original article วิถีชีวิตของปู่ ย่า ตา...

บทวทยาการOriginal Article

วถชวตของป ยา ตา ยายผดแลหลก ทสมพนธกบสขภาพชองปากเดกอาย 1-3 ป ต�าบลบานเหลา อ�าเภอบานฝาง จงหวดขอนแกนLifestyles of Grandparents, Main Caregiver, Related to

Oral Health of Children Age 1-3 Years, Baan Lao, Bann Phang District, Khon Kaen Province

ทรงวฒ ตวงรตนพนธ1, สจตตรา ชาตา2

1ภาควชาทนตกรรมครอบครวและชมชน คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม2โรงพยาบาลบานฝาง จงหวดขอนแกน

Songvuth Tuongratanaphan1, Sujittra Chata2

1Department of Family and Community Dentistry, Faculty of Dentistry, Chiang Mai University2Bann Phang Hospital, Khon Kaen Province

ชม. ทนตสาร 2557; 35(1) : 107-117CM Dent J 2014; 35(1) : 107-117

บทคดยอ การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษาวถชวตของป

ยา ตา ยายผดแลหลก ทสมพนธกบสขภาพชองปากเดกท

มอายตงแต 1-3 ป โดยเปนการศกษาวจยเชงพรรณนา

เกบขอมลโดยการสมภาษณเชงลกและการสงเกตแบบม

สวนรวม จากครอบครวทมป ยา ตา ยาย เปนผเลยงดหลก

ของเดกทมอายตงแต 1-3 ปจ�านวน 9 ครอบครว ในพนท

บานเหลา ต�าบลบานเหลา อ�าเภอบานฝางจงหวดขอนแกน

ผลการศกษาพบวา สภาพสงคมทเปลยนไปของชนบท

จากวถเกษตรกรรมมาเปนอตสาหกรรม สงผลตอวถชวต

ชาวบาน เกดการเปลยนแปลงบทบาทหนาทของสมาชก

ในครอบครว แมเดมเปนผเลยงดกลอมเกลาลกตองออก

ไปท�างานนอกบาน จงฝากลกไวกบปยา /ตา ยาย เปน

ผเลยงด ดงนนการศกษาจงพบวา ยายมบทบาทเปนผ

Abstract The objective of this research was to study

the lifestyle of the grandparents, main caregiver,

who had the relationship with the oral health of the

1-3 years-old children. The researchers used the

descriptive research by gathering the information

with indepth interview and participatory observa-

tion from 9 families which had grandparents as

the main raiser for the 1-3 years-old children in the

area of Baan Lao Sub-district, Baan Phang District,

Khon Kaen Province.

The research result showed that the social

condition was changed from the agricultural life-

style to be the industrial lifestyle which affected

Corresponding Author:

ทรงวฒ ตวงรตนพนธผชวยศาสตราจารย ทนตแพทย ภาควชาทนตกรรมครอบครวและชมชนคณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

Songvuth TuongratangaphanAssistant Professor, Department of Family and Community Dentistry, Faculty of Dentistry, Chaing Mai University, Chiang Mai 50200. ThailandE-mail: [email protected]

ชม. ทนตสาร ปท 35 ฉบบท 1 ม.ค.-ม.ย. 2557 CM Dent J Vol. 35 No. 1 January-June 2014108

เลยงดกลอมเกลาเดก โดยมทงทไดรบค�าแนะน�าและไม

ไดรบค�าแนะน�าจากพอแมเดก ทงนขนกบเงอนไขชวตของ

แตละครอบครว โดยการตดสนใจเลอกรปแบบในการเลยง

ดนนเปนของยาย ส�าหรบรปแบบในการเลยงดเดกพบวา

ผเลยงดรบรวาในอดตกบปจจบนแตกตางกนอนเนองจาก

เศรษฐกจ เมอแมตองออกไปท�างาน ยายกเกดความสงสาร

หลานจงมกแสดงออกดวยการดแลหลานเปนอยางดแตก

ตางจากลก โดยการใหขนมเปนรปแบบหนงของการเลยง

ดทแสดงออกเพราะสงสารหลาน ผเลยงดรบรวาเดกสมย

นมความสามารถมากกวาสมยกอนในเรองพฒนาการ การ

ทเดกแปรงฟนไดดวยตวเองจงเปนเรองทยายชนชม ยาย

รบรวาควรเรมแปรงฟนใหเดกเมอมฟนขนมากแลวเมอเดก

มอายประมาณ 2 ขวบ โดยเหนวามฟนนอยซการเชดกเพยง

พอ รวมถงการดมนมเพยงอยางเดยวไมไดท�าใหเกดฟนผ

และมเดกตดสนใจเองวาอยากแปรงฟนเนองจากตองการ

แปรงฟนเหมอนพโดยทยายหรอแมไมไดตดสนใจเรองการ

แปรงฟนครงแรกของหลาน นอกจากนวถชวตเดมของยาย

เปนวถเกษตรกรรมซงการเลยงลกอยกบนา อาหารไดจาก

ธรรมชาต รานคา ขนม มนอย ปญหาเรองฟนผมนอยแม

ไมไดแปรงฟน ท�าใหยายไมเหนวาการแปรงฟนนนมความ

ส�าคญ รวมถงจากการศกษานยงพบวายายทเลยงเดกวยน

ไมไดรบรรปแบบวธการเลยงดจากสอโทรทศน สอเอกสาร

เนองจากวถกจวตรของยายหมดไปกบการเลยงดหลาน ดง

นน หากจะสงเสรมใหเกดการมสขภาพชองปากเดกเลกทด

ควรพจารณาใหสอดคลองกบเงอนไขวถชวตของปยา-ตา

ยายเพอเพมโอกาสใหสามารถจดสรรเวลาเพอดแลสขภาพ

ของเดกดวย

ค�ำส�ำคญ: วถชวตของ ป ยา ตา ยาย สขภาพชองปากเดก

1-3 ป

the lifestyle of people. The duty was changed in

the family. In the old time, a mother took care of

her child. In this time, a mother had to work out-

side, so she left her child with the grandparents to

take care. Therefore, the researchers found that the

grandmothers had the important role to take care

and teach children with or without the advice from

the parents depending on the life criteria of each

family. The grandmothers decided the taking care

style. The taking care style was from the raiser was

aware that there were some differences from the

past because of the economic situation. When the

mother went to work, the grandmother was pity

with her grandchildren. Consequently, the grand-

mother took care of her grandchildren very well

different from her children. Giving the dessert was

one form of taking care because of she was pity

on her grandchildren. The raiser knew that now

the children had more development than before.

Brushing their own teeth was admired by their

grandmothers. The grandmother understood that it

should be better to brush their grandchildren’s teeth

after there were many teeth or when their grand-

children were at 2 years old. They thought that if

their grandchildren still had a few teeth wiping the

teeth was clean enough. Also, only drinking milk

was not able to cause the decay of the teeth. In

addition, the grandchildren made their own deci-

sion to brush their own teeth because they wanted

to brush their teeth as same as their older brothers

or sisters did. The grandmothers did not decide

about their grandchildren’s first teeth brushing. In

addition, the former lifestyles of the grandmothers

were agricultural and they took care their children

at the rice field, brought the food from the nature,

and there were fewer groceries to sell the dessert

and snack. Therefore, there were less tooth decays


บทน�า ประเทศไทยเรามความพยายามอยางยงทจะพฒนาไป

เปนประเทศอตสาหกรรม มความทนสมย ทงนการพฒนา

ประเทศใหมความทนสมยนนมไดมาพรอมกบเครองจกรและ

เทคโนโลยใหมๆ เทานน แตมาพรอมๆ กบลกษณะทาง

วฒนธรรมใหม ทท�าใหเกดการเปลยนแปลงวถชวต ความเชอ

และคานยมของสงคม กระบวนการดงกลาวยอมสงผลใหเกด

การยอมรบอยางไมรตว ซงผลดงกลาวนนกระทบตอหนวยท

เลกทสดในสงคมดวยนนคอ ครอบครว

สงคมชนบทไทยมการเปลยนแปลงไปอยางชาๆ จาก

สงคมเกษตรกรรมทสมาชกในครอบครวมความใกลชดกนทง

ในการผลตและความสมพนธในครอบครว ตอมาเมอมการน�า

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตมาเปนแผนหลกใน

การพฒนาประเทศ สงคมเกษตรกรรมในชนบททเคยผลตเพอ

กนเพออย หรอแลกเปลยนกบผลผลตอนๆ กบสมาชกทอย

ในชมชนเดยวกนหรอชมชนอน อยางทเรยกในภาษาองกฤษ

วา Barter Economy มาเปน Cash Economy คอการ

ผลตเพอขายในสงคมทใชเงนตราเพอการด�ารงชวต ซงสง

ผลกระทบตอวถชวตของคนในชนบท นอกจากนการมความ

even though the children did not brush their teeth.

As a result, the grandmothers did not think that

brushing the teeth was important. Also, this study

found that the grandmothers at this age raising their

grandchildren without knowing how to raise the

grandchildren from the television, and document,

because most of the time of the grandmothers was

gone with raising their grandchildren. Therefore, if

someone wants to encourage the good oral health

of the young child, he/she should consider the

criteria of the grandparents’ lifestyles to increase

the opportunity to be able to manage the time for

taking care of the children’s health.

Keywords: lifestyles of the grandparents, oral

health of 1-3 years-old child

เจรญทางเทคโนโลยการผลต มปยเคม ท�าใหคาใชจายใน

ภาคการผลตมากขน นอกจากนประเพณการลงแขกเกยวขาว

ด�านา กเปลยนไปเปนการจางงานแรงงานแทน(1) นอกจากน

การทสงคมเปลยนมาเปนสงคมทใชเงนตราท�าให รายไดจาก

การเกษตรไมเพยงพอตอคาใชจายในครอบครว ดงนนจง

เกดการผนตวเองจากแรงงานภาคการเกษตรมาเปนแรงงาน

ภาคอตสาหกรรมมากขน และเนองจากโรงงานอตสาหกรรม

และตลาดแรงงาน รวมถงคาแรงทสงอยในกรงเทพมหานคร

และเขตนคมอตสาหกรรม ดงนนแรงงานจากภาคอสาน สวน

ใหญจงมกอพยพเขาไปสการเปนแรงงานในกรงเทพมหานคร

และเขตนคมอตสาหกรรม ปลอยใหลกหลานอยในความดแล

ของ ป ยา ตา ยาย รบผดชอบในการอบรมเลยงดหลก(1,2)

บทบาทและหนาทของครอบครวอสานมลกษณะแบบ

โครงสรางเชงอ�านาจ โดยพบวาคนในชนบทใหความเคารพ

นบถอผอาวโสในครอบครว ดงนนผทมอ�านาจตดสนในมาก

ทสด สวนใหญจงเปนตายายหรอปยา บคคลเหลานจงม

อทธพลอยางยงตอการอบรมเลยงดเดก(3)

ส�าหรบแนวคดเกยวกบวถชวตนน ไดแบงวถชวตออก

เปน 2 ประเภท คอ วถชวตในความหมายอยางแคบและวถชวต


ในความหมายอยางกวาง(4) โดยวถชวตในความหมายอยาง

แคบ หมายถง พฤตกรรมสวนบคคล เปนนสยซงมลกษณะทม

ความเฉพาะเจาะจงไปในแตละบคคลเพอแสดงออกถงแนวคด

ความรสกทมตอบคคลรอบขาง และทศนคตทมตอโลกทตน

อาศยอยเพอใหบรรลเปาหมายของชวตและการแกไขปญหา

ชวตในสงคมและสงแวดลอมทอาศย(5,6,7)

สวนวถชวตในความหมายอยางกวาง หมายถง ทางเลอก

ทบคคลไดแสดงพฤตกรรมภายใตปฏสมพนธทมตอสงคมและ

สงแวดลอม(8,9,10) เชนในเรองสขภาพ ไดแก ทางเลอกทจะสบ

บหรหรอดมสราหรอไม หรอทางเลอกทจะรบประทานอาหาร

ชนดใด ซงรปแบบการแสดงออกหรอรปแบบความหมายของ

พฤตกรรมเปนผลมาจากการตอบสนองความตองการของ

สงคมหรอปจจยภายนอก ไดแก สงคม เศรษฐกจ วฒนธรรม

พฤตกรรมสขภาพเปนสวนหนงของวถชวตซงสมพนธ

กนลกษณะนสยและเครอขายของสงคม(10) วถชวตของบคคล

จงสามารถควบคมไดบางสวน ขณะเดยวกนในหลายโอกาส

สภาวะแวดลอมกบงคบใหบคคลไมมทางเลอก(8,11) และใน

ดานสขภาพแลวการน�าแนวคดของวถชวตมาเพอสรางสขภาพ

ทดควรมองความสมพนธทซบซอนของชวต โดยตองไมลมวา

วถชวตของคนนนสมพนธกบสงอนทไมใชประเดนสขภาพอก

มากมาย

จากการส�ารวจสภาวะปราศจากฟนผของเดกอาย 3 ป

ของประเทศไทยป พ.ศ. 2551 พบวามเดกปราศจากฟนผ

รอยละ 36.2 สวนในอ�าเภอบานฝาง มเดกปราศจากฟนผรอย

ละ 37.96 ซงเปาหมายของกรมอนามย คอมเดกปราศจากฟน

ผ รอยละ 40 ทงนการด�าเนนงานสงเสรม ทนตสขภาพในเดก

กลมอาย 0-3 ปจะเนนทการใหความร ในคลนกสขภาพเดก

ด (Well baby clinic) เนองจากดวยการเปลยนแปลงของ

สภาวะสงคมชนบททพอแมอพยพไปท�างานตางถนและฝากลก

ไวให ป ยา ตา ยายเปนผเลยงด หากแตในวนนดรบวคซนใน

คลนกสขภาพเดกดพบวาผทพาเดกมากลบเปนพอแมทถอวา

เปนวนส�าคญของลก เมอเจาหนาทสาธารณสขใหความรเกยว

กบการดแลสขภาพเดกจงไมไดสงตรงถงผเลยงดหลก คอป

ยา ตา ยาย เมอวนทพาลกมารบการรกษาในชองปาก กมก

จะไดรบเหตผลจากพอ-แมวาเปนเพราะอยกบป ยา ตา ยาย

และตวป ยา ตา ยาย เองกมความคบของใจในการเลยงดของ

ตนเอง สงเกตจากการทมยา ยาย หลายคนบนเมอพาหลาน

มารกษาโรคในชองปากวา “ยายวาเดกสมยนเลยงยากกวา

กอน เมอกอนไมไดดแลมากกไมเจบไมปวย สมยนเลยงดด

มาก ประคบประหงมกยงเปนโนนเปนน”

ดงนนการศกษานจงมวตถประสงคเพอศกษาถงบรบท

เงอนไขวถชวตคานยมและการรบรของ ป ยา ตา ยาย ทเปน

ผเลยงดหลกทสมพนธกบสขภาพชองปากเดกทมอายตงแต

1-3 ป ในสงคมทเปลยนแปลงไป อนจะท�าใหน�าไปสการ

ด�าเนนงานสาธารณสขทเหมาะสมตอไป

นยามค�าศพท ฟนผ หมายถง การมฟนผบนผวของฟนน�านมตงแต 1

ซขนไป โดยการผนนเหนชดเจน

วถชวต หมายถง รปแบบการด�าเนนกจวตรประจ�าวนของ

ปยาตายายทเปนผเลยงดเดกในแตละวน ครอบคลมการท�า

กจกรรมทกดาน ไมวาจะเปนการประกอบอาชพ การพกผอน

การ ศกษาหาความร ความเชอ คานยมทสมพนธกบสขภาพ

ชองปากเดกวย 1- 3 ป

วสดอปกรณและวธการ การศกษาครงนเปนการวจยเชงพรรณนา โดยใชการเกบ

ขอมลดวยการสมภาษณเชงลกและการสงเกตแบบมสวนรวม

บานเหลา ต�าบลบานเหลา อ�าเภอบานฝาง จงหวดขอนแกน

เปนพนทในการศกษาเนองจาก จากการส�ารวจสภาวะทนต

สภาพของเดกอาย 3 ป อ�าเภอบานฝาง พบวาเดกในต�าบล

บานเหลามอตราการปราศจากฟนผในเดก 3 ป รอยละ 36.36

นอยกวาภาพรวมของอ�าเภอและทางฝายทนตสาธารณสข

จะมแผนงานทจะเขาไปด�าเนนงานสงเสรมทนตสขภาพใน

พนท ส�าหรบกลมตวอยางทใช ในการศกษาครงนแบงเปน 2

กลม คอกลมตวอยางซงเปนผ ใหขอมลทวไปเกยวกบชมชน

ไดแก ปราชญชาวบาน อาสาสมครสาธารณสข ผน�าชมชน

ทงเปนทางการและไมเปนทางการ และกลมตวอยางซงเปน

ผ ใหขอมลเชงลกเกยวกบวถชวตของป ยา ตา ยายทสมพนธ

กบสขภาพชองปากเดกทมอายตงแต 1-3 ป คดเลอกโดยวธ

เฉพาะเจาะจง ไดแก ป ยา ตา ยาย ทเปนผเลยงดหลกของ

เดกตงแต 1-3 ป และสามารถเปนผ ใหขอมลได ทงนกลม

ตวอยางทเปนผ ใหขอมลเชงลกนแบงออกเปน 4 กลม คด

เลอกจาก ครอบครวทมป ยา ตา ยาย เปนผเลยงดหลกและ

อาศยอยกบเดกทมอายตงแต 1-3 ป ทฟนปราศจากฟนผและ

ฟนผ โดยป ยา ตา ยาย สามารถเปนผ ใหขอมลไดจ�านวน


กลมละ 2 ครอบครวและครอบครวทมป ยา ตา ยาย เปนผ

เลยงดหลกและอาศยอยกบบดาหรอมารดาของเดกและเดกท

มอายตงแต 1-3 ปทฟนปราศจากฟนผและฟนผ โดยป ยา ตา

ยาย สามารถเปนผ ใหขอมลไดอกจ�านวนกลมละ 2 ครอบครว

(ตารางท 1) การเกบรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณอยางไม

เปนทางการ (Informal interview) เพอเปนขอมลเบองตน

เกยวกบประวตความเปนมาของหมบาน วถชวต วฒนธรรม

ของทองถนทเปลยนแปลงไป เงอนไขทางเศรษฐกจสงคม

อนจะน�าไปสการเปดประเดนในการสมภาษณเจาะลก (In-depth interview) เพอท�าใหเกดความเขาใจเกยวกบวถชวต

ของป ยา ตา ยาย ทสมพนธกบสขภาพชองปากเดกทมอาย

ตงแต 1-3 ป พรอมท�าการสงเกตอยางมสวนรวม(Partici-pantory observation) ในสงแวดลอมหรอพฤตกรรมอนๆ

ทอาจมผลตอสขภาพชองปากเดกเลก โดยบนทกขอมลดวย

แบบบนทกขอมลสนาม (Field note) เทปบนทกเสยงและ

กลองถายรป ควบคมคณภาพของขอมลโดยใชเทคนคการ

ตรวจสอบขอมลแบบสามเสา (Triangulation) โดยขอมล

เดยวกนท�าการตรวจสอบซ�าจากแหลงทมามากกวา 1 แหลง

ซงขอมลทไดตองใหผลสอดคลองกน และการคดเลอกผ ให

สมภาษณตองเปนผทสามารถชประเดนตางๆ ไดชดเจนตรง

ตามวตถประสงคการวจย ขจดสงทมผลท�าใหขอมลบดเบอน

จากตวผวจย โดยผวจยสรางความคนเคยกบชาวบานโดยใช

ภาษาทองถนในการสอสารและเขารวมกจกรรมตางๆ ของ

ชมชนเพอลดความแปลกแยก และวเคราะหขอมลดวยวธ

จ�าแนกประเภทขอมล (Typological analysis) จดระบบ

ขอมลใหเปนหมวดหมแบบมความสมพนธรวมกบวธการสราง

ขอสรปแบบอปนย (Analytic inductive technique) ซง

เปนวธการทผวจยประมวลความคดขนจากขอมลเชงรปธรรม

แลวท�าเปนขอสรปเชงนามธรรม โดยหาลกษณะรวมของรป

ธรรมจ�านวนหนงเพอท�าขอสรปวารปธรรมเหลานนมลกษณะ

และแบบแผนอยางไร

ผลการศกษา ขอมลทวไปของพนททท�ำกำรศกษำ

ตามค�าบอกเลาสบตอกนมานานกวา 300 ปนน ชอบาน

เหลามาจากสมยกอนนนมสงครามเกดขนโดยลาวฮอสมยนน

หนสงครามมาเปนกก เปนเหลา และเมอเหนวาทแหงนเปน

แหลงอดมสมบรณ จงไดตงรกรากอยตรงนและสบทอดมา

จนถงปจจบนน บานเหลามระยะทางหางจากทวาการอ�าเภอ

บานฝางถงหมบาน ประมาณ 7 กโลเมตร เปนถนนลาดยาง

ประมาณ 6 กโลเมตร ลกษณะการตงบานเรอนในชมชนเปน

แบบ หมเหลารวมกน มการแบงเขตการปกครองเปนคม ม

พนทท�าการเกษตรอยรอบๆ หมบาน แบงออกเปน 5 คม

แตละคมมหวหนาคมดแล มพนทรวม 1,891 ไร พนทสวน

ใหญเปนทราบลมเหมาะส�าหรบท�าการเกษตรเลยงสตวและ

การท�านา ชาวบานมอาชพหลกคอการท�านา และเปนลกจาง

ในโรงงานอตสาหกรรมทงในอ�าเภอบานฝางและในกรงเทพฯ

มจ�านวนครวเรอน 147 ครวเรอนประชากรทงสน 528 คน

ตารางท 1 แสดงการแบงกลมตวอยางทใชในการศกษา

กลมตวอยาง ชอเดก อาย ชอผเลยงด+ใหขอมล อาย ความสมพนธกบเดก

กลม1

(ยาย+เดก+ ไมผ)

นองแกม 2 ขวบ 9 เดอน ทองสอน 61 ยาย

นองอรส 2 ขวบ 1 เดอน สนม 55 ยาย

นองดว 2 ขวบ 5 เดอน บวร 60 ยาย

กลม 2

(ยาย+เดก+ผ)

นองอฟ 3 ขวบ นดา 49 ยาย

นองอน 2 ขวบ นดา 49 ยาย

นองแจกก 2 ขวบ5 เดอน พทธา 75 ยายทวด

กลม 3

(ยาย+แม+เดก+ไมผ)

นองพท 1 ขวบ3 เดอน ทองพนธ 51 ยาย

นองปลก 1 ขวบ 8 เดอน แกว 62 ยาย

กลม 4

(ยาย+แม+เดก+ผ)

นองเพชร 2 ขวบ เรองยศ 57 ยาย

นองกงกาญจน 3 ขวบ สนน 60 ตา

สมหมาย 60 ยาย


เปนชาย 252 คน เปนหญง 276 คน ส�าหรบสภาพทาง

สงคม ภาษาสวนใหญจะใชภาษาอสานประชากรสวนใหญ

นบถอศาสนาพทธ มวดในหมบาน จ�านวน 1 แหง ชอ วดโพล

เลา วดมความส�าคญตอวถการด�าเนนชวตของชมชน วดถอวา

เปนสถานทรวมจตใจของประชาชนในหมบาน เปนสถานท

ประกอบพธกรรม งานประเพณตางๆ และใชเปนสถานทจด

ประชม เวทประชาคมแกไขปญหาของหมบาน

ระบบความสมพนธในหมบานเปนระบบเครอญาต เนอง

จากในอดตพอ แม จะเปนผหาคครองใหกบลกหลาน จะเปนพ

นองทางเขยหรอสะใภ ลกหลานทเกดใหม กจะมความสมพนธ

ในหมบานเกอบทกครอบครว มความสมพนธกนเปนญาตเขย

ญาตสะใภ ความสมพนธของคนในชมชนกบภายนอกชมชน ม

ความรกผกพนเสมอนเครอญาต ชวยเหลอซงกนและกนทง

ภายในและภายนอกชมชนโดยเฉพาะประเพณตางๆ ไมเคย

ขาดความสมพนธอนดตอกน

กำรเปลยนแปลงทำงสงคมของหมบำน

บานเหลาเปนอกหมบานหนงทมการเปลยนแปลงไปตาม

สภาพสงคมและเศรษฐกจ สะทอนมายงวถชวตของชาวบานใน

หมบาน ชาวบานในหมบานเมอประมาณ 40-50 ป ทแลว ม

อาชพหลกคอการท�าเกษตร ท�านา พอแมทอยในวยแรงงาน

จะไดอยกบลก มกจกรรมรวมกนทงครอบครวโดยการพาลก

ออกไปทงนาในฤดท�านา ป ยา ตา ยาย กออกไปท�านาดวยกน

ผคนสมยกอนไมคอยเจบปวยมโรคประจ�าตว สามารถออกไป

ท�านาไดแมจะอาย 70 ป แลวกตาม หมดหนานา กเลยงควาย

ปลกหมอน เลยงไหม ทอเสอ ทอผา ไมไดท�าเพอขายแตท�า

เพอใชในครวเรอน การเปลยนแปลงดานแรงงานไดเกดขนกบ

บานเหลาเมอประมาณ 20 ปมานโดยคณยายซงเปนเจาของ

รานขายของช�ารานแรกของหมบานและของหมบานใกลเคยง

ดวยเลาวา

“แตกยายขายของเปนรานแรกตงแตพ.ศ. 2510 แถวน

ยายขายผเดยว แตกอนตองนงรถโดยสารออกไปซออยราน

ในขอนแกน สวนใหญกะเปนพวกของใชในบาน ในนา พวก

น�ามนกาด ตะเกยง ไมขดไฟ เกยว (เคยว) คนไถยายกะขาย

เสอแขนยาว กางเกงขายาว งอบ โอยหลายอน หมอแบตเตอร

หมนน คนเขาบมเงนกะยามเฮดนาแลวคอยเอาขาวมาคนยาย

2 ยง 3 ยงเตมเบดเลยขาวยาย แตวาพอมคนมาหาคนงานไป

ตดออยไทบานเฮากะไปหลาย เพราะไดเงนด ตอนแรกกะไป

เฮดกอนคอยไดเงน บดหลงนเอาเงนเขามากอนคอยไปเฮด

ใชเขา ไปเบดทงผวทงเมย ยามเฮดนากะฟาวบพถพถน ปย

กะขายด ยายเอามาหลายปนใดกะเบด”

ตอมาในพนทอ�าเภอบานฝางไดมโรงงานเยบผา โรงงาน

เยบรองเทามาตงวยแรงงานในหมบานรนตอมาจงมาท�างาน

โรงงานแบบเชาไป-เยนกลบ หรอท�างานเปนแมบานในโรงแรม

ในเมองขอนแกน มเพยงบางสวนทไปท�างานตางจงหวด

ท�าใหในบานเหลาเหมอนกบหลายหมบาน ในหลายพนททม

เพยงผเฒาผแกและเดกอยบานในตอนกลางวน

เมอคนในหมบานเปลยนไปสงผลตอสนคาในรานของคณ

ยาย สนคาการเกษตรขายไดนอยลง เปลยนมาเปนพวกเครอง

ปรงอาหาร ขนมส�าเรจรปมากขน เดมทมเพยงขนมทชาวบาน

ท�าแลวฝากขาย พวกขนมดอกจอก ขนมบว หรอทรบมากม

ขนมปงรปปลากเลกขายและดวยการคมนาคมดขนชาวบาน

รบจางมเงนสดสามารถซอของจากหางรานในเมองเอง ราน

คาในหมบานกมมากขน ตนทนสงไดก�าไรนอยลงมาก อกทง

คณยายกอายแลวกเลยเลกขายของไป

นอกจากภาวะแรงงานทเปลยนแปลงไปแลว ผวจยพบวา

มหลายครอบครวทแมทองในวย 15-17 ป แลวเลกกบสาม

เมอตองรบภาระเลยงดลกกจะตองออกไปท�างานตางจงหวด

ป ยา ตา ยาย จงตองรบภาระดแลเดกเลกเพยงล�าพง แมกลม

นมกไมไดสงเงนมาใหสม�าเสมอ และจะกลบบานชวงเทศกาล

เชน สงกรานตหรอปใหม โดยมเงนมาใหครงละ 1000-2000

บาท

วถชวตของป ยำ ตำ ยำย ทสมพนธกบสขภำพชองปำก

จากการสมภาษณผวจยพบวา ผลยงดหลกสวนใหญเปน

คณยาย โดยครอบครวทพอแมอยดวยแลวมยายเปนผเลยงด

หลกนน พอแมเดกจะท�างานแบบเชาไป-เยนกลบ และกลม

ทพอแมไปท�างานตางจงหวดยายกจะเปนผลยงดหลกเชนกน

โดย คณยายทเปนผเลยงดหลกในหมบานจะมอายอยระหวาง

50-60 ป ทงนสวนใหญเหนวา ในอดตการเลยงลกจะเลยงงาย

ไมเหมอนตอนน

“โอย....ตางหลาย แตกอนเลยงลกเฮาเฮดเวยก(งาน)

กะได ปลอยไวจงใดกะได กนหยงกะได ฮอดกนแนวเดยวกบ

ผ ใหญ อนนไปเฮดหยงกะบได ตองเฝา แมนอยใกลๆ กะ

ตองเฝา กนกะยาก” (ยายนองดว)

“ ตางกน สมยกอน บมเงนกะเลยงลกได ไปนากะพาไป


น�าได หวงแตสบมเงน เลยงเขา” (ยายนองแจกก)

“เดกสมยนปลอยไวบได ตองเฝา เพราะวาสแลนออก

ไปถนน รถมนหลาย สมยกอนจกรยานกะนอย บตองระวง”

(ยายนองปลก)

ส�าหรบบทบาทของสมาชกในครอบครวนนเปลยนแปลง

ไป โดยการเลยงดหลานจงเปนภาระหลกในหนาทของคณ

ยาย การท�านาเปนหนาทของป ตา การหารายไดเปนหนาท

ของพอ-แมเดก ผวจยพบวาหากพอ-แมของเดกสงเงนกลบ

มาใหอยางสม�าเสมอ หรอยายมความเชอมนในตวลก เชนลก

เปนคร กจะมการแลกเปลยนของมล ขอเสนอในวธการเลยง

ดเดก เชนการเลอกนม การเลอกอาหาร แตกจวตรประจ�าวน

ของเดกนนอยในการดแลตดสนใจของยายผเลยงด โดยพบวา

ครอบครวทยายไดรบคาใชจายในการดแลหลานเปนประจ�านน

คอ ครอบครวทพอ-แมเดกไปท�างานดวยกน สวนครอบครว

ทแมเลกกบพอของเดกแลวไปท�างานตางจงหวด จะไมสงเงน

มาใหประจ�าหรอไมสงมาเลย ทงนจะใหเงนกบยายกตอเมอ

กลบมาในเทศกาลเชนปใหม สงกรานตซงไมมากประมาณ

1000-2000 บาท สวนกลมครอบครวทพอ-แมเดกท�างาน

แบบ เชาไป-เยนกลบนน พอแมจะเปนผดแลเรองนม ของใช

แตวธการเลยงดประจ�าวนกเปนไปตามคณยายผเลยงด

“บมไผบอก กะยายเองนละ เขาบเคยมลก เขาบฮ แต

วาเกเขาฉลาดอานหนงสอ กะบอกแหนอย อยางวากนนมจด

คอยสตวสง ยายกะใหกนนมจด” (ยายนองอรส)

“แมเขาเลอกซอใหตอนแรกกะกน S26 แตวามนบถาย

กะเปลยนมาเรอย กะซอตามแมเขา” (ยายนองดว)

“กะแมเขานนละเลอก เขาเปนครกะฮดกวาเฮาเนาะ”

(ยายนองพท)

ดงนน อ�านาจในการตดสนใจในการเลยงดเดกในพนท

ศกษาครงนสรปไดเปน 2 กลม คอ กลมทพอแมฝากใหป ยา

ตา ยาย ชวยเลยง และกลมททงใหป ยา ตา ยายเลยงด โดย

กลมทฝากใหปยา ตา ยาย ชวยเลยงดนน แบงออกมาเปน 2

กลม คอ กลมทพอแมไปท�างานตางจงหวดและฝากเงนคาใช

จายมาใหประจ�ารวมถงมการตดตอสม�าเสมอ ซงกลมนจะม

การเสนอขอมลการเลยงดใหป ยา ตา ยาย ตดสนใจ สวนอก

กลมนนคอกลมทพอแมไปท�างานแบบเชาไปเยนกลบ พอแม

กลมนจะรบผดชอบในการซอของใชมาส�าหรบเดก ของใชใน

บานมาใหป ยา ตา ยาย แตส�าหรบกจวตรประจ�าวนของเดก

นน ป ยา ตา ยาย จะเปนผตดสนใจเลอกรปแบบกจกรรมใน

ชวตประจ�าวนเอง

กจวตรประจ�าวน คณยายทกกลม จะตนตงแตต 5 ถง

6 โมงเชาเพอนงขาว หงขาว ท�ากบขาวบางสวนมากจะซอ

อาหารส�าเรจ อาบน�าใหหลาน ซงจะแปรงฟนตอนอาบน�าหรอ

ถาไมยอมกไมไดแปรง ปอนขาวหลาน ทงนกวาจะไดกนขาว

กสายแลว มหลายครงทรวบเปนมอเทยง เลนกบหลานสก

พก ประมาณ 10 โมงเชา ถงบาย 2 หรอบาย 3 โมง กจะเปน

เวลานอนของเดกๆ ส�าหรบคนทไมตองไกวประจ�า ยายกจะไป

กนขาวเทยง ท�างานบานเลกๆ นอยๆ เชนกวาดบาน ตากผา

ลางจาน ลางขวดนมใหหลาน โดยเดกทกคนนอนหลบคาขวด

นม เมอหลานตนนอน คณยายกมกจะตองพาไปเดนเลนบาง

ซอขนมบางเดกทกคนมคาใชจายส�าหรบขนมวนละประมาณ

10-20 บาท จากนนยายจะพาหลานกลบมาบาน เตรยมอาหาร

เยนใหเดกและคนในครอบครว พบวาเดกไมคอยกนขาวเยน

เพราะอมขนมและนม ผวจยพบวาคณยายไมไดกงวลเกยว

กบพฤตกรรมการบรโภคขาวนอยของเดก เพราะเหนวานม

มประโยชน รวมถงคดวาเดกกนขาวนอยเพราะใหกนนมนาน

เกนไป

“เดกนอยซมน (พวกน) กนนมโดน กนขาวซากะเลยบ

มกขาว กระเพาะเขาเลย บมกขาว” (ยายนองพท)

อาบน�าแลวเขานอนประมาณ 3 ทม เปนเชนน คณยาย

จงไมคอยไดดทว ไมคอยไดรบรขาวสารการเลยงดจากสอทว

หรอหนงสอ และแมจะเปนชนบทกเหนไดวาการพบปะของ

คนในหมบานลดลง ส�าหรบการพบปะกนของคนในครอบครว

แมจะไปท�างานแบบเชาไป-เยนกลบ แตกวาจะกลบถงบานก

2 ทม 3 ทม เดกจงมกผกพนกบยา ยาย สวนพอ-แมไมคอย

ไดเลนหรอมกจกรรมรวมกนนก

“ชวงนเขาอยบายกลบมา 5 ทม เขานอนกะบเขามาฮอด

หาลก นอนเลย มนเมอยเขา” (ยายนองปลก)

คำนยมในกำรเลยงดเดกเลกของป ยำ ตำ ยำย

คานยมเกยวกบการท�าความสะอาดชองปาก นยมแปรง

ฟนเมอเดกอายประมาณ 2 ขวบ โดยใหเหตผลวาเปนเพราะ

มฟนเยอะแลว คอยแปรง ทงนในเดกทฟนผ พบวาผเลยง

ดไมเคยเชดชองปากและฟนใหเดก สวนกลมทไมผจะไดรบ

การเชดชองปากและฟนกอนแปรงฟน นอกจากนยงมคณยาย

เชอวาการดมนมไมไดท�าใหเกดฟนผ จงยงไมแปรงฟนใหเดก

อยางไรกตามทงสองกลมเรมใหเดกแปรงฟนเมออาย 2 ขวบ


เหมอนกน

“ยายแปรงใหตอนมฟนขนหลายแลว บทนโดนดอก นา

ส 2 ปนละ กอนหนา นนเชดเอา” (ยายนองแกม)

“หมอบอกวาแปรงปครง แตยายกะเพงแปรง ฟนเตม

ปากแลว กอนหนานนเชดเอา” (ยายนองอรส)

“กนนมอยางเดยวบไดแปรงให แตตอนกนขาวแลวคอย

แปรง” (ยายนองดว)

นอกจากน ผวจยพบวามหลายครอบครวทไมใชยายหรอ

แมเปนผตดสนใจวาจะตองเรมแปรงฟนใหแลว แตตวเดก

อยากแปรงเอง อนเนองมาจากเหนพแปรงจงอยากแปรงบาง

นอกจากน เดกทกกลมจะแปรงฟนเอง โดยคณยายไมไดแปรง

ให หรอแมแตไมไดสอนแปรงฟนใหหลานเลย ซงมกเปนเดก

ฟนผ คณยายทกคนทเลาถงการแปรงฟนไดเองของเดกจะเลา

ดวยความชนชมเอนด รวมถงหากเดกไมยอมแปรงฟนกจะไม

ไดแปรงฟนใหเดก

“แปรงใหยากหลาย บยอมอาปากเลย เมมปากไว คนบ

ไดกะบแปรง” (ยายนองดว)

“ยายบไดสอนเขาเหนพแปรงกะอยากแปรงน�า เฮดคอพ

เขา” (ยายนองอฟกบนองอน )

“กะเพงแปรง เขาเหนพแปรงกะเลยอยากแปรง เหนเขา

เฮดกะเฮดน�า” (ยายนองเพชร)

“ทจรงยายกะวาควรสแปรงตงแตปครงเพราะมแขวแลว

ผากะสเซดบเกลยง แตวาเขาบแปรงกะจกสเฮดจงใด” (ยาย

นองอฟกบนองอน)

“นาเขาเปนคนแปรงให โดยมากแปรงแตตอนเซา มอใด

บใหเฮดกะบเฮด” (ยายนองแจกก)

คานยมในการบรโภคอาหาร เนองจากแมตองออกไป

ท�างานนอกบานท�าใหเดกตองดมนมผง ซงคณยายกงวลเมอ

เหนเดกตวเลก เมอไดรบค�าแนะน�าวาเดกคนอนดมนมอะไร

แลวตวโตกจะใหหลานดมตาม

“กะกนนมววแดงนละ แตกตวนอย เหนวาลกเขากนแลว

อวนด กะเลยซอให กนคอยตวใหญขน” (ยายนองแจกก)

ส�าหรบการรบประทานอาหารนนหากคณยายทมโรค

ประจ�าตวกจะมความระมดระวงในการเลอกรบประทานอาหาร

เชนคณยายทเคยผาตดมะเรงปากมดลก จะรบประทานอาหาร

รสจด และไมใหหลานรบประทานขนมหวานมากนก แตสวน

ใหญจะตามใจเดกในการรบประทานขนม ทงนพบวาเดกทฟน

ไมผนนบางสวนไมชอบรบประทานขนมหวานเอง ไมไดมา

จากการจ�ากดของผเลยงด อกทงสวนมากใหคณคาขนมเปน

สญลกษณของความรก

“เลยงน�ากนเบดคม บยานคน ไผมาเขากะเอามนไป มน

กะไปกบเขา บเจบ บไข หมอบคอยกนขาวปนใด ผนน ผนมา

เขาเอาขนมใหมนกะอม” (ยายนองแจกก)

“เคยวาสบซอให แตกะไหบเซา หลโตน(สงสาร) กะไดไป

ซอใหคอเกาหมอ แม สงมาเดอนละพนกะเปนคาขนมพอด”

(ยายนองแกม)

“มกกนเจเล นมเปรยว แตคนเปนชวงนมกกนเครป

ขนมโตเกยว คนเหนรถ เขามาขาย แลนใสโลด” (ยายนองดว)

“ถาบซอขนมใหกนออกไปเหนคนอนกนกะหลโตน

(สงสาร) หลาน” (ยายนองแจกก)

กำรรบรเกยวกบรปแบบกำรเลยงด

ผเลยงดรบรวารปแบบการเลยงดเดกในปจจบนเปนผล

มาจากสภาพเศรษฐกจ ทพอแมตองออกไป ท�างานนอกบาน

เงนเปนปจจยทจ�าเปน เรมตงแตคานมส�าหรบเดก คาใชจาย

ตางๆ ภายในบาน เนองจากสภาพสงแวดลอมและสงคมท

เปลยนแปลงไป การท�านาตองลงทนมาก เพราะไมมแรงงาน

ในหมบาน คาจางวนละ 250-300 บาทตอวน คาปยเคมและ

คาเครองจกรตางๆ เมอขายขาวกจะเปนเงนทเพยงพอแค

ส�าหรบช�าระหน อาหารไมสามรถหาไดตามทองไรทองนาอก

ตอไป คาใชจายประจ�าวนตองอาศยรายไดจากการไปรบจาง

ท�างานนอกบานของพอแมเดกผทรบผดชอบการท�านา จง

เปนตาหรอป ยาหรอยาย จงตองมหนาทในการเลยงดเดก

ในครอบครว โดยยายหรอยานนมเพยงบางครอบครวทม

การออกไปพบปะแลกเปลยนกบเพอนบาน สวนมากจะเลยง

หลานอยภายในบานของตนเองเพยงล�าพงในตอนกลางวน

ภายในบานทปดประตมดชดหรอท�าทกนไวไมใหเดกออกไป

ขางนอกได คณยายจะใชเวลาเลนกบหลาน พาหลานกนขาว

กนนม รวมถงกลอมนอน เมอหลานหลบจงจะมเวลาเปนของ

ตวเองทจะท�างานบานเลกๆนอยๆ การออกไปขางนอกบาน

ระหวางวนของคณยายและเดกกคอการพาหลานออกไปซอ

ขนม ซงมกเปนชวงสายและชวงบายๆ ทเรมมเดกกลบจาก

โรงเรยน ซงกจะเปนชวงทเดกตนนอนพอด สวนใหญจงมรป

แบบการเลยงดมาจากประสบการณเดมทเคยเลยงลก มบาง

ทบานเปนทรวมของเพอนบานกจะมการแลกเปลยนขอมลกน

ขอมลจากลกทตนใหความเชอถอ สวนขอมลจากสอไมวาจะ


เปนหนงสอ หรอ โทรทศน พบวาไมคอยมผลตอรปแบบการ

เลยงด เพราะในกจวตรประจ�าวนของคณยายทเปนผเลยงด

เดกวยนนนไมไดดโทรทศน อกทงเดกวยนทผวจยไดพบ พบ

วาในกลมทผวจยศกษานนมเพยงหนงคนทชอบดโทรทศน

แตเนองจากในหมบานเปนดาวเทยมเดกจงดรายการโทรทศน

ทางเคเบลทว ซงไมคอยมโฆษณา

“ตาวาเพราะสงคม เศรษฐกจ การเงนนหละหมอ” (ตา

นองเพชร)

“แตกยายบมเงนเลยกะอยได ถาเฮดแตนา เลยงควาย

ขายปหนงตวหนง 800-900 บาทอยไดเบดป ยายเปนเดกนอย

หรอเลยงลกกะพาไปนาน�ากน เดยวนตองออกไปหาเงน” (ยาย

นองเพชร)

“เลยงคอเกา บไดแลวหมอ แตกอนยายเอาเงนใหลกไป

โรงเรยนมอละ 20 บาท เงนรอยบาทใหลกไปโรงเรยนไดเปน

อาทตย เดยวนมอเดยวกะเบด” (ยายนองพท)

บทวจารณ สภาพสงคมและบรบทชวตทเปลยนไปของชนบทจาก

วถเกษตรกรรมมาเปนอตสาหกรรม สงผลตอวถชวตของชาว

บานในหมบานชนบท เกดการเปลยนแปลงบทบาทหนาทของ

สมาชกในครอบครว แมทเดมเปนผทมบทบาทในการเลยงด

กลอมเกลาลก ตองออกไปท�างานนอกบาน ฝากลกไวกบ ยา

ยาย เปนผเลยงดกลอมเกลา(1,2)

ในการศกษาครงนพบวาผทเลยงดเดกสวนใหญคอยาย

ซงอาจเนองจากในวฒนธรรมอสานนนเมอแตงงานแลวลกเขย

จะยายเขามาอยในบานของฝายหญง(3) และพบวาเมอตองให

ผอนเปนผเลยงดลกแทน แมจะมความไว ใจแมของตนเอง

มากกวาคนอน(12) ทงนจากเดมยา ยาย จะเปนผ ใหค�าแนะน�า

การเลยงดเดก เนองจากประสบการณทมเดม(13,14) และแม

เปนผตดสนใจถงวธการเลยงด จากการศกษาพบวาในพนท

ศกษา ยา ยายมบทบาทเปนผเลยงดกลอมเกลาเดก โดยมทง

ทไดรบค�าแนะน�าจากแมพอเดก และไมไดรบค�าแนะน�าจากแม

เดกเลย ทงนขนกบเงอนไขชวตของแตละครอบครว ทงนการ

ตดสนใจเลอกรปแบบในการเลยงดนนยา ยาย เปนผตดสนใจ

การเปลยนแปลงทเกดขนกบระบบการเลยงดเดกของครอบ

ครวในพนทศกษานนแตกตางจากระบบการเลยงดเดกทเกด

กบครอบครวในเมองเนองจากยงมการพงพงญาตคนอนใน

ครอบครวอย แตในสงคมเมองนนการเลยงดลกเปลยนแปลง

จากการ “ดแล” มาเปน “ใหการศกษา” ชนชนกลางในเมอง

จ�านวนไมนอยทคสามภรรยายายมาอยเพอท�างาน หลงจาก

เรยนจบและสรางครอบครวใหมหางไกลจากบานเกด การจะ

ฝากลกไวกบพอแมกกงวลเรองการศกษา การจาง พเลยงเดก

หรอการสงไปยงสถานรบเลยงเดกนนมคาใชจายสง จงพบวา

ระบบการเลยงดเดกของครอบครวทเปนครอบครวเดยวแบบ

โดดเดยวนนคอแมจะลาออกจากงานเพอมาเลยงดลก เมอ

หมดภาระการเลยงดลกเลกจงกลบเขาท�างานใหม(15)

รปแบบในการเลยงดเดกนนจากการศกษาพบวา ผเลยง

ดรบรวาการเลยงดเดกสมยกอนกบปจจบนแตกตางกนอน

เนองจากเศรษฐกจ(16,17) ทเมอแมตองออกไปท�างาน แมจะ

ไดเงนแตกตองมคาใชจายเรองของคานมของเดก ยา ยาย

กเกดความสงสารหลานจงมกแสดงออกดวยการดแลหลาน

เปนอยางดแตกตางจากทเคยเลยงลก โดยในสวนทศกษานน

พบวาการใหขนมเปนรปแบบหนงของการเลยงดทแสดงออก

เพราะสงสารหลาน ทงนการใหขนมเปนตวแทนของความ

รกทยายมตอหลาน(19) เกรงวาจะไมไดกนเหมอนเดกคนอน

ผเลยงดรบรวาเดกสมยนมความสามารถมากกวาสมยกอน

ในเรองพฒนาการ เหนไดจากยา ยาย มกบอกวาหลานพด

เกงกวาลก ดงนนการทเดกแปรงฟนไดดวยตวเอง(19,20) เปน

เรองทเมอยา ยาย พดถงกจะรสกอมเอม ชนชม สวนการ

ศกษาของฉลองชย สกลวสนต, 2547(16) พบวาการใหหลาน

แปรงฟนเองเพอเปนการลดความขดแยง ผวจยพบวา ยา ยาย

รบรวาควรเรมแปรงฟนใหเดกเมอมฟนขนเยอะแลวเมอเดก

มอายประมาณ 2 ขวบสอดคลองกบการศกษาของฉลองชย

สกลวสนต, 2547 วภาพร ลอมศรอดม,2545 และพชราลกษณ

เถอนนาด, 2542(2,16,21) โดยเหนวามฟนนอยซการเชดกเพยง

พอ รวมถงเหนวาการดมนมเพยงอยางเดยวไมไดท�าใหเกด

ฟนผและพบวามเดกตดสนใจเองวาอยากแปรงฟนเนองจาก

ตองการแปรงฟนเหมอนพโดยทยา ยาย ไมไดตดสนใจเรอง

การแปรงฟนครงแรกของหลาน นอกจากนวถชวตเดมของ

ยา ยาย เปนวถเกษตรกรรมซงการเลยงลกอยกบนา อาหาร

เปนอาหารจากธรรมชาต รานคา ขนม เครองปรงรส ไมคอย

ม ปญหาเรองสขภาพชองปาก ฟนผไมมหรอมนอยมากแมไม

ไดแปรงฟน ท�าใหยา ยาย ไมเหนวาการแปรงฟนนนมความ

ส�าคญ รวมถงจากการศกษานยงพบวายา ยายนนไมไดรบร

รปแบบวธการเลยงดจากสอโทรทศน สอเอกสาร เนองจาก

วถกจวตรประจ�าวนของคณยายหมดไปกบการเลยงดหลาน


แตกตางจากหลายการศกษาทพบวาสอโทรทศนมผลตอ

พฤตกรรมการดแลสขภาพของเดกเลกของผเลยงดเดก อน

เนองมาจากบรบททแตกตางของพนทศกษา

วถชวตของปยาตายายทสมพนธกบสขภาพชองปากเดก

วย 1-3 ปนน ขนอยกบโอกาสของชวตของแตละคน ซงโอกาส

ของชวตนสงผลใหแตละคนสามารถก�าหนดชวตไดแตกตางกน

รวมถงการจดสรรเวลาเพอดแลสขภาพชองปากใหเดกเลกท

ดแลเลยงด ดงนนหากจะสงเสรมใหเกดการมสขภาพชองปาก

เดกเลกทด ควรพจารณาใหสอดคลองกบเงอนไข วถชวตของ

ป ยา ตา ยาย ดวย

อยางไรกตาม การศกษานเปนเพยงการศกษาเพอ

ท�าความเขาใจถงวถชวตของผดแลหลกทสมพนธกบสขภาพ

ชองปากเดก 1-3 ขวบ ทเปลยนแปลงจากพอแม มาสปยา

ตายาย ภายใตการเปลยนแปลงของสงคมเศรษฐกจของ

ประเทศไทย กอนทผ วจยจะด�าเนนโครงการสงเสรมสข

ภาพชองปากในเดกกอนวยเรยนตามนโยบายของกระทรวง

สาธารณสข การศกษานชวยใหผวจยไดเหนความหลากหลาย

ของครอบครว บรบทและเงอนไขของครอบครวทแตกตางกน

ท�าใหผวจยตองระมดระวงกอนทจะพฒนาโครงการสงเสรมสข

ภาพชองปากในเดกกอนวยเรยน เชน การอบรมผปกครอง

ในการดแลสขภาพชองปากเดกกอนวยเรยนจ�าเปนอยางยง

ทตองเหนมตของความหลายของความหมายของผปกครอง

และผดแลหลก จ�าเปนทตองเขาใจมตทางสงคมเศรษฐกจและ

วฒนธรรมทเปลยนแปลงและสงผลตอวถชวตของครอบครว

เอกสารอางอง1. นสรา โชตชย. การปฏบตพฒนกจของครอบครวในการ

อบรมเลยงดเดกวย 1-3 ป วทยานพนธปรญญาพยาบาล

ศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลครอบครว

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย ขอนแกน, 2550.

2. พชราลกษณ เถอนนาด, สปรดา อดลยานนท. (2542).

การรบรเกยวกบสขภาพชองปากของชาวบาน กรณศกษา

ต.ปามะนาว อ.บานฝาง จ.ขอนแกน วทยาสารทนต

แพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 2542; 2(2):46-57.

3. สมพร รงเรองกลกจและคณะ. ลกษณะครอบครวอสาน

กบการสงเสรมสขภาพจต รายงานการวจยภายใต

โครงการพฒนากลมนกวจยดานสขภาพจตและจตเวช

มหาวทยาลยขอนแกน, 2546.

4. Blaxter, M. Health & lifestyles. London: Rout-ledge Publication;1990.

5. Adler, A. An individual psychology theory of personality. In Hjelle, LA., and Ziegler,DJ.(Eds.), Personality theories [Basic Assumptions, Re-search and Applications] (2nd ed [international student edition]) (pp.81-84). New York: Mc-Graw-Hill internation book company; 1983.

6. Engel, JF., Blackwell, RD., and Kolllat, DT. Consumer behavior (3rd ed.). In Enngel, JF., Warshaw, MR., Kinnear, TC. (Ed.), Promotional Strategy: Managing The Marketing Communica-tions (pp.61). USA.:Ricchard D. Irwin,Inc.;1979.

7. Hergenhahn, BR. An introduction to theories of Personality. New Jersey:Prentice-Hall,Inc.;1990.

8. Kemm, J. and Close, A. Health promotion theory & practice. London: Macmillan Press Ltd.;1995.

9. Green, LW., and kreuter, MW.Health Promo-tion Planing An Educational and Environmental Approach (2nd ed).USA.: May Field Publishing company;1991.

10. Abel, TH.( 1991). Measuring health lifestyles in a comparative analysis: theoretical issues and em-pirical findings. Soc. Sci. Med 1991:32(8):899-908.

11. Bruhn, JG. Life-style and health behavior. In Gochman,DS.(Ed.), Health Behavior Emerg-ing Research Perspectives (pp>71-84).New York:Plenum Press;1998.

12. กนกวรรณ ผวแดง. พฤตกรรมการอบรมเลยงดเดก

ในครอบครวทพอ-แมอพยพไปท�างานหรออาศยใน

ตางถน วทยานพนธปรญญาศลปะศาสตรมหาบณฑต

มหาวทยาลยขอนแกน, 2552.

13. ศรจนทร ชชวรตน. การศกษาบทบาทและการปฏบต

ของยายในการเลยงดเดกของมารดาทมบตรคนแรกใน

ครอบครวขยาย. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตร

มหาบณฑตมหาวทยาลยขอนแกน, 2543.


14. ฉลาดชาย รมตานนท. การศกษาครอบครวไทย:ขอคด

และแนวทางการศกษา, สงคมศาสตร 2542;11(2):14-

18.

15. วรเวศม สวรรณระดา. วถครอบครวเอเชยในศตวรรษท

21, ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2554.

16. ฉลองชย สกลวสนต. บรบทการด�าเนนชวตของครอบครว

ทสมพนธกบพฤตกรรมดแลสขภาพชองปากในเดก

ปฐมวย วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต

สาขาทนตกรรมปองกน มหาวทยาลยเชยงใหม, 2547.

17. พมภา สตรา และคณะ. รายงานการวจยเรองการอบรม

เลยงดเดกปฐมวย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลย

ขอนแกน, 2545.

18. ธรมภา ลพรหมมา. การเลยงดเดกวย 0-3 ป ทน�าไป

สการชอบรสหวาน กรณศกษา: หมบานจงหวดหนอง

คาย วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต มหา-

วทยาลยขอนแกน, 2549.

19. หฤทย สขเจรญโกศล. ความสมพนธระหวางปจจยระดบ

ปจเจกของผปกครอง ปจจยทางสงคม วฒนธรรมและ

พฤตกรรมทเกยวของกบการดแลสขภาพชองปากในเดก

0-5 ป ในต�าบลออนกลาง กงอ�าเภอแมออน จงหวด

เชยงใหม วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต

สาขาทนตกรรมปองกน มหาวทยาลยเชยงใหม,2545.

20. เฉลมวทย หาชน. การรบรเกยวกบโรคฟนผและการดแล

สขภาพชองปากเดกของผปกครองในศนยพฒนาเดกเลก

อ�าเภอ ทาคนโท จงหวดกาฬสนธ วทยานพนธปรญญา

สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยขอนแกน,

2553.

21. วภาพร ลอมศรอดม. ความเขาใจและการปฏบตแบบ

ชาวบานเกยวกบโรคฟนผในเดกปฐมวย กรณศกษา

หมบานแหงหนงในอ�าเภอนคมค�าสรอย จงหวดมกดาหาร

วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาทนต-

กรรมส�าหรบเดก จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2545.

original article วิถีชีวิตของปู่ ย่า ตา...

Documents