، شبکه آموزشی پژوهشی دانشجویان مادسیجایران

Madsg.com

!!مادسیج یعنی دهکده علم و دانش ایران

عالئم و نشانه های ظهور امام زمان )عج (

استاد محترم : جناب آقای دکتر مجتبوی

دانشجو : زهرا پوراحمد

فهرست عناوین

دعوت به فهم نشانه های ظهور

انواع نشانه های ظهور و غیر حتمی. نشانه های حتمی1

. نشانه های متصل به ظهور 2 نشانه های غیر عادی.3

مقايسه عالئم ظهور با عالئم روز قيامت

وظایف منتظران

پرسش و پاسخ هایی پیرامون عالئم ظهور

فهرست منابع

دعوت به فهم نشانه های ظهور پی0امبر اک0رم)ص( فرم0ود: ه0ر کس بم0یرد در ح0الی ک0ه ام0ام زم0انش را نش0ناخته باش0د،

به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است.در دعایی که از امام صادق)ع( روایت شده، آمده است:

خداون0دا خ0ودت را ب0ه من بشناس0ان، زی0را اگ0ر خ0ودت را ب0ه من نشناس0انی، رس0ول و فرس00تاده ات را نمی شناس00م. خداون00دا، فرس00تاده ات را ب00ه من بشناس00ان چ00ه اگ00ر فرس0تاده ات را ب0ه من نشناس0انی، حجتت ت0و را نخ0واهم ش0ناخت، خداون0دا حجت را ب0ه من بشناس0ان و اگ0ر حجتت را ب0ه من نشناس0انی، بی ش0ک در دین خ0ود گم0راه خ0واهم

شد.ما از این دع0ا، ض0رورت ش0ناخت ام0ام زم0ان)ع( را درک می ک0نیم. رس0ول اک0رم)ص( و امام0ان اطه0ار)ع(، همگی م0ا را تش0ویق ب0ه ض0رورت شناس0ایی ام0ام زم0ان)ع( در ه0ر وقت و زم0انی می کنن0د. در این ج0ا این س0ؤال پیش می آی0د ک0ه آی0ا تنه0ا دانس0تن ن0ام و نس0بت ایش0ان کف0ایت می کن0د؟ آی0ا دانس0تن ت0اریخ والدت و مک0ان رش0د ایش0ان و ...

برای ما کافی است؟از این ج0ا اهمیت فرهن0گ مه0دویت و تم0ام زیرمجموعه ه0ا، فص0ل ها، اس0باب، انگیزه ه0ا، مقتض0یات، ت0اریخ، ش0اخه ها و نش0انه های آن را، در تم0امی ابع0اد، چ0ه از نظ0ر عقی0دتی و اص0ولی و چ0ه فک0ری و ف0رهنگی، ی0ا سیاس0ی و اجتم0اعی حس می ک0نیم. از همین رو برداش0تن نق0اب و حج0اب نش0انه های ظه0ور و چشم داش0ت ب0ه آن روز موع0ود، ض0رورت دارد ت0ا ب0دین وس0یله مؤمن0ان در ک0وران روی0دادهای ب0زرگ و فتنه ه0ای کش0نده، دقت، احتی0اط و دوراندیش0ی داش0ته باش0ند. ب0ا گ0ذر روزه0ا و ش0دت ی0افتن ح0وادث، نش0انه های

.ظهور جایگاه مهمی در فرهنگ اسالمی پیدا کرده اند

دعوت به فهم نشانه های ظهور

به همین جهت است که امام صادق)ع( فرمودند: بی ش00ک پیش از )ظه00ور( نش00انه هایی از ج00انب خداون00د بلن00د مرتب00ه و ب00زرگ ب00رای

مؤمنان خواهد بود. با تأم0ل در نش0انه های ظه0ور متوج0ه می ش0ویم ک0ه آن ه0ا در جهت دو ه0دف و ام0ر مهم

بیان شده است:. هش0دار و آگ0اهی مؤمن0ان، درب0ارة روی0دادها و فتنه ه0ای کش0نده و پرچم ه0ای گم0راهی 1

و کج روی در تمامی عرصه ها در آینده و بر حذر داشتن از پیروی از این جریان ها؛. نوی0د دادن ب0ه مؤمن0ان ب0ه این ک0ه پیش از ظه0ور پرچم ه0ایی قی0ام خواهن0د ک0رد ک0ه ب0ه 2

ح0ق دع0وت و در این راه تالش می کنن0د، و تآکی0د ب0ر واجب ب0ودن گردآم0دن ب0ه دور آن پرچم ها و یاری دادن آن ها.

در چ0ارچوب این دو مس0ئله، اث0رات تربی0تی فرهن0گ مه0دویت و نش0انه های ظه0ور امت0داد یافت0ه، و این خ0ود راز توج0ه ف0راوان اه0ل بیت)ع( را ب0ه این مس0ئله و ک0ثرت روای0اتی را ک0ه از ایش0ان در این م0ورد نق0ل ش0ده، روش0ن می س0ازد، زی0را آن0ان در مق0ام معلم0ان فک0ری م0ردم، ب0رای حف0اظت آن ه0ا در مقاب0ل عوام0ل گم0راهی و کج روی، و ه0دایت

.آن ها به سوی راه حق و هدایت می باشند

دعوت به فهم نشانه های ظهور

این جا یک نمونه را ذکر می کنیم: در ام0ام ص0ادق)ع( ب0ه هش0ام بن س0الم در م0ورد »ن0دای آس0مانی« در م0اه رمض0ان )یکی از

نشانه های حتمی( فرمودند: »دو ص0یحه )ن0دا( خواه0د ب0ود، ی0ک ص0یحه در اول ش0ب و ی0ک دیگ0ری در آخ0ر ش0ب. پس ع0رض ک0ردم: این چگون0ه خواه0د ب0ود؟ ایش0ان فرمودن0د: ی0ک ص0یحه از آس0مان خواه0د ب0ود )جبرئی0ل( و دیگ0ری از ج0انب ابلیس. ع0رض ک0ردم: چط0ور می ش0ود این دو ص0یحه را از هم ب0از ش0ناخت ؟ فرمودن0د: کس0ی ک0ه پیش از آن ک0ه اتف0اق بیفت0د، در م0ورد آن

شنیده باشد، آن را می شناسد.به همین جهت بای0د ب0ر ض0رورت گش0ودن دره0ا ب0ه روی فرهن0گ مه0دویت و ض0رورت فهم نش0انه های ظه0ور پیش از وق0وع آن ه0ا ب0ه خ0اطر اهمیت تربی0تی آن و نگه0داری م0ردم از عوام0ل کج روی و تش0خیص ح0ق از باط0ل و ه0دایت از گم0راهی در زم0ان

غیبت، تأکید داشت.

انواع نشانه های ظهور

نش0انه ه0ای ظه0ور گوناگونن0د: کلی, ج0زئی, خ0اص, مجم0ل و کن0ایی, مقی0د و مش0روط ب0ه

تحقق شرایط دیگر, منفصل و متصل, عادی و غیر عادی.

بر ش0مردن هم0ه این اقس0ام, ن0ه چن0دان مفی0د اس0ت و ن0ه الزم; چ0ه آن ک0ه بس0یاری از

آنه0ا, نش0انه ه0ای قطعی ظه0ور نیس0تند. اف0زون, ب0ر این, از نظ0ر س0ند و محت0وا اش0کال

دارن0د و درس0تی و نادرس0تی آنه0ا, خیلی روش0ن نیس0ت. از این روی, م0ا, ب0ه چن0د ن0وع از

اقس0ام نش0انه ه0ای ظه0ور ک0ه مهم ترن0د و در روای0ات, روی آنه0ا بیش0تر تأکی0د ش0ده,

اش0اره می ک0نیم آن گ0اه ب0ه بررس0ی مهم ت0رین آنه0ا, ب0ویژه نش0انه ه0ای حتمی و متص0ل

به ظهور می پردازیم.

انواع نشانه های ظهور. نشانه های حتمی1

در می0ان نش0انه ه0ا ش0ماری از آنه0ا ب0ه روش0نی ب0ه عن0وان: )عالئم حتمی ظه0ور(, ی0اد

v آن اس0ت ک0ه نش0انه ه0ای حتمی ش0ده ان0د. منظ0ور از در مقاب0ل غ0یرحتمی, ظ0اهرا

تحق0ق پدی0دار ش0دن آنه0ا, ب0دون هیچ قی0د و ش0رطی, قطعی و ال0زامی خواه0د ب0ود, ب0ه

گون0ه ای ک0ه ت0ا آنه0ا واق0ع نگردن0د, حض0رت مه0دی)ع( ظ0اهر نخواه0د ش0د. اگ0ر کس0ی

پیش از واق0ع ش0دن نش0انه ه0ای حتمی, ادع0ای ظه0ور مه0دی)ع( را بکن0د, ادع0ایی اس0ت

نادرست.

اس0ت, یع0نی مقی0د و مش0روط ب0ه ام0وری هس0تند نش0انه ه0ای غ0یرحتمی در براب0ر اینه0ا

ک0ه در ص0ورت تحق0ق آنه0ا, ب0ه عن0وان نش0انه, پدی0د می آین0د. ب0ه عب0ارت دیگ0ر, نش0انه ه0ای

غ0یرحتمی, ش0اید پدی0د آین0د و ش0اید پدی0د نیاین0د و ام0ام زم0ان)ع( ظه0ور کن0د. امام0ان

معصوم)ع( به خاطر مصالحی, از پدید آمدن آنها در دوره غیبت, خبر داده اند.

گروهی, نش0انه ه0ای حتمی را نش0انه ه0ایی دانس0ته ان0د ک0ه در آنه0ا )ب0داء( حاص0ل نمی

ش0ود. ب0رخالف نش0انه ه0ای غ0یرحتمی ک0ه ممکن اس0ت )ب0داء( حاص0ل ش0ود و تغی0یر یابن0د

و یا به کلی حذف شوند.

انواع نشانه های ظهور. نشانه های حتمی1

رخدادهایی که از پدید آمدن آنها خبر داده شده سه حالت دارند:

. ب0رخی از ام0ور مس0لم, ب0ه هم0ان گون0ه ک0ه خ0بر داده ان0د, پدی0د می آین0د و هیچ تغی0یری 1

در آنها داده نمی شود

. دس0ته ای از رخ0دادها, مانن0د ح0الت نخس0ت, ام0وری حتمی و قطعی هس0تند, ولی 2

تبدیل و برداشتن آنها ناسازگاری با حکمت و عدالت خداوند ندارد.

. دس0ته ای از رخ0دادها, آنه0ایی هس0تند ک0ه پدی0د آم0دن آنه0ا, در ص0ورتی ک0ه بازدارن0ده 3

ای پیش نیای0د و ب0ا مقتض0یات آنه0ا موج0ود باش0د, واق0ع خواهن0د ش0د. ش0مار زی0ادی از

نش0انه ه0ای ظه0ور ک0ه در روای0ات, پدی0دار ش0دن آنه0ا در ط0ول دوره غیبت, پیش بی0نی

ش0ده اس0ت و ب0ه عن0وان نش0انه ه0ای غ0یر حتمی ش0مرده می ش0وند, از این گون0ه ان0د; از

این روی امکان دارد, پدید آیند و امکان دارد پدید نیایند.

بن0ابراین, می ت0وان نتیج0ه گ0رفت ک0ه نش0انه ه0ایی حتمی, از جهت ف0راهم ب0ودن ش0رایط

و نب0ودن بازدارن0ده ه0ا, پدی0د خواهن0د آم0د. ولی مح0ال نیس0ت ک0ه خداون0د آنه0ا را تغی0یر

دهد.

انواع نشانه های ظهور. نشانه های حتمی1

این نشانه های حتمی به چه مقدارند؟

در روای0ات اختالف اس0ت. در ش0ماری از اخب0ار, نش0انه ه0ای حتمی ظه0ور, پنج ع0دد

.شده اند

حتمی ب0ودن نش0انه ه0ای پنجگان0ه: خ0روج س0فیانی خ0روج یم0انی, در می0ان نش0انه ه0ا

ص0یحه آس0مانی, قت0ل نفس زکی0ه و خس0ف در بی0داء روش0ن اس0ت, زی0را از روای0ات

ف0راوانی ک0ه در می0ان آنه0ا روای0ات ص0حیح ن0یز وج0ود دارد, حتمی ب0ودن آنه0ا اس0تفاده می

شود.

ولی حتمی ب0ودن س0ایر نش0انه ه0ا م0ورد اش0کال اس0ت; زی0را طل0وع خورش0ید از مغ0رب,

ن0دا و اختالف بین حاکم0ان ب0نی عب0اس, از روایت ابی حم0زه اس0تفاده می ش0ود ک0ه

مرسله است و نمی توان بر آن اعتماد کرد.

انواع نشانه های ظهور. نشانه های متصل به ظهور 2

براب0ر روای0ات, ش0ماری از عالئم ظه0ور, متص0ل ب0ه ظه0ور خواهن0د ب0ود, ب0ه گون0ه ای ک0ه

بین آنه0ا و ظه0ور فاص0له زی0ادی نباش0د. البت0ه این ک0ه فاص0له آن نش0انه ه0ا, ت0ا ظه0ور چ0ه

م0دت و ی0ا چن0د روز اس0ت. ب0ه راس0تی روش0ن نیس0ت, ولی ق0در مس0لم آن اس0ت ک0ه

v, مجموع0ه نش0انه ه0ای متص0ل ب0ه ظه0ور, در هم0ان س0ال فاص0له زی0اد نیس0ت و احتم0اال

�ص0ل, ت0ا ظه0ور, ی0ا س0ال پیش از آن رخ می دهن0د. از پدی0دار ش0دن نخس0تین نش0انه مت

ظه0ور مه0دی)ع( نش0انه ه0ا همچ0ون حلق0ه ه0ای زنج0یر ب0دون فاص0له پی در پی پدی0د می

آین0د, چنانک0ه در روای0تی, محم0د بن ص0امت از ام0ام ص0ادق)ع(, پس از آن ک0ه ب0رخی

نش0انه ه0ا را ام0ام)ع( بی0ان ک0رده ب0ود, پرس0ید: ف0دایت ش0وم می ترس0م این ام0ر )تحق0ق

نشانه های ظهور مهدی( به طول انجامد؟

امام )ع( فرمود:

�ما ]هو[ کنظام الخرز� یتبع بعضه بعضا( )ال, ان

v, همچون مهره های تسبیح, یکی پس از دیگر می آید. نه محققا

انواع نشانه های ظهور. نشانه های متصل به ظهور 2

حتی در م0ورد ب0رخی از نش0انه ه0ای متص0ل ب0ه ظه0ور, مق0دار فاص0له آن ب0ا ظه0ور ن0یز,

بیان شده است. امام باقر)ع( درباره قتل نفس زکیه, فرمود:

)لیس بین قیام القائم)ع( و قتل النفس الزکیة اکثر من خمس عشرة لیلة(

شب نیست.15فاصله میان کشته شدن نفس زکیه و قیام قائم بیش از

خروج س0فیانی و یم0انی ن0یز, براب0ر آنچ0ه از روای0ات اس0تفاده می ش0ود. در ی0ک مح0دوده

زم0انی در آس0تانه ظه0ور ص0ورت می گ0یرد و فاص0له آن ت0ا قی0ام ق0ائم)ع(, از پ0انزده م0اه,

م0اه, هش0ت م0اه گفت0ه ش0ده 9. در روای0ات, فاص0له ی0ک س0ال, 73بیش0تر نخواه0د ب0ود

است.

بر این اس0اس, تردی0دی نیس0ت ک0ه ش0ماری از نش0انه ه0ای ظه0ور, ک0ه بیش0تر نش0انه ه0ای

حتمی نیز هستند, نزدیک ظهور و متصل به آن واقع می شوند.

انواع نشانه های ظهور نشانه های غیر عادی .3

تحق0ق نش0انه ه0ای ظه0ور, همچ0ون واق0ع ش0دن س0ایر پدی0ده ه0ا, ب0ه روال ط0بیعی و ع0ادی

اس0ت, ولی پیش گ0ویی ب0رخی از آنه0ا, ب0ه گون0ه ای در اخب0ار بازت0اب یافت0ه, ک0ه ب0ه نظ0ر

می رس0د, واق0ع ش0دن آنه0ا ب0ه ط0ور ع0ادی, غ0یر ممکن می نم0اد و تحق0ق آنه0ا, ب0ه

v, )طل00وع خورش00ید از ص00ورت غیرط00بیعی و در چه00ارچوب معج00زه خواه00د ب00ود. مثال

مغ0رب(, )ظ0اهر ش0دن دس0ت و ی0ا نش0انه ای ب0ا خورش0ید در آس0مان( )ص0یحه آس0مانی(

و… اگ0ر هم0ان معن0ای ظ0اهری آنه0ا م0راد باش0د, بای0د ب0ه گون0ه معج0زه رخ دهن0د, زی0را

v ممکن نیس0ت. البت0ه ش0اید ب0رخی از این نش0انه ه0ا پدی0دار ش0دن چ0نین ام0وری, عادت0ا

,v معن0ای کن0ایی و رم0زی داش0ته باش0ند و اش0اره ب0ه رخ0دادهایی ک0ه پی0دایش آنه0ا, عادت0ا

امک0ان دارد. و ب0رخی از آنه0ا نش0انه نباش0ند و در درس0تی آنه0ا تردی0د باش0د ک0ه در ج0ای

خ0ود ب0ه آنه0ا اش0اره خ0واهیم ک0رد. ب0ا این ح0ال, بخش0ی از نش0انه ه0ای ظه0ور و ی0ا دس0ت

کم, شمار اندکی از آنها, به گونه معجزه رخ خواهند داد.

v غیرع0ادی باش0د, نمی معج0زه چه0ارچوب خاص0ی دارد. تحق0ق ه0ر ام0ری را ک0ه ص0رفا

ت0وان معج0زه دانس0ت; زی0را معج0زه, ب0ا انگ0یزه ه0ای ص0حیح و الهی و در ش0رایط خ0اص

ص0ورت می گ0یرد و ب0ر این اس0اس, تنه0ا نش0انه ه0ایی ک0ه در راس0تای تق0ویت� ح0ق و تأیی0د

ظه0ور و قی0ام مه0دی)ع( باش0د و تحق0ق آنه0ا ب0ه ص0ورت ع0ادی ممکن نباش0د, معج0زه

.خواهند بود, نه هر حادثه غیرعادی

انواع نشانه های ظهور نشانه های غیر عادی .3

قانون معجزه

معج0زه ق0انون خ0اص خ0ویش را دارد. تم0ام معج0زه ه0ایی ک0ه ب0ه دس0ت پی0امبران الهی واق0ع ش0ده ان0د,

v بای0د معج0زه در مح0دوده همین ق0انون ص0ورت پذیرفت0ه ان0د. س0نت الهی, ب0ر این ج0اری اس0ت ک0ه حتم0ا

و آنچ0ه خ0ارج از این چ0ارچوب باش0د, معج0زه نیس0ت, چ0ه در مس0یر اقام0ه بره0ان و تایی0د ح0ق باش0د

توس0ط ف0ردی خ0وب و ح0امی ح0ق واق0ع ش0ود و چ0ه توس0ط نماین0ده باط0ل و ط0اغوت; زی0را ص0دور

معج0زه ای ک0ه بخواه0د ب0ه تق0ویت باط0ل و تش0ویق مس0یر انح0راف و خ0ط ش0یطانی منج0ر ش0ود, مح0ال

خواهد بود.

هرگ0اه ظ0اهر روای0تی , ح0اکی از آن باش0د ک0ه نش0انه ه0ا ب0ه ص0ورت معج0زه روی خواهن0د داد, ناچ0اریم

آنه0ا را توجی0ه ک0نیم و در ص0ورت امک0ان, حم0ل ب0ر معن0ای کن0ایی و رم0زی آن ک0نیم; زی0را این ک0ار به0تر

اس0ت, از این ک0ه تم0ام و ی0ا قس0متی از این روایت را ب0ه دور افک0نیم و تک0ذیب ک0نیم. از این گذش0ته,

اس0لوب ش0ماری از این اخب0ار, ب0ه گون0ه ای اس0ت ک0ه از آنه0ا تحق0ق معج0زه ب0ه گون0ه مس0تقیم فهمی0ده

نمی ش0ود, ه0ر چن0د ظ0اهر آنه0ا, بی0انگر وق0وع آن ح0وادث, ب0ه گون0ه معج0زه باش0د و ب0ه ذهن ش0نونده, در

ابتدا, چنین معنایی خطور کند

انواع نشانه های ظهور نشانه های غیر عادی .3

قانون معجزه

بن0ابراین, اگ0ر نپ0ذیرفتیم ک0ه تحق0ق ب0رخی از نش0انه ه0ای ظه0ور, ب0ه گون0ه معج0زه خواه0د ب0ود, چنانک0ه

ظ0اهر روای0ات نش0ان می ده0د, بای0د در مح0دوده تق0ویت ح0ق و اقام0ه بره0ان ب0ر آن و در چه0ارچوب

ق0انون معج0زه پدی0د آین0د. ب0ا توج0ه ب0ه این ک0ه ح0رکت دج0ال, در جهت ف0ریب و انح0راف م0ردم و

نمی توان0د بازداش0تن آن0ان از مس0یر ح0ق اس0ت و ب0ه ص0ورت ط0اغوتی در براب0ر مه0دی)ع( می ایس0تد,

معجزه باشد. اگر درستی روایات آن پذیرفته شود, باید به گونه ای توجیه کرد.

از نظ0ر زم0اني اولين نش0انه ي ظه0ور ام0ام زم0ان )عج( ميباش0د پیش از قی0ام ق0ائم)ع(, م0ردی از

نس00ل ابوس00فیان, در منطق00ه ش00ام, خ00روج می کن00د و ب00ا تظ00اهر ب00ه دین00داری, گ00روه زی00ادی از

مس0لمانان را می فریب0د و ب0ه گ0رد خ0ود, می آورد و بخش گس0ترده ای از س0رزمینهای اس0الم را ب0ه

تص0رف خ0ویش در می آورد و ب0ر من0اطق پنجگان0ه: ش0ام, حمص, فلس0طین, اردن, قنس0رین و

من0اطق دقیق0ا ن0ه م0اه ک0ه ح0تی ی0ک روز هم بیش0تر نمی این . ب0رمنطق0ه ع0راق, س0یطره می یاب0د

ش0ود حک0ومت خواه0د ک0رد. در کوف0ه و نج0ف, ب0ه قت0ل ع0ام ش0یعیان می پ0ردازد. و ب0رای کش0تن و

یافتن آنها جایزه تعیین می کند .

طب0ق اح0اديثي ك0ه در كت0اب عص0ر ظه0ور نوش0ته ك0وراني ترجم0ه جاللي آم0ده اس0ت، س0فياني

شخص0ي كين0ه ت0وز ب0ا فرهن0گ و آم0وزش غ0ربي مع0رفي ش0ده اس0ت ك0ه هرگ0ز مك0ه و مدين0ه را ندي0ده

اس0ت و ره0بري گ0روهي را ب0ه عه0ده دارد و از روم )غ0رب( ب0ه ش0ام مي آي0د و دس0ت ب0ه كش0تار مي

زن0د و ح0تي ش0كم زن0ان حامل0ه را مي درد و اطف0ال را در دي0گ ه0اي ب0زرگ مي جوش0اند. وي م0ردي

است چهار شانه و بد قيافه و چهره اي آبله گون كه يك چشم به نظر مي رسد.

.

نشانه های حتمی ظهور. خروج سفیانی1

سفیانی, ب0ا این ک0ه از خ0بیث ت0رین و پلی0دترین مردم0ان اس0ت, ولی هم0واره ذک0ر ی0ارب ی0ارب ب0ر

وی, آن زب0انش ج0اری اس0ت. حک0ومت دودم0ان ب0نی عب0اس ب0ه دس0ت وی از هم گسس0ته می ش0ود.

گ0اه ک0ه از ظه0ور مه0دی)ع( ب0ا خ0بر می گ0ردد و ب0ا س0پاهی عظیم ب0ه جن0گ وی می ورد و در منطق0ه

)بی0داء( بین مک0ه و مدین0ه, ب0ا س0پاه ام0ام)ع( برخ0ورد می کن0د و ب0ه ام0ر خ0دا, هم0ه لش0کریان وی, ب0ه

ج0ز چن0د نف0ر, در زمین ف0رو می رون0د و هالک می ش0وند. س0فیانی ف0رد مشخص0ی نیس0ت, بلک0ه

ف0ردی اس0ت ب0ا ویژگیه0ای ابوس0فیان, ک0ه در آس0تانه ظه0ور مه0دی)عج( ب0ه طرف0داری از باط0ل,

خروج می کند و مسلمانان را به انحراف می کشاند. .

نشانه های حتمی ظهور. خروج سفیانی1

ابوس0فیان, ب0ه عن0وان س0ردمدار ش0رک و بت پرس0تی و س0رمایه داری ط0اغوتی, ه0ر ن0وع ح0رکت و

جنبش0ی را ک0ه دم از ع0دالت, ب0رادری, آزادی می زد, دش0من ش0ماره ی0ک خ0ود می دانس0ت و ب0ا

ق0درت تم0ام در براب0ر آن ب0ه مب0ارزه ب0ر می خاس0ت. س0فیانی, ف0ردی اس0ت ب0ا این ویژگیه0ا ک0ه در

براب00ر انقالب ب00زرگ و جه00انی حض00رت مه00دی)ع( خ00روج می کن00د و تالش00های ف00راوانی ب00رای

رودررویی با آن به عمل می آورد.

بر این اساس, در حقیقت سفیانی یک جریان است, نه یک شخص امام سجاد می فرماید:

�ه والیکون قائم اال بسفیانی.( �ه وامر السفیانی حتم من الل )ان� امر القائم حتم من الل

ظه0ور ق0ائم)ع(, از ناحی0ه خداون0د قطعی و خ0روج س0فیانی ن0یز, از ج0انب خداون0د قطعی اس0ت. در

برابر هر قیام کننده و مصلحی, یک سفیانی وجود دارد.

جمعبن0دي اح0اديث مرب0وط ب0ه س0فياني اس0تفاده ميش0ود ك0ه س0فياني در م0اه رجب خ0روج ميكن0د،

v هش0ت م0اه بع0د حض0رت ح0دود ش0ش م0اه مي جنگ0د، در اواخ0ر مح0رم ب0ه ق0درت مي رس0د، و دقيق0ا

ه ظه0ور مينماي0د. ب0دين ت0رتيب منظ0ور از رجب، رجب� س0ال قب0ل از ظه0ور ميباش0د، ن0ه بقي0ه الل�0

رجب سال ظهور.

نشانه های حتمی ظهور. خروج سفیانی1

اکنون برای زدودن هرگونه ابهام و شبهه ای یادآوری چند نکته را الزم می دانیم:

الف. امک0ان دارد گفت0ه ش0ود, الزم0ه این س0خن آن اس0ت ک0ه در زمانه0ای مختل0ف و ی0ا

ح0تی در ی0ک زم0ان, س0فیانیهای ف0راوانی وج0ود داش0ته باش0ند و ح0ال آن ک0ه ظ0اهر

روای0ات, نش0ان می ده0د ک0ه ف0ردی ک0ه ب0ه عن0وان س0فیانی در آس0تانه ظه0ور, خ0روج می

کند, یک فرد بیشتر نیست؟

پاس0خ: اش0کالی ن0دارد ک0ه در بس0تر ت0اریخ س0فیانیهای باش0ند, چنانک0ه ف0را خوانن0دگان ب0ه

ح0ق و مص0لحان بس0یارند. ولی س0فیانی اص0لی, ک0ه س0رآمد هم0ه سفیانیهاس0ت در

خب0اثت و ش0یطنت, در آس0تانه ظه0ور مه0دی)ع( خ0روج می کن0د و س0رانجام او ن0یز,

همچ0ون هم0ه س0فیانیهای ت0اریخ, در براب0ر انقالب جه0انی آن حض0رت ب0ه زان0و در خواه0د

آمد.

نشانه های حتمی ظهور. خروج سفیانی1

ب. براب0ر ب0رخی روای0ات, س0فیانی, از نس0ل ابوس0فیان اس0ت و ح0ال آن ک0ه براس0اس

این نظریه, چنین تقیدی نیست, هر کسی با این ویژگیها باشد, سفیانی است؟

v, م0راد روای0ات این نیس0ت. احتم0ال می رود, منظ0ور این باش0د ک0ه س0فیانی پاس0خ: او�ال

از نظ0ر ویژگیه0ا و خص0لتهای اس0تکبار و ضدانس0انی, بس0ان ابوس0فیان اس0ت, ن0ه این ک0ه

از نسل وی باشد.

v, ب0ر ف0رض ک0ه وی از نس0ل ابوس0فیان هم باش0د, هیچ اش0کالی ن0دارد ک0ه آخ0رین ثانی0ا

حلق0ه از جری0ان باط0ل, ش0رک و نف0اق, اف0زون ب0ر ویژگیه0ای ص0نفی, از نظ0ر شخص0ی

ن0یز از تب0ار ابوس0فیان باش0د, ت0ا ترس0یم این دو جری0ان عی0نی ت0ر و ملم0وس ت0ر و نم0ودی

از دشمنی خاندان ابوسفیان با خاندان پیامبر)ص( باشد.

خان0دان ابوس0فیان, ب0ا خان0دان پی0امبر و امیرالمؤم0نین)ع( دو قطب متض0اد ح0ق و باط0ل

بوده اند و دشمنی سفیانی با حضرت مهدی)ع( شاید استمرار همین جریان باشد.

نشانه های حتمی ظهور. خروج سفیانی1

نشانه های حتمی ظهور. خروج سفیانی1

ح. در ب00رخی روای00ات, از مس0أله جن00گ س00فیانی ب00ا حاکم00ان ب00نی عب00اس فروپاش00ی

حک0ومت عباس0یان ب0ه دس0ت وی س0خن ب0ه می0ان آم0ده اس0ت و این ب0ا خ0روج وی, در

آس0تانه ظه0ور و جن0گ وی ب0ا حض0رت مه0دی)ع( ک0ه در روای0ات بس0یاری ب0ه آن تص0ریح

شده, منافات دارد.

برخی ب0ه توجی0ه و تأوی0ل این روای0ات پرداخت0ه و احتم0االتی همچ0ون: روی کارآم0دن

. آنچ0ه مس0لم 91دوب0اره ب0نی عب0اس در آس0تانه ظه0ور و مانن0د آن را مط0رح ک0رده ان0د

اس00ت, م00راد از )ب00نی عب00اس( در این روای00ات حک00ومت ب00نی عب00اس در س00ده ه00ای

�ص0ل ب0ه ظه0ور اس0ت نخس0تین نمی توان0د ب0ا ش0د; زی0را خ0روج س0فیانی از نش0انه ه0ای مت

و ش00ورش وی, ب00ه دس00ت حض00رت مه00دی س00رکوب می گ00ردد و ح00ال آن ک00ه از

ه0.ق. اکنون قرنها می گذرد.656فروپاشی خالفت عباسی در سال

نشانه های حتمی ظهور. خروج سفیانی1

در م0ورد روی ک0ار آم0دن مج0دد حاکم0ان ب0نی عب0اس و تجدی0د دولت آن0ان در آس0تانه

ظه0ور, ه0ر چن0د ظ0اهر ب0رخی از روای0ات, ح0اکی از آن اس0ت, ب0ا این ح0ال, اطمین0ان ب0ه

این ک0ه پس از قرنه0ا دوب0اره ح0اکمیت ب0نی عب0اس ب0ازگردد, مش0کل اس0ت و نمی ت0وان

و مخ0الف 93ب0ه اس0تناد چ0نین روای0تی ب0ه آن مل0تزم ش0د, زی0را, )س0ند روایت ض0عیف

ظ0اهر روای0ات دیگ0ر اس0ت. بن0ابراین, ارتب0اط خ0روج س0فیانی ب0ا خالفت ب0نی عب0اس,

مش0کل اس0ت, ب0ه وی0ژه اگ0ر م0راد از س0فیانی را چنانک0ه گف0تیم,معن0ای کن0ایی و رم0زی

ب0دانیم. در این ص0ورت, مخ0الفت وی ب0ا ب0نی عب0اس و از هم گسس0تن آن0ان ن0یز معن0ایی

کنایی خواهد داشت.

ممکن اس0ت بگ0وییم س0فیانی ب0ه جن0گ, دودم0انی پرس0ابقه و مس0لط ب0ر کش0ورهای

اس0المی و دارای ویژگیه0ایی همچ0ون ویژگیه0ای حاکم0ان ب0نی عب0اس, مس0تبد و خش0ن

و م0ردم ف0ریب و… می رود و ب0ا غلب0ه ب0ر آن, ب0ر ممال0ک ش0ام و ع0راق مس0لط می

گ0ردد. ب0ر این اس0اس, ن0ه م0راد از س0فیانی ش0خص خاص0ی اس0ت و ن0ه م0راد از ب0نی

عباس, همان حاکمان عباسی در سده های گذشته.

نشانه های حتمی ظهورخسف در بیداء. 2

واژه )خس0ف(, ب0ه معن0ای ف0رو رفتن و پنه0ان ش0دن اس0ت و )بی0داء(, ن0ام س0رزمینی v منظ0ور از )خس0ف در بی0داء( آن اس0ت ک0ه س0فیانی, اس0ت بین مک0ه و م0دینه. ظ0اهراب0ا لش0کری عظیم, ب0ه قص0د جن0گ ب0ا مه0دی)ع( ع0ازم مک0ه می ش0ود, در بین� مک0ه و مدین0ه و در محلی ک0ه ب0ه س0رزمین )بی0داء( مع0روف اس0ت, ب0ه گون0ه معج0زه, ب0ه ام0ر

خداوند, در دل زمین فرو می روند.این حادث0ه, در روای0ات بس0یاری از عام0ه و خاص0ه, ب0ه عن0وان نش0انه ظه0ور بی0ان ش0ده و در ش0ماری از آنه0ا ب0ر حتمی ب0ودن آن ن0یز تأکی0د ش0ده اس0ت. ص0احب منتخب األث0ر, پس از ذک0ر این نش0انه تص0ریح می کن0د ک0ه روای0ات آن, ب0ه ح0د ت0واتر می رس0د. این0ک,

دو نمونه از آن روایات:علی)ع( در تفسیر آیه شریفه )ولوتری اذ فزعوا فالفوت واخذ من مکان قریب.(

)قبی0ل قائمن0ا المه0دی یخ0رج الس0فیانی… وی0أتی المدین0ه جیش0ه ح0تی اذا انتهی الی البیداء خسف الله. به(

در آس0تانه ظه0ور ق0ائم م0ا, مه0دی)ع(, س0فیانی خ0روج می کن0د… س0پاه وی, ب0ه س0وی مدین0ه ح0رکت می کن0د و چ0ون ب0ه س0رزمین بی0داء می رس0ند, خداون0د آنه0ا را در ک0ام

زمین فرو می برد.گرچ0ه حادث0ه )خس0ف( در منطق0ه )بی0داء( و در م0ورد لش0کر س0فیانی واق0ع می ش0ود, ولی در ب0رخی روای0ات, غ0یر از خس0ف در بی0داء, از خس0ف در مش0رق و خس0ف در مغ0رب ن0یز ی0اد ش0ده اس0ت. و این نش0انگر آن اس0ت ک0ه در س0ایر نق0اط زمین ن0یز, چ0نین ح0وادثی رخ می ده0د و ب0ه ام0ر خداون0د دش0منان مه0دی)عج(, ب0دین وس0یله ن0ابود

می گردند.

نشانه های حتمی ظهورخروج یمانی. 3

سرداری از یمن قی0ام می کن0د و م0ردم را ب0ه ح0ق و ع0دل دع0وت می کن0د. این نش0انه, ه نیس0ت, ولی در مص0ادر ش0یعه, روای0ات ف0راوان در این ب0اره وج0ود دارد. در من0ابع عام�0v اش0اره ک0ردیم, ب0ه گون0ه ای ک0ه ب0رخی آنه0ا را مس0تفیض دانس0ته ان0د. و هم0ان گون0ه ک0ه قبال

خروج یمانی از نشانه های حتمی و متصل به ظهور است.امام صادق )ع( می فرماید:

)خ0روج الثالث0ة, الخراس0انی والس0فیانی والیم0انی فی س0نة واح0دة فی ش0هر واح0د, فی یوم واحد ولیس فیها رایة بأهدی من رایة الیمانی یهدی الی الحق.(

قی0ام خراس0انی و س0فیانی و یم0انی, در ی0ک س0ال و در ی0ک م0اه و ی0ک روز خواه0د ب0ود و در این میان, هیچ پرچمی به اندازه پرچم یمانی, دعوت به حق و هدایت نمی کند.

و در روایت دیگری می خوانیم:)والیمانی من المحتوم.(

در ب0رخی روای0ات, اف0زون ب0ر قی0ام یم0انی و خراس0انی, از قی0ام مص0ری همزم0ان ب0ا قی0ام آن0ان, خ0بر داده ش0ده اس0ت. گرچ0ه تص0ریح نش0ده ک0ه پرچم0دار مص0ری ن0یز, همچ0ون یم0انی و خراس0انی دع0وت ب0ه ح0ق می کن0د, ولی ب0ه نظ0ر می رس0د ک0ه وی ن0یز, همزم0ان

با آنان, در آن سوی دنیای اسالم, به حمایت از امام برمی خیزد.v از نش0انه ه0ای حتمی ظه0ور اس0ت, ه0ر چن0د جزئی0ات و بن0ابراین, خ0روج یم0انی, اجم0االچگ0ونگی قی0ام وی روش0ن نیس0ت, خ0روج خراس0انی و مص0ری ن0یز, گرچ0ه در ب0رخی

روایات در کنار یمانی آمده اند, ولی حتمی بودن آنان مسلم نیست.

نفس زکی0ه, یع0نی ف0رد بی گن0اه, پ0اک, کس0ی ک0ه قتلی انج0ام ن0داده اس0ت و ج0رمی ندارد.

گوی0ا در آس0تانه ظه0ور مه0دی)عج(, درگ0یر و دار مب0ارزات زمین0ه س0از انقالب مه0دی)ع(, ف0ردی پاکباخت0ه و مخلص, مخلص0انه در راه ام0ام)ع( می کوش0د و مظلومان0ه ب0ه قت0ل می رس0د. ف0رد ی0اد ش0ده, از اوالد ام0ام حس0ن مجت0بی)ع( اس0ت ک0ه در روای0ات, گ0اهی

از او به عنوان: )نفس زکیه(, )سید حسنی( یاد شده است.برخی احتم0ال داده ان0د ک0ه م0راد از نفس زکی0ه, محم0دبن عبدالل�0ه بن حس0ن, مع0روف ب0ه نفس زکی0ه اس0ت ک0ه در زم0ان ام0ام ص0ادق)ع( در منطق0ه )احج0ار زیت( در ن0زدیکی

مدینه کشته شد.این احتمال درست نیست, به چند دلیل:

.الزم0ه اش این اس0ت ک0ه پیش از تول0د مه0دی)ع(, بلک0ه پیش از آن ک0ه امام0ان)ع( از 1آن خبر دهند, این نشانه رخ داده باشد.

. در روای0ات تص0ریح ش0ده ک0ه نفس زکی0ه, بین رکن و مق0ام کش0ته می ش0ود و ح0ال 2آن ک0ه محم0دبن عبدالل�0ه بن حس0ن, در منطق0ه )احج0ار زیت( در ن0زدیکی مدین0ه کش0ته

شده است.. هم0ان گون0ه ک0ه پیش از این اش0اره ک0ردیم, براب0ر روای0ات قت0ل نفس زکی0ه, از نش0انه 3

ه, س0الها پیش از ه0ای حتمی و متص0ل ب0ه ظه0ور اس0ت, ح0ال آن ک0ه محم0دبن عبدالل�0 تولد مهدی)ع( به قتل رسیده است. شب پیش از قیام امام مهدی ) عج ( است .15زمان این رخداد بر اساس روایات

امام باقر)ع( می فرماید:)لیس بین قیام القائم)ع( و قتل النفس الزکیه اکثر من خمس عشر لیلة.(

بین ظه0ور مه0دی)ع( و کش0ته ش0دن نفس زکی0ه, بیش از پ0انزده ش0بانه روز فاص0له نیست.

نشانه های حتمی ظهورقتل نفس زکیه. 4

v ص0دایی اس0ت ک0ه درآس0تانه ظه0ور حض0رت مه0دی)ع( منظ0ور از ص0یحه آس0مانی, ظ0اهرا

از آسمان شنیده می شود و همه مردم, آن را می شنوند.

در روای0ات, تعبیره0ای )ن0داء( و )فزع0ه( و )ص0وت( ن0یز ب0ه ک0ار رفت0ه ک0ه ظ0اهر آنه0ا نش0ان

می ده0د ک0ه ه0ر ی0ک از آنه0ا, نش0انه جداگان0ه ای اس0ت ک0ه پیش از ظه0ور واق0ع می

ش0ود, لکن ب0ه نظ0ر می رس0د ک0ه اینه0ا تعبیره0ای گون0اگون از ی0ک حادث0ه و ی0ا دس0ت کم,

اش0کال گون0اگون ی0ک حادث0ه باش0ند. م0راد از هم0ه آنه0ا, هم0ان بلن0د ش0دن ص0دایی در

آس0مان اس0ت, ولی ب0ه اعتب0ار این ک0ه ص0دای عظیم بیدارباش0ی اس0ت ک0ه هم0ه را

متوج0ه خ0ود می کن0د و ن0یز م0وجب وحش0ت عم0ومی و ایج0اد دله0ره و اض0طراب می

گ0ردد, ب0ه آن ص0یحه, فزع0ه, ص0وت و ن0دا, ک0ه ه0ر ی0ک بی0انگر وی0ژگی� از آن حادث0ه ان0د,

اطالق شده است.

این احتم0ال ن0یز وج0ود دارد ک0ه آنه0ا س0ه رخ0داد ج0دای از هم باش0ند ک0ه در ی0ک زم0ان رخ

می دهن0د, ب0ه این گون0ه ک0ه ابت0دا ص0دایی عظیم و هولن0اک ب0ه گ0وش جهانی0ان می رس0د

ک0ه هم0ه را متوج0ه خ0ود می کن0د )ص0یحه( و ب0ه دنب0ال آن, ص0دای مهیب و هولن0اکی

ش0نیده می ش0ود ک0ه دله0ای م0ردم را ب0ه وحش0ت می ان0دازد )فزع0ه( و آن گ0اه از

آس0مان ص0دایی ش0نیده می ش0ود ک0ه م0ردم را ب0ه س0وی مه0دی)ع( ف0را می خوان0د

)نداء(.

نشانه های حتمی ظهورصیحه آسمانی. 5

امام باقر)ع( می فرماید:

ندا کنن0ده ای از آس0مان, ن0ام ق0ائم را ن0دا می کن0د. پس ه0ر ک0ه در ش0رق و غ0رب اس0ت,

آن را می ش00نود. از وحش00ت این ص00دا, خوابی00ده ه00ا بی00دار, ایس00تادگان نشس00ته و

نش0تگان ب0ر دو پ0ای خ0ویش می ایس0تند. رحمت خ0دا ب0ر کس0ی ک0ه از این ص0دا ع0برت

گ0یرد و ن00دای وی را اج00ابت کن00د, زی00را ص0دای نخس0ت, ص0دای جبرئی00ل روح األمین

است.

آن گ0اه, می فرمای0د: این ص0دا, در ش0ب جمع0ه بیس0ت و س0وم م0اه رمض0ان خواه0د ب0ود.

در این هیچ ش0ک نکنی0د و بش0نوید و فرم0ان بری0د. در آخ0ر روز, ش0یطان فری0اد می زن0د

که )فالنی مظلومانه کشته شد( تا مردم را بفریبد و به شک اندازد.

یا امام صادق)ع( می فرماید:

در ابت0دای روز, گوین0ده ای در آس0مان ن0دا می ده0د ک0ه آگ0اه باش0ید ک0ه ح0ق ب0ا علی و

ش0یعیان اوس0ت. پس از آن, در پای0ان روز, ش0یطان ک0ه لعنت خ0دا ب0ر او ب0اد, از روی

زمین فری0اد می کن0د ک0ه ح0ق ب0ا عثم0ان و پ0یروان اوس0ت, پس در این هنگ0ام, باط0ل

گرایان به شک می افتند.

نشانه های حتمی ظهورصیحه آسمانی. 5

نشانه های حتمی ظهورصیحه آسمانی. 5

اف0زون ب0ر اینه0ا, روای0ات دیگ0ری ن0یز ب0ه همین مض0مون وج0ود دارد ک0ه از مجم0وع آنه0ا چند نکته را می توان استفاده کرد:

. )ص0یحه(, از نش0انه ه0ای حتمی ظه0ور ش0مرده ش0ده اس0ت و ش0یخ طوس0ی, ش0یخ 1مفید, صدوق, نعمانی و… حتمی بودن آن اشاره کرده اند.

. این ص0دا از آس0مان ش0نیده می ش0ود, ب0ه گون0ه ای ک0ه هم0ه م0ردم روی ک0ره زمین, 2در شرق و غرب, آن را می شنوند و به خود می آیند.

. محت0وای این پی0ام آس0مانی, دع0وت ب0ه ح0ق و حم0ایت و بیعت ب0ا مه0دی)ع( اس0ت, ب0ا 3تعبیرهای: )ان الحق لعل�ی� وشیعته(, )ان الحق فی آل محمد.(

. همزم0ان ب0ا ش0نیده ش0دن این ص0دا از آس0مان و ی0ا کمی پس از آن, در روی زمین 4ن0یز ص0دایی ش0نیده می ش0ود. ن0دا دهن0ده ش0یطان اس0ت ک0ه م0ردم را ب0ه گم0راهی ف0را می خوان0د و تالش می کن0د ب0ا ایج0اد تردی0د در م0ردم, آن0ان را از حم0ایت مه0دی)ع( و

اجابت دعوت آسمانی, باز دارند.. جبرئی0ل, م0ردم را ب0ه ح0ق ف0را می خوان0د و ش0یطان و نیروه0ای ش0یطانی و پ0یروان 5

س0فیانی ب0ه ب0اطل. ظ0اهر ش0دن این نش0انه, همزم0ان ب0ا خ0روج س0فیانی و ص0یحه آسمانی است.

م0اه رمض0ان معین ش0ده اس0ت. ب0ا 23. در ب0رخی روای0ات, زم0ان آن, ش0ب جمع0ه 6توج0ه ب0ه این ک0ه در روای0ات دیگ0ری, خ0بر از ظه0ور حض0رت در روز عاش0ورا, داده ش0ده, می ت0وان نتیج0ه گ0رفت ک0ه واق0ع ش0دن ن0دای آس0مانی, در هم0ان رمض0ان, پیش از

روز بیش0تر نخواه0د ب0ود. ناگفت0ه نمان0د 17 م0اه و 3مح0رم اس0ت ک0ه فاص0له آن ت0ا ظه0ور, ک0ه تع0یین وقت مش0خص ب0رای ظه0ور, باظ0اهر روای0اتی ک0ه ب0ه روش0نی از تع0یین هرگون0ه

وقتی برای ظهور منع می کند ناسازگار است.

این نش0انه, در کتابه0ای اه0ل س0نت, از نش0انه ب0ر پ0ایی قی0امت دانس0ته ش0ده اس0ت

ولی, در من00ابع روایی ش00یعه, از نش00انه ه00ای ظه00ور. هیچ اش00کالی ن00دارد ک00ه

رخ0دادهایی چ0ون خ0روج دج0ال هم, نش0انه ظه0ور باش0ند و هم نش0انه قی0امت. ب0دین

مع0نی ک0ه این رخ0داد پیش از ظه0ور و در دوره غیبت واق0ع گ0ردد. ب0ه ه0ر ح0ال ب0ر

اس0اس آنچ0ه از ظ0اهر اخب0ار اس0تفاده می ش0ود, دج0ال ف0ردی اس0ت ک0ه در آخ0ر

الزم0ان و پیش از قی0ام مه0دی)ع( خ0روج می کن0د و غ0یر ع0ادی اس0ت و ب0ا انج0ام

کاره0ای ش0گفت انگ0یز جم0ع زی0ادی از م0ردم را می فریب0د و س0رانجام ب0ه دس0ت

عیسی مسیح)ع( در کنار دروازه )لد( در منطقه شام, به هالکت می رسد.

در مورد اصل دجال, صرف نظر از ویژگیهای او, چند احتمال وجود دارد:

�نی نیس0ت. ه0ر کس0ی ک0ه ب0ا ادعاه0ای پ0وچ و بی اس0اس و الف. دج0ال, ن0ام ش0خص معی0

ب0ا توس0ل ب0ه حیل0ه گ0ری و نیرن0گ, در ص0دد ف0ریب� م0ردم باش0د, دج0ال اس0ت. ب0ر این

اس0اس, )دج0ال( ه0ا خواهن0د ب0ود. این ک0ه در روای0ات از )دج0ال( ه0ای ف0راوان س0خن ب0ه

میان آمده این احتمال را تقویت می کند.

نشانه های غیر حتمی ظهورخروج دجال. 1

پیامبر اکرم)ص( می فرماید:

قی0امت, ب0ر پ0ا نمی ش0ود, ت0ا وق0تی ک0ه مه0دی)ع( از فرزن0دانم قی0ام کن0د و مه0دی)ع(

قی0ام نمی کن0د, ت0ا وق0تی ک0ه شص0ت دروغگ0و خ0روج کنن0د و ه0ر ک0دام بگوی0د: من

پیامبر….

)دج0ال(, از ریش0ه )دج0ل( ب0ه معن0ای دروغگ0وی حیل0ه گ0ر اس0ت. در روای0ات, از این

)دج0ال( ه0ا و دروغگوی0ان ف0راوان ن0ام ب0رده ش0ده اس0ت. در ب0رخی, دوازده و در

ب0رخی س0ی, شص0ت و هفت0اد دج0ال آم0ده اس0ت. از می0ان این )دج0ال( ه0ا, ف0ردی ک0ه

در دروغگ0ویی و حیل0ه گ0ری و م0ردم فری0بی س0رآمد هم0ه دج0االن و فتن0ه او از هم0ه

بزرگ0تر اس0ت, نش0انه ظه0ور مه0دی)ع( و ی0ا ب0ر پ0ائی قی0امت اس0ت. ب0ر این اس0اس,

بای0د گفت: م0ا دو ن0وع دج0ال داریم: یکی هم0ان دج0ال حقیقی و واقعی اس0ت ک0ه پس

از هم00ه )دج00ال( ه0ا می آی00د و دیگ00ری گ0روهی ش00یاد و دروغگوین00د ک0ه دس00ت ب00ه

فریبکاری و تحمیق و گمراهی مردم می زنند.

نشانه های غیر حتمی ظهورخروج دجال. 1

در حقیقت داس0تان دج0ال, بی0انگر این واقعیت اس0ت ک0ه در آس0تانه ه0ر انقالبی, اف0راد

فریبک00ار و من00افق, ک00ه معتق00د ب00ه نظامه00ای پوش00الی گذش00ته و پاس00دار س00نتهای و

ضدارزش0هایند, ب0رای نگهداش0تن فرهن0گ و نظ0ام ج0اهلی گذش0ته, هم0ه تالش خ0ود را ب0ه

ک0ار می گیرن0د و ب0ا س0وء اس0تفاده از زمین0ه ه0ای فک0ری و اجتم0اعی و احساس0ات

م0ردم, دس0ت ب0ه تزوی0ر و حیل0ه گ0ری می زنن0د, ت0ا م0ردم را نس0بت ب0ه اص0الت و تحق0ق

انقالب و اس0تواری ره0بران آن, دلس0رد و دو دل کنن0د و در نه0ایت ب0ا ش0یطنت, آن0ان را

به کژ راهه برند.

پس, ح0رکت مزو�ران0ه )دج0ال( ه0ا, هم0واره بزرگ0ترین خط0ری اس0ت ک0ه ب0ه ثم0ر رس0یدن

انقالب را تهدی0د می کن0د و تنه0ا هوش0یاری م0ردم و ش0ناخت بموق0ع اس0ت ک0ه می توان0د

توطئه ها را خنثی کند.

ب. احتم0ال دو�م آن اس0ت ک0ه ف0ردی معین و مش0خص, ب0ه عن0وان )دج0ال( در دوره

غیبت, ب0ا هم0ان ویژگیه0ایی ک0ه ب0رای وی بی0ان ش0ده, خ0روج می کن0د و م0ردم را ب0ه

انحراف می کشاند.

نشانه های غیر حتمی ظهورخروج دجال. 1

با توج0ه ب0ه روای0ات زی0اد در من0ابع عام0ه, اص0ل قض0یه دج0ال, بعی0د نیس0ت ص0حیح باش0د,

ولی تعری0ف و توض0یحاتی ک0ه درب0اره اش گفت0ه ان0د, نمی توان0د درس0ت باش0د; زی0را

,v خ0روج دج0ال, ب0ا اوص0افی ک0ه ب0دانها اش0اره ک0ردیم, ب0ه ص0ورت ط0بیعی, تقریب0ا

�ت و ب0ه ص0ورت معج0زه غ0یرممکن اس0ت و بیش0تر, ب0ه افس0انه ش0باهت دارد, ت0ا واقعی

ن0یز, ب0ا توج0ه ب0ه توض0یحی ک0ه پیش از این, در م0ورد ق0انون معج0زه آوردیم, نمی

v, در جهت تق0ویت و توان0د واق0ع ش0ود, زی0را معج0زه ب0ودن چ0نین پدی0ده ه0ایی مس0تقیما

تأیی0د باط0ل اس0ت و م0وجب انح0راف بیش0تر م0ردم می گ0ردد, مگ0ر این ک0ه بگ0وییم

صدور معجزه از دجال, به رسوایی وی منجر می شود که بعید است.

�ن0تی کلم0ه دج0ال, در کتابه0ای مق0دس و من0ابع دی0نی مس0یحیان, ب0ه زب0ان انگلیس0ی ا

( آمده است, یعنی دروغگو و حیله گر.Anti chrisکریست )

بن0ابراین, خ0روج دج0ال, ب0ه این گون0ه ک0ه بی0ان ک0ردیم, مش0کل اس0ت, مگ0ر این ک0ه

بگوییم, خروج دجال, کنایه است.

نشانه های غیر حتمی ظهورخروج دجال. 1

ال(, هم0ان س0فیانی باش0د ک0ه در کتابه0ای ج. این احتم0ال ن0یز وج0ود دارد ک0ه م0راد از )دج�0

.عامه, بیشتر به عنوان )دجال( و در کتابهای خاصه به عنوان )سفیانی( آمده است

گرچ0ه از بعض0ی جه0ات, خ0روج دج0ال و س0فیانی, یکس0انند و ه0ر دو دع0وت ب0ه باط0ل می

کنن0د و ب0ا توس0ل ب0ه حیل0ه گ0ری و تزوی0ر, م0ردم را می فریبن0د, ب0ه مب0ارزه ب0ا جن0اح ح0ق ب0ر

می خیزن00د و س00رانجام ب00ه هالکت می رس00ند و… ولی ب00ا دقت در روای00ات خ00روج

ال(, در می ی0ابیم ک0ه بین این دو فرقه0ای س0فیانی و روای0ات مرب0وط ب0ه خ0روج دج�0

ال را ام0ری مس0ل�م ب0دانیم, ناچ0ار بای0د ف0ردی زی0ادی وج0ود دارد و اگ0ر اص0ل خ0روج دج�0

�ت می کن0د و ک0افر اس0ت, ولی دلیلی ب0ر ال, ادع0ای رب0وبی v, دج�0 غ0یر از س0فیانی باش0د. مثال

کف0ر س0فیانی ن0داریم. فق0ط در روای0تی اش0اره ش0ده ک0ه وی, ص0لیبی ب0ر گ0ردن دارد ک0ه

اگر درست باشد, مسیحی است, ولی روایت از معصوم)ع( نیست و ارزشی ندارد.

ال, ب0ه ج0ز v مح0دودی را ف0رامی گ0یرد, در ح0الی ک0ه دج�0 خروج س0فیانی, منطق0ه نس0بتا

مک0ه و مدین0ه, ب0ه هم0ه ج0ای زمین می رود و فتن0ه وی, هم0ه ج0ا را می گ0یرد. در ش0کل و

قیافه هم, با یکدیگر, فرق دارند. پس دجال نمی تواند, همان سفیانی باشد.

نشانه های غیر حتمی ظهورخروج دجال. 1

ه0 . دجال, کنایه از کفر جهانی و سیطره فرهنگ مادی بر همه جهان است.

اس0تکبار, ب0ا ظ0اهری فریبن0ده, م0ردم را, ب0ویژه مس0لمانان را می فریب0د و ب0ا ق0درت

م0ادی و ص0نعتی و ف0نی عظیمی ک0ه در اختی0ار دارد, آن0ان را ب0ه ش0دت مرع0وب خ0ویش

می س0ازد, ب0ه گون0ه ای ک0ه مس0لمانان احس0اس خ0ود ب0اختگی می کنن0د. ق0درت م0ادی

اس0تکبار, بیش از آنچ0ه ک0ه هس0ت در نظ0ر آن0ان ب0زرگ جل0وه می کن0د, ت0ا آن ج0ا ک0ه می

پندارند آب و نان آنها به دست اوست.

اس0تکبار, ب0ه معن0ای واقعی, دج0ال اس0ت. اس0تکبار خ0ود را قیم ملته0ا می دان0د و ب0ا تکی0ه

ب0ه ث0روت انب0وه و ق0درت عظیمی ک0ه در اختی0ار دارد, در هم0ه ج0ای زمین دخ0الت می

کند و همه را به زیر سلطه خویش می آورد.

نشانه های غیر حتمی ظهورخروج دجال. 1

روای0ات آن اس0ت ک0ه پیش از ظه0ور مه0دی)ع( در منطق0ه خراس0ان ]خراس0ان ق0دیم:

قس00متهای زی00ادی از ای00ران, افغانس00تان, ترکمنس00تان, تاجیکس00تان و ازبکس00تان[

انقالبی ب0ر پ0ا می ش0ود و م0ردم در ح0الی ک0ه پرچمه0ای س0یاه را ب0ه اه0تزاز در آورده

اند, به حرکت در می آیند

v, پدی0دار ش0دن این نش0انه در آس0تانه ظه0ور و ی0ا ان0دکی پیش از آن اس0ت, ب0ه ظاهرا

گون0ه ای ک0ه در زم0ان ظه0ور, آن0ان هس0تند, و حض0رت مه0دی)ع( آن0ان را ب0ه س0وی

خویش فرا می خواند.

امام باقر می فرماید:

بیرقه0ای س0یاهی از خراس0ان ب0یرون می آی0د و ب0ه ج0انب کوف0ه ب0ه ح0رکت در می

آیند. پس چون مهدی)ع( ظاهر شود, اینان وی را دعوت به بیعت می کنند.

نشانه های غیر حتمی ظهوردر آمدن پرچمهای سیاه از خراسان. 2

احتم0ال داده ان0د ک0ه منظ0ور از خ0روج پرچمه0ای س0یاه از خراس0ان, هم0ان قی0ام

ه0.ق. علی0ه ح0اکمیت ه0زار ماه0ه ب0نی امی0ه اس0ت 140ابومس0لم خراس0انی در س0ال

که به از هم گسستن حکومت بنی امیه و روی کار آمدن بنی عباس انجامید.

ار از ام0ام ص0ادق)ع( و ب0رخی ق0رائن و مؤی0دات ت0اریخی مس0تند این0ان, روایت زک�0

اس0ت. در این روایت, ب0ا اش0اره ب0ه ن0ام و مشخ�ص0ات ابومس0لم خراس0انی, از وی ب0ه

عنوان صاحب پرچمهای سیاه, یاد شده است.

�ار, ک0ه مهم ت0رین مس0تند و دلی0ل آن ولی این احتم0ال درس0ت نیس0ت, زی0را روایت� زک0

ب0ه ش0مار می رود, از نظ0ر س0ند ض0عیف و غیرقاب0ل اعتم0اد اس0ت. اف0زون ب0ر این,

تط0بیق این نش0انه ب0ر ش0ورش ابومس0لم خراس0انی در پیش از ی0ک ق0رن قب0ل از تول0د

مهدی)ع( و نشانه ظهور دانستن آن, بسیار بعید است.

نشانه های غیر حتمی ظهوردر آمدن پرچمهای سیاه از خراسان. 2

از نش0انه ه0ای ظه0ور, کس0وف در نیم0ه م0اه رمض0ان و خس0وف در آخ0ر و ی0ا اول هم0ان

ماه است.

کس0وف در روزه0ای نخس0ت و روزه0ای آخ0ر م0اه و خس0وف در روزه0ای می0انی م0اه,

ط0بیعی و ع0ادی اس0ت و در ط0ول ت0اریخ, باره0ا و باره0ا, رخ داده و از نظ0ر علمی,

خس0وف و کس0وف در روزه0ای ی0اد ش0د, پدی0ده ع0ادی ب0ه حس0اب می آی0د و از دیرب0از,

منجم0ان, براس0اس محاس0به ه0ای دقی0ق ریاض0ی و نج0ومی, زم0ان گ0رفتن خورش0ید, ی0ا

م0اه را در ط0ول س0ال, پیش بی0نی می ک0رده ان0د, ولی خورش0ید گ0رفتگی در وس0ط م0اه

v ام0ری غیرع0ادی و رؤیت آن, امک0ان ن0دارد. ی0ا م0اه گ0رفتگی در اول و ی0ا آخ0ر آن, ظ0اهرا

البته در خود روایات هم, به غیر عادی بودن تحقق این نشانه تصریح شده است:

امام باقر)ع( می فرماید:

دو نش0انه, پیش از قی0ام مه0دی)ع( پدی0د خواه0د آم0د ک0ه از زم0ان هب0وط آدم)ع( در

زمین بی سابقه است: گرفتن خورشید نیمه ماه رمضان و گرفتن ماه در آخر آن.

خداون0د در آس0تانه ظه0ور, ب0رای اقام0ه حجت ب0ر م0ردم و مطمئن س0اختن ی0اران حض0رت

مه0دی)ع(, ب0ه ظه0ور آن حض0رت, چ0نین پدی0ده ه0ایی را ب0ر خالف معم0ول و ب0ه گون0ه

معجزه محقق می گرداند.

نشانه های غیر حتمی ظهورخسوف و کسوف. 3

فراگ0یر ش0دن ظلم وج0ور, از نش0انه ه0ای مع0روف ظه0ور حض0رت مه0دی)ع( ب0ه ش0مار

است. این نشانه, در روایات بسیار, به چشم می خورد. :

خداون0د, ب0ه وس0یله ظه0ور مه0دی)ع( زمین را پ0ر از ع0دل و داد می س0ازد, پس از آن ک0ه

یا از حضرت مهدی)عج( نقل شده: از ظلم و ستم پر شده باشد.

نشانه آشکار شدن من, زیاد شدن هرج و مرج و فتنه ها و آشوبهاست.

بای0د توج0ه داش0ت معن0ای این روای0ات آن نیس0ت ک0ه م0ردم ظ0الم و متج0اوز خواهن0د ش0د

زی0اد ش0دن گناه0ان و مفاس0د اخالقی و بلک0ه ظلم و ج0ور جه0ان را ف0را میگ0یرد .گاهی ن0یز

اجتم0اعی در می0ان مس0لمانان, ب0ه عن0وان نش0انه ه0ای نزدی0ک ش0دن ظه0ور پیش گ0ویی

شده است.

شهید مرتض0ی مطه0ری, روای0تی را از ش0یخ ص0دوق می آورد مب0نی ب0ر این ک0ه: منظ0ور از

فراگ0یر ش0دن س0تم, آن اس0ت ک0ه ه0ر ی0ک از ش0قی و س0عید,گ0روه ح0ق و باط0ل, ب0ه نه0ایت

ک0ار خ0ود می رس0ند. س0تمکاران و ب0دکاران, ب0ه نه0ایت درج0ه ب0دی و نابک0اری می رس0ند و

لهیب آتش آن0ان هم0ه را ف0را می گ0یرد. در این هنگ0ام, ک0ه ص0الحان در مظل0ومیت و

استض0عاف ب0ه س0ر می برن0د و هم0ه راهه0ای چ0اره ب0ر آن0ان بس0ته می ش0ود, مه0دی)ع(

ظهور می کند و دنیا را پر از عدل و داد می کند.

نشانه های غیر حتمی ظهورفراگیر شدن ظلم و جور در جهان. 4

عالم0ه مجلس0ی, در ب0اب نش0انه ه0ای ظه0ور, روای0تی را از ام0ام ص0ادق)ع( آورده ک0ه در

آن, بیش از یکص0د ن0وع گن0اه و انح0راف اخالقی, اجتم0اعی, اعتق0ادی و ف0رهنگی ک0ه در

دوران غیبت, دامن گ0یر جوام0ع اس0المی می ش0ود, پیش گ0ویی ش0ده اس0ت, از جمل0ه:

رش0وه خ0واری, قمارب0ازی, ش0راب خ0واری, زی0اد ش0دن زن0ا, ل0واط, قط0ع ص0لح رحم,

س0نگ دل ش0دن مردم0ان, اهتم0ام م0ردم تنه0ا ب0ه ش0هوت و ش0کم, از می0ان رفتن ش0رم,

ن0پرداختن زک0ات و خمس, کم فروش0ی, بی اعتن0ایی ب0ه اوق0ات نم0از, آراس0تن مس0اجد

ب0ه زی0ور آالت, گ0زاردن حج ب0ه انگ0یزه ه0ای م0ادی و ب0رای غیرخ0دا, رع0ایت نک0ردن

اح0ترام بزرگتره0ا, پ0یروی از ثروتمن0دان, ص0رف ک0ردن س0رمایه ه0ای عظیم در فس0اد و

و…. ، ابتذال و بی دینی, چاپلوسی و تملق گویی

نشانه های غیر حتمی ظهورفراگیر شدن ظلم و جور در جهان. 4

آي0ا اق0دامات اص0الح طلبان0ه مت0دينين در زمين0ه بس0ط و گس0ترش ع0دالت و س0ركوبي v در راس0تاي ايج0اد ت0أخير در ظه0ور حض0رت مه0دي )عج( قلم0داد ظلم و تبعيض، عمالنمي ش0ود؟ ب0ه عب0ارت واض0ح ت0ر اگ0ر م0ا از منتظ0ران واقعي ظه0ور هس0تيم، باي0د خودم0ان ن0يز كوش0ش ك0نيم ت0ا در زمين فس0اد زي0اد ش0ود، ت0ا آن حض0رت زودت0ر ظه0ور

كنند.در ابتدا توجه به اين نكات ضروري است:

آم0ادگي جه0اني: ظه0ور حض0رت مه0دي)عج(، ب0ه عن0وان »خ0اتم االوص0يا« و منجي -  v بش0ريت و كس0ي ك0ه در زمين دين اس0الم را ب0ر تم0امي دين ه0ا پ0يروز مي گردان0د، قطع0ازمين0ه آم0ادگي جه0اني نيازمن0د اس0ت؛ از اين رو جه0ان باي0د زمين0ه اين پ0ذيرش را داش0ته

باشد تا اين هدف محقق شود. معن0اي زي0اد ش0دن ظلم: آنچ0ه در رواي0ات آم0ده، زي0اد ش0دن ظلم و ج0ور و كم ش0دن - 

اف0راد ص0الح اس0ت، ن0ه اينك0ه هم0ه م0ردم ك0افر ش0وند ي0ا اف0راد ص0الح هيچ نباش0ند. در هم0ان زم0ان ك0ه هم0ه ج0ا را تب0اهي ف0را گرفت0ه و ابره0اي ت0يره گن0اه و فس0اد س0ايه افكن0ده اف0راد پ0اك باخت0ه، متعه0د و ص0الحي هس0تند ك0ه زمين0ه قي0ام آن حض0رت را آم0اده س0ازند و

.در حم0ايت از آن منجي ب0زرگ ب0ه جه0اد برخيزن0د ش0يعيان و دوس0تداران آن پس حض0رت بيش0تر تالش كنن0د ت0ا زمين0ه ظه0ور زودت0ر ف0راهم گ0ردد، خ0ود آن ام0ام رئ0وف فرم0ود: » اگ0ر ش0يعيان م0ا- ك0ه خ0داي آن0ان را ب0ر انج0ام ط0اعت خ0ويش موف0ق ب0دارد- در راه ايف0اي پيم0اني ك0ه ب0ر دوش دارن0د، هم0دل مي ش0دند، ميمنت دي0دار م0ا از ايش0ان ب0ه

تأخير نمي افتاد.«رواي0ات مرب0وط ب0ه ظه0ور، اختص0اص ب0ه اين گون0ه رواي0ات ن0دارد، بلك0ه رواي0ات ديگ0رى -

خ0بر از وق0وع حركته0اى اص0الحى مانن0د انقالب اي0ران و گس0ترش م0وج اس0المخواهى در جهان مىدهد.

    

نشانه های غیر حتمی ظهورفراگیر شدن ظلم و جور در جهان. 4

پرادکس در عالئم ظهور

انقالب حض0رت مه0دی)ع( همچ0ون دیگ0ر انقالبه0ا, ب0دون مقدم0ه و زمین0ه س0ازی, ب0ه

وج0ود نمی آی0د, بلک0ه در آس0تانه ظه0ور, حرکته0ایی پ0ا می گ0یرد و زمین0ه را ب0رای ظه0ور

آن حض0رت ف0راهم می آورد. این سلس0له قیامه0ا و انقالبه0ا ک0ه از س0وی ح0ق پوی0ان

ص0ورت می گ0یرد, براس0اس آنچ0ه در ب0رخی روای0ات آم0ده, زمین0ه را ب0رای ح0رکت

جهانی مهدی)عج( آماده می کند.

پیش0گویی تحق0ق این نش0انه ه0ا, ب0ه تعبیره0ای گون0اگونی در روای0ات آم0ده ک0ه ب0ه چن0د

نمونه از آن اشاره می کنیم:

پیامبر اکرم)ص( می فرماید:

گروهی از ناحی0ه مش0رق, ق0د ب0ر می افرازن0د و زمین0ه حک0ومت مه0دی)ع( را ف0راهم

می سازند.

یا می فرماید:

اف0رادی ب0ا بیرقه0ای س0یاه, از ناحی0ه مش0رق می آین0د ک0ه دله0ای آن0ان مانن0د قطع0ه ه0ای

ف0والد, محکم اس0ت. پس ه0ر کس قی0ام آن0ان را ش0نید, ب0رای بیعت ب0ه س0وی آن0ان

بشتابد, هر چند الزم باشد, با سینه بر روی برف برود.

نشانه های غیر حتمی ظهورزمینه سازان. 5

در زم0ان م0ا ن0یز, ب0رخی ب0ا اس0تناد ب0ه ویژگیه0ایی ک0ه در روای0ات آم0ده, انقالب

ه0.ش. ب0ه ره0بری ام0ام خمی0نی ب0ه پ0یروزی 1357اس0المی ای0ران را ک0ه در س0ال

رس0ید, هم0ان دول0تی دانس0ته ان0د ک0ه زمین0ه را ب0رای ظه0ور و قی0ام مه0دی)ع( آم0اده

می کند و ان شاء الله تا ظهور آن حضرت ادامه می یابد.

به ب0اور این0ان, بس0یاری از نش0انه ه0ا ک0ه در روای0ات آم0ده, ب0ر انقالب اس0المی ای0ران

تط0بیق می کن0د, ب0ویژه در ب0رخی روای0ات, ب0ه ره0بری قی0ام, ک0ه س0یدی از اوالد

پیغم0بر اس0ت و از قم قی0ام می کن0د و ی0اران او, ب0دون ت0رس و واهم0ه در براب0ر

ط0اغوت پایدارن0د, اش0اره ش0ده اس0ت ک0ه همگی آنه0ا ب0ه انقالب اس0المی, ص0دق می

در ه0ر ص0ورت, گرچ0ه ق0رائن ف0راوانی این احتم0ال را ق0وت می بخش0د, ولی کن0د.

دلی0ل قطعی و ص0حیحی ک0ه ث0ابت کن0د منظ0ور از حک0ومت زمین0ه س0از ک0ه ائم0ه)ع( از

آن خبر داده اند, انقالب اسالمی, به رهبری امام خمینی است, در دست نیست.

نشانه های غیر حتمی ظهورزمینه سازان. 5

در س0ال ظه0ور, بارانه0ای پی0اپی, زمین را آب0اد و سرس0بز می کن0د و وض0ع م0ردم, به0تر

می ش00ود. امام00ان)ع( در تب00یین نش00انه ه00ای ظه00ور و خ00بر دادن از رخ00دادهای آن

روزگ0ار, از این واقع0ه ن0یز, ی0اد ک0رده ان0د ک0ه ب0ه چن0د نمون0ه از اح0ادیثی ک0ه در این ب0اره

رسیده اشاره می کنیم:

شیخ مفید, با بهره گیری از روایات, می نویسد:

پس پای0ان می گ0یرد این )پدی0د آم0دن نش0انه ه0ا( ب0ا بیس0ت و چه0ار ب0اران پی0اپی ک0ه

زمین را پس از آن که مرده بود, زنده می کند و برکات آن را می شناساند.

شیخ طوسی از امام صادق)ع( روایت می کند:

در آس0تانه قی0ام مه0دی)ع(, س0الی پرب0اران خواه0د ب0ود ک0ه در اث0ر آن, خرم0ا ب0ر روی

نخل می پوسد. پس در این, تردیدی به خود راه ندهید.

نشانه های غیر حتمی ظهورباران های پیاپی. 6

امام صادق می فرماید:

و چ0ون هنگ0ام ظه0ور مه0دی)ع( نزدی0ک ش0ود, در تم0ام م0اه جم0ادی اآلخ0ر و ده روز

نخس0ت م0اه رجب, ب0ارانی ب0ر م0ردم بب0ارد ک0ه ت0ا آن هنگ0ام, مانن0د آن را ندی0ده باش0ند.

پس خداون0د, ب0ه وس0یله آن, گوش0ت ب0ر ب0دن مؤمن0ان, ک0ه در قبرهایش0ان خفت0ه ان0د,

برویاند.

اثب0ات چ0نین نش0انه ای ب0رای ظه0ور, ب0ه اس0تناد این گون0ه روای0ات, مش0کل اس0ت. البت0ه از

مجم0وع این روای0ات و س0خنانی ک0ه در این ب0اب گفت0ه ان0د, ب0ا توج0ه ب0ه این ک0ه دوران

ظه0ور, آغ0از س0امان ی0افتن ام0ور و از بین رفتن مش0کالت اس0ت, احتم0ال می رود ک0ه از

نظ0ر ط0بیعی, ش0رایط مس0اعدی پیش می آی0د, ت0ا س0ال ظه0ور س0الی پرب0اران و آب0ادان

باشد.

نشانه های غیر حتمی ظهورباران های پیاپی. 6

من0ابع دی0نی, از جن0گ ه0ای خ0ونین و کش0تارهای ب0زرگ ن0یز, ب0ه عن0وان نش0انه ه0ای

ظه0ور ی0اد ش0ده اس0ت. گوی0ا این جنگه0ا بین اه0ل باط0ل, ب0ر س0ر رقابته0ای م0ادی و

سیاس0ی روی می ده0د ک0ه در نه0ایت, ب0دون پ0یروزی هیچ ی0ک از دو گ0روه و پس از

برج0ای گذاش0تن. انب0وهی از کش0ته ه0ا, پای0ان می یاب0د. ب0روز چ0نین فاجع0ه ه0ای ب0زرگ,

نتیج0ه ط0بیعی فس0اد زمین و فراگ0یر ش0دن ظلم و ج0ور اس0ت. از ب0رخی روای0ات,

اس0تفاده می ش0ود ک0ه در منطق0ه )قرقیس0ا( جن0گ عظیمی بین ب0نی عب0اس و م0ردانی

رخ می ده0د ک0ه نوجوان0ان زورمن0د, فرس0وده و پ0یر می گ0ردد و الش0ه ه0ای کش0ته ه0ا

ب0ر روی هم انباش0ته می گ0ردد. از ق0رائن و ش0واهد ب0ر می آی0د ک0ه این خ0ون ریزیه0ای

ب0زرگ, در هم0ان واقع0ه خ0روج س0فیانی و آش0وبهای آن زم0ان اس0ت و حادث0ه جداگان0ه

ای نیست.

این احتم0ال ن0یز وج0ود دارد ک0ه منظ0ور از این روای0ات, درهم کوبی0دن مس0تکبران و

دش0منان ح0ق و ع0دالت باش0د ک0ه در زم0ان ظه0ور و ب0ه دس0ت مه0دی)ع( انج0ام می

شود, بنابراین از وقایع دوران ظهور است, نه نشانه ظهور.

نشانه های غیر حتمی ظهورجنگ های خونین . 7

در ب0رخی روای0ات, خ0روج م0أجوج و م0أجوج از نش0انه ه0ای ظه0ور, دانس0ته ش0ده ک0ه ب0ا

دقت در این روای0ات, روش0ن می ش0ود ک0ه ارتب0اطی ب0ه مس0أله ظه0ور ندارن0د, بلک0ه

بیش0تر آنه0ا, ن0اظر ب0ه برپ0ایی قی0امت هس0تند. دو م0وردی ک0ه در ق0رآن از خ0روج ی0أجوج و

مأجوج یاد شده هم, هیچ داللتی بر این قضیه ندارد.

این, اف0زون ب0ر ض0عف س0ند روای0ات این ب0اب و ض0عف داللت و نارس0ایی و گ0اه تن0اقض

آنهاست.

نشانه های غیر حتمی ظهورخروج یاجوج و ماجوج. 8

از جمل0ه نش0انه ه0ای ظه0ور ک0ه در روای0ات ب0ه آن اش0اره ش0ده, طل0وع خورش0ید از

مغ0رب اس0ت, وق0وع چ0نین پدی0ده ای, اگ0ر معن0ای ظ0اهری آن م0راد باش0د, مس0تلزم

در هم ریختن و از هم پاش0یدن نظم جه0ان و تغی0یر در ح0رکت منظوم0ه شمس0ی

خواه0د ب0ودو این, ب0ا اص0ول ح0اکم ب0ر نظ0ام ط0بیعت, ناس0ازگاری دارد. ب0ه ط0ور قط0ع

حض0رت مه0دی)ع(, ب0ر روی همین زمین, حک0ومت جه0انی خ0ویش را تش0کیل می

. ب0ر این اس0اس تحق0ق این نش0انه ب0ه گون0ه معج0زه, چنانک0ه ب0رخی پنداش0ته ان0د, ده0د

میس0ر نیس0ت, زی0را معج0زه در مح0دوده نظ0ام ح0اکم ب0ر ط0بیعت و جه0ان ص0ورت می

گیرد.

نشانه های غیر حتمی ظهورطلوع خورشید از مغرب. 9

به نظر می رسد, منظور از طلوع خورشید از مغرب, حضرت مهدی)ع( است.

:فرمودندامیرالمؤمنین)ع(

کس00ی ک00ه حض00رت عیس00ی)ع(, پش00ت س00روی نم00از می گ0زارد, دوازدهمین نف00ر از

خان0دان پی0امبر)ص( و نهمین نف0ر از فرزن0دان حس0ین بن علی)ع( اس0ت و هم اوس0ت

خورشیدی که از غروبگاهش طلوع می کند.

بر این اس0اس, طل0وع خورش0ید از مغ0رب, معن0ای کن0ایی دارد و در حقیقت تش0بیه ش0ده

اس0ت ظه0ور حض0رت مه0دی)ع( ب0ه طل0وع خورش0ید از غروبگاهش. هم0ان گون0ه ک0ه

خورش0ید, پس از آن ک0ه چه0ره در نق0اب ش0ب ف0رو می کش0د, دوب0اره پ0رده ه0ای س0یاهی

را می درد و طلیع0ه روش0ن آن از کران0ه ه0ای اف0ق پرتوافش0انی می کن0د, حض0رت

مه0دی)ع( ن0یز, پس از طی دوران محنت و مح0رومیت و س0پری ش0دن روزگ0ار غیبت و

انتظ0ار, ظه0ور می کن0د بس0ان خورش0یدی, جه0ان فتن0ه ع0دالت و بس0توه آم0ده از ظلم و

ستم و بی عدالتی را با پرتو حیاتبخش عدالت, زنده و روشن می کند.

نشانه های غیر حتمی ظهورطلوع خورشید از مغرب. 9

نش0انه در 2000    در اس0الم روي هم رفت0ه ب0راي روز رس0تاخيز و ظه0ور بيش از

-مالحم 2-فتن 1كتب ح0ديث نق0ل ش0ده اس0ت ك0ه ميت0وان آنه0ا را ب0ه چه0ار دس0ته ي

-عالئم ظه0ور تقس0يم نم0ود، ك0ه در اينج0ا ب0ه تعري0ف ه0ر ي0ك ب0ه 4-اش0راط الس0اعه 3

ط0ور جداگان0ه پرداخت0ه خواه0د ش0د ت0ا ه0ر ك0دام از اين چه0ار دس0ته ك0ه ب0ه رس0تاخيز

مرب0وط ميش0ود، مش0خص ش0ود. البت0ه مش0خص ميش0ود ك0ه اش0راط الس0اعه فق0ط ب0ه

روز رس0تاخيز مرب0وط اس0ت و م0ورد چه0ارم يع0ني عالئم ظه0ور ب0ا س0ه دس0ته ديگ0ر

اشتراكهايي دارد.

 

مقايسه عالئم ظهور با عالئم روز قيامت

:فتن00ه از ريش00ه فتن، در لغت ب00ه معن00اي امتح00ان و آزم00ايش اس00ت. ابن -فتن 1     

ف0ارس كارش0ناس ريش0ه ي0ابي لغ0ات ميگوي0د :"فتن ي0ك واژه ص0حيحي اس0ت ك0ه ب0ر

“امتحان و آزمايش داللت ميكند.

    ح0ديثي از رس0ول اك0رم )ص( در اين م0ورد چ0نين نق0ل ميكن0د :"بع0د از من چه0ار فتن0ه

ب0ر ش0ما ف0رود مي آي0د ك0ه در اولي خ0ون ه0ا مب0اح ش0ود، در دومي خ0ون ه0ا و ث0روت ه0ا

مب0اح گ0ردد، در س0ومي خ0ون ه0ا و ث0روت ه0ا و ن0اموس ه0ا مب0اح ش0ود و در چه0ارمي

آشوبي كور و كر جهان را مضطرب سازد.”

:جم0ع ملحم0ه ب0ه معن0اي جن0گ و كش0تار اس0ت. ابن ف0ارس در اين رابط0ه -مالحم2

ميگوي0د: "لحم ب0ه معن0اي ت0داخل اس0ت و گوش0ت را از اين جهت لحم گوين0د ك0ه ب0رخي

از اج0زاي آن در ب0رخي ديگ0ر ف0رو رود، و جن0گ را ملحم0ه گوين0د، ب0ه دو جهت: يكي

اينك0ه اف0راد در جن0گ در ص0فوف يك0ديگر ف0رو رون0د و ديگ0ر آنك0ه كش0ته ه0ا در آن همانن0د

.گوشت روي هم انباشته شوند

مقايسه عالئم ظهور با عالئم روز قيامت

  رواي0ات ف0راواني حك0ايت از وق0وع ي0ك جن0گ جه0اني پيش از ظه0ور دارد، ام0ا بعي0د اس0ت

ك0ه بت0وان آن0را ب0ر دو جن0گ جه0اني اول و دوم تط0بيق داد زي0را ص0فاتي ك0ه ب0راي آن جن0گ

جه0اني موع0ود در رواي0ات آم0ده اس0ت ب0ا اوص0اف اين دو جن0گ تف0اوت دارد، از ام0ير

من0ان منق0ول اس0ت ك0ه فرمودن0د :"پيش روي ق0ائم )علي0ه الس0الم( م0رگي س0رخ و îمو

م0رگي س0فيد پدي0دار گ0ردد و ملخه0ايي خونرن0گ، وقت و بي وقت هج0وم آورن0د. ام0ا م0رگ

سرخ يعني شمشير و مرگ سفيد يعني طاعون."

ط ب00ه معن00اي نش00انه و س00رآغاز اس00ت. ابن -اش00راط الس00اعه3   ر� : اش00راط جم00ع ش�00

فارس0گويد:"ش0رط فق0ط ي0ك مع0ني دارد و آن نش0انه اس0ت. س0اعه ب0ه معن0اي رس0تاخيز

است. اشراط الساعه يعني نشانه هاي رستاخيز.”

v توض0يح داده ش0د عالئم از ريش0ه ع�ل�م ب0ه معن0اي -عالئم ظه0ور4  : هم0ان ط0ور ك0ه قبال

نش0انه اس0ت و نش0انه ه0اي ظه0ور منجي آخرالزم0ان ميباش0د. بس0ياري از كتب پاي0ه و

مرج0ع مرب0وط ب0ه نش0انه ه0اي ظه0ور و ديگ0ر مس0ائل مه0دويت، در كش0اكش روزگ0ار، ب0ه

وي0ژه در ته0اجم مخالف0ان ب0ه كتابخان0ه ه0اي ش0يعيان دس0تخوش آتش س0وزي ش0ده اس0ت و

از بين رفت0ه ان0د و فق0ط گزارش0ي از آنه0ا در كتابه0ايي چ0ون رج0ال نجاش0ي و فهرس0ت

شيخ طوسي باقي مانده است.

مقايسه عالئم ظهور با عالئم روز قيامت

ول : محبت  و ارتباط قلبي با امام زمان عليه السالما 

دوم : انتظارمداوم ظهورآن حضرت

سوم: دعا و درخواست از خالق يكتا براي تعجيل ظهور

چهارم: شناخت امام عصر عليه السالم

پنجم : تالش در حل� مشكالت مردم

ششم: سعي در خدمت به امام عصر

هفتم: تربيت نسل مهدوي

در دعاي ندبه مي خوانيم: 

» خدايا ! به ما كمك كن تا حقوق آن حضرت را در محضر مقدسش ادا

كنيم.«

وظایف منتظران

آیا می توان گفت بعید نیست امام فردا ظهور کند ؟•

اگر بگویند امام فردا ظهور میکند هیچ استبعادی ندارد :

عالئمی اعم از حتمی0ه و غ0یر حتمی0ه ب0رای ظه0ور آن حض0رت ذک0ر ک0رده ان0د ، ولی اگ0ر

خ0بر دهن0د ف0ردا ظه0ور میکن0د ، هیچ اس0تبعاد ن0دارد . الزم0ه این مطلب آن اس0ت ک0ه در

ب0رخی از عالئم ب0دا ص0ورت گ0یرد و ب0رخی دیگ0ر از عالئم حتمی ، مق0ارن ب0ا ظه0ور آن

حضرت اتفاق افتد .

آی0ا م0ا ط0اقتش را داریم ک0ه س0فیانی در پنج ج0ا مس0تولی ش0ود و ه0ر حس0ن و علی ....

ن0ام را بکش0د ، درح0الی ک0ه آنه0ا می گوین0د : پ0دران م0ا اش0تباه کردن0د و ن0ام م0ا را حس0ن

و علی گذاشتند ، ما چه گناهی داریم ؟ و ایم وضع هشت ماه طول بکشد .

پرسش و پاسخ هایی پیرامون عالئم ظهورپاسخ از : آیت ا... بهجت

  آیا در عالئم حتمی هم امکان بداء وجود دارد؟•

از ام0ام ص0ادق)ع( مش0ابه این س0ؤال را پرس0یدند، حض0رت پاس0خ دادن0د: »بلی«. خداون0د

متع0ال برن0امه ای را ک0ه تنظیم می کن0د ح0ق دارد آن را جل0و ی0ا عقب بین0دازد و ه0ر تص0رفی

ک0ه ص0الح دی0د در آن بنمای0د. خداون0د متع0ال در ق0رآن ک0ریم می فرمای0د: یهودی0ان گفتن0د:

»دس0ت خ0دا بس0ته اس0ت. ]ب0ه آن ه0ا[ بگ0و دس0ت خ0دا ب0از اس0ت و ه0ر گون0ه بخواه0د عم0ل

« بن0ابراین امک0ان ب0دا ب0رای خداون0د محف0وظ اس0ت. ام0ا در عین ح0ال از حکمت 1می کن0د.

او ب0ه دور اس0ت ک0ه پی0امبر رحمت)ص( و ائم0ة ه0دی)ع( ب0ا ق0اطعیت تم0ام بفرماین0د:

»مه0دی ب0دون س0فیانی نخواه0د ب0ود« ولی ناگه0ان موع0دش ک0ه رس0ید خداون0د روی ایش0ان

را زمین بگ0ذارد و غ0یر از آن عم0ل کن0د البت0ه آن ق0در این احتم0ال ب0داء ب0رای اص0حاب

ائم0ه)ع( ب0ه ط0ور ج0دی بی0ان ش0ده ب0ود ک0ه راوی از حض0رت می پرس0د می ترس0م در اص0ل

ظهور حضرت بداء رخ بدهد که ایشان جواب می فرمایند:

نه ظهور وعدة الهی است و خداوند خالف وعده اش عمل نمی کند.

پرسش و پاسخ هایی پیرامون عالئم ظهورحجت االسالم مهدی پورپاسخ از :

چطggور می تggوان روایggاتی را کggه می گوینggد امggر ظهggور ناگهggانی •

فرامی رسggد یgا خداونgد امggر حضggرت را یgک شggبه اصgالح می کنggد بgا

روایات نشانه های ظهور جمع کرد؟

آن ک0ه فرموده ان0د »ظه0ور ناگه0انی اس0ت« ب0ه معن0ای این نیس0ت ک0ه ب0دون عالیم

باش0د؛ بلک0ه منظ0ور این اس0ت ک0ه ک0ل ح0وادث ک0ه از خ0روج س0فیانی و یم0انی آغ0از

می ش0ود ناگه0انی و غیرمترقب0ه اس0ت. علت ناگه0انی ب0ودن ظه0ور هم آن اس0ت ک0ه

م0ردم در آن زم0ان انتظ0ار ظه0ور را نمی کش0ند و گم0ان می کنن0د ک0ه ص0دها ی0ا ه0زاران

س0ال بع0د ظه0ور اتف0اق خواه0د افت0اد. و ب0ه همین جهت اس0ت ک0ه واقع0ة ظه0ور را

»بغتة« یا ناگهانی خوانده اند.

پرسش و پاسخ هایی پیرامون عالئم ظهورحجت االسالم مهدی پورپاسخ از :

 وضgعیت ایgران در آسgتانة ظهgور چگونgه اسgت و ایرانیgان چgه نقشgی در •آن زمان و پس از ظهور خواهند داشت؟

در زم0ان ائم0ه)ع( از ایرانی0ان ب0ا عن0وان عجم ه0ا ی0اد می ش0د ک0ه در نقش0ه های ق0دیمی چ00اپ ترکی00ه و دیگ00ر کش00ورها ای00ران را ب00ا اس00تناد ب00ه همین مطلب عجمس00تان v ب0رای ای0ران از این واژه اس0تفاده می خواندن0د. عجم یع0نی غ0یر ع0رب. ولی عموم0ا

شده و برای دیگر اقوام کمتر این واژه را به کار برده اند. روای0تی را فق0ط از ابن ع0ربی دی0ده ام ک0ه گفت0ه اص0حاب حض0رت فق0ط عجم ه0ا هس0تند و ح0تی ی0ک نف0ر ع0رب هم در می0ان آن ه0ا یافت0ه نمی ش0ود. البت0ه روای0ات و اح0ادیث ف0راوانی داریم ک0ه می گوین0د تع0داد عرب ه0ا در آن روز بس0یار کم اس0ت ولی ب0ا آن تعب0یر فق0ط هم0ان ی0ک روایت موج0ود اس0ت. ب0ا توج0ه ب0ه روای0اتی ک0ه تع0داد زی0ادی از اص0حاب پی0امبر)ص( و حض0رت علی و دیگ0ر ائم0ه)ع(؛ نظ0یر س0لمان، اب0وذر، ابودجان0ه، عم0ار، مق0داد و زراره را در زم0رة اص0حاب حض0رت مه0دی)ع( برش0مرده اند، نمی ت0وانیم ب0ه آن

روایت خیلی اعتماد کنیم. آنچ0ه مس0لم اس0ت این ک0ه در می0ان ی0اران حض0رت مه0دی)ع( تع0داد زی0ادی ای0رانی وج0ود دارد. در ح0دیث آم0ده ک0ه در کوف0ه چادره0ا را برپ0ا می کنن0د و عجم ه0ا ق0رآن را ب0ه م0ردم

می آموزند. خالص0ه این ک0ه ایرانی0ان در جری0ان ظه0ور نقش دارن0د ولی تع0دادش ب0ه آن بس0تگی دارد

که چه قدرش را ما بپذیریم.

پرسش و پاسخ هایی پیرامون عالئم ظهورحجت االسالم مهدی پورپاسخ از :

چطgور می تgوان همgة این احgادیث را بgا مسgائل روز تطgبیق داد؟ جgرا •

بایgد از چgنین تعبgیرات غیرقابgل فهمی بgرای بیgان مسgائل اسgتفاده

شود که مثالr به موشک بگویند مارهای بالدار؟!

ق0رن قب0ل برگ0ردیم و بخ0واهیم درب0ارة موش0ک 13، 12شما نگ0اه کنی0د اگ0ر م0ا ب0ه

ص0حبت ک0نیم چ0ه تعب0یری بای0د ب0ه ک0ار ب0بریم؟ آی0ا به0تر از تعب0یر م0ار بال0دار وج0ود دارد ب0ه

v این تش0بیه ب0ا ن0وع ش0لیک موش0ک خوان0ایی و تط0ابق قاب0ل ت0وجهی خص0وص ک0ه اص0ال

دارد. ی0ا تعب0یر س0وار ش0دن آهن روی آهن ب0رای قط0ار و چیزه0ایی از این دس0ت هم0ه

مناس0ب آن مقط0ع زم0انی اس0ت ب0ه خص0وص ب0رای وق0تی ک0ه مخ0اطب هیچ تص0وری از

آنچه شما می خواهید بیان کنید نداشته باشد.

پرسش و پاسخ هایی پیرامون عالئم ظهورحجت االسالم مهدی پورپاسخ از :

می گوینgد بgه تgأخیر افتgادن ظهgور بgه این علت اسgت کgه هنgوز تعgداد •

یgار مخلص آن حضgرت کامgل نشgده اسgت؛ نظgر شgما در این رابطgه 313

چیست؟

v درم00اجرای جزی00ره خض00را، س00ید در ب00رخی اح00ادیث ب00ه این معن00ا اش00اره ش00ده مثال

ت0ای دیگ0ر هن0وز زن0ده 13 نف0ر آماده ان0د و 300ش0مس الدین می گوی0د از این تع0داد

ی0ار حض0رت کام0ل ش0د ایش0ان 313مانده ان0د و معن0ای این ح0دیث این نیس0ت ک0ه ت0ا

ظه0ور می کنن0د ب0ه عالوه ک0ه م0ا در این گون0ه اح0ادیث توق0ف ک0رده ایم ک0ه آی0ا ص0حیح

اس0ت ی0ا خ0یر، چ0ون خ0ود ائم0ه)ع( ب0ه م0ا ی0اد داده ان0د و راهنم0ایی کرده ان0د ک0ه اگ0ر م0ا

احس0اس اض0طرار بک0نیم و هم0ه ب0ا هم متض0رعانه دس0ت ب0ه س0وی خ0دا بلن0د ک0نیم و از او

v این واقع0ه اتف00اق می افت00د. روایت ش00ده ک0ه ظه00ور حض00رت را طلب نم00اییم قطع0ا

س0ال عقابش0ان کم ش0د و ش0ما هم ب0ا دع0ا و تض0رع 170بنی اس0راییل ب0ا دع0ا و تض0رع

v علت اساس0ی ت0أخیر در ظه0ور می توانی0د م0دت غیبت ام0ام زم0ان)ع( را کم کنی0د. اص0ال

حضرت گناهان ماست و ما با تقوا و دعا می توانیم ظهور را جلو بیندازیم.

پرسش و پاسخ هایی پیرامون عالئم ظهورحجت االسالم مهدی پورپاسخ از :

 

امام صادق عليه السالم فرمود:

»کسي که دوست دارد از ياران قائم )عج( باشد، بايد در انتظار

ظهور باشد، و حتماr بايد کارهايش بر اساس تقوي، پاکي و

اخالق نيک باشد، چنين کسي منتظر امام )عج( است. در اين

راه بکوشيد و آماده باشيد، گوارا باد بر شما اي جوانمردان که

رحمت خدا با شما است«.

يکي از القاب امام زمان )عج(، »منتظر« به معناي انتظار برده

شده است که همه خالئق پيوسته منتظر مقدم اويند.

1389 آداب انتظار عارفان ؛ حمزه کریم خانی؛ انتشارات یاس ؛ دوازده گفت0ار درب0اره دوازدهمین حجت خ0دا حض0رت مه0دی )عج( ؛ حس0ین اوس0طی ؛ نش0ر

1387مشعر ؛ ؛ باالدس0تیان امین محم0د ، یوس0فیان مه0دی ، پ0ور ح0ائری مه0دی محم0د ؛ آف0رینش نگین

1384چاپخانه دانش ؛ دانشنامه حوزه :: :: پیامبر و اهل بیت )علیهم السالم( :: امام زمان، مهدی موعود )عج(

دع00وت ب0ه ، 72، ش0ماره 1385بهمن ::عالئم ظهور امام زمان مهدی موعود علیه السالمپدیدآورنده: مجتبی الساده؛ فهم نشانه های ظهور

دانشنامه حوزه :: :: پیامبر و اهل بیت )علیهم السالم( :: امام زمان، مهدی موعود )عج( ، ش00ماره 1374مه00ر و آب00ان- آذر و دی ::عالئم ظهور امام زمان مهدی موعود علیه السالم

پدیدآورنده: اسماعیل اسماعیلی؛ بررسی نشانه های ظهور ، 71 و 70 ,440 )کتاب الغیبة(, شیخ طوسی375/2 )ارشاد(, ج248/52 )بحاراألنوار(, ج )3869 ح272/14/, )کنزالعمال( ج651)کمال الدین شهید مطه0ری احتم0ال داده اس0ت ک0ه منظ0ور, وق0وع انقالب اس0المی و هج0رت ام0ام خمی0نی از

86پاریس به ایران است. ر.ک: )پیرامون جمهوری اسالمی( )199)تاریخ غیبت کبری1126/3)مراصد اإلطالع(, ج 207) )مجموعه مقاالت و گفتارها در پیرامون حضرت مهدی )432)اعالم الوری )220)دادگستر جهان

فهرست منابع

202نعمانی، الغیبة، ص272/14عمال(, جا )کنزال472و 238، ص 4ابن فارس، معجم مقاييس اللغه، ج)) 197كوراني، ترجمه مهدي حقي؛ ص12:34:49 ساعت 1388/06/18 ؛مسعود بسیطی، غيبت ، انتظار ، ظهورفهرست موضوعی مجالت :: :: پیامبر و اهل بیت )علیهم السالم(

:: امام زمان، مهدی موعود )عج( :: حضرت مهدی علیه السالم، پرسش و پاسخ :: پرس00ش ش00ما پاس00خ موع00ود /آخرالزم00ان، عص00ر شناخت و امکان دیدار امام زمان)عج(

70 ، شماره1385ظهور؛ عالیم و نشانه ها :: آذر در انتظار ظهور؛ عليرضا تاجريان ,نشر ادب الحوزه, قم.67/9. )لسان العرب(, ابن منظور ,442/2; )وافی(, ج239/1. )مراصد اإلطالع(, ج )459)منتخب األثر بصیرتی, قم.427)ینابیع المودة(, سلیمان بن ابراهیم قندوزی ,/443/2)وافی(, ج.446, 445/2; )وافی(, ج260/3)کشف الغمة(, ج519, 507/4سنن ترمذی(, ج371/2)ارشاد(, ج107/4.)سنن ابی داود(, ج )انتشارات اسالمی وابسته به جامعه مدرسین, قم66)قیام وانقالب مهدی ,/www.magiran . Com

    

فهرست منابع

Title

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Vivamus et magna. Fusce sed sem sed magna suscipit egestas.

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Vivamus et magna. Fusce sed sem sed magna suscipit egestas.

را به شماره زیر پیامک کنید1برای عضویت در شبکه دانشجویان ایران عدد

100080809090

برای ورود به شبکه آموزشی دانشجویان کلیک کنید

MADSG.COMلطفا آدرس ما را به خاطر

داشته باشید