karabas otu (lavandula stoechas l.) bitkisinin farklı in vitro besin ortamlarında kültüre...

8/7/2019 Karabas Otu (Lavandula stoechas L.) Bitkisinin Farkl in Vitro Besin Ortamlarnda Kltre Alnmas

1/64

II

EGE NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

(YKSEK LSANS TEZ)

KARABA OTU (Lavandula stoechas L.) BTKSNN

FARKLI IN VITRO BESN ORTAMLARINDA

KLTRE ALINMASI

Serpil ORHAN

Biyomhendislik Anabilim Dal

Sunu Tarihi: 07.08.2007

Tez Danman: Prof. Dr. Aynur GREL


2/64

III

Serpil Orhan tarafndan Yksek Lisans Tezi olarak sunulan Karaba Otu

(Lavandula stoechas L.) Bitkisinin FarklIn Vitro Besin Ortamlarnda Kltre Alnmas

balkl bu alma E.. Lisansst Eitim ve retim Ynetmelii ile E.. Fen BilimleriEnstits Eitim ve retim Ynergesinin ilgili hkmleri uyarnca tarafmzdan

deerlendirilerek savunmaya deer bulunmu ve 07/08/2007 tarihinde yaplan tez

savunma snavnda aday oybirlii/oyokluu ile baarl bulunmutur.

Jri yeleri: mza

Jri Bakan: Prof. Dr. Aynur GREL

Raportr ye: Prof. Dr. Emine BAYRAM

ye: Do Dr. Erdal Bedir

III


3/64

IV


4/64


5/64

VI

yaplan istatistiki deerlendirmede iki klon arasndaki farkllklar nemsiz bulunmutur.

Tm kltrlerde, 4000 lux aydnlatma, 274C scaklk ve 16 saat aydnlk, 8 saat

karanlk fotoperiyot kullanlmtr.

Anahtar Szckler: Lavandula stoechas L., karaba otu, in vitro, klon, byme

parametreleri.

VI


6/64


7/64


8/64


9/64


10/64


11/64

XII

NDEKLER (devam)

Sayfa

KAYNAKLAR DZN.....................................................................................................43

ZGEM ....................................................................................................................... 47

XII


12/64

XIII

EKLLER DZN

ekil Sayfa

2.1 (a)Lavandula stoechas yapraklar (b)Lavandula stoechas iekleri...................................................................................4

2.2Lavandula vera DCnin in vitro oaltm potansiyelinebyme dzenleyicilerinin etkisi (Andrade, 1999) .....................................................11

3.1 (a) almada kullanlan karaba otu tohumlarnn eldeedildii kuru iekler(b) almada kullanlan karaba otu tohumlar .........................................................15

4.1 Tohumlarn kullanlan sterilizasyon yntemlerine grekontaminasyon yzdeleri.............................................................................................23

4.2 Kltre alnan tohumlarda imlenme durumlar ..........................................................24

4.3(a) MS 1BAP ortamnda kltre alnanLavandula stoechas L. tohumlar (b) MS 1IBA ortamnda imlenen Lavandula stoechas L. tohumu ............................24

4.4(a) ve (b)Lavandula stoechas L.de srgn geliimleri..............................................25

4.5 Srgn ortamlarnda kltre alnan 2-3 nodlusrgn eksplantlarnda grlen gelimeler..................................................................26

4.6 Srgn geliim ortamlarna alnan 2-3 nodlusrgn eksplantlarnda kallus oluumu .......................................................................27

4.7(a) ve (b)Lavandula stoechas L.de kk geliimleri...................................................28

4.8 Kk geliim ortamlarnda kltre alnan 2-3 nodlusrgn eksplantlarnda ortalama kk saylar ..............................................................29

XIII


13/64


14/64

XV

EKLLER DZN (devam)

ekil Sayfa

4.18 Dokuz farkl ortamda kltre alnanklon 1 bitkiciklerine ait srgn nod eksplantlarnnkallus oluturma yzdeleri...........................................................................................37

4.19ki farkl ortamda kltre alnan klon 1 ve klon 2bitkiciklerine ait srgn nod eksplantlarndaki gelimeler..........................................38

4.20ki farkl ortamda kltre alnan klon 1 ve klon 2bitkiciklerine ait srgn nod eksplantlarnn kallus oluturma yzdeleri....................39

XV


15/64


16/64

XVII

ZELGELER DZN (devam)

izelge Sayfa

4.4 Kklendirme ortamlarnda kltre alnan 2-3 nodlu srgn eksplantlarndagrlen gelimeler ......................................................................................................28

4.5 Farkl byme dzenleyicileri ieren ortamlarnLavandula stoechas L. klon 1 bitkilerininbyme parametrelerine etkisi31

4.6 Farkl byme dzenleyicileri ieren ortamlarnLavandula stoechas L. klon 2 bitkilerininbyme parametrelerine etkisi31

XVII


17/64


18/64

1

1.GR

lkemizde doal olarak yetien ve halk arasnda karaba otu, gargan otu ya da kei

otu olarak bilinen Lavandula stoechas L., Lamiaceae (Ballbabagiller) familyasna ait

aromatik bir bitkidir. Yzyllardr Anadolu halk hekimliinde antiseptik ve yara iyi edici

gibi etkileri bata olmak zere farkl rahatszlklarn tedavisinde kullanlmaktadr (Ayral,

1997; ztrk ve ark., 2005).

Dnyada balca Gney Avrupa, Cezayir, Tunus, Kanarya Adalar, Gneybat Asya

ve Suriyede yayl gsteren karaba otu, lkemizde zellikle anakkale, stanbul,

stanbul-Bykada, zmit-Hereke, Balkesir-Kazda, zmir, Mula, Data, Antalya-

Tekirova, el-Anamur, Hatay-Samanda, Yaylada blgelerinde yetimektedir (Ayral,

1997; Yenici, 1999).

Lavandula stoechas L., habitat olarak kuru tepelerde, ak ormanlarda, kiretal ve

granitli topraklarda yaar. Bununla beraber, hemen hemen her eit toprakta, zellikle

kuru ve ok asidik olmayan topraklarda yetimektedir. Gneli pozisyonda, ntralden

alkaliye doru bir topra tercih eden bitki kireli toprakta da iyi yetimektedir. Scak ve

kuru ortamlar sever, kurakla ve -5 ile -10oC arasndaki soua toleransldr (Yenici,1999).

Karaba otunun tohum olgunlama zaman Temmuz, Austos ve Eyll aylardr.

lkbaharda seraya ekilen tohumlar, zerleri kapatlacak kadar gmlrler. Genellikle 13

ay iinde, 15oCde imlenmeler gerekleir. Fideler, ele alnacak kadar bydklerinde

hafife kendi sakslarndan alnp serada ilk klar iin yetitirilirler. Daha sonra

ilkbaharn ve don olaylarnn gemesi beklenir. Temmuz ve Austos aylarnda yar olgun

dallar 710 cm ye ulat

nda kesilerek kklenme ortam

na al

n

r ve birka hafta iindeyksek oranda kklenirler. ieklenme zaman Mays, Haziran, Temmuz aylardr

(Yenici, 1999).

Karaba lavanta iei (Flos Lavandula romanae), L. stoechas L.nin kurutulmu

iek durumlardr. Eski yazarlar tarafndan ok nem verilen bir drogdur. Ar kesici,

antiseptik, yara iyi edici, yattrc (sara ve astmda), balgam sktrc, idrar yollar

iltihaplarn giderici, egzama yaralarn iyi edici, sinir ve kalp kuvvetlendirici gibi etkileri

nedeniyle geni bir kullanm alan bulmutur (Baytop, 1999).


19/64

2

Karaba uucu ya (Oleum Lavandulae romanae), karaba otu bitkisinin toprak

st ksmlarndan su buhar distilasyonu ile elde edilen bir uucu yadr. Kafur, fenkon,

borneol, terpinol, sineol gibi bileikler tamaktadr. Haricen ve dahilen antiseptik ve yaraiyi edici olarak kullanlmaktadr (Baytop, 1999).

Karaba otu, ieklenme sresinin uzun olmas nedeniyle nemli ball bitkiler

listesinde yer almaktadr. Karaba otunun bal olduka ak sar renkli olup ksmen ge

kristalleir. Kristalletii zaman ince granller oluturur. Baln nane kokusuna benzer bir

kokusu vardr (Sral, 2002; Anonim, 2007a).

Karaba otu tbbi ve aromatik amala kullanm dnda gzel kokusu ve grnmile evre dzenleme almalar iin nemli bir potansiyele sahiptir. Ayrca insan

beslenmesinden hayvan beslenmesine kadar hatta organik tarmda organik preparat

(bcek karc, allelopatik etkisi, vb.) olarak ta kullanlma olanaklar olan bir bitkidir.

Gnmzde doal bileiklerin neminin artmas bu gibi bitkilere duyulan ilgiyi

arttrmaktadr (Ayanolu ve ark., 2000).

Tbbi ve aromatik bitkilerde etken maddeler, genotip ve evreye bal olarak

deikenlik gsterir. Ticari olarak bir bitkinin retilmesinde standardizasyon gereklidir.Bu nedenle, doku kltr yntemiyle ayn genetik yapya sahip karaba otu fidelerinin

retilmesi nemlidir. Ayrca, karaba otu tohumlarnn ok kk olmas dorudan ekim

yaplmasnda gle neden olmaktadr. Yine doku kltr yntemiyle retimde, iklim

faktrleri retimi snrlamayaca iin hedeflenen bitki materyaline ulamak daha

kolaydr. Bu proje ile karaba otunun (Lavandula stoechas L.) doku kltrnde baaryla

retilmesi ve farklin vitro kltr ortamlarnn bitki geliimi zerine etkisinin saptanmas

amalanmtr. Deeri yeni anlalmaya balanan tbbi ve aromatik bitkilerden biri olan

karaba otunun mikrooaltm, bu proje sonularnn deerlendirilmesiyle yaplabilir.

Buna ilave olarak, elde edilecek bulgular, ileride gerekletirilmesi planlanan karaba

otuna ait sekonder metabolitlerin hcre ve doku kltr yntemleri kullanlarak retilmesi

ile ilgili almalar iin de kaynak olarak kullanlabilecektir.


20/64

3

2.LTERATR BLDRLER

2.1.Bitkisel zellikler

Lamiaceae (Ballbabagiller) familyas; ou tek veya ok yllk, otsu, az bir ksm

sarlc bitkilerdir. Gvdeleri ounlukla drt kelidir ve genellikle aromatik yalara

sahiptirler. ok geni bir familya olup 200 cins ve 3200 kadar tr vardr. Yetime

merkezi Akdeniz blgesi olmakla birlikte, dnyann hemen her yerinde yayl

gstermektedir. Ekonomik olarak nemli olan bu familya hem aromatik uucu yalarca

zengin, hem de bahelerde ss bitkisi olarak yetiebilecek pek ok tre sahiptir.Bunlardan elde edilen uucu yalar tpta ve parfmeride kullanlmaktadr (Yenici, 1999).

Lavandula cinsi Lamiaceae familyasna ait olup, ok yllk, aromatik iekler ve

yeil yapraklar ieren trlere sahiptir (Anonim, 2007b).

Bu trler arasnda bulunan Lavandula stoechas L., 4550 cm ykseklikte, gzel

grnl, tyl, kuvvetli kokulu, al formunda ve ok yllk bir bitkidir. Zengin

topraklarda yetiirken bitki ok yaprak yetitirme eilimindedir, ama az uucu ya verir.Bitki yeil yaprakl, 1- 12 arasnda deien sayda yapraklar (ekil 2.1a) tek para lineer,

kenarlar alta doru kvrktr. ok sayda dala sahiptir. Dallar, 210 kadar iekli dairelerle

sonlanr. Dallarn ucunda silindirik durumda, sk baaklareklinde bulunan iekler

(ekil 2.1b) siyahms mor renklidir. Gvdenin en stnde fertil kk iekler ile

bcekleri eken dallarn stnde bulunan infertil ieklere ve yannda fertil ieklere

sahiptir. Bitki iek durumu sapna gre iki alttre ayrlr;

subsp. stoechas - iek sap: 0,52,5 cm, iek durumundan daha ksa,

subsp. cariensis - iek sap: 520 cm, iek durumundan daha uzun (Ayral, 1997;

Baytop, 1999; Yenici, 1999).


21/64

4

(a) (b)

ekil 2.1 (a)Lavandula stoechas yapraklar (b)Lavandula stoechas iekleri

2.2.Tbbi zellikleri

Bugn alternatif tpta kullanlan pek ok bitki arasnda bulunan Lavandula trleri,

hem halk ilac olarak, hem de pek ok preparatn bileimine girmesi nedeniyle nemli bir

yere sahiptir (Yenici, 1999).

Lavandula trlerinin ait olduu Lamiaceae familyas bitkileri, terpenoid bileikler

bakmndan zengindir, ayrca uucu yalar, flavonoidler, kumarinler ve az da olsa kinoid

yapda maddelerle baz basit alkaloitler tarlar. DnyadaLavandula trleri zerinde pek

ok aratrma yaplm ve yaplmaktadr. Bugn Lavandula trlerinden elde edilen

droglar birok farmakopede kaytl olup eitli amalarla kullanlmaktadr (Ayral, 1997).

Lavandula stoechas L. bitkisinden zellikle drog olarak pek ok eski yazar sz

etmektedir. Osmanlmparatorluu dneminde bu bitkinin kolera tedavisindekullanlmas ve eczanelerde sattrlmas ile ilgili 1848 ylnda km bir padiah emri de

bulunmaktadr (Yenici, 1999).

Lavandula stoechas L., bir glikozit, saponinler ve uucu ya tamaktadr.

Trkiyede yetitirilen Lavandula stoechas L. bitkisinin ieriini oluturan uucu ya

bileenleri ayrlmtr. eitli kromatografik yntemlerle yaplan almalarda ortalama

%0,5-0,7 verimle elde edilen uucu ya balca kafur, fenkon, borneol, terpinol, sineol

linalol, linalil asetat, bornil asetat ve kadinen tamaktadr (izelge 2.1). Trkiyede


22/64

5

yetien trlerde keton miktarnn ok yksek olduu ve bu bakmdan Avrupada yetien

trlerin uucu yandan farkl olduu bilinmektedir. Uucu ya %30 kafur ve %18

fenkon tamaktadr, yani uucu yan yarsn ketonlar oluturmaktadr. Bu uucu yadalinalol miktar %0,6 kadardr. Bu bakmdan Trkiyede yetimekte olan trler linalol

kayna deil, kafur kayna olarak yararlanlabilecek bitkilerdir. Doal kafur dekstrojir

bir maddedir. Kalp ve solunum analeptii olarak sodyum kamfoslfonat sulu zeltileri

kullanlmtr. Akcier ve solunum yollarnda antiseptik bir etki meydana getirdiinden

kafur tayan preparatlar buu eklinde veya kafur tayan pomatlar gs ve srta

srlmek suretiyle kullanlmaktadr. Kafur elde edildikten sonra kalan uucu yadaki

safrol, sabun sanayi ile vanilin ya da helyotropin sentezinde balang maddesi olarak

kullanlr. Ayrca selloit sanayinde faydalanlan bir madde olarak nem tamaktadr(Ayral, 1997; Dlger ve Uurlu, 1998; Baytop, 1999; Yenici, 1999).

Lavandula stoechas L. trnn yaprak ve ieklerinden elde edilen uucu yan

kokusu ho olmadndan, esans parfmeri endstrisinden ziyade eczaclkta

kullanlmaktadr (Ayanolu ve ark., 2000).

Bitkinin Anadolu halk hekimliinde antiseptik ve yara iyi edici gibi etkileri bata

olmak zere farkl

rahats

zl

klar

n tedavisinde kullan

ld

kay

tl

d

r. ztrk ve ark., zmiryresindeki yabani Lavandula stoechas L. subsp. stoechas taksonundan elde edilen uucu

yan antibakteriyel ve antifungal kapasitesini aratrmlardr. Bitkinin toprak st

ksmlar distillenerek uucu ya elde edilmi ve % 1,1 orannda uucu ya ierdii tespit

edilmitir. Yaplan gaz kromatografisi - ktle spektrometresi (GC-MS) analizinde

saptanan 26 bileikten uucu yan % 91,63ne karlk gelen 8 tanesi tanmlanm, ana

bileen % 43,47 ile kafur olarak saptanmtr. Uucu yan antibakteriyel ve antifungal

etki almalar disk difzyon yntemiyle yaplm ve Proteus vulgarise (ATCC 6897)

kar standart antibiyotiklerden daha kuvvetli antibakteriyel, Candida albicans (ATCC

10239) fungusuna kar Nistanine yakn dzeyde antifungal etki gsterdii belirlenmitir

(ztrk ve ark, 2005).

Eczaclkta bitkinin ar kesici (zellikle ba arlar), antiseptik, balgam sktrc,

idrar yollar iltihaplarn giderici, egzama yaralarn iyi edici, sinir sistemini yattrc

(sara ve astm iin) ve kalp kuvvetlendirici gibi etkilerinden yararlanlmaktadr. Uucu

yann zayf beslenmeye, romatizmaya ve spazmlara kar kullanld bilinmektedir.

Ayrca uucu yann insan kolon kanseri hcrelerine, hormona bal insan prostat


23/64


24/64

7

Karaba otu ieklerinin gs, karacier, dalak ve baz kanser tiplerinin

iyilemesinde kullanld literatrde kaytldr. iekli dallar ay olarak ksrk ve

bronitte, souk algnlnda, ba arsnda, ayrca kum sancs, lser, mide ve gsarlarnda ve kalp rahatszlklarnda kullanlr. Diyabete de iyi geldii sylenmektedir.

eker hastalar tarafndan bitkisel ay olarak tketilmektedir. Alerjiye kar dallar

kaynatlp suyunda banyo yaplr. Seboreik dermatit ve kepek nlemede yararldr (Ayral,

1997; Ayanolu ve ark., 2000; Ertu, 2002).

Anadoluda di ve di eti ile ilgili hastalklarn tedavisinde halk arasnda yaygn

olarak kullanlan bitkiler zerinde yaplan aratrmada karaba otunun bu amala

kullanld saptanmtr (Grsoy ve Grsoy 2004).

Data yarmadas (Mula) floras ve bu yrede halkn yararland bitkiler ile

Bodrum yresinde halk tbbnda yararlanlan bitkiler balkl aratrmalarda bu

yrelerde Lavandula stoechas L. subsp. stoechasn yaygn olarak, zellikle de iekli

ksmlarndan hazrlanan infzyonun dahilen kolesterol drc olarak kullanld

belirlenmitir (Ertu, 2002; Tuzlac, 2002).

Karaba otu bitkisi iyi bir haarat ilac

d

r. Byk dozlarda kullan

m

ise narkotikzelliktedir ve lme bile neden olabilir (Ayral, 1997).

Lavandula stoechas L., bitkisinin alkol ve su ekstrelerinin fibrinolitik sistem

zerindeki etkilerinin aratrlmas iin bir alma yaplmtr. alma sonucunda

karaba otu ekstrelerinin in vitro olarak fibrinolitik sistemi (kan phts iindeki fibrinin

zlmesi sistemi) aktive ettii gzlenmitir. Bylece Lavandula stoechas L. bitkisinin,

koroner sisteme, damar sistemine ve dolam sistemine katklar olduu fikri

desteklenmitir (Yenici, 1999).

L. stoechas ieklerinin metanolik sv ekstrakt (LS)nn, antispazmodik ve

antikonvlsant aktiviteleri incelenmitir. LS (600mg/kg) farelerde test edildiinde

pentylene tetrazole (PZT) ile oluturulan sarslmalarn, iddetini azaltp gecikmelerini

salamtr. LS ayn zamanda, PTZnin letal etkisini azaltmtr. Diazepamn etkisine

benzerekilde farelerin uyku sresini uzatt tespit edilmi olup sakinletirici etkisi

olduu ispatlanmtr. LS, tavandan izole edilen ince barsak preparasyonlarnda,

spontan kaslmalarn doza bal (0.1 1.0 mg/ml) gevemesine neden olmutur. LSnin

benzer dozlar ayn zamanda K(+)in oluturduu kaslmalar engellemitir ve bylece


25/64

8

kalsiyum kanallar bloke edilmitir. nce barsak preperasyonlar LS ile muamele

edildiklerinde, standart bir kalsiyum kanal bloke edici madde olan verapamilin etkisine

benzerekilde etki gstermilerdir. Bu bilgi bitki ekstraktnn antikonvlsant veantispazmodik aktivite gsterdiini bildirmektedir (Gilani et al., 2000).

talyada yabani olarak yetien Lavandula stoechas L. ssp. stoechas bitkilerinin

yaprak ve gvdeleri ile ieklerinden, su buhar distilasyon yntemi ile uucu yalar elde

edilerek antifungal etkileri test edilmi ve Rhizoctonia solani ile Fusarium oxysporum

zerinde olduka etkili, Aspergillus flavus zerinde ise daha az etkili olduu saptanmtr

(Angioni et al., 2006).

Domateste rkle neden olan Phytophthora infestans mantarna kar alternatif

fungusid bulmak amacyla yaplan almada, baz aromatik bitkilerin toprak st

paralarndan uucu yalar elde edilerek denemeler yaplmtr. Lavandula stoechas

subsp. stoechasn yksek konsantrasyonlarnn (25,6 g/ml), bu fungusun etkisini inhibe

ettii tespit edilmitir (Soylu et al., 2006).

Karaba otu (Lavandula stoechas subsp. stoechas L.) uucu yalarnn kimyasal

kompozisyonlar

ve Escherichia coli O157:H7, Listeria monocytogenes, Salmonellatyphimurium ve Staphylococcus aureusa kar inhibitr etkilerinin aratrlmas amacyla

yaplan bir almada, uucu yalarn gl bir antibakteriyel etki gsterdii tespit

edilmitir (Dadalioglu et al., 2004).

Lavandula stoechas L. antimikrobiyal aktivitesinin test edilmesi amacyla yaplan

bir dier almada, elde edilen ekstraktlarn, baz Gram (-) ve (+) bakteriler (zellikle

Staphlococcus aureus ATCC 6538P ve Staphlococcus epidermidis NRRL B-4877), maya

kltrleri (zellikle Kluyveromyces fragilis NRRL 2415 ve Torulopsis sp.), flamentz

funguslar (zellikle Botrytis cinaeriae, Fusarium oxysporium ve Trichophyton rubrum)

zerine kar bir antimikrobiyal aktivite ierirken almada kullanlan aktinomisetler

zerine bir antagonistik etkisinin olmad saptanmtr (Dlger ve Uurlu, 1999).

2.3.Lavandulastoechas L.deki Doku Kltr almalar

Bilimsel yaynlarda Lavandula stoechas L. ile ilgili hcre ve doku kltr

konularnda ok fazla alma bulunmamaktadr. Projemize kaynak oluturmas


26/64

9

bakmndan dierLavandula trlerine ait doku kltr ve oaltm almalar

incelenmitir.

Byme dzenleyicilerinin Lavandula dentata L. in vitro srgn oaltm ve

srgn geliimi zerine etkilerinin aratrlmas amacyla yaplan bir almada, tarla

koullarnda yetitirilmi olgun bitkilerden alnan koltuk alt tomurcuklar kullanlmtr.

En yksek oaltma katsaylar 2,2 M benziladenin (BA) ve 2,5 M indol-3-btirik asit

(IBA) ieren Murashige ve Skoog (MS) ortamnda elde edilmitir. Kk geliimi iin en

iyi ortam 2,5 M naftalen asetik asit (NAA) ieren MS ortam olarak belirlenmitir.

Kklenen bitkiler baarl birekilde topraa aktarlmtr. Ksa sre (6 ay) kltrde kalan

bitkilerde normal gelime gzlenirken, uzun sre (1 yldan fazla) kltrde kalanlardadk frekanslarda ve kaltsal olmayan morfolojik deiiklikler belirlenmitir

(Echeverrrigaray et al., 2005).

Lavandin (Lavandula officinalis Chaix X Lavandula latifolia Villars) eidi

Grossonun in vitro oaltm metodunun tanmlanmas iin, 30 g/L skroz, 7,5 g/L agar

ve byme dzenleyicileri ieren Linsmaier ve Skoog kltr ortamlar kullanlmtr.

Balang materyali olarak gvde nod eksplantlar alnm ve eitli byme

dzenleyicilerin etkileri kar

lat

r

lm

t

r: 0,2 mg/L benzil amino prin (BAP) (OrtamA); 0,2 mg/L BAP+0.5 mg/L giberellik asit (GA3) (Ortam B). Kltrler, balangta 10

mg/L BAP ieren ortamda (Ortam C) 15 gn braklm ve ardndan A ya da B

ortamlarna transfer edilmilerdir (C/A; C/B). Tm koullarda oaltma katsaylar

benzerdir. Ancak farkl kaynaklardan alnan eksplantlar farkl oalma katsaylar

vermilerdir. 1 mg/L NAA (Ortam F) ieren ortamda kk geliimi salanmtr. Kallus

geliimi iin iek paralar (tomurcuk, anak), yaprak, gvde nodu ve srgn ucu

kullanlmtr. 1 mg/L 2,4-diklorofenoksi asetik asit + 0,5 mg/L kinetin (Ortam E) ieren

ortamda kallus oluumu tevik edilmitir. Kalluslarn geliimi ve organogenezis de

gzlenmitir. En fazla srgn rejenerasyonu ve maksimum kklenme oranlar gvde

eksplantlarndan gelien kalluslardan elde edilmitir. Kkl bitkicikler d koullara

kolaylkla adapte edilmilerdir (Panizza and Tognoni, 1988).

Lavandula angustifolia Mill in vitro mikrooaltm iin koltuk alt tomurcuklar

kullanlmtr. oaltm iin NAA, BA ve bunlarn kombinasyonlarnn kullanld

Hindistan cevizi st ieren ve iermeyen MS ortamlar denenmitir. Kltrler, 16 saat

aydnlk / 8 saat karanlk koullarda 45 m E m2s-1kiddetinde srdrlmtr. 1,15 ya

da 3,15 mg/L BA ieren ortamlarda en iyi gelime salanmtr. Bununla birlikte, 3,15


27/64


28/64

11

srgn saysn, srgn geliimini ve srgn oluturan eksplant yzdesini arttrmtr.

Deneme yaplan tm ortamlarda 20-50 gn iinde kk geliimi saptanmtr. Bitkicikler

topraa baarl birekilde transfer edilmi, olgunlatrlm ve gelien bitkilerdesomaklonal varyasyon belirtisi grlmemitir (Andrade, 1999).

ekil 2.2Lavandula vera DCnin in vitro oaltm potansiyeline byme dzenleyicilerinin etkisi

(Andrade, 1999)

Akdeniz karaba otunun (Lavandula stoechas L.) in vitro klonal oaltm iin

yaplan aratrmada, d ortamda yetimi bitkilerden alnan eksplantlar kullanlmtr. Invitro kltr balangcnda ve srgn oaltm srasnda, srgn vitrifikasyonunu azaltc

prosedrler gelitirilmitir. Margara N30K tuzlar ile 217,2 M adenine hemislfat (AdS)

ve 0,05 M NAA ieren kltr ortamna alnan tek nodlu eksplanlardan 45 haftada

srgn oaltm elde edilmitir. 5,4 M NAA ieren ortamda in vitro kklenme (%100)

gereklemitir (Nobre, 1996).

Yabani Lavandula trlerinin kltr iin en uygun ortamn saptanmas amacyla

yaplan bir almada farkl ortam (A: 50% turbo, 25% perlit, 25% kum; B: 25% turbo,


29/64


30/64

13

Sonu olarakL. stoechas tohumlar iin 15+5 oC scaklk ile aydnlk koullar imlenme

iin en iyi koullar olarak belirlenmitir (Maher et al., 2000).

Hatay florasnda yetien karaba lavantann (Lavandula stoechas subsp. stoechas

L.) elikle kklendirilmesi zerine farkl lokasyonlarn ve hormon dozlarnn etkisinin

aratrld bir almada; biri sahil kesiminde (Ikl) dieri ise i kesimde bulunan

(Narlca) iki lokasyondan alnan eliklerin kklenme durumlar incelenmitir. Her iki

lokasyondan alnan bitki rneklerinin iek ve yapraklarnda uucu ya miktarlar

belirlenmitir (izelge 2.2). Her iki lokasyondan da elikler ayn zamanda, ubat aynda

alnmtr. Yar odunsu ve yaprakl olarak hazrlanan elikler, sera koullarnda

kklendirme ortamna aktarlmlar ve on hafta sonra sklerek incelenmilerdir.Denemede kklenmeyi tevik edici olarak IBA kullanlmtr. ki farkl lokasyondan

alnan eliklere, IBAnn 1000, 2000 ve 4000 ppmlik dozlar, 5 sn. sre ile uygulanm

ve hi IBA uygulanmayan elikler kontrol olarak kullanlmlardr. Hormon dozlar

kklenmeyi olumlu etkilemi ve her iki lokasyondan alnan eliklerde, uygulanan IBA

konsantrasyonlarndaki arta bal olarak kklenme yzdesi, kk uzunluu ve kk says

artmtr. Elde edilen veriler, Ikldan alnan eliklerin, Narlcaya gre daha yksek

kklenme oranna sahip olduunu gstermitir. En yksek kklenme oran (% 70), Ikl

kynden al

nan ve 4000 ppm IBA uygulanan eliklerden elde edilmitir (izelge 2.3),(Ayanolu ve ark., 2000).

izelge 2.2 Hatay yresinde iki farkl lokasyondan alnan lavanta bitkilerinde uucu ya oranlar (%).

Lokasyon Yaprak iek

I

kl

0,78 1,10

Narlca 1,12 0,88


31/64

14

izelge 2.3 Farkl yrelerden alnan karaba lavanta eliklerinde kklenme oran (%).

LokasyonlarIBAKonsantrasyonu

Ikl Narlca Ortalama

0 30,0 0,0 15,01000 ppm 46,6 6,6 26,62000 ppm 36,6 36,6 36,64000 ppm 70,0 33,3 51,6Ortalama 45,8 19,1

almada, kk uzunluuna ait en yksek deerler, 11,12 cm ile Ikldan alnan ve

4000 ppm IBA konsantrasyonuna tabi tutulan eliklerden alnmtr (izelge 2.4). Genel

olarak, Ikldan alnan eliklerin kk uzunluklar, Narlcadan alnan eliklere gre daha

uzun olmutur. Kk says bakmndan ise, en yksek deerler 12,24 adet/elik ile Ikl

yresinden alnan ve 4000 ppm IBA konsantrasyonu uygulanan eliklerden elde

edilmitir (izelge 2.4). Genel olarak, Ikl yresinden alnan eliklerin kk saylar,

Narlca yresinden alnan eliklere gre daha fazla olmutur (Ayanolu ve ark., 2000).

izelge 2.4 Farkl yrelerden alnan karaba lavanta eliklerinde IBA konsantrasyonlarna gre kk

uzunluu ve kk says.

Kk Uzunluu (cm) Kk Says (adet/elik)

Lokasyonlar LokasyonlarIBA

KonsantrasyonuIkl Narlca Ortalama Ikl Narlca Ortalama

0 4,94 0,00 2,47 6,97 0,00 3,481000 ppm 6,66 1,28 3,97 9,60 3,00 6,30

2000 ppm 6,80 4,14 5,47 9,75 8,53 9,14

4000 ppm 11,12 3,14 7,13 12,24 6,83 9,54

Ortalama 7,38 2,14 9,64 4,59


32/64

15

3.MATERYAL ve METOD

3.1.Materyal

anakkale On Sekiz Mart niversitesi Ziraat Fakltesi Tarla Bitkileri Blmne

ait deneme alannda, 20042005 yllarnda kltr yaplan karaba otu bitkilerine ait

tohumlar materyal olarak kullanlmtr (ekil 3.1).

(a) (b)

ekil 3.1 (a) almada kullanlan karaba otu tohumlarnn elde edildii kuru iekler(b) almada

kullanlan karaba otu tohumlar

3.2.Metod

Aratrmada, karaba otu bitkilerinden alnan tohumlarnn yzey sterilizasyonlar,

farkl yntemler kullanlarak yaplmtr. Steril tohumlar, deiik hormon

kombinasyonlarna sahip MS (Murashige ve Skoog, 1962) ortamnda kltre

alnmlardr. Besin ortamlarnn hazrlanmas, tohumlarn sterilizasyonu, imlendirilmesi

ve eksplantlarn kltre alnmas ile ilgili yntemler aada ayrntl birekilde

sunulmutur.


33/64

16

3.2.1. Besin ortamlarnn hazrlanmas

Aratrmada mineral maddeler, vitaminler, bitki byme dzenleyicileri ve gelrite

ieren MS (Murashige ve Skoog, 1962) besin ortamlar kullanlmtr (izelge 3.1).

izelge 3.1 MS (1962) besin ortamnn ierdii maddeler ve miktarlar.

MaddelerMS Besin Ortamndaki Miktarlar

(mg/L)

NH4NO3 1650KNO3 1900MgSO4.7H2O 370MnSO4.4H2O 22,3ZnSO4.7H2O 8,6CuSO4.5H2O 0,025H3BO3 6,2KH2PO4 170Na2MoO4.2H2O 0,25CaCl2.2H2O 440

KI 0,83CoCl2.6H2O 0,025myo-Inositol 100Tritriplex(Na2EDTA) 37,3FeSO4.7H2O 27,8Nikotinik asit 0,5Pridoksin-HCl 0,5Tiamin-HCl 0,1

imlenme, srgn oluumu ve geliimi ve kklendirme almalar iin bitki

byme dzenleyicilerinin farkl kombinasyonlarn ieren MS ortamlar denenmitir.

Aratrmada kullanlan MS 1BAP ortamnn (izelge 3.2) hazrlanmas iin

nceden oluturulmu stok zeltilerden 1 litre iin gerekli olan miktarlar alnarak, behere

aktarldktan sonra 1 mg BAP eklenmitir. Ortama 30 g skroz ilave edilip, hacim destile

su ile 1 litreye tamamlanmtr. Skroz iyice eritildikten sonra seyreltilmi NaOH ve HCl

kullanlarak pH=5,8 e ayarlanmtr. 2,5 g/L gelrite ilave edildikten sonra srekli

kartrlarak kaynatlan ortam, scak olarak kapakl deney tplerine 10ar mL olmak

zere dklmtr. Azlar kapatlan tpler, otoklavda 121 0Cde 15 dakika sterilize


34/64


35/64


36/64

19

3.2.5. Srgn nod eksplantlarnn kk geliimi ortamlarnda kltre

alnmas

Tohum kkenli bitkiciklerden elde edilen 2-3 nodlu srgn nod eksplantlar,

kklendirme ortamlarna alnmtr. Kk geliimi iin kullanlan 4 farkl besin ortamnn

skroz ve bitki byme dzenleyicilerinin ierikleri izelge 3.5de verilmitir.

izelge 3.5 Kk geliimi iin kullanlan besin ortamlar.

Ortam

Skroz

Bitki BymeDzenleyicileri

1 MS 0,1IBA 30 g/L 0,1 mg/L IBA2 MS 1IBA 30 g/L 1 mg/L IBA3 MS 2IBA 30 g/L 2 mg/L IBA4 MS 1NAA 30 g/L 1 mg/L NAA

3.2.6. Srgn nod eksplantlarndan tek tohum kkenli klonlarn

oaltlmas

1 mg/L BAP ieren MS ortamnda imlendirilen tohumlardan bir tanesi seilmi ve

elde edilen im bitkisi (klon 1) srasyla MS 0,1IBA, MS 1BAP, MS 0,1IBA ve MS

1BAP ortamlarnda er hafta sreyle 4 kez altkltre alnarak oaltlmtr. Bu

altkltrler sonucu elde edilen klon 1 bitkiciklerinden kesilen 2-3 nodlu srgn

eksplantlar, 9 farkl ortamda (izelge 3.6) kltre alnm ve byme parametrelerikaydedilmitir. Yine MS 1BAP ortamnda imlendirilen tohumlardan, bir dieri seilmi

ve elde edilen im bitkisi (klon 2) srasyla MS 0,1IBA ve MS 1BAP ortamlarnda er

hafta sreyle 2 kez altkltre alnarak oaltlmtr. Altkltrler sonucu elde edilen klon

2 bitkiciklerinden kesilen 2-3 nodlu srgn eksplantlar, 2 farkl ortamda (izelge 3.7)

kltre alnm ve byme parametreleri incelenmitir.


37/64


38/64

21

3.2.8. Denemenin kurulmas ve verilerin deerlendirilmesi

Aratrmamz, tohumlardan gelitirilen bitkiciklerden elde edilen srgn nod

eksplantlarnda, srgn ve kk geliiminin incelendii, n denemeler ile, tek tohumdan

gelitirilen klonlarda (klon 1 ve klon 2), byme parametrelerinin incelendii, klon

denemeleri olarak iki ayr deneme eklinde kurulmutur. Tek faktr olarak besin

ortamlarnn (izelge 3.4; 3.5; 3.6; 3.7) ele alnd n denemeler ile klon denemeleri, 3

tekerrrl olarak, tesadf parselleri deneme desenine gre oluturulmu ve

deerlendirilmitir. Karaba otu bitkisinde, klonlar aras farkllklarn saptanabilmesi iin,

denemelerden elde edilen byme parametreleri, birinci faktr olarak klonlarn (klon 1 ve

klon 2); ikinci faktr olarak besin ortamlarnn (izelge 3.7) ele alnd 2 faktrl tesadf

parselleri deneme deseninde incelenmitir. Tm deerlendirmelerde farkllklarn nem

dzeylerinin ve boyutlarnn saptanabilmesi iin asgari nemli fark (AF=LSD) test

yntemi kullanlmtr (Akgz, 1998).

almada, oransal olarak ifade edilen verilerin deerlendirilmesinde 0 deerleri

ieren verilere log transformasyonu uygulanmtr. Bu transformasyon tipinde sfr

deerlerinin her birine 1 deeri eklendikten sonra transformasyon yaplmtr. Orijinal

verilerin 1den kk olduu durumlarda tm veriler sabit bir say (100) ile arplaraknegatif sonu nlenmi ve 10 tabanl logaritma uygulanmtr (Akgz, 1988).


39/64

22

4.BULGULAR

4.1.Kltre alnan tohumlarda kontaminasyon durumu

almada, toplam 360 tohum imlendirilmek zere kltre alnmtr. Kullanlan 4

farkl ortamda (izelge 3.2) grlen kontaminasyon yzdelerinin ortalamalar izelge

4.1de gsterilmitir. Drt farkl ortamda tohum sterilizasyonu bakmndan yaplan

istatistiki deerlendirmede, ortamlar arasndaki farkn ve uygulanan yntemler arasndaki

farkn nemsiz olduu tespit edilmitir.

izelge 4.1 Tohumlarn yzeysel sterilizasyonlar sonucu belirlenen kontaminasyon yzdeleri.

Uygulamalar

1 2%30luk Ticari NaOClde 20 dakika %30luk NaOClde 25 dakika

Ortamlar Tek. I Tek. II Tek. III Ort. Tek. I Tek. II Tek. III Ort.

MS 3,3 10,0 6,7 6,7 0,0 3,3 0,0 1,1

MS 1BAP 6,7 3,3 3,3 4,4 0,0 0,0 0,0 0,0

MS 1IBA 6,7 3,3 0,0 3,3 3,3 0,0 0,0 1,1

Pamuk 10,0 0,0 3,3 4,4 0,0 3,3 0,0 1,1

Ort. 6,7 4,2 3,3 4,7 0,8 1,7 0,0 0,8

Uygulanan yntemlerin tohumlarda kontaminasyon oluum yzdeleri zerinde

istatistiksel adan bir fark bulunmam olsa da %0,8 deeri ile % 30luk ticari NaOCl de

25 dakika olan uygulamann daha etkili olduu saptanmtr. Tohumlarn ayn deriimdekizeltide 20 dakika bekletildii dier uygulamada ok farkl sonular elde edilmemesine

ramen, kontaminasyon yzdesi daha yksek bulunmutur (ekil 4.1).


40/64

23

4,70,8

0

20

40

60

80

100

1 2

Uygulama Numaras

KontamisnasyonYzde

si(%

ekil 4.1 Tohumlarn kullanlan sterilizasyon yntemlerine gre kontaminasyon yzdeleri

4.2.Kltre alnan tohumlarda grlen gelimeler

imlenen tohum says iin yaplan istatistiki deerlendirme sonucunda, ortamlar

arasndaki fark % 1 seviyesinde nemli bulunmutur (F = 194,184). statistiki adan ilkgrupta yer alan ortamda (MS 1BAP) imlenen tohum says ortalama 29,7 adettir. Bu

ortam, 8,3 ortalama ile 1 mg/L IBA ieren MS ortam takip etmitir. Daha dk

ortalamalara sahip olan nemli pamuk (5,7) ve MS (5,3) ortamlar ise ikinci grupta yer

almlardr (LSD= 9,681)(izelge 4.2).

izelge 4.2 Kltre alnan tohumlarda imlenme durumlar.

imlenen tohum says (adet)

Ortamlar Tek. I Tek. II Tek. III Ort.

MS 7 5 4 5,3 B

MS 1BAP 30 30 29 29,7 A

MS 1IBA 8 8 9 8,3 B

Nemli Pamuk 6 8 3 5,7 B

Her bir tekerrrde kltre alnan tohum says 30 adettir.


41/64


42/64


43/64

26

Srgn geliimi iin kltre alnan tohum kkenli nodal eksplantlarda 3 hafta sonra

yaplan gzlemler sonucunda elde edilen srgnlerde belirlenen nod saylar bakmndan

yaplan istatistiki deerlendirmeye gre, ortamlar arasnda farkllklar % 1 seviyesindenemli bulunmutur (F =1031,734). Buna gre 1 mg/L BAP ieren MS ortam 4,820

deeri ile birinci grupta yer alrken, MS 2BAP ortam 2,843 deeri ile ikinci grubu

oluturmutur (LSD: 0,323).

Srgn geliimi iin farkl oranlarda BAP ieren MS ortamlarnn kullanld

almada srgn ve nod says bakmndan en iyi sonular 1mg/L BAP ieren MS

ortamndan elde edilmitir (ekil 4.5).

0,00

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

MS 1BAP MS 2BAP MS 5BAP

Besin Ortamlar

S

rgn,NodSay

s

(adet)

Ortalama Srgn Says Ortalama Nod Says

ekil 4.5 Srgn ortamlarnda kltre alnan 2-3 nodlu srgn eksplantlarnda grlen gelimeler

Nodal eksplantlardan srgn geliimi iin kullanlan ortamlarn tmnde kallus

oluumlar tespit edilmitir (izelge 4.3). Besin ortamlarnda kallus oluturan eksplantyzdesi bakmndan yaplan istatistiki deerlendirmede, ortamlar arasndaki farkn %1

seviyesinde nemli olduu bulunmutur (F=21,506). Bu zellik bakmndan en yksek

deere sahip MS 5BAP ortam %100 deeri ile birinci grupta yer alrken, %69 deeri ile

MS 1BAP ortam son grubu oluturmutur (LSD: 22,275).

Yaplan gzlemlerde BAP ieren ortamlarda kltre alnan eksplantlarda ilk

haftadan itibaren kalluslar tespit edilmitir. Ortamdaki BAP orannn artyla birlikte

kallus oluturan eksplant yzdesi de artm

t

r (ekil 4.6).


44/64

27

0,00

20,00

40,00

60,00

80,00

100,00

MS 1BAP MS 2BAP MS 5BAP

Ortamlar

KallusOluturan

EksplantYzdesi

Kallus oluturan eksplant yzdesi

ekil 4.6 Srgn geliim ortamlarna alnan 2-3 nodlu srgn eksplantlarnda kallus oluumu

4.4.Lavandula stoechas L. bitkilerinde in vitro kk geliimi

Aratrmada kk oluumu iin yaplan n denemede byme dzenleyicileri tipi ve

konsantrasyonlar bakmndan farkl 4 MS ortam kullanlmtr (izelge 3.4).Kklendirme ortamna alnan eksplantlarda 3 hafta sonra yaplan gzlemler sonucunda

belirlenen kk saylar bakmndan yaplan istatistiki deerlendirmede, ortamlar

arasndaki farkllklar %1 seviyesinde nemli bulunmutur (F=425,419). Kk says

bakmndan en yksek deere sahip MS 1NAA ortam 3,113 deeri ile ilk grupta yer

alrken bunu 2,000 deeri ile ikinci grupta yer alan MS 1IBA ortam izlemitir (LSD:

0,299) (ekil 4.7a ve b, izelge 4.4).


45/64

28

(a) (b)

ekil 4.7(a) ve (b)Lavandula stoechas L.de kk geliimleri

izelge 4.4 Kklendirme ortamlarnda kltre alnan 2-3 nodlu srgn eksplantlarnda grlen gelimeler

Ortamlar Ortalama Kk Says*(adet)

Kallus Oluturan EksplantYzdesi**

Tek. I Tek. II Tek. III Ort. Tek. I Tek. II Tek. III Ort.

MS 0,1IBA 1,93 2,07 2,00 2,00 B 6,67 0,00 6,67 4,44 BC

MS 1IBA 1,00 0,73 0,80 0,84 D 20,00 13,33 20,00 17,78 AB

MS 2IBA 0,60 0,47 0,53 0,53 C 26,67 46,67 33,33 35,56 A

MS 1NAA 3,27 3,00 3,07 3,11 A 0,00 0,00 0,00 0,00 CKltre alnan nodal eksplant says 15 adettir.* 3. haftada tohum kkenli nod eksplantlarnn ortalama kk saylar.

**3. haftada tohum kkenli nod eksplantlar

n

n kallus oluturma yzdeleri.

Nodal eksplantlardan kk geliimi iin kullanlan ortamlarda kallus oluumlar

gzlenmitir (izelge 4.4; ekil 4.9 a ve b; 4.10). Kk geliim ortamlarnda kallus

oluturan eksplant says bakmndan yaplan istatistiki deerlendirmede, ortamlar

arasndaki farkn %1 seviyesinde nemli olduu bulunmutur (F=19,878). Bu zellik

bakmndan en yksek deere sahip MS 2IBA ortam %35,56 deeri ile birinci grupta yer

almtr (LSD: 0.821).


46/64

29

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

MS 0,1IBA MS 1IBA MS 2IBA MS 1NAA

Ortamlar

OrtalamaKkSay

s(adet)

ekil 4.8 Kk geliim ortamlarnda kltre alnan 2-3 nodlu srgn eksplantlarnda ortalama kk saylar

(a) (b)

ekil 4.9 (a) ve (b) Lavandula stoechas L. bitkiciklerinin kk blgesinde kallus geliimleri


47/64


48/64


49/64


50/64

33

(a) (b)

(c) (d)

(e) (f)

ekil 4.12(a) ve (b) 7 nolu ortamda (MS 0,1NAA) oluan oklu srgnler(c) ve (d) 4 nolu ortamda (MS

0,1IBA) oluan srgnler(e) 9 nolu ortamda (MS 1NAA) oluan oklu srgnler(f) 5 nolu ortamda (MS

0,5 IBA) oluan tek srgn zerindeki sk nodlar


51/64

34

hafta sonra klon 1 bitkileri iin ortalama kk says asndan yaplan istatistiki

deerlendirmede ortamlar arasnda %1 nemliliinde farkllklar bulunmutur

(F=342,323). Bu zellik bakmndan en yksek deer ortalama 3,444 adet kk says ileMS 1NAA ortamndan (9 nolu ortam) elde edilmitir. Bunu 2,289 kk says deeri ile

MS 0,5 NAA (8 nolu ortam) ortam izlemitir (LSD=0,050) (izelge 4.5) (ekil

4.13;14).

(a) (b)

(c) (d)

ekil 4.13(a) 1 Nolu ortamdaki (MS 0,1BAP) kkl bitki (b) ve (c) 9 nolu ortamdaki (MS 1NAA) kkl

bitkiler(d) 8 nolu ortamdaki (MS 0,5NAA) kkl bitki


52/64


53/64

36

(a) (b)

ekil 4.16 (a) ve (b) 3 Nolu ortamda (MS 1BAP) kltre alnan srgn nod eksplantlarnda oluan

kalluslar

Dokuz farkl ortamda kltre alnan klon 1 bitkileri iin 3 hafta sonra ortalama boy

uzunluu, ortalama srgn says, ortalama nod says ve ortalama kk says bakmndan

en olumlu sonular IBA ve NAAnn farkl konsantrasyonlarn ieren 4,5,6,7,8 ve 9

nolu ortamlardan alnmtr ( ekil 4.15).

0,00

2,00

4,00

6,00

8,00

10,00

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Ortam Numaralar

Byme

Para

metreleri

Ortalama Bitki Boyu (cm) Ortalama Srgn Says (adet)

Ortalama Nod Says (adet) Ortalama Kk Says (adet)

ekil 4.17 Dokuz farkl ortamda kltre alnan klon 1 bitkilerine ait srgn nod eksplantlarnda grlen

gelimeler


54/64

37

Klon 1 bitkileri iin kallus oluturan eksplant yzdesi deerlerine bakldnda,

ortalama nod says ve ortalama kk says bakmndan olumlu sonularn alnmad

BAPn farkl konsantrasyonlarn ieren 1, 2 ve 3 nolu ortamlarn daha etkili olduugrlmtr (ekil 4.16).

0,00

20,00

40,00

60,00

80,00

100,00

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Ortam Numaralar

KallusOluturan

EksplantY

zdesi

Kallus Oluturan Eksplant Yzdesi

ekil 4.18 Dokuz farkl ortamda kltre alnan klon 1 bitkiciklerine ait srgn nod eksplantlarnn kallus

oluturma yzdeleri

ki farkl modifiye MS ortamnda (MS 1BAP ve MS 1IBA) kltre alnan klon 2

bitkilerine ait eksplantlarn 3 hafta sonundaki byme parametreleri ayn ortamlarda

kltre alnan klon 1 bitkilerine ait eksplantlarn byme parametreleri ile

karlatrlmtr.

hafta sonra klon 1 ve klon 2 bitkicikleri iin ortalama boy uzunluu ve srgn

says asndan yaplan istatistiki deerlendirmede, klonlar ve ortamlar arasndaki farkn

nemsiz olduu bulunmutur. Klon 1 eksplantlarnn dokuz farkl ortama alnd dier

denemede 3 hafta sonra yaplan istatistiki deerlendirmede ortalama boy uzunluu ve

srgn says deerleri bakmndan MS 1BAP ve MS 1IBA (3 ve 6 nolu ortamlar)

ortamlar ayn grupta bulunmutur (izelge 4.5). Bu bilgi klon 1 ve klon 2 bitkiciklerinde

boy uzunluu ve srgn says deerleri iin ortamlar arasndaki farkn nemsiz olduu

bilgisini destekler niteliktedir.


55/64

38

hafta sonra iki farkl klona ait bitkicikler iin ortalama nod says asndan

yaplan istatistiki deerlendirmede klonlar arasndaki fark nemsiz bulunurken ortamlar

arasndaki farkn %1 deerinde nemli olduu bulunmutur (F=2256,286). Bu zellik iinortalama 7,635 nod says deeri ile MS 1IBA ortam daha etkilidir ve klon 1 bitkileri iin

yaplan dier denemede alnan sonular (izelge 4.5) bunu desteklemektedir

(LSD=0,140).

ki farkl klona ait bitkicikler iin hafta sonra ortalama kk says asndan

yaplan istatistiki deerlendirmede klonlar arasndaki fark nemsiz bulunmu ancak

ortamlar arasnda %1 nemliliinde farklar saptanmtr (F=477,019). Bu zellik iin

0,867 adet kk says deeri ile MS 1IBA ortamnn daha etkili olduu grlmtr(LSD=0.045).

hafta sonra iki farkl klona ait bitkicikler iin kallus oluturan eksplant yzdesi

asndan yaplan istatistiki deerlendirmede klonlar arasndaki fark nemsiz

bulunmutur. Ortamlar arasndaki fark ise %1 seviyesinde nemlilik gstermitir

(F=160,102). Bu zellik iin daha etkili olan ortam %70,000 deeri ile MS 1BAP ortam

olarak belirlenmitir (LSD=15.958).

0,002,00

4,006,00

8,0010,00

1 2 1 2

3 6

Ortam Numaralar

Byme

Parametreleri

Ortalama Bitki Boyu (cm) Ortalama Srgn Says (adet)

Ortalama Nod Says (adet) Ortalama Kk Says (adet)

ekil 4.19ki farkl ortamda kltre alnan klon 1 ve klon 2 bitkiciklerine ait srgn nod eksplantlarndaki

gelimeler


56/64

39

0,00

20,00

40,00

60,00

80,00100,00

Klon 1 Klon 2 Klon 1 Klon 2

3 6

Ortam Numaralar

KallusOluturan

EksplantYzdesi

Kallus Oluturan Eksplant Yzdesi

ekil 4.20ki farkl ortamda kltre alnan klon 1 ve klon 2 bitkiciklerine ait srgn nod eksplantlarnn

kallus oluturma yzdeleri


57/64

40

5.TARTIMA ve SONU

Karaba otu tohumlarnn yzeysel sterilizasyonunda, tohumlar sterilizasyon

zeltisinde daha uzun sre bekletildiklerinde tohum kabuklar eriyerek uzaklamtr.

Ak sar renkli bu tohumlar kltr ortamlarnda daha hzl imlenmilerdir.

Karaba otu tohumlarnn, in vitro koullarda imlendirilmesi iin yaplan

denemelerde, en ideal imlendirme ortamlarnn, 1 mg/L BAP ieren MS ortamlar

olduu saptanmtr. Tohumlar bu ortamlarda %97 orannda imlenmilerdir. En iyi

imlenmelerin gelitii bu ortamda bitkiciklerin kallus oluturma yzdeleri de oldukayksektir. Bu ortamda imlendirilen tohumlardan gelien steril im bitkileri, imlenmenin

hemen ardndan 1 hafta iinde kk blgelerinde youn kallus oluturmulardr. Bu

nedenle imlendirmenin hemen ardndan bitkiciklerin srgn geliimi ortamlarna

aktarlmas gerekmitir.

Lavandula trlerinin tohum ve odunsu gvde elikleri ile oaltm olduka yavatr

ve eliklerin kklenme oranlar dktr. Bu nedenle vegetatif oaltma alternatif olarak

koltuk alt

tomurcuklar

ile mikrooalt

m nerilmitir (Andrade et al., 1999).

Srgn geliimi iin yaplan n denemelerde BAPn farkl konsantrasyonlarn

ieren MS ortamlar kullanlmtr. BAP ieren tm ortamlarda hzl ve youn kallus

oluumuna rastlanmtr. Kallus oluumunun grld eksplantlarda gelien srgnlerin

yaps normal formundan farkl olarak cams ve byk yaprakldr. Bunun yannda bu

eksplantlarda ortalama srgn ve nod saylar da daha azdr. Nobre (1996)nin Lavandula

stoechas ile yapt almada da benzer sonular alnmtr. Nobre (1996) yapt

almada, BAnn, oaltma katsaysna etkisinin olmadn ve BAnn yksek

konsantrasyonlarn ieren ortamlarda, srgnlerde camslamalarn grldn

bildirmitir. Klon 1 bitkiciklerinden elde edilen eksplantlarda, byme parametrelerinin

incelenmesi iin kurulan denemede, BAP, IBA ve NAAnn farkl konsantrasyonlarn

ieren MS ortamlar kullanlmtr. Elde edilen bulgulara gre, bu byme

dzenleyicilerinin dk konsantrasyonlarn ieren MS ortamlarnda en iyi srgn

geliimi gereklemitir. Srgn ve nod says bakmndan en iyi byme dzenleyicisi

olan NAAn, en ideal konsantrasyonunun, %3,6 ortalama srgn says ve %8,44

ortalama nod says ile 0,1 mg/L olduu saptanmtr.


58/64

41

Lavandula stoechas L.de in vitro kk oluumu iin IBAnn farkl

konsantrasyonlar (0,1; 1 ve 2 mg/l) ile 1 mg/l NAA ieren MS ortamlarnn kullanld

n denemelerde kk says bakmndan en iyi ortamlarn MS 1NAA ortam ile 0,1mg/lIBA ieren MS ortam olduu tespit edilmitir. Klon 1 bitkiciklerinin byme

parametrelerinin saptanmas iin kurulan denemede de IBA ve NAAnn farkl

konsantrasyonlarn ieren MS ortamlar kullanlmtr. n denemelerden alnan

sonulara benzerekilde kk geliimi iin en ideal ortamlarn NAA ieren ortamlar

olduu tespit edilmitir. Kk geliim ortamlarndan, kallus oluturan eksplant says

yksek olanlarda, kk saylarnn dk olduu grlmtr. Bu durum kalluslarn

genellikle bitkiciklerin besin ortamna deen alt ksmlarnda olumasndan

kaynaklanmtr. Kallus oluumu nedeniyle kk oluumu engellenmitir.

ki farkl karaba otu tohumundan bitki klonlar (klon 1 ve klon 2) oluturulmutur.

ncelikle tohumlar 1 mg/L BAP ieren MS ortamnda imlendirilmitir. imlendirmenin

hemen ardndan bitkicikler 0,1 mg/L IBA ieren MS ortamna alnmtr. 3 hafta kltrde

bekletilen bitkiciklerin srgn nod eksplantlar, 1 mg/L BAP ieren MS ortamna

aktarlmtr. Klon denemeleri iin yeterli materyale ulamak amacyla yaplan

altkltrlemelerde srayla IBA ve BAP ortamlar kullanlmtr. Altkltrlemeler srekli

BAPl

ortamlarda yap

ld

nda yksek oranda kallus oluumu ve kallus oluturanbitkiciklerden alnan srgn nod eksplantlarnda camslama sorunlar ile karlalmtr.

Yine altkltrlemeler srekli IBAl ortamlarda yapldnda bitkiciklerde sararmalar

meydana gelmitir. Bu sorunlarn zm iin altkltrlemeler srayla BAPl ve IBAl

ortamlarda yaplmtr.

Klon 1 bitkiciklerinden elde edilen srgn nod eksplantlarnn farkl ortamlardaki

byme parametrelerinin karlatrlmas iin 9 MS ortam kullanlmtr. Elde edilen

bulgulara gre, byme parametresi olarak ele alnan ortalama boy uzunluu, ortalama

srgn says, ortalama nod says, ortalama kk says ve kallus oluturan eksplant

yzdeleri ortamlara gre farkllk gstermitir.

Klon 1 ve klon 2 bitkiciklerinden elde edilen srgn nod eksplantlarnn in vitro

ortamlardaki byme parametreleri karlatrldnda klonlar arasnda nemli

farkllklarn olmad gzlenmitir. Farkl klonlara ait bitkicikler byme parametreleri

asndan farkllk gstermese de ierdikleri kimyasal kompozisyonlar farkl

olabilmektedir. Bundan sonra yaplacak almalarda farkl klonlara ait bitkilerin etken

maddeler iin analiz edilmesi ve bu zellik bakmndan deerlendirilmesi gerekmektedir.


59/64

42

Aratrmamzda hem srgn oluumu ve geliimi hem de kklenme asndan

nemli bulgular elde edilmi olup, Lavandula stoechas L. iin mikrooaltm protokol

oturtulmutur. Mikrooaltm prosedrnn hzlandrlmas iin bundan sonra yaplacakalmalarda, byme dzenleyicilerinin farkl kombinasyonlar ile yeni denemeler

kurularak, oaltma katsaylarnn arttrlmas salanmaldr.

Lavandula stoechas L.nin ierdii nemli sekonder metabolitlerin hcre kltr

yntemiyle retimi amacyla yaplacak aratrmalarda, tez almasndan elde ettiimiz

kallus oluturan eksplant yzdesine ait bulgular kaynak olarak kullanlabilecektir. Bu

amala yaplacak almalarda kallus oluum oranlarnn arttrlmas iin kltr ortamlar

ve bileimleri zerinde deiiklikler yaplmal ve sspanse kltrde kullanlmak zereuygun karakterli kalluslarn oluumu salanmaldr.


60/64

43

KAYNAKLAR DZN

Akgz, N., 1988, Tarmda Aratrma ve Deneme Metodlar, Ege niversitesi Ziraat

Fakltesi Yaynlar No:478, zmir, 181-189s.

Anonim, 2007a, http://www.tarimkredi.org.tr/modules.php?name=Content&pa=showpa

ge&pid=59

Anonim, 2007b,http://wwweski.tubitak.gov.tr/tubives/index.php?com=11700

Andrade, L. B., , Echeverrigaray, S., Fracaro, F., Pauletti, G. F., Rota L., 1999, The

effect of growth regulators on shoot propagation and rooting of common lavender

(Lavandula vera DC), Plant Cell, Tissue and Organ Culture 56:7983.

Angioni, A., Barra, A., Coroneo, V., Dessi, S., Cabras, P., 2006, Chemical

composition, seasonal variability, and antifungal activity ofLavandula stoechas L.

ssp. stoechas essential oils from stem/leaves and flowers, Journal of Agricultural

and Food Chemistry, 14;54(12):4364-70.

Ayanolu ve ark.,, F., Mert, A., Kaya, A., 2000, Hatay florasnda yetien karaba

lavantann (Lavandula stoechas subsp. stoechas L.) elikle kklendirilmesi zerine

farkl lokasyonlarn ve hormon dozlarnn etkisi, Turk J Agric For 24, 607-610

Tbitak.

Ayral, N. M., 1997, Lavandula stoechas ssp. stoechas Bitkisinin Uucu Yann ve

Uucu Olmayan Organik Bileenlerinin ncelenmesi ve Biyolojik Aktivitelerinin

Belirlenmesi, Yksek Lisans Tezi, Marmara niversitesi Fen Bilimleri Enstits,176 s.

Baytop, T., 1999, Trkiyede Bitkiler ile Tedavi. Nobel Tp Kitabevleri, stanbul, 520 s.

Calvo, M.C., Segura, J., 1998, In vitro morphogenesis from explants ofLavandula

latifolia and Lavandula stoechas seedlings, Scientia Horticulturae Volume 36,

Issues 1-2, Pages 131-137.


61/64

44

KAYNAKLAR DZN (devam)

Dadalioglu, I., Evrendilek, GA., 2004, Chemical compositions and antibacterial effects

of essential oils of Turkish oregano (Origanum minutiflorum), bay laurel (Laurus

nobilis), Spanish lavender (Lavandula stoechas L.), and fennel (Foeniculum

vulgare) on common foodborne pathogens., Journal of Agricultural and Food

Chemistry, 29;52(26):8255-60.

Dias, M.C, Almeida, R., Romano, A., 2002, Rapid clonal multiplication ofLavandula

viridis L'Hr through in vitro axillary shoot proliferation, Plant Cell, Tissue and

Organ Culture, Springer Netherlands, Volume 68, Number 1, Pages 99-102.

Dlger, B., Uurlu, E., 1998, Lavandula stoechas L.(Karaba)n antimikrobiyal

aktivitesi, C. Tp Fakltesi Dergisi 20 (2) : 99-105.

Echeverrrigaray, S., Basso, R., Andrade, L., 2005, Micropropagation ofLavandula

dentata from axillary buds of field-grown adult plants, Biologia Plantarum,

Volume 49, Number 3, Pages 439-442.

Ertu, F., 2002, Bodrum Yresinde Halk Tbbnda Yararlanlan Bitkiler, Bitkisel la

Hammaddeleri Toplants, Bildiriler, ISBN 975-94077-2-8.

Gilani, AH., Aziz, N., Khan, MA., Shaheen, F., Jabeen, Q., Siddiqui, BS., Herzig,

JW., 2000, Ethnopharmacological evaluation of the anticonvulsant, sedative and

antispasmodic activities ofLavandula stoechas L., Journal of Ethnopharmacology,

71(1-2):161-7.

Grsoy, V. O., Grsoy, K. U., 2004, Anadoluda di ve di eti ile ilgili hastalklarn

tedavisinde halk arasnda yaygn olarak kullanlan bitkiler, kullanm ekilleri ve

bitkisel zellikleri, Cumhuriyet niversitesi Di Hekimlii Fakltesi Dergisi Cilt:7

Say:1.

Lopez, D., Carazo, N., Boadas, J., 1993, Growth of four native lavandula species in

different substrates, ISHS Acta Horticulturae 342: International Symposium on

Horticultural Substrates other than Soil in situ.


62/64

45


Maher, J., Gerasopoulos, D., Maloupa, E., 2000, Temperature and light effects on

germination ofLavandula stoechas seeds, ISHS Acta Horticulturae 541: IV

International Symposium on New Floricultural Crops.

Maloupa, E., Zervaki, D., Marnasidis, A., 2000, Introduction of the mediterranean

native species Thymus mastichina, Lotus cytisoides, Lavandula stoechas,

Centranthus ruber, Limonium pectinatum and Limonium sineise into commercial

floricultre, ISHS Acta Horticulture 541: IV International Symposium On New

Floricultural Crops.

Murashige, T., Sooog, F., 1962, A revised medium for rapid growth and bioassays with

tobacco cultures, Physiol. Plant. 15, 473-497.

Nobre, J., 1996, In vitro cloning and micropropagation ofLavandula stoechas from field-

grown plants, Plant Cell, Tissue and Organ Culture, Springer Netherlands, Volume

46, Number 2, Pages 151-155.

ztrk, B., Konyalolu, S., Kantarc, G., etinkol, D., 2005, zmir yresindeki yabani

Lavandula stoechas L. subsp. stoechas taksonundan elde edilen uucu yan

bileimi, antibakteriyel, antifungal ve antioksidan kapasitesi ISSN 1300 0225,

Anadolu Ege Tarmsal Aratrma Enstits Dergisi, 2005.

Panizza, M., Tognoni, F., 1988, Clonal propagation, callus formation and plant

regeneration of lavandin, Scientia Horticulturae, Volume 37, Issues 1-2, Pages 157-

163.

Papafotiou, M., Garavelos, E., Chronopoulos, J., 2000, Effect of growing medium and

fertilisation on growth habit and colour ofLavandula stoechas L., ISHS Acta

Horticulture 541: IV International Symposium On New Floricultural Crops.

Portilla, G., Eltran, J. B., Vega, A., 1995 Micropopagation of lavender (Lavandula

angustifolia) from axillary buds, Investigacion Agricola, Vol. 15 - ISSN 0304-

5617.


63/64

46


Sral, R., Deveci, M., 2002, Bal ars (Apis mellifera L.) iin nemli olan bitkilerin

Trakya blgesinde incelenmesi, Uluda Arclk Dergisi 2(1):17-26.

Soylu, EM., Soylu, S., Kurt, S., 2006, Antimicrobial activities of the essential oils of

various plants against tomato late blight disease agent Phytophthora infestans,

Mycopathologia, 161(2):119-28.

Tuzlac, E., 2002, Data yarmadas (Mula) floras ve bu yrede halkn yararland

bitkiler, Bitkisel la Hammaddeleri Toplants, Bildiriler, Eskiehir, ISBN 975-

94077-2-8.

Vokou, D., Chalkos, D., Karamanlidou, G., Yiangou, M., 2002, Activation of soil

respiration and shift of the microbial population balance in soil as a response to

Lavandula stoechas essential oil, Journal of Chemical Ecology, 28(4):755-68.

Yenici, N., 1999, Lavandula stoechas Bitkisinin zellikleri ve Fibrinolitik Sisteme

Etkisinin Aratrlmas, Yksek Lisans Tezi, Marmara niversitesi Fen BilimleriEnstits, 37 s.


64/64

47

ZGEM

02.09.1983 Ktahya doumlu Serpil Orhan orta ve lise renimini zmirde

t l d kt 2001 l d E i it i Mh di lik F klt i

karabas otu (lavandula stoechas l.) bitkisinin farklı in vitro besin ortamlarında kültüre...

Documents