przewodnik kajakiem po Łynie

Regionalny Program Operacyjny Warmia i Mazury na lata 20072013

Przewodnik

kajakiem po ynie

kilometra spywu malownicze odcinki przystanie kajakowe atrakcje turystyczne

szczegowe mapy

Mapa pogldowa podzia na arkuszeskala 1 : 600 000

Przewodnik

kajakiem po ynie

LOKALNA ORGANIZACJA TURYSTYCZNASTOWARZYSZENIE DOM WARMISKI

ul. Wyszyskiego 37, 11-100 Lidzbark Warmiskitel. (89) 767 79 43, e-mail: [email protected]

Lidzbark Warmiski 2012

Zaoenia projektu 3

Przystanie kajakowe 4Brswad 4Cerkiewnik 5Smolajny 5Dobre Miasto, ul. Grna 6aniewo 7Lidzbark Warmiski, ul. Kopernika 8Lidzbark Warmiski, ul. Kalinowskiego 9Rog 10Bartoszyce, ul. Jagielloczyka 10

Jak korzysta z przewodnika? 12

Znakowanie midzynarodowego szlaku kajakowego rzeki yny 13

Mapa pogldowa szlaku kajakowego yny 14

Spyw rzek yn 15

Rezerwat rda Rzeki yny 48

Rezerwat Las Warmiski 48

3Przewodnik kajakiem po ynie

Mapy: opracowanie wasne CompassKorekta merytoryczna: Marian JurakOpisy krajoznawcze: Marian Jurak Wsppraca: Fundacja Wspieranie i Promocja Przedsibiorczoci na Warmii i MazurachPlac Bema 3, 10-516 Olsztyn, tel. (89) 535 17 80, www.fp.olsztyn.plSkad i opracowanie graficzne: Joanna OlenderFotografie: Marta Straszyska (MS), Sebastian Kuniewski (SK), Kamil erebny (K), Anna Majewska (AM) Agencja WIT Witold Mierzejewski (WM), Pawe Banaszkiewicz (Pawe B.), Piotr Banaszkiewicz (Piotr B.), Stanisaw Janowicz (SJ)

Druk: Drukarnia Leyko KrakwWydanie I, Lidzbark Warmiski 2012ISBN: 978-83-765-344-8

Przygotowanie i opracowanie przewodnika: Wydawnictwo Kartograficzne Compass30-084 Krakw, ul. Podchorych 3, tel./fax 12 626 14 36www.compass.krakow.pl, [email protected]

Kajakiem po Warmii budowa infrastruktury na szlaku ynyProjekt dofinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach

Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 20072013


Zaoenia projektuSpis treci

Kajakiem po Warmii budowa infrastruktury na szlaku ynyNiniejszy przewodnik to efekt wsplnego projektu Stowarzyszenia Dom Warmiski oraz piciu sa-morzdw tj. Powiatu Lidzbarskiego, Gminy Dywity, Gminy Miejskiej Lidzbark Warmiski, Gminy Dobre Miasto, Gminy Miejskiej Bartoszyce. Projekt Kajakiem po Warmii budowa infrastruktury na szlaku yny otrzyma dofinansowanie ze rodkw Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Rozwoju Regionalnego Warmia i Mazury na lata 20072013. Re-alizacja projektu rozpocza si w padzierniku 2009 r., termin rzeczowego zakoczenia to wrzesie 2012 roku. Cakowity koszt inwestycji wynosi ok. 1,5 mln z, kwota dofinansowania rodkami UE wynosi ok. 1 mln z.,

Projekt Kajakiem po Warmii.., zakada poszerzenie oraz popraw jakoci oferty turystycznej tere-nw lecych przy rzecze ynie. W ramach projektu zagospodarowano przestrze i uporzdkowano teren bezporednio przylegy do szlaku kajakowego yny (w wyznaczonych na stanice kajakowe miejscach)

PowiatLidzbarskidwieprzystanie,wmiejscowociachaniewoiRog,

GminaMiejskaBartoszycejednaprzystawBartoszycach,przyul.Jagielloczyka,

GminaDobreMiastotrzyprzystanieCerkiewnik,SmolajnyorazDobreMiasto,

GminaDywityjednaprzysta,nakanalepomidzyrzekynajezioremMosgwBrswadzie,

GminaMiejskaLidzbarkWarmiski,dwieprzystanieprzyul.Kalinowskiegoiul.Kopernika.

Przewodnik z ktrego Pastwo korzystacie to element promocji ww. projektu, pozwalajcy na pene korzystanie z urokw krlowej Warmii, rzeki yny.

54 Przewodnik kajakiem po ynie

BrswadPrzysta kajakowa przy kanale czcym rzek yn z jeziorem Mosg w odlegoci okoo 500 m od centrum wsi Brswad. Otoczona lasem i polami uprawnymi.

Znajdziemy tu: dwie altany drewniane, pomost pywajcy z trapem dojciowym, parking na sze miejsc postojowych, toalety, kosze na mieci, trawnik (plac biwakowy), stojaki na kajaki.

CerkiewnikPrzysta kajakowa na rzece yna w Cerkiewniku, pooona na lewym brzegu rzeki, od p-nocy graniczy z mostem. Wyposaona w: drewnian altan, pomost pywajcy, toalety, kosze na mieci, drewniane stojaki na kajaki, plac do biwakowania, parking na pi miejsc postojowych.

Przystanie kajakoweOpis 9 przystani kajakowych powstaych w wyniku realizacji projektu Kajakiem po Warmii budowa infrastruktury na szlaku yny wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazuty na lata 20072013.

Partnerami projektu s Powiat Lidzbarski, Gmina Miejska Bartoszyce, Gmina Miejska Lidzbark Warmi-ski, Gmina Dywity, Gmina Dobre Miasto. W ramach przedsiwzicia wykonano 9 przystani kajakowych wzdu rzeki yny, zlokalizowanych w nastpujcych miejscach:

Przystanie kajakowe

Dobre Miasto

Smolajny

Przysta kajakowa na rzece yna w miejscowoci Smolajny, znajduje si na prawym brzegu rzeki, pomidzy zwartymi kompleksami pl uprawnych oraz lasw. Znajdziemy tu dwie drewniane altany, pomost pywajcy z trapem dojciowym, parking na cztery miejsca postojowe, stojaki na kajaki, toalety, plac do biwakowania, miejsce wyznaczo-ne na ognisko, kosze na mieci.


Przystanie kajakoweDobre Miasto, ul. Grna

Przysta kajakowa na rzece yna w Dobrym Miecie, przy ul. Grnej, usytuowana w cen-trum Dobrego Miasta, ley na prawym brzegu rzeki, zachca do zatrzymania si na duej i zwiedzenia miasta. Do dyspozycji kajakarzy s: dwie drewniane altany, dwa pomosty pywajce, parking na cztery miejsca postojowe, toalety, kosze na mieci, stojaki na kajaki i rowery, trawnik (plac biwakowy), cig pieszy wzdu nabrzea. Miejsce jest owietlone.

aniewoPrzysta kajakowa na rzece yna w miejscowoci aniewo, znajduje si po zewntrznej stro-nie zakola rzeki, na jej lewym brzegu, w odlegoci okoo 800 m od centrum wsi. Otoczona polami i kami. Pooona w pobliu nowopowstaej cieki rowerowej, biegncej po starym nasypie kolejowym czcym Lidzbark Warmiski z Ornet.

Do dyspozycji kajakarzy s tu cztery (poczone parami) drewniane altany, pomost pywaj-cy z trapem dojciowym, parking na sze miejsc postojowych, drewniane stojaki na kajaki, trawnik (plac biwakowy), miejsce wyznaczone na ognisko, kosze na mieci, toalety.

Powiat Lidzbarski

98

Zamek biskupi w Lidzbarku Warmiskim, fot. P. B.

Przewodnik kajakiem po ynie

Przystanie kajakowe

Lidzbark Warmiski, ul. KalinowskiegoPrzysta kajakowa na rzece yna w Lidzbarku Warmiskim, przy ulicy Kalinowskiego, zloka-lizowana na peryferiach miasta, w odlegoci okoo 1 km od centrum, od wschodu graniczy z kadk czca obydwa brzegi rzeki. Znajdziemy tu trzy drewniane altany, pomost pywajcy z trapem dojciowym, stojaki na kajaki, parking na sze miejsc postojowych, toalety, drewniany cig pieszy od parkingu do trapu, oraz od altan do nabrzea, miejsce wyznaczone na ognisko, kosze na mieci. Miejsce jest owietlone.

Lidzbark Warmiski, ul. KopernikaPrzysta kajakowa na rzece yna w Lidzbarku Warmiskim, przy ulicy Kopernika, zlokalizo-wana w centrum miasta, w okolicy liczne zabytki zachcajce kajakarzy do zatrzymania si w miecie na duej. Wyposaona w drewnian altan, pomost pywajcy z trapem dojciowym, relingi do uwi-zania kajakw, parking na trzy miejsca postojowe, cig pieszy do nabrzea, trawnik (plac biwakowy), kosze na mieci, toalety.

Lidzbark Warmiski

1110

Bartoszyce brama przy spichlerzu z XVIII w., fot. Piotr B.

Przysta w Bartoszycach, fot. K

Brama Lidzbarska, fot. K

Altana przy przystani w Bartoszycach, fot. K


Bartoszyce, ul. JagielloczykaPrzysta kajakowa na rzece yna w Bartoszycach przy ul. Jagielloczyka. Przysta znajdu-jca si w pobliu centrum miasta jest idealnym miejscem przystankowym zachcajcym turystw do zatrzymania si na duej i poznania historii, zabytkw, kultury Bartoszyc. Wyposaona w 3 altany, pomost pywajcy z trapem dojciowym, cig pieszy do nabrzea, stojaki na rowery i kajaki, parking na trzy miejsca postojowe, kosze na mieci, toalety, miej-sce wyznaczone na ognisko. Miejsce jest owietlone.

Rog

Przysta kajakowa na rzece yna w miejscowoci Rog, znajduje si na prawym brzegu rozlewiska yny utworzonym za elektrowni wodn. Od zachodu i wschodu teren graniczy z lasem, a od poudnia z zabudowami gospodarczymi. Wyposaona w dwie poczone ze sob altany, pomost pywajcy penicy funkcj cumowni-cz, parking na sze miejsc postojowych, trawnik, stojaki na kajaki, kosze na mieci, toalety.

Bartoszyce

1312


Piktogramy miejsc i obiektw wanych z punktu widzenia kajakarza

Jak korzysta z przewodnika?

Objanienia znakw:

Kilometra liczony od pocztku spywu

Obszar i numer kolejnej / poprzedniej mapy

Kierunek pnocy

Kilometra liczony do koca spywu

Powtrzenie pikto-gramw wybranych (waniejszych) miejsc iobiektw na szlaku

Wsplne miejsce na ssiednich arkuszach map

Kadej stronie z map przedstawiajc fragment szlaku przyporzdkowana jest strona opisowa, dotycz-ca tego samego odcinka. Mapy zostay tak zorientowane, aby kierunek spywu na mapach przebiega od dou do gry. Na mapach zaznaczono kilometra spywu liczony od pocztku szlaku, na czci opisowej podano dodatkowo w postaci malejcej (odlego do koca spywu). eby nie zaciemnia obrazu mapy w rejonie rzeki niektre piktogramy zostay umieszone przy wskaniku kilometraa.

Trasa szlaku na jeziorach

Wyrniona rzeka z opisywanym szlakiem

pocztek szlaku

koniec szlaku

elektrownia wodna

przenoska i jej dugo,miejsce ldowaniai wodowania

zwalone drzewa

bystrza

jaz nie do przepyniciajaz do przepynicia

prg

uwaga, niebezpiecznemiejsce

malowniczy odcinek

dogodne miejscedo wodowaniadogodne miejscedo odpoczynku

stanica kajakowa

wzek do transportukajakw

Znakowanie midzynarodowego szlaku kajakowego rzeki ynyW roku 2006 dziki dotacji Ministerstwa Gospodarki, Oddzia Warmisko-Mazurski PTTTK w Olsztynie wykona prace zwizane z oznakowaniem midzynarodowego szlaku kajakowego rzeki yny. Prace te dotyczyy biegu rzeki od Brzena yskiego do granicy pastwa. Ustawiono wwczas ponad 50 tablic informacyjnych i znakw o rnej treci, stosownie do potrzeb danego miejsca. Wroku 2008 odnowiono cze oznakowania szlaku w granicach administracyjnych miasta Olsztyna.Szlaki kajakowe zgodnie z zasadami zawartymi w instrukcji znakowania szlakw turystycznych PTTK z roku 1999, nastpnie zaktualizowanej w 2007 r., znakuje si przy pomocy tablic i znakw informacyjnych. W systemie tym, na terenie wojewdztwa warmisko-mazurskiego, oznakowano take rzeki: Krutyni, Dajn, Szlak Dadaj-Pisa WarmiskaWadg, Kon i Kana Kiermas, Omulew, Sask i Sawic, oraz system drg wodnych Kanau Elblskiego.Niestety z powodu licznych aktw wandalizmu, cz z ustawionego wwczas oznakowania nie istnieje ju wterenie i obecnie planuje si odtworzenie zniszczonego oznakowania.

Oznakowanie stosowane na rzekach Warmii i Mazur

Znaki i tablice informacyjne

Tablica informacyjna zopisem krajoznawczym

Znak informacyjny o atrakcji krajoznawczej

Znak informacyjny o polu namiotowym lub innym obiekcie

noclegowym

Znaki nawigacyjne

Znak miejsce dobijania uywany take do

oznaczenia przenosek

Znak wypyw rzeki z jeziora, potwierdza

kierunek szlaku

Znak dopyw rzeki Znak plan sytuacyjny, uywany take do pokazania kierunku

pynicia

Elektrownia wodnaZnak oglny niebezpieczestwo.

Czsto pod tego typu znakami opisany jest rodzaj niebezpieczestwa

Autor: Milan A. Rzepkowski

Znaki ostrzegawcze

Oznakowania na szlaku

15

Stopki przysta, fot. SK

Jezioro Kesing, fot. SJ


Mapa pogldowa szlaku kajakowego ynyskala 1 : 600 000

Spyw rzek ynyna jest najwiksz rzek regionu i jedenast pod wzgldem dugoci rzek w Polsce (264km). Jej rda znajduj si na wschodnich stokach Garbu Lubawskiego, okoo 10 km na pnoc od Nidzicy, nawysokoci 155 m n.p.m. Po prawie 200 km bardzo malowniczego i nie-zwykle interesujcego biegu, na wysokoci 27 m n.p.m. przekracza granic Polski z Rosj i pod nazw awa po kolejnych 64 km uchodzi do Pregoy, jako jej lewobrzeny dopyw.

Rzeka pynie przez Poj. Olsztyskie i Nizin Spopolsk. Nad yn le nastpujce miasta: Olsztyn, Dobre Miasto, Lidzbark Warmiski, Bartoszyce i Spopol po stronie polskiej oraz Frydld (Prawdinsk) iWelawa (Znamiesk) po stronie rosyjskiej. Najwaniejszymi dopywami lewobrzenymi s Marzka, Kortwka i Elma, prawobrzenymi Wadg, Symsarna, Pisa Pnocna i Guber.

Na caej dugoci spawnej (prcz odcinka przez rezerwat Las Warmiski) prd rzeki jest spokojny, miejscami umiarkowany, nieliczne odcinki bardziej wartkie (jak np. przeom rzeki w lesie miejskim wOlsztynie) nie s trudne do pokonania nawet dla niezbyt dowiadczonego kajakarza.

Pocztkowy szeciokilometrowy odcinek jest bardzo trudny do przepynicia w okresie wegetacji rolin. Odcinek przez rezerwat Las Warmiski zawsze jest bardzo trudny i uciliwy, a przepynicie wymaga zgody z Regionalnej Dyrekcji Ochrony rodowiska (szczegy na str. 48). Odcinek przez orodek Rady Ministrw ask wymaga zgoszenia zamiaru przepynicia subie ochrony orodka. Przeszkodami na trasie spywu


jeziorem, elektrownia Brswad. Na odcinku koo tej miejscowoci rzeka w kocu lat 30. XX w. skie-rowana zostaa do elektrowni nowym korytem. Starorzecze jest niespawne, niesie niewiele wody, suy jako kana ulgi dla elektrowni. Tam gdzie zapr nie stworzy czowiek, zastpuj go bardzo liczne obecnie w naszym regionie bobry. Tespore, wace nawet 32 kg i majce metr dugoci, gry-zonie yj w bezporednim ssiedztwie rzeki, ko-pic nory w ziemi lub budujc eremia. ladem ich bytowania s okorowane drzewa. Zwierzta te sta-j si coraz mniej pochliwe i coraz atwiej je do-strzec zachowujc si na rzece cicho i spokojnie.

Za Dobrym Miastem yna pynie znw przez lasy, tym razem Lasy Wichrowskie. W okolicy Lidzbarka Warmiskiego rzeka pynie do gbok miejscami wsk dolin. W tym miecie wpada do yny kolej-na rzeka Poj. Olsztyskiego, tworzca przed Lidz-barkiem malowniczy przeom Symsarna. Poniej miasta krajobraz yny zosta niedawno mocno zmie-niony przez budow dwch elektrowni wodnych. Ztego powodu nurt rzeki z wartkiego sta si woko-licy Wojdyt i Kotowa spokojny i powolny, aw krajo-brazie pojawiy si dwa sztuczne jeziora. Nastpne trzy elektrownie powstan na odcinku do Spopola w najbliszych latach. Za Lidzbarkiem Warmiskim yna wpywa na Nizin Spopolsk, i pocztkowo pynie w gboko wcitej w otaczajcy teren doli-nie. Rozlegy, nizinny krajobraz pojawia si dopiero za Bartoszycami, nie jest on jednak monotonny, co pewien czas na brzegach rzeki pojawiaj si zagaj-niki, a rzeka do mocno meandruje. W Spopolu wpada do yny Guber, rzeka majca swj pocztek w jez. Guber w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich. Za Spopolem yna staje si coraz szersza, nurt coraz wolniejszy. To efekt wybudowania tamy i elektrowni wodnej we Frydldzie (Prawdinsk), znajdujcej si ju za granic rosyjsk.

Dobre Miasto, Baszta Bociania, fot. SK

Jezioro askie, fot. WMyna za Dobrym Miastem, fot. SJ

yna w okolicach m. Rygarby, fot. AM

Perkujki, kapliczka przy stanicy wodnej, fot. MS

s powalone drzewa oraz elektrownie wodne. Przenoski s oznakowane, raczej krtkie inie sprawiaj wik-szych kopotw.

Pewnym mankamentem szlaku jest niezbyt rozwinita baza noclegowa wzdu brzegw, dlatego spyw naley staranie zaplanowa i, jeeli ruszamy na kilkudniow wycieczk, zabra ze sob sprzt

biwakowy. Na szczcie w ostatnim czasie pojawiy si nowe miejsca biwa-kowe, powstae przez realizacje pro-gramu Kajakiem po Warmii (osiem przystani). Istniej te przystanie urzdzone w dolnym biegu yny przez Stowarzyszenie Oywi yn.

Z uwagi na moliwo dojazdu i transportu kajakw jak najbliej rde rzeki, dogodnym miejscem pocztku spywu jest wie Brzeno yskie.

Najwygodniejszym miejscem za-koczenia spywu jest wie Stopki, oko-o 4 km przed granic pastwa.

Krajobraz przez ktry pynie yna, zmienia si wraz z przekraczaniem granic makroregionw geogra-

ficznych. W grnym biegu yna przepywa przez kilka jezior (Persing, Kiernoz May i Wielki, askie, Ustrych), pynie w malowniczej, do szerokiej dolinie otoczonej piknymi lasami Puszczy Napiwodz-ko-Ramuckiej. W Kurkach do yny wpada ciekawa, ale do uciliwa ze wzgldu na przenoski rzeka Marzka, ktra bierze pocztek niedaleko synnych p bitwy pod Grunwaldem. Poniej jez. askiego iUstrych yna tworzy malowniczy i trudny do pokonania przeom w rezerwacie Las Warmiski.

Pokonawszy przeom, yna zwalnia bieg i pynie szerok, miejscami zabagnion dolin. Taki krajo-braz tworzy doskona okazj do obserwacji ptactwa. Zobaczy tu mona abdzie, czaple i liczne bocia-ny, z ktrych synie ten region, a take urawie i kaczki krzywki. Poza tym ptaki wodno-botne ggo-y, cyraneczki, tracze nurogsi, perkozy, do sporo jest bekasw piskliwych zrywajcych si dosownie sprzed dziobu pyncego kajaka. Nad nami lata bd drapieniki myszoowy i bieliki.

Ptactwa jest duo nawet na miejskim odcinku w Olsztynie. W miecie rzeka tworzy kolejny malow-niczy przeom. Na pnocnej granicy Olsztyna do yny wpada Wadg, ktry jest kocowym wsplnym odcinkiem dla dwch ciekawych szlakw kajakowych, rzeki Dadaj zPis Warmisk i rzeki Kony z Kier-masem. Obie rzeki cz si w Barczewie. Nios czyst wod, na kamieniach w Pisie Warmiskiej atwo spostrzec krasnorosty. Bogactwo fauny i krajobraz wok rzek jest podobny do tego wzdu yny.

Wszystkie z naszych rzek poprzegradzane s tamami. Na pnocnej granicy Olsztyna stoi elek-trownia yna, zbudowana w 1907 roku, kilka kilometrw dalej, poprzedzona malowniczym sztucznym

1918

10,5 0,0


Do rde yny

Brzeno yskie. Miejsce wodowania kajaka przy mo-cie drogowym. Przed rozpoczciem waciwego spywu moemy zrobi sobie wycieczk w gr rzeki, ku jej rdom, podzi-wiajc po drodze malownicze, niemal zupenie dzikie, niedostpne z ldu jeziora Brzeno Due i Mae. Pynie-my pod prd pytkim, niezbyt szerokim, poronitym olchami i ozin korytem. Po 800 m przepywamy przez malutkie jeziorko o przewrotnej nazwie Morze. Wkrtce wpywamy na malownicze, niemal zupenie dzikie jezio-ra Brzeno Due i Mae, a nastpnie jez. Krzy. Brzegi s mocno poronite trzcin, wic nie jest atwo odnale koryto rzeczki, ktra wpywa do jeziora z kierunku pou-dniowo-wschodniego. Miejsce to znajduje si dokadnie naprzeciwko wzno-szcego si zalesionego zbocza. Koryto yny ma tu okoo 35 m szerokoci i 0,5 m gbokoci, woda krystalicznie czysta. Cho nurt rzeki niewielki, wyma-ga jednak cigego wiosowania, a powalone drzewa iporonite brzegi czyni ten odcinek uciliwym. Po ponad szeciu kilometrach osigamy rurowy przepust w m. Wlka Orowska. Tu naley zakoczy kajakow przygod, a podr do rde yny kontynuowa pie-szo. Pozostay nam okoo 4km, moliwe dojcie przez Wlk Orowsk i dalej tym szlakiem turystycznym lub ciek len wzdu yny do leniczwki Orowo (obok cm. z Iwoj. wiat.) idalej zielonym szlakiem tu-rystycznym. Obszar rdowy yny objty jest ochron rezerwatu rda Rzeki yny. (patrz str. 48)

yna za jeziorem Morze, fot. AM

yna w okolicach Wlki Orowskiej, fot. AM

Mapa 1

Mapa 2

2120

194,9 0,0

194,3 0,6

193,2 1,7

191,5 3,4

188,4 6,5

186,4 8,5

184,4 10,5


Brzeno yskie. Wodujemy po pnocnej stronie mostu. Po prawej stronie, na dnie rozlegej doliny rzeki, stawy hodowlane.

Wpywamy na jezioro Kiernoz May (0,54 km powierzchni i okoo 11 m gbokoci). Na pnocnym kracu orodek wypoczynkowy. Rzeka ucho-dzi z jeziora na pnocno--zachodnim brzegu. Odcinek rzeki do kolejnego jeziora ma okoo 400 m dugoci.

Jezioro Kiernoz Wielki (po-wierzchnia 0,82 km, gbo-ko maksymalna 15 m). Na prawym brzegu, naprzeciw wyspy, moliwo dusze-go wypoczynku.

Most na drodze krajowej nr 58 Olsztynek Szczytno, wie Kurki. Tu przed mo-stem zlewej strony ujcie rzeki Marzka.

Dalej pyniemy szerok dolin. Nurt szybki. Wpywamy w poudniow zatok naj-wikszego na trasie, bardzo atrakcyjnego krajobrazowo jeziora askiego.Jezioro jest bardzo duym akwenem, wic przy silnym wietrze tworzy si wysoka fala.

Jezioro askie ma powierzchni 11 km2, maksymaln gboko 54 m, dugo 10,5km. Wok jeziora kilka orodkw wypoczynkowych. Na pnocno-wschodnim brzegu Orodek Wypoczynkowy Rzdu RP w asku.

Dua mielizna znajdujca si na rodku jeziora, oznaczona jest kopcem z usy-panych kamieni.

Na lewym brzegu Orodek Charytatywny Caritas Archidiecezji Warmiskiej w Rybakach, kilkadziesit metrw dalej z prawej strony mijamy pw. Lalka.

Brzeno yskie, miejsce wodowania, fot. AM

Przed Kurkami, fot. SJ

Na jeziorze askim, fot. AM

Kurki s wsi mazursk lec tu przy poudniowej granicy Warmii. We wsi koci, niegdy ewangelicki, obecnie katolicki. Na cianie kocioa tablica upa-mitniajca pobyt Karola Wojtyy na spywie, w czasie ktrego dowiedzia si o nominacji na biskupa kra-kowskiego.

2322

178,1 16,8

175,7 19,2

171,8 23,1

170,0 24,9

168,9 26,0

180,9 14,0

179,2 15,7


wpyniciu przez orodek i rez. Las Warmiski jest ldowanie na pnocnym skraju jeziora iprzewz kajakw do wsi Ru. Wymaga to jednak organizacji transportu. Wpywamy na teren orodka rzdowego. Pod mostem na drodze wewntrznej orodka zastawka (najczciej jest zamknita wic czeka nas przenoska).

Wpywamy na jezioro Ustrych, skrcamy w lewo (na pnoc).

Jezioro Ustrych, malowniczo otoczone lasem, ma powierzchnie 0,82 km2, gboko 13m. Jezioro i nastpuj-cy poniej przeom yny objte s obszarem rezerwatu przyrody Las Warmiski.

Rez. Las Warmiski (patrz str. 48)

Uzyskanie zgody na przepynicie rezerwatu przyrody Las Warmiski jez. askie Ru.Decyzj o zgodzie wydaje Regionalna Dyrekcja Ochrony rodowiska w Olsztynie, 10-437 Olsztyn ul. Dwor-cowa 60, tel. 89 537 21 00, tel. bezporedni do osoby zajmujcej si wydawaniem zgody 89 523 22 12. RDO wydaje decyzj w cigu 30 dni od daty wpynicia wniosku, ktry mona wysya poczt bd e-mailem zpodpisem elektronicznym. Raz na 3 dni moe odby si jeden spyw. Maksymalna ilo uczestnikw wspywie 16 osb (bez uwzgldnienia iloci kajakw). Wydawane s zgody na spywy w terminie od 1lipca do 31 wrzenia. Ustawowa cena za wydanie decyzji 82 z. Dodatkowo konieczno uzyskania zgody od ORM w asku. Decyzja z RDO przesyana jest do wiadomoci orodka, dodatkowo dla aska naley przedstawi list uczestnikw spywu zawierajc nr PESEL.

Most drogowy i tama maej elektrowni wodnej. Ldowanie na lewym brzegu, prze-noska iwodowanie kajaka na lewym brzegu. Poniej elektrowni zaczyna si prawie 6-kilometrowy przeom yny. Rzeka pynie wgbokim nawet do 40 m wwozie, nurt bardzo szybki, dno zakamienione. Liczne przewrcone drzewa stwarzaj do-datkowe trudnoci. Wikszo przeszkd wymaga przenoszenia kajaka gr lub przeciskania pod spodem. Ten krtki odcinek pochania wiele godzin. Nie naley podejmowa si pynicia wdrugiej poowie dnia. Odcinek trudny i wyczerpujcy.

Resztki tamy myna Sjka, przyczki mostu drogowego.

Koczy si przeomowy odcinek rzeki. Nurt zwalnia i agodnieje. Po prawej stro-nie, tu przed zabudowaniami wsi Ru dogodne miejsce na duszy wypoczynek.

Ru, most i tama na rzece spitrzajca wod na potrzeby staww hodowlanych. Z prawej strony szalowany drewnem budynek dawnego myna. Ldowanie na prawym brzegu, przenoska, wodowanie z lewego brzegu. Wygodne wodowa-nie dla rozpoczynajcych spyw w Rusi znajduje si kilkaset metrw w d rzeki, na lewym brzegu przy przystanku autobusowym, obok sklep spoywczy.

W rez. Las Warmiski, fot. AM

Ru, fot. WM Wodowanie w m. Ru, fot. SJ

Zwenie jeziora, przed nami wyspa. Prawy brzeg usany jest wieloma cha-rakterystycznymi pomostami orodka rzdowego ask.

Przy jednym z pomostw koo play ukryte wtrzcinowisku ujcie rzeki, kt-ra przepywa przez teren orodka. Na przepynicie kajakiem potrzebna jest zgoda ochrony orodka. Rozwiza-niem, ktre pozwoli unikn uciliwoci

Mapa 3

2524

156,4 38,5

168,3 26,6

167,7 27,2

163,6 31,3

159,5 35,4

158,2 36,7

157,0 37,9

155,6 39,3

155,2 39,7

154,9 40,0


Most Mariacki (droga wojewdzka nr 527). Pyniemy zmienionym przy bu-dowie mostu w 1978 roku korytem rzeki (ok. 150 m), dalej po prawej stronie tereny wypoczynkowe w centrum Olsztyna.

Dopyw z kanau odpro-wadzajcego wod ze sta-ww rybnych. Uwaga na silny, boczny nurt zprawej strony. Dalej, a do Olsz-tyna, rzeka pynie leniwie wrd pl. Oba brzegi trudno dostpne i poro-nite trzcinami.

Mostek na drodzelokalnej.

Most w cigu drogi lokal-nej z Bartga do dzielnicy Olsztyna Jaroty. Na lewym brzegu wie Bartg. Stara wie warmiska z gotyckim kocioem zXIV w.

Most w cigu ulicy Ka-linowskiego, jestemy wgranicach administracyj-nych Olsztyna, po prawej stronie rzeki osiedla miesz-kaniowe, po lewej w oddali campus uniwersytecki.

Most drogowy (droga krajowa nr 51). Za mo-stem po prawej stronie ogrdki dziakowe.

Most drogowy (droga kra-jowa nr 16). Za mostem nisko poprowadzona rura kanalizacyjna, przy wyso-kiej wodzie moe zaistnie konieczno przenoski praw stron.

Most w. Jakuba. Za mostem po prawej stronie Stare Miasto. Widoczna XIV w. kate-dra i kamienice.

Most w. Jana. Dalej py-niemy przez Park Zam-kowy mijajc kadki dla pieszych.

Most Zamkowy. Po pra-wej stronie zamek Kapi-tuy Warmiskiej.

yna na odcinku Ru - Bartg, fot. SJ

Most na drodze krajowej 51 w Olsztynie, fot. SJ

Zamek w Olsztynie, fot. WM

W Parku Miejskim w Olsztynie, fot. SJ

Mapa 4

Mapa 5

2726

154,8 40,1

154,6 40,3

153,9 41,0

151,8 43,1

150,6 44,3


Most Myski i rozwidlenie kory-ta. Pod mostem jaz spitrzajcy wod rzeki. Konieczne ldowanie i przenoska. W sezonie letnim przed jazem, po lewej stronie znajduj si apacze kajakw pywajce pomosty. Wygodne miejsce do krtkiego wypoczyn-ku. Naley bardzo uwaa na niewidoczny z kajaka, znajdujcy si za mostem wodospad zbeto-nowymi amaczami kry pod wod (betonowa pochylnia). Wpyni-cie na niego moe by bardzo niebezpieczne. Przenosimy kajak chodnikiem pod mostem a za wodospad. Za mostem rwnie pywajce pomosty, wygodne miejsca do wodowania.

Dwa wysokie (21 metrw ponad rzek)kamienno-ceglane wiadukty kolejowe z lat 187292 z ukowymi przsami, anastpnie trzy mosty drogowe. Pod mostami bystrza.

Rzeka wpywa w obrb Lasu Miejskiego rozpoczyna si odcinek przeomo-wy. Po obu stronach strome kilkunastometrowe brzegi, pomidzy ktrymi yna pynie pocztkowo ywym nurtem. Dalej rzeka zwalnia. Naley liczy si z przeszkodami w postaci powalonych drzew. Trudno uwiadomi sobie, e pyniemy 200300 m od jednej z gwnych arterii Olsztyna, Alei Wojska Pol-skiego, czego zupenie nie sugeruje krajobraz. Po drodze przepywamy pod kilkoma kadkami, a take pod rozpitymi wysoko linami parku linowego.

Przepywamy pod elbetowym Mostem Smtka. Przed mostem na prawym brzegu moliwo ldowania, nieopodal wygodne miejsca wypoczynkowe z wiatami.

Koczy si odcinek przeomowy, rzeka rozlewa si, a nurt zanika. Na rozlewi-skach bogata szata rolinna.

Olsztyn, mosty kolejowe, fot. SJ

Park Miejski w Olsztynie, fot. Pawe B.

Olsztyn, amacz kry w rejonie mostu Myskiego, fot. SJ

Mapa 6

2928

149,2 45,7

146,0 48,9

143,7 51,2

143,2 51,7

142,6 52,3 Po przepyniciu niewielkiego jeziora Kesing, wpywamy ponownie do sztucz-nego koryta rzeki. Wkrtce po prawej, na wysokoci wsi Brswad przysta zpo-mostem Przysta Brswad (patrz str. 4). Powstaych ona w wyniku realizacji projektu Kajakiem po Warmii budowa infrastruktury na szlaku yny


Elektrownia yna i tama spitrzajca wod. Z prawej strony dopyw rzeki Wadg. Przybijamy do lewego brzegu i prze-nosimy kajak na odcinku okoo 40 m przez trawiasty wa, na lewo od budyn-ku elektrowni. Poniej elektrowni kad-ka. Dno rzeki kamieniste, nurt wody spokojny, jednak rzeka pynie nieco szybciej ni na wczeniejszym odcinku.

Tam i elektrowni yna wybudowano w 1907 r., maksymal-na moc elektrowni 0,7 MW. Rnica poziomu wody okoo 5 m.

Most drogowy. Po lewej stronie miejscowo Redykajny. Za mostem rzeka rozlewa si jeszcze bardziej tworzc kolejne jezioro zaporowe. Na prawym brzegu rzeki, za lini wy-sokiego napicia kemping.

Trzymajc si prawego brzegu kierujemy si na pnoc szerokim kanaem, ktrym po okoo 400 m dopywamy do tamy elektrowni. Stare koryto yny (starorzecze) przecite tam ziemn z jazem w za-chodniej czci zbiornika jest pozarastane, miejscami wyschnite i spyw nim nie jest moliwy. Suy ono obecnie jako kana ulgi w przypadku wysokiej wody.

Elektrownia Brswad i tama z przepawk dla ryb. Przenoska kajakw po betonowej przepawce. Kilkanacie metrw przed tam w poprzek rzeki rozpite s na powierzchni wody dwie stalowe liny zatrzymujce rolinno. Przybijamy do lewego brzegu tu przy tamie i przenosimy kajak okoo 60 m na drug stron zapory, wykorzystujc betonow pochylni zprzelewami. Wodowanie kajaka z lewego brzegu.

Elektrowni Brswad wybudowano w 1939 r., zainstalowano w niej turbiny Siemensa z 1936 r. o mocy 2,2MW, rnica poziomu wody okoo 8,5 m. W odlegoci 1,5km stara warmiska wie Brswad.

Elektrownia yna, fot. AM

Elektrownia Brswad, fot. AM

Widok na wie kocioa w Brswadzie, fot. SJ

3130

141,7 53,2

140,5 54,4

139,1 55,8

130,5 64,4


Wpywamy na jezioro Mosg (pow. okoo 1 km).

Wypywamy z jeziora. Przed nami most na drodze Br-swad-Barkweda z trjprz-sowym jazem regulujcym poziom wody w razie awarii elektrowni. Wprawni ka-jakarze mog prbowa przepyn, o ile zastawka rodkowa jest wystarczajco wysoko. Radzimy jednak prze-nie kajak. Przybijamy do lewego brzegu i przenosimy kajak okoo 30m. Za mostem krtki odcinek kanau dopro-wadza nas do maego jeziora Orzeek. Przez jezioro prze-pywamy kierujc si w praw stron do ujcia kanau.

Koniec kanau. Z lewej strony dopyw starego koryta yny. Dalej rzeka pynie szerok do-lin, meandrujc wrd trzci-nowisk. Brzegi rzeki tworz zalesione wzniesienia.

Na lewym brzegu, w odlego-ci 0,6 km zabudowania miej-scowoci Cerkiewnik.

Nenufary, fot. SJ

Ruina mostu na wysokoci Sprcowa, fot. SJ

Przeprawa pod zastawk jazu, fot. SJ

Jaz zastawkowy pod mostem na drodze Brswad-Barkweda, fot. SJ

Mapa 7

3332

128,1 66,8

122,3 72,6

121,3 73,6

115,1 79,8

114,0 80,9

113,7 81,2

113,0 81,9

111,3 83,6


Most drogowy. Po prawej stronie miejscowo Kdka. Po lewej stro-nie przed mostem nowa przysta kajakowa Cerkiewnik (patrz str. 5). Do najbliszego sklepu okoo 1,8 km.

Myn, widoczny na prawym brzegu (przysiek Ludwikowo).

Na lewym brzegu miejscowo Knopin. Za miejscowoci niewiel-ki most za ktrym rzeka pynie licznymi meandrami. W oddali po-jawia si widok na wie kocioa kolegiackiego w Dobrym Miecie. Blisko miasta jest zudna, mimo, e w prostej linii dzieli nas zaledwie 3,5 km, rzek przepyniemy dwa razy duszy odcinek.

Po lewej stronie jaz, za nim Maa yna. Lewy brzeg Duej yny jest grobl o dugoci niemal kilome-tra pozwalajc na utrzymanie waciwego poziomu wody dla elektrowni w Dobrym Miecie.

Dobre Miasto, po lewej stronie kolegiata z XIV w., przed nami tama elektrowni wodnej. Na prawym brzegu nowa przysta kajakowa Dobre Miasto (patrz str 6). Przybijamy i przenosimy kajak okoo 70 m wzdu ogrodzenia elektrowni.

Most na drodze krajowej nr 51, za mostem na lewym brzegu Baszta Bocia-na, a w niej muzeum Dobrego Miasta.

Poczenie Maej i Duej yny. Po lewej stronie ostatnie zabudowania Do-brego Miasta.

Powtrnie mijamy most na drodze krajowej nr 51 w miejscowoci Kosy. Zprawej strony las, brzegi wysokie, miejscami urwiste.

Dobre Miasto Baszta Bociania, fot. Pawe. B

Dobre Miasto, elektrownia wodna, fot. SJ

Dobre Miasto, kolegiata, fot. SJ

Mapa 8

3534

106,6 88,3

99,2 95,7

97,5 97,4


Smolajny. Na lewym brzegu, wodlegoci 0,5 km od rzeki paac z towarzyszcymi zabudowania-mi, w ktrym mieci si Zesp Szk Rolniczych. Moliwo noc-legu w internacie szkolnym. Ldo-wanie przy nowo powstaej przy-stani kajakowej Smolajny (patrz str. 5). Most drogowy prowadzi do wsi pooonej na prawym brzegu. Poniej Smolajn rzeka silnie me-andruje w stron lasu. Ten odci-nek jest atrakcyjny krajobrazowo, jednake cay czas naley uwaa na zwalone w poprzek rzeki drze-wa, niebezpieczestwo mog stanowi rozronite ozy, niekie-dy cakowicie zasaniajce rzek. Brzegi rzeki poronite, trudno dostpne, nurt nieco przyspiesza

Paac w Smolajnach zbudowano w l. 1741-1746 z fundacji biskupa Grabowskiego, jako letni rezydencj biskupw warmiskich. Obok paacu dobrze utrzymany park dworski z cennym starodrzewiem. Na pd. od paacu brama wjazdo-wa w ksztacie wiey, na pn. oficyna.

Most na lenej drodze. Pyniemy przez las licznymi meandrami.

Poowa spywu. Na prawym brzegu parking samochodowy przy drodze nr 51 l-dowanie moliwe, ale trudne z racji wysokiego brzegu i gbokiej wody w rzece.

Smolajny, paac biskupw warmiskich, fot. Pawe B.

Przeom yny za Smolajnami, fot. AM

Przeszkoda na odcinku Smolajny-Wrblik, fot. SJ

Odpoczynek w rejonie paacu w Smolajnach, fot. SJ

Mapa 9

3736

86,9 108,0

84,5 110,4

78,9 116,0

72,9 122,0


Most drogowy na wysokoci wsi aniewo.

Rzeka silnie meandruje. Na lewym brzegu nowo powstaa przysta kajakowa aniewo (patrz str. 7).

Koryto rzeki staje si mniej krte. W oddali wida zabudowania Lidzbarka Warmiskiego.

Kadka na ciece czcej osiedle Pilnik (na prawym brzegu) z osiedlem woj-skowym znajdujcym si po lewej stronie. Zaczynaj si zabudowania miasta. Pierwsza nowo powstaa przysta kajakowa w Lidzbarku Warmiskim na le-wym brzegu przy ul. Kalinowskiego (patrz str. 9).

Odpoczynek kilka km przed Lidzbarkiem, fot. SJ

yna w rejonie wsi aniewo, fot. Pawe B.

Lidzbark Warmiski, fot. Pawe B.

Mapa 10

3938

62,4 132,5

60,8 134,1

70,9 124,0

69,3 125,6

68,4 126,5

65,4 129,5


Elektrownia Wojdyty. Na prawym brzegu nowo powstaa przysta kajakowa Rog (patrz str. 10) (Uwaga!) Naley zachowa ostrono i nie podpywa w poblie tamy, by nie ponis nas prd rzeki. W momencie pojawienia si za zakrtem widoku urz-dze elektrowni naley natychmiast skierowa si na prawy brzeg. Niewygod-na, ok. 40 m przenoska poniej tamy.

Wybudowana w 2002 r. elektrownia Wojdyty jest pierwszym stopniem projektowanej kaskady yny mi-dzy Lidzbarkiem Warmiskim, a granic pastwa w Stopkach. Drugi stopie wodny wybudowano w Ko-towie, akolejne maj powsta w Ardapach, Bartoszycach, Szylinie i Smolance. Na tym odcinku o dugoci 65 km rnica poziomw rzeki wynosi okoo 30 m. Stopie wodny w Wojdytach pitrzy wody yny na wysoko okoo 4 m. W elektrowni pracuj dwie bezobsugowe turbiny o mocy 300 kW kada. Maszyny elektrowni pracuj wsposb cigy ca dob. Przecitnie przepywa tu okoo 18,5 m3 wody na sekund.

Na lewym brzegu ujcie rzeki Elmy, wypywajcej z okolic Growa Iawieckie-go. Prd yny wartki, krajobraz staje si bardziej malowniczy. Strome brzegi porastaj adne lasy grdowe, natomiast tereny paskie zajmuj gi czasem ustpujce miejsca terenom pl uprawnych.

Most drogowy w Lidzbarku War-miskim. Pyniemy przez centrum. Na prawym brzegu, przed kolej-nym mostem nowa przysta ka-jakowa przy ul. Kopernika (patrz str. 8). Na lewym brzegu Stare Mia-sto, dalej po prawej stronie gotycki zamek biskupw warmiskich

Dwuprzsowy most, przed kt-rym nastpuje rozwidlenie ko-ryta rzeki. Za mostem na prawej odnodze pierwsza elektrownia. Wpywamy w lew odnog, na kocu ktrej stoi druga elek-trownia. Za mostem ldujemy na grobli z prawej strony kanau i przenosimy kajak do pyncej niej rzeki. Z prawej strony wi-doczne ujcie Symsarny.

Mijamy wysoki, ponad 20 m, sta- lowy kratownicowy most kole-jowy wsparty na murowanych filarach dawnej linii Growo Ia-weckie-Czerwonka. Dalej prd wody zwalnia, brzegi porasta czarny bez i (Uwaga!) Barszcz So-snowskiego (Heracleum Sosno- wskyi), naley zachowa ostro-no, kontakt zt rolin powoduje oparzenia skry II i III stop-nia. Przy brzegach wiele ob-umarych drzew.

Kolejny kratownicowy most kolejowy wsparty na murowa-nych filarach dawnej linii ko-lejowej Lidzbark Warmiski - Bartoszyce. Przed nami jezioro zaporowe nowej elektrowni wodnej w Wojdytach.

Zamek biskupw warm. w Lidzbark Warm., fot. Pawe B.

Most na ynie w Lidzbarku Warm., fot. Pawe B.

Most kolejowy w Lidzbarku Warm. (126,5 km), fot. AM

Elektrownia Wojdyty, fot. SJ

Mapa 11

Mapa 12

4140

54,8 140,1

54,6 140,3

47,0 147,9


Elektrownia Kotowo, konieczna przenoska. Ldujemy na lewym brzegu. Naley zachowa ostro-no, by prd nie znis nas na ka-skad. Kajak wodujemy 50 m dalej, poniej zapory. Miejsce przenoski oznakowane, pomost uatwia poko-nanie przeszkody.

Elektrownia Kotowo jest najnowsz, oddan w 2010 r., elektrow-ni wodn na ynie. Wysoko spitrzenia wody ponad 5 m, moc elektrowni 0,5 MW.

Most drogowy na lokalnej drodze Kotowo-Morawa. Nurt rzeki przy-spiesza uatwiajc wiosowanie, miejscami jest wrcz bardzo wartki. Przepywamy przez zagajniki drzew i wiksze kompleksy lene. Strome brzegi miejscami wyrastaj 20 m ponad poziom wody.

Stanica wodna w Perkujkach. Stwarza moliwo odpoczynku na adnie urzdzonym miejscu biwakowym na prawym brzegu yny z awkami i miejscem na ognisko. W dalszym biegu prd wartki, brzegi nadal wysokie iurwiste, zalesione.

Stanica wodna w Perkujkach zostaa urzdzona w 2008 r. przez Stowarzyszenie Oywi yn. Tu obok znajduje si kapliczka powicona papieowi Janowi Pawowi II i mody wierk, ktry wyrs z nasiona powiconego przez papiea Benedykta XVI wczasie jego pielgrzymki do Polski. Do miej-sca tego jest dogodny dojazd samochodem, mona wic tu rozpocz lub zakoczy spyw.

Elektrownia Kotowo, fot. SK

Stanica wodna w Perkujkach, fot. MS

Kapliczka w stanicy wodnej w Perkujkach, fot. MS

Miejsce odpoczynku. Przed Bartoszycami, fot. SJ

4342

41,7 153,2

39,0 155,9

38,3 156,6

37,3 157,6


Przed Bartoszycami osuwisko na prawym brzegu rzeki o wysoko-ci 30 m. Po prawej stronie mi-jamy teren jednostki wojskowej iogrdki dziakowe.

Widoczne zabudowania m. Bar-toszyce. Mijamy kadk dla pie-szych. Nurt rzeki agodnieje.

Mijamy podwjny most na drodze krajowej nr 51. Jestemy w cen-trum Bartoszyc. Za mostem, przy drugiej kadce dogodne miejsce do ldowania nowo powstaa przy-sta kajakowa Bartoszyce (patrz. str. 10). Mona odpocz wparku miejskim lub odby spacer po naj-starszej czci miasta. W miejsco-woci dwie wypoyczalnie kajakw (na prawym ilewym brzegu).

Mijamy most kolejowy o wy-sokoci okoo 18 m na linii Kor-sze granica pastwa, a kilkaset metrw dalej kadk przerzuco-n nad rzek. Pod mostem do wartki nurt. Poniej, a do Spo-pola rzeka spokojna, cho miej-scami tworz si bystrza. Brzegi przewanie niskie, od czasu do czasu pojawiaj si kilkume-trowe skarpy. Lasy porastajce brzegi w pocztkowym odcin-ku z wolna ustpuj otwartym przestrzeniom.

yna w Bartoszycach, fot. SJ

yna w Bartoszycach, fot. AM

Stanica w Szylinie Wielkiej, fot. AM

Park miejski w Bartoszycach, fot. SJ

Mapa 13

4544

29,2 165,7

25,8 169,1

19,8 175,1

16,1 178,8

15,1 179,8

14,3 180,6


W Szylinie Wielkiej na lewym brzegu dogodne miejsce biwa-kowe przystosowane dla kajaka-rzy przez Stowarzyszenie Oywi yn. Znajduje si tu m.in. wiata turystyczna i miejsce na ognisko.

Osada Pieny, na prawym brzegu staw i dwr. Na kolejnym odcinku szlaku prawe brzegi s zalesione, lewe w wikszoci bezlene. Tu przed Spopolem pyniemy jupra-wie wycznie przez otwarty, typowy teren rolniczy Niziny Staropruskiej.

Ujcie rzeki Pisa Pnocna na pra-wym brzegu.

W Spopolu doskonae miejsce biwakowe na prawym brze-gu Przysta przy Grodzisku z miejscem na ognisko i wiat turystyczn. Po drugiej stronie rzeki wyrniajce si nad oto-czeniem kopce staropruskiego grodziska. Rzeka opywa centrum miasta, nad ktrym gruje gotycki koci.

Mijamy most drogowy. Dalej po prawej stronie Stare Miasto z go-tyckim kocioem pw. w. Micha-a Archanioa i pozostaociami XIV-wiecznych murw miejskich zfragmentami baszty.

Mijamy kadk piesz, 200 m dalej na prawym brzegu ujcie rzeki Guber. Za Spo-polem nurt rzeki wyranie zwalnia, a koryto poszerza si. Z lewej strony moemy podziwia wysoki brzeg. Otwarte tereny powoli ustpuj lasom, wrd ktrych najokazalej prezentuj si grdy porastajce zbocza. Nurt rzeki staje si bardzo leniwy, niekiedy nawet mona odnie wraenie, e woda nie pynie. To efekt ist-nienia tamy we Frydldzie (Prawdisku) w Obwodzie Kaliningradzkim.

Elektrownia wodna we Frydldzie (Prawdisku) istnieje od 1923 r. i jest najwiksz elektrowni na ynie. Wwyniku wybudowania zapory odugoci 850 m i wysokoci 14 m powstao najwiksze na ynie sztuczne jezioro o dugoci okoo 30 km.

Dwr w Pienach, fot. Piotr B.

Ldowanie w stanicy kajakowej w Spopolu, fot. SJ

Stanica w Spopolu, fot. SJ

Zabudowania Spopola, fot. AM

Mapa 14

Mapa 15

4746

4,9 190,0

0,0 194,9


Dopywamy do miejscowoci Stopki na lewym brzegu yny, gdzie najle-piej zakoczy spyw. Znajduje si tutaj stanica wodna, umoliwiajca odpoczynek na urzdzonym miejscu biwakowym oraz pole namiotowe. Mona jeszcze spyn 4-kilometrowy odcinek do granicy z Rosj, informujc uprzednio Stra Graniczn. Wwczas naley jednak wrci do stanicy py-nc pod prd. Nie powinno by to ko-potliwe ze wzgldu na bardzo wolny nurt rzeki na tym odcinku.

Przed granic brzegi rzeki powoli staj si coraz wysze, po obu brze-gach las, zakrt w lewo. Ju z daleka wida rozcignit w poprzek rzeki lin wraz z rozpostart siatk. To gra-nica pastwa. Pora wraca.

Stanica kajakowa Stopki, fot. Piotr B.

yna przed granic pastwa, fot. AM

Odprawa paszportowa na granicy z Rosj, fot. SJ

Spyw awZainteresowanych kontynuacj spywu wd yny (zwanej poza obszarem Polski aw) informujemy, e na granicy zRosj planowane jest uruchomienie wodnego turystycznego przejcia granicznego. Aktualnie rwnie moliwy jest taki spyw. Warunkiem jest posiadanie wizy, ktr mona naby w ambasadzie lub konsulacie Rosji. Najblisze konsulaty znajduj si w Gdasku iWarszawie. Ch spywu naley zgosi w Oddziale Warmisko-Mazurskim Stray Granicznej w Ktrzynie tel.897503000, ktry okreli warunki izasady przekroczenia granicy. Pomost na granicy, fot. SJ

48

Rezerwat rda Rzeki yny Jest to pooony w gbokim wwozie rdliskowy obszar, z ktrego wypywa wiele strumieni dajcych pocztek ynie najwikszej rzece w wojewdztwie warmisko-mazurskim. Osobliwoci rezerwatu jest bardzo ciekawe zjawisko wstecznej erozji rdliskowej. Polega ono na tym, e w miejscach spadku terenu woda wypukuje materia polodowcowy co powoduje erozj wsteczn rda. W miejscu wypywu wody spod ziemi tworzy si nisza, a otwr rda si powiksza, wtedy cianki niszy zsuwaj si. Efektem jest cofanie si rde w kierunku granicy linii wododziaowej i wyduanie si yny. To unikatowe zjawisko, nie spotykane na nizinach.Rezerwat powsta z inicjatywy profesora Romana Kobendza w 1950 roku, a gwnym celem zaoenia rezerwatu byo zachowanie obszaru rdliskowego yny oraz ochrona wstecznej erozji rdliskowej. Re-zerwat zajmuje powierzchni okoo 120 hektarw, a jego teren to gwnie lasy mieszane. Znajduje si niedaleko Nidzicy, w ssiedztwie wsi yna, na skraju Puszczy Napiwodzko-Ramudzkiej.Na tym wyjtkowo malowniczym obszarze z dolin potoku o grskim charakterze wytyczono dwa szla-ki turystyczne. Najciekawsze fragmenty rezerwatu i atrakcje zobaczymy wybierajc tras szlaku tego, ktry zatacza tu ptl i czy si ze szlakiem zielonym. Z parkingu doprowadza do dawnego myna z pik-nym jeziorkiem i nastpnie pomostw widokowych urzdzonych w jarach tu nad rdami. Z pomostw moemy podziwia jak spod grubej warstwy iw wypywaj dziesitki strumyczkw, ktre tworz rdo. Rzeka jest tu krystalicznie czysta, a woda bardzo zimna.Z powstaniem rde yny wie si legenda o piknej dziewczynie o imieniu Lana. Zakochaa si ona w przystojnym modziecu Dobrzynie. Mio jednak nie zostaa speniona, a zrozpaczona dziewczyna pakaa bardzo dugo. Jej zy spaday na mikk ziemi, ktra podzielia rozpacz Lany. W tym miejscu wy-bio rdo przepiknej rzeki yny.

Rezerwat Las WarmiskiNa poudnie od Olsztyna, w lasach Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej pooony jest ciekawy, majcy 18km powierzchni rezerwat przyrody o nazwie Las Warmiski. Powsta on w 1982 roku w celu ochrony obszarw lenych, ktre charakteryzuj si sporym stopniem naturalnoci, unikalnego, malowniczego

przeomu rzeki yny od jej wypywu z jez. askie-go przez Ustrych do wsi Ru oraz niewielkich jezior rdlenych.Naturalno obszarw lenych jest w duej mie-rze rezultatem istnienia w przeszoci w asku rezydencji rzdowej, na ktrej potrzeby wyczo-no z dostpnoci obszar okoo 1000 km. Las by ogrodzony potem i strzeony. O wielkim obszarze lasu wok jez. askiego niedostpnym dla zwy-kych ludzi mwio si askie Imperium. Para-doksalnie, taki stan sprzyja ochronie przyrody na wspomnianym obszarze. Najstarsze drzewostany w rezerwacie licz okoo 200 lat, sosny osigaj wysoko 38 metrw i piernic (obwd na wy-sokoci piersi czowieka) 100 cm, niektre drzewa s pomnikami przyrody. W rezerwacie yj liczne zwierzta i ptaki. Jelenie z tych okolic charaktery-

zuj si piknym poroem i ustpuj pod tym wzgldem tylko jeleniom karpackim. Nie naley si wic dziwi, e do aska na polowania przyjedali dygnitarze pastwowi ju od koca XIX wieku, kiedy postawiono tu pierwszy dworek myliwski dla niemieckiego nastpcy tronu. W latach PRL-u polowali wLasach askich notable partyjni z kraju i zagranicy, wrd nich byli Chruszczow i Breniew. Teren dzisiejszego rezerwatu w przeszoci suy gospodarce. W Jeguniu wsi ju dzi nieistniejcej, znaj-dowaa si smolarnia oraz huta szka, ktra istniaa do 1876 roku. Na miejscu dzisiejszej elektrowni wodnej w Ustrychu pracowa myn, natomiast w poowie dugoci przeomu yny poniej Ustrycha, w miejscowoci Sjka (te ju dzi nieistniejcej) sta tartak. W lasach prowadzono wyrb drewna, ktre spawiano yn do tartaku w Olsztynie. Po terenie rezerwatu Las Warmiski porusza si mona tylko wyznakowanymi szlakami turystycznymi. Ka-jakarze, ktrzy zdecyduj si na przepynicie przeomu rzeki yny, powinni zdawa sobie spraw z tego, e rzeka ma w nim charakter grski, dno zakamienione i jest poprzegradzana dziesitkami przewrconych drzew. Trasa ta jest trudna, uciliwa i niebezpieczna. Przepynicie przeomu yny wymaga uzyskania zgody w Regionalnej Dyrekcji Ochrony rodowiska w Olsztynie i wniesienia stosownej opaty.

Egzemplarz bezpatny

Przewodnik wykonano na zlecenie

Lokalna Organizacja TurystycznaStowarzyszenie Dom Warmiskiul. Wyszyskiego 37, 11-100 Lidzbark Warmiskitel. (89) 767 79 43, e-mail: [email protected]

Kajakiem po Warmii budowa infrastruktury na szlaku yny

Projekt dofinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 20072013



przewodnik kajakiem po Łynie

Documents