kompetencje informacyjne jako kompetencje generyczne i ogólne. charakterystyka, identyfikacja,...
TRANSCRIPT
Kompetencje informacyjne jako kompetencje generyczne i ogólne. Charakterystyka, identyfikacja, ocena.
Dr Sabina CisekInstytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ
2013-12-03, godz. 12:45-13:45
2
Spis treści
• Czym są kompetencje informacyjne? Dlaczego mają generyczny charakter?
• Kompetencje informacyjne w nauce i szkolnictwie wyższym – konteksty
• Kompetencje informacyjne w nauce i szkolnictwie wyższym – wybrane aspekty praktyczne i sposoby realizacji
• Kiedy kompetencje informacyjne są potrzebne w trakcie studiów i pracy badawczej – przykłady
• Zakończenie • Wybrana bibliografia
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
3
CZYM SĄ KOMPETENCJE INFORMACYJNE? DLACZEGO MAJĄ GENERYCZNY I OGÓLNY CHARAKTER?
Część 1
4
Kompetencje informacyjne (Information Literacy)
• Information Literacy może być rozumiane jako: – Kierunek badań, dyscyplina naukowa –
perspektywa 1– Zjawisko społeczne, cecha społeczeństwa, cel
polityki edukacyjnej poszczególnych państw i UE – perspektywa 2
– Charakterystyka, właściwość kognitywna (poznawcza) jednostek – perspektywa 3
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
5
Osoba posiadająca kompetencje informacyjne
• Jest w stanie rozpoznać swoje potrzeby informacyjne
• Potrafi zlokalizować, wyszukać i uzyskać potrzebną informację
• Umie wyszukaną/uzyskaną informację ocenić, zorganizować i efektywnie wykorzystać m.in. dla realizacji swoich celów
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
6
Czym są kompetencje informacyjne? 1
• Kompetencje informacyjne NIE są tym samym, co –kompetencje cyfrowe,
komputerowe itp. –kompetencje medialne
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
7
Czym są kompetencje informacyjne? 2
• Kompetencje informacyjne związane są przede wszystkim z informacją jako treścią.
• Umiejętności komputerowe, techniczne są konieczne, ale NIE wystarczające, by być kompetentnym informacyjnie.
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
8
Czym są kompetencje informacyjne? 3
• Przykładowy, szczegółowy wykaz kompetencji informacyjnych (wg IFLA) – Lau, Jesus (2011). Kompetencje informacyjne w
procesie uczenia się przez całe życie. Wytyczne. Warszawa: SBP. http://www.sbp.pl/repository/SBP/sekcje_komisje/komisja_ds_edukacji_informacyjnej/Wytyczne.pdf, s. 28-29
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
9
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
10
11
Dlaczego kompetencje informacyjne mają generyczny charakter?
• Kompetencje generyczne = ogólne, uniwersalne – nie są związane z określonym kierunkiem studiów czy dziedziną
wiedzy. Są potrzebne przedstawicielom wszystkich dyscyplin i na różnych poziomach kształcenia;
– są niezbędną składową innych kompetencji, pomagają osiągnąć różne efekty kształcenia.
• Takie właśnie są kompetencje informacyjne. Bez nich nie da się sprawnie uczyć, efektywnie prowadzić badań naukowych, przygotować materiałów do zajęć etc.
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
12
KOMPETENCJE INFORMACYJNE W NAUCE I SZKOLNICTWIE WYŻSZYM – KONTEKSTY
Część 2
13
Szerszy kontekst – europejski, prawny, organizacyjny, polityczny, społeczny
• Alfabetyzacja informacyjna – Information literacy
• Europejski i polski system kwalifikacji • Społeczeństwo obywatelskie,
społeczeństwo wiedzy i problem wykluczenia informacyjnego
• Uczenie się przez całe życie (Lifelong learning)
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
14
Trzy systemy ram kwalifikacji 1
• Europejska rama kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie (ERK, EQF) i odpowiadające jej krajowe ramy kwalifikacji (KRK, NQF)
• Bolońska Rama Kwalifikacji • W Polsce – Krajowe Ramy Kwalifikacji
dla Szkolnictwa Wyższego, obowiązują od roku 2012/2013
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
15
Trzy systemy ram kwalifikacji 2
• Więcej na ten temat, m.in. w – Instytut Badań Edukacyjnych – Kwalifikacje
po europejsku http://www.kwalifikacje.edu.pl/pl/strona-glowna, słownik http://www.kwalifikacje.edu.pl/pl/slownik
– Ramy kwalifikacji http://www.procesbolonski.uw.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=74&Itemid=76
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
16
Jaki to ma związek z kompetencjami informacyjnymi?
• We wszystkich tych dokumentach kompetencje informacyjne występują albo wprost, albo ich posiadanie jest niezbędne dla zdobycia kolejnych kwalifikacji.
• Na marginesie – szkolnictwo wyższe w Polsce to poziomy 6 (studia I stopnia), 7 (studia II stopnia) i 8 (studia III stopnia) ERK i PRK
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
17
Uczenie się przez całe życie i kompetencje informacyjne
• „Kompetencje informacyjne pozostają w silnym związku z procesem uczenia się przez całe życie. Ma to kluczowe znaczenie dla każdego człowieka, organizacji, instytucji czy kraju zainteresowanego osiągnieciem sukcesu w erze społeczeństwa informacyjnego.” (Lau 2011, s. 21)
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
18
Fundacja Nowoczesna Polska Katalog kompetencji medialnych i informacyjnych (2012)
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
• http://nowoczesnapolska.org.pl/2012/05/29/katalog-kompetencji-medialnych-i-informacyjnych-juz-dostepny/
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
19
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
20
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
21
KOMPETENCJE INFORMACYJNE W NAUCE I SZKOLNICTWIE WYŻSZYM – WYBRANE ASPEKTY PRAKTYCZNE I SPOSOBY REALIZACJI
Część 3
22
Pierwsze założenie
• Kompetencje informacyjne są potrzebne i ważne.
• Kto ich potrzebuje? • Wszystkie grupy związane z uczelnią– Studenci – Doktoranci – Nauczyciele akademiccy– Pracownicy naukowi – Bibliotekarze – …
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
23
Drugie założenie
• Wiele osób na uczelni, głównie studenci – ale nie tylko – NIE posiada adekwatnych kompetencji informacyjnych
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
24
Wniosek
• Trzeba kształcić i rozwijać kompetencje informacyjne
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
25
Kto ma kształcić – studentów, doktorantów i pracowników uczelni – w zakresie kompetencji informacyjnych? 1
• Biblioteki uczelniane, bibliotekarze. – W Polsce mamy w tym zakresie długą
tradycję (co najmniej od okresu międzywojennego), a i obecnie wiele się dzieje.
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
26
Kto ma kształcić – studentów, doktorantów i pracowników uczelni – w zakresie kompetencji informacyjnych? 2
• Instytuty, katedry, wydziały, nauczyciele akademiccy w ramach wszystkich kierunków studiów, – albo w formie osobnego przedmiotu (tu rola
profesjonalistów inib, którzy mogą oferować takie zajęcia innym kierunkom studiów),
– albo w obrębie poszczególnych zajęć (np. podstaw, proseminariów, seminariów) (embedded learning)
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
27
Kto ma kształcić – studentów, doktorantów i pracowników uczelni – w zakresie kompetencji informacyjnych? 3
• Samokształcenie
• Inne?
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
28
Kto ma kształcić – studentów, doktorantów i pracowników uczelni – w zakresie kompetencji informacyjnych? 4
• W UJ – jedną z możliwości jest zorganizowanie dla zainteresowanych odpowiednich szkoleń przez Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ, który specjalizuje się m.in. w infobrokeringu i zasobach cyfrowych.
• Obecnie prowadzimy zajęcia dla doktorantów Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej UJ.
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
29
Jakie kompetencje informacyjne powinien posiadać absolwent studiów I i II stopnia?
• Jak to ustalić? Na podstawie – obowiązujących przepisów, regulacji
prawnych, zaleceń unijnych – proponowanych (przez autorytety)
wykazów kompetencji informacyjnych dla studiów wyższych
– własnego doświadczenia dydaktycznego
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
30
Kompetencje informacyjne absolwentów studiów I i II stopnia wg Krajowym Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego (Dz.U. 2011 nr 253 poz. 1520)
• Są różnie sformułowane dla poszczególnych obszarów wiedzy, dla niektórych jasno i wyraźnie (nauki humanistyczne, przyrodnicze, techniczne, rolnicze) dla innych niemal wcale (nauki społeczne)
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
31
Nauki humanistyczne, efekty kształcenia
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
32
Nauki ścisłe, efekty kształcenia
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
33
Nauki przyrodnicze, efekty kształcenia
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
34
Nauki techniczne, efekty kształcenia
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
35
Nauki medyczne, efekty kształcenia
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
36
Nauki rolnicze, leśne i weterynaryjne, efekty kształcenia
37
Kompetencje informacyjne w szkolnictwie wyższym wg Association of College and Research Libraries (Information Literacy Competency Standards for Higher Education)
• http://www.ala.org/acrl/standards/informationliteracycompetency, s. 8-16
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
38
KIEDY KOMPETENCJE INFORMACYJNE SĄ POTRZEBNE W TRAKCIE STUDIÓW I PRACY BADAWCZEJ – PRZYKŁADY
Część 4
39
Analiza i krytyka piśmiennictwa 1
• Występuje we wszystkich dyscyplinach, w każdym projekcie badawczym
• Bez niej nie można napisać żadnej pracy na stopień, począwszy od licencjatu, skończywszy na profesurze; artykułu też nie
• Pomaga określić co już wiadomo na dany temat (stan badań), a czego jeszcze nie, jakie są kierunki badań, niezbadane obszary etc.
• Więcej na temat analizy i krytyki piśmiennictwa w Cisek, S. (2010). Metoda analizy i krytyki piśmiennictwa … . Przegląd Biblioteczny R. 78, nr 3. Dostęp online w Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej http://bbc.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=489&dirids=1
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
40
Analiza i krytyka piśmiennictwa 2
• Nie wykonamy jej prawidłowo, jeżeli nie wiemy– Gdzie szukać literatury (publikacji) i innych
materiałów– Jak efektywnie szukać, jak formułować zapytania – Jak oceniać jakość, wiarygodność etc. wyszukanych
materiałów– Jak zarządzać informacją i publikacjami na własny
użytek– Jak przetwarzać informacje, także z uwzględnieniem
praw autorskich
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
41
Gdzie szukać literatury (publikacji) i innych materiałów?
• Nie tylko w bibliografiach załącznikowych znanych nam już artykułów
• I nie tylko w Google i Google Scholar, jest o wiele więcej możliwości i przydatnych narzędzi i zasobów
– Można zajrzeć tutaj http://sabinacisek.blogspot.com/
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
42
Jak efektywnie szukać, jak formułować zapytania? 1
• Można zajrzeć tutaj http://eprints.rclis.org/18457/
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
43
Jak efektywnie szukać, jak formułować zapytania? 2
• Przykłady – Chcesz znaleźć wszystkie informacje dotyczące Parlamentu
Europejskiego, pochodzące wyłącznie ze stron www polskich instytucji rządowych. Żadna z poszukiwanych stron nie może zawierać linku do serwisu internetowego Sejmu RP. [Google]
– Chcesz znaleźć wszystkie informacje dotyczące prac magisterskich, pochodzące wyłącznie z oficjalnego serwisu IINiB UJ. [Google]
– Potrzebne Ci zdjęcie lodowca piargowego, udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0.
– Znajdź kilka prostokątnych zdjęć bibliotek publicznych. Zdjęcia mają być darmowe (do ponownego wykorzystania) i w formacie JPG.
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
44
Jak efektywnie szukać, jak formułować zapytania? 3
• Odpowiedź– „Parlament Europejski” site:.gov.pl -link:.sejm.gov.pl
• Odpowiedź– „prace magisterskie” site:www.inib.uj.edu.pl
• Odpowiedź– Wykorzystaj Wikimedia Commons
• Odpowiedź– Google Grafika plus wyszukiwanie zaawansowane
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
45
Jak oceniać jakość, wiarygodność etc. wyszukanych materiałów?
• Bożena Bednarek-Michalska (2007). Ocena jakości informacji elektronicznej. Pułapki sieci. http://www.ebib.pl/2007/86/a.php?bednarek
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
46
Jak zarządzać informacją i publikacjami na własny użytek?
• Menedżery bibliografii, można zajrzeć m.in. tu http://ekulczycki.pl/warsztat_badacza/dlaczego-warto-uzywac-menedzera-bibliografii/
• Inne pomocne oprogramowanie http://dirt.projectbamboo.org/, https://www.inscripte.pl/
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
47
Jak przetwarzać informacje, także z uwzględnieniem praw autorskich?
• Wszelkie prawa zastrzeżone → niektóre prawa zastrzeżone → domena publiczna
• Creative Commons http://creativecommons.pl/
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
48
Jak prawidłowo zrobić bibliografię, przypisy, cytować, napisać abstrakt?
• W bibliografii i przypisach najważniejsza jest konsekwencja, poza tym są różne style
• O abstraktach tutaj http://ekulczycki.pl/warsztat_badacza/jak-napisac-dobry-abstrakt/
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
49
ZAKOŃCZENIE Zakończenie
50
Na zakończenie
• Potrzebujesz kursu, szkolenia, warsztatów w zakresie doskonalenia szeroko rozumianych kompetencji informacyjnych?
• Zapraszamy do Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ http://www.inib.uj.edu.pl/
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
51
Wybrana bibliografia 1
• ACRL Association of College and Research Libraries (2000). Information Literacy Competency Standards for Higher Education. http://www.ala.org/acrl/standards/informationliteracycompetency
• Batorowska, Hanna (2013). Od alfabetyzacji informacyjnej do kultury informacyjnej: rozważania o dojrzałości informacyjnej. Warszawa: Wydawnictwo SBP.
• Cisek, Sabina. Informacja biznesowa, naukowa i infobrokering [blog]. http://sabinacisek.blogspot.com/
• Cisek, Sabina; Próchnicka, Maria (2010). Kształtowanie kultury informacyjnej w szkolnictwie wyższym. http://www.slideshare.net/sabinacisek/ksztatowanie-kultury-informacyjnej-14-122010
• Derfert-Wolf, Lidia (2009). Kształcenie umiejętności informacyjnych – rola bibliotekarzy. http://bg.uwb.edu.pl/download/bialystok_information_literacy_2009.pdf
• Dziak, Joanna i in. (2013). Edukacja informacyjna w polskich bibliotekach akademickich – raport z badań. Bibliotheca Nostra. Śląski Kwartalnik Naukowy, nr 1 (31). http://www.bibliothecanostra.awf.katowice.pl/nr-1-31-2013-information-literacy-teoria-i-praktyka
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013
52
Wybrana bibliografia 2
• Katalog kompetencji medialnych i informacyjnych (2012). Warszawa: Fundacja Nowoczesna Polska. http://nowoczesnapolska.org.pl/2012/05/29/katalog-kompetencji-medialnych-i-informacyjnych-juz-dostepny/
• Kluczowe kompetencje w uczeniu się przez całe życie. http://europa.eu/legislation_summaries/education_training_youth/lifelong_learning/c11090_pl.htm
• Kulczycki, Emanuel. Warsztat badacza [blog]. http://ekulczycki.pl/ • Lau, Jesus (2011). Kompetencje informacyjne w procesie uczenia się przez całe życie.
Wytyczne. Warszawa: SBP. http://www.sbp.pl/repository/SBP/sekcje_komisje/komisja_ds_edukacji_informacyjnej/Wytyczne.pdf
• Niedźwiedzka B., Hunskar I. (red.) (2010). MedLib Train: zostań lepszym nauczycielem kompetencji informacyjnych: przewodnik nie tylko dla bibliotekarzy. Kraków: Collegium Medicum UJ. http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/dlibra/doccontent?id=21288&dirids=1
• Pindlowa, Wanda (1984). Kształcenie studentów jako użytkowników informacji naukowej. Z pogranicza informatologii i pedagogiki. Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Rozkosz, Ewa. Edukacja informacyjna [blog]. http://www.edukacjainformacyjna.pl/ • Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 2 listopada 2011 r. w sprawie
Krajowych Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego. Dz.U. 2011 nr 253 poz. 1520. http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20112531520
Tydzień Jakości Kształcenia UJ, grudzień 2013