taarikhda bulshada soomaaliyeed subject: applied ict ... · subject: applied ict skills university...

14
TAARIKHDA BULSHADA SOOMAALIYEED SUBJECT: APPLIED ICT SKILLS UNIVERSITY OF SOMALIA COLLEGE OF BUSINESS ADMINISTRATAION DEPARTMENT OF BANKING &FINANCE DUE DATE: 01/01/2018

Upload: others

Post on 17-Jul-2020

29 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: TAARIKHDA BULSHADA SOOMAALIYEED SUBJECT: APPLIED ICT ... · SUBJECT: APPLIED ICT SKILLS UNIVERSITY OF SOMALIA COLLEGE OF BUSINESS ADMINISTRATAION DEPARTMENT OF BANKING &FINANCE DUE

TAARIKHDA BULSHADA SOOMAALIYEED

SUBJECT: APPLIED ICT SKILLS

UNIVERSITY OF SOMALIA

COLLEGE OF BUSINESS

ADMINISTRATAION

DEPARTMENT

OF BANKING

&FINANCE

DUE DATE: 01/01/2018

Page 2: TAARIKHDA BULSHADA SOOMAALIYEED SUBJECT: APPLIED ICT ... · SUBJECT: APPLIED ICT SKILLS UNIVERSITY OF SOMALIA COLLEGE OF BUSINESS ADMINISTRATAION DEPARTMENT OF BANKING &FINANCE DUE

II

MAHADNAQ

Marka hore waxaan u mahadnaqaynaa ALLAHA AWOODA BADAN (SWTC) ee ii suurta

galiyay ina qoro maqaalkan ama qormadaan iguna galadaystay nimcooyin tira badan oo aanan

koobi karin. Marka xiga waxaan Mahadcelin u soo gudbinaynaa dhamaan qooskeyga,

asxaabteyda, ee hadh & habeyn heeganka ugu jirta in ay idhiiro galiyaan garabna igu siiyaan

inaa noqdo qofka aan maanta ahay,

Ugu dambeyntii waxaan u mahadnaqayaa dhammaan dadkii igu caawiyey talo, fikrad,

dhiiragalin iyo sida habka wax loogu qoro xaasuubka “kombiyuutarka” iyo barashadiisaba

gaar ahaan Jaamacadeyda University of Somalia (UNISO). Waxaan idin leeyahay

mahadsanidiin

Page 3: TAARIKHDA BULSHADA SOOMAALIYEED SUBJECT: APPLIED ICT ... · SUBJECT: APPLIED ICT SKILLS UNIVERSITY OF SOMALIA COLLEGE OF BUSINESS ADMINISTRATAION DEPARTMENT OF BANKING &FINANCE DUE

III

TUSMADA BUUGA

MAHADNAQ ......................................................................................................................................... II

TUSMADA BUUGA ............................................................................................................................. III

CUTUBKA KOWAAD ......................................................................................................................... 1

TAARIKHDA SOOMAALIYA............................................................................................................ 1

1.1HORDHAC..................................................................................................................................... 1

1.2 AFKA SOOMAALIGA ................................................................................................................. 1

1.3 XAGUU GALAA AFSOMAALIGA ............................................................................................ 2

1.3.1 AFKA BAHDA SAMMETIGA ............................................................................................. 2

1.3.2 AFKA BAHDA BERBER KA ............................................................................................... 3

1.3.3 AFKA BAHDA KUSHITIGA ................................................................................................ 4

1.4 DHAQAALAHA SOOMAALIYA ............................................................................................... 4

1.4.1 XOOLAHA NOOL................................................................................................................. 4

1.4.2 BEERAHA IYO DALAGYADA ........................................................................................... 5

1.4.3 GANACSIGA IYO WARSHADAHA ................................................................................... 5

1.4.4 KALUUMEESIGA ................................................................................................................. 5

1.5 DHAQANKA SOOMAALIDA .................................................................................................... 6

1.5.1 GEEDKA ................................................................................................................................ 6

1.5.2 MAQAAWIIRTA GOLAHA ................................................................................................. 6

1.5.3 DACWADAHA IYO GARNAQA ......................................................................................... 7

1.5.4 XEERKA CIQAABTA ........................................................................................................... 8

1.6 FAAFIDA DIINTA ISLAAMKA IYO CARIGA SOOMAALIDA DAGTO .............................. 8

1.7 Gabagabo ....................................................................................................................................... 9

REFERENCES .................................................................................................................................... 10

APPENDICES ...................................................................................................................................... 11

Page 4: TAARIKHDA BULSHADA SOOMAALIYEED SUBJECT: APPLIED ICT ... · SUBJECT: APPLIED ICT SKILLS UNIVERSITY OF SOMALIA COLLEGE OF BUSINESS ADMINISTRATAION DEPARTMENT OF BANKING &FINANCE DUE

1

CUTUBKA KOWAAD

TAARIKHDA SOOMAALIYA

1.1HORDHAC

Mudo fara badan ayaa waxa jiray qorayaal iyo dalmareeno shisheeye oo dhulka dagto

socdaalo kala duwan ku yimaadeen. Waxa ee ahaayeen socdaalo isugu jirey dalxiis, dhul

barasho iyo gumeysi u sahansi. In badan oo kooxahaasi ka mid ah aya marka ee noqdeen

waxa ee soo saareen qoraalo iyo buugaag faro badan oo ay ka qoreen dhulka iyo dadka

soomaalida waxey isku dayeen ine u kuurgalaan hanaanka dadka si ee u ogaadaan asal ahaan

halka ee soomaalidu kaso jeedo. Sido kale jiro qorayaal soomaali ah oo wax badan ka qoray

taarikhda soomaaliya, iyago wax ka qoray dhaqanka soomalida, isir raaca soomalida, afka

soomaaliga iyo qeybo badan muhiim ah (idaajaa, 2001).

Si kastaba ha ahaatee waxa jiro dad badan oo isugu jira soomaali iyo ku aan soomaali aheyn

oo wax ka qoray taariikhda dalka iyo dadka soomaalida, hadaan tusaale uso qaato prof

Cabdalla Cumar Mansuur oo ah afyaqaan cilmi baarista soomaalida aad loogu yaqaan ayaa

qoray buuga la magac baxay Taarikhda afka iyo Bulshada Soomaaliyeed buugaas oo ka

kooban 16 cutub. Qoraaga buugaas waxa uu kaga hadlayaa mawduucyo kala duwan sida:

taariikhdii hore soomaaĺida taariikhda afka soomaaliga, xiriirka ee soomaalidu la laheyd

xadaaradihii hore, xiliga ee soo gaartay diinta islaamka cariga soomaalidu dagto iyo

mawduucyo kale oo aad ufaro badan. (idaajaa, 2001)

Haddaba qormadeydaan waxa aan kuso qaadanayaa ama kaga hadlayaa qeyb kala duwa ee

taabanaya afka soomaaliga halka uu ka yimid iyo halka uu galo, sido kale waxa aan kaga

hadli doonaa qeybo ka mid ah dhaqanka soomaalidu leedahay oo ah mid cajiib ah oo qoto

dheer, waxa ka marneen oo aan kuso qaadanaya waloow aysan badnen dhaqaalaha

soomaaliya wax uu ku tiirsan yahay. (idaajaa, 2001)

1.2 AFKA SOOMAALIGA

Af Soomaali waa luuqad lagaga hadlo wadamada Geeska Afrika, gaar ahaan Soomaaliya,

Jabuuti, dhulka ay Itoobiya gumaysato iyo dhulka kiinya gumaysato meelo oo aduunka ka

mid ah. Luuqada Af Soomaaligu waxay ka mid tahay luuqadaha kushiitiga loo yaqaan ee

Page 5: TAARIKHDA BULSHADA SOOMAALIYEED SUBJECT: APPLIED ICT ... · SUBJECT: APPLIED ICT SKILLS UNIVERSITY OF SOMALIA COLLEGE OF BUSINESS ADMINISTRATAION DEPARTMENT OF BANKING &FINANCE DUE

2

lagaga hadlo bariga iyo badhtamaha Afrika, iyo meelo kamid ah qaarada Aasiya (Mansur,

2009).

Soomaaligu waa mid kamid ah afafka ugu muhiimsan Geeska Afrika, waana ka rasmi

wadanmada [Soomaaliya] ,iyo Jabuuti, waxaa kaloo si wayn loogaga hadlaa qaybo kamida

Itoobiya iyo Kenya. Waxuu ka tirsan yahay afafka loo yaqaan Kushiitik oo ah laan ka tirsan

bahda luqadaha Afro-Aasiyatik.

Kuushiitikna wuxuu kasii yahay Kushiitik Bari, waxaana ku hadla qiyaastii 15 milyan oo qof.

Oo ku nool waddamada Soomaaliya ,Jabuuti, Kiinya iyo Itoobiya sido kale waxaa

afsoomaaliga ku hadala dadka iygu ah qurbojoogta (Mansur, 2009)

1.3 XAGUU GALAA AFSOMAALIGA

Iyadoo la adeegsanaayo cilmiga isbarbardhiga afafka dunida ayaa afafka dunida oo tiradooda

lagu qiyaaso 7000 af ayaa waxaa loo kooxeeyay reero (kooxo) sida ee isugu dhawyihiin oo ay

isir u wadaagaan, sida afka lagu magacaabo afafka lagu magacaabo reer indo-European,

Xamito-Semitig,, IWM. Hadaba afsoomaaliga waxa uu ka mid yahay afafka reer Xamito-

Semetig ama ama loo yaqaano Afro-Aasiyatig, waxa uuna kasi yahay ama galaa bahda

Kushitigga (Mansur, 2009).

1.3.1 AFKA BAHDA SAMMETIGA

Afka bahda semitiga seddex koox ayay ukala baxaan oo kala ah sidan so socota:

Semitikada Bari: waxaa horsed u ah afkii reer Akaadi ( Akkadian ).Midkaan waa afka

semitigga ugu qadiimsan ee raadkiisa la hayo, waxaa looga hadli jiray deegaanka ciraaq mudo

haatan laga joogo 500 oo sano, waxaa kasii farcamay afkii Ashuuriyiinta (Assyrian) iyo

midkii reer Baabil (Babylnian, 1989)

Semitikada Waqooyi-Galbeed: oo iyaguna ka kooban afaf waa hore baa ba`ay waxa ka mid

ah:

Gelba (Eblaite)

Ugaritig

Page 6: TAARIKHDA BULSHADA SOOMAALIYEED SUBJECT: APPLIED ICT ... · SUBJECT: APPLIED ICT SKILLS UNIVERSITY OF SOMALIA COLLEGE OF BUSINESS ADMINISTRATAION DEPARTMENT OF BANKING &FINANCE DUE

3

Afafkii kacaaniyiinta (Afka cibriga iyo midka Finiqiyiinta)

Aramaic (In yarbaa haatan kuhadasha)

Semitikada koofured: waxa u kala baxaan sidaan:

Af carbeedka haatan looga hadlo carriga sham, jasiirada carabta iyo waqooyiga

Afrika.

Afka koonfurta Jasiirada Carbeed:

Afaf waa hore looga hadli jirey Yeman (Ximayari, Maciini, Saia, Qatabaani, Xadrami,

Ausani).

Afaf wali looga hadlo Yaman laakiin Ku hadlayaashoodu aanay badnayn (Mahri,

Shirxi, Harsuusi,Bathari,Hobyoot iyo Soqotari).

1.3.2 AFKA BAHDA BERBER KA

Waqtiga Islaamka ka hor Waxaa la aaminsanyahay in Waqooyiga Afrika looga hadli jiray

afafka Brber markii alga reebo dalka Masar.Haatan meelaha qaarkood oo kala firirsan uun

bay ku hareen afafkaas, inta kale af Carbeedka ayaa shiiqiyey.Afka Berber oo dadkoodu u

yaqaanaan Tamaziq waxey lahaayeen far ugaar ah oo la oran jiray Tfina, oo xarfaheedu xiriir

la leeyihiin kuwa Fiiniqiyiinta.Afafka bahdan ugu muhiimsan iyo meelaha looga hadlaa

waxey kala yihiin (Oliver, 1998)

A. Rifano Woqooyiga Marocco

B. Beraber (Tamazight) Bartamaha Morocco

C. Shlex Koonfurta Morocco

D. Kabilo Waqooyi-bari ee Algeria

E. Chaouia Waqooyi-bari ee Algeria

F. Mazabita Mazab, Algeria

G. Warglita Bartamaha Ageria

H. Nefusi Galbeedka Libya

I. Siwi Galbedka Masar

J. Tuareg Nijer, Mali, Koonfurta Algeria

Page 7: TAARIKHDA BULSHADA SOOMAALIYEED SUBJECT: APPLIED ICT ... · SUBJECT: APPLIED ICT SKILLS UNIVERSITY OF SOMALIA COLLEGE OF BUSINESS ADMINISTRATAION DEPARTMENT OF BANKING &FINANCE DUE

4

1.3.3 AFKA BAHDA KUSHITIGA

Afka bahdan, oo Af Soomaaligu uu ka mid yahay, waxaa looga hadlaa Waqooyi-bari ee Arika

laga billaabo: Sudan (Dhankeeda waqooyi-bari),Eritrea (qayb), Itoobiya (badankeeda),Jibuuti,

Somaaliya, Kenya (waqooyi-bari) iyo Tanzania (waqooyi-bari).Bahdan oo ka kooban

afartameeyo af, inkastoo qaarkood ay ciribtirmeen, Waxaa loo qeybiyay afar kooxood, sida

qaab afeedkoodu uu isugu dhaw yahay:

Kushitikada Woqooyi: afka Beja oo looga hadlo Sudan iyo Eritrea.

Kushitikada Dhexe: afafka Agaw (Bilin, Khamir, Quara, Awngi ama Awiya) oo looga hadlo

Eritrea iyo Itooiya.

Kushitikada Koonfureed: Iraq iyo Kuwo kale (Tanzania), Dahalo Kenya.

Kushitikada Bari: oo kakooban afaf badan oo looga hadlo: Itoobiya, Soomaaliya, Jibuuti

iyo Kenya (Waqooyi-bari).

1.4 DHAQAALAHA SOOMAALIYA

Dhaqaalaha Soomaaliya wuxuu ku tiirsan yahay: Xoolaha nool, Beeraha, Kaluumeesiga

marka laga soo tago ilaha dhaqaale ee muuqda ee aan kor kusoosheegnay waxaa jira ila

dhaqaaleedyo kale oo aan wali la istcmaalin sida:Qodista Ceelasha Shidaalka, Ceelasha

Saliida,Biraha iyo macaadinta kale oo farabadan oo aan wali awood loo helin in la soosaaro,

sidoo kale waxaa jira ila kale ee Soomaaliya dhaqaalo ka hesho sida Dalxiiska oo ah meel ay

Soomaaliya ku wanaagsantahay (farah, 2010).

1.4.1 XOOLAHA NOOL

Xoolaha oo ah waxa soomaalidu hodan ku tahay ahna isha ugu weyn ee soomaaliya ka hesho

dhaqaalo fara badan, xoolaha soomalidu dhaqato waxa ugu waa weyn:

Geela

Lo’da

Ariga (idaha iyo ari cadka)

Page 8: TAARIKHDA BULSHADA SOOMAALIYEED SUBJECT: APPLIED ICT ... · SUBJECT: APPLIED ICT SKILLS UNIVERSITY OF SOMALIA COLLEGE OF BUSINESS ADMINISTRATAION DEPARTMENT OF BANKING &FINANCE DUE

5

1.4.2 BEERAHA IYO DALAGYADA

Beeraha Soomaaliya waa isha koowaad ee wax soo saarka wadanka Soomaaliya taasi ooy tiro

badan oo dad ahi ku tiirsan yihiin. Sida caadiga ah, dallaga Soomaaliya waa dhamaan dhirta

(miraha iyo khudaarta) ka soo baxa beeraha wadanka Soomaaliya. Waxsoo saarka beeraha

Soomaaliya waxay gaadhsan yihiin 65% Dhaqaalaha aasaasiga wadanka, taasi oo soo

ururinaysa isticmaalka wadanka dhexdiisa iyo dhoofinta badeecada dunida inteeda kale loo

ganacsi geynayo (farah, 2010)

1.4.3 GANACSIGA IYO WARSHADAHA

Inkastoo mesha eek a baxeyn warshadihi soomaaliya ee la daheed ee wax soosaari jiray marki

ee mesh aka baxaday dowladi dhexe hada soomaaliya waxa had aka jira warshado yar yare e

soo saara badeecooyin muhiim ah warshada dalka ka hirgaly wax aka mid ah:

1. Warshadaha wax soosaarka isbuunyada iyo qalabka jiifka

2. Warshadaha soosaara ama nadiifiyada biyaha la cabo

3. Warshadaha plastic ka ee soosaara bacaha iyo agabka kale ee plastic ka

4. Iyo kuwo kale oo muhiim ah balse aan sida usi badney

1.4.4 KALUUMEESIGA

Somalia waa dal leh Xeeb aad u balaaran oo dhan 2050 Mile, waana xeeb furan oo ka mid

kuwa ugu dhaadheer afrika.Kaluumaysiga ayaa wakhtiyo ahaan jiray laf dhabarta dhaqaale ee

bulshooyin badan oo ku teedsan xeebaha somaaliya tani iyo intii burburkii soomaaliya ka dib

waxaa soo food saaray kaluumaystada somaaliyeed mashaakilaad badan oo ay ka mid yihiin,

maraakiiba si sharci daro uga kaluumaysta xeebaha somalia, qashinka warshadaha oo si

sharci daro ah loogu qubo xeebaha, burcad badeed iyo dhac loo gaysto doonyaha ay ku

kaluumaysan jireen soomaalidu.

Haddaba dhamaan dhibaatooyinkas waxa ee sababeen gaabis ku yimaada dhaqaalaha kaso

gala soomaaliya dhanka kaluumeesiga maadaama uu yaraaday dadka ku tiirsanaa dhaqaalaha

wax soosaarka kalluunka sababo jiro awgood haba ugu weynaato cabsi ee ka qabaan

Page 9: TAARIKHDA BULSHADA SOOMAALIYEED SUBJECT: APPLIED ICT ... · SUBJECT: APPLIED ICT SKILLS UNIVERSITY OF SOMALIA COLLEGE OF BUSINESS ADMINISTRATAION DEPARTMENT OF BANKING &FINANCE DUE

6

kalluumeesatadu qowleesatada shisheeye ee sida sharci darada ah u bililiqeesanaya hantida

umadda soomaaliyeed ee cid ka ceshaneesa jirin (farah, 2010)

1.5 DHAQANKA SOOMAALIDA

Dhaqanka Soomaalida waa mid hodan ah oo Cajiib ah, Dad weynha aduunkana la yaabeen.

Dadka somalida isku dhaqan bey ahaayeen mudooyin quruuno ah, oo ay ku dhaqmayeen

dhaqankaasi wanaagsan (idaajaa, 2001). Kuma soo koobi karo dhamaan dhaqamada

soomaalidu ledahay balse qoraalkan waxa kuso qaadaneenaa qaar ka mid ah dhaqamada

soomaalidu leedahay waxaana ka mid ah:

1.5.1 GEEDKA

Soomaalidu waxay ku shiri jirtay geed hoostiis, halkaasoo ahayd gole waxa badan lagu qaban

jiray waxaana ka mid ah:

Arrimaha beesha ayaa lagu gorfayn jiray

Garta ayaa lagu qaadi jiray

Suugaanta ayaa laysku dhaafsan jiray

Jarta iyo wax la mid ah ayaa lagu cayaari jiray

1.5.2 MAQAAWIIRTA GOLAHA

Haddi aan soo qaadanayo arrinta garnaqidda, marki loo garnaqaayo laba qof oo ay

dhexmartay dhibaato waxaa lagama maarmaan ahayd in geedka hoostiisa ay isugu yimaadaan

maqaawiirta:

Guurti: waa odayaal gargotn loo xulay oo garta loo gudbin jiray, arimaha dhaqanka

iyo talada reeraha gala, waxna kala saara.

Xeerbeegti: waa dadka xeerka yaqaan ama dejiya oo garta qaada, aqoonna u leh ka

salgaarida khilaafaadka

Buuni: waa wadaad ama fiqi kala guri yaqaan arintu marka aysharci gasho

Guddoonshe: waa madax dhaqamameed (boqo, suldaan, ugaas iwm) oo guddoomiye

ah oo marka ugu dambaysa ku dhaqaaqa go’aanka golaha kaso baxa.

Muddac: (Gardoone) waa qofka dacwada qaba.

Page 10: TAARIKHDA BULSHADA SOOMAALIYEED SUBJECT: APPLIED ICT ... · SUBJECT: APPLIED ICT SKILLS UNIVERSITY OF SOMALIA COLLEGE OF BUSINESS ADMINISTRATAION DEPARTMENT OF BANKING &FINANCE DUE

7

Muddac-caleyhi: ( waa qofka dacwda loo qabo)

Qareen: waa qofka uu idmado loo wakiisho in uu la wareego doodad muddac iyo

muddac-ceyli qabaan.

Wargure: waa qofka ka guraya warka (doodad) muddac iyo muddac caleyhi ga.

Naawile: waa qofka duubaya warka erayna ka fakanayn.haddi dood timaado oo eray

laysku qabsado isaga ayaa la weydiinayaa.

Markhaati: waa qofka marag furaya waxa uu sheegayo mid ka mid ah labada loo

qarnaqayo

1.5.3 DACWADAHA IYO GARNAQA

Intaan la gudagalin garta waxaa marka hore la raadiya in la ogaado nooca aya tahay

dacwaddu, ma curad baa? (Mid jirtay xaajo iayada ka horeesay oolaga garnaqayay) mise ugub

( mid cusub oo dhaqan ah)

Haddaba garta waxa loo kala saaraa sida soo socota:

1. Dhiig

o Qudh

o Qoon ( qadaf, dhaawac, kufsi iyo tuuganimo)

2. Dhaqan

o Xilo

o Xoolo

o Martigelin

o Magan

Marki la helo nooca dacawada ayaa dacawaddi la bilaabayaa. Ugu horeyn ti muddiicii baa

hadlaya ama qofki uu qareen ahaan u idmaday,kadibna muddac caleyhiga ayaa isna ka daba

hadlaya. Garta siddedaba waxaa lagu qaadaa seddex arrimood:

Qiraal

Markhaati

Millad ( dhaar)

Page 11: TAARIKHDA BULSHADA SOOMAALIYEED SUBJECT: APPLIED ICT ... · SUBJECT: APPLIED ICT SKILLS UNIVERSITY OF SOMALIA COLLEGE OF BUSINESS ADMINISTRATAION DEPARTMENT OF BANKING &FINANCE DUE

8

1.5.4 XEERKA CIQAABTA

Sidaan kor kuso xusnay garta guud ahaan waxay ka kooban tahay dhiig iyo dhaqan, haddaba

haddaba nooca ciqaabta waxa ay ku xiran tahay falka ama arinka dhibta qofku gestay ama

dabiga uu galiya waxaana lagu kala baxaa sida shareecada islaamka qabto waloow dadka

qaarkiisa iyo meelaha qaar siiba dhanka baadiyaha dadku marka ee is qabsadaan lagu xaliyo

xeer dhaqameedyo arimo u dagsan dadkaas goobahaas daga balse ku saleesan sida shareecada

raali ka tahay (Abdalla, 2012)

1.6 FAAFIDA DIINTA ISLAAMKA IYO CARIGA SOOMAALIDA DAGTO

Sida ee dad badani rumeysan yihin waxa ay qabaan in diinta islaamka soo gaartay soomaaliya

xiligii asxaabta rasuulka (R.C) ay usoo haajireen carriga xabishada, dadka qaarna waxa aya

aamin sanyihiin in diinta islaamka soo gaartay soomaaaliya xiliga ka di. Si kastaba ha ahaate

waxaan shaki ku jirin in wixi ka dambeyay dhamaadki qarnigi koowaad ee hijriyada ay

kunoolaayeen soomaaliya dad muslimiin ah, taasina waxaa daliiil u ah qoraallo laga helay

magaalada muqdisho oo ay qorayn quburo hore (Abdalla, 2012)

Inkastoo diinta islaamka ay waqti hore soogaartay magaalo xeebeedka soomaaliya,haddana

dhaqso uguma fidin dalka intiisa kale.

Marki diinta islaamka ay soo ifbaxday oo waxa yar taageereysay waxaa bilaabataya in dad u

badan carab ay kaso qaxeyn xijaaz, cummaan,iiraan, yaman Iwm. Arimaha ku kaliyafay

dadkaas kuso qaxay cariga soomaalidu dagta wax aka mid ahaa:

Dad naftooda lasoo cararay kadib mark ay dalkoooda kala kulmeen ismaandhaaf

siyaasadeed ama caqiideed, haba u badnaadeen xiligii isku dhaca ee khilaafaddi

ummawiyiinta iyo cabbaasiyiinta.

Dad daaciyiin ahaa oo diinta islaamka faafinayay

Dad raadinayay saylado ay ku ganacsadaan

Arrimahaas waxay dhaliyeen xiriir xoog leh inu ka dhex dhasho carabta iyo soomaalida.

Xiriirkaasina waxa uu keenay in carabtu ka aasaasto dhulka soomaalidu dagto magaalooyin

iyo saylado ganacsi oo cusub, arintaasina waxa ee dhalisay in dadki carabta ahaa ee uso

Page 12: TAARIKHDA BULSHADA SOOMAALIYEED SUBJECT: APPLIED ICT ... · SUBJECT: APPLIED ICT SKILLS UNIVERSITY OF SOMALIA COLLEGE OF BUSINESS ADMINISTRATAION DEPARTMENT OF BANKING &FINANCE DUE

9

ganacsi tagi jiray soomaaliya ee soogaliyaan ama soo gaarsiiyaan diinta islaamka dhulka

soomaaliya. (Husseinni, 1989)

1.7 Gabagabo

Ulajeedka qoraal kan ma ahan inaa wax ka qoro taariikhda soomaaliya balse waa mid aan ugu

talo galay inaaa ardayda ugu muujiyo ama utusaaleyo qaabka hab qorista nidaamiga ah, inago

hadafkeenu yahay in ardayga awood u leyahay inuu doorto moowduuc uu daneenayo inuu ka

hadlo ama wax ka qoro ka dibna ku sameeyo cilmi baaris (research ) isaga oo baaraya

dhamaan xogaha la xiriira mowduuca uu doortay ka dibna sameenaya xog uruurin isago

xusaya illaha uu wax kasoo xigatay (source of citation) si looga fogaado inu la biliqeesto ama

lagu xad gudbo xog qof kale leeyahay adiga oo aan siin ama xusin cida iska lahayd xogta aad

so xigatay asalkeydi cida lahedy, sido kale ardayga waxa laga doonaya inu raaco dhamaan

awaamiirta (instructions) ku xisan warqada hagaha (Guideline) sida inu qaato farta times new

roman ka, cabirka farta oo ah 12, cabirka sadarada oo u dhaxeesa 1.5, midabka farta oo ah

dhamaan qoraalka mid madow ah iyo guud ahaan in ardayga ilaa liyo shuruucda iyo amarada

ku xisan warqada guideline.

Inta hada uga gudbo ujeedada iyo amarada la doonayo inu ardayga raaco, hadaan uso laabto

mowduuca qoraalkeyga oo aan ugu magac daray "Taariikhda Bulshada Soomaaliyeed" oo ah

mowduuc la dhihi karo waa mid muhiim ah dhinacyo badanna taabanayo waxyaabaha aan

kuxusay waxa ka mid taarikhda afka soomaaliga, asalka afka soomaaliga halka uu ka yimid,

dhaqanka soomaalida, dhaqaalaha iyo diinta islaamka xiliga ee soo gaartay cariga soomaalidu

dagto.

Gabogabadi iyo gunaanadki Taariikhda Bulshada soomaaliyeed waa mid aad u qoto dheer oo

hal buug ama qoraal aan lagu soo koobi karin balse sida aan kor ku xusay ujeeda

qormadeydaan ma ahan inaa si dhab ah wax uga qoro taariikhda soomaaliya ee waxaan ugu

talo galay inaa ku tusaaleeyo ardayda qaabka wax qorista, cid walba ee dooneeso inee wax ka

ogaato mowduucayada ku xusan qormadeydaan waxa ee si fiican uga bogan karaan buuga aan

kaso xigtay ee magaciisa la yiraahdo "Taariikhda iyo afka bulshada Soomaaliyeed" ee uu

qoray professor Abdalla Omar Mansuur, macluumaadka buugan wax aad ka heli kartaa

qeybta tixraaca ee qormadaydan.

Page 13: TAARIKHDA BULSHADA SOOMAALIYEED SUBJECT: APPLIED ICT ... · SUBJECT: APPLIED ICT SKILLS UNIVERSITY OF SOMALIA COLLEGE OF BUSINESS ADMINISTRATAION DEPARTMENT OF BANKING &FINANCE DUE

10

REFERENCES

Abdalla, S. A. (2012). Xukunta shareecada islaamka qofkii dhib geesto . Dubai: Dubai

Printing Center.

Babylnian, J. (1989). People In Horn of Africa. Nairobi: DFG Publishing Center.

Farah, H. (2010). Kobaca Dhaqaalaha Somaaliya. Mogadishu: Hamar cade Printing Center.

Husseinni, i. (1989). Application of Islamic Sharia and Law in African Muslim Countries.

Riyad: Hussinni publishers.

idaajaa, A. F. (2001). Barashada Afka Soomaaliga. Mogadishu: Seytun Publishers.

Mansur, A. O. (2009). Taariikhda Afka iyo Bulshada Soomaaliyeed. Sweden: Looh Press and

Garanuug Limited.

Oliver, D. (1998). Somalia - People in Eastern Africa. New york: new York printers.

Page 14: TAARIKHDA BULSHADA SOOMAALIYEED SUBJECT: APPLIED ICT ... · SUBJECT: APPLIED ICT SKILLS UNIVERSITY OF SOMALIA COLLEGE OF BUSINESS ADMINISTRATAION DEPARTMENT OF BANKING &FINANCE DUE

11

APPENDICES

No Group Name Iskaashi Group

Topic Taariikhda Bulshada Soomaaliyeed

Group Members

1 Omar Abdi Hassan Leader

2 Osman Jama Ali Member

3 Nimco Mohamed Farah Member

4 Shamso Elmi Hassan Member

5 Sadak Osman Mohamed Member