« Տղամարդու ավագ դերի պակասը ՀՀ

հանրակրթական դպրոցներում

եւ դրաազդեցությունը

` անչափահաս հայ տղաների տղամարդկության

սոցիալական ընկալումներիվրա»

Հետազոտական նախագիծ Հեղինակ՝ Մարիամ Մարտիրոսյան

05 , սեպտ 2008 .թ

• Նյու Յորքի Կարնեգի կորպորացիայի ֆինանսական աջակցությամբ

• Եվրասիա համագործակցություն հիմնադրամի ծրագիր Հետազոտական ռեսուրսների կովկասյան կենտրոններ

– Հայաստան

• 2007 . թ Հետազոտական դրամաշնորհների ծրագրի

շրջանակներում (հուլիս 2007 .– թ հունվար2008 .թ )

Հետազոտության ելակետային պլատֆորմը

• Անկախությունից հետո -ՀՀ ում բար եփոխումների փուլ հանրային

կառավարման տարբեր ոլորտներում

• , Բազմաթիվ հետազոտություններ կարիքների գնահատման փորձեր և

նորամուծությունների ներդրում ՀՀ հանրակրթության համակարգում

• , Գենդեր հասկացության գենդերային դերերի և դրանց սոցիալական

բաշխվածության կարևորության վերանայված մոտեցումներ երկրում

Բացթողումներ

• -Գենդերային դերերի բաշխվածությունը ՀՀ -> ում ուսումնասիրող հետազոտություններ

միայն կանանց առաջխաղացմանը նպաստող թեզեր

• Ս ոցիալական կամ մասնագիտական ո րոշոլորտներ ում տ ղամարդու

/ ներկայության դերի պակասի կամ գրեթեբացակայության անտեսում

/ ա Հայ տղամարդկանց

, կանոնավոր երկարաժամկետ

արտագաղթերկրից

/բ Աշխատակազմի սեռային

ներկայացուցչությ ան տեսանկյունից

խիստ ֆեմինիզացված

ՀՀ դպրոցներ

գ/ Հայ անչափահասներ տղաների կողմից ուղղակի կամ անուղղակի, ամբողջական կամ

մասնակի մասնակցությամբ կատարված օրինախախտումների բարձր

վիճակագրություն

Գյուղատնտեսական զարգացման միջազգային հիմնադրամ

(IFAD)

2007թ. Հաշվետվություն

« Հայաստանում յուրաքան չյուր երեք տնտեսություններից մեկը

ներկայումս ղեկավարվում է կնոջ, կողմից և այս միտում ը հետզհետե

, աճում է հատկապես երկրի հեռավոր գյուղական վայրերում»:

1,985 , Հարցախույզում ընդգրկվել են տնտեսություններ65% գյուղական

-1 Ա5,200 , հարցվող առանց

երկաժամկետ բացակայության մեջգտնվողների

-1 Բ 512 Տնտեսության անդամներ

ընդհանրապեսապրում են արտերկրում

Ա-2 1,117 անձ բացակա յում են 3 կամ

( 73% ավելի ամիսներով որոնցից )արական սեռի ներկայացուցիչներ

-Բ 279% , 70% տղամարդիկ որոնց25-49 , տարիքային սանդղակում71% ամուսնացած

` Արտագաղթի կամ բնակության հիմնական վայրերը84% , 2% , 2% Ռուսաստան Ուկրաինա ԱՄՆ

Վիճակագրական տվյալներ հայ տղամարդկանց արտագաղթի վերաբերյալ

Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության փորձագետների տվյալներ – 2006թ. նոյ.

ՀՀ միջնակարգ կրթության համակարգ

ՀՀ Կրթության նախարարության կողմից ինտերնետում տեղակայված

տվյալներ2006-07թթ- ի համար

1157 հանրակրթական դպրոց

47,000 , 83% ուսուցիչ որից կանայք

Անչափահասների կողմից կատարված իրավախախտումների

վիճակագրություն

Տարի

Խախտումն եր

2002 2003 2004

ԻՐԱՎԱԽԱԽՏՄԱՆ` ՏԵՍԱԿԸ ԸՍՏ ԿԱՏԱՐՈՂԻ ՍԵՌԻ

ԻՐԱՎԱԽԱԽՏՄԱՆ` ՏԵՍԱԿԸ ԸՍՏ ԿԱՏԱՐՈՂԻ ՍԵՌԻ

ԻՐԱՎԱԽԱԽՏՄԱՆ` ՏԵՍԱԿԸ ԸՍՏ ԿԱՏԱՐՈՂԻ ՍԵՌԻ

ԱՂՋԻԿՆԵՐ ՏՂԱՆԵՐ ԱՂՋԻԿՆԵՐ ՏՂԱՆԵՐ ԱՂՋԻԿՆԵՐ ՏՂԱՆԵՐ

ՆՊԱՏԱԿԱՅԻՆՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

- - - 100 - 100

ՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՓՈՐՁ - 100 - 100 - 100

ԾԱՆՐ ՄԱՐՄՆԱԿԱՆՎՆԱՍՎԱԾՔ

4.3 95.7 - 100 - 100

ԳՈՂՈՒԹՅՈՒՆ 1.7 98.3 2.0 98.0 1.4 98.6

ՄԱՆՐ ԳՈՂՈՒԹՅՈՒՆ - 100 7.7 92.3 - 100

ԹԱԼԱՆ 13.3 86.7 - 100 - 100

ԽԱԲԵՈՒԹՅՈՒՆ - - - 100 - 100

ԽՈՒԼԻԳԱՆՈՒԹՅՈՒՆ 5 95.0 - 100 3.6 96.4

ԹՄՐԱՆՅՈՒԹԵՐԻՕԳՏԱԳՈՐԾՈՒՄ

- 100.0 - - - 100

ԶԵՆՔԻ ԱՆՕՐԻՆԱԿԱՆ ԿՐՈՒՄ ԿԱՄ

ՕԳՏԱԳՈՐԾՈՒՄ2.9 97.1 - 100 - 100

ԱՅԼ 3 97.0 4.8 95.2 3.0 97.0

ԻՐԱՎԱԽԱԽՏՈՒՄՆԵՐԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ %, ԸՍՏ

ԿԱՏԱՐՈՂՆԵՐԻ ՍԵՌԻ 2.9 97.1 2.5 97.5 1.4 98.6

Հետազոտության հիմնականթեզը

Վերջին տարիներին Հայաստանի դպրոցներում տղամարդկանց պակասը կամ բացակայությունը կարող է

, ծառայել որպես անչափահաս տղաների ասոցիալ ոչ օրինակելի վարքի հիմնական աղբյուրներից մեկը և կարող

.է առաջացնել

• հայկական հասարակության մեջ դարեդար բարձր գնահատվող իսկապես , սիրող աշխատասեր և պաշտպան տղամարդու կերպարի կորստի կամ դրա թերի և սխալ

,ըմբռնումների

• , տղամարդու վարքի չափազանցված տենդենցներ որոնք - ֆիլտրում են ամեն ինչ ուժեղ թույլի որակային զույգի

, տեսանկյունից երբ ագրեսիան և կռիվը ինքնապաշտպանության ու տղամարդկության

,ինքնահաստատման լավագույն մեխանիզմներն են

• , անչափահաս տղաների խմբակային զգոնություն որն , արտահայտում է անընդհատ ուժեղ լինելու կարիքը քանի

որ մեծահասակ տղամարդկանց կողմից նրանք չունեն, աջակցություն պաշտպանության և կայունության

երաշխիք

Հետազոտության բնույթը`

• Պիլոտային (նպատակ ունի թեմայի շուրջը երևան հանել որոշ հիմնական հարցեր ավելի լուրջ և երկարատև ուսումնասիրութունների համար)

• Նկարագրական-դիտարկումային

• Ուղղված է հիմնականում որակական տվյալների հավաքագրմանն և վերլուծմանը

Առաջնային տվյալներ

• Հեղինակի մոտ 8 տարվա դիտարկումներ և կանոնավոր, անմիջական շփում ՀՀ-ի բոլոր մարզերի դպրոցների գրեթե կեսից ավելինի հետ

• ՀՀ ոստիկանության անչափահասների բաժնի ներկայացուցիչների հետ

որոշակի , ամիջական աշխատանք նրանց արտահայտած խնդիրների

արձագանք

Երկրորդական տվյալներ• Հայաստանում թեմայի առնչությամբ որևէ ֆորմալ

, ուսումնասիրություն ձեռք չի բերվել աղբյուրներ չկան

• Կրթական ծրագրերի իրականացման գրասենյակի տվյալների բազայից յուրաքանչյուր դպրոցի

աշակերտների և ուսուցիչների քանակական և սեռայինտվյալներ

• , Ինտերնետից տարբեր հաշվետվություններից հավաքած տվյալ ներ հայ տղամարդկանց արտագաղթի

և անչափահասների մասնակցությամբ կամ նրանց կողմից կատարված իրավախախտումների մասին

Հետազոտական `աշխատանքների շրջանակը

• Ընդգրկվել են - ՀՀ ի բոլոր 11 մարզերը• 8-11 , 13-15 192 դասարանցի տարեկան տղա աշակերտներ

Խմբերը

• /Ստուգիչ Հսկիչ խումբ՝ 4 4- կամ ից ավելի տղամարդ ուսուցիչ ունեցող դպրոցն ( եր մասնակցել են 95 տղա աշակերտներ,

որից 45- ը , 50- լրացրել են հարցաթերթեր իսկ ը մասնակցել են ֆոկուս խմբային քննարկումն ):երին

• Համեմատության խումբ` 3 կամ 3-ից պակաս տղամարդ ուսուցիչ ունեցող դպրոցներ ( մասնակցել են 97 տղաաշակերտներ, որից 42-ը , լրացրել են հարցաթերթեր իսկ 55 -ը

մասնակցել են ֆոկուս խմբային քննարկումն ):երին

Ամերիկյան սոցիալական ուսումնասիրություններ

, , – Լիքոնա Ռայեն Բոհլին Բնավորություն կերտողկրթության տեսության մարտահրավերները հայկական

դպրոցին6 E-s

Example ( ուսուցչի ) օրինակ

Explanation ( ուսուցչի )բացատրություն

Exhortation ( , հորդոր խրախուսում, քաջալերանք)

Environment (միջավայր և ներկա անձինք)

Experience ( ուսումնական գործընթացից ձեռք բերված )փորձ

Enjoy ( ուսումնական գործընթացից ստացած բավարարվածություն)

Գենդերային Խտացմաներևույթը

• , Երեխայի զարգացման այն փուլը երբ հիմնվելով մեծահասակների գենդերային մտածելակերպի և

, վարքի առանձնացված նմուշների վրա երեխան սկսում է ձևավորել իր արձագանքը դրանց

նկատմամբ և նույնականացնում է իր ընկալումներն , ու վարքը կրկնօրինակելով մեծահասակներին։

դպրոցի ավագտարիներ

• Գենդերային խտացումը ժամանակակից աշխարհում հետզհետե ավելի է բարդանում անչափահաս

, տղաների համար նրանց առաջարկվող դերային, կոնֆլիկների նրանց վարքի և սեռային

մտածելակերպի գնահատման երկակի չափանիշներիհամար

Արդյոք աշակերտներն ունեն տղամարդու իդեալ

0

5

10

15

20

25

30

ԱՅՈ ՈՉ

ՀամեմատությանԽումբ

Հսկիչ Խումբ

0

5

10

15

20

25

30

հայր

և/կ

ամ

մոտ

իկտ

ղամա

րդբա

րեկա

մ

տա

րբեր

հեր

ոսնե

ր,

սպոր

տսմ

եննե

ր

գիտ

նակա

ններ

,մտ

ավո

րակա

ններ

,գր

ողնե

ր

ուսո

ւցիչ

ներ

ընկե

րներ

Իդեալի Թեմատիկ Խմբավորումները

ՀամեմատությանԽումբ

Հսկիչ Խումբ

0

5

10

15

20

ուժե

ղ

խել

ացի

ազն

իվ

առն

ակա

ն

աշխ

ատ

ասե

ր

հայր

ենա

սեր

կիրթ

բարե

կիրթ քա

ջ

բարի

լուր

ջ

ծնող

ասե

րըն

տա

նիքի

ննվ

իրվա

ծ

Տղամարդ Իդեալի Ամենակարևոր և Հաճախակի ՆշվածՈրակները

ՀամեմատությանԽումբ

Հսկիչ Խումբ

0

5

10

15

20

25ու

ժեղ

խել

ացի

ազն

իվ

հաստ

ատ

կամ

աշխ

ատ

ասե

ր

հայր

ենա

սեր քա

ջ

բարի

լուր

ջ

ծնող

ների

նհա

րգող

նվի

րվա

ծհա

յր

Իդեալական տղամարդու մասին չափահասներիցուցումները աշակերտներին

ՀամեմատությանԽումբ

Հսկիչ Խումբ

0

5

10

15

20

25

30

ազն

իվ

խիս

տ

ներո

ղամի

տ

հավա

տա

րիմ

ճշտ

ապ

ահ

ողջա

միտ

ազդ

եցիկ

հեռա

տես

գործ

նակա

ն

Աշակերտների կողմից նկատված ուսուցիչներիամենակարևոր հատկությունները (խմբային

հակասություններ)

Համեմատ.ԽումբԿանայք

Հսկիչ ԽումբԿանայք

Համեմատ.ԽումբՏղամարդիկ

Հսկիչ ԽումբՏղամարդիկ

01020304050607080

ուժե

ղ

վստ

ահե

լի

հայր

ենա

սեր

օբյե

կտիվ

ճարպ

իկ

դիմա

ցկու

ն

կենս

ուրա

խ

ինքն

ավս

տա

հ

նպա

տա

կասլ

աց

ուղղ

ամի

տ

հավա

սարա

կշռվ

ած

քաջ

զուս

պ,

զգու

յշ

պա

տա

սխա

նատ

ու անկ

ախ

լուր

ջ

սկզբ

ունք

այի

ն

Որակներ, որոնցում տղամարդ ուսուցիչները գերացանցում են կինգործընկերներին

ՀսկիչԽումբԿանայք

ՀամեմատԽումբՏղամարդիկՀսկիչԽումբԿանայք

ՀամեմատԽումբՏղամարդիկ

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

պահա

նջկո

տ

գրագ

ետ

բարո

յակա

ն

կազմ

ակեր

պված

արհե

ստակ

ան,

կեղծ

հնար

ամիտ

համե

ստ

համբ

երատ

ար

կարգ

ապահ

բարե

կիրթ

զգաց

մուն

քայի

ն

առաջ

ադեմ

հետա

քրքր

ասեր

նուր

բ

կասկ

ածամ

իտ

լավա

տես

փառա

սեր

քննա

դատո

ղ բարի

ներո

ղամի

տ

Որակներ, որոնցում ուսուցչուհիները գերազանցում են տղամարդ ուսուցիչներին

ՀամեմատԽումբԿանայք

ՀամեմատԽումբՏղամարդիկ

ՀսկիչԽումբԿանայք

ՀսկիչԽումբՏղամարդիկ

0

5

10

15

20

25

1Ուսուցիչների` որպես օրինակելի կերպար ցուցաբերած ներուժը

ՀամեմատԽումբ Կանայք

Հսկիչ ԽումբԿանայք

ՀամեմատԽումբ Տղամարդիկ

Հսկիչ ԽումբՏղամարդիկ

0

5

10

15

20

25

30

տու

ն

դպրո

ց

բարե

կամն

եր

փող

ոց,

ընկե

րներ

Հեռո

ւստ

ացո

ւյց

Ինտ

երնե

տ

գրա

կանո

ւթյո

ւն

այլ

Տղամարդկային որակների ամենօրյա փնտրտուքիաղբյուրները

ՀամեմատԽումբ

ՀսկիչԽումբ

05

10152025

Հաճախ ենդիմում

ուսուցիչներինև ստանումխորհուրդ

Երբեմն դիմումեն միայն շատ

վստահելիուսուցչի

Խուսափում ենանձնական հարցերով

ուսուցիչներինդիմել

Հաճախ ենցանկություն

ունենումզրուցելու

ուսուցիչների,հետ ,որոնք

սակայնայնքան էլ բաց

Երբեք չենդիմել

ուսուցիչներին-ոչ

ուսումնական թեմաներով

Աշակերտ- ուսուցիչ շփումը>տղամարդկային >թեմաներով

ՀամեմատԽումբ

ՀսկիչԽումբ

05

10152025303540

Եզա

կի դ

եպքե

ր,

երբ

դիմ

ել ե

նու

սուչ

ուհո

ւ

Երբ

եք չ

են դ

իմել

ուսո

ւցչո

ւհին

երին

Մտ

ածո

ւմ ե

ն, թ

եիր

ենց

չեն

հա

սկա

ն

Տարբ

երու

թյո

ւնչե

ն տ

եսնո

ւմտ

ղամա

րդ և

կին

ուսո

ւցիչ

ների

միջև

<Տղայական> թեմաներով շփումը ուսուցչուհիների ևաշակերտների միջև

ՀամեմատԽումբ

ՀսկիչԽումբ

0

5

10

15

20

25

Ուս

ուց

չուհ

իներ

Ուս

ուց

իչն

եր

Երկուս

ն է

լհա

վա

սա

րա

չափ

Ուսուցիչների ազդեցիկությանաստիճանը

ՀամեմատԽումբ

Հսկիչ Խումբ

Արդյոք աշակերտներն ուզում են ավելի շատ տղամարդ ուսուցիչներ ունենալ

0

5

10

15

20

25

30

Այո Ոչ

ՀամեմատԽումբ

ՀսկիչԽումբ

Ուսուցիչների ընդհանուրթիվը

45,190

. Ար սեռիաշակերտներ

ի` 104,954թիվը

Ար. սեռի ուսուցիչների

`թիվը 7,263

Ար. սեռի ուսուցիչ/աշակերտ

հարաբերակցությունը

1:14

Իգ. սեռի աշակերտներ

ի թիվը` 228,067

Իգ. սեռի Ուսուցիչների թիվը` 37,927

Իգ. սեռի ուսուցիչ/աշակերտ

հարաբերակցությունը

1:6

« Տղամարդ ստեղծելու համար անհրաժեշտ - , ինֆորմացիան ծածկագրված է մեր ԴՆԹ ում

բայց տղամարդ ձևավորելու համարպահանջվում է մշակույթի բոլոր

հաստատությունների կարիքը»:

Սանդոր Մքնաբ

( , բազմաթիվ հետազոտությունների հեղինակ, գրող գիտնական)

« Տղամարդու ավագ դերի պակասը ՀՀ հանրակրթական դպրոցներում

եւ դրաազդեցությունը անչափահաս հայ

` տղաների տղամարդկության սոցիալական ընկալումների վրա»

Հետազոտական նախագիծ Հեղինակ՝ Մարիամ Մարտիրոսյան

Շնորհակալություն բոլորին, ներկայության

հարցերի և

արձագանքի համար