panel 47 philosophy and religion - khon kaen university · proceedings of 13th international...

|Proceedings of 13th International Conference on Humanities & Social Sciences 2017 (IC-HUSO 2017) 2nd-3rd November 2017, Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen University, Thailand

IC-HUSO 2017

1. Philosophy of Nishida Kitaro: Groundwork for 2477

the Modern Japanese Philosophy

Sarayuddha Lhaspajchimanandh,

Khamhaeng Visuddhangkoon

2. Background of RaJaRam Mohan Roy 2492

Panya senawiang

3. Buddhist Art and Politics: A Case Study of Paintings 2510

along the Mekong

Pisit Kobbun

4. Myth in Kui’s Saentonta Rituals 2512

Preecha Butrat, Homhuan Buarabha, Banyatti Salee

Panel 47 : Philosophy and Religion


2477

IC-HUSO 2017

Philosophy of Nishida Kitaro: Groundwork for

the Modern Japanese Philosophy*

Sarayuddha Lhaspajchimanandh1, Khamhaeng Visuddhangkoon2

1 Graduate student, Eastern Philosophy and Religion, Ph.D. Program 2 Assistant Professor, Dr., Department of Philosophy and Religion

1,2 Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen University, Thailand 1 [email protected], 2 [email protected]

*This article is a part of the dissertation

Abstract

Philosophy of Nishida Kitaro is regarded as the groundwork for the modern Japanese

philosophy. His notion is a milestone in the interchange between philosophical paradigm of

Eastern and Western tradition. Thus, the propose of this article provides for his philosophical

thought due to the three conceptions. Firstly, the concept of self and true pure experience is a

theory which approaches to awareness by active intuition. Secondly, the logic of basho (or logic

of topos), which is Eastern logic. It is a logic of predicate that emphasizes on the formless rather

than imposes on subject as a form that imitate a Western tradition . Lastly, the absolute

nothingness (or zettai-mu in Japanese) is true reality, which non-subjective and non-objective,

moving by the dialectic of basho. Furthermore, the absolute nothingness is also considered as

fundamental concept in modern Japanese ethics . Because of all above the Japanese people

regarded Nishida Kitaro as the philosopher who is the father of modern Japanese philosophy.

Keywords: Japanese philosophy, Logic of place, Pure experience, Absolute nothingness

2478 Proceedings of 13th International Conference on Humanities & Social Sciences 2017 (IC-HUSO 2017)

2nd-3rd November 2017, Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen University, Thailand |

IC-HUSO 2017

ปรชญาของนชดะ คตะโร: รากฐานแหงปรชญาญป นสมยใหม

บทคดยอ

ปรชญาของนชดะ คตะโร จดไดวาเปนรากฐานส าหรบปรชญาญป นสมยใหม แนวความคดของเขา

เปนดงจดบรรจบของระบบปรชญาตะวนตกพบตะวนออก ดงนนบทความนมวตถประสงคทจะอธบาย

สารตถะของความคดทางปรชญาทเปนมโนทศนหลกทงสามของเขา อนไดแก (๑) มโนทศนตวตนและ

ประสบการณพสทธแท ทสามารถเขาถงไดโดยอชฌตตกญาณเชงกมมนต (๒) ตรรกะแหงเทศะสถาน

ซงเปนระบบตรรกวทยาของตะวนออกทใหความส าคญกบภาคลกษณะทไรรปแบบมากกวาทจะให

ความส าคญกบรปแบบของภาคประธานตามอยางตะวนตก (๓) นตถภาวะสมบรณ คอ ความเปนจรงท

ปราศจากอตวสยและภววสย ซงเกดขนโดยปฏพฒนาการของเทศะสถาน นอกจากน มโนทศนนตถภาวะ

สมบรณยงมอทธพลตอระบบจรยศาสตรของปรชญาญป นสมยใหม ดวยเหตทงหมดดงทกลาวนน ชาวญป น

จงถอกนวา นชดะ คตะโร คอ นกปรชญาผเปนบดาแหงปรชญาญป นสมยใหม

ค าส าคญ: ปรชญาญป น, ตรรกะของเทศะสถาน, ประสบการณพสทธ, นตถภาวะสมบรณ


2479

IC-HUSO 2017

บทน า เมอเอยถงค าวา ปรชญา (philosophy) ยอมเปนททราบกนในหมผศกษาปรชญาวาหมายถง

แนวความคดทรเรมมาจากการตงค าถามโดยความรกในความร กระทงตอมาความรกในความรนนไดพฒนามาเปนกระบวนทศนทางความคดอนเปนรากเหงาของปรชญาตะวนตก ทวางอยบนฐานรากของปรชญาบรสทธในสามแขนงหลก ไดแก อภปรชญา (metaphysics) ญาณวทยา (epistemology) และคณวทยา (axiology) ฉะนน ค าวาปรชญาในทางตะวนตก จงเปนค าทปรากฏใหเหนถงความพนผกอยกบททรรศนแหงวธคดในทางปรชญาอยดวยเสมอ โดยเฉพาะอยางยงเมอโลกตะวนตกไดผานสมยกลางอนเปนยคมดแหงความอบเฉาทางปญญา และกาวเขาสยคภมปญญา (enlightenment) สบเนองมาจวบจนปจจบน กยงใหภาพทชดเจนวา ปรชญาตะวนตกถอเปนระเบยบวธคดในทางเหตผล ทสามารถแยกตวออกจากวธคดแบบศาสนาไดอยางเปนเอกเทศ

ในขณะท หากเปนมมมองของโลกตะวนออกแลว ปรชญา ถอเปนกระบวนทศนทวางอยบนฐานคดในมตมมมองซงแตกตางไปจากโลกตะวนตก กลาวคอ หากสบสาวไปถงตนธารปรชญาของฝายตะวนออกไมวาอนเดยหรอจนกตาม จะพบวาททรรศนของปรชญาตะวนออกนน มความเปนปรชญาชวต (philosophy of life) ทผสมผสานทงวธคดและวธปฏบตในทางศาสนา โดยน าเขามาเปนสวนหนงในวถทางของการคนหาความหมายแหงชวต ดงนนรากฐานของปรชญาตะวนออกจงไมสามารถแยกขาดจากศาสนาได เพราะเปนปรชญาทรเรมมาจากความตองการทจะแสวงหาความรแจง และปฏบตขดเกลาจตวญญาณเพอการบรรลถงธรรม1 (dhamma) อนเปนความหมายสงสดของชวตและสรรพสง โดยท าผานกรอบวธคดของส านกลทธตาง ๆ ในทางศาสนา2

อยางไรกด แมจะพจารณาถงฐานรากอนเปนทมาของกรอบมโนทศนหรอแมกระทงกระบวนทศนตาง ๆ ในทางปรชญาของทงสองฝาย จนพบจดชชดบางประการทเปนเสนแบงนยามของความเปนปรชญาตะวนตกหรอตะวนออกแลวกตาม แตถงกระนนการแบงแยกดงกลาวกดจะเปนการขดเสนจ าแนกในเบองแรก ซงอาจใชไดเฉพาะกบการแบงในระดบของภาพรวมใหญ ๆ เทานน เพราะในทามกลางภาวะโลกรวมสมยเฉกเชนปจจบนน ไมวาจะความเปนตะวนตกหรอความเปนตะวนออกกดจะกลายเปนสงทสามารถกาวขามพรมแดนทางภมศาสตร เพอมาประสบประสานกนในพรมแดนทางความคดทมเสนขอบฟาเดยวกนได

1 ธรรม ในทน คอ ธรรมในความหมายทกวางทสด โดยหมายเอาถงสภาวะตามเปนจรงของโลกและชวต ดงนนการบรรลถงธรรมในบรบทนกเชนกน หมายถง การเขาถงสภาวะรแจงในแกนแทของโลกและชวต 2 สวนความเขาใจทวา ปรชญาตะวนออกกม อภปรชญา ญาณวทยา และคณวทยานน หากพจารณาจากรากฐานจนถงทสดแลว พบวาเปนเพยงการน ากรอบแนวคดของโลกตะวนตก เขามาประยกตเพอจดระเบยบกระบวนทศนใหเปนระบบตามอยางปรชญาบรสทธของตะวนตกเทานน



IC-HUSO 2017

โดยเฉพาะอยางยง ปรากฏการณทปรชญาของทงสองโลกไดมาผสานบรรจบกนบนเสนขอบฟาแหงปญญาเดยวกนน น เปนสงทเกดขนและปรากฏใหเหนเดนชดอยางทสดในปรชญาญป น ( Japanese philosophy) เนองจากญป นเปนประเทศทมวฒนธรรมจากภายนอกไหลบาเขามาเสมอนบแตโบราณ แตในขณะเดยวกนญป นกยงคงอตลกษณแหงความเปนญป นในทามกลางการไหลบานนไดอยางชดเจนเสมอมา ซงในทางปรชญากเชนกน ญป นสามารถผสานแนววธวธทางความคดของตะวนตกเขากบรากฐานทางตะวนออกของตน จนเกดเปนปรชญาญป นทมแบบแผนเฉพาะตว มความโดดเดนและแตก ตางไปจากปรชญาอนเดยหรอปรชญาจนอยางเหนไดชด เพราะถงแมบอยครงทมกมการกลาวอางวาปรชญาอนเดยหรอจนนนเปนตนธารปรชญาอนเกาแกของตะวนออกเสมอ แตเมอมองผานกรอบของความรวมสมยในปจจบนแลว กลบกลายเปนวาปรชญาอนเดยหรอจนนนกราวกบจะเปนตนธารทขาดพลงของความเปนพลวตในการขบเคลอนเสนขอบฟาแหงความรวมสมยในทางปรชญาใหมาบรรจบกน

ในทางตรงกนขาม ถงแมเดมทญป นจะไมใชตนธารปรชญาของฝายตะวนออกกตาม ทวาดวยพลวตทางความคดทปรากฏอยางเดนชดเรอยมาจวบจนปจจบน โดยเฉพาะอย างยงในปรชญาญป นสมยใหม (modern Japanese philosophy) ทมระบบคดโดดเดนและซบซอนไมยงหยอนไปกวาปรชญาตะวนตก อกทงยงไดมการสบเนองกจกรรมทางปรชญาเรอยมา จนถง ณ ปจจบนทกาวเขาสการเปนปรชญาญป นรวมสมย (contemporary Japanese philosophy) กระทงในทสดจงสามารถกลาวไดวา ปรชญาญป นคอหนงในปรชญาตะวนออกทยงด าเนนกระแสแหงปรชญาเพอพฒนากระบวนทศนอยางตอเนอง โดยมลกษณะอนจ าเพาะแบบตะวนตกพบตะวนออก กลาวคอ มทงความเปนปรชญาเชงความคดทฤษฎทสงอยางทางตะวนตก และมทงความเปนปรชญาชวตอยางกระแสนยมของทางตะวนออก จงท าใหปรชญาญป นเปนแนวความคดทสามารถตความหรอท าความเขาใจไดจากหลากหลายมตมมมอง

อยางไรกตาม เปนทนาสงเกตวา กระแสของการศกษาปรชญาตะวนออกนนจะนยมศกษาปรชญาอนเดยและจนเปนหลก หรอหากจะมการศกษาปรชญาญป นกมกจะศกษากนในขอบขายของปรชญาญป นกอนสมยใหม (pre-modern) เสยเปนสวนใหญ ท าใหปรชญาญป นสมยใหม (รวมถงรวมสมย) ไมคอยถกหยบยกมาศกษากนอยางแพรหลายนก ทงทปจจบนญป นกยงพฒนาทงรปแบบและแนววธของกจกรรมทางปรชญา (doing philosophy) อยางตอเนอง โดยทนกปรชญาญป นเองกยงขบคดและน าเสนอทฤษฎใหม ๆ ใหปรากฏตอแวดวงปรชญาอยางไมหยดหยอน ดวยเหตนจงเปนทนาสนใจหากจะกลาวถงจดเรมตนทางกระบวนทศนสมยใหมในปรชญาญป น ซงรเรมโดยนกปรชญานาม นชดะ คตะโร เพราะปรชญาของนชดะนนถอไดวา เปนรากฐานทงหมดของปรชญาญป นสมยใหม


2481

IC-HUSO 2017

ชวประวตโดยสงเขปของนชดะ คตะโร ญป น เปนประเทศทเปดรบเอาหลกปรชญาจากภายนอกเขามาผสมผสานกบฐานคดดงเดมของ

ตนเองอยตลอดนบตงแตอดต จวบจนถงปจจบนกเชนกน ซงหากจะพจารณาภายใตภาพแทนของการเปนพรมแดนแหงความคดแลว ยอมสามารถอปลกษณไดวา ประเทศญป นนนเปรยบประหนงเปนเสนทางสายไหมของปรชญา เพราะเปนพรมแดนทางความคดทกระแสปรชญาหลก ๆ ของโลกไดแผวผานเขาหาและมาบรรจบหากนทงจากจน อนเดย รวมไปถงตะวนตก ดวยพลวตขอการไหลบาของกระแสความคดทตอเนองเชนน จงกอตวเปนปรชญาญป น โดยถอเปนอกหน งสายสกลความคดในทางปรชญาตะวนออกทมความส าคญไมยงหยอนไปกวาปรชญาจนหรออนเดย อกทงปรชญาญป นยงไดรบการพฒนากระบวนทศนมาอยางตอเนอง กระทงถงทสดจงไดกอตวขนเปนปรชญาญป นสมยใหม ทยงด าเนนความรวมสมยมาจนทกวนน และบคคลทเปนผจดกระแสใหปรชญาญป นเกดการววฒนไปสการเปนปรชญาสมยใหมนนกคอ นชดะ คตะโร

ทงน คณปการของนชดะ ทมตอแวดวงปรชญาญป น คอ การวางรากฐานของกระบวนทศนสมยใหมใหแกปรชญาญป นทงระบบ ดวยเหตน นชดะ จงไดชอวาเปนบดาแหงปรชญาญป นสมยใหม และเปนทยอมรบจนถงขนมการกลาวขานวา “ญป นมอจฉรยะทางปรชญา ผลวงรวธการสรรคสรางระบบความคดท ผสมผสานจตวญญาณแหงพทธสมาธเขากบกระบวนวธคดของตะวนตกไดอยางเตมรปแบบ และนไมใชการกลาวอะไรทเกนเลยไปแมแตนอย เมอเอยถงนชดะ” (Takeuchi, n.d. cited in Carter, 2013: 13)

อยางไรกด การทแนวความคดของนชดะ หรอแมกระทงตวเขาในฐานะของนกปรชญา ไดเปนทยอมรบอยางกวางขวางในแวดวงปรชญาญป นนน เปนผลมาจากการทนชดะไดสรางแกนสาระอนเปนมลฐานและเปนรากฐานอนมนคงทสดใหแกปรชญาญป น ซงเปนผลมาจากความเพยรพยายามทจะท าความเขาใจถงสถานะทางปรชญาทแทของปรชญาญป น กเพราะปรชญาญป นในชวงกอนสมยใหม (pre-modern Japanese philosophy) นนมแตความคลมเครอ แนวความคดหรออดมคตตาง ๆ ถกซอนทบกบศาสนา วฒนธรรม ประเพณ ตลอดจนคานยมของความเปนญป นทงหลาย จนยากทจะหานยามทชดเจนไดวาอะไรคอปรชญาญป น อยางไรกตามเรองนจะไมเปนปญหาใด ๆ กบนชดะเลยแมแตนอย หากเพยงเขายนยนนยามของปรชญาญป นตามแนวอนรกษนยมทเชดชความเปนญป น และรวมตอตานแนวคดแบบตะวนตกอยางทก าลงเปนกระแสนยมในยคสมยนน ทวานชดะกไมเลอกหนทางอนมกงาย เขาไมตอตานแนวความคดของชาตตะวนตก อกทงยงศกษาแนวความคดทางปรชญาของโลกตะวนตกอยางจรงจง โดยพยายามท าความเขาใจถงวธคดในรปแบบตาง ๆ ตามแนวทางของตะวนตก กเพอพนจพเคราะหอยางถถวนถงสงทโลกตะวนตกพากนเรยกวาปรชญา และดวยเหตน จงเปนทนาสนใจวา ชวตและแนวความคดของนชดะนน มภมหลงอยางไร และมอะไรทคอยผลกดนใหเขาสรางคณปการอนยงใหญจนถงขนาดพลกโฉมกระบวนทศนทางปรชญาของญป น ใหเขาสความเปนสมยใหมทมจดลงตวกบกรอบแนวคดอนเปนอดมคตในทางปรชญาของโลกตะวนตกได โดยไมสญเสยสารตถะของความเปนญป นไป



IC-HUSO 2017

นชดะนนเกดและเตบโตภายใตบรรยากาศของยคสมยแหงภมปญญา ซงเปนชวงทญป นมกจะสงคนหนมสาวไปยงโลกตะวนตก เพอศกษาวทยาการความรแขนงตาง ๆ ของตะวนตก และน าความรกลบมาพฒนาประเทศ ซงความรในทางปรชญากถกนบรวมอยในวทยาการทญป นใหความสนใจดวยเชนกน ถงขนาดวามการเชญสองนกปรชญาชาวเยอรมน ไดแก ลดวด บซส (Ludwig Busse) และ ราฟาเอล วอน โคเบอร (Raphael von Koeber) โดยเชญทงสองใหมารบต าแหนงเปนอาจารยประจ า เพอสอนปรชญาอยทประเทศญป น จงกลาวไดวา การทนชดะไดเตบโตมาในทามกลางบรรยากาศของยคสมยอนอดมไปดวยภมปญญาเชนน กนบวามสวนส าคญเปนอยางยงกบการสงเสรมสตปญญาของเขา ไมวาจะโดยทวไปหรอในทางปรชญากตาม (Carter, 2013: 14)

ในดานชวตสวนตว นชดะ คตะโร เกดป ค.ศ. 1870 และถงแกกรรมในป ค.ศ. 1945 สรอายรวม 75 ป และในชวงวยเดกของนชดะจนถงมธยมศกษานน เขาไดศกษาภาษาจน วรรณกรรม และคณตศาสตรอยางเขมขน ทวาระหวางทการศกษาของเขาก าลงไปไดดอยนน ทกอยางกพลนหยดชะงกเมอทหารเขามารวบอ านาจการบรหารประเทศแบบเบดเสรจ แตถงกระนน นชดะกยงโชคดทมโอกาสไดพบเจอกบอาจารยทยอดเยยมในศาสตรวชาแขนงตาง ๆ ซงท าใหเขาไดตอยอดองคความรของตนเองอกมากมาย ไมวาจะเปนภาษาญป น ภาษาจน ภาษาองกฤษ ภาษาเยอรมน รวมถงไดศกษาเพมพนความรในดานประวตศาสตร ภมศาสตร คณตศาสตร ฟสกส และพลศกษาตามทเขาสนใจ จนถงทสดเมอนชดะพฒนาองคความรของตนเองมาถงจดหนง จงพบวาคณตศาสตรและปรชญา เปนสองวชาทเขาสนเปนพเศษ โดยเฉพาะอยางยงกบสงทเรยกวาปรชญา แตถงกระนน เสนทางการศกษาของนชดะกมไดงายดายนก เพราะในป ค.ศ. 1889 ขณะทนชดะก าลงศกษาในระดบมธยมปลาย เขาประสบกบปญหาการเรยนภายในโรงเรยน เนองจากพบวาตนเองไดมาอยในชนเรยนทไมสด นกเรยนรวมชนคนอน ๆ สวนใหญไมไดใหความสนใจกบการเรยน ซงบรรยากาศไมสดเชนนกพลอยท าใหตวของนชดะเองไมมความสขกบการศกษาหาความร เขาจงตดสนใจลาออกจากโรงเรยนในปถดมา และมงความสนใจใฝรท งหมดไปทการเรยนรดวยตนเอง (self-learning) ผานการอานต ารบต าราตาง ๆ อยางไมหยดหยอน จนถงขนเกดการบาดเจบทดวงตาและถกหมอสงหามอานหนงสอไปในชวงเวลาหนง ทวาในชวงเวลานเองทท าใหนชดะไดมเวลาไตรตรองวา แคการเรยนรดวยตนเองนนยงไมเพยงพอ (Carter, 2013: 15)

ดงนนในปตอมา คอ ค.ศ. 1891 นชดะจงตดสนใจทจะลองสอบเขามหาวทยาลยโตเกยว (Tokyo University) แตดวยสถานะทางการศกษาอนจ ากดจากการทเขาไมไดส าเรจการศกษาในระดบมธยมปลายอยางเปนกจลกษณะ จงท าใหเขาตองพบกบความยากล าบาก ทวาเขาไดสอบผานและพสจนใหเหนถงศกยภาพทางความรทตนเองม จนถงทสดกสามารถเขาศกษาไดในสาขาวชาปรชญา และส าเรจการศกษาในป ค.ศ. 1894 ดวยปรญญานพนธหวขอ ทฤษฎความเปนสาเหตของฮม (Hume’s theory of causation) หลงจากนนนชดะจงไดเขาสเสนทางของปรชญาอยางเตมตว แตกระนนกยงมปญหาตาง ๆ ทคอยรมเรา ไมวาจะเปนปญหาชวตสวนตว การงาน รวมถงการสญเสยคนรกและครอบครว สงผลใหนชดะตองเผชญกบ


2483

IC-HUSO 2017

ความเครยดและความโศกเศราอยเรอยมา จนถงขนเคยเขยนจดหมายถงเพอนสนทวา จะใชชวตทเหลออยทมเทใหกบการฝกปฏบตตนเองตามแนวทางของเซน อยางไรกตามดวยความทนชดะผลตผลงานวชาการทางดานปรชญาอยางตอเนองสม าเสมอ จงท าใหเขาเรมเปนทรจกในวงกวาง กระทงกลายเปนนกปรชญาผทรงอทธพลทางความคด หลงจากทตดสนใจรบค าเชอเชญจากรฐบาลใหมาเปนอาจารยประจ าทมหาวทยาลยแหงจกรวรรด วทยาเขตเกยวโต ในป ค.ศ. 1909 และกอตงปรชญาส านกเกยวโตขนทนน และอยจนเกษยณอายราชการในป ค.ศ. 1928 จากนนไดอทศชวตทเหลออยใหการเขยนปรชญานพนธชนสดทาย กอนทจะถงแกกรรมในป ค.ศ. 1945 ถอเปนการปดมานชวตนกปรชญาผสรางคณปการอนยงใหญใหแกแวดวงปรชญาญป น โดยคณปการนนยงคงสบเนองมาจวบจนถงปจจบน (Carter, 2013: 15-17)

จากชวประวตโดยสงเขปดงทหยบยกมานน จะเหนไดวา นชดะ คตะโร คอ นกคดผอทศชวตและแนวความคดใหกบปรชญามาโดยตลอด กอปรดวยการมความสนใจวตรปฏบตตามแนวทางของเซนเปนพนฐาน จงท าใหในทายทสด นชดะ ไดกลายเปนบคคลผมบทบาทอนส าคญในการแกปญหาสถานะอนคลมเครอทปรชญาญป นตองเผชญมาตลอด โดยอาศยวธในทางปรชญาตะวนตกมาผสมผสานเขากบปรชญาเซน จนเกดเปนแนวปรชญาใหมทเปนแบบฉบบของนชดะ อกทงยงเปนรากฐานของวธคดแบบปรชญาญป นสมยใหม

นชดะกบรากฐานของปรชญาญป นสมยใหม

เมอกลาวถงปรชญาญป นโดยภาพรวมแลว อาจแบงยคสมยของประวตศาสตรความคดออกไดเปนสองชวงใหญ ๆ นนคอ ปรชญาญป นกอนสมยใหม ซงเปนปรชญาญป นแบบแผนดงเดม (classical Japanese philosophy) และปรชญาสมยใหม (modern Japanese philosophy) ซงการจ าแนกคณลกษณะส าคญดงกลาว มจดสงเกตใหสามารถแบงแยกไดชดเจนจากนกปรชญาคนส าคญสองคนเปนหลก โดย “คนแรก คอ โดเงน (Dogen) ทถอกนวาเปนนกคดคนแรกของญป น ทเสนอชดความคดซงท าใหสามารถหลดพนจากกระบวนทศนทางความคดแบบจนได โดเงนจงถกยกยองใหเปนนกปรชญาญป นคนแรก เพราะเปนผวางรากฐานใหแกแบบแผนดงเดมของปรชญาญป น กระทงมาถงจดเปลยนในยคสมยของ นชดะ คตะโร ท เปดรบเอาแนวคดทางปรชญาของตะวนตกเขามาปรบปรงแบบแผนดงเดมของปรชญาญป น และท าใหกาวเขาสการเปนปรชญาสมยใหม” (Takeshi, 2016: 9, 12)

ดงนน หากกลาววาโดเงนคอหมดหมายของปรชญาญป นแบบดงเดมแลว กยอมถอไดเชนกนวานชดะคอหมดหมายของปรชญาญป นสมยใหม จงเปนทนาสนใจวาปรชญาของนชดะมสารตถะและวธการอยางไรถงสามารถหยงรากลงเปนฐานอนมนคงใหแกระบบความคดของปรชญาญป นสมยใหมได โดยเฉพาะอยางยงในยคสมยทแนวทางปรชญาของโลกตะวนตกก าลงเรมมการแบงแยกออกเปนสายของปรชญาวเคราะหและปรชญาภาคพนทวป ทใชวธการทางปรชญาแตกตางกน โดยฝายปรชญาวเคราะหกเนนวธการวเคราะหความเปนจรงผานตรรกะและภาษาจงทมความเปนภววสยสง สวนในทางตรงกนขามปรชญา



IC-HUSO 2017

ภาคพนทวปกมงเนนวธการพรรณนาความเปนจรงผานประสบการณทมความเปนอตวสย ฉะนนหากกลาวอยางรวบรดกคอ ปรชญาตะวนตกไดเดนทางมาถงจดทเปนทางแยกระหวางการใหความส าคญกบภววสยหรออตวสยอยางใดอยางหนง ทวาในชวงเวลานน นชดะกลบเสนอแนวความคดทวา “อตวสยและภววสยดเหมอนเปนสงตรงขามกนอยางสมบรณแบบ แตแทจรงแลวอตวสยและภววสยนนคอเอกภาพของความเปนจรงรวมกน ความเปนจรงจงเปนทงอตวสยและภววสย [เพราะความเปนจรงนน] เปนทงสตและอสต ทงยงเปนสตกงอสต และเปนอสตกงสต” (Nishida, 1933: 90, 91)

แนวความคดดงกลาวถอเปนมมมองพนฐานอนส าคญในการเขาถงปรชญาของนชดะ เพราะนชดะไดชใหเหนขอบกพรองบางประการทแบงแยก สตและอสตออกจากกนอยางสนเชง ทท าใหเกดมมมองทแบงแยกทก ๆ อยางออกเปนสองขวตรงขามอยเสมอ อาท จรง/ไมจรง, ม/ไมม, เปน/ไมเปน ซงเปนผลมาจากอทธพลทางตรรกะของอรสโตเตบนบตงแตปรชญากรกโบราณเรมเฟองฟ โดยเฉพาะอยางยงการแบงแยก ความมอยและความวางเปลา ออกจากกนอยางสนเชงนน นชดะ เหนวาควรทจะรอสรางความเขาใจนใหม เพราะความมอยและความวางเปลาแทจรงแลวเปนสงทไมสามารถแยกออกจากกนได และน ามาสการสรางระบบปรชญาของเขาขนมา โดยมชดความคดทส าคญดงตอไปน

1) ตวตนและประสบการณพสทธ นชดะ คตะโร คอผทไดชอวาเปน นกปรชญาแหงความวางเปลา (philosopher of nothingness)

เพราะแกนหลกทางความคดของเขานน มศนยกลางอยทการมงแสวงหาความจรงสงสดของความวางเปลา อยางไรกด จดเรมตนของกระบวนทศนทางปรชญาของนชดะนน เกดมาจากการตงค าถามส าคญถง ตวตน (self) และ ประสบการณพสทธ3 (true pure experience) ทเกดขนในความตระหนกรของจต ซงเปนแนวความคดทปรากฏในปรชญานพนธสองเลมแรกของนชดะ คอ การพนจพเคราะหความด และ อชฌตตกญาณและการไตรตรองจตส านกแหงตวตน อกทงยงถอเปนแนวความคดพนฐานส าคญ ทจะน าไปสการท าความเขาใจถงมโนทศนอน ๆ ในปรชญาของนชดะดวย

ตวตนและประสบการณพสทธ คอ ความพยายามของนชดะ ทมงหมายจะใหค าอธบายทกระจางชดเกยวกบประเดนความสมพนธระหวางมนษยภาวะและเนอแทของโลก เพราะโดยทวไปเมอกลาวถง ณ ขณะทมนษยก าลงมประสบการณกบอะไรบางสงบางอยางอยนน หากเปนในทางปรชญาตะวนตก กมกจะเกดความคดในการแบงแยกวาอะไรคอ อตบคคล (subject) ทรบรประสบการณ กบอะไรคอ วตถ (object) ทท าใหเกดประสบการณ ซงนชดะเหนวามโนทศนของการแบงแยกเชนนมความจ าเปนทจะตองถกน ามาพจารณากนใหม เพราะการแบงแยกดงกลาวท าใหความเปนจรง (reality) ของสงเฉพาะ ถกลดทอนลงใหเปน

3 ประสบการณพสทธ มาจากค าวา junsui-keiken ในภาษาญป น ซงโดยความหมายแลวกสามารถสอถง pure experience ได เพยงแตนชดะไดน ามาใชในคนละความหมายกบ pure experience ของ วลเลยม เจมส ดงนนผเขยนจงตงใจถอดความโดยใชค าวา ประสบการณพสทธ เพอใหเปนค าทมนยแตกตางไปจากค าวา ประสบการณบรสทธ ทมกถอดความในบรบทของวลเลยม เจมส


2485

IC-HUSO 2017

เพยง ขอเทจจรงของขอมลจ าเพาะชดหนง ซงไมไดใหความเปนจรงอยางตรงไปตรงมาตามทมนเปนอย และเปนสาเหตทท าใหการรบรของเราถกตดขาดจากประสบการณพสทธ ซงเปนประสบการณทเปนจรงอยางปราศจากการคดวา ภาวะของวตถเปนสวนหนงทมาจากอตบคคล หรออตภาวะของบคคลเปนเปนสวนหนงทมาจากนานาวตถ (objects) โดยประสบการณเชนนจงจะสามารถเรยกไดวาเปนประสบการณพสทธ (Heisig, 2001: 43)

อยางไรกตาม การหวนกลบมาพจารณาใหมในแงน นชดะจงตองใหนยามถงค าวา พสทธ อยางชดเจน ซงเขากลาววา “พสทธ หมายถง สภาพทเปนจรงโดยตวของมนเอง ซงปราศจากการคดแมเพยงเลกนอย หรอไมแมแตการไตรตรอง [กลาวคอ] เมอประสบการณเกดขนโดยตรงตอจตในสภาวะทไมเปนทงอตวสยและภววสย นนคอความพสทธของประสบการณ ซงจะเกดขนในความตระหนกรตอเหตการณท ปราศจากความหมายใด ๆ ในตวของมนทงหมด” (Nishida, 1999: 1)

นอกจากน นชดะยงไดเสนอประเดนของความสมพนธระหวางตวตนและประสบการณพสทธอกดวยวา ทงหมดเปนสงทด าเนนอยภายใตความเปนสากล (universal) เนองจากอตบคคล (subject) คอ ภาวะทจตส านกไดรวมเปนหนงกบประสบการณของปจเจก และ ตวตน (self) คอ ลกษณะของปจเจกทแสดงออกตามอตวสยของบคคล ดงนนจงหมายความวา ตวตน เปนผลรวมทเกดขนจากการปฏพฒนาการของอชฌตตกญาณเชงกมมนต (dialectic of active intuition) ซงเปนการปฏพฒนาการทเกดขนระหวาง มโนคต (idea) ทอตบคคลไดไตรตรองภายในจต กบโลกภายนอกทถกรสจตโดยตรง (intuited) กอนทจะถกรบรโดยการคดซ าใหม (rethinks) ในฐานะของวตถ (object) และโดยกระบวนการเชนนจงท าใหสามารถกลาวไดวา มความสมพนธบางอยางทเกดขนรวมกนระหวางปจเจกและสงอน ซงท าใหเราตองตกอยภายใตขอจ ากดของโลกภายนอก อนเปนผลมาจากการทเราตองการระบคณสมบตของบางสงบางอยางใหอยในขอบเขตอนจ ากดทจะสามารถรถงมนได แตในขณะเดยวกน ความเปนสากลทเลอนไหลไปโดยตวของมนเองนน กท าใหเกดความเปนปจเจกขนมาไดในลกษณะชวครงชวคราว ซงหมายความวา ความเปนจรง (reality) กคอความเปนสากล ตลอดจนความเปนปจเจกกคอสงส าแดงตวออกมาพรอม ๆ กบความเปนสากลดวยเชนกน ดวยเหตน ความจรงสงสด (ultimate reality) ในทรรศนะของนชดะจงหมายถงพนทอนวางเปลาทเกดการก าหนดและสงผานความเปนสากลไปสสงตาง ๆ (Heisig, 2001: 75-76)

จากแนวความคดดงกลาวจงท าใหทรรศนะทางอภปรชญาของนชดะ มความแตกตางไปจากทรรศนะของนกคดในกลมปรากฏการณนยมแนวคานต (Kantian) และยงแตกตางไปจากนกคดในกลมจตนยมแนวเฮเกล (Hegelian) เนองจากฐานคดของทงสองกลมน คดจากรากฐานเดยวกนวา กอนทจ ตส านกตระหนกรส งใด ๆ ไดนน อตบคคลจะตองมความคดเกดแกวตถนนเสมอ จงจะสามารถรบรความเปนจรงของโลกได ทวานชดะไดเสนอแนวคดในอกแงมมวา ทจรงแลวความเปนจรงคอกมมนตภาพของจตส านก (activity of consciousness) ดงนนความเปนจรงทด าเนนอยจงมความเปนอนหนงอนเดยวกนกบความเปนสากลเสมอ กมมนตภาพของจตส านกเชนน จงเรยกอกอยางไดวา จตส านกเอกภาพ (unifying consciousness)



IC-HUSO 2017

ทปราศจากอตวสย (nonsubjective) และในขณะเดยวกนกปราศจากภววสย (nonobjective) ไปดวยในพรอมกน โดยกมมนตภาพของจตส านกเชนนเปนสงทไรขอบเขต และเปนแกนแทของโลก (Heisig, 2001: 45-46)

อยางไรกตาม ภายใตระบบอภปรชญาดงทนชดะไดเสนอไว จงท าใหนชดะตองแกปญหาเรองการตระหนกรตวตน (self-awareness) เพราะจตส านกรแหงตวตน (self-consciousness) ตามจารตของปรชญาตะวนตกนนมขอจ ากดในเรองจดยนของตวตน (a standpoint of the self) ทอาศยมมมองสามญจากอตภาวะของอตตา (subjectivity of the ego) ถงแมจารตตามอยางปรชญาตะวนตกจะยนยนวา จตส านกแหงตวตนเปนผลมาจาก อชฌตตกญาณและการไตรตรองกตาม แตในทสดแลวมมมองแบบปรชญาตะวนตกกไมสามารถหลบเลยงการมองเรองตวตนใหหลดพนไปจากวธคดแบบจตวทยาได ฉะนนในการแกปญหาน นชดะจงตองเสนอระบบญาณวทยาเพอใชเปน วธการทางปรชญา (method of philosophy) ทจะไปสอดรบกบอภปรชญาในกระบวนทศนทางปรชญาของเขา และดงนนเพอท าใหเกดความแตกตางทชดเจนขนกวาทนกปรชญาตะวนตกไดเคยเสนอไว ในขนแรกนชดะจงเลอกทจะใชค าวา การส านกรตวตน (self-awareness) มากกวาทจะใชค าวา จตส านกแหงตวตน (self-consciousness) อยางทตะวนตกมกใชกนจนคนชน เนองจากการส านกรตวตนในปรชญาของนชดะถอเปนมลฐานของระบบความคด ( foundation of a system of thought) ทเปนพนฐานของความสากลแหงตรรกะ (universal of logic) ซงท าใหสามารถแยกเอามโนทศนเรอง อตตา (ego) ในแบบของตะวนตก ออกจากเรองของ ตวตน (self) ไดอยางทนชดะตองการ ซงจากจดนเองจงแสดงใหเหนวา นชดะไดรอมชอมแนววธแบบปรชญาตะวนตก เขามาประนประนอมกบแนววธของพทธศาสนาไดส าเรจ และดวยการผสมผสานแนววธเชนน จงไดท าใหเกดเปนมโนทศนใหมขนในปรชญาของนชดะ นนคอ การส านกรโดยอตตาณตแหงตวตน (auto-awareness of the self) อกทงยงท าใหระบบอภปรชญาและญาณวทยาของนชดะขานรบอยางสอดคลอง จนกลายเปนกระบวนทศนอนหนงอนเดยวกนไดอยางกลมกลน (Heisig, 2001: 49-50)

ทงน การผสมผสานระหวางอภปรชญาและญาณวทยาของนชดะใหเขากนนน เปนผลมาจากการพจารณาขอบกพรองของตรรกะแบบตะวนตก ซงนชดะโจมตวา เปนตรรกะทใหความส าคญกบภาคประธานมากกวาภาคลกษณะ กลาวคอ ตรรกวทยาของตะวนตกนนเปนระบบทยนยนความเปนจรงจากภาคประธานเปนแกนหลก ดงนนไมวาจะยนยนความเปนสาเหตโดยนรนยหรออปนยกตาม ความเปนจรงทไดยอมถกจ ากดใหเหลอเพยงความเปนจรงแบบภววสยหรออตวสยอยางใดอยางหนงตามทภาคประธานมงหมาย ดวยเหตน นชดะจงมความพยายามทจะสรางระบบตรรกะของภาคลกษณะขนมา โดยมงหวงใหเปนตรรกวทยาทกาวพนความเปนจรงแบบภววสยและอตวสย ซงจะไดกลาวตอไป


2487

IC-HUSO 2017

2) ตรรกะแหงเทศะสถาน การจะใหค าอธบายถงโลกทไมแบงแยกอตวสยและภววสยนน ท าใหนชดะจ าเปนตองสรางระบบคด

ขนมาใหม โดยระบบคดนนจะมมมมองทตองสอดรบกบการผสมผสานแนวคดทางอภปรชญาและญาณวทยาของเขาใหเขากน ดวยความมงมนอยางแรงกลานเอง ทท าใหนชดะไดสรางค าอธบายเรอง ตรรกะของเทศะสถาน (logic of basho) ขนมา อกทงมโนทศนนยงจดเปนมรดกทางความคดอนส าคญ ทนชดะไดเปนผสรางคณปการยงใหญใหแกแวดวงปรชญาญป นสมยใหม กลาวคอ เปนระบบคดเชงญาณวทยาทไมไดจ ากดมมมองอยแตเพยงเรองของการวเคราะหกฎเกณฑของรปแบบทควบคมการใชเหตผลทถกตอง รวมถงยงตองเปนระบบคดเชงภววทยาทจะสามารถพนจพเคราะหไดมากกวาอตภาวะภายในและจตใจของบคคล ไปพรอม ๆ กบหลกเลยงการใหค าอธบายในเชงจตวทยาและรหสยกอนลลบ ดงนน ตรรกะของเทศะสถานของนชดะ จงไมใชการแสวงหาความหมายของความเปนจรง (meaning of reality) บนพนฐานของการใหเหตผลโดยอตบคคล แตตรรกะของเทศะสถานนนจะมงความส าคญอยทการคนหา รอยทางของความเปนจรง (traces of reality) ตรรกะของเทศะสถานจงเปนทง ตรรกะของจต ( logic of mind) และเปนตรรกะของสรรพสง (logic of things) ทใชอชฌตตกญาณในการเขาถงสรรพสงอยางทพวกมนเปน ( things as they are) บนเทศะสถานของนตถภาวะสมบรณ กอนทจะเขาสความคดซงเกดการแบงแยกระหวางภาวะของผรและวตถทถกร (Cestari, 2010: 334-336)

ดวยเหตน แมนชดะจะเหนดวยกบปรชญาตะวนตกในบางประการวา “ตรรกวทยา คอ แบบแผนทางความคดของคนเรา” (Nishida, 2004: 17) แตถงกระนนนชดะกไมไดเหนดวยทงหมด เขามความคดวาตรรกวทยาของตะวนตกอยางทรเรมโดยอรสโตเตลนน แมมสวนส าคญในการเปนรากฐานทางวธการแสวงหาความจรง เพยงแตความจรงทไดนนเปนแคความจรงของสงเฉพาะ ดวยเหตผลทวา “สงเฉพาะท แทจรงคอการกระท าจ าเพาะ [ดงนน] มโนทศนของอรสโตเตลเกยวกบสงเฉพาะไมใชสงทมงไปสปฐมกรอยางแทจรง […] ความเปนจรงในปรชญากรกเกยวของกบภาษา [ซงคอ] แบบของการก าหนดตวตนแหงสต” (Nishida, 1933: 23)

จากเหตผลของนชดะนน หากกลาวอยางขยายความกคอ นชดะชใหเหนวา ตรรกวทยาตะวนตกทม รากฐานมาจากอรสโตเตลนนใหไดเฉพาะความจรงทจ าเพาะตามขอจ ากดของประธานในประโยคทางภาษา และเมอความจรงนไดมาจากมมมองของภาคประธาน ความจรงจากกระบวนการทางตรรกะน กไมใชสจนรนดร แตใหไดเพยงความเปนจรงทจ าเพาะเจาะจงในกาลและเทศะหนงทมาจากแบบแผนทางความคดของประธานในประโยคทเปนผก าหนดความเปนจรงของสต อกทงยงมขอจ ากดเปนอยางยงวา “ตรรกวทยาท ยนยนความจรงจากภาคประธานซงรเรมโดยอรสโตเตลน นมขอจ ากดอยางชดแจงวาทกอยางเปนสงเฉพาะ เนองจากภาคประธานไมสามารถท าหนาทเปนภาคลกษณะได” (Carter, 1997: 4)

ดงนนหากกลาวในแงเดยวกนกคอ ตรรกวทยาตะวนตกเปนแบบแผนทางความคดทแสดงใหเหนวา ผใชภาษาเปนตวการทคอยก าหนดความมอยของสงตาง ๆ อยางจ าเพาะเจาะจง และเมอแนวความคดของ



IC-HUSO 2017

อรสโตเตลวางอยบนรากฐานเชนนแลว ปรชญาของอรสโตเตลจงเปนปรชญาของสงเฉพาะ ทไมสามารถแสดงใหเหนไดวาสรรพสงก าลงมงไปสปฐมกรซงเปนความจรงสากลอยางทอรสโตเตลกลาวอางไดแตอยางใด ดวยเหตน นชดะจงมความพยายามเปนอยางยงทจะสรางระบบตรรกะของภาคลกษณะ โดยอาศยรากฐานทางปรชญาตะวนออก ซงจะไมใชตรรกวทยาวาดวยแกนสาร (substance) ของภาคประธาน แตเปนตรรกวทยาวาดวยการแสดงใหเหนถงความสมพนธเชงปฏทรรศนอยางไมเปนทวลกษณะระหวางภ าคประธานและภาคลกษณะทเกดขนบนเทศะสถานหนง

ทงน เทศะสถานดงกลาวทวากคอสงทนชดะเรยกวา บะโชะ (basho) โดยเทศะสถานนไมไดหมายถงสถานทจรงทมแกนสาร (substantive) ทวาเปนสถานทเชงนามธรรมทท าใหเกดสภาวะทนชดะเรยกวา “เอกภาพของความยอนแยงอนสมบรณ” (Nishida, 1933: 24) และจากจดยนเชนนจงท าใหตรรกวทยาของนชดะเปน ตรรกวทยานามธรรมของภาคลกษณะทมเอกภาพของความยอนแยงอนสมบรณ ดงเชนขอความตอนหนงทปรากฏในวชรสตร (Diamond Sutra) ในปรชญาปารมตาของพทธศาสนามหายาน ความวา

เพราะธรรมทงปวงไมใชธรรม จงเรยกวาธรรม เพราะไมมพทธะ จงมพทธะ เพราะไมมสรรพสง จงมสรรพสง

(Diamond Sutra, n.d. cite in Nishida, 2004: 96) ประโยคดงกลาว เปนตวอยางทนชดะมกจะหยบยกมาใชในการอธบายถงตรรกวทยาของเขา

เนองจากเปนประโยคทมความชดเจนวา ภาคประธานและภาคลกษณะนนเปนสงยอนแยงกนโดยสมบรณ แตในขณะเดยวกนกกลบใหความเปนจรงทมเอกภาพรวมกนอยางเปนหนงเดยวไดโดยไมแบงแยก ซงความสมพนธอนไมแบงแยกของประโยคนนเกดขนในเทศะสถานนามธรรม แตถงกระนนกตาม การจะเขาใจถงแนวคดเรองเทศะสถานได จ าเปนตองอาศยวธทางญาณวทยาของนชดะทเรยกวา อชฌตตกญาณเชงกมมนต (active intuition) อนเปนวธการทสอดรบกบค าอธบายเรองประสบการณพสทธซงเกดขน ณ เทศะสถานทกาวพนอตวสยและภววสย

ทงนอาจกลาวไดวา ตรรกะของเทศะสถาน คอ วธการทางปรชญาแนวใหม (new philosophical method) ของนชดะ โดยพยายามสรางรปแบบของการใหค าอธบายซงกาวขามทงความมอยและความไมมอย (beyond being and non-being) บนพนฐานของการมรปแบบอยางไรรปแบบ (form without form) ซงตอมาไดกลายเปนททรรศนทางอนเปนเอกลกษณเฉพาะของปรชญาญป น และยงสงอทธพลไปยงนกคดนกปรชญารนหลง โดยเฉพาะอยางยงแนวความคดเรองนตถภาวะสมบรณทจะไดกลาวถงตอไป


2489

IC-HUSO 2017

3) นตถภาวะสมบรณ นตถภาวะหรอกคอ ความไมม (nothingness) หากกลาวในทางปรชญาตะวนตก จะพบวา สภาวะ

ของความไมมนนมลกษณะทหยดนง (passive) หากแตนชดะไดเสนอมโนทศนใหมเกยวกบนตถภาวะวา ในทามกลางความไมมซงสงใด ๆ นน แททจรงแลวมคณลกษณะของความไมหยดนง (active) ซงแนวความคดเชนนเปนสงท นชดะไดมาจากการสงเกตเหนถงความเชอมโยงทมอยในปรชญาจนและอนเดย คอ มโนทศนเรอง นตถภาวะอนเลอนไหล (active nothingness) ในปรชญาเตาของจน และอกมโนทศนหนงกคอ นตถภาวะแหงพทธปญญา (intellectual nothingness) ในปรชญามาธยมกของนาคารชนทวาดวยทางสายกลาง (Rigsby, 2014: 472)

โดยความเชอมโยงดงกลาว ไมวาจะเปนนตถภาวะในปรชญาตะวนตกหรอตะวนออก ไดท าใหนชดะเสนอมโนทศนเรองความวางเปลาขนมาใหม นนคอ นตถภาวะสมบรณ (zettai mu) ซงเปนมโนทศนแกนกลางในการเชอมโยงประสบการณพสทธและตรรกะแหงเทศะสถานเขาดวยกน โดยนชดะไดยนยนผานทรรศนะทวา “...ตองมอะไรบางอยางทกาวพนโลกแหงพทธปญญา โดยนนอาจจะเปนสถานทซงเรยกวา เทศะสถานของนตถภาวะสมบรณ […] จตส านกแหงนตถภาวะสมบรณท าใหตระหนกวาไมมทงตวฉนและพระผเปนเจา แตเพราะมนตถภาวะสมบรณ ภเขาจงคอภเขา และแมน าจงคอแมน า และสตจงเปนอยางทมนเปน […] ในประสบการณแหงนตถภาวะ สรรพสงเปนอยางทมนเปน ” (Nishida, 2003: 46, 47, 50)

ดวยเหตนจงกลาวไดวา ดวยวธอชฌตตกญาณเชงกมมนตจะชวยใหตระหนกรถงประสบการณพสทธในเทศะสถานอนเปนเอกภาพของความยอนแยงทงหมด และศนยกลางของความยอนแยงทอยระหวางอตวสยและภววสยนนกคอนตถภาวะสมบรณ ทเปนทงสตและอสต โดยวธคดเชนนยงเปนรากฐานของจรยศาสตรในปรชญาญป นสมยใหม เพราะการเขาถงนตถภาวะสมบรณนน ถอไดวาเปนสงเดยวกบการตระหนกรตอคณคาในทางจรยศาสตร ดงค ากลาวของนชดะทวา “การตายท าใหเขาใกลนตถภาวะสมบรณ การมชวตกคอการปรากฏของนตถภาวะสมบรณ” (Nishida, 2003: 122-123)

โดยทรรศนะดงกลาวของนชดะ คอ การเสนอปฏพฒนาการของการมชวตไปสความตาย (dialectic of life through death) เนองจากการใชชวตโดยตระหนกถงความตายอยเสมอนน สามารถท าใหการมชวตของมนษยกลายเปนสงทมความหมาย แตในขณะเดยวกนกท าใหการปฏเสธตวตน (self-negation) ไปสนตถภาวะสมบรณกเปนเรองทมความหมายไดดวยเชนกน เพราะนตถภาวะสมบรณกคอสวนหนงในชวต ทอยทามกลางระหวางชวตและความตายนนเอง

อยางไรกด ถงทสดแลว ขอสงเกตของนชดะ รวมถงค าอธบายถงเรอง นตถภาวะหรอความไมมของนชดะนน ไดสงอทธพลเปนอยางสงจนถงขนท าใหเกดเปนกระแสหลกทางความคดของนกปรชญาในกลมส านกเกยวโต ทมจดรวมเดยวกนในเรองทจะทาทายวธคดทเปนจารตในทางปรชญาตะวนตก โดยเฉพาะอยางยงในเรองของ ความไมม ทแมปรชญาตะวนตกกจะมพดถง แตกเปนการพดถงดวยการใหค าอธบายในเชง ‘ปรชญาของความมอย’ (philosophy of being) ซงแนนอนวาเปนความคดทตรงกนขามกบแนวทางของ



IC-HUSO 2017

ปรชญาญป นส านกเกยวโต ทพยายามเสนอในสงทเรยกวา ‘ปรชญาของการไมมอย ’ (philosophy of nothingness) โดยวพากษวธคดแบบปรชญาตะวนตกวา ถงจะพดถงเรองเดยวกน แตเมอใดทปรชญาตะวนตกพดถงความไมม กมกจะใหค าอธบายราวกบเปนความแนนอนแหงการก าหนดความด ารงอยของสภาวะ (existential determination of being) แตกลบปฏเสธทจะพดถง ความไมแนนอนของการมอย ซงถอเปนธรรมชาตของความไมมอย โดยแนวความคดเชนน จดเปนลกษณะพนฐานทางความคดของนกปรชญากลมส านกเกยวโต (Rigsby, 2014: 474)

ทงนทงนน จากการเสนอทรรศนะใหมในเรองของนตถภาวะท นชดะ ไดเสนอในมมมองใหมทฉกออกไปจากแนวทางเดมของปรชญาตะวนตก เพราะแตเดมปรชญาตะวนตกนนมองวานตถภาวะมลกษณะถาวรและหยดนง และดวยเหตน เอง ทท าใหนชดะมองวานตถภาวะของตะวนตกไมมความสมบรณ (absolute) เพราะเปนนตถภาวะทอยภายใตเงอนไขทวาจะตองเปนอสตเสมอไมสามารถเปนสตได แตการเสนอใหมวานตถภาวะนนเปนสงทไมหยดนง ไมคงท ท าใหนตถภาวะของนชดะมความสมบรณโดยไมขนอยกบเงอนไขใด ๆ เปนทงสตและอสตไดโดยปราศจากทงอตวสยและภววสย จงท าใหนตถภาวะของนชดะเปนสงสากล และมความเปนเอกภาพหนงเดยวในตวเอง นชดะจงเรยกสภาวะเชนนวานตถภาวะสมบรณ

บทสรป

นชดะ คตะโร คอ ผมคณปการตอแวดวงปรชญาญป นเปนอยางสง จงไมเกนเลยไปนกทเขาจะไดรบการกลาวยานวาเปนบดาแหงปรชญาญป นสมยใหม ทไมเพยงแตจะท าใหปรชญาญป นกาวผานจากการเปนปรชญาแบบแผนดงเดมทเนนหนกในเรองศาสนาและปรชญาชวต มาสการเปนปรชญาสมยใหมทมระบบคดทฤษฎทดเทยมกบตะวนตก อกทงยงเปนผวางรากฐานใหแกนกปรชญาในกลมส านกเกยวโต จนขยบขยายอทธพลทางความคดมาสนกคดนกปรชญาญป นรวมสมยในศตวรรษท 21

ทงน แนวความคดทางปรชญาของนชดะนน นบไดวาเปนชดความคดทซบซอนและมหลายสวนทอาจจะยากตอความเขาใจ เนองจากปรชญาของนชดะเปนระบบปรชญาทอาศยรากฐานเดมของตะวนออกเปนแกนหลก ไปพรอมกบการพนจพเคราะหระบบปรชญาของตะวนตกทยงมขอบกพรองอยบางประการมาชวยประสานรากฐานเดมของตะวนออกใหตอยอดพฒนาขน

ดงจะเหนไดวาในทางตะวนตก ทอรสโตเตลไดเสนอตรรกวทยาของภาคประธาน นชดะกไดเสนอตรรกวทยาของภาคลกษณะ ขณะทวลเลยม เจมส (William James) เสนอประสบการณบรสทธ (pure experience) นชดะกเสนอประสบการณพสทธ (ture pure experience) หรอการทเฮนร เบรกซอง (Henri Bergson) ไดเสนอญาณวทยาเชงอชฌตตกญาณ (intuition) นชดะกไดเสนออชฌตตกญาณเชงกมมนต (active intuiton) หรอแมกระทงในขณะทกลมนกปรชญาภาคพนทวปยโรปก าลงสนใจเรอง นตถภาวะ (nothingness) นนนชดะเองกเสนอแนวคดนตถภาวะสมบรณ (absolute nothingness) ซงคณปการตาง ๆ น ถอเปนมรดกทางความคดทเปนรากฐานใหแกนกปรชญาญป นสมยใหมในภายหลงทงสน


2491

IC-HUSO 2017

อยางไรกด ส าหรบกระแสของการศกษาปรชญาตะวนออก (โดยเฉพาะอยางยงในประเทศไทย) ทมคอยไดหยบยกปรชญาญป นขนมาศกษามากเทาปรชญาอนเดยหรอจน เพยงเพราะวาปรชญาญป นไมไดถกนยามวาเปนหนงในตนธารของปรชญาตะวนออกนน กนบวาเนาเสยดายเปนทยง เพราะถงแมญป นจะเคยถกปรามาสวา เปนประเทศทไมมระบบปรชญาเนองจากรบเอาระบบความคดมาจากแหลงภายนอกหมด แตในทสดแลวทงโดเงน และนชดะกเปนผทท าใหประจกษชดแจงวา ในทสดแลวญป นกสามารถสรางระบบปรชญาทเปนของตนเองขนมาได ถงแมวาจะกอตวทางความคดไดชากวาอนเดยหรอจนกตาม

ดงนนจงไมส าคญวา ญป นจะเปนตนธารของปรชญาตะวนออกหรอไม เพราะสงทผศกษาปรชญาตะวนออกควรศกษาอยางเปนทสดนน คอ วธท าปรชญา (philosophizing) ของญป นทท าอยางไรใหสามารถ มระบบปรชญาทเขมแขง อกทงถงแมจะหมดยคสมยของนชดะไปแลวกตาม แตกระแสของกจกรรมทางปญญาในแวดวงปรชญาญป นปจจบนกยงไมหยดนง และมแนวคดทางปรชญาอน ๆ ทนาคนหาเพอศกษาเปนอยางมาก

บรรณานกรม ภาษาตะวนตก Carter, R. E. (1997). The Nothingness Beyond God : An Introduction to the Philosophy of

Nishida Kitaro. 2nd ed. Minnesota: Paragon House. ______. (2013). The Kyoto School : An Introduction. Albany: State University of New York Press. Cestari, M. (2010). Between Emptiness and Absolute Nothingness: Reflection on Negation in

Nishida and Buddhism. Frontiers of Japanese Philosophy, 7(1), 320-346. Heisig, J. W. (2001). Philosophers of Nothingness : An Essay on the Kyoto School. Honolulu:

University of Hawaii Press. Rigsby, C. A. (2014). Three Strands of Nothingness in Chinese Philosophy and the Kyoto School:

A Summary and Evaluation. Dao, 13(4), 469-489. Takeshi, M. (Eds.). (2016). Critical Perspectives on Japanese Philosophy. Nagoya:

Chisokudo. ภาษาญป น Nishida, K. (1933)『哲学の根本問題』Tokyo: Iwanami Shoten. Nishida, K.. (1999)『善の研究』Tokyo: Iwanami Shoten. ______. (2003)『一般者の自覚的体系』Tokyo: Iwanami Shoten. ______. (2004)『哲学論文集第六・第七ほか』Tokyo: Iwanami Shoten.



IC-HUSO 2017

Background of RaJaRam Mohan Roy

Panya senawiang

Faculty of Humanities and Social Sciences

Rajabhat Maha Sarakham University, Thailand

Abstract

Philosophy of all Philosophers was a background and Philosophers created their own new

principles from them. The foundation of RajaRam Mohan Roy Derived from philosophy and

Religion includes Hinduism, Islam and Christianity. Philosophy is Eastern and Western philosophy.

The Eastern philosophy is system of Hindu philosophy - - Vedic, Upanishad and Vedanta. The

Western philosophy is rationalism, skepticism of enlightenment Movement in Europe, also the

philosophy of Utilitarianism which is influenced around the world. The study found that Roy’s

philosophy combined rationalism and critical method and yet religious Interpretation of Roy was

purposes the Unity of ethics in Religion include Hinduism, Islam and Christianity for Universal

ethics. Also importance RajaRam Mohan Roy’s interpretation become the standard interpretation

of later Indian philosophers.

Keywords: Background, RajaRam Mohan Roy, Philosophy, Religion.


2493

IC-HUSO 2017

รากฐานทางปรชญาของราชาราม โมหน รอย

ปญญา เสนาเวยง

ผชวยศาสตราจารยประจ าสาขาวชาปรชญา ศาสนาและวฒนธรรม คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม

บทคดยอ

หลกปรชญาของนกปรชญาทกคนลวนแตมรากฐานและนกปรชญาสรางหลกการใหมของตนเองขนมาจากรากฐานน รากฐานทางปรชญาของราชาราม โมหน รอย มาจากศาสนาและปรชญา ศาสนาไดแกศาสนาฮนด อสลามและครสต สวนปรชญาคอปรชญาตะวนออกและปรชญาตะวนตก ปรชญาตะวนออกคอปรชญาฮนดทงระบบ โดยเฉพาะพระเวท อปนษทและปรชญาเวทานตะ ปรชญาตะวนตกนนคอปรชญาเหตผลนยม วมตตนยมของขบวนการพทธปญญาแหงยโรปและปรชญาประโยชนนยมซงก าลงแผอทธพลปกคลมไปทวโลก จากการศกษาพบวาปรชญาของราชาราม โมหน รอยจงมลกษณะผสมผสานความคดทางปรชญาเหตผลและใชแนวทางการวพากษมากขน ขณะเดยวกนการตความศาสนาของราชารามกพยายามสรางเอกภาพในทางจรยศาสตรโดยรวมหลกจรยศาสตรของศาสนาฮนด ครสตและอสลามเขาดวยกนใหเปนศาสนาทมจรยศาสตรเปนสากลมากขนและทส าคญคอ การตความของราชาราม โมหน รอยไดกลายเปนมาตรฐานการตความของนกปรชญาอนเดยรนตอมา

ค าส าคญ: รากฐานทางความคด, ราชาราม โมหน รอย, ปรชญา, ศาสนา



IC-HUSO 2017

1. บทน า

มนษยมการเรยนรเพอพฒนาตนเองและปรบตวใหเขากบโลกอยตลอดเวลา การเรยนรเกดจากแหลงเรยนรตางๆ ทงทเปนต ารา บคคล ตลอดจนเหตการณทผานเขามาในชวต บรรดานกคดและนกปรชญาลวนแตผานกระบวนการส าคญน กระบวนการเรยนรกด องคความรทเกดจะกระบวนการเรยนรกดคอสงส าคญทอยเบองหลงทางความคด(Background)และไดกลายไปเปนวธการทางปรชญาของนกคดและนกปรชญาเหลานน ระเบยบวธตางๆ ลวนเกดขนและด าเนนภายไปใตความชดเจนความคดทอยเบองหลง การท าความเขาใจทฤษฎหรอปรชญาของนกคดทานใดกจ าเปนตองศกษารากฐานทางความคดอยเบองหลง(Background)ของนกคดทานนน ซงจะท าใหการศกษาทฤษฎของนกคดทานนนมความชดเจนและลกซง

ราชาราม โมหน รอยเกดในป ค.ศ. 1772 และเสยชวตในป ค.ศ. 1833 ซงตรงกบตอนปลายของยคแสงสวางทางปญญาและเรมยคใหมในตะวนตก บรบทของยคใหมในยโรปและอนเดยมความแตกตางกน กลาวคอในยโรปเกดขนโดยกระบวนการคดแบบฆราวาส(Secularization)และตงค าถามตออภปรชญาซงมแกนกลางทศาสนจกร ค าถามทวานกคอการถามถงสถานะของพระเจา ความมอยจรงของพระองคและสงตางๆ ทศาสนจกรสอนวามพระเจาเปนศนยกลางจนน าไปสการสถาปนาความรทางวทยาศาสตรอนเปนทมาของการเรมตนฟนฟสงอนๆ การเรมตนยคใหมในอนเดยนนค าถามพนฐานคอปญหาจรยศาสตรอนวาดวยปญหาเกยวกบการประพฤตตอมนษยดวยกนเองซงเปนผลโดยตรงจากแหลงใหญคอคมภรพระเวท โดยเฉพาะอยางยงประเดนทางศลธรรมอนเกดจากความเชอทางศาสนา ทวาประเดนทางอภปรชญากมไดถกละทงไปอยางสนเชง บรบททางความคด ความเชอในอนเดยขณะนนศาสนาทมอทธพลทางความคดในอนเดยไดแกศาสนาฮนด ศาสนาครสตและศาสนาอสลาม ศาสนา ฮนดด ารงอยในอนเดยในฐานะรากฐานทางความคดของอนเดยเปนศาสนาทมอทธพลทสดของอนเดย ศาสนาอสลามเขาสอนเดยผานเปอรเซยเปนหลก พระพรหมคณาภรณ (2552: 110 -145) อธบายไววา ค.ศ. 650 หลงจากพระศาสดามฮมมดเสดจสสวรรคไดเพยง 18 ปกองทพมสลมอาหรบกบกน าทพขยายเขามาถงบาลจสถาน (Baluchistan ในปากสถาน) เขาในเขตชมพทวปและแผขยายเขาไปในอนเดยทงนโดยความชวยเหลอของคนฮนดนกฉวยโอกาสทไปเขาพวกกบศตร ศาสนาอสลามแผขยายและเจรญถงขดสดในยคจกรวรรดออตโตมาน (Ottoman Empire) ในป ค.ศ. 1453 การตดตอคาขายระหวางอนเดยกบพนทในภมภาคเอเชยไมเนอรท าใหศาสนาอสลามแพรหลายเปนอยางมาก ศาสนาอสลามเจรญรงเรองและมอทธพลในอนเดยยาวนานจนปจจบนกวาพนป สวนศาสนาครสตเขามาในอนเดยพรอมกบการเขามาของเจาอาณานคมคอองกฤษและเจาอาณานคมตะวนตกอนๆ ซงก าลงเปนทแพรหลายและมอทธพลมากขนในศตวรรษท 17 การน าศาสนาครสตเขาสชมชนของบาทหลวงและมชชนแนรนนท าควบคกบการใหการศกษาและการสขภาพอนามยดวยวธการสมยใหม จงท าใหคนพนเมองยอมรบไดงาย ปรชญาของ 3 ศาสนานจงมอทธพลอยางมากตอปรชญาของราชาราม โมหน รอย ดงนน


2495

IC-HUSO 2017

บทความนจงจะพยายามท าความเขาใจรากฐานทอยเบองหลงทางความคดของราชาราม โมหน รอย เพอท าความเขาใจปรชญาของราชาราม โมหน รอย ตอไป

2. ปรชญาฮนด

ศาสนาฮนดและปรชญาฮนดนนแยกกนไดยากอยางยงเพราะศาสนาและปรชญาเปนเนอเดยวกน ปรชญาฮนดเปนระบบปรชญาทใหญทสดระบบหนง ส านกทางปรชญาทงหมดทก าเนดขนและมววฒนาการในอนเดยลวนอยภายใตรมเงาของศาสนาฮนดทงสน กลาวคอปรชญาทยอมรบคมภรพระเวทในการตความถอวาเปนส านกปรชญาฮนดโดยตรง เรยกปรชญาส านกเหลานวาปรชญาอาสตกะ (Orthodox) ซงไดแกปรชญาสางขยะ–โยคะ นยายะ–ไวเศษกะ และ มมางสา–เวทานตะ สวนปรชญาทเกดและพฒนาบนพนฐานของการปฏเสธคมภรพระเวทกจดอยในระบบปรชญาฮนดเชนกน เรยกรวมกนวา ปรชญานาสตกะ(Heterodox) ซงไดแกปรชญาจารวาก ปรชญาเชน และปรชญาพทธ (อดศกด ทองบญ. 2532)

จากหลกฐานทพบนนปรชญาทมอทธพลตอราชาราม โมหน รอยมกเปนปรชญาทมความเกาแกของฮนดและแนวคดทมอทธพลมากทสดกคอ พระเวท คมภรปราณะ อปนษท ปรชญาเวทานตะ สวนปรชญาเชนและพทธปรชญามอทธพลตอแนวคดของทาน แตไมมากเหมอนปรชญากระแสหลกของฮนด ซงรายละเอยดมดงตอไปน

1.1 พระเวท

ราชบณฑต (2548: 563) อธบายไววาพระเวท(Veda)คอคมภรหลกของศาสนาพราหมณ–ฮนดเปนคมภรขนศรต คอเปนความรทางศาสนาและปรชญาทฤาษทงหลายผเปนบรพาจารยของศาสนาพราหมณไดสดบมาจากพระพรหมโดยตรงแลวน ามาสงสอนแกพวกพราหมณผมหนาทประกอบพธกรรมทางศาสนาและพวกไดน าสบตอกนมาโดยมขปาฐะ คอเลาตอปากสบๆ กนมา ศาสนาพราหมณ – ฮนดถอวาพระเวทมไดเปนผลงานของมนษย หากเปนพระวจนะของพระเปนเจาจงมความถกตองสมบรณโดยไมตองพสจน พระเวทนนแบงออกเปน 3 คอ ฤคเวทเปนประมวลบทสวดสรรเสรญเทพเจาซงแตงเปนบทกวเรยกวาโศลก เมอเวลาผานไปการประกอบยญกรรมมเพมมากขน เนอหาของฤคเวทกมมากขน และเพอความสะดวกพราหมณจงแบงฤคเวทออกอกเปน 2 คอยชรเวทและสามเวท รวมเรยกวา ไตรเพท

ลกษณะของความเปนนกปฏรปศาสนาของราชาราม โมหน รอยนน ความศรทธาตอศาสนาถกผสมผสานดวยหลกเหตผลซงเปนอทธพลของขบวนการพทธปญญาในยโรป แมทานมศรทธาอยางเปยมลนตอความเปนเอกเทวนยมในศาสนาฮนด ศาสนาครสตและศาสนาอสลาม แตทานกใชปญญาแสวงหาความจรงไปพรอมกน ดงจะเหนไดจากการตความทางปรชญาของทาน ความเชอเรองพรหมนเปนความจรงสงสดกด ความเชอวาพระเวทเปนแหลงความรสงสดกด เปนลกษณะส าคญของเอกเทวนยมฮนดซงทานกยดจารตนอยางเครงครด ขณะเดยวกนทาน



IC-HUSO 2017

กลบตงค าถามกบหลกการหลายอยางในพระเวท เชนระบบสต ระบบวรรณะ เปนตน ดวยหลกของเหตและผลพรอมกบการอธบายวา ระบบสตและระบบวรรณะขดกบหลกการทางศาสนาอยางไร กระนนการอธบายเทวนยมส าหรบทานเกดขนบนความแนวแนตอพระเจาซงอทธพลหลกมาจากความเชอมนตอพระเจาในศาสนาทง 3

1.2 คมภรปราณะ(Purana)

ราชบณฑต (2548: 390 -393) ไดอธบายรายละเอยดไววา คมภรปราณะเปนคมภรส าคญของฮนดเปนคมภรประเภทสมฤตซงแตงขนภายหลงคมภรประเภทศรต คมภรปราณะเทาทพบมจ านวน 18 คมภร แบงเปน 3 หมวด คอ

ก. หมวดวษณปราณะ ม 6 คมภร ไดแก 1. วษณปราณะ วาดวยพระวษณเปนผสราง ผธ ารงรกษาและผคมครองโลกและเลาเรองราชวงษเมารยะ 2. นารทปราณะ หรอนารทยปราณะ วาดวยฤาษนารทะวาเปนผบรรยายหนาทของมนษย 3. ภาควตปราณะ หรอศรมตภาควตปราณะ วาดวยชวประวตของพระภาควต คอพระกฤษณะ

ในปฐมวย เนนภกตโยคะ 4. ครฑปราณะ ตงตามชอครฑซงเปนพาหนะของพระวษณ แตเนอเรองไมตรงกบชอ คอ วาดวย

พธกรรมทเกยวกบการตาย ตลอดจนการเกดใหมและวาดวยการบชาพระอาทตยและโหราศาสตร

5. ปทมปราณะ วาดวยเรองโลกตงแตเรมเกดเปนดอกบวทองเรอยไปจนเกดเปนโลกมนษย สวรรคและนรก

6. วราหปราณะ วาดวยพระวษณอวตารเปนสกรตวผ ข. หมวดศวปราณะ ม 6 คมภร ไดแก

1. มสตยปราณะ วาดวยพระวษณอวตารเปนปลาและเลาเรองราชวงศอนธระ 2. กรมปราณะ วาดวยพระวษณอวตารเปนเตา อธบายจดหมายของชวต ยกยองพระวษณ และเจาแมทรคา 3. ลงคปราณะ วาดวยพระศวะ อธบายความหมายของคณธรรม ทรพยสมบต ความสขและความหลดพน (โมกษะ) และกลาวยกยองการบชาสญลกษณทางศาสนา(ลงคะ) ซงท าใหมการนบถอ ศวลงคขน 4. วายปราณะ วาดวยคณลกษณะของพระศวะและความศกดสทธของเมองคยา นองจากนยงกลาวถงรชสมยของพระเจาจนทรคปตะท 1 5. สกนทปราณะ วาดวยเรองขนทกมารเทพเจาแหงสงคราม เลาเรองโบราณคดของเมองตางๆ เชนกาศขณฑะ เลาเรองเมองพาราณส อตกลขณฑะ เลาเรองเมองโอรสสา


2497

IC-HUSO 2017

6. อคนปราณะ หรออาคเนยปราณะ วาดวยอคนเทพสนทนากบฤาษวศษฏะถงเรองตางๆ ซงจดสารานกรมเกยวกบพธบชา จกรวาลวทยา ราชวงศตางๆ เรยงตามล าดบการทครองราชย เรองไวยากรณ วาทศลป ฉนทลกษณ ศลปะการสงคราม กฎหมายและการแพทย

ค. หมวดพรหมปราณะ ม 6 คมภร ไดแก 1. พรหมปราณะ วาดวยเรองจกรวาลวทยา ศาสนสถานในโอรสสา ความศกดสทธของแมน าพลชา และพระวษณอวตารเปนชคนถนาถซงพระพรหมเปนผเปดเผยแกฤาษมรจ บางทเรยกวา อาทปราณะ เพราะเรยงอยอนดบแรก แตไมใชแตงขนครงแรกเพราะแตงขนเมอประมาณพทธศตวรรษท 18 และเนองจากมบางตอนกลาวสรรเสรญการบชาพระอาทตยหรอสรยเทพ จงมชออกอยางหนงวา เสารปราณะ 2. พรหมาณฑปราณะ วาดวยววฒนาการของโลกจากฟองไขของพรหมและกลาวถงโลกในอนาคตดวย 3. พรหมไววสวตปราณะ หรอพรหมไววรรตปราณะ วาดวยการบชาพระกฤษณะและพระนางราธา 4. มารกณเฑยปราณะ วาดวยเรองศกต คอเจาแมทรคา มาหาตมยะอวตารลงมาชวยโลกเพอก าจดพวกมาร ฤาษมรรกณเฑยะเปนผเลาและเรองเรองเปนท านองนทานเปรยบเทยบ 5. ภวศยปราณะ(แปลวาปราณะในอนาคต) เปนหนงสอคมอประกอบพธกรรมตางๆ เพอชวตทดในอนาคต ไมไดกลาวถงอดตเหมอนปราณะอนๆ 6. วามนปราณะ วาดวยพระวษณอวตารเปนคนแคระ แบงเปน 2 ตอน ตอนหนงกลาวสรรเสรญพระศวะ อกตอนกลาวสรรเสรญพระวษณ

เราไดทราบเพยงวา ราชาราม โมหน รอยศกษาคมภรปราณะ แตกไมพบหลกฐานวา มหลกการส าคญอะไรบางทมอทธพลตอทาน ทวาเมอศกษาจากงานเขยนของทานคอ Tulfat–ul–Muwuhiddin และ Precept of Jesus จะพบวา ทานไมใหความส าคญตอหลกการตอหลกอภปรชญาในคมภรปราณะและดเหมอนวาทานจะใชคมภรปราณะเปนฐานในการวพากษตอสถานะทางเทววทยาของลทธพหเทวนยมและการประกอบพธกรรมซงน าไปสการปฏเสธพระเจาแบบสคณพรหมนและพธกรรมตอพระเจาแบบฮนดดวย

1.3 อปนษท (Upanisad)

พระเวทแตละคมภรแบงออกเปน 4 ตอน คอ มนตระ พราหมณะ อารณยกะและอปนษท เพราะเหตทเปนตอนสดทายของพระเวท อปนษทจงมชอเรยกอกอยางหนงวาเวทานตะ(ราชบณฑตยสถาน. 2548: 540) ในหนงสอผลงานภาคภาษาองกฤษของราชาราม โมหน รอย(The English Works of Raja Ram Mohun Roy) มอปนษททราชาราม โมหน รอยใหความสนใจศกษาและแปลเปนภาษาองกฤษรวม 4 อปนษท คอมณฑกะ เกนะ กฐะและอศะ (JOGENDRA CHUNDER GHOSE. 1901) ขณะทในหนงสอของ รด (IAN Brooks Reed. 2015: 16)



IC-HUSO 2017

กลาวถงอปนษททมอทธพลตอราชารามวา ม 5 อปนษท คอ มณฑกะ เกนะ กฐะอศะ และ มณฑกะ ซงจากทง 2 แหลงนนสามารถอธบายสรปเนอหาพอสงเขปดงน

1) มณฑกะอปนษท (Moonduk Opunishud of the Uthuru – Ved)

ค าวา “มณฑกะ” ในอปนษทนนโดยชอมความหมายวา โกน หรอ ขด(Shaven) เพราะเปนอปนษททพวกสนยาส (sannyasin)ใชโกนหรอใชขดความไมรและความวตกกงวลส าหรบการปฏบตศาสนกจเพอใหเขาถงซงความเปนจรงสงสดคอโมกษะนนเอง(S. Radhakrishnan and C.A. Moore. 1973 :51) มณฑกะอปนษทปรากฏเปนสวนหนงของอรรพเวท เนอหาทางปรชญาของมณฑกะอปนษทโดยรวมอธบายถงเรองใหญ ๆ 2 เรอง คอ ความเปนพรหมน และการรบรพรหมน

ลกษณะของพระพรหมในฐานะสงสมบรณทปราศจากแหลงก าเนด ทวาพระองคกลบเปนตนก าเนดของทกสง กลาวคอทกอยางในโลกรวมทงจกรวาลเกดจากพรหมน พระองคด ารงอยนรนดร ไรตวตน ทวามความชดเจนเพราะพระองคแทรกซมอยในทกสงและทกหนแหง พระองคไมเปลยนแปลง ทามกลางความเคลอนไหว พระองคเปนสงตางๆ ตงแตสงทหยาบทสด เชน สสารตางๆ ไดแกดน น า ไฟ ลม อากาศ ฯลฯ จนกระทงสงทละเอยดทสดคอวญญาณตงแตวญญาณแหงเทพ วญญาณของมนษยและวญญาณแหงสรรพชวต หากจะอธบายในแงปคลาทฏฐานนนสวรรคเปนพระเศยรของพระเจา พระอาทตยและพระจนทรเปนพระเนตร พนท (Space) เปนพระกรรณ1 พระเวททเผยแผออกไปสโลกเปนพระวจนะของพระองค อากาศเปนปราณ โลกเปนปญญาญาณของพระองค แผนดนคอพระบาท ส าหรบพระองคแลวทรงเปนวญญาณของทงจกรวาล (JOGENDRA CHUNDER GHOSE.1901: 30- 34) มนษยทมความฉลาดจะเขาใจพระองคไดในฐานะตนก าเนดของจกรวาลโลก ซงสอดคลองกบการอธบายในงานของพทธรกษ ปราบนอก ทวาสงทไมอาจเหนได ไมอาจจบไดดวยประสารทสมผส ไมมโคตร ไมมวรรณะ ไมมตา ไมมห ไมมมอหรอเทา เปนสงมชวนรนดร แผไปทว ปรากฏอยทวทกแหง ละเอยดยง ส งนนคอสงทไมสญสน ธรชนยอมประจกษแจงวา สงนนแหละเปนแหลงก าเนดของสรรพสง (พทธรกษ ปราบนอก.2540: 27) ซงสอดคลองกบงานของกงแกว อตถากร(2553:61)วา “พระผเปนเจาคอชวตหนงเดยวซงฉายแสงออกมาจากทกชวต เมอเหนพระเองสถตอยในทกชวตดงนทานผรยอมมความออนนอมถอมตน” ทงหมดนคอการสรปถงพรหมนหรอพระเจาผทรงสรางโลก

สวนการรบรพรหมนเปนเปาหมายสงสดของการเรยนร พรหมนหรอพระเจา(Supreme Being)อยเหนอการรบรทางผสสะทางกายและพระองคด ารงอยโดยปราศจากแหล งก าเนด สหรอขนาด ทวาพระองคนนเปนสพพญญ(Omniscience) คอผรทกสงอยาง เหนทกสง ความเปนผรของพระองคนน ไมมอะไรในจกรวาลโลกนทพระองคไมร พระองคคอแหลงทมาของความร พระเวทคอตวอยางทสมบรณทหลงไหลออกจากพระองค ทกสง ท

1 ในงานของกงแกว อตถากร(2553) ใชค าวา ทศทงสคอหของพระองค


2499

IC-HUSO 2017

มนษยรพระองคกร ทวาสงทพระองครมนษยอาจจะไมรสงนน (JOGENDRA CHUNDER GHOSE.1901: 30- 34) การจะรบรพระองคไดกคอการเขาถงพระองคดวยการขดเกลาวญญาณใหบรสทธ

2) เกนะอปนษท (Cena Upanishad of the Sama Veda)

ค าวา “เกนะ” (Kena or Cena)ในอปนษทมความหมายวา “โดยใคร”(By whom) กลาวคอ ใครเปนผมอ านาจทแทซงอยเบองหลงการด าเนนไปของโลก ปรากฏการณภายนอกในธรรมชาตและธรรมชาตภายในมนษย (S.Radhakrishnan and C.A. Moore. 1973 :41) ในทนหมายถงใครเปนผควบคมมนษยและโลกภายนอกในสวน มนษยนนไดแกหนาทของประสาทรบรของมนษย โลกนนคอหนาทของสสารในโลกทปรากฏอยน ในทงสองสวนนมใครอยเบองหลงซงในเกนะอปนษทกลาววา มพระเจา คอ พรหมน เปนผควบคม

เกนะอปนษทเปนสวนหนงของสามเวท อปนษทนมเนอหาไมมาก เปนการอธบายถงการรบรพรหมน ไดแกการทพรหมนแปรเปลยนพระองคเปนสงตางๆ ในโลก เปนธาตตางๆ เปนสตว เปนพช การรบรและเขาใจวา พระเจาแปรเปลยนพระองคและแทรกซมอยในสงตางๆ เหลานนอยางไรบาง ในเกนะอปนษทอธบายการรบรพรหมนไววา สงนนไมอาจจะพดถงไดดวยวาจา แตวาจาถกพดออกมาดวยสงนน จงรเถดวา สงนนแลคอพรหมน ไมใชสงทบคคลบชาอยน... สงนนไมอาจจะรไดดวยความคด แตเพราะสงนนความคดจงคดได... สงนนไมอาจจะเหนไดดวยตา แตดวยสงนนแล ตาจงเหนรปได... สงนนไมอาจจะไดยนดวยห แตดวยสงนน หจงไดยนเสยง... สงใดไมหายใจโดยอาศยลมปราณ ลมปราณหายใจโดยอาศยสงใด ทานจงรวา สงนนแลคอพรหมน ไมใชสงทบคคลบชาอยน (พทธรกษ ปราบนอก. 2540: 20)

3) กฐะอปนษท (Kuth-Opanishad of the Ujoor Ved)

กฐะอปนษทเปนสวนหนงของยชรเวท เนอหาหลกเปนบทสนทนา(Dialogue)ระหวางเดกหนมชอนชเกตะ2

(Nuchiketa) และทานพระยายม(Yumu – the God of death)สนทนากนเรองอมตภาพของอตตา นชเกตะไดขอพร 3 ขอตอพระยายม และขอทส าคญทสดคอการไดทราบความลบของความเปนอมตะจากพระยายมซงเนอหาทพระยายมไดบอกแกนชเกตะการเรยนรพระเจาในลกษณะตางๆ และวถแหงการเขาถงพระเจา หรอ โมกษะ ตามหลกจรยศาสตร(กงแกว อตถากร. 2553: 2-23) ซงส าหรบราชาราม โมหน รอย ความรเกยวกบการเขาถงโมกษะนนคอกญแจส าคญทท าใหเขาใจและเขาถงพระเจาสงสดทงของฮนด ครตสและอสลาม

2 ในงานแปลของกงแกว อตถากร(2553)คอนจเกตซงกตรงกบงานของราธกฤษณน สวนนชเกตปรากฏในงานของ Jogendra Chunder

Ghose,



IC-HUSO 2017

4) อศะอปนษท (Ishopanishad of the Yajur Veda)

อศะอปนษทเปนสวนหนงในยชรเวทกลาวถงพรหมนและการเขาถงพรหมน พรหมนคอทกสงอยาง ด ารงอยในทกหนแหง การเขาใจพรหมนนนคนโงและคนฉลาดเขาใจตางกน ผโงเชลาไมเขาใจสภาวะของพรหมนจงส าคญวาพระองคอยหางไกล สวนคนฉลาดนนเชาใจวาพระองคด ารงอยทกหนแหง ด ารงอยตลอดไป การรบรพรหมนของคนทง 2 ตางกนท าใหแสดงพฤตกรรมตางกน คนหนงใหความเคารพจงบชาเซนสรวง อกคนไมใหความเคารพ และจากการรบรตางกนนมผลตอการเขาถงพรหมนทเปนเปาหมายสงสดไดไมเหมอนกนดวย (กงแกว อตถากร. 2553: 25-28)

5) มณฑกอปนษท (Manduk Upanishad)

มณฑกอปนษทนอธบายความหมายของ โอม วาเปนสงสงสด โดยประกอบดวยสภาวะ 3 อยางคอ 1) ไวศวานระ บรมอาตมนในฐานะเปนองคแหงจกรวาลในฝายกายภาพตรงกบอกษร อะ 2) ไตชสะ บรมอาตมนในฐานะเปนองคแหงจกรวาลในฝายความรสกนกคด ตรงกบอกษร อ ไตชสะและอกษร อ ปรากฏในความฝนระหวางความตนและความหลบ 3) ปรชญา บรมอาตมนในฐานะเปนองคแหงจกรวาลในสภาพไมฝน ตรงกบอกษร มะ พระองคคอบอเกดและทสดของทกสงอยาง สวนสภาวะทอยเหนอสภาวะทง 3 นคอ โอม คอพยางคทแบงแยกไมได เปนหนงไมมสอง เปนสงสงสด(กงแกว อตถากร. 2553: 69)

เนอหาทพบในอปนษททง 5 นจะเปนเนอหาทางอภปรชญาวาดวยเรองพระเจา ลกษณะ คณสมบตของพระองคและมลกษณะของเอกเทวนยมเปนหลก สวนทเปนญาณวทยามเนอหาอธบายวามนษยจ าเปนตองท าความเขาใจใหถกตองวา มนษยตองรบรและเขาถงพระเจาอยางไร และสวนทเปนจรยศาสตรเปนการอธบายเปาหมายสงสดของชวตและการเปนหนงเดยวกบพรหมน เนอหาใน 5 อปนษทนไมมสวนทเปนความเชอซงเนนการบวงสรวงเพอความส าเรจของพธกรรมโดยสวนเดยวเหมอนคมภรอนเพราะอปนษทเปนปรชญาและมลกษณะส าคญอยทการโตแยงตอการบวงสรวง แมจะเปนอภปรชญากเปนเพยงการอธบายคณสมบตของพระเจาไมใชยดถอพธกรรมเปนหลก ดงนน ราชาราม โมหน รอย จงมองเหนสวนทดงามและกอใหเกดประโยชนของศาสนาฮนดจนน ามาสการยอมรบหลกการดงกลาวในการตความทางปรชญาของทานในเวลาตอมา

1.4 พรหมสตร

พรหมสตร(Brahma Sutra) เปนอกคมภรหนงทมอทธพลตอราชาราม โมหน รอย พรหมสตรเปนสตรททานพาทรายณะเปนผแตงประกอบดวยสตรตางๆ กวา 500 สตรลวนเปนสตรไขความในคมภรอปนษทตามหลกเหตผล แบงเปน 4 บท (ราชบณฑตยสถาน. 2548: 119–120)


2501

IC-HUSO 2017

บทแรกวาดวย สมวายะ คอความเชอมนยกนของหลกธรรมในคมภรอปนษท

บทท 2 วาดวยอวโรธะ คอความไมขดแยงกนทางทฤษฎและกฎทตงไวแลว

บทท 3 วาดวยสาธนะ คอวธการทจะศกษาใหรแจงสจธรรม

บทท 4 วาดวยผล คอสงทจะพงไดจากการศกษาตามวธการดงกลาว

คมภรพรหมสตรมเนอหายอเกนไปท าใหยากแกการเขาใจจงมนกปรชญาหลายๆ ทานไดแตงอรรถกถาขนขยายความคมภรนจนน าไปสการพฒนาเปนส านกปรชญาเวทานตะ 3 ส านกคอ ส านกของศงกราจารย รามานชะและมธวะ การใชปรชญาของเวทานตะ 3 ส านกนเพอสนบสนนรากฐานทางปรชญาของนกปรชญาอนเดยไดรบความนยมอยางแพรหลายและกลายเปนมาตรฐานการตความของนกปรชญาอนเดยยคตอมา ผลงานทมอทธพลอยางลกซงตอราชาราม โมหน รอยคออรรถกถาพรหมสตรทเขยนขนโดยทานศงกราจารยซงถอวาเปนงานส าคญอนน ารากฐานของปรชญาอไทวตะ เวทานตะมาใชประกอบการตความและถอวาเปนจารตการตความปรชญาฮนด

1.5 ปรชญาเวทานตะ(Vedāta)

ปรชญาเวทานตะเปน 1 ใน 6 ส านกหลกของปรชญาอาสตกะ เวทานตะนนม 2 ส านกใหญ คอ อไทวตะ เวทานตะของศงกราจารยและวศษฏาไทวตะ เวทานตะของรามานชะ ทง 2 ส านกนไดชอวาเปนส านกปรชญาเวทานตะใหม หรอ Neo-Vedanta หลกปรชญาของ 2 ส านกนม 4 เรองส าคญคอ พรหมนและอาตมน มายา โลกและโมกษะ(ราชบณฑตยสถาน. 2548: 564)

ศงกราจารยมความเหนวาพรหมนและอาตมนเปนสงเดยวกน แตเรยกชอตางกนเพราะมองจากแงมมตางกน คอมองจากแงทเปนตวผรจกโลกภายนอก จากแงทเปนวญญาณซงเปนแกนกลางชวตของเรา สงแทจรงอนนนเรยกวาอาตมน แตถามองจากแงทเปนสงถกร(คอตวเรา) จากแงทเปนทมาของโลกและทกสงรวมทงตวเรา สงทแทจรงอนนนเรยกวาพรหมน เปรยบเทยบไดกบน า ถาอยในขวดเราเรยกวาน าในขวด ถาอยในทะเลหรอมหาสมทร กเรยกวาน าทะเล แตโดยสารตถะแลวกคอน าเหมอนกน(ราชบณฑตยสถาน. 2548: 564 - 565) สงทศงกราจารยอธบายคอลกษณะนามธรรม ในขณะทรามานชะอธบายในปรชญาของทานเปนภาพของพระเจาทมลกษณะบคคลจรงๆ คอพรหมนมสภาพเปนเทพเจาสงสด ทรงเปลยนแปรพระองคเปนสากลจกรวาล ทกสงในสากลจกรวาลรวมกนเขาเปนรางกายของพระองคโดยทพระองคทรงด ารงอยในฐานะเปนวญญาณของสากลจกรวาล พระองคทรงควบคมความเปนไปของทกสงจากภายใน แมแตชวาตมนซงมสถานะเปนวญญาณของมนษย แตเมอมองในแงทสมพนธกบพระเปนเจา วญญาณของมนษยแตละคนเปนเพยงสวนหนงของพระองค(ราชบณฑตยสถาน. 2548: 566) และพรหมนมคณสมบตส าคญอนหนงนนคอในพรหมนมมายา



IC-HUSO 2017

สงทมอทธพลตอแนวคดของราชาราม โมหน รอยคอการน าหลกปรชญาของส านกอไทวตะ เวทานตะ ของทานศงกราจารยมาใชในการอธบายโลกและสงตางๆ ในโลกเพอจะชใหเหนวาพระเจามอยและด ารงอยจรงในโลกนอยางไร ทรงแปรเปนโลกและสงตางๆ อยางไร หลกการสคณพรหมนและนรคณพรหมนเปนหลกการพนฐานทส าคญทเขาไปปรากฏในระบบปรชญาของทานโดยเฉพาะการตความนรคณพรหมนวาเปนหลกธรรมชาตซงเปนทสามารถอธบายใหกระจางชดไดดวยหลกการทางวทยาศาสตร

1.6 ศาสนาพทธ

จากหลกฐานทางประวตศาสตรนนพระพทธศาสนาเปนศาสนาทมอทธพลตออนเดยและโลกไมนอยไปกวาศาสนาฮนดและศาสนาอนๆ พทธศาสนาเคยรงเรองถงขดสดในอนเดยสมยพระเจาอโศกมหาราช แตกลบลมสลายไปนบตงแตการรกรานของมสลมในเหตการณทมหาวทยาลยนาลนทาเมอประมาณป ค.ศ. 1199 หรอป พ.ศ. 1742 พระพทธศาสนากหมดไปจากอนเดย พทธศาสนาจงเหลอแคเพยงศาสนสถานไวเปนสญลกษณทางศาสนาและหลกค าสอนเทานนทยงคงอยตลอดไป ซงหลกฐานทพบเราทราบเพยงวาราชาราม โมหน รอยไดมโอกาสศกษาพระพทธศาสนาในชวงระยะเวลาสนๆ คอการศกษาพระพทธศาสนาของรอยเกดขนในราวป ค.ศ. 1787 (HEM CHANDRA SARKAR. 1914: 1) พทธศาสนาทราชาราม โมหน รอย ศกษานนเปนพทธศาสนาแบบทเบตทมรากฐานมาจากปรชญาโยคาจารย เปนปรชญาจตนยมผสมกบความเชอเรองพธกรรม เวทมนตร คาถา พระพทธศาสนาแบบรหสยลทธและความเชอเรองภตผปศาจในลทธบอน(Bon)ใชเทคนคของการก าหนดเหนในการท าสมาธ และพระพทธศาสนาแบบทเบตยงมความเชอเรองการกลบชาตมาเกดดงจะเหนไดจากความเชอวาองคทะไลลามะเปนองคอวตารของพระอวโลกเตศวรโพธสตวดวย (ราชบณฑตยสถาน2548: 526-527)

จากบรบทของการศกษาพบวา พระพทธศาสนาแบบทเบตทราชาราม โมหน รอยศกษา แมเราจะไมพบวาทานศกษาหลกการอะไรบางในพทธศาสนา 3 แตพทธศาสนาในทเบตเปนพทธศาสนามหายานมหลกค าสอนเกยวกบพระโพธสตวเปนลกษณะพเศษทเดนชดและรหสยลทธทมลกษณะเปนไปในทางลกลบแบบปรชญาซฟ ทง 2 ลกษณะนเปนลกษณะทราชาราม โมหน รอยยอมรบทงนการมพระโพธสตวแบบมหายานสอดคลองตองกนกบความเชอแบบเทวนยมของฮนด ครสตและอสลามซงมอทธพลอยางมากในปรชญาของทาน แมวาแนวคดเรองพระโพธสตวจะไมเปนความเชอแบบสดโตงในพทธศาสนาแบบทเบตกตาม ขณะทความเปนรหสยลทธนนเปนลกษณะทราชารามเชอวา เปนจดรวมของศาสนาตางๆ และทายทสดคอลกษณะความไมนยมชมชอบพธกรรมของพทธศาสนาดงเดม ศาสนาฮนดมความเชอเรองวรรณะและระบบสตซงเปนจารตพธกรรมทยดถอกนอยางเครงครดในยคนน ดงนนหลกพระพทธศาสนาในความเหนของราชาราม โมหน รอยจงใหภาพของศาสนาทนยมชมชอบและ

3 ราชบณฑตยสถาน(2548:526)อธบายวาพระพทธศาสนาแบบทเบตแบงการศกษาเปน 3 ระดบคอ ระดบตนศกษาเถรวาท ระดบกลางศกษามหายาน และระดบสงศกษาวชรยานและมนตรยาน


2503

IC-HUSO 2017

สงเสรมคณคาความเปนมนษยไดมากกวาศาสนาฮนด ศาสนาทมอทธพลตอแนวคดของรอยในยคหลง คอ ศาสนาครสต อสลาม และพทธนนดเหมอนจะใหภาพมนษยทเทาเทยมและรกมนษยเพราะความเปนมนษยไมใชเปนมนษยเพราะวรรณะทถกก าหนดขนโดยมนษยตามจารตฮนด และทส าคญคอแนวคดเรองพระโพธสตวกด ตวตนของพระเยซกดกใหภาพแทนของบคคลพเศษไมนอยไปกวาเทพเจาองคหนงในความเชอแบบมหายานและครสต แตเปนภาพของเทพเจาทมความรกและเหนใจตอเพอนมนษยดวยกน ดงนนนคอรองรอยทส าคญทท าใหเขาใจไดวาปรชญาเอกเทวนยมของราชาราม โมหน รอยมรากฐานทมนคงบนพนฐานทางความคดใดบาง

1.7 ปรชญาเชน

แมวาเราทราบจากหลกฐานวา ปรชญาเชนมอทธพลตอราชาราม โมหน รอย (R.T.Deopurtar. 1964) จากหลกฐานทมอยท าใหทราบเพยงวาขณะททานเปนดวาน(Dewan)อยรงกปรทานไดศกษาตนตระจากคมภรกลปสตร(Kalpa Sutra)ของเชน ซงนอกจากเอกสารเทาทมประกอบกบบรบททางสงคมขณะนนแลวสงเคราะหปรชญาของทานผานแนวคดหลกททานยดถอ นนคอความเปนเอกภาพทางดานศาสนาเปนส าคญท าใหพอสรปไดวา หลกปรชญาเชนทมอทธพลตอราชาราม โมหน รอยนนคอแนวคดทางจรยศาสตรโดยเฉพาะสวนทเกยวกบการปฏบตตอมวลมนษยเชน หลก อนพรต มหาพรต และอหงสา เปนตนซงเปนลกษณะขององคตรถงกร ซงหลกการนคอหลกการทถอวาเปนหลกสากลของทกศาสนาเพราะหลกการนมความสอดคลองกบหลกทางจรยศาสตรของศาสนาอนๆ ทชดเจนคอ หลกอหงสาของเชนนนเปนปฏปกษตอพธกรรมสต(Sati) และพธกรรมฮนดในสวนทเกยวกบชวตมนษยและสตว ซงพธกรรมฮนดถอวาเปนสงทราชาราม โมหน รอยเชอวาลวงละเมดตอศกดศรความเปนมนษยของคนทงหลาย ดงนน เราจงพออนมานไดวา ทานไดรบอทธพลแนวทางคดจรยศาสตรของเชนเปนหลก

1.8 แนวคดระบบสต (Sati System)

อภญวฒน โพธสาน(2560: 139-140) อธบายวา “ในธรรมเนยมนยมแบบฮนด ค าวา “สต” หรอ “สตต” หมายถง (1) การกระท าหรอประเพณนยม(act หรอ custom) (2) บคคล(person) และ (3) ลทธความเชอ(cult) และประเพณสตสามารถกระท าไดใน 2 ชวงเวลาดวยกนคอ (1) กระท าการเผาตวเองในชวงเดยวกบการเผาศพสามในลกษณะการเผาศพรวมกนระหวางสามทตายไปแลวกบภรรยาทยงมชวตอยบนเชงตะกอนเผาศพเดยวกน พธสตอยางนเรยก วาสหมรณะ4 (sahamarana) หรอ (2) กระท าการเผาตวของผหญงทเปนภรรยาในชวงหลงจากไดท าการเผาศพของสามทตายไปแลว พธสตอยางนเรยกวาอนมรณะ 5(anumarana) ประเพณสตนมทมาจากความเชอเรองการด ารงอยตอเนองของวญญาณมนษยภายหลงตายตามทชาวฮนดเชอถอตามกนมา คอมคตความเชอวา สามทตายแลวนนมความตองการสงตางๆ ทเขาเคยใชเพอสนองตอบตอความสขและความพอใจในชวตในโลกนซง 4 สหมรณะ มาจากค าวา สห(พรอม, กบ)+มรณะ(ตาย) แปลวา ตายไปดวยกน. 5 อนมรณะ มาจากค าวา อน(ภายหลง, ตาม)+ มรณะ(ตาย) แปลวา ตายตามไปในภายหลง.



IC-HUSO 2017

หมายถงภรรยาของเขาดวย กลาวคอประเพณนยมเชนนในบางรปแบบปฏบต แมหมาย อาวธและสงอนๆ ในโลกนอนเปนทรกของสามทตายไปแลวนนจะถกเผาในตอนนนพรอมกนรางศพคนตายเพอตดตามเขาไปยงโลกหนาดวย ทวาคมภรยคพระเวทปรากฏชดเจนวาประเพณสตมไดมอยจรงในสงคมยคพระเวท แตกระนนพธศพยคพระเวทกยงสงวนรกษารปแบบบางประการของประเพณนเอาไว

ส าหรบราชาราม โมหน รอยแลวพธกรรมสตเปนพธกรรมทขดตอหลกจรยศาสตรสากลในศาสนาและเปนพธกรรมทถกมองวาคอความปาเถอนสาหรบสายตาของบคคลภายนอกและตอราชาราม โมหน รอยดวยเชนกน พธกรรมสตทมอทธพลโดยตรงตอรอยกคอ เมอจาคโมหน รอยพชายของราชารามเสยชวตลง พสะใภของรอยตองเขาสพธกรรมสตทเครงครดตามจารตในขณะนน นคอภาพประทบทมอทธพลอยางยงส าหรบราชาราม โมหน รอย

3. ปรชญาอสลาม

ศาสนาอสลามนบถอพระเจาสงสดเพยงองคเดยวคอองคอลลอฮและ ไมมนกบวช มสลมทกคนทงผชายและผหญงมหนาทตองปฏบตศาสนกจเทาเทยมกน ไมแยกกจการทางโลกและกจการทางศาสนาออกจากกน ค าสอนมลกษณะเปนจรยธรรมและกฎหมาย(ราชบณฑตยสถาน. 2548: 253) ปรชญามสลมทมอทธพลตอราชาราม โมหน รอยคอความเปนเอกเทวนยม(Monism)และปรชญาของลทธซฟ (Sufism)

ราชบณฑตยสถาน(2548: 497)อธบายวา ค าวา “ซฟ” ใชในความหมาย 2 ประการคอ

(1) หมายถงบคคล เปนบคคลหรอกลมคนทนยมการบ าเพญตนแบบนกพรตตดการหมกมนเรองทางโลกจะสวมใสขนสตวททออยางหยาบเพอแสดงถงการใชชวตในรปแบบของนกพรต คนเหลานปรากฏในชวง 2 ศตวรรษแรกของอสลาม ไดแก พวกซฮฮาด(ผถอสนโดษ) กรรออ (นกทองคมภรอลกรอาน) และนซซาก(ผปฏบตศาสนาอยางทมเท) ตอมาคนเหลานไดชอวา ซฟ (ราชบณฑตยสถาน. 2548: 498)

(2) หมายถงแนวความเชอและการปฏบตทบคคลหรอกลมบคคลยดถอซงเกดขนในประวตศาสตรอสลาม มลกษณะเนนการขดเกลาจตใจ ตดการหมกมนเรองทางโลกเพอเขาถงพระเปนเจา เปนลกษณะเดนเฉพาะตางหากจากแนวอสลามแบบศาสนศาสตร(อลมลกะลาม)ทเนนการใชเหตผลเปนหนทางในการเขาถงพระเปนเจาและแนวคดอสลามทเปนทเนนการปฏบตชะรอะฮหรอบญญตทเนนการควบคมความประพฤตภายนอกของบคคล ซฟในลกษณะทเปนแนวความเชอและการปฏบตยงมค าเรยกในภาษาอาหรบวา ตะเซาลฟ ซฟยะฮ ภาษาองกฤษเรยก Islamic Mysticism


2505

IC-HUSO 2017

เมอพจารณาจากชารจจะเหนวาซฟไมใชนกายในศาสนาอสลาม ค าถามคอ ซฟมววฒนาการเปนมาอยางไรและมหลกการส าคญอะไร จากการศ กษาท ม าของปร ชญาซ ฟพบว าม ก า รอธ บ ายแตกต า งก น ไป แตราชบณฑตยสถาน (2548:498 – 499) ไดใหค าอธบายไววา ซฟพฒนาขนมาในอสลามโดยอาศยทงปจจยภายในและภายนอกสงคมมสลม ปจจยภายในนน ไดแก

(1) ค าสอนในคมภรอลกรอานและชนนะฮทใหความส าคญแกการพฒนาจตใจ ประกอบกบภาษาคมภรทชชวนใหตความแบบนามธรรม

(2) การปฏบตตนของศาสดามฮมมด บรรดาสาวก(เศาะฮาบะฮ) ตลอดจนเคาะลฟะฮทงส ผปกครองรฐอสลามตอจากศาสดาทใชชวตแบบสมถะและทมเทใหกบการปฏบตศาสนกจ

(3) แนวโนมสงคมทเปนไปในทางฟมเฟอยและหยอนศลธรรมนบแตราชวงศอมยยะฮซงเขาครองอ านาจตอจากสมยเคาะลฟะฮทงส

(4) ความขดแยงทางการเมองภายในสงคม (5) การพฒนาทางวชาการกฎหมายและศาสนศาสตรทเนนรปแบบการปฏบตภายนอกและการใชเหตผล

สวนปจจยภายนอกนน ไดแกความคดและวธปฏบตจากวฒนธรรมตางๆ ซงมการผสมผสานกนในระหวางวฒนธรรมเหลานนดวย มทงความคดของเปอรเซยในฝายชอะฮโดยเฉพาะอยางยงชอะฮ 12 อหมามทเนนเรองการลลบและการกลบมาของอมามมะฮด รวมทงการตความดานในของบญญตศาสนาทเรยกวาวธตะอวล ลทธมาณก(Manichaeism) ซงสอนวา จกรวาลมอ านาจ 2 อยางทขดแยงกนคออ านาจฝายสวางหรอฝายดซงเปนฝายพระเปนเจาและวญญาณ กบอ านาจฝายมดหรอฝายชวซงเปนฝายซาตานและรางกาย ลทธไญยนยม (Gnosticism) ซงเชอวตถเปนสงชวราย พรอมเสนอทางรอดพนจากอ านาจวตถ นอกจากนยงมความคดในทางนโอเพลโตนสม (Neo – Platonism) ศาสนาครสต ฮนดและพทธ ปจจยภายนอกเหลานไดเขามามสวนใหปรชญาซฟมความคดทางศาสนาและแนวปฏบตทเปนรปธรรมเดนชดขน พรอมกบเกดสถาบนซฟ การใชชวตในแบบซฟจากเดมเปนเรองสวนบคคลไดศกราช (ครสตศตวรรษท 9) ตอมาไดกลายเปนกลมนกายตางๆ แผกระจายในโลกมสลม (ราชบณฑตยสถาน. 2548 : 499)

จากการศกษาและวเคราะหขอมลในงาน 4 ชน คอ Tuhfat–ul - muwahhidin(A Gift of Mono-theism) The Life and Letters of RajaRam Mohun Roy, The Religious Thought of RajaRam Mohun Roy แ ล ะ The English Works of Raja Ram Mohun Roy พบวา อทธพลของปรชญามสลมทสงผลตอราชาราม โมหน รอย ไดแกความเปนเอกเทวนยมคอการนบถอพระเจาสงสดเพยงองคเดยวและการปฏบตตามแนวทางของซฟ ราชารามเชอวาศาสนาเทวนยม เชน ฮนด ครสต หรออสลาม เปนตน มพระเจาสงสดเพยงองคเดยวเทานน ค าอธบายในตรมรต ตรเอกภาพ หรออานภาพลกษณะอนเปนเพยงการอธบายคณลกษณะของพระเจาในลกษณะตางๆ ขณะทวธปฏบตของลทธซฟนนเปนวธการปฏบตเพอเขาถงพระเจาเชนเดยวกบปรชญาโยคะของฮนด



IC-HUSO 2017

4. ปรชญาครสต

บรบททางความคดและจตวญญาณของอนเดยในขณะนนถกครอบง าดวยศาสนาหลก 2 ศาสนาคอ ศาสนาฮนดและศาสนาอสลาม ครสตศาสนากไดเขาไปยงประเทศตางๆ พรอมๆ กบการเขาไปของและเทศเจาอาณานคม การเขาไปยงอนเดยของครสตศาสนานน ประเทศองกฤษไดน าเขาไปพรอมกบการครอบครองอนเดยในป ค.ศ. 17846 โดยมคณะมชชนนารเปนผท าหนาทหลกในการเผยแผศาสนาในรปของการสอนศลปวทยาสมยใหมของตะวนตก มการตงโรงเรยนเพอใหการศกษา และการชวยเหลอรปแบบอนๆ ทเขาไปพรอมกบคณะมชชนนาร ดงนน ภาพทปรากฏแกคนทวไป โดยเฉพาะแกราชาราม โมหน รอย จงเปนภาพทตรงกนขามกบภาพประทบของศาสนาฮนดของคนอนเดยเอง

ราชาราม โมหน รอยเปนคนทศกษาศาสนาฮนด อสลามอยางลกซงตงแตการศกษาในปฏนะและพาราณส ความสนใจตอครสตศาสนาท าใหทานไดหนมาศกษาครสตศาสนาอยางจรงจง จากการศกษาทานไดพบจดรวมหลายอยางของศาสนาทง 3 โดยเฉพาะเรองของความเปนเอกเทวนยม (Monotheism) ของทง 3 ศาสนา ไดแก ศาสนาฮนด ศาสนาอสลาม และศาสนาครสตกลวนนบถอพระเจาสงสดองคเดยวเหมอนกน ลกษณะเดนนท าใหทานยงคงยนหยดในความเปนเอกเทวนยมทางศาสนาแบบฮนดตราบจนวาระสดทายในชวตของทาน ลกษณะพเศษททานเหนในครสตศาสนากคอ ระบบจรยศาสตรของครสตศาสนาทส าคญทสดคอความรกในเพอนมนษย ภาพประทบแรกของราชาราม โมหน รอยทมตอครสตศาสนากคอภาพของพระเยซซงเปนบคคลธรรมดา ตวตนของพระเยซไมไดมความวเศษไปกวามนษยคนหนงทเขามาท าหนาทสงสอนเรองจรยธรรมใหกบมวลมนษย ขอสงเกต ตอครสตศาสนาของทานมเพยงประการเดยวคอค าสอนเรองการเกดแบบบรสทธ (Doctrine of the Virgin Birth) ของพระเยซ ราชาราม โมหน รอยไมไดยอมรบพระเยซในฐานะเปนบตรแหงพระเจา หรอเปนบคคลศกดสทธ ในคมภรใบเบล แตทานยอมรบพระเยซในฐานะเปนผสอน (Teacher) ผสงสาร (Messenger) และผแปลสาร(Mediator) ของพระเจาเทานน และหากราชาราม โมหน รอยจะยอมรบความศกดสทธทวานนกในฐานะทพระเยซมคณลกษณะของคนทมคณธรรมสงเทานน ไมใชเพราะสงอน ดงนน ค าวา “บตรแหงพระเจา” จงเหมาะสมทจะเปนค าเรยกแทนชอ (Synonym) คณธรรมทสงสงในตวของพระเยซ

หลกการทางจรยศาสตรของครสตศาสนาทมอทธพลตอราชาราม โมหน รอยคอเรองความรก พระเยซไดสรางขอปฏบตทเปนมาตรฐานทางจรยธรรมขนมาและมนกเพยงพอทจะน าไปใชกบมนษยทกคน (Rational Beings) หลกการทวาดวยความรกนเปนสงททานยอมรบเพราะมนประจกษแกทานวาสามารถใชในการสรางสงคมครสตอยางไร หลกความรกนปรากฏอยทงในคมภรเดมและในคมภรใหม เชน “บคคลผใดมใจออนโยน ผนนเปนสข... บคคลผใดหวกระหายความชอบธรรม ผนนเปนสข... บคคลผใดมใจกรณา ผนนเปนสข... บคคลผใดมใจบรสทธ ผนนเปนสข... บคคลผใดสรางสนต ผนนเปนสข... บคคลผใดตองถกขมเหงเพราะความชอบธรรม ผนนเปนสข... 6 ศกษารายละเอยดไดในพระพรหมคณาภรณ(ป.อ. ปยตโต). 2552. กาลานกรม: พระพทธศาสนาในอารยธรรมโลก.หนา 105–151.


2507

IC-HUSO 2017

” และ “..จงรกศตรของทาน และจงอธษฐานเพอผทขมเหงทาน..” (มธ. 5-7) เปนตน ขณะเดยวกนทนทททานไดมองยอนเขามายงศาสนาฮนดกลบพบแตการกดขขมเหงซงปรากฏชดเจนในรปของระบบวรรณะ ตลอดจนวธการทโหดรายปาเถอนอยางเชนการเผาหญงมายใหตายตามสามของนาง(Sati) ส าหรบเหตผลทราชาราม โมหน รอย ใหเพอสนบสนนหลกจรยศาสตรแบบครสตศาสนากคอ เมอใดกตามทเราใชเหตผลเขาไปตรวจสอบหลกการตางๆ ทพบแลว หลกการทวาจะยอมรบไดหรอไมนน หากหลกการใดกตามจะยอมรบไดกตอเมอมนอธบายไดดวยหลกเหตและผล อกทงยงตองไมละเมดตอสารตถะพนฐานทางศาสนาดวย สวนหลกการทมลกษณะตรงกนขามกบหลกการขางตนยอมรบไมได แมวาหลกการตางๆ ของทานจะตงอยบนพนฐานแนวคดทางศาสนา แตมนจ าเปนตองแนวแนตอหลกเหตผลดวยเพราะเหตผลนจะท าหนาทพจารณาและตดสนวาเปนหลกปฏบตทท าไดแนนอน(Cena Upanishads) ดงนน เมอใชเหตผลททานไดวางไวเขาไปตรวจสอบหลกจรยศาสตรบางประการของศาสนาฮนด เชน ระบบวรรณะและระบบสต เปนตน ลวนแตละเมดสารตถะพนฐานทางศาสนาทงนน ดงนนระบบวรรณะกด ระบบสตกดจงลวนแตยอมรบไมได และเมอศกษาปรชญาของราชาราม โมหน รอย ใหลกซงจะพบวาภาพประทบตอครสตศาสนาสงผลอยางลกซงตอรากฐานทางปรชญาของทาน

5. ปรชญาของนกคดยคแสงสวาง

ชวงเวลาทราชาราม โมหน รอยมชวตอยเปนชวงเวลาไลเลยกบทนกปรชญาคนส าคญของโลกไดน าเสนอแนวคดใหมๆ ขนมาในสงคม นกปรชญาทเกดรวมสมยกบราชาราม โมหน รอยและผซงรอยไดศกษางานของทานเหลานน ในงานหลายๆ ชนเชนในงานของ Minoo Dorab Adenwall (1956) อธบายวาราชาราม โมหน รอย ไดรบอทธพลจากแนวคดและวธการทางปรชญาของนกปรชญาตะวนตกไดแก จอหน ลอค (John Locke ค.ศ. 1632–1704) วอลแตร (Voltair ค.ศ.1694 -1778) ฮม (David Hume ค.ศ.1711– 1776) และ เบนธม (Jeremy Bentham ค.ศ. 1748 -1832) ในนามของขบวนการพทธปญญา(Enlightenment Movement) ทก าลงมอทธพลไปทวยโรป จากจดนท าใหตความไดวา ราชาราม โมหน รอยไดรบอทธพลทางความคดเ รองเหตผลและความเทาเทยมของลอค วมตตนยมและเหตผลนยมของวอลแตร วธการแบบวมตตนยม(Skepticism)ของฮม และแนวคดอรรถประโยชนนยม(Utilitarianism)ของเบนธม ดงนนจงไมแปลกทปรชญาของราชาราม โมหน รอยจะเตมไปดวยรองรอยของวธการและแนวคดของนกปรชญาเหลานผสมอยดวย แตในเอกสารนจะไมขอกลาวถงปรชญาของนกคดทง 4 ทานโดยละเอยด และจะกลาวถงกตอเมอแนวคดของนกคดเหลานเขาไปเกยวโยงตอปรชญาของราชาราม โมหน รอยเทานน

ขอสงเกตทพบจากการศกษาคอในแนวคดของนกปฏรปในยคตางๆ ลวนเตมไปดวยแนวคดวมตตนยม กลาวคอนกปฏรปทงหลายมกตงค าถามตอความไมชอบมาพากลทางสงคมทตนเองไดพบเหน แมแตเจาชายสทธตถะเองกอนทจะออกบวชจนตรสรเปนพระพทธเจากเคยตงค าถามตอคมภรพระเวทและระบบตางๆ อนเปนผลพวง



IC-HUSO 2017

จากพระเวททดงปรากฏในเตวชชสตรและกาลามสตร7 หรอกรณของโสคราตสกเคยตงค าถามในลกษณะเดยวกน แมปรชญายคแสงสวางกกาวขามยคมดมาไดดวยการตงค าถามลกษณะเดยวกน ปรชญาสมยใหมและแมแตปรชญาหลงสมยใหม เองกยงเตมไปดวยค าถามลกษณะวมตตนยม ดงนน ปรชญาวมตตนยมจงถอว าเปนกญแจส าคญทราชาราม โมหน รอย ใชเปดประตความมดของสงคมอนเดยออกสความสวาง ปจจยหลอหลวมทางความคดดงทกลาวมาแลวลวนแตส าคญตอราชาราม โมหน รอย นอกเหนอไปจากสภาพสงคมและการอบรมบมเพาะทางสงคมในขณะนน และหลงจากทไดทราบถงทมาทไปทางความคดของทานแลว สงทจะศกษาตอไปคอทานสรางปรชญาของทานอยางไรและหลกการทางปรชญาของทานมผลตอสงคมอยางไรซงจะศกษาในรายละเอยดตอไป

6. สรป

ปรชญาและศาสนาในอนเดยกด ปรชญาตะวนตกกดเปนรากฐานทส าคญในการสรางระบบปรชญาของราชาราม โมหน รอย มาตรฐานการตความของทานกคอ แมวาปรชญาของทานจะมทมาจากรากฐานทหลากหลาย แตปรชญาเหลานนกลวนแตถกน ามาเพอสนบสนนการตความปรชญาฮนด เปนเครองมอส าคญในการสรางปรชญาฮนดใหมความทนสมยและสามารถอธบายปรากฏการณทางสงคมทก าลงเผชญการเปลยนแปลงไปทวโลกในขณะนน ซงเปนเหตผลส าคญทท าใหปรชญาฮนดสามารถด ารงตนเองทามกลางภาวะความเปนสมยใหมได และทส าคญคอแนวทางการตความของทานถอวาเปนมาตรฐานการตความปรชญาฮนดแกนกปรชญารนตอๆ มา

7 ศกษารายละเอยดไดใน พระไตรปฎกฉบบประชาชน ของ สชพ ปญญานภาพ. 2538.


2509

IC-HUSO 2017

บรรณานกรม

กงแกว อตถากร, (แปล). (2553). อปนษท: คมภรเพอความสงบ ศานต ปญญาญาณของ พระมนฮนด. กรงเทพ ฯ, อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง.

พระธรรมปฎก(ป.อ.ปยตโต). (2540). พระพทธศาสนาในเอเชย. กรงเทพ ฯ, ธรรมสภา. พทธรกษ ปราบนอก, พระมหา. (2540). การศกษาเปรยบเทยบแนวคดเรองพรหมในคมภรอปนษท

และคมภรพระเวท. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภาษาสนสกฤต ภาควชาภาษาตะวนออก บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

ราชบณฑตยสถาน. (2543). พจนานกรมศพทปรชญา องกฤษ – ไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : เทกซ แอนด เจอรนล พบลเคชน.

Amit Sen. (2013). Note on the Bengal Renaissance. Bombay, Peoples publishing House. Brojendranath Seal. (N.P.). Tuhfat – ul – muwahhidin(A Gift of Mono-theism). Calcutta.

Cotton Press.

Frank Lillingston. (1901). The Brahmo Samaj and Arya Samaj in their bearing upon

Christianity: A Study in Indian Theism. New York: Macmillan Company. G. Sadanadan. (2011). Modern Indian History. Malappuram Kerala, India. ____________. (2013). Modern Indian Social and Political Thought. Malappuram Kerala,

India. Hem Chandra Sarkar, (Edit). (1914). The Life and Letters of RajaRam Mohun Roy.

2nd. Calcutta, India. Ian Brooks Reed. (2015). Rammohan Roy and the Unitarians. Fulfillment of the

Requirements for the Degree Master of Arts. Florida State University. James Nathan Pankratz .(1975). The Religious Thought of RajaRam Mohun Roy.

Fulfillment of the Requirements for the Degree Doctor of Philosophy. McMaster

University. Jogendra Chunder Ghose, (Edit). (1901). The English Works of Raja Ram Mohun Roy.

Culcutta, Kuntaline Press. Minoo Dorab Adenwalla. (1956). From Raja Ram Mohun Roy to Gandhi :

A Study of the Role of Political Ideology in the National Movement. A Dissertation

Submitted to the Graduate School in Partial Fulfillment of the Requirements for the

degree Doctor of Philosophy. S. Radhakrishnan and Charles A. Moore. (1973). A Source Book in Indian Philosophy. 9th.

Princeton, Princeton University Press.



IC-HUSO 2017

Buddhist Art and Politics: A Case Study of Paintings along the Mekong

Pisit Kobbun

Department of Eastern Language and Literature, Faculty of Liberal Arts,

Ubon Ratchathani University, Thailand

E-mail: [email protected]

Abstract

This research article is intended to examine mural paintings as Buddhist art as regards

relationship with religion and politics by examining mural paintings in the area along the Mekong

in the Northeast of Thailand. From the study, it is found that besides presenting Buddhist stories,

these paintings also have messages pertaining to the history and politics during the time when they

were created, that is, the paintings in the area of the temples along the Mekong display soldiers

battalion and senior government officials of the central section. This conveys the declaration of

the territory of Thailand and signifies Thailand’s political power over France during the time when

France had seized the land on the left of the Mekong (a part of Laos). Thus, the paintings are

significantly related to historical events during the Franco-Siamese dispute (1893-1906). This

study shows that besides religious and didactic functions, Buddhist art has social and political

functions as well.

Keywords: Buddhist Art, Mural Paintings, Politics, Mekong


2511

IC-HUSO 2017

บทคดยอ

บทความวจยนมงศกษาจตรกรรมฝาผนงในฐานะพทธศลป ในแงความสมพนธกบศาสนาและ

การเมอง โดยศกษาจากจตรกรรมฝาผนงรมแมน าโขง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย จาก

การศกษาพบวา นอกจากจตรกรรมจะน าเสนอเรองราวทางพระพทธศาสนาแลว ยงมเนอหาสาระทเกยวของ

กบประวตศาสตรและการเมองรวมสมยทสรางสรรคจตรกรรมนน กลาวคอ จตรกรรมบรเวณวดรมแมน าโขง

ปรากฏภาพทหาร ขาราชการชนผใหญจากสวนกลาง สอนยของการประกาศพระราชอาณาเขตของสยาม

และเปนหมดหมายแสดงอ านาจทางการเมองของไทยตอฝรงเศสทยดฝงซายแมน าโขง (ลาว) ไว สมพนธกบ

ชวงเวลากรณพพาทไทย-ฝรงเศส (1893-1906) นอกจากนเนอหาของจตรกรรม การศกษาครงนแสดงใหเหน

วาพทธศลปท าหนาทเชงศาสนาและค าสอน และยงท าใหหนาในเชงสงคมและการเมองอกดวย

ค ำส ำคญ: พทธศลป จตรกรรม การเมอง แมน าโขง



IC-HUSO 2017

Myth in Kui’s Saentonta Rituals

Preecha Butrat1, Homhuan Buarabha2, Banyatti Salee3

1,2 Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen Univesity, Thailand 1,2 Center for Research on Plurality in the Mekong Region (CERP)

3 Faculty of Humanities and Social Sciences, Mahasarakham University, Thailand 1E-mail: [email protected]

Abstract

This research was conducted to study, belief of in the ritual SaenTonta grandfather Kui.

Analyzed with Signage theories. Is a quality research method By studying documentary information

And in-depth interviews. The research found that Implicit meaning of ritual SaenTonta. Is to hallow

ancestors. It also creates harmony in the relatives. And Semantic meaning hidden under the gratitude

expressed through the SaenTonta ritual. What was concealed by the ritual gratitude. And not

mentioned. Is fear of All Suffering.

Keywords: Sign Myth Ritual SaenTonta


2513

IC-HUSO 2017

มายาคตในพธกรรมแซนโฎนตาของกลมชาตพนธกย

ปรชา บตรรตน1, หอมหวล บวระภา2, ผศ.ดร.บญญต สาล3

1นกศกษาระดบบณฑตศกษา สาขาวชาปรชญา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 2อาจารยประจ า สาขาวชาปรชญา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

3ภาควชาภาษาไทยและภาษาตะวนออก คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม

บทคดยอ

การวจยนมจดประสงคเพอศกษาความเชอในพธกรรมแซนโฎนตาของกลมชาตพนธกย โดยวเคราะหผาน

ทฤษฎทางสญญศาสตร ซงเปนการวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative research) โดยการศกษาขอมลเชงเอกสาร

(documentary research) และการสมภาษณเชงลก พบวา ความหมายตามนยของพธกรรมแซนโฎนตา คอการ

บชาบรรพบรษ นอกจากนยงเปนการสรางความสามคคใหเกดขนในเครอญาต และความหมายในเชงมายาคตทถก

ซอนอยภายใตความกตญญทแสดงออกผานพธกรรมแซนโฎนตา สงทถกปกปดโดยความกตญญของผประกอบ

พธกรรม และไมไดรบการกลาวถง คอ ความกลวตอความทกขทงปวง

ค าส าคญ: มายาคต, พธกรรมแซนโฎนตา



IC-HUSO 2017

1. บทน า วฒนธรรมเปนแหลงก าเนดระบบคณคาและวถทองถนของชมชน ซงในแตละทองถนกมลกษณะของวฒนธรรมทมความโดดเดนเปนเอกลกษณเฉพาะของแตละพนท ตามสภาพอากาศ สภาพภมประเทศ และรวมไปถงการประกอบอาชพของชมชนนน ๆ ทเปนตวก าหนดลกษณของวฒนธรรมได วฒนธรรมมความแนบแนนไปกบวถแหงชมชนอนเปนกลไกหนงของพลวตทส าคญ โดยเฉพาะอยางยงสงคมอสาน มความเชออยางหากหลาย และผคนในภาคอสานกมเสรภาพทจะเลอกเชอตราบเทาทไมไดสรางความเดอดรอนกบผอนและไมขดตอกฎหมายแหงราชอาณาจกรไทย ดวยเหตนจงท าใหเกดความหลากหลายทางความเชอและน ามาสการจดระเบยบแบบแผนของแตละชมชน ชมชนอสาน จะเนนอดมการณแหงเครอญาตความเปนพเปนนองในระบบของโคตร นบถอสายโลหต ผอาวโสไดรบการยอมรบสงสดในชมชน ความสมพนธชนดนท าใหชาวบานอยกนอยางพนอง พงพาอาศยซงกนและกน ชมชนยงรกษาความคด ความเชอ การนบถอผของชมชนไวอยางเดยวแนน (ฉตรทพย นาถสภา,2541:112) จากทกลาวมาแลวขางตน จะพบวา วฒนธรรมเปนกลไกทส าคญทท าใหชมชนนนขบเคลอนไปในทศทางใดกได แตสวนมากวฒนธรรมชมชนจะน าชมชนไปสการพฒนาในทางทด เมอความเชอ วฒนธรรม น าไปสการพฒนา ซงเหนไดชดเจนในชมชนของชาวอสานทมการนบถอผ พธกรรมแซนโฎนตา เปนพธกรรมทเกยวกบความเชอเรองผบรรพบรษ ใหความส าคญกบเครอญาต โดยเปนพธกรรมทพบในกลมชาตพนธ เขมร และ กย ทอาศยอยในแถบภาคอสานตอนใตของประเทศไทย ลกษณะของพธกรรมจะมการรวมตวของหมเครอญาตและไหวบรรพบรษ ซงมก าหนดการในการประกอบพธกรรมอยในชาง วนขน 15 ค า เดอน 10 และ วนแรม 15 ค า เดอน 10 ของทกป ชาวบานเชอวาเปนการตอบแทนบรรพบรษทเสยชวตไปแลว เปนพธกรรมทชาวบานเชอวาเปนการแสดงออกซงความกตญญของลกหลานทมตอบรรพบรษ ความส าคญของพธกรรมแซนโฎนตาของกลมชาตพนธกยนบไดวาเปนกลไกในการจดระเบยบและควบคมสงคมซงมความแตกตางกนกบระบบความเชอของพธกรรมทเปนไปในแนวเดยวกนในสงคมอสานทวไปไมมากนก ฉะนนผเขยนจงไดเหนความส าคญของพธกรรมดงกลาว จงไดน าพธกรรมแซนโฎนตาของกลมชาตพนธกยมาวเคราะหผานวธทางสญญศาสตรเพอวเคราะหระบบของความหมายในพธกรรมดงกลาวและในสวนของมายาคต สญวทยาของโรลองด บารตส กลาวถถงการศกษาเพอจะ แบง ผา สงตาง ๆ เพอคนหาหามายาคตทถกปดบงดวยระบบของความเชอคนสวนใหญ โดยปราศจากการตงค าถามตอสงทปรากฏอยในขณะนน และยงเปนความค ดความเชอทสอดรบกบระบบอ านาจทมอยในสงคมขณะนน ดงนนสงตาง ๆ รอบตวจงไมใช เรอง ธรรมชาตแตเปนผลผลตของสงคม (ไชยรตน เจรญสนโอฬาร,2545:95-96) โดยการศกษาเกยวกบความคดความเชอในพธกรรมแซนโฎนตาของกลมชาตพนธกย บทความนจะยกตวอยางเพอแสดงใหเหนถงมายาคตทถกบดบงในสงคมผานการศกษาพธกรรมแซนโฎนตาของกลมชาตพนธกย


2515

IC-HUSO 2017

2. วตถประสงค เพอวเคราะหมายาคตในพธกรรมแซนโฎนตาของกลมชาตพนธกย 3. วธวจย ในการท าวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ท าการเกบรวบรวมขอมลภาคสนาม เพอศกษา พธกรรมแซนโฎนตา ของชมชนบานแตล อ าเภอศขรภม จงหวดสรนทรซงผวจยไดก าหนดขนตอนวธการด าเนนการวจย 2 ขนตอน ดงน 1. ขอมลเอกสารดาน สญญะไดแก ทฤษฎสญศาสตร การวเคราะห การตความ 2. ขอมลเอกสารดานพธกรรมแซนโฎนตา ไดแก สารานกรมชนชาตกย วฒนธรรม พฒนาการทางประวตศาสตรเอกลกษณและภมปญญา จงหวดสรนทร 3. ขอมลภาคสนาม ในการศกษาครงนผวจยเลอกพนทการวจยเพอศกษา พธกรรมแซนโฎนตา ของชมชนบานแตล อ าเภอศขรภม จงหวดสรนทร ผวจยไดเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling)โดยใชกลมเปาหมายเปนรายบคคลเพอเกบรวบรวมขอมล ดงน 3.1 กลมผร (Key Informants) ไดแก ผอาวโสในหมบาน จ านวน 5 คน ซงเปนกลมบคคลทใหขอมลในเชงลกและส าคญ เพอศกษาพธกรรมแซโฎนตา 3.2 กลมผปฏบต (Casual Informant) ไดแก เจาบานหรอเจาโคตรผประกอบพธ จ านวน 15 คน ชาวบาน บานแตล หมท 1 ต าบลแตล อ าเภอศขรภม จงหวดสรนทร 3.3 กลมผเกยวของ (General Informant) ไดแก กลมบคคลทมความเกยวของกบ พธกรรม เชน ลกหลานทมาประกอบพธ ณ บานเจาโคตร บคคลทมภมล าเนาอยในเขตพนทวจย บคคลทมความสมพนธกบประเพณ จ านวน 10 คน แบงเปน นกศกษา หรอ คนรนใหม 5 คน ผเขารวมพธ 5 คน



IC-HUSO 2017

4. วเคราะหความหมายเชงสญญะในพธกรรมแซนโฎนตาของกลมชาตพนธกย การวเคราะหความหมายเชงสญญะจะพจารณาจากความสมพนธระหวางสญญะวาเปนการประกอบกนขนเปนโครงสรางทอยภายใตกฎเกณฑหรอรหสใดรหสหนงและการก าหนดความหมายของสญญะนนกเปนสงทมนษยก าหนดขนมาเอง ฉะนนความหมายของสญญะจงมมากกวาหนง หรอมอยอยากหลากหลายจากการตความของบคคลและอยภายใตกฎเกณฑทใชรวมกน ระดบของความหมาย ประกอบดวย 2 ระดบคอ ความหมายโดยตรง “เปนความหมายทเขาใจตรงกนสวนใหญ” และความหมายโดยนย “ความหมายทางออมทเกดจากขอตกลงของกลมและประสบการณเฉพาะบคคล” พธกรรมแซนโฎนตาเปนพธกรรมทเกดจากระบบความเชอ และภายใตวฒนธรรมหรอขอตกลงทกลมคนภายในวฒนธรรมใหความหมายรวมกนกคอ สญญะ(Signs) เปนการกระท าทแสดงออกถงความกตญญ รวมไปถงความรกความสามคคในหมเครอญาตตลอดจนคนในชมชน โดยผเขยนจะน าเสนอการวเคราะหพธกรรมแซนโฎนตาของกลมชาตพนธกย ผานวธทางสญญะคอการวเคราะหความหมายดงตอไปน การวเคราะหพธกรรมแซนโฎนตาเชงโครงสรางไวยากรณ และการสรางความหมายในพธกรรมแซนโฎนตา สญวทยา เปนศาสตรทศกษาเกยวกบระบบของสญลกษณทปรากฏอย ในความคดของมนษย อนถอเปนทกสงทกอยางทอยรอบตวของเรา สญลกษณอาจจะไดแก ภาษา รหส สญญาณ เครองหมาย ฯลฯ หรอหมายถงสงทถกสรางขนมา เพอใหมความหมายแทนของจรง ตวจรง ในตวบทและในบรบทหนง ๆ (ไชยรตน เจรญสนโอฬาร, 2555:26-30) การน าทฤษฎสญวทยามาใชในการศกษาการสอสารของมนษยมงเนนการทบทวนแนวทางและวธการวเคราะหความหมายตาม ทศนะการประกอบสราง (constructionist approach) ซงไมเชอวาวตถบนโลกจะมความหมายในตวมนเอง แตมนษยตางหากท เปนผประกอบสรางความหมายใหกบสงตาง ๆ สญวทยาเปนทฤษฎทน ามาอธบายการสอสารของมนษยวาการสอสารคอจด ก าเนดของความหมาย การศกษาแนวสญวทยานถอวาตวก าหนดของการสอสารขนอย กบสงคมและสงรอบตวของ มนษย ไม ใชขนอย กบกระบวนการของการสอสาร แต ระบบสญญะท าการควบคมการสรางความหมายของตวบทใหเปนไป อยางมความสลบซบซอนอยางแฝงเรน และตองขนอยกบลกษณะของแตละวฒนธรรม พธกรรมแซนโฎนตาตามระบบความหมายในเชงสญญะ การวเคราะหความหมายในเชงสญญะ ม 2 ระดบ คอ ระดบความหมายโดยตรง (denotative meaning) และ ความหมายโดยนย (connotative meaning) เมอกลาวถงพธกรรมแซนโฎนตา จะมความหมายโดยตรง ดงน แตกอนทจะกลาวถงความหมายของพธกรรมแซนโฎนตา เราพจารณาแลวจะพบวาไม ใชภาษาไทยแตใชค าไทยเขยนเทานน ค าวา “แซนโฎนตา” เปนค าทปรากฏอยในค าของภาษาตระกล มอญ - เขมร หากแปลเปนค าในภาษาไทยจะมความหมาย คอ แซน หมายถง การเซนไหว และ โฎนตา หมายถง ตา ยา ฉะนนจงสามารถแจกแจงรายละเอยดไดดงน ไงแซนโฎนตา “ไง หมายถง วน แซน หมายถง บชา หรอ เซน โฎน หมายถง ยาย ตา ป ยา


2517

IC-HUSO 2017

หรอพยายามเรยกใหเปนไทย ๆ วาวนกตญญ” (จนตนา กระบวนแสง และกฤษฎา พณศร , 2542) ทกลาวมาขางตนเปนความหมายโดยตรง บารตส (2000: 114) กลาววา มายาคตคอระบบสญศาสตรระดบทสอง (Second-order Semiological System) ซงเปนสญญะ (sign) ของความหมายในระดบทหนง จนกลายมาเปนตวใหความหมาย(Signifier) ใน ระดบทสอง รปสญญะของมายาคตไดแก ภาษา ภาพถาย ภาพวาด โปสเตอร จารต ตววตถ ฯลฯ แมจะมความแตกตางเมอสอความหมายระดบทหนง แตสญญะจะถกลดสถานะลงเปนเพยงสงทใหความหมายอยางหนง ทนททถกจบจองดวยมายาคต ซงหมายความวามายาคตเหนสงเหลาน เปนเพยงวตถดบเทานน ในทนเราจะกลาวถงรปสญญะในพธกรรมแซนโฎนตา หรอ สญญะ (sign) ทปรากฎอยในพธกรรมแซนโฏนตา ดงนน ตวพธกรรมแซนโฎนตาถอไดวาเปนรปสญญะของมายาคต เพราะเปนจารตทมความส าคญ สามาถใชเปนเกณฑการประเมนคณคาของบคคลในสงคมได ประการแรก รปสญญะของพธกรรมแซนโฎนตาทตองการสอ คอ การรวมตวของกลมเครอญาต เพราะในพธกรรมแซนโฏนตา เปนสญญะ หนงทแสดงใหเหนถงความสามคค ตงแตในระดบครอบครว เครอญาต เชนการจดเตรยมอาหาร กาจดเตรยมสถานทในการประกอบพธกรรม และ มการประกอบพธกรรมอยางเปนเอกลกษณทแตกตางไปจากการไหวผบรรพบรษประจ าตระกลทไหวประจ าในงานส าคญอน ๆ เพราะเมอมการประกอบพธกรรมแซนโฎนตาทบานแลวกจะมการรวมตวกนของชาวบานทวดเพอท าบญอทศ พรอมกบถวายตนผาปา เพอเปนการบรณะวด ประการทสอง เมอพจารณาพธกรรมแซนโฎนตา ตามรปของ สญญะ ตามแนวคดในแบบของบาสต พธกรรมดงกลาวสามารถควบคมความพฤตกรรมของบคคลได ดวยการประกอบพธกรรม และความเชอดงเดมทคนในสงคมมความเชอถออย บคคลในสงคมเชอวาผบรรพบรษสามารถทจะบนดาลใหเกดความทกขและความสขแกลกหลานได ฉะนนลกหลานจงตองปฏบตตามจารตคอการประกอบพธกรรม และในองคประกอบพธกรรมเองกแสดงใหเหนถง การใชพธกรรมในการควบคมคนทอยภายใตตระกลเดยวกนอยางชดเจน เชนการเคารพผอาวโสของตระกล โดยการทลกหลานตองมกรยาทออนนอมทสดโดยการยกพานดอกไม ใหผอาวโสในการประกอบพธกรรมและถอวา ผนอยจะยอมรบฟงค าสงสอนของผใหญในตระกลถอเปนการสรางระเบยบใหกบสงคม ดงนน สญญะ ของพธกรรมแซนโฎนตา ทแสดงออกผานทางความคดและวถแหงการประกอบพธกรรม กคอ การทบคคลประกอบพธกรรมนนเปนการกระท าทไมใชสงทเลอกกระท าไดอยางเสรแตอยางใด เพราะตองปฏบตตามชดความคดของคนรนกอนทยดถอปฏบตมา กลาวคอบคคลผประกอบพธกรรมแซนโฎนตามคาดหวงวากระประกอบพธกรรมจะใหประโยชนแกพวกเขา ทงนผเขยนจะขอยกตวอยาง การใหความหมายในเชงสญญะ ดงตอไปน ความหมายโดยนย ของพธกรรมแซนโฏนตา เปนความหมายโดยออมทเกดจากขอตกลงของกลมคน หรอสงคม หรอเกดจากประสบการณเฉพาะของบคคล ฉะนน เมอกลาวถงพธกรรมแซนโฎนตา ทมความหมายท 2 ซอนอย มมากกวาการแสดงความเคารพและการเซนไหวบรรพบรษ เปนความหมายทผกตดคณคาอยกบสญญะ เชน

“..... พธกรรมแซนซากเปนสงทดเพราะเราไดท าใหลกหลานไดท าบญใหลกหลานไดเลยงบรรพบรษ แตละปจะม 2 ครง คอซากเลก กบซากใหญ บางคนกจะแซนวนนวนทหอขาวตม พรงนเปนวนจรงแตตองออกไปวด ไปท าบญทวด เมอกอนนนจะประกอบพธในตอนเชา แตสมยปจจบนจะท าตอนเยน ผหญงทแตงงานกจะหาของไปเซนทบานปยา ตาทวดของฝายชาย แลวกเซนฝายเราดวยใหปยาเราไดกนดวย แตถาลกสะใภไมไปสงเครองเซนหรอไม ไปเขารวมพธกรรม จะท าใหผบรรพ



IC-HUSO 2017

บรษฝายสามโกรธ เพราะตอนแตงงานฝายหญงไดไหวผของสามและยอมเปนคนของฝายสามแลว ประโยชนของพธกรรม คอพนองไดพบกน เลยงรวมญาต ถามเกยวกบสขทกขตาง ๆ เรามความเชอเรองบรรพบรษ วาสามารถบนดาลใหเกดความสขได มบางคนทไมแซนโฏนตาแลวฝนเหนบรรพบรษมาขอกนขาวแลวตอวา วาไมประกอบพธแซนโฎนตาเหมอนคนอน ถามเดก ๆ ในครอบครว บรรพบรษกจะมาท าใหเดกปวย รองไห เปนความเชอวาบรรพบรษมอยจรง ทบานจะเรมประกอบพธกรรมชวย 4 โมงเยน เหตผลทท าพธกรรมนคอ เปนความเชอทมมาแตบรรพบรษ และจะท าอยางนไปชวลกชวหลาน .....” (นางสงเวย เจอจนทร : บทสมภาษณ) จากขอความขางตนเมอพจารณาตาม การวเคราะหความหมายในเชงสญญะ ของความหมายโดยนย จะพบวา มคณคาทซอนอยภายใต พธกรรมแซนโฎนตา ทมากกวาความหมายโดยตรง ทสะทอนถงระบบคณคา พธกรรมแซนโฎนตามความส าคญกบระบบการด าเนนชวตของผคนในหมบานอยางมาก เชนระบบเครอญาต ความสามคค ความชวยเหลอเกอกล ของผคน อาจกลาวไดวามมลเหตส าคญบางสวนมาจาก การประกอบพธกรรม ของเครอญาต และการประกอบพธกรรมรวมกนของคนในหมบาน โดยผคนในหมบานมระบบความเชอ เกยวกบสงเหนอธรรมชาต วญญาณบรรพบรษ และพธกรรมแซนโฎนตายงถอไดวาเปนศนยรวมแหงพลงทางสงคม บคคลทเขารวมการประกอบพธกรรมยอมมความรสกเปนหนงเดยวได เปรยบไดกบวาพธกรรมเสมอนหนงกลไกทสรรคสราง ความอบอน ความมนคงทางใจ ใหกบบคคลทอยภายใตวฒนธรรมเดยวกนได และสงทพธกรรมไดกดทบอยคอ สงคมชายเปนใหญ การสยบยอมของฝายหญง (ลกสะใภ) ทตองไปสงโฎนตา (อาหารทพรอมส าหรบการเซนไหวผบรรพบรษฝายสาม) ซงถอเปนธรรมเนยมปฏบต หากลกสะใภบานใดไมมาสงโฎนตาจะท าใหผดผหรอเปนการท าใหผบรรพบรษโกธร และจะบนดาลใหครอบครวนนไมมความสขในทกดาน เปนการใชผในการควบคมสงคม จากตรงนสามารถสรปไดวา ความหมายโดยตรงของพธกรรมแซนโฎนตาคอการเซนไหวบชาบรรพบรษทเสยชวตไปแลวและทงทมชวตอยตามรอบปของกลมชาตพนธกย และความหมายโดยนยตามการวเคราะหแบบสญญะพบวา พธกรรมแซนโฎนตา เปนการแสดงความกตญญของลกหลานทมตอบรรพบรษอกทงเปนการน ามาซงความรกความสามคคในหมเครอญาตอกดวยซงมการซอนอยของความหมายทมากกวาความหมายโดยตรง ความหมายทง 2 น จะน าไปส สงทผคนในสงคมยอมรบเพราะเปนสงทสงคมไดสรางความหมายขนมารวมกน 5. มายาคตของพธกรรมแซนโฎนตาตามทศนะของโรลองด บารตส

มายาคต ในแบบโครงสรางสญวทยา (Structural Semiology) แนวคด ทวาดวยการประกอบสรางความหมายทางวฒนธรรมโดยระบถงความหมายอนกลบเกลอนผานความคนชนในการด าเนนชวตในแตละวน โรลองด บารตส (Roland Barthes 1915-1980) ไดจดวางแนวคดส าคญ ๆ เอาไว ซงผกโยงกนเขาเปนค าจ ากดความทเรยกวา “มายาคต” ไดแก วฒนธรรม ธรรมชาตและการเสกสรรปนแตง ดงนนมายาคต (Myth) จงหมายถง การสอความหมายดวยคตความเชอทางวฒนธรรมซงถกกลบเกลอนใหเปนทรบรเสมอนวาเปนธรรมชาต ดงนนมายาคต จงท างานดวยการเขาไปครอบง าความหมายเบองตนของสรรพสง ซงเปนความหมายเชงผสสะหรอประโยชนใชสอย แลวท าใหมนสอความหมายใหมในอกระดบหนงซงเปนความหมายเชงอดมการณ โดยบารตส (Barthes)ไดอธบายเชงวชาการเกยวกบกระบวนการดงกลาวไว ดงน “มายาคตเปนระบบสอความหมายซงมลกษณะพเศษตรงทมนกอตวขนบนกระแสการสอความหมายทมอยกอนแลว จงถอไดวา มายาคตเปนระบบสญญะในระดบทสอง สงทเปนหนวยสญญะ ระบบทสอง และไมวาในเบองตนนนจะมความแตกตางหลากหลายเพยงใดกตาม แตครนเมอถกจบยดโดยมายาคตแลว กจะถกทอนใหเหลอเปนเพยงรปสญญะเพอสอถงสงอนเสมอ (วรรณพมล องคศรสรรพ, 2551:11) ทงนผเขยนไดน าแนวคดเรองมายาคต มาวเคราะหผานวฒนธรรมพนถนของกลมชาตพนธกย “ พธกรรมแซนโฎนตา” ซงชาวกยถอวาพธกรรมดงกลาวสามารถทจะเปนตวชวดคณความดของบคคลผประกอบพธกรรมได


2519

IC-HUSO 2017

อกทงเปนพธกรรมทสามารถรกษาความสมพนธของหมญาตไวได โดยจะไดน าพธกรรมมาวเคราะหผานแนวคดเรองมายาคต ดงตอไปน พธกรรมแซนโฎนตาของกลมชาตพนธกย เมอมองในมมมองของการสรางประโยชนใหกบสงคม จะพบวาพธกรรมดงกลาวไดสรางประโยชนใหกบสงคมหลายดาน เชนสรางความมนคงทางดานจตใจของผประกอบพธกรรม สรางความรกความสามคคใหเกดขนภายในหมเครอญาตและชมชนได ประโยชนเหลานเกดจากการประกอบพธกรรมและสงหนงทแฝงอยภายใตประโยชนคอความไมเทาเทยมระหวางชายหญงในสงคมวฒนธรรมกยนซงเปนสงทผเคยเองไดพบจากปรากฏการณในสงคมน “ผหญงเมอแตงงานแลวจะตองไปสงโฎนตาทบานของแมสามหรอบานแมยา” หากมองอยางผวเผนกคดวาเปนสงชอบธรรมแลวเพราะผหญงตองเคารพสาม สามเปนชางเทาหนาเปนผน าในการสรางครอบครวใหมนคง และเปนคานยมในสงคมทจะใหเกยรตฝายสาม ชาวกเชอวาหากครอบครวใดไมประกอบพธกรรมแซนโฎนตา ครอบครวนนจะพบกบความทกขอยากในทก ๆ ดานทผคนสวนใหญพยายามหลกหน อกทงความเชอทมมากอนความเชอในพระพทธศาสนา คอความเชอเกยวกบผ วญญาณบรรพบรษวาผบรรพบรษยงคอยชวยเหลอลกหลาน บนดาลทกขสขใหเกดกบลกหลานได และมายาคตทถกสรางขนมาเพอบดบงความกลวตอความเจบปวดและความทกขยากคอ ความกตญญทผประกอบพธกรรมพยายามน าเสนอผานพธกรรม โดยจะน าเสนอผานแนวคดเรองมายาคต ของ โรลองด บารตส

คตความเชอทางวฒนธรรมทถกกลบเกลอนใหเปนทรบรวาเปนธรรมชาต อาจกลาวไดวาขบวนการเหลานท าใหมนษย “หลง” และเชออยางทตนคด แตทจรงแลว มายาคตไมไดปดบงอ าพรางสงใดไว ทกอยางทเกดขนปรากฏอยางชดเจนและเปดเผย มนษยเองตางหากทเหนมนเปนเชนนนจนคนเคยจนไมมการสงเกตวาสงเหลานนเปนการประกอบสรางขนของวฒนธรรม เราเองทคดไปวาคานยมทเรายดถออยนนเปนไปตามธรรมชาต หรอเปนไปตามสามญส านก ดงจะกลาวถงความเชอของผประกอบพธกรรมทมตอพธกรรมแซนโฎนตาเพอทราบถงมายาคตทซอนเรนอ าพรางอยดงตอไปน

“.....ความเชอทเกยวกบพธกรรมแซนโฎนตา คอ การทลกหลานกลบมารวมพธกรรมในบานของพอแมหรอบานของบรรพบรษ เพอเปนการแสดงความเคารพแก

บรรพบรษทตายจากโลกนไปแลว และเชอวาจะท าใหบรรพบรษทงทลวงลบไปแลวหรอทยงมชวตอยชนชมอวยพรในการปฏบตของ ลกหลานในครงน ท าใหสถาบนครอบครวมความเขมแขง เรามความเชอวาบรรพบรษของเราจะมารวมกนในวนน คอเราท าบญใหบรรพบรษเราใหบรรพบรษไดกน เรากจะไดรบการชวยเหลอจากบรรพบรษกจะอวยพรใหเราท ามาคาขน ท ามาหากนคลองตว เศรษฐกจดในครอบครว มกนมใช ไมล าบาก ซงเปนความเชอทเราท ามาเมอเราระลกนกถงบญคณบรรพบรษอยกท า ซงสวนนจะเปนอานสงส ใหลกหลานอยดมสขเราเชอวาบรรพบรษสามารถบนดาลใหลกหลานมความสขได....” (นายวลลภ โพธสาร: บทสมภาษณ)

จากค าสมภาษณทกลาวมาแลวในเบองตน จะเหนไดอยางชดเจนเมอพจารณาตาแนวคดเรองมายาคต สงท

ซอนเรนอ าพรางอยภายใตความกตญญคอความกลวซง ชาวบานกลาวผานมาจากการทผบรรพบรษของตนสามารถทจะบนดาลสขทกขได คอนอกจากเหตผลทกลาววาท าเพอความกตญญแลว ผทประกอบพธกรรมยงท าเพอความอยรอดโดยปราศจากความเจบปวดหรอความทกขยากอกดวย ดงทกลาวไวขางตนวา มายาคต ไมไดปกปดหรออ าพรางอะไรไวเพยงแคเรามความเคยชนจนมองขามสงนนไปเทานน แลวเรากกลาววาคณงามความด หรอความกตญญ ทเรามตอบรรพบรษผานการแสดงออกทางพธกรรมแซนโฎนตาเปนไปตามธรรมชาตเปนไปตามจตส านก หากเปนไปตามนนกคงไมมอะไรทผดไปจากธรรมชาต เพราะความกลว ความล าบาก ความทกขยาก ทเรากลว กจะหมนไปตามคณงามความดทปรากฏตอสายตาของผอยภายใตวฒนธรรมเดยวกนน จงไมมใครสงสยเลยวามอะไรอกหรอไมนอกเหนอไปจากความกตญญทตนคดและแสดงออกมาผานพธกรรม



IC-HUSO 2017

ในสวนของสงทซอนเรนอยทนอกเหนอไปจากความกตญญ คอ ความกลวตอความทกขยาก นา ๆ ประการ ซงเปนสงทมนษยไมพงปรารถนา แตไมไดรบการกลาวถงในพธกรรมแซนโฎนตา ไมสามารถกลาวไดวาสงทไมไดรบการกลาวถงนนเปนความ “หลง” อยของมนษย แตสงทไมถกกลาวถงนนมความส าคญเปนปจจยในการประกอบพธกรรมโดยไมถกกลาวถง เปนสงทปรากฏเดนชด แบบทไมไดมความดอยกวา “ความกตญญ” ทผคนในสงคมพากนแสดงออกและยกยอวานนคอคณคา อกทงมการยอมรบวาเปนสงทดซงเปนคานยมหนงของสงคมทคนในสงคมก าลงเชญชตนเองโดยการมองขามสงทตนเองตองการจรง ๆ นน คอ ความพนจากความทกขโดยอ านาจของผบรรพบษ ซงเมอพจารณาชดแนวคดนตาม รหสวฒนธรรม (cultural code) พบวา พธกรรมแซนโฎนตาและสงทคนในสงคมยดถอนนมความเกยวของกบคตความเชอเกยวกบมนษย มลกษณะเปน ความรทวไปชดหนงทไหลเวยนอยในวฒนธรรมและถกดงมาใชค าจนความนาเชอถอของรายละเอยดตาง ๆ ในตว พธกรรม และพธกรรมยงมรหสวฒนธรรมคอยท าหนาทรองรบพฤตกรรมของผทประกอบพธกรรม รหสวฒนธรรมจงเปนปจจยทแสดงใหเหนความเชอมโยงระหวาง ความเชอชดหนง กบการกระท าหนง ๆ

6. สรป จากการวเคราะหระบบสญญะในพธกรรมแซนโฎนตาของกลมชาตพนธกยตามแนวคดของ โรลองด บารตส การสรางความหมายโดยนยของพธกรรมแซนโฎนตาคอการบชาบรรพบรษของกลมชาตพนธกย และเปนการสรางความรกความสามคคของหมเครอญาตซงเปนความหมายทผคนในสงคมใหการยอมรบและไมมขอสงสยหรอการโตแยงตอความหมาย และความหมายของพธกรรมแซนโฎนตาในรปแบบของมายาคต สงทถกอ าพรางอยภายใตความกตญญของพธกรรมแซนโฎนตาคอความกลวตอความทกข ความล าบากทงปวง อนเนองมาจากความเชอทวา วญญาณผบรรพบรษสามารถบนดาลใหเกดความสขและความทกขได หากลกหลานไมประกอบพธกรรมแซนโฎนตากจะท าใหบรรพบรษไมพอใจแลวบนดาลใหเกดความทกข ความล าบากแกลกหลานได ทงนสงทมความเดนชดโดยมความโดเดนไมนอยไปกวาความกตญญ คอ ความกลวตอความล าบาก แตไมถกกลาวถงและเชญชเทานน บรรณานกรม จนตนา กระบวนแสง และ กฤษฎา พณศร (ผชวยบรรณาธการประจ าฉบบ). (2542). วฒนธรรม พฒนาการทาง

ประวตศาสตร เอกลกษณและภมปญญา จงหวดสรนทร.กรงเทพฯ: ครสภาลาดพราว. ฉตรทพย นาถสภา. (2541). วฒนธรรมหมบานไทย. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : สรางสรรคจ ากด. ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. (2545). สญวทยา , โครงสรางนยม , หลงโครงสรางนยม กบการศกษา รฐศาสตร. กรงเทพฯ : วภาษา. . (2555). สญวทยา, โครงสรางนยม, หลงโครงสรางนยม กบการศกษา รฐศาสตร. พมพ ครง ท 2.

กรงเทพฯ : วภาษา. โรลองด บารตส. (2551). มายาคต. (วรรณพมล องคศรสรรพ แปล). กรงเทพฯ : คบไฟ. ผใหขอมลการสมภาษณ นางสงเวย เจอจนทร นายวลลภ โพธสาร

panel 47 philosophy and religion - khon kaen university · proceedings of 13th international...

Documents