarian moral judgements. Michael Koenigs, Liane Young, Ralph Adolphs, Daniel Tranel, Fiery Cushman, Marc Hauser & Antonio Damasio, Nature 20071. Transplant Mean emotion rating: 6.0 Low-conflict

9. Hired Rapist Mean emotion rating: 6.5 Low-conflictWould you hire a man to rape your wife so that she will appreciate you as you comfort her? 11. Infanticide Mean emotion rating: 6.7 Low-conflictYou are a fifteen-year-old girl who has become pregnant. You are sure that you are not prepared to care for this baby. You think to yourself that it would be such a relief to simply clean up the mess youve made in the locker room, wrap the baby in some towels, throw the baby in the dumpster behind the school, and act as if nothing had ever happened. Would you throw your baby in the dumpster in order to move on with your life?16. Submarine Mean emotion rating: 5.3 High-conflictThe remaining oxygen is not sufficient for the entire crew to make it to the surface. The only way to save the other crew members is to shoot dead the injured crew member so that there will be just enough oxygen for the rest of the crew to survive. 20. Would you forcibly remove this mans kidney in order to save the lives of the six vitamin-deficient people?*****(c) 1999. Tralvex Yeap. All Rights Reserved***