poradnik autystyczny 8

8/10/2019 Poradnik Autystyczny 8

1/16

ISSN 2353-5024

NR 08 (08) LISTOPAD 2014www.poradnikautystyczny.pl NR 08 (08) LISTOPAD 2014EGZEMPLARZ BEZPATNY


2/16

Redakcja wydania:REDAKTORNACZELNA:Magda Brzeska

AUTORZY: Marta Baj-Lieder, PaweBakalarz,

Jakub Banasiak, Katarzyna Czyycka,

Dominika Dopieraa, Agata Jaworska,

Ludwika Konieczna-Nowak, Grayna Ulman,

Arkadiusz Wojciechowski, Greta Winkler,

Anna Zbik

WYDAWCA:Infotech Dawid Lisik, Jzefosaw

[email protected]

DZIAREKLAMY:[email protected]

Redakcja nie ponosi odpowiedzialnociza trereklam i ogoszeoraz za teksty

sponsorowane. Prawa autorskie zastrzeone,

przedruk i wykorzystanie materiaw moliwe

tylko po uzyskaniu pisemnej zgody Wydawcy.

Poradnik Autystyczny2

W numerze:

ZespSawanta ................................ str. 3

Terapia behawioralna

w prostych sowach .......................... str. 4

Delfinoterapia a autyzm .................... str. 5

Jak wybraidealne przedszkole

dla dziecka z autyzmem? ................ str. 8

Tor sensoryczny................................ str. 9

Autyzm dwujzyczny ..................... str. 10

Muzykoterapia

w zaburzeniachze spektrum autyzmu ......................str. 11

Watsu ............................................ str. 12

Nastolatek ze spektrum autyzmu

w grupie rwieniczej .................... str. 13

Psie spektrum autystyczne ............. str. 14

Szalestwo w piachu ...................... str. 16

Przede wszystkim chcielibymy pochwalisitym,

e zmienia sinasza strona internetowa. Staramy si,

by bya bardziej profesjonalna, bardziej dostosowana

do Waszych potrzeb, czytelniejsza i adniejsza. Oczywicie

to nie koniec. Cay czas podlega ona ewolucjom i kolejnym

krokiem bdzie stworzenie nowych dziaw, ktre mamy

nadziejznajdWasze uznanie i Was zainteresuj.

W tym numerze przedstawiamy Wam kilka nowych tematw.

Przede wszystkim dumni jestemy z rozpoczcia wsppracy

z Panem Pawem Bakalarzem specjalistterapii behawioralnej.

Temat ten budzi wiele kontrowersji, ale tei wielkie zainteresowanie.

Std od tego numeru Pan Pawerozpoczyna cykl informacyjny.

Drugim ciekawym artykuem jest omwienie delfinoterapii.

Podjsitego Pan Jakub Banasiak. Jest to ciekawe spojrzenie

na te zwierzta i pokazanie, e niekoniecznie delfinoterapia

musi przynosikorzyci.

Specjalici muzykoterapii Panie Ludwika Konieczna-Nowak

oraz Dominika Dopieraa postanowiy przedstawinam wiat

muzyki. Jest to czpierwsza artykuu. Muzykoterapeuci

chcieli pokazanam, jak mogoddziaywana nas dwiki

i jaki wpyw mogmiena muzykoterpi.

Pani Anna Zbik pokazuje nam wiat nastolatka ze spektrum

autystycznym w grupie rwieniczej. To temat bardzo rozlegy,

a jednoczenie problem, ktry zaprzta gowwielu rodzicw.Pani Agata Jaworska omawia pokrtce ZespSawanta

to, co znamy z filmu Rain Man.

Pan Arek Wojciechowski opowiada nam o psach.

Ale nie zwykej dogoterapii, o ktrej juwspominalimy

w Poradniku Autystycznym, ale o tym, jak pies funkcjonuje

i yje w ich rodzinie.

Wreszcie nieco zabawowo piasek kinetyczny i krok po kroku

jedna z mam przedstawia jak zrobitor sensoryczny.

I wreszcie na koniec jak wybraidealne przedszkole dla dziecka.

Miej lektury!

Magda BrzeskaRedaktor Naczelna

ISSN 2353-5024

NR 08 (08) LISTOPAD 2014www.poradnikautystyczny.pl NR 08 (08 LISTOPAD 2014EGZEMPLARZ BEZPATNY


3/16nr 08, listopad 2014 33

ZespSawanta (ang. Savant syndrome) cha-rakteryzuje siniesamowitymi zdolnociamiumysowymi, ktre najczciej wspwyst-

puj cznie z upoledzeniem umysowym.Z badawynika, e przecitny poziom inte-ligencji u osb z zespoem Sawanta oscylujew granicach 40, a mimo to osoby te posiadaj

ponadprzecitne umiejtnoci w niektrychobszarach ycia.

Sawanci, dawniej zwani uczonymi gup-cami, przejawiaj ponadprzecitne, wysep-kowe zdolnoci w pewnej dziedzinie, zaw yciu codziennym wymagajstaej pomo-cy nawet w najdrobniejszych czynnociach,takich jak przygotowywanie posiku czy hi-giena osobista. Naukowcy wciszukajod-

powiedzi, skd wynikajte zdolnoci i co jepowoduje. Najbardziej powszechn teorijest teoria zwizana z nieprawidowym roz-wojem lewej pkuli mzgu, ktra jest odpo-

wiedzialna miedzy innymi za logicznstronnaszych procesw mylowych oraz za mowi jej rozumienie (krtko mwic, za szerokorozumiany intelekt). Przez nieprawidowocizwizane z jej rozwojem, nasz mzg, chcczrekompensowa utracone funkcje, bardziejwykorzystuje prawpkul, prowadzc przytym do jej lepszego, bardziej zaawansowane-

go funkcjonowania. To wanie ta pkula od-powiedzialna jest za kreatywno, zdolnocimuzyczne i artystyczne oraz wyobrani.

Zdolnoci, ktre posiadaj sawanci sniepowtarzalne wygldaj zupenie ina-

czej u kadej osoby. Odtwarzanie z pami-ci dugich cigw liczb, natychmiastoweskomplikowane obliczenia matematycz-

ne, niesamowite zdolnoci artystyczne, ta-kie jak np. odwzorowanie panoramy miasta

z precyzyjn dokadnoci, nauka nowegojzyka w kilka dni czy odtworzenie z pa-mici raz zasyszanej kompozycji muzycz-nej to tylko niektre zdolnoci, ktrymi by-wajobdarzeni sawanci.

Najbardziej znanym sawantem jest Kim

Peek, ktrego historia zostaa przedstawio-na w filmie Rain Man (re. Barry Levin-son). Mimo zaburzerozwoju, Kim Peek za-

pamitywaniesamowit iloinformacji, jaknp. numery telefonw, kody pocztowe i nazwy

ulic. Zna histori wikszoci krajw, w tymokresy panowania wadcw. Potrafi czyta

jednoczenie dwie strony na raz i dokadnie

zapamitywaich tre. Dziki temu przeczy-tacznie okoo dwunastu tysicy ksiek.

Uwaa si, e ZespSawanta zasadniczojest wrodzony, chowystpuje rwniew for-mie nabytej gwnie w nastpstwie uszko-dzenia mzgu w wyniku wypadku. W wik-szoci przypadkw wystpuje u mczyzn,

a ponadprzecitne zdolnoci mog zarwnonagle sipojawia, znikalub trwaprzez caeycie. Zespten nie jest chorob, nie mona

podda go leczeniu, a proces terapeutycznynie spowoduje jego zniknicia. Poprzez tera-

pi i codzienn prac moemy szlifowa tenpikny i niezrozumiay dar, aby pomc oso-bie nim obdarzonej jak najlepiej odnalesiw naszym wiecie.

Agata Jaworskapsycholog dziecicy, zaoycielka Terapeutycznego PunktuPrzedszkolnego dla Dzieci z Autyzmem Guzik z Ptelk

ZespSawanta zostaodkryty przez Johna Langdona-Downa i jest kojarzony gwnie z zaburzeniamize spektrum autyzmu. Skd bierze siZespSawanta i dlaczego dotyka gwnie osoby upoledzone?

Dlaczego sone geniuszami w pewnych sferach, a w innych pozostajcakowicie bezradni? Czy ten

paradoksalny zespjest wrodzony, czy nabyty?


4/16 Poradnik Autystyczny4

W sferze pomocy osobom z zaburzeniami roz-

wojowymi istnieje niezliczona i cigle rosncaliczba podej, szki nurtw terapeutycznych.Trudnowyboru midzy nimi wynika z aktu-

alnych md, czsto hermetycznych sownikwi braku dostpu do obiektywnych, naukowychdanych o skutecznoci wielu z nich. Jedynymsposobem zmiany tego stanu jest systematycz-

ne przyblianie konkretnych terapii, tumacze-nie ich terminologii i demaskowanie mitw.

Okrelenie terapia behawioralna, przy-najmniej w kontekcie terapii zaburzerozwo-

ju, jest zbiorcznazwdla rnych oddziay-wa, skoncentrowanych na uczeniu nowych,funkcjonalnych i akceptowalnych spoeczniezachowa i oduczaniu zachowa problemo-wych. Behawioryci wychodzwic z zaoe-

nia, e o ile czzachowamoe mieprzy-czyny biologiczne, to jednak wikszoz nichjest efektem uczenia si. U osb z zaburzenia-mi rozwojowymi ten ostatni proces zachodzi

po prostu inaczej, niu osb w normie rozwo-jowej. Terapia behawioralna zajmuje siwiczachowaniami, tj. interakcjami osoby z jej

rodowiskiem, funkcjonowaniem czowiekaw otoczeniu. Co wane, zachowanie rozu-miemy maksymalnie szeroko; na poziomie fi-

lozofii nauki, stojcej za terapibehawioraln,nawet szerzej ni potocznie. I tak, zachowa-niem jest, np. przemieszczanie si, manipulo-wanie przedmiotami, dotykanie innych osb

i wydawanie dwikw. Ale take jest nimkomunikacja, zarwno z uyciem gestw, jaki sw. Ponadto, na gbokim poziomie, za za-chowania (tzw. ukryte) uwaa sirwniemy-li, emocje i inne procesy psychiczne.

Jednake sama obserwacja zachowaniamoe prowadzi co najwyej do, mniej albo

bardziej celnego, opisu. Przykadowo, moe-my zobaczy, e dana osoba czsto trzepoczerkami, uderza siw gow, albo powtarza so-wa poza waciwym kontekstem. Terapeuci be-

hawioralni, starajc sizmieniazachowanie,analizujjego relacje ze rodowiskiem. Zao-enie, ktre za tym stoi i wywodzi siz tzw.

behawioryzmu radykalnego, mwi e rne

czynniki w rodowisku, nieoywionym i oy-wionym (w tym spoecznym), rnie wpywa-

jna zachowania. Przykadowo, w kuchni nanajwyszej pce zawsze znajdujsismaczneciastka, drzwi otwiera sipoprzez nacinicieklamki, telewizor mona wczyza pomoc

pilota jeli wieci siczerwona dioda, albo jed-no z rodzicw atwiej ulega probom i stawiamniej wymaganidrugie. Osoba z kolei uczysitego wpywu. Wie, skd wzismakoyki,

jak otworzydrzwi, kiedy naciskanie guzikwpilota ma sens i od kogo atwiej uzyska to,czego sichce. Std poznanie czynnikw, kt-

re kontrolujzachowanie, i ich zmiana pozwa-lajuczynowych rzeczy i eliminowaniepo-dane zachowania. Wracajc do przykadw,mona zmieni miejsce przechowywania tu-czcych ciastek, wymienigaki w niektrychdrzwiach na klamki, by uatwifunkcjonowa-nie (albo nauczy obsugi tych pierwszych),manipulowawidocznocidiody, by ograni-czy kompulsywne skakanie po kanaach,a take przypominarodzicom o potrzebie sta-nowczoci i konsekwencji w wychowaniu*.Terapia behawioralna zawiera take sposobyeliminowania lkw, utrudniajcych normalnefunkcjonowanie.

Synonimem terapii behawioralnej, przy-

najmniej w zakresie terapii zaburze rozwo-jowych, jest stosowana analiza zachowania

(SAZ; ang.ABA applied behavior analysis).

Jest to dziedzina naukowa oparta na filozofii

nauki behawioryzmie radykalnym, ktremu

ksztat nadaBurrhus Frederic Skinner, amery-kaski psycholog. Terapia czerpie jednak rw-niez behawioryzmu klasycznego, czy teme-todologicznego, pochodzcego od Iwana Paw-owa, rosyjskiego fizjologa, i Johna BroadusaWatsona, amerykaskiego psychologa. Oba te,nietosame, podejcia sjednak teoriami m-

wicymi o tym, jak organizm (take ludzki)uczy siprawidowoci wystpujcych w swo-im rodowisku. Jak si do nich dostosowuje

poprzez zachowanie, albo jakie zachowania sodruchowo wywoywane przez to rodowisko.Tak rozumiana terapia behawioralna posiada

solidne zaplecze naukowe i oparcie w przy-

rodoznawstwie. Traktuje teczowieka (i inneorganizmy) jako jednostkzdolndo zmiany,wchodzcw dynamiczne interakcje ze rodo-wiskiem. To przekonanie o zdolnoci do zmia-ny i narzdzia identyfikowania umoliwiaj-cych jczynnikw, skluczowe dla terapii be-

hawioralnej zaburzerozwoju.

PaweBakalarz

*podane przykady majznaczenie gwnie ilustracyjne

i niekoniecznie soptymalnym dziaaniem terapeutycznym,

ktre zostaoby wprowadzone w danej sytuacji.


5/16nr 08, listopad 2014 5

Dylematy, pytania, rozterkiPopularne programy telewizyjne i kolorowe

czasopisma pene s optymistycznych donie-sie o cudach delfinoterapii. Pywanie z del-finami i specjalne sesje w towarzystwie tych

zwierzt majponoleczywiele chorb neu-rologicznych, depresja take autyzm.

Dowodw naukowych, w sensie rzetelnych

bada, tak naprawdjednak brak. Dostpne srelacje, zapisy obserwacji i domniemanie efek-

tw. W sytuacji, gdy jakiekolwiek efekty sza-uwaalne (take te negatywne), brak jest jed-noznacznych danych, jakie czynniki odpowia-

dajza ich pojawienie si.Delfinoterapia jest bardzo kosztowna. Za-

nim zdecydujemy siz niej skorzystai wydana nikilkanacie albo nawet kilkadziesit ty-sicy zotych, warto dokadnie zbadatemat..

Czy delfinoterapia to w ogle peno-

prawna terapia?

Haso delfinoterapia jest do mylcei niecise. Sugeruje, e delfin leczy a przynaj-mniej, e jest najwaniejszym elementem tera-

pii. Brzmi to cudownie i chcemy w to wierzy,zwaszcza gdy chodzi o nasze dzieci. Rne

orodki delfinoterapii i instytucje porednicz-ce, wiadomie lub nie, czsto w dobrej wierze,obiecujalbo przynajmniej sugeruj, e sesjez delfinami ulecznaszych najbliszych.

W tej formie animaloterapii (terapii z uy-ciem zwierzt) to nie zwierzma leczy, ale

profesjonalny terapeuta (albo zesp terapeu-tw), zaobecnodelfina ma tylko wspomc

proces, pomc w zmotywowaniu pacjenta do

podjcia wysiku i realizacji wicze. Oczywi-cie mwi siteo takiej formie delfinoterapii,gdzie delfin ma leczyultradwikami emito-wanymi przez jego narzd echolokacyjny, tyle

e... nie ma na to adnych dowodw a prowa-dzone badania naukowe na ten moment za-przeczaj, by byo to realne. Dlatego powin-nimy raczej mwio DAT Dolphin AssistedTherapy, czyli terapii wspomaganej obecno-cidelfina.

Rozpatrujc delfinoterapi jako opcj po-mocy dla naszych najbliszych trzeba wic

przede wszystkim zastanowisi, czy w orod-ku delfinoterapii bdzie zesp, ktry prowa-dzi profesjonalnterapi, adekwatndo dane-go schorzenia, czy obecnodelfina cokolwiekzmienia, czy jest to wartododana, na ktrw skali tygodnia czy dwch warto wydakil-kanacie tysicy zotych i czy nie uzyskamy

podobnych lub lepszych efektw w miejscu

zamieszkania, stawiajc przede wszystkim nawaciwy dobr terapii, na wasne zaangao-wanie, na konsekwencji dugofalowo.

Zwrmy uwag, jak niewielu w Polscejest lekarzy-specjalistw, ktrzy majwiedzi dowiadczenie w temacie autyzmu. I to nawet

jeli mwimy o wietnych neurologach, psy-chiatrach, pediatrach czy renomowanych pla-

cwkach pomocy psychologicznej. A w orod-kach delfinoterapii pracuj czsto do przy-

padkowi ludzie, bardziej z pasjniz ugrunto-wanwiedz. Prowadzzajcia z pacjentami,gdzie przekrj schorzejest ogromny. W wie-lu przypadkach osob, ktra pracuje w wodziez dzieckiem jest treser bd osoba po kursiedelfinoterapii, bez wiedzy medycznej.

Co moe dziaaa co jest tylko mitem

w delfinoterapii?

Bdca w Polsce w lutym 2012 roku DeenaHogland, dyrektorka orodka Island DolphinCare (USA) oraz terapeutka, podczas spo-

tkania dla rodzin zainteresowanych udziaemw delfinoterapii wielokrotnie powtarzaa, ew jej orodku delfin jest jedynie czonkiem ze-spou terapeutycznego a nie tym, co samoistnieleczy dziecko oraz podkrelaa e leczenie po-

przez echolokacjnie ma podstaw naukowych.Istnieje tepewne wane badanie naukowe,

dotyczce leczenia przez delfiny emitowanymiprzez nie ultradwikami, ktre zasiewa bar-dzo konkretne wtpliwoci co do skuteczno-ci a przede wszystkim realnoci tej metody.Karsten Brensing, Katrin Linke, Dietmar Todt

z Institute of Behavioral Research, Free Uni-

versity w Berlinie analizowali zachowania del-

finw w czasie 83 sesji terapeutycznych w zna-

nym orodku Dolphin Plus we Floryda Keysw USA. Poniewawiadome jest z punktu wi-dzenia medycyny i fizykoterapii, e dla sku-tecznoci leczenia przy pomocy ultradwi-kw niezbdne jest odpowiednie ich natenie,

czas ekspozycji i powtarzalno, sprawdzano,czy zachowania delfinw gwarantujspenie-nie tych wymogw jako warunku niezbdnegodla powodzenia takiego zabiegu.

Przeprowadzone obserwacje zachowadelfinw nie potwierdziy, by zachowania kt-regokolwiek z delfinw speniay te wymogi(nawet w odniesieniu do minimalnego progu).

Tym samym, w opinii trjki badaczy wyniki

ich opracowania uchylajhipotezy wczeniej-szych wstpnych bada dotyczcych lecze-nia przez delfiny ich ultradwikami Cole(1996) i Birch (1997).

W 2003 r. powane wtpliwoci odnoniemoliwoci uycia dwikw emitowanych

przed delfiny publikuje prestiowy Journal ofTheoretical Biology. Take jeden z najsyn-niejszych autorytetw i praktykw delfinotera-

pii David Nathanson w 2007 okreliwprost,

e nie potwierdza efektw i zjawiska lecze-nia ultradwikami emitowanymi przez delfi-ny u swoich pacjentw poddawanych delfino-

terapii.Nie mona zaprzeczy, e niektre rodzi-

ny u swoich najbliszych, ktrzy skorzystaliz sesji delfinoterapii, obserwuj rne pozy-tywne zmiany, czy to w zakresie samopoczu-

cia, nowych umiejtnoci, nowych zachowa,czy te wikszej motywacji do dalszej pracyi rehabilitacji. Z pewnoci nauka nie potra-fi wszystkiego wyjani i wci jeszcze jestbezradna wobec pewnych fenomenw, kt-

re trudno zmierzy, zbada, skwantyfikowa.I by moe nie trzeba dowodw naukowychniezbicie potwierdzajcych skuteczno da-

nej metody, by korzystaz form terapii, ktremogprzyniewymarzone efekty. Zresztniema przecie100%-owo skutecznych terapii

Na pewno zawsze warto brapod uwagpo-tencjalne ryzyka, to, czy koszty swspmier-ne do efektw, czy nie mona takich samychefektw osign inaczej, szybciej, prociej,w sposb pozwalajcy na ich utrwalenie.

Warto tezwrciuwagna to, co podkre-la dr Lori Marino analizujc, skd czsto bio-r sidoniesienia o efektach rnych terapii.Dr Marino nie polemizuje z pozytywnymi re-

zultatami delfinoterapii. Pokazuje jedynie, e

mogsione pojawiaz zupenie innych po-wodw, niobecnodelfina w trakcie sesji.W przypadku delfinoterapii istnieje wiele

wystpujcych rwnoczenie elementw, ktremogmiewpyw na pojawienie sipozytyw-nych zmian: nowa dla dziecka metoda pracy,

nowi terapeuci z innym podejciem, obecnoi uwaga caej rodziny, prowadzone jednocze-nie zajcia w sali i zajcia w wodzie, terapiaadresowana do caej rodziny, woda jako ro-dowisko terapii, wakacyjny, czsto egzotycznyklimat i miejsce, relaks dla wszystkich czon-kw rodziny, oderwanie si od codziennychstresw, pracy zawodowej, codziennych trosk,

wreszcie obecno charyzmatycznego, inteli-gentnego, reagujcego na polecenie zwierz-cia duego i egzotycznego.

Problem polega jednak na tym, e dziaajby moe tylko nieliczne elementy s.6



z tego zestawu. Bymoe poprawfunkcjono-wania u danej osoby powodujprzede wszyst-kim zajcia w wodzie, a moe nowe podejcienowych terapeutw i sesje realizowane bez

stresu w zupenie innym otoczeniu, a moewreszcie to, e rodzicie zaczli przejawiazu-

penie inne postawy i zapany przez nich dru-gi oddech, entuzjazm i radopodwiadomieudzieliy sitedziecku

Czy tak naprawdchodzi o delfiny?

Oddajmy gos jednemu z najwikszychautorytetw w dziedzinie delfinoterapii...

W 2007 r. David Nathanson, jeden z czoo-wych praktykw i autorytetw w dziedzinie

delfinoterapii, opublikowa swoje badaniadotyczce uycia sztucznego delfina (TAD

Therapeutic Animatronic Dolphin) w swo-

jej terapii. Do badauydelfina wyproduko-wanego przez synnwytwrniAnimal Ma-kers produkujc elektronicznie sterowanekopie zwierzt do rnych filmw. Badaniu

poddano 35 dzieci z 7 krajw, z rnymi dys-funkcjami i dolegliwociami, od autyzmu, po

poraenie mzgowe, zespRetta, Lennoxa--Gastaut, dystrofiminiow...

Wyniki przeszy najmielsze oczekiwania.Na podstawie przeprowadzonych bada Na-thanson stwierdza, e: Po pierwsze, nie maadnych znaczcych rnic pomidzy wy-korzystaniem ywych delfinw i wykorzy-staniem sztucznego delfina TAD, jeli cho-dzi o to, jak w grupie o umiarkowanym i du-

ym stopniu niepenosprawnosci ich obecnowpywaa na uzyskanie odpowiedzi dziecka naukierunkowany dotyk i komunikaty werbalne.

Po drugie, u dzieci z gbokniepenospraw-

noci zastosowanie sztucznego delfina byoznacznie bardziej skuteczne w uzyskiwaniu

oczekiwanego skupienia wzroku. Po trzecie,

czas reakcji na pojawienie siTAD-sztuczne-go delfina jako motywatora w wiczeniach bytaki sam jak na ywego delfina bez wzgl-du na to, czy dziao si to na platformie, czy

w wodzie. Interakcja ze sztucznym delfinem

daje te same albo i wiksze korzyci terapeu-tyczne co wykorzystanie ywego zwierzcia

i to bez ograniczezwizanych z aspektamiekologicznymi, administracyjnymi, prawnymi

a take finansowymi.

Delfinoterapia w terapii autyzmu

co mwieksperci?

wiat naukowy od wielu lat bardzo sceptycz-nie podchodzi do kwestii skutecznoci delfino-terapii w leczeniu autyzmu.

Jeszcze w 1998 r. Dr. Bernard Rimland, Dy-

rektor Autism Research Institute of San Diego,

twierdzi, e Nie ma adnych naukowych do-wodw, ktre pozwalayby stwierdzi, e del-fin moe pomc. To s irracjonalne kwestie.W 2006 r. Niemieckie Stowarzyszenie Au-

tyzm wystosowao owiadczenie Nie maprzekonywujcych dowodw, e delfinoterapiastanowi skuteczna formleczenia autyzmu.

W 2007 r. Betsy Smith pionierka sto-

sowania delfinoterapii w autyzmie wycofaasiz badanad terapiz udziaem delfinw,

twierdzc otwarcie, e jest ona nieefektywnai zorientowana przede wszystkim na zarabia-

nie pienidzy kosztem pacjentw i ich rodzin.Kuriozalne jest to, e wiele orodkw delfi-noterapii do dzipowouje sina jej pierwszerozprawy naukowe z lat dziewidziesitych,nie baczc na to, e ich autorka dzijest zde-cydowanie przeciw delfinoterapii.

Research Autism jedyna w Wielkiej

Brytanii organizacja, ktra zajmuje sipro-mocj bada nad leczeniem autyzmu i po-

pularyzacjich wynikw, jak rwniesamaprowadzi takie badania, opublikowaa na

swojej stronie opini, ktrej aktualizacja da-towana jest na 26 sierpnia 2014 r: W chwili

obecnej, w temacie stosowania terapii z del-

finami w leczeniu osb z autyzmem, dostp-na jest ograniczona ilobada i to niskiej

jakoci. Ich wyniki s niejednoznaczne.W przypadku delfinoterapii mamy do czy-

nienia z rnymi problemami natury etycz-nej oraz z kwesti fizycznego zagroenia,zarwno dla ludzi i delfinw, ktre mog

by trudne do pokonania. Szczeglnie nie-pokojce smoliwoci zachowaagresyw-nych u delfinw w stosunku do pywajcych

z nimi ludzi oraz ryzyko przenoszenia cho-rb midzy ludmi i delfinami. Jednoczeniedostpne srne alternatywy dla delfinote-rapii, przy znacznie niszych kosztach i bez

potencjalnej szkody dla ludzi i zwierzt za-angaowanych w terapi. Z tego powodu niemoemy zaleci stosowania delfinoterapiiw leczeniu osb z autyzmem.

RwnieJoanna Grochowska wicepre-zes polskiej Fundacji SYNAPSIS, podzieli-

a siswojrefleksj, opartna rozmowachz terapeutami dzieci bdcych pod opiekaFundacji, ktre bray udziaw turnusach del-finoterapii, z reguy na Krymie. W opinii te-rapeutw u kadego z nich po takim turnu-sie nastpowaa poprawa w sensie poprawysamopoczucia, zrelaksowania si. Natomiastnie zaobserwowano adnych zmian w nasi-leniu samych objaww autyzmu.

Zagroenia

Delfinoterapia jest aktywnoci nie podlega-jc adnym specyficznym regulacjom. Niejest wic waciwie monitorowana, brak jeststandardw i instytucji, ktre nadzorowayby,audytoway i certyfikoway zarwno dziaaniaterapeutw jak i warunki, w ktrych terapia

jest prowadzona.

Std brak jest konkretnych danych odno-nie incydentw zakaenia bakteriologiczne-go bdgrzybiczego w trakcie sesji z udziaemzwierzt. W latach 2001-2002 Wildlife HealthCenter prowadzi jednak badania dotyczcezachorowa pracownikw majcych kontaktz ssakami morskimi na choroby odzwierzce.12 % spord badanych byy to osoby pracu-

jce w akwariach, delfinariach i przy progra-mach pywania z delfinami. Stwierdzono, ew odniesieniu do caej prby osoby, ktre majkontakt z tymi zwierztami czciej ni50 dniw roku, s23 x bardziej naraone na te choro-

by niinni ludzie. Stwierdzono take, e oso-by, ktre miay kontakt z odchodami i wydzie-linami tych zwierzt s naraone 3 razy bar-

dziej na zachorowania niinni ludzie.Badacze z Oregon State University wska-

zuj te na istotne zagroenie bakteryjne,zwaszcza mycobacterium marinum. Zalecajmycie rk i ciaa po kadym kontakcie z wodz basenw ze zwierztami, noszenie rkawicochronnych i wymg opieki lekarskiej w trak-

cie pracy ze zwierztami, by mona byo inter-weniowai pomc od razu nawet po drobnychuszkodzeniach skry czy infekcjach.

W hawajskim delfinarium wyizolowano

15 typw bakterii, z czego przynajmniej poo-wa jest grona dla ludzi. Wielokrotnie notowa-

no przypadki infekcji grzybiczych u weteryna-rzy leczcych chore delfiny.

Nie ma udokumentowanych przypadkw

mierci pracownika delfinarium czy pacjentadelfinoterapii w wyniku zakaenia mikroorga-nizmami odzwierzcymi. Zachorowania i ko-niecznodugotrwaych, trudnych kuracji jest

jednak faktem.

Na problem ten zwracajuwagrne in-stytucje, m.in. American Veterinary Medical

Association: Dla programw w rodzaju ani-

maloterapii i animal assisted therapy (AAT)

powinny zosta wdroone konkretne dziaa-

nia pozwalajce zminimalizowazagroeniedla ludzi i ekspozycjna pospolite chorobyodzwierzce, takie jak wcieklizna,psittaco-

sis, salmonellosis, toxoplasmosis, campylo-

bacteriosis igiardiasis. Niezbdne jest wpro-wadzenie testw i pena wsppraca w tym za-kresie lekarzy i weterynarzy (AVMA 2007).

Mimo, e czystowody w orodkach del-finoterapii jest (a przynajmniej powinna by)kontrolowana i utrzymywana chemicznie, za-

groenie patogenami jest wcirealne, ponie-wauczestnicy terapii majbezporedni kon-takt z powietrzem wydychanym przez zwie-

rzta. Nieunikniony jest tekontakt z moczemi ekskrementami, a warto zaznaczy, e delfi-ny defekujcztery razy czciej niludzie. Za-groenie to jest tym istotniejsze, e mwimy

przecieo dzieciach i osobach dorosych, kt-re z racji swoich chorb i dolegliwoci mog


7/16nr 08, listopad 2014 7

mieosabiony system immunologiczny i wy-magajszczeglnej troski i dbaoci.

Warto tewcipamita, e w przeciwie-stwie do innych form animaloterapii, w tera-

pii z udziaem delfinw pacjenci maj kon-takt z dzikimi, nieudomowionymi zwierzta-mi. Niektre urodziy siw niewoli, inne zo-stay odowione ze rodowiska naturalnego.Mimo tresury w dalszym cigu s to jednakdzikie zwierzta. Umiechnity pysk delfi-na jest tu bardzo zwodniczy. Badania dotycz-

ce wypadkw spowodowanych przez delfinyw czasie programw pywania z tymi zwierz-tami w delfinariach pokazuj, e nie sto wca-le rzadkie przypadki. W czasie takich progra-

mw zdarzao si, e ludzie byli powanie ra-nieni w wyniku zachowaagresywnych bdo charakterze seksualnym. Takie agresywne

zachowania przejawiay siw gryzieniu, ude-rzaniu pyskiem, uderzeniach petwami, chowcale nie ograniczay sijedynie do tych ata-kw (Frohoff and Packard, 1995).

Z kolei w badaniach Samuels i Spradlin

(1995) odnotowano nastpujce agresywne za-

chowania delfi

nw w stosunku do ludzi prze-bywajcych z nimi w wodzie w delfinariach:straszenie otwartym pyskiem i demonstrowa-

niem zbw, uderzenia, zmuszanie do cofaniasi, napieranie, nage zwroty, bardzo szybkiemanewry wykonywane w bezporedniej bli-skoci czowieka, kapanie szczkami, popy-chanie, uderzenia petwami, uderzanie ogo-nem o wod, zachowania seksualne. Wszyst-kie tego typu zachowania delfinw w niewoli

sbardzo trudne do przewidzenia, zaryzyko,na jakie naraa si osoby niepenosprawne,a zwaszcza dzieci, powinno by szczeglniestarannie przemylane.

Drugie dno delfinoterapii,

czyli niewygodna, ukrywana prawda

Zastanawiajce jest to, e bardzo nielicz-ne orodki, w ktrych prowadzona jest

delfinoterapia, skupiaj si tylko i wyczniena tego rodzaju interakcji ludzi z delfinami.

We wikszoci przypadkw delfiny do-datkowo, a raczej przede wszystkim uczest-

nicz w pokazach, w programach swimwith the dolphin. Pozornie nie ma w tym

nic dziwnego. Ba, na pierwszy rzut oka ca-kiem logicznie wygldajargumenty, jakobydla delfinw udziaw pokazach i pywaniuz ludmi byy panaceum na nud i ograni-czone moliwoci ruchowe wynikajcz y-

cia w niewoli.

Prawda jest jednak inna i nie brzmi

jutak dobrze.

Ruch turystyczny, dla ktrego delfiny sma-gnesem, zapewnia krociowe zyski. Pojedyn-

czy, wytresowany delfin butlonos moe bywart od 100 do 200 tys. dolarw i poprzez

rne programy kontaktu z widzami, pokazy,sesje pywania, karmienia, moliworobie-nia sobie zdj z delfinem, generuje roczny

przychd dla morskiego parku rzdu ponad1 mln dolarw. Waciciele delfinariw, in-

westujc w pozyskanie i wytrenowanie delfi

-na, oczekujzwrotu z tej inwestycji i zyskw.A eby byy zyski, delfiny muszpracowa,

pracowa, pracowa. Takie merkantylne na-stawienie prowadzi do nadmiernej eksploata-

cji tych zwierzt, eskaluje ich stres i chorobyz nim zwizane, wreszcie nierzadko prowadzido mierci delfinw w wyniku chorb, stresuwywoanych yciem w niewoli. Nieprzypad-kowo w wielu krajach wiata od kilkunastulat, odkd rne organizacje midzynarodo-we ujawniy drugie oblicze delfinariw i del-finoterapii, bojkotuje sidelfinaria i wszelkieformy trzymania duych ssakw morskichw niewoli.

Mwi si, e w animaloterapii zwierztaoddaj czowiekowi cae dobro, ktre czo-wiek im zaoferowa A co delfiny majod-dapacjentom?

Oskarowy dokument Zatoka delfinw

ujawnii pokazarzedelfinw w Taiji w Ja-ponii, gdzie corocznie zabija siponad 20 000tych zwierzt. Wybrane, najbardziej dorod-ne, zwaszcza samice butlonosw, oszcz-dza si, odawia si je, by sprzeda do del-finariw i orodkw delfinoterapii. Zwierz-ta te przeywajogromny stres, oddzielane sod swoich stad, od potomstwa, na ich oczach

gin ich mode, zabijane w krwawy okrutnysposb Taka trauma najczciej pozostawiaw psychice i behawiorze zwierzt trway lad,ktry potrafiujawnisiw najbardziej zaska-kujcym, odroczonym momencie, czsto powielu miesicach.

Wydaje si, e kwestia rzezi delfinww Japonii nie ma zwizku z polskimi ro-dzinami korzystajcymi z delfinoterapii.

Nic bardziej mylnego. Ot np. w Turcjiw orodku Sealanya Dolphin Park, gdziez delfinoterapii korzystajtePolacy za po-rednictwem jednej z naszych rodzimychfundacji, od 2008 r. przebyway i pracowa-y delfiny odowione w ten brutalny sposb

z Taiji. Cztery pady na pocztku 2010 r.,uwiadamiajc opinii publicznej, e za ku-lisami i za pozornymi umiechami delfinwmusi si kry co bardzo dramatycznego.Fakt, e butlonosy te odowiono przy okazjirzezi delfinw w Japonii w niesawnym Ta-iji nagoniy dopiero organizacje zajmuj-ce siochrontych zwierzt, takie jak SaveJapan Dolphins Coalition. W chwili obecnej

w orodku tym pozostaje jeszcze kilka in-nych delfinw pochodzcych z tego samegokrwawego rda.

Czy chcemy, by nasze pienidze przezna-

czane na terapi, wspfinansoway biznesoparty na cierpieniu zwierzt?

Na zakoczenie

Na stronie powiconej delfinoterapii www.czydelfinterapia.pl jedna z mam napisa-

a w komentarzu: Zestawiam sobie dwieproste rzeczy: koszt turnusu delfinotera-

pii (a wyszo w naszym przypadku oko-o 25 tys. z) i to, co mogza te pienidzezrobi w Polsce kontynuujc biec pracz moim Maciusiem. Na Boga jeli miaa-

bym zaprzepaci 2 lata intensywnej pracy

z Dzieckiem za miratego, co opalona paniw tv opowiadaa przed kamerami, to czy by-abym odpowiedzialnmatk? Jasne, e zro-

biwszystko, aby moje Dziecko lepiej funk-cjonowao, eby byo bardziej samodzielnei lepiej mwio, ale nie mam zamiaru mar-nowaczasu i pienidzy!

Ostateczna decyzja o doborze terapii dla

naszego dziecka zawsze naley do nas. Wa-ne jednak, by mona jbyo podjw oparciuo rzetelne przesanki.

Jakub Banasiakpedagog, zoopsycholog, od 8 lat zajmuje si badaniem

funkcjonowania delfinw w niewoli i uczestniczy w bada-niach terenowych nad populacjami dziko yjcych delfinw.Ukoczykurs delfinoterapii w Eilacie w Izraelu. Wsp pra-cownik Marine Connection, Born Free, wolontariusz TethysReserach Institute i czonek naukowego Polskiego Towarzy-stwa Etologicznego. Autor strony www.czydelfinoterapia.plpowiconej faktom i mitom delfinoterapii.



W Polsce publicznych przedszkoli jest wie-

le te masowe, do ktrych uczszczaj za-zwyczaj dzieci prawidowo rozwijajce si,integracyjne, w ktrych oprcz zdrowych

dzieci ucz si rwniedzieci ze specjalny-mi potrzebami edukacyjnymi oraz specjalne,

ktre sstworzone wanie dla nich. Ich ofer-ta jest doatrakcyjna, ale nie jest odpowied-nia dla kadego dziecka. Ilo wychowan-kw w jednej grupie zazwyczaj przekracza

dwudziestk pitk, do tego mamy jednegonauczyciela i osobdo pomocy, czsto jednna kilka grup. W przypadku przedszkoli inte-

gracyjnych oraz specjalnych dodatkowo mo-

emy liczyna pomoc ze strony nauczycielawspomagajcego, ktry jest dedykowany wy-cznie do dzieci z orzeczeniem o potrzebieksztacenia specjalnego. Zajcia terapeutycz-ne trwajtrzy, cztery godziny tygodniowo, naco zazwyczaj skada silogopedia, rehabilita-cja czy terapia pedagogiczna.

Przedszkoli niepublicznych, ktre sw sta-nie zapewninaszemu dziecku idealne warun-ki do nauki, jest niewiele, chow ostatnim cza-

sie przecigajsione w ofertach, szczeglniezaj specjalistycznych. Do wyboru mamyrwnie przedszkole oglne, integracyjnei specjalne (terapeutyczne). W kadym z nichmoemy liczy na mniejsz liczebno grup,a szczegy zwizane z iloci przedszkola-kw znajdziemy w statucie przedszkola, kt-

ry dla kadego rodzica powinien bydostpny.Przedszkola oglne czsto nie s przygo-

towane na przyjcie dziecka z zaburzeniamize spektrum autyzmu. Ma na to wpyw szeregczynnikw zaczynajc od iloci dzieci w jed-nej grupie, ktra rwnieczsto oscyluje w oko-

licach dwudziestu, poprzez brak kadry specja-listycznej, po zbyt abstrakcyjne i kolorowe

wntrza. Przedszkola integracyjne za szczycsimniejszilocidzieci w grupie moemyznalenawet takie miejsca, gdzie oprcz na-szego Malucha, bdzie nie wicej nidwunast-ka przedszkolakw. Tu na pewno znajdziemy

odpowiedni interwencj ze strony specjali-stw, ktrzy pomog naszemu dziecku w za-kresie logopedii, terapii pedagogicznej, fizjote-

rapii itp. Kolejnym miejscem, gdzie moemyszukapomocy dla naszego dziecka, jest przed-szkole terapeutyczne, nastawione na pomoc

i intensywnterapiswoich podopiecznych. Tuw grupie mamy nie wicej niczwrkdziecia w kadej z nich opiekterapeutycznsprawu-

je zazwyczaj pedagog specjalny lub psycholog

dziecicy. Dodatkowo znajdziemy rwniepo-moc interdyscyplinarn ilogodzin zajte-rapeutycznych zazwyczaj przekracza pitnacietygodniowo, na co skada sicodzienna terapiaindywidualna, grupowa, logopedia itp.

Przeszukujc internet w celu znalezieniatego idealnego miejsca moemy wstpnie za-

poznasiz ofertkadego z nich. W jednychnasze dziecko moe zostapod opiekprzed-szkola nawet do 10 godzin, inne preferuj,aby czas pobytu dziecka nie przekracza 8.

Niektre przedszkola integracyjne i terapeu-

tyczne proponujszeroki wachlarz zaj dotych wyej wymienionych dodajjeszcze re-

habilitacj, dogoterapi, fizjoterapi, muzy-koterapi czy trening umiejtnoci spoecz-nych. Dziki temu nasze dziecko codzienniedostaje porzdndawkzaj.

W trakcie poszukiwatrafiamy rwnienafora, gdzie bezporednio od rodzicw moemydowiedzie siwiele ciekawych, ale rwnieniekiedy niemiych informacji. Tu okazuje si,e znane nam wszystkim przedszkola, ktrespionierami w terapii naszych dzieci, nie swcale tak idealne, jakby sina pocztku mogowydawa. Pewna mama wyraa swoje nieza-dowolenie z jakoci terapii w jednym z przed-

szkoli na warszawskim oliborzu brak wska-zwek do pracy w domu, program niedostoso-wany do potrzeb i moliwoci dziecka, cigawalka o dodatkowe zajcia, le dobrana grupaterapeutyczna., a wielko czesnego zatrwa-ajca. Inna za, podajc nazw przedszkola,zwraca uwagna czstrotacjpracownikw,co, jak wiemy, nie wpywa dobrze na naszedzieci, ktre, jak kady z nas, dobrze czujsiw staym i bezpiecznym rodowisku.

Zaciekawiona ilociofert przedszkoli po-stanawiam wykona kilka telefonw. Pierw-szy naley do przedszkola integracyjnego nawarszawskim Ursynowie, ktre proponuje

zajcia dla naszego dziecka zupenie za dar-mo. Co nasze dziecko moe dostazupenieza darmo? Godzin terapii z psychologiem,

pgodziny muzykoterapii i pgodziny lo-gopedy a wszystkie zajcia raz w tygodniu.

Przyznam, e nawet za darmo jest to zdecydo-wanie za mao! Szukam dalej. Trafiam na jed-no z bardziej znanych przedszkoli dla dzieci

z autyzmem telefon milczy przez kilkadzie-

sit minut, ale w kocu nawizaam pocze-nie. Pigodzin zajdziennie (terapia gru-

powa i indywidualna), do tego dostaniemy lo-

gopediraz w tygodniu, inne zajcia we wa-snym zakresie czyli mocno przekraczamy

liczbczterocyfrow.Na co wic zwrciuwagprzy wyborze

tego idealnego miejsca? Przede wszystkimnaley pamita, e kade dziecko, ktre po-siada orzeczenie o potrzebie ksztacenia spe-cjalnego, powinno mie stworzony Indywi-dualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny,

w ktrym dostaniemy konkretne informacje

na temat iloci godzin poszczeglnych zaj,celw edukacyjnych i terapeutycznych, form

sprawowania opieki oraz dostosowania po-

mieszczedo aktualnych potrzeb dziecka. To

na nim opiera sipraca z naszym dzieckiem,a wszystko, co jest w nim zapisane, musi byskrupulatnie realizowane.

Wany jest rwnieelement, ktry stanowimetoda, jakprzyszli terapeuci bdpracowaz naszym dzieckiem. Tu gwnie znajdziemymetody behawioralne, co, jak kady rodzicwie nie zawsze jest dobrym rozwizaniem.Sztywno, rutyna i wszystko zaplanowanez gry czy oby na pewno bdziemy w sta-nie zapewnito naszemu dziecku poza mura-mi przedszkola? Niektre placwki proponujwikszelastycznow podejciu terapeutycz-nym podanie metody za dzieckiem, a niedziecka za metod. Warto zapoznasiz przy-szym terapeut, nauczycielem i innymi spe-

cjalistami, a stay kontakt z nimi pozwoli namna monitorowanie efektw pracy i postpwnaszego dziecka.

Czym kierowasiw wyborze przedszkola?Przede wszystkim poziomem funkcjonowania

przyszego przedszkolaka. Jeeli widzimy, enasze dziecko nie nawizuje relacji z rwieni-kami, a haas i zbyt dua ilobodcw wpy-wa na niego jak pachta na byka postarajmysiznaleprzedszkole, w ktrym ilodzieciw grupie nie bdzie jego wrogiem, a KubuPu-chatek na cianie nie zabierze mu caej koncen-tracji. Szczeglnie w pocztkowej fazie terapii

bardzo wane jest, aby zapewnidziecku takiewarunki, ktre pozwolmu siwyciszyi sku-

pioraz przygotujgo do pjcia w spoecze-stwo bo przecieto jest dla nas najwaniejsze.

Redakcja

Przed tdecyzjstaje kady rodzic, ktrego dziecko juza chwilwkroczy w przedszkolne

spoeczestwo oraz proces terapeutyczny. Czym kierowasiw wyborze? Na co zwrciszczegln

uwag? Czego moemy oczekiwai jaki rodzaj przedszkola bdzie najlepszy dla naszego dziecka?


9/16nr 08, listopad 2014 9

Kady z nas chyba miaw zaleceniach od tera-

peuty zorganizowanie toru sensorycznego dlaswojego dziecka. Zazwyczaj robimy go z r-nych rzeczy gotowych, dostpnych na rynku,ale najwicej radochy i satysfakcji daje co, cozrobilimy sami, wasnymi rkoma. Dlategowanie dziki inspiracji od innych sprbo-waam zrobii ja. Nie swane zdolnoci, alechci. Przy okazji to rwnie wietna okazjado wsplnej zabawy z dzieckiem i wsplnie

spdzonego czasu.

Tor do stymulacji dla Dziecka monazrobi ze wszystkiego i nie musimy wyda-waduo pienidzy. Ja miaam kartony tek-turowe na podstaw, wyciam je w kwadrat35x35 cm bo akurat tak mi najlepiej wycho-

dzio, ale w sumie jest to dobry rozmiar. Jakopodstawmona uywielu tworzyw np. wy-kadzin (nawet star nie uywan), szerszedeski, tektura z pudeek. To co jest w miarstabilne nadaje si. Jako klej miaam mas

plastyczni klej magiczny, ale moe bytenp. wikol lub inny do przyczepiania rnychmateriaw.

Do toru sensorycznego wykorzystaam

m.in. dary natury: kasztany, patyczki, szysz-ki, kor, groch oraz folibbelkow, wycie-raczk i butelki plastikowe to ju nie darnatury. Mona rwniewykorzysta, fasol,ry, kamyczki, licie, piasek, sztuczntraw,mikki misiowy materia, gbki, odzie,filc, kubeczki plastikowe, dywaniki, druciaki,

styropian, mop, wen, yki/widelce plasti-kowe, korki z butelek i co Wam tylko przyj-

dzie do gowy.Wyciam kwadraty 35x35 cm z tektury

i kady kasztan, patyczek itp. przyczepia-am osobno na masklejc/klej do podo-a. W zalenoci od tego ile macie konkret-nych faktur musicie sobie rozplanowa nacaoci. Pamitajcie, e musicie przyklejaw miarrwnomiernie, aby stopa albo domogy poczu powierzchni. Robiam to nakwadratach, a nie na dugiej wykadzinie,

bo bdzie mi potem lepiej to wszystko prze-chowywa i mniej miejsca zajmie. Po wy-schniciu kleju tor jest gotowy do uytku.Jest o tyle fajny, e mona go ukadaw r-nych konfiguracjach i dodawa co od sie-

bie np. dodapomidzy kostki sensorycz-ne podest, krzeso, tunel (np. z koca) lubinn przeszkod dla urozmaicenia. Wtedywczamy u dziecka mylenie, wyobrani,a niwelujemy schemat . Oprcz tego war-

to wprowadzi takie elementy jak skakanie,pezanie, wspinanie, turlanie, celowanie dlalepszej koordynacji, kontroli wzroku ,napi-

cia miniowego, aktywnoci. To wszystkodostarczy Wam mnstwo radoci i zabawyi wiele dobrego dla rozwoju dziecka.

Greta,mama Oliwiera

administrator fanpage W wiecie Olinka, prowadzi rwnieblog OswoiautyzmOli uczy nas poznawawiat.



Zestaw skada si z nastpujcych czci:

podrcznika w dwch tomach, skadajcego si ze zbioru duych, kolorowych zdj,opracowanych do nich pyta oraz krtkich, prostych czytanek;

kart pracypozwalajcych uczniom na utrwalenie i pogbienie wiadomoci zawartychw podrczniku oraz ksztaccych rne umiejtnoci

kart pracy z zadaniami domowymi, przeznaczonych do wicze z rodzicami w domu;

pyty CD z nagraniami, ktrych tematyka jest cile zwizana z podrcznikiem;

pyty DVDzawierajcej 23 prezentacje multimedialne, ktre stanowi atrakcyjn, in-nowacyjn dla uczniw pomoc dydaktyczn, utrwalajc zdobyt wiedz, oraz opisyzabaw i gier rozwijajcych kompetencje spoeczne oraz zdj pomocnych do przepro-wadzenia tych zaj. Na pycie znajduj si rwnie teksty i zapisy nutowe piosenek,ktre s zawarte na pycie CD z nagraniami.

Ja i mj wiat" pozwala na systematyczne, zaplanowane wprowadzenie treci eduka-cyjnych zwizanych z poznawaniem rodowiska spoeczno-przyrodniczego. W publikacjiuwzgldniono potrzeby, moliwoci i poziom rozwoju wszystkich uczniw. Odbiorc jestdziecko, ktre nie musi posiada umiejtnoci czytania.

[email protected] tel. 602 741 965

Publikacja opracowana przez zesp psychologw i pedagogw ze Specjalnego Orod-ka Rewalidacyjno-Wychowawczego dla Dzieci i Modziey z Autyzmem w Gdasku. Jestskierowana do uczniw z autyzmem i specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, uczcych siw orodkach rewalidacyjno-wychowawczych, klasach integracyjnych, szkoach specjalnych.

NOWO!

Wydawc publikacji jestWydawictwo HARMONIA

Czsto dostaj pytania od rodzicw miesz-kajcych poza granicami naszego piknegokraju czy mona wychowa dwujzycznegoautika czy telepiej: wrcido Polski? w przypadku obojgarodzicw Polakw, przerzucisina jzyk partnera i mwidodziecka tylko w tym jzyku? w przypadkurodzin mieszanych zamieszkujcych w kra-

ju maonka przerzucisina jzyk kraju przyjmujcegoi tylko w tym jzyku rozmawiaze sob

przy dziecku i do dziecka? w przypadku

rodzicw Polakw lub rodzin mieszanych

niemieszkajcych w ojczynie adnego

z nich.Bo tak sugesti zaproponowa tamtejszy

logopeda, ktry prowadzi dziecko w terapii.

I co ja na to?

Trudno jest si wypowiedzie oglnie,tworzy schematy. Kada rodzina jest innai kada sytuacja rodzinna jest inna. I kadedziecko z autyzmem jest inne od swojego ko-

legi z autyzmem. Dlatego nie da siwytwo-rzyschematu i daoglnej odpowiedzi.

Ale...

Wane jest to, jak wyglda tak naprawdau-tyzm dziecka. Jeli maluch jest jeszcze may,

jeli diagnoza zostaa postawiona wczenie,a pociecha zaczyna jusiz Tobkomuniko-wanp. gestami czy tewerbalizowapierw-sze potrzeby, to TAK jestem pewna, ze je-stew stanie wychowadwujzycznosobautystyczn. Tylko bdziesz musia(a) woyw to mnstwo pracy.

To, co jest wane w przypadku rodzindwujzycznych to wybranie odpowiedniego

jzyka terapii. Panuje powszechne przekona-nie, e powinien to by jzyk kraju, w kt-rym mieszka dziecko. Absolutnie si z tymnie zgadzam. Jzykiem terapii powinien by

jzyk tego z rodzicw, ktry duej w cigu dniaprzebywa z dzieckiem, a tym samym ma szan-

swicej z nim wiczy. Bo s takie rodziny,

w ktrych to tata rezygnuje z etatu, a mamapracuje i widzi pociech zaledwie trzy godzi-ny dziennie. Wtedy jzykiem terapii powinien

byjzyk ojca. Co nie oznacza, e matka prze-staje rozmawia z dzieckiem w swoim jzy-ku. Nie, metoda OPOL nadal jest zachowywa-

na. Nie suchajcie logopedw, ktrzy nigdy niepracowali z dzieckiem dwujzycznym i od razumwi, e naley porzucijeden z jzykw. Za-wsze warto zasignopinii innego specjalisty.

Co jeszcze? O czym warto pamita?

O tym, e najwaniejsza jest komunikacja. ejeli mae zacznie mwi, ma prawo mieszajzyki na pocztku. A Wy macie obowizekparafrazowa jego wypowiedzi tak, aby byyczyste gramatycznie.

Czy mwinieprawd? Aleskd! Mam naterapii dzieci autystyczne dwujzyczne.Kacperma 10 lat i mwi po polsku i angiel-

sku. Czyta po angielsku i pisze te. Teraz uczysiczytapo polsku.Nikodemma 4 lata, mwi po polsku i niemiec-

ku. piewa tylko po polsku.Julianma 14 lat. Czyta i pisze po polsku i nie-

miecku. Nie mwi w ogle.

Olgama 8 lat. Mwi po polsku, arabsku i nie-

miecku. Miesza jzyki, pomaga sobie wielegestami.

I wiele, wiele innych dzieci, o ktrych teraz

nie pisz. Dlatego warto prbowa. Bo jzykito jedna z najwaniejszych rzeczy, ktre mo-ecie przekazaswojemu dziecku. Temu auty-stycznemu te.

Katarzyna Czyyckalogopeda, nauczyciel jzyka polskiego jako drugiegow Niemczech. Mieszka i pracuje w Hamburgu, gdzie zajmujesidziemi Polakw przebywajcych tam na emigracji. Pro-wadzi blog: blog.centrumgloska.pl. Prywatnie: cigle duedziecko z ADHD. Uwielbia wspinaczkwysokogrsk.


11/16nr 08, listopad 2014 11

s.12

Jednake wspczesne, naukowo uzasadnioneoblicze tej formy terapii jest stosunkowo mo-de i siga zaledwie poowy XX w. Wydaje si,e obecnie muzykoterapia przeywa okres

rozkwitu. Dziki szeroko prowadzonym ba-daniom, wykorzystujcym narzdzia psycho-logiczne, najnowszaparaturmedycznorazmetodologi specyficzn dla muzykoterapii,moliwe stao si wskazanie faktycznego

potencjau dwikw i muzycznej twrczo-ci w kontekcie funkcjonowania czowiekazarwno na poziomie fizycznym jak i psy-

chicznym. Obiecujce wyniki eksperymen-tw spowodoway wzrost zainteresowanietformterapii w rodowiskach zwizanychz ochroni opiekzdrowia oraz profilaktyk.Coraz wicej instytucji zatrudnia muzykote-

rapeutw ufajc w ich moliwoci i kompe-tencje. W niniejszym artykule sprbujemy

przedstawi t form terapii w kontekciezaburzeze spektrum autyzmu. Odpowiemyna pytania: czym jest muzykoterapia? jak wy-

glda w praktyce? czy jest skuteczna i jelitak to w jakim zakresie?

MUZYKOTERAPIA W PRAKTYCE

Jedna z definicji, proponowana przez pioniera

muzykoterapii polskiej Tadeusza Natansona,

brzmi: muzykoterapia to metoda postpowa-nia, wielostronnie wykorzystujc wieloraki

wpyw muzyki na psychosomatyczny ustrjczowieka (1979, s. 51). Inne wyjanieniazwracajuwagna dodatkowe elementy, przy-czyniajce si do potencjalnej skutecznociterapii. S to relacje midzy terapeut, osob

poddawan terapii i muzyk (Bruscia, 1998),a take neurobiologiczne uwarunkowania per-cepcji i twrczoci muzycznej (Thaut, 1999).

W praktyce muzykoterapia stosowana jest

w bardzo rnych modelach, niemal zawszejednak podczas sesji wykorzystuje wszystkie

moliwe formy dowiadczenia muzyki: gra-nie na instrumentach, piewanie, improwizo-wanie, komponowanie i tworzenie, sucha-nie. Dodatkowo, szczeglnie w pracy z dzie-mi, pojawia siruch, zabawa, rne formy gieri wicze.

Podczas sesji muzykoterapii aktywnocimuzyczne mogprzybrarnformi rne

s cele ich stosowania. Grupowe tworzeniemuzyki jest okazjdo rozwijania umiejtnocispoecznych uczestnikw, wymaga suchaniasiebie nawzajem i odnajdywania wasnej roliw grupie. Gra solowa z kolei to forma osobi-

stej ekspresji. Wyzwanie, jakim jest podjciesamodzielnej gry przed innymi staje si spo-sobem na przeamywanie wasnych barier i za-hamowa. Oprcz improwizacji, muzykotera-

peuci czsto sigajpo aranacje utworw mu-zycznych lub repertuar piosenkowy, nad kt-

rymi praca nierzadko koczy si koncertem.Uczestnicy sesji uczsiw ten sposb wsp-

pracy i odpowiedzialnoci za wsplne dziaa-nie. Wyznaczony cel wystp jest czynni-kiem motywujcym i integrujcym, a satysfak-cja, ktra pynie z dzielenia siz innymi efekta-mi wysiku jest pozytywnym, wzmacniajcymzwieczeniem procesu terapeutycznego. Od-

powiednio zaplanowane i dobrane wicze-nia muzyczne wspierajrwnierozwj apa-ratu mowy czy moliwoci ruchowych. Pro-ces komponowania nowych utworw otwiera

przed uczestnikami kolejne moliwoci. Two-rzenie muzyki od podstaw jest nie tylko oka-

zjdo osobistej ekspresji, ale tesposobem na

odkrywanie wasnego kreatywnego potencja-u. Nie zawsze jednak sesje muzykoterapii wy-magajaktywnego muzykowania. Stosuje sirwnie techniki receptywne wykorzystujcesuchanie muzyki poczone na przykad z re-laksacjczy wizualizacj. Mwic oglnie, se-sje grupowe dajsposobnopracy nad funk-cjonowaniem spoecznym uczestnikw, sesjeindywidualne z kolei skupiajsina rozwojuosobistego potencjau klienta.

MUZYKOTERAPIA I ZABURZENIA

ZE SPEKTRUM AUTYZMU

Muzykoterapia kierowana jest do bardzo r-nych odbiorcw, od wczeniakw, poprzezdzieci i dorosych z rnymi problemami adoosb w podeszym wieku. Zaburzenia ze spek-trum autyzmu naledo tych, ktrym muzyko-terapeuci powicajszczeglnie duo uwagi.Juw latach 50 XX w. rozpoczto wczaniedziaamuzycznych w programy skierowanedo dzieci z zaburzeniami tego typu. Niektrzy

badacze dostrzegli wyjtkowe umiejtnocii zainteresowania muzyczne modych odbior-cw muzyki z diagnoz autyzmu. Podczaszaj muzycznych odkryto take potencjawsplnego muzykowania jako kanau komuni-kacyjnego i struktury umoliwiajcej wicze-nie zachowa spoecznych. Inne sfery, ktrewydaway sipodlegakorzystnemu wpywo-wi odpowiednio zaplanowanych dziaa mu-zycznych, to ekspresja emocjonalna, mowa,

integracja sensoryczna, funkcje poznawcze.Juna wczesnym etapie rozwoju muzykotera-

pii klinicyci podejmowali prby wsppracyz innymi specjalistami, np. logopedami, czc

czsto z sukcesem swe moliwoci dla po-zytywnych efektw terapii (Reschke-Hernan-

dez, 2011).

Od strony teoretycznej, uzasadnienia kon-

kretnych technik i wszelkich dziaaz zastoso-waniem muzyki i dwiku, skierowanych mi-dzy innymi do osb z autyzmem, poszukiwano

w rnych nurtach psychologicznych i peda-gogicznych. Do dzi praca muzykoterapeu-

tw moe przybra rn form, zalenie odwyksztacenia i teoretycznych fundamentw

pracy konkretnego klinicysty. Dwa podejciawydaj si szczeglnie intensywnie koncen-trowa wok autyzmu: humanistycznie osa-dzona muzykoterapia kreatywna (zwana take

podejciem Nordoff-Robbins) i muzykoterapiawywodzca siz zaoebehawioryzmu.

U podstaw muzykoterapii Nordoff-Robbins

ley dowiadczenie wsplnego tworzenia mu-zyki. Podejcie to skupia si na kreatywnychmoliwociach klienta, ktre obecne s mimoniepenosprawnoci, chorb lub doznanych ura-

zw. Wsplna gra opierajca sina wzajem-nym suchaniu i dopasowaniu jest formpra-cy nad rozwojem penego potencjau klienta1.Dlatego te struktura sesji jest do elastycz-na, a przebieg zaj zaleny w rwnej mierzeod dziaaterapeuty jak i klienta. Gra i sposb

bycia klienta spodstawpowstajcej muzyki.Terapeuta dobiera rodki i elementy muzyczne

takie jak rytm, tempo, intensywnodwi-ku, styl muzyczny odzwierciedlajc czynno-ci uczestnika sesji, nadajc im kierunek i for-m. Gra, wokalizacje, piew czy ruch zyskujznaczenie w kontekcie muzycznym nadanym

przez terapeut. Tak tworzona muzyka anga-uje klienta we wsplny proces tworzenia, po-maga mu dowiadczysiebie w relacji z drugosob. Muzyka staje sitym samym gwnymmedium komunikacji, narzdziem terapeutycz-nych zmian. Muzyka i przebieg sesji sw duejmierze odpowiedzina postawklienta, jednakkomunikatywny charakter wsplnie tworzonej

muzyki wymaga jego odpowiedzi i zaangao-wania. Charakterystyczn cech muzykotera-

pii kreatywnej jest zastosowanie improwizacji,

ktra umoliwia swobodne dopasowanie sidosposobu bycia i aktywnoci osoby poddawanejterapii. Improwizacja jest sposobem na spon-

taniczn i kreatywn wspprac, umoliwia-jcym jednoczenie nadanie struktury dziaa-niom klienta i terapeuty. Podczas sesji muzyko-

terapii Nordoff-Robbins stosowane steutwo-ry ju skomponowane. Sposb ich

Muzykoterapia rozumiana jako leczenie i wpywanie na kierunek

rozwoju czowieka poprzez muzykma dughistori; jej pocztki

odnalemona juw staroytnych rdach.



wykonywania jednak ma charakter improwiza-

cyjny, widoczny w zabawie form, charakteremi stylem wykonywanych utworw.

W strukturze muzykoterapii behawioralnejtake stosowana jest improwizacja muzyczna,

piosenki, zabawy muzyczno-ruchowe czy gry

dwikowe. Cao sesji muzykoterapeutycz-nej jest jednak prowadzona inaczej niw mu-zykoterapii kreatywnej. Nie ma tu miejsca na

swobodne podanie na pacjentem cisyplan i porzdek zajuoone spod ktem re-alizacji z gry zaoonych celw. Pocztkowesesje surozpoznaniu potrzeb i moliwoci

uczestnika terapii, na ich podstawie wyznacza

si kolejne kroki, suce realizacji zaoe.Stale obserwowane jest funkcjonowanie oso-

by poddawanej terapii, a wiczenia muzycz-ne pomylane stak, by trenowai wzmacniazachowania podane lub eliminowate, kt-rych naley si pozby. Gwnym celem nie

jest tutaj ksztatowanie umiejtnoci muzycz-nych lecz poprzez ich zastosowanie treno-

wanie oglnych, pozamuzycznych zachowa.Czsto obok elementw dwikowych do-

cza si bodce wzrokowe, stymulacj czu-ciowczy ruch.

Zarwno podejcie Nordoff-Robbins jaki muzykoterapia behawioralna mogby re-alizowane w formacie indywidualnym (klient

i terapeuta), grupowym (grupa i terapeuta) jak

i rodzinnym (dziecko z rodzicami i rodze-stwem oraz terapeuta). Kade z podejofe-ruje inne moliwoci; zalenie od tego, jakfunkcjonuje konkretna osoba oraz co chce siwypracowa, takie czy inne rodowisko moe

by bardziej sprzyjajce. Oczywiste jest, ediagnoza autyzmu i innego zaburzenia z tej

grupy nie daje obrazu czowieka; kady jestinny, ma inne moliwoci, talenty, mocnei sabe strony. Ogromnzaletmuzykoterapii

jest w tym kontekcie jej elastycznoi zin-dywidualizowanie. Muzyka, jako medium

terapeutyczne stanowice obszar niesko-czonych moliwoci, pozwala na szczeglnwsppracz kadym pacjentem. Bez wzgl-du na to, jakie podejcie prezentuje dany kli-nicysta, muzykoterapia, poprzez sam sw

istot, w ktrej wraliwoi kreatywnosta-nowicentrum dziaa, pozostaje zawsze pro-cesem bardzo osobistym.

Ludwika Konieczna-Nowakkierownik Zakadu Muzykoterapii w Akademii Muzycznej im.Karola Szymanowskiego w Katowicach, muzykoterapeutkaw Specjalnym Orodku Wychowawczym im. ks. LeopoldaMarkiefki, wiceprezes Polskiego Stowarzyszenia Muzyko-terapeutw (PSMT)

Dominika Dopieraacertyfikowana muzykoterapeutka, wykadowca AkademiiMuzycznej w Katowicach, absolwentka Royal College ofMusic oraz Nordoff Robbins Music Therapy Centre w Lon-dynie, Wielka Brytania.

Bibliografia:

1. Bruscia, K. (1998).Defining music therapy.Gil-sum: Barcelona Publishers.

2. Gold, C., Wigram, T., Elefant, C. (2006).Musictherapy for autistic spectrum disorder (Review). TheCochrane Library, 2.

3. Natanson, T. (1979). Wstp do nauki o muzykote-rapii.Wrocaw-Warszawa-Krakw-Gdask: Zakad

Narodowy im. Ossoliskich.

4. Reschke-Hernandez, A. (2011).History of musictherapy treatment interventions for children withautism.Journal of Music Therapy, 48(2).

5. Whipple, J. (2012).Music therapy as an effectivetreatment for young children with Autism SpectrumDisorders: A meta-analysis, W: P. Kern and M. Hum-

pal (red.),Early childhood music therapy and autismspectrum disorders: Developing potential in youngchildren and their families. Londyn i Filadelfia:Jessica Kingsley Publishers.

6. Whipple, J. (2013).Music therapy for young chil-dren with autism spectrum disorder.Imagine, 4(1).

WATSU jest rodzajem hydroterapii wykony-

wanej przez terapeut w ciepej wodzie. Za-wiera elementy masau, stretchingu, wicze,mobilizacji staww oraz uciskw punktw

shiatsu. Zaliczane jest do najbardziej rozwini-tych form pracy z ciaem.

Za datpowstania WATSU uwaa si rok1980. Koncepcjtego systemu terapii opraco-

waHarold Dull, ktry po zakoczeniu w Ja-ponii studiw Zen Shiatsu zaczwykorzysty-wawaciwoci ciepej wody do prowadzeniazabiegw Shiatsu w kalifornijskim Harbin Hot

Springs.

WATSU i techniki pokrewne (np. Water-

dencelubHealing Dance) reprezentowane sprzez Worldwide Aquatic Bodywork Associa-

tion(WABA) midzynarodowe stowarzysze-nie, ktre prowadzi rejestr terapeutw dbajco wysoki poziom ich wyszkolenia. Do Polski

WATSU zostao sprowadzone przez TomaszaZagrskiego.

Sesje WATSU zawsze s dopasowane doindywidualnych potrzeb odbiorcw. Trwa-

j30-60 min i poprzedzane sszczegowymwywiadem umoliwiajcym pozyskanie istot-nych informacji dotyczcych stanu zdrowia,oczekiwa oraz okrelenie ewentualnych za-

lecei przeciwwskaza. W przypadku gdy te-rapia dotyczy dzieci rozmowprzeprowadzasiz rodzicami lub prawnymi opiekunami.

Podczas sesji odbiorca ley na wodzie,a jego gowa przez cay czas podtrzymy-wana jest przez terapeut nad powierzchniwody. Po oswojeniu siz wod, wyregulowa-niu i uspokojeniu oddechu terapeuta przepla-

ta ze sobkomponenty WATSU dostosowu-jc do sytuacji ich intensywnoi dynamik.Bardzo wanym czynnikiem jest nawizaniedobrego kontaktu z pacjentem i zapewnienie

poczucia bezpieczestwa. Nie mniej jednakw przypadku pojawienia sidyskomfortu, pa-cjent w kadej chwili ma moliwozako-czenia sesji.

Dowiadczenia stosowania WATSU w tera-pii dzieci autystycznych pokazuj, ina poczt-ku czz nich reaguje agresywnie, ale z czasem

stany lkowe ustpoway na rzecz przyjemnociprzebywania w wodzie i wyciszenia. Znaczcomalaa tenadwraliwona dotyk oraz popra-wiay sifunkcje poznawcze.

Niewtpliwymi korzyciami z serii zabiegwWATSU s: integracja sensoryczna,

zwikszenie wiadomoci wasnego ciaa,

wzrost dobrego samopoczucia, poprawa jakoci snu, wzmocnienie ukadu odpornociowego, poprawa krenia i procesw metabolicznych, poprawa wydolnoci oddechowej, gboka relaksacja.WATSU przeznaczone jest rwniedla ro-

dzicw dzieci autystycznych, ktrzy zazwy-

czaj yjc w cigym napiciu psychicznym sprzemczeni i zestresowani.Gwnymi przeciwwskazaniami do stosowa-nia terapii WATSU s:ostre stany chorobowe,podwyszona ciepota ciaa,niewyrwnane wady serca,

choroby nowotworowe,choroba morska.

Beata JaczukTerapeuta WATSU


13/16nr 08, listopad 2014 13

Co jednak zrobi, gdy nasze umiejtnocispoeczne nie pozwalaj na zdobycie chobysympatii ktregoz kolegw? Co jeli chcieli-

bymy wiele powiedzie, ale tak naprawdniewiemy jak sito robi? Co wypada powiedzie,a co nie? Czasami lepiej milczeninarazisina czyjkolwiek gniew lub odrzucenie.

Sytuacja nastolatkw z zaburzeniami ze

spektrum autyzmu wcale atwa nie jest. Zewzgldu na ograniczone kontakty spoecznenajczciej rodowiskiem rwieniczym sko-

ledzy i koleanki w klasie szkolnej. Jak to wy-glda w praktyce? Mona sidomylalub od-czuwana wasnej skrze. W artykule tym po-staram sipokrtce opisakilka spraw, ktreudao mi sizaobserwowaw kil-kuletniej pracy z modzie.

Z racji tego, e jestem nauczy-cielem przedmiotu podstawy psy-

chologii i pedagogiki w klasie

o profilu psychologicznym mo-

gam sobie pozwoli na przepro-wadzenie pewnego eksperymen-

tu. Podczas jednej z lekcji przed-

stawiam uczniom film ukazujcyycie codzienne kilku nastolatkwze spektrum autyzmu. Nastpnie

poprosiam modzie o napisaniepropozycji w jaki sposb monabyoby pomc takiej osobie w co-dziennym funkcjonowaniu. Po-

mysy byy bardzo dobre. Ucznio-wie okazywali duo zrozumienia,wyraali chwsparcia i integra-cji z tak osob, gotowi byli te udzieli jej

pomocy w razie jakichkolwiek trudnoci. Au-tyzm kojarzyli z niemiaocii zamkniciem

w sobie, oglnie byli bardzo zaciekawieni te-matem.

Co jednak ciekawe, do tej klasy, z racji jej

integracyjnego charakteru, uczszcza uczeposiadajcy diagnoz zaburze ze spektrumautyzmu. Na probrodzica (bo miado tego

prawo) klasa nie bya poinformowana na tematprzyczyn jego zachowania.

Na co dzie traktowano go obojtnie zewzgldu na jego spokojne usposobienie i zde-cydowane izolowanie si od rwienikw.Czasami pojawiay si gosy, e nie jest tomiejsce dla niego i powinien znajdowa siw innej szkole. Ponadto wszelkie dostoso-

wania i pomoc nauczyciela wspomagajce-go traktowano jako niesprawiedliwe, bo prze-

ciekady z nich dowiadczarnego rodzajutrudnoci, ale nikt im w takich sytuacjach nie

pomaga. Wczeniejsze deklaracje o pomocy

i wsparciu osoby z takimi problemami okazaysinie pokrywaz rzeczywistoci.

W czym tkwi problem? Ot ucznio-wie ci przekonani byli, e majdo czynieniaz uczniem o obnionym poziomie intelektu-alnym. Izolowanie si, zamknicie w sobiei trudnoci w uczeniu siodbierali bardzo ne-gatywnie.

Co by sistao gdyby od pocztku wiedzie-li skd bierze si zachowanie ich kolegi? Do-wiadczenie to pokazao mi, e autyzm sam

w sobie (jako pojcie) odbierany jest wrdmodziey z akceptacji zrozumieniem, jednakcharakterystyczne jego objawy i specyficzne za-

chowania nie sjuaprobowane w grupie. Co

wicej, utosamiane sz obnionym poziomemintelektualnym, do ktrego spoeczestwo tak

pozytywnie nastawione junie jest.

Uczeautystyczny w klasie odbierany jestjako dziwak, nieadekwatnie ubrany do sytu-acji lub warunkw pogodowych, niedbaj-cy o higienosobist, notorycznie chodzcyw tych samych ubraniach, zupenie nie zna-

jcy sina modzie. Do tego jego dziwacznychd i obgryzione palce do krwi budzstrachi odrazu kolegw.

Zachowania ucznia ze spektrum autyzmu

sodbierane niezgodnie z jego zamierzeniami.Nierzadko brak kontaktu, milczenie, wycofy-

wanie si lub izolowanie tumaczone jest jakozoliwo. Nie odpowiadanie na pytania lubzbyt szczere odpowiedzi odczytywane sjakoordynarnooraz brak chci wsppracy. Nie-adekwatne okazywanie gestw i brak kontak-

tu wzrokowego pogarsza jeszcze sytuacj. R-wienicy dopatrujsiw jego zachowaniu zo-liwoci, obojtnoci oraz ukrytych zamiarw.

Ale autyzm to nie tylko zamknicie w so-bie, to teniekontrolowana agresja. Na takiezachowanie nie mona sobie pozwoli. W wie-lu przypadkach jest to powodem zdecydowa-

nego odrzucenia osoby nie stosujcej si dookrelonych norm w grupie. No chyba, e ta-kie zachowanie w klasie jest podane i akcep-towane. Wtedy osoba taka moe liczyna fa-szywe uznanie ze strony kolegw ze wzglduna nieobliczalnoi bezkrytyczne podejcie dowasnego postpowania.

Z moich obserwacji wynika, e autystycymodelujzachowania osb ze swojego rodo-wiska, czasem tez telewizji lub innych me-diw. Moe wynika to z trudnoci w prawido-wym zrozumieniu interakcji spoecznych lubnieumiejtnoci dostosowania waciwego za-chowania do konkretnej sytuacji. Tyle tylko, ew zwizku z obnionym krytycyzmem efektczsto jest odwrotny od zamierzonego. Moe-my miewic do czynienia z paleniem papie-rosw, bardzo gonym i agresywnym zacho-waniem, naladowaniem bohaterw z filmw,

powtarzaniem usyszanych sekwencji sw

czsto nieadekwatnie uytych do sytuacji.U nastolatkw ze spektrum autyzmu zda-

rza mi siobserwowazafascynowanie zacho-waniami patologicznymi. Majnegatywny ob-

raz wasnej osoby, ktry budujnapodstawie opinii innych ludzi np.

kolegw z klasy lub nauczycie-

li. Spotkaam si z nastolatkiemokrelajcym siebie jako matoi pgwek, poniewa w takisposb zwracali sido niego na-uczyciele w poprzedniej szko-

le. Negatywne opinie kolegw,

zwaszcza te dotyczce wyglduwywouj reakcje lkowe i prze-konanie o wasnej brzydocie.

Zachowanie nastolatka w gru-

pie rwieniczej moe w znacz-cy sposb odbiegaod tego, ktre

prezentuje w rodowisku rodzin-nym. Spokojny w szkole, w domu

agresywny w stosunku do rodzi-

cw lub rodzestwa to wcale nieodosobniony przypadek.

Nastolatki ze spektrum autyzmu akceptujraczej osoby tej samej pci. Obecnoi zacho-

wanie np. krzykliwych dziewczt moe wywo-ywa irytacj i zdenerwowanie u chopcw.Spotkaam sitez odrzucaniem i agresjwo-

bec modszego rodzestwa o pci przeciwnej.Kontakty spoeczne zdecydowanie le-

piej ukadaj si z osobami dorosymi przyczym osoba ta musi siodznaczaodpowied-niosobowoci. Z moich obserwacji wyni-ka, e osoby autystyczne bojsiludzi auto-rytarnych, zdecydowanie czciej akceptujspokojnych lub, co ciekawe, ludzi amicychoglnie przyjte normy. By moe w towa-rzystwie tych osb nie czujsi jutak bar-dzo wyobcowani i przebywajc blisko nichuywaj pewnego kamuflau dla wasnychnietypowych zachowa.

Bywa, e autystyczny nastolatek mwio sobie my i identyfikuje siz grup, w kt-rej najczciej przebywa. Moe s.14

Gwntroskkadego nastolatka jest uzyskanie akceptacji

i odpowiedniej pozycji w grupie rwieniczej.



opowiadahistorie o wsplnych dziaaniach,czsto niezgodne z prawd.

Alternatywnym rdem kontaktw spo-ecznych dla autystycznych nastolatkw jestinternet. Jest on o tyle lepszy od kontaktw re-

alnych, e nie wymaga fizycznego kontaktui nie naraa na omieszenie w sytuacji brakuumiejtnoci waciwej autoprezentacji. Opie-ra siponadto na mocnych stronach autystyka,czyli moliwoci dugotrwaego dyskutowaniana interesujce go tematy.

Wolny czas autystycznych nastolatkw wy-peniony jest rozszerzaniem wiedzy i umiejt-noci w zakresie wasnych, cile okrelonychzainteresowa. Nierzadko zwizane sone z in-ternetem, ktry pomaga w gromadzeniu infor-

macji. Spotkaam size szczeglnym upodoba-niem gier komputerowych przez osoby ze spek-

trum autyzmu. Wrd wielu teorii na ten temat,byabym za tym, e penione role uspokaja-czy i pomagajopanowanapicie, ktre oso-

by te czstokrotnie odczuwaj.Nastolatek z syndromem autyzmu potrafi

sibuntowa. Ma poczucie wasnej doroso-ci i chce o wielu rzeczach decydowasamo-dzielnie. Nie znaczy to jednak, e nie potrze-

buje wsparcia rodzicw. Z wieloma sprawami

sobie nie radzi, tj. nauka, konflikty z nauczy-

cielami lub rwienikami, podre do no-wych miejsc, zaatwianie spraw w urzdach,formalnoci przy zmianie szkoy.

Spektrum autyzmu to nie tylko proble-

my w szkole, domu i rodowisku lokalnym,ale take wiele niezapomnianych i nowychdowiadcze dla rodzicw. Dziecko z tegotypu zaburzeniami pozwala zobaczy wiat

w zupenie innych perspektywach, trzeba tylkoumiesuchai nie przejmowasitak bardzowyznaczonymi przez spoeczestwo normami.ycie autystycznego nastolatka wcale nie musimiedramatycznego przebiegu. Jeli znajdziewsparcie i zrozumienie to jak najbardziej ma

szans na rozwj zgodny z wasnymi prefe-rencjami. Znam autystykw mio wspominaj-cych okres adolescencji i takich, ktrym udaosipoprawiswoje funkcjonowanie w rodo-wisku poprzez nowo zdobyte przyjanie.

Anna Zbikplastyk, pedagog, terapeuta pedagogiczny, pracuje z mo-dzieze specyficznymi trudnociami w nauce oraz z niepe-nosprawnociw klasach integracyjnych, nauczyciel podstawpsychologii i pedagogiki w szkole ponadgimnazjalnej, wycho-wawca internatu. Autorka pracy Sytuacja szkolna nastolatkaz Zespoem Aspergera. Prywatnie mama Michaka, obecniena urlopie macierzyskim. Lubi malowai czytaksiki.

Zamiast wstpu trochhistorii... Pies domo-wy bo tak brzmi jego nazwa gatunkowa

przez dugi czas do skutecznie skrywaswoje pochodzenie. Dopiero ostatnie lataprzyniosy ostateczne potwierdzenie e jestto udomowiona forma wilka, gatunek obecnie

wymary (nie wystpujcy w formie dzikiej).Od czasu jego udomowienia powstao wieleras znacznie rnicych simorfologii ce-chami uytkowymi. Rasy pierwotne powsta-way gwnie w wyniku presji rodowisko-wej, a rasy wspczesne uzyskano w wynikudoboru sztucznego. Ostateczne wyodrb-nienie psa jako gatunku nastpio midzy15-40 tys. lat temu. Udomowienie nastpiookoo 12-17 tys. lat temu. Prawdopodobnienie byo ono celowym dziaaniem czo-wieka. Duym czynnikiem wpywajcymmogo by podobiestwo grupy spoeczneji oddziaywania osobnikw na siebie two-rzonej przez obydwa gatunki. Dowodem na

to jest fakt, e przez dugi okres czasu piesy obok czowieka i nie by pozbawiany

swobody. Czyli ycie w symbiozie musiaowymaga akceptacji i czowieka i psa. Do-piero industrializacja spowodowaa ograni-czanie wolnoci czworonoga. Do tej poryistniej spoeczestwa preferujce swobodw funkcjonowaniu psa w ich otoczeniu. Pies

znalaz swoje miejsce w naszej socjologii,mamy dwa skrajne podejcia do tego gatun-ku czyli animalizm (pocztek Arystoteles)oraz antropomorfizm (prdy kulturowe lat50, np.: bajki Disneya). Naley zauwaye obydwa prdy bardzo wypaczaj nasze

podejcie do tego gatunku, niejako prbu-j wcisn go w ramy, ktre same tworz.Obecnie wiedza o naszych czworonogach

podlega dynamicznym zmianom, poznawa-

ny jest ich sposb komunikacji oraz post-puj coraz bardziej szczegowe badanianad biologipsowatych.

Pies w spoeczestwieJak juwczeniej wspomniaem zmienia si

obecnie relacja czowiekpies. Nie ma takwielkiej potrzeby wykorzystania psa w pracyczy zdobywaniu poywienia. Std potrzeba

posiadania psa nie ma z pozoru podstaw ra-

cjonalnych. Ale czy na pewno? Badania pro-

wadzone na psach wniosy duo ciekawychi uytecznych informacji na ich temat. Przy-kadem moe bynarzd lemieszowo-nosowy,

pozwalajcy czyta feromony w ten spo-sb wyczuwajnasze emocje. Psia komunika-cja, kiedypostrzegana bdnie przez pryzmatnaszej ludzkiej. Psy rozmawiajwykorzystu-

jc do tego cae swoje ciao (komunikacja wer-balna jest tu tylko elementem i to nie najwa-niejszym). I chyba najwaniejsza cecha, ktrobok psa tylko czowiek posiada to odruchoweskupianie uwagi. Tak samo jak u czowieka jestuczone w pocztkowym okresie ycia przezstarsze osobniki. By moe to powoduje, e


15/16nr 08, listopad 2014 15

nas tak cignie do najbardziej podobnych spo-ecznie zwierzt. Z drugiej strony praca zmie-nia sina uprawianiu sportw z psami (ktre

pozwalaj caej rodzinie cakiem przyjemniespdziczas na np. dogtrekingu). Pojawia si

potrzeba wykorzystania psa w rnorakiej re-habilitacji. Oglnie takie dziaania nazywa sidogoterapi bd kynoterapi (nazwa zaleyod organizacji w ktrej przewodnik psa siszkoli) oraz psi asystenci (niewidomych, nie-

penosprawnych ruchowo, autystw)

Dogoterapia

Dogoterapia lub zmiennie zwana kynoterapipojawia siw Polsce ok. 20 lat temu. Jest tomoda forma pracy z psami. Termin dogotera-

pia wprowadzia M. Czerwiska.Istnieje wiele fundacji i stowarzyszezaj-

mujcych si takformrehabilitacji. Rnisimidzy sobsposobami, standardami pracyczy wrcz doborem ras. Istniejdwie organiza-cje zrzeszajce fundacje i stowarzyszenia Pol-skie Towarzystwo Kynoteraputyczne oraz Pol-

ski Zwizek Dogoterpii.

Dogoterapia to metoda pracy wykorzy-stujca psy, wspomagajca rozwj fizyczny,emocjonalny i spoeczny, terapi, edukacjorazaktywnofizyczn. To metoda pomocnicza/wspomagajca w terapii i nie jest lekiem na ad-nchorob. Czasem moe bybodcem, ktryuatwia przejcie na nastpny etap rozwoju.

Nie ma rasy stworzonej do dogoterapii. To

czy pies bdzie tak pracowa zaley od jegopsychiki oraz opiekuna. Sama obecno psaw domu nie jest dogoterapi.Strzy typy dogoterapii:AAAmotywacyjna i rekreacyjna sporty

z psami, obozy, wizyty psa podczasszczeglnych dni, udziaw festynach.

AAEwspomaganie zajedukacyjnych wspo-maganie nauki czytania, liczenia, pro-

gram Profilaktyki Pogryzie.AAT terapie specjalistyczne z udziaem psa-

wspomaganie terapii dzieci autystycz-

nych czy z zespoem Downa.Dogoterapia odbywa si zawsze za zgo-

d pisemn rodzicw. Przewodnik psa tera-peutycznego dokonuje oceny dzieci przed

zajciami i moe niektrychdzieci czasem nie dopucido zaj (mimo zgody ro-dzicw). Powody mogby

prozaiczne np. kynofobia.

W przypadku dzieci auty-

stycznych klasyczndogote-rapiuwaam za tzw. mniej-sze zo, dlatego e bardzorzadko prowadzi jkonkret-ny specjalista (logopeda, SI

itp.) lub autorskie programytypu: Program Profilakty-

ki Pogryzie. W przypad-ku naszych dzieci bowiem

potrzeba wicej czasu na na-wizanie kontaktu, a czstowstpem jest przeamanie

paniki przed psem. Do tego

takie psy nie s sprawdza-ne pod ktem chci wejciaw relacjz dziemi ASD. Oczywicie taki pies

bdzie pracowa, ale nie bdzie zawracauwa-gi na dziecko, a w skrajnej sytuacji bdzie uni-

kakontaktu fizycznego. Sto moje wasne ob-serwacje i celowe dowiadczenia, ktre zawa-yy na sposobie wyboru naszego Ulva. Jednakdoskonale sobie zdajspraw, e w wielu do-mach nie ma moliwoci posiadania psa, czyze wzgldw finansowych czy logistyczny-ch(pies ma swoje potrzeby i trzeba je zaspoko-

i). Za minimalnilociedukacji z psem uwa-am wspomniany Program Profilaktyki Pogry-zie Bezpieczny Pies+Bezpieczne Dziecko.

Jest to program profilaktyczny stworzony

przez czonkw fundacji Pies i Stasia (daw-niej Pies dla Stasia) M. Wrzosek (Trofimov)

i A. Radko. Zajcia srealizowane przez trene-ra wraz z asystentem oraz przy pomocy opie-

kunw klasy czy grupy dzieci. Program pod-

stawowy jest skierowany do dzieci w wieku od

6 do 12 lat, w przypadku dzieci starszych sce-

nariusz jest dostosowywany do ich moliwocipoznawczych bez zmian merytorycznych. Pro-

gram przekazuje prawdziwe, niezafaszowa-ne informacje o psie, jego potrzebach i zacho-

waniach nie tworzy w wiadomoci dzieckanierealnego, uczowieczonego, disneyowskie-

go wizerunku psa. To na czo-wieku ciy odpowiedzialno

za prawidowe relacje z psem nie na psie. Dlatego to ludzie,modzi i doroli powinni nabyumiejtnoobcowania z istotzwanpsem.

Program zawiera co najmniej

6 do 7 spotka, zajcia trwaj45-60 minut. Elementy statycz-

ne scenariusza realizowane sw krgu. Rodzice s proszenio pisemn zgod na uczestnic-two dzieci w zajciach. Ponad-to dziecko samo decyduje czy

przystpi do takich zaj, te kt-re odmwimajmoliwoob-serwacji spotkania (i moliwozmiany decyzji).

Na kadym etapie umoli-wiamy dzieciom trenowanie

wszystkich umiejtnoci objtych programem,stwarzamy odpowiednie sytuacje i korzystamy

z nadarzajcych siokazji.

Pocztek pierwszego spotkania odbywa sibez psa, dzieci uczsizasad obowizujcychna zajciach i zachowania siwobec psa. Pies,ktry uczestniczy w zajciach jest przygoto-wany do pracy z dziemi.

Pies w naszej rodzinie

Moja psia historia zacza sijuponad 15 lattemu, kiedy autyzm znaem tylko z nazwy i byrwnie odlegy jak posiadanie kota. Z biegiemlat stao sito moja pasj, obecnie z zaciciemw kierunku przygotowywania psiego asystenta

osoby autystycznej. Staram siteuczyw kie-

runku prowadzenia dogoterapii czy bardziejoswajania z psem dzieci ASD. Konrad urodzisiw rodzinie z dorosym malamutem (suczkMigotk). W pewnym momencie w naszymyciu pojawio sispektrum autystyczne Syna.Teraz wiem, e mielimy duo szczcia,e nasz pies siw caej tej sytuacji odnalaz.Relacja KonradMiga cay czas ewoluowa-a. Pozwalaem psu wcza siwe wszelkieczynnoci, ktre podnosiy moliwoci rozwo-

jowe Syna. Byo karmienie z rki przez dziec-ko z zaburzonmotoryk, jazda na pulce, abywyrobipoczucie rwnowagi czy reagowanie

na stany podgorczkowe Syna (miazaburzonepoczucie blu, czsto nie sposb byo poznapo nim zmian temperatury) Miga to sygna-

lizowaa. Te wszystkie umiejtnoci nie byynigdy celowo wprowadzane, pojawiy siz in-wencji psa bdz totalnego przypadku. Nieste-ty Miga sistarzaa i przyszedczas rozstania.

Najtrudniejszym skutkiem tego byo zamkni-cie siKonrada w sobie, przestanawizywakontakty z dziemi. Mona powiedzie, e czasMigi bypreludium do powaniejszych dziaaw psich tematach. Zaczem si zastanawianad wyborem szczeniaka i jednoczenie uczyw fundacji Pies I Sta pragnc poznameto-dy pracy z dziemi i psami. W midzyczasiemiaem okazj zapozna si z holenderskim

programem Kumpel z ogonem. Program

polega na indywidualnym szkoleniu i pomocy

przy wprowadzaniu psa do rodziny s.16


16/16

Nam terapeutom zdarza sizbiera i kupowaprzerne rzeczy; kulki elowe do kwiatw,papier cierny w sklepie budowlanym, to wrczlista obowizkowa. Nigdy jednak nie sadziam,e kiedykolwiek przyjdzie mi kupikilka kilo-gramw piachu, zwaszcza, e mieszkam nadmorzem, zatem piasku u mnie pod dostatkiem.

Nigdy nie sdziam rwnie, e bdsitympiaskiem zachwycai cieszyjak dziecko. Sta-o si, piasek kinetyczny-bo o nim mowa, po-doba siwszystkim. Wystarczy raz go dotknlub na niego popatrze. Jest delikatny, a jedno-czenie ciki, nigdy nie wysycha, co sprawia,e nawet najmodsze i najsabsze rczki pora-dzsobie z wykonaniem babek. Babki i z kine-tycznego piasku wychodz zawsze, widana-wet najdrobniejszy szczegforemek, co rzeczjasna cieszy kade dziecko.

Z piasku kinetycznego mona wykonakule i kiebaski, poniewa jest on bardzo pla-

styczny. Jego waciwoci sprawiaj, e dosko-nale nadaje si do stymulacji dotykowej oraz

proprioceptywnej. Posiada rwniewaciwo,ktra spodoba siwszystkim rodzicom, a miano-wicie nie jest sypki jak morski piasek, w zwiz-ku, z czym nie rozsypuje si, kiedy spadnie naziemi, tylko zbija siw grudki. Jego kolejna,niesamowita cecha to zdolno do poruszaniasi, jeli rozsypujemy go swobodnie np. do po-

jemnika, zaczyna sidelikatnie porusza.Jest to, zatem nie tylko alternatywa piaskow-

nicy na mrone, zimowe dni, ale rwniedo-skonae narzdzie do terapii rki czy terapii in-tegracji sensorycznej.

JAK BAWISIPIASKIEM KINETYCZNYM? Daj dziecku swobod Obserwujcie jak siporusza Odkopujcie zakopane foremki, figurki

zwierztek i nazywajcie je Rbcie babki z piasku

Zakopcie swoje rce lub stopy

Chodcie po piachu, okrelcie, co czujwasze stopy

Za pomocspecjalnych foremek, zbudujciezamek z piachu

Pobawcie siw cukiernika i zrbcie kule--pczki, policzcie ile pczkw powstao Wykonajcie tyle kiebasek z piasku, ileoczek wskazuje wczeniej rzucona kostka Przygotujcie tematyczne piaskownice:

morska muszelki, kamyki, patyki; lena

szyszki, odzie i licie; dungla/farma figurki waciwych zwierzt Przy pomocy szkieek i rolin zrbciesekrety, czyli we wgbieniu umieciedrobne przedmioty lub roliny, przykryjciekawakiem szyby i przysypcie piaskiem Bawcie siw archeologw Obserwujcie piasek prze lup

Marta Baj-Liederlogopeda wczesnej interwencji, terapeuta SI, terapeuta rki,nauczyciel. Certyfikowany instruktor masau Shantala orazdoradca noszenia w chucie wg szkoy ClauWi. Wsplider-ka Klubu Ratatuj miejsca powstaego z inicjatywy Fundacji

Rodzic-Dziecko, gdzie rodzice wraz z dziemi do lat 3 mogsibezpatnie spotyka. Autorka ksiki Barwy wiata wy-danej nakadem wydawnictwa Harmonia. Ekspert na ogl-nopolskich portalach parentingowych. Organizator szkoledla logopedw, nauczycieli i rodzicw. Prywatnie ona,mama oraz wacicielka kota, ktry uwielbia nieg i kpiele.

dziecka autystycznego. Bardzo spodobaa misielastycznoprogramu, program szkolenia

bybowiem dobrany pod ktem potrzeb kon-kretnego dziecka. W Holandii taki pies ma sta-

tus psa asystujcego, niestety w Polsce nie do-tarem do nikogo, kto by siczympodobnym

zajmowa. W caej sprawie, ktrej sipodjemnajtrudniejszy bywybr hodowli (i przekona-nie hodowcy) oraz wybr psiej szkoy. Szkoamusiaa posiadanie tylko trenerw, ale i be-hawiorystw, miedootwarte podejcie, niewiedzielimy co nas w trakcie spotka. Okazaosi, e nie taki diabe straszny jak go maluj

hodowczyni wybrana za sugesti szkoyspisaa si rewelacyjnie, przywiozem kulkidealnie socjalizowan i zaatwiajc si na

podkady higieniczne. Psycholog zgosia mi,

e w momencie pojawienia siUlva, Konradzmieniswe zachowania spoeczne o 180 stop-ni. Psia szkoa, mimo e wymagajcafizycznie,

bya znakomitrozrywka dla mnie i oderwa-niem od codziennej rutyny przy Synu. Mamy

za sobdwa kursy w Dogadajcie si. Udaomi sina spacerach wkrciSyna w wiczenia.Zrealizowaem na Nim Program ProfilaktykiPogryzie w wersji indywidualnej. I przydasi judwa razy. Mielimy epizod wprowa-dzania na terapiKonrada przez Ulva. Obecnieyjze sob, nie robijakicelowych czynno-ci eby to modyfikowa. Co jakiczas widz

jak pies jest wany w yciu mojego dziecka.Jako, e Ulv jest skupiony na nawizywaniukontaktw co jaki czas staramy si poznanowe dziecko, ktre potrzebuje mokrego liza

od Ulva. Przyznam si, e teraz atwo sipi-sze o przygotowaniu Ulva, ale kadego dniamiaem w gowie pytanie czy si uda i czydam rad. Poszedem drogokrnprzygo-towujc psa stricte terapeutycznego, wyma-gao to wicej pracy i kosztw. Ale pozwoliomi lepiej poznamego psiego partnera. Czydrugi raz bym zrobitak samo? Oczywicie,ale jest to zwizane tez moim hobby i reali-zacjsiebie. Duo daje jeli rodzic ma kawa-ek dla siebie, a nasze dzieci wolnas szcz-liwych i spenionych.

Pragn serdecznie podzikowa piciuosobom, bez ktrych by sita operacja spe-cjalna nie udaa: Jana Winiewska Sausimay-ok; Agnieszka i Piotr Jasio Wojtkw z Do-

gadajcie si; Monika Wrzosek i AgnieszkaRadko z fundacji Pies i Sta

Arek Wojciechowski

poradnik autystyczny 8

Documents