Tablets en e-books in school- en

bibliotheekomgeving Emmanuel Van Melkebeke

Vennoot Jooris-Van Melkebeke- Leducwww.jvm.be

- Samenvatting. Nuancering vereist.- Nadruk op auteursrecht.

- Oude wijn in nieuwe zakken.- De wetgever is niet meer mee.

- Your guess is (almost) as good as mine.

Inleiding

3

Situering auteursrecht

• Industriële eigendomsrechten– octrooirecht– merkenrecht– tekeningen-en

modellenrecht – kwekersrecht

• Formaliteiten: Depot vereist + betaling

• Auteursrecht – bescherming originele

creaties • Naburige rechten

– Uitvoerende kunstenaars

– Producenten– Omroeporganisaties

• Vormvrije + kostenloze bescherming

4

Situering auteursrecht/2

• Een werk kan door meerdere rechten beschermd worden (Lego)

• Softwarerecht• Sui generis recht van de

producent van een databank

• portretrecht• Vormvrije + kostenloze

bescherming

5

Situering auteursrecht/3

• Auteursrecht• continentale landen

(Frankrijk, België, Spanje, It.)

• klemtoon: auteur (natuurlijke persoon)

– regisseur = auteur film

• Morele rechten : sterk• uitzonderingen : strikt

omschreven

• Copyright• angelsaksische landen

(G.B, USA, Australië)• klemtoon: investering

– bijv. USA: producer= auteur film

• Morele rechten quasi onbestaande

• Uitzonderingen: ‘fair use’

6

Wat wordt beschermd?Voorwerp v/h auteursrecht

• Basisregel : ideeën worden niet beschermd door het auteursrecht

• bijv. idee om boek te schrijven over zoektocht naar de Heilige Graal (cfr. proces Da Vinci Code)

• Ook technieken / feiten / systemen / technische elementen worden niet beschermd

• Grens idee/vorm: niet altijd even duidelijk • cfr. TV-formats

• Enkel bescherming voor werken die (i) in een concrete vorm gegoten zijn en (ii) origineel zijn

7

Voorwerp/2

Beschermde werken – auteurswet van 1994: geen definitie– Internationale teksten: niet-limitatieve

opsomming • voordeel : soepele interpretatie van nieuwe

kunst-of cultuuruitingen• Niet enkel kunst (al dan niet met grote K)

8

Voorwerp/3

Beschermde werken – voorbeelden:

• literaire werken, foto’s, televisieprogramma’s• muziekwerk,

choreografieën,toneelopvoeringen• werken van beeldende kunst, architecturale

gebouwen (bijv. Atomium)• gebruikshandleidingen, gebruiksvoorwerpen,

speelgoed• slogans, websites, pralines (..)

9

Voorwerp/4• Originaliteit of oorspronkelijkheid

- geen definitie in AW maar criteria uitgewerkt door rechtsleer en rechtspraak

• eigen intellectuele schepping van de auteur: creatie van de menselijke geest

• persoonlijke stempel van de auteur: eigen inbreng auteur moet terug te vinden zijn in het werk => individueel karakter

• Keuzevrijheid!- geen vereiste van nieuwheid - houdt geen rekening met artistieke of esthetische waarde- Subjectieve appreciatie rechtbanken (Gent v. Antwerpen / man v.

vrouw / enz.).

10

Voorwerp/5

Wat wordt uitgesloten van bescherming?– officiële akten van de overheid

• wetteksten, verslagen parlementaire commissies, vonnissen of arresten

– werken uit ‘publiek’ of ‘openbaar’ domein• beschermingstermijn verstreken• niet origineel

– copies van bestaande werken (namaak!)

11

Wie wordt beschermd door auteursrecht?

Subject auteursrecht

• De auteur: natuurlijke (fysieke) persoon• Wie is auteur?

- Basisprincipe: Auteur = natuurlijke persoon die auteursrechtelijke creatie daadwerkelijk tot stand brengt of bracht

=>Dus: geen rechtspersonen! Bijv.: Opdrachtgevers / werkgevers: geen

oorspronkelijke houders van auteursrechten. Zij kunnen wel bepaalde rechten verkrijgen van de auteur- natuurlijke persoon mits schriftelijke overdracht.

12

Hoe verkrijgt men auteursrecht?

• Auteursrecht = vormvrije bescherming

• Auteursrecht ontstaat uit loutere feit van de creatie – op het moment van de creatie

• <-> andere intellectuele eigendomsrechten (merkenrecht, octrooirecht, enz. ): geen depot vereist / geen betaling vereist.

• Geen inschrijving SABAM vereist (=privé-organisatie)• “Depot” mogelijk maar niet verplicht, nuttig bewijsmiddel–

“zelf aangetekend schrijven sturen”• Bewijsproblematiek

13

De exclusieve rechten van de auteur

Auteur:Exclusieve rechten (Verbodsrechten)

Vermogensrechten Morele rechten

14

De exclusieve rechten van de auteur/2

VermogensrechtenExploitatierechten

overdraagbaar

Reproductierecht Publiek mededelingsrecht

15

De exclusieve rechten van de auteur/3• Reproductierecht :

- tastbare reprodukties- direct of indirect, tijdelijk of duurzaam, geheel of

gedeeltelijk- verveelvoudigen of laten verveelvoudigen- bewerking (adaptatie) en vertalingen- leen- (!) en verhuurrecht

- Distributierecht

• recht om controle uit te oefenen over de circulatie van het werk of exemplaren ervan/ Communautaire uitputting

• Adaptatierecht

16

De exclusieve rechten van de auteur/4• Publiek mededelingsrecht

• efemere vorm• niet tastbaar, niet duurzaam karakter• op -of uitvoeren van een werk• met inbegrip beschikbaarstelling aan het publiek

(internet)

– Wanneer publieke mededeling? • Definitie aan de hand van uitzondering • AW 1994 : <- > kosteloze privé-mededeling in familiekring • Cfr. Rechtspraak – “gevarieerd” (rusthuizen, werkplaatsen, enz.)• Bibliotheek: publieke plaats – cf. SABAM problematiek “voorleesuurtje”

17

De exclusieve rechten van de auteur/5

Morele rechten Persoonlijkheids

rechten

Divulgatierecht Paterniteitsrecht Integriteitsrecht

18

De exclusieve rechten van de auteur/6

• Divulgatierecht: recht om een werk bekend te maken

• auteur beslist over tijdstip/ wijze van bekendmaking• Niet vatbaar voor beslag

• Paterniteitsrecht: recht om vaderschap werk op te eisen

• naamsvermelding, anonimiteit, pseudoniem• cfr Mevr. Forani: eist om naam vermeld te zien op

borstbeeld van Dante, samen met Dali gecreëerd

19

De exclusieve rechten van de auteur/7

• Integriteitsrecht: recht op eerbied voor het werk:

• auteur kan zich verzetten tegen elke wijziging van het werk

• geen afbreuk doen aan de eer en goede naam van de auteur

• Talloze voorbeelden rechtspraak, soms door een werk louter in een bepaalde context te plaatsen

• Auteursrecht geldt tot 70 jaar na de dood van de auteur.• Bij meerdere auteurs: tot zeventig jaar na de dood van de

langstlevende.• Staat dus los van de creatie van het werk! Werk kan in totaal

dus 150 jaar (en meer) beschermd worden.

• Na verstrijken van de duur: publiek domein.

• Naburige rechten: 50 jaar na prestatie / opname (verlengd)

Duur

21

Uitzonderingen op het auteursrecht • Uitzonderingen op de vermogensrechten.• Mits alle voorwaarden vervuld zijn, géén toestemming vereist voor

gebruik van beschermde werken. • Restrictieve interpretatie!• Meer dan 20 uitzonderingen in totaal.• Draagwijdte soms onduidelijk -> rechtspraak (bijv. ‘familiekring’)• Contractuele afwijkingen op de uitzonderingen zijn mogelijk wanneer het

werk on line ter beschikking wordt gesteld=> opletten met aanvaarden van voorwaarden!

• Ter situering: initieel in richtlijn van 2001 (omgezet in Belgische wet van 2005) <> Friendster: 2002, Myspace: 2003, Facebook: 2004, podcast: 2004, Twitter: 2006, Pinterest: 2010, etc.

Uitzonderingen/2

• Citaatrecht– meest ‘misbruikte’ uitzondering– « citeren » : t.o.v. citerend werk/geciteerd werk– van werk dat op geoorloofde wijze openbaar is gemaakt– kritiek, polemiek, recensie, onderwijs, of in het kader van

wetenschappelijke werkzaamheden– overeenkomstig de eerlijke beroepsgebruiken – het beoogde doel moet zulks wettigen.– bron & naamsvermelding (tenzij onmogelijk)

Uitzonderingen/3

• Reproducties voor doeleinden van onderwijs en onderzoek– gedeeltelijke of integrale reproductie van artikelen of van

werken van beeldende kunst // korte fragmenten uit andere werken

– ter illustratie bij onderwijs of voor wetenschappelijk onderzoek

– moet verantwoord zijn door de nagestreefde niet-winstgevende doelstelling en geen afbreuk doen aan de normale exploitatie van het werk;

– Bron- & naamsvermelding (zo mogelijk);

Uitzonderingen/4• Mededeling voor doeleinden van onderwijs en onderzoek

– werken (niet: ‘fragmenten’)– ter illustratie bij onderwijs of voor wetenschappelijk onderzoek – door officiële instellingen– Moet verantwoord zijn door de nagestreefde niet-winstgevende doelstelling

& moet plaatsvinden in het kader van de normale activiteiten van de instelling– moet worden uitgevoerd door de gesloten transmissie-netwerken van de

instelling (e-mail?)– Mag geen afbreuk doen aan de normale exploitatie van het werk;– bron- & naamsvermelding (zo mogelijk);

Uitzonderingen/5

• De privé-uitvoering :– Kosteloos.

• Wat houdt dit in? • Geen inkomgeld of ook geen subsidie van opvoering?

– in familiekring of in het kader van schoolactiviteiten.

• Wat is een ‘schoolactiviteit’? • Richtlijn :‘ter illustratie van onderwijs of voor

wetenschappelijk onderzoek’.• Tonen van film aan studenten: ja. Schoolfeest: neen.

26

Uitzonderingen/6

• Uitleenrecht.– Van werken van letterkunde, databanken, fotografische

werken, partituren, geluidswerken en audiovisuele werken– Uitlening dient met een educatief of cultureel doel te

geschieden– Door instellingen die daartoe door de overheid officieel zijn

opgericht– Slechts na bepaalde tijd voor geluidswerken en audiovisuele

werken– Fysieke exemplaren van het werk

Bewaringsuitzondering: “de reproductie die is beperkt tot een aantal kopieën, bepaald in functie van en gerechtvaardigd door het voor de bewaring van het culturele en wetenschappelijke patrimonium gestelde doel, door voor het publiek toegankelijke bibliotheken, musea, of door archieven die niet het behalen van een direct of een indirect economisch of commercieel voordeel nastreven, voor zover hierdoor geen afbreuk wordt gedaan aan de normale exploitatie van het werk en geen onredelijke schade wordt berokkend aan de wettige belangen van de auteur.De materialen die aldus worden vervaardigd blijven eigendom van deze instellingen, die zichzelf ieder commercieel of winstgevend gebruik ervan ontzeggen.De auteur kan hiertoe toegang krijgen, onder strikte inachtneming van de bewaring van het werk en tegen een billijke vergoeding van het werk verricht door deze instellingen.”

Uitzonderingen/7

Terminaluitzondering: “de mededeling, met inbegrip van de beschikbaarstelling van niet te koop aangeboden of aan licentievoorwaarden onderworpen werken die onderdeel uitmaken van de verzamelingen van voor het publiek toegankelijke bibliotheken, wetenschappelijke- en onderwijsinstellingen, musea of archieven die niet het behalen van een direct of een indirect economisch of commercieel voordeel nastreven, hierin bestaande dat het werk, via speciale terminals in de gebouwen van die instellingen, voor onderzoek of privé-studie medegedeeld wordt aan of beschikbaar gesteld wordt voor individuele leden van het publiek”

Uitzonderingen/8

- Principes:

• Indien het gebruik niet onder een van de uitzonderingen valt, is de toestemming van de rechthebbende vereist.

• Internet =/ vrijstaat ! Nuance: creative commons.

• geschrift vereist! Niet noodzakelijkerwijs contract (e-mail, brief, fax, inschrijving, enz.)

• Restrictieve interpretatie

• De gebruiker moet bewijzen dat hij de toestemming heeft, niet omgekeerd.

Gebruik werk

- Aanmaken van een databank met alle beschikbare titels:

- Op zich uiteraard toegelaten; - Mits raadpleegbaar op basis van bepaalde criteria,

kan dit een databank uitmaken die op zich beschermd is. Toestemming vereist van de producent!

- Databank kan op papier, online, onder de vorm van een app, enz.

- Doorklikken naar de titels zelf valt niet onder de uitzonderingen (enkel ingeval van “gesloten netwerk” uitzondering en “terminal” uitzondering)

Toepassing in een digitaal kader

- E-reader: - Uitlenen lege e-reader: geen (auteursrechtelijk)

probleem. - Uitlenen e-reader met daarop gedownload (legaal)

werk: vermoedelijk geen probleem ≈ fysiek ex.

- Uitlenen van kopies van gedownload (legaal) werk (al dan niet op eigen e-reader): - niet toegelaten (maken kopie)- Mogelijke uitvalsweg: niet meer exemplaren

uitlenen dan gedownload (+ wissen ?)- Mogelijke uitvalsweg : kopie die maar X dagen

kan gelezen worden?

Toepassing in een digitaal kader/2

- Quid met inhoud die online ontstaat (blogs, podcasts, enz.) ? - Afhankelijk van voorwaarden (creative commons)- Uitzonderingen: bewaringsuitzondering, gesloten

netwerk uitzondering, terminaluitzondering, mededeling voor onderwijsdoeleinden. Voer voor discussie!

- Uitlening: enkel fysieke exemplaren => niet online uitlenen…

- Quid mogelijkheid om wijzigingen door te voeren: - Totaal buiten uitzonderingsregime; - Toestemming vereist van rechthebbenden;

Toepassing in een digitaal kader/2

Vragen? Fire away!