sanamuallima.uz/.../12/4_sinf_ona_tili_fanidan_konspekt.docx · web viewii.nazorat ishi...

Sana. Mavzu:Gap.Maqsad: Ta`limiy:o'quvchilarning gap, so'z, nutq haqidagi tushunchalarini aniqlash; rasmlar asosida so'z, so'zlar ishtirokida gaplar va gaplardan hikoya (matn) tuzish qobiliyatlarini o'stirish; Tarbiyaviy:O`quvchilarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash.Rivojlantiruvchi:gapda so'zlarning o'zaro bog'lanishiga e'tibor qaratish; chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat,amaliy,savol-javob.Darsning jihozi: turli xil rasmlar .

Darsning borishi: Dars elementlari I II III IV V VI

Davomiyligi 3 7 14 15 5 1I. Tashkiliy qism. Uzoq muddatli ta'til davrida o'quvchilar bir-biridan biroz

uzoqlashib qoladilar. Shu sababli o'quvchilarning faolligini oshirib, ular orasida do'stlikni mustahkamlab olishmaqsadida „Muzyorar" mashg'uloti o'tkaziladi.

Mashg'ulot quyidagi tartibda olib boriladi. Donli ekinlardan biri (loviya, no'xat yoki guruch) solib tikilgan kichik xaltacha o'qituvchi tomonidan biror o'quvchiga, ismini aytgan holda („Farhod" deb) otiladi. Xaltachani ilib olgan Farhod boshqa o'rtog'ining ismini aytib xaltachani unga uloqtiradi. Mashg'ulot shu tartibda davom etadi. Endi o'quvchilar navbatdagi xaltachani irg'itganda o'rtoqlarining ismlarini va ismlarining bosh harfidan boshlanadigan insoniy xislatlarni qo'shib aytib, xaltachani uloqti-radilar. Masalan: Gulnoia — go'zal, Fazilat—farosatli, Jasur — jasoratli.

II.Mavzu bayoni. .Gap ular nimalardan tuzilishi yodga olinadi. 1- mashq.

O'zbekiston taraqqiyot yo'liga chiqdi. U o'z bayrog'iga ega bo'idi. O'z tug'rosini tasdiqladi. Birinchi Bosh qonunini yaratdi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti peshtoqida mustaqil davlatlar qatori uning bayrog'i ham hilpiradi. Osmon darvozalaridan, temiryo'l qopqaiaridan yetti iqlim elchilari yurtimizga kirib kelmoqda.

O'zbekiston — qadimiy va hamisha navqiron diyordir.Oxirgi gapni ko'chiring. Yozganingizni tekshiring 2,3-mashqlar sharti yuzasidan bajariladi.III.Mustahkamlash.Husnixat mashqlari o'tkazish. Mashq uchun quyidagi material beriladi. Aa. Adolat— aqlli. Adolat — aqlli qiz.O'qituvchi husnixat qoidalarini o'quvchilarga eslatadi. IV.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.V.Uyda.4- mashq uyga vazifa qilib topshiriladi. MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Gapning maqsadga ko`ra turlari.Maqsad: Ta`limiy:o'quvchilarni gapning maqsadga ko`ra turlari bilan tanishtiish; Tarbiyaviy:O`quvchilarga husnixat oqali nafosat tarbiyasini beish.Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: yangi bilim beruvchi.Darsning metodi: suhbat,amaliy,tushuntiish,klaster.Darsning jihozi: turli xil rasmlar jadvallar.


Davomiyligi 3 7 14 15 5 1I.Tashkiliy qism.

Davomatni aniqlash.Navbatchi axboroti.Darsga hozirlikni tekshirish.

II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni. 5- mashq.”Kimning xati chiroyli ?”she`ri esga olinadi.Darslikda berilgan parcha husnixat bilan ko`chiriladi.

6-mashqda berilgan gaplar so`roq gaplarga aylantirilib yoziladi.Mashq quyidagi namuna yordamida bajariladi.

Nam una: Boybo'ri kimning otini Hakimbek qo'ydi?

Boybo'ri o'g'lining otini Hakimbek qo'ydi. Hakimbek olti yoshga to'ldi. U Alpinbiy bobosidan qolgan yoyni ko'tarib tortdi. Yoy Asqar tog'ning katta cho'qqisini yulib ketdi.

Dunyodan bir kam to'qson alp o'tdi. Alplarning boshlig'i Rustami doston edi. Oxiri Alpomish alp bo'ldi.7-mashq sharti bo`yicha bajailadi.

Siz kirn kimga salom berishi kerakligini bilasizmi? Kim oldin salom berishi lozim?

Ko'pchilikka yolg'iz kishi salom beradi. Otliq yoki mashinadagi kishi piyodaga salom berishi kerak. Yurgan kishi o'tirganga, o'tirgan yotgan kishiga salom beradi. O'zingizdan kattaga salom berishni unutmang!IV.Mustahkamlash.Husnixat mashqlari o'tkazish. Gaplarning oxiriga qaysi tinish belgilari qo'yilgan? Nima uchun?Piyoda so'zini qaysi so'z bilan almashtirish mumkin?Lug`at ishi o`tkaziladi. alp — bahodir, pahlavonV.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.VI.Uyda.8- mashq uyga vazifa qilib topshiriladi. Topishmoqni o'qing. Javobini toping. Ko'chiring. She'riy topishmoqda nechta gap borligini ayting. MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Gapning maqsadga ko`ra turlari.Maqsad: Ta`limiy:o'quvchilarning bilimlarini mustahkamlash.; Tarbiyaviy:O`quvchilarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash.Rivojlantiruvchi:BKMlarini, chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: turli xil rasmlar ,tarqatma va plakatlar.




II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.

III.Mavzu bayoni. 9- mashq. O'qing. Gaplarning chegarasini aniqlang, zarur tinish belgilarini qo'yib ko'chiring.

Qadim zamonda bir g'or bo'lgan ekan g'orda dunyoning turli bilimlari yashiringan ekan g'orning og'zi bir yilda bir marta ochilib, yana bekilarkan ilmga tashna odamlar g'or ochilishi bilan kirib ulgurganlaricha bilim olib chiqishar ekan buni eshitgan ibn Sino g'orga kelibdi g'or ochilishi bilan ichkariga kiribdi u bilan kirganlar g'or yopilmay chiqib ketishibdi ibn Sino g'orda bir yil qolibdi va jamiki ilmlarni egallab olibdi10-mashqning kattalashtirilgan nushasi doskaga ilnadi Mashq shati musobaqa tazida bajailadi.

Tuzgan gaplaringizni yozing. Har bir gapning ma'nosini tjshuntiring. Tuzgan gaplaringiz ifoda maqsadiga ko'ra qanday gaplar?Aql, baxt, mehnat so'zlarining yozilishini yodingizda tuting.IV.Mustahkamlash.Husnixat mashqlari o'tkazish. V.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.VI.Uyda.11- mashq uyga vazifa qilib topshiriladi.

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Gapning maqsadga ko`ra turlari.Maqsad: Ta`limiy:o'quvchilarning gap turlari haqidagi bilimlarini mustahkalash.Tarbiyaviy:O`quvchilarda umuminsoniy sifatlarni tarbiyalash.Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: turli xil rasmlar




II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni. Gapninig maqsadga ko`a turlaini eslab olamiz .Har bir turiga o`quvchilar bilan misollar keltiramiz.Darslikdagi mashqlarni bajaramiz.

12- mashq. O'qing. Gapni davom ettirib, tugallangan shaklga keltiring va yozing.

Bilagi kuchli birni yiqar, ... Bulbul chamanni sevar, ... Suvsiz hayot bo'lmas, ...Tuzgan gaplaringiz ifoda maqsadiga ko'ra qanday gap? Bulbul, hayot so'zlarining yozilishini yodingizda tuting.13-mashq. O'qing. Matn maqsadga ko'ra qanday gaplardan tuzilgan?Oqtovdagi yashil pista va bodomzorlar qanday paydo bo'lganini bilasizmi?Sayroqi qushlar daraxt ostiga to'kilgan danaklarni olib, xarsang qoyaga

qo'nishadi. Tumshuqiaridagi pista va bodomlarni kovaklarga qo'yishadi. Ancha vaqt danak tashish musobaqasi shu tarzda davom etadi.Bir kun kelib, qoyaning yon bag'rida pista va bodomlar unadi.

Matnni ko'chiring. Har bir gapdan so'ng qavs ichida gaplarning maqsadga ko'ra turini yozing.

Yozganingizni teksbiring. Xato yozishingiz mumkin bo'lgan so'zlarning tagiga chizing.III.Mustahkamlash.Husnixat mashqlari o'tkazish. 14-mashqni yozamiz.IV.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.V.Uyda.15- mashq uyga vazifa qilib topshiriladi. MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: His –hatajonli gaplar.Maqsad: Ta`limiy:o'quvchilarga his –hatajonli gaplar haqida bilim berish.Tarbiyaviy:O`quvchilarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash.Rivojlantiruvchi:O`quvchilarning BKMlarini rivojlantirish.Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: turli xil rasmlar ,taqatmalar.


Davomiyligi 3 7 14 15 5 1ITashkiliy qism.

Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish.

II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni. His –hatajonli gaplar deb qanday gaplaga aytilishini misollar yordamida tushuntirib beraman.Darslikdagi mashqlarni bajaramiz.16-mashq

1. Biz barcha fanlarni qunt bilan o'rganmoqdamiz.2. Siz qanday badiiy adabiyotlami o'qiyapsiz?3. Gulla, yashna, hur O'zbekiston!4. Bepoyon vatanimiz qanday go'zal!

Gaplarning oxiriga nuqta, so'roq va undov belgilarining qo'yilishi sababini tushuntiring. Oxiriga undov belgisi qo'yiigan gaplarni his-hayajon bilan qayta o'qing. 17- mashq, Matnni o'qing. Darak gap, so'roq gap va buyruq gaplami toping.

Sulton ismli bola o'z o'rtog'i Yusufjonga dedi:— Yusufjon, Ali akamning yong'oqlarini ko'rdingmi? Qanday yaxshi, shirin

yong'oqlar! Yur, shu yong'oqlardan cho'ntagimizni to'ldirib olayiik. Men daraxtga chiqib, yon-g'oq qoqaman. Sen yong'oqlarni terib olasan. Bizni hech • ~ ko'rmaydi.

— Hech kirn ko'rmasa ko'rmasin, lekin vijdonimiz ko'rib turadi-ku! — dedi Yusufjon. Siz Yusufjonning o'mida bo'lganingizda nima qilardingiz? Fikringizni uch-to'rt gap bilan ifodaiang va yozing.III.Mustahkamlash.Husnixat mashqlari o'tkazish. IV.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.V.Uyda.18- mashq uyga vazifa qilib topshiriladi. MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Gap bo`laklari.Maqsad: Ta`limiy:o'quvchilarga gap bo`laklari haqida bilim berish.Tarbiyaviy:O`quvchilarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash.Rivojlantiruvchi:gapda so'zlarning o'zaro bog'lanishiga e'tibor qaratish; chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: yangi bilim beruvchi.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: turli xil rasmlar




II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni.

19-mashq. She'rni ifodali o'qing. Uning qaysi diyor haqida ekanini ayting. She'rni yoddan yozing.

Bunda bulbul kitob o'qiydi, Bunda qurtlar ipak to'qiydi. Bunda ari keltiradi bol, Bunda qushlar topadi iqbol. Bunda qorning taglarida qish Bahor uchun so'ylaydi olqish.

Ajratib ko'rsatilgan so'zlarga so'roq bering. Ulaming qaysi gap bo'lagi ekanini aniqlang.

O'qiydi, keltiradi, topadi, so'ylaydi so'zlari qanday ma'noda qo'llangan?IV.Mustahkamlash.

20-mashq. Matnni o'qing.Bog'da chiroyli kapalak guldan gulga qo'nardi. Karimjon do'ppisini uning

ustiga otib tutib oldi. Kapalak Karimjonnning barmoqlari orasida tinmay pitirlardi.

Karimjon to'g'ri ish qildimi? Gapning bosh bo'iaklarini aniqiang. Bosh bo'laklar qanday so'roqlarga javob bo'ladi? Matnni ko'chirib, bosh bo'laklarning tagiga chizing. Gapning ikkinchi darajali bo'iaklarini tushirib o'qing. IV.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.V.Uyda.20- mashq uyga vazifa qilib topshiriladi. MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Gap bo`laklari.Maqsad: Ta`limiy:o'quvchilarning gap, so'z, nutq haqidagi tushunchalarini aniqlash; rasmlar asosida so'z, so'zlar ishtirokida gaplar va gaplardan hikoya (matn) tuzish qobiliyatlarini o'stirish; Tarbiyaviy:O`quvchilarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash.Rivojlantiruvchi:gapda so'zlarning o'zaro bog'lanishiga e'tibor qaratish; chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: turli xil rasmlar („Maktab", „Birinchi qo'ng'iroq")

Darsning borishi: Dars elementlari I II III IV V VIDavomiyligi 3 7 14 15 5 1

I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash.Navbatchi axboroti.Darsga hozirlikni tekshirish.II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni. Darslik bilan ishlash.

21-mashq. She'rni ifodali o'qing. Gaplarning maqsadga ko'ra turini ayting. Oxiriga undov belgisi qo'yilgan gaplar qanday ohang bilan o'qiladi?

YAXSHI NIYAT

— Sening jajji yuragingdaOlam orzu ovozi.Yaxshi niyat o'lmaydi hech,Yuksak bo'lur parvozi.

O'g'lim xursand. So'zlar shodon:— Yaxshi niyat o'lmaydi!Yashasin-ay,Yashasin-ay,End! urush bo'imaydi!

Ajratib ko'rsatilgan gaplarni ko'chiring. Bosh bo'laklarning tagiga chizing.

III.Mustahkamlash 22-mashq ustida ishlash.Barno debdi: „Paxtamiz Momiq parga o'xshaydi". Ra'no debdi: „Paxtamiz Xuddi zarga o'xshaydi". Uni oppoq bulutga Qiyos qilibdi Davron, Muzqaymoqning o'zi u, Debdi hazilkash Omon. Kimdir „Paxta — non" debdi, Kim yozibdi „kunduz" deb. „Tunda Oy terimchi-yu Lo'ppi paxta — yulduz" deb. Inshosini shundayin Tugatibdi Shouzoq: „Asli paxta qordekmas, Dadamning sochidek oq".

Barnoning gapini ko'chiring. So'roqiar yordamida gapning bosh bo'laklarini aniqlang. Tagiga tegishlicha chizing. Siz paxtani nimaga o'xshatgingiz keladi? Fikringizni bitta gap bilan ifodalang va yozing. Yozgan gapingizdagi bosh bo'laklarni aniqlang. IV.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.V.Uyda.22- mashq uyga vazifa qilib topshiriladi.. MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Gapning bosh va ikkinchi darajali bo`laklariMaqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning gap bo'laklari liaqidagi bilimlarini aniqlash va mustahkamlash. So'roqlar yordamida gap bo'laklarini aniqlash, yig'iq gaplarni yoyiq gaplarga va yoyiq gaplarni yig'iq gaplarga aylantirish ko'nikmalarini shakllantirilh : Tarbiyaviy: o'quvchilar ongiga Vatanga sadoqat uning ramzlari, madhlyasi, konsti-tutsiyasini o'rganishdan boshlanishini singdllish. Hikmatlar, maqollar orqali bilimli bo'lishga, rostgo'ylik va kamtarlikka undaih:Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat, yarim izlanislili muammoll metodDarsning jihozi: turli xil rasmlar ,jadvallar.


Davomiyligi 3 7 14 15 5 1I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti.Darsga hozirlikni tekshirish.II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni. Doskaga jadval ilib qo'yiladi va shartli belgilariga mos keladigan so'zlarni qo'yib,gap hosil qilish topshirig'i beriladi. ____ _ _ ________Men kuzning rasmini chizdim.Tuzilgilgan gap bo'yicha suhbat o'tkaziladi: So`roqlar yordamida gapning bosh va ikkinchi darajali bo`laklari aniqlanadi. Gap husnixal bilan yozilib, tagiga chizish kerakligi uqtiriladi. 23-mashq. Hikmatlar ifodali o'qitiladi Gaplarning qanday mazmun anglatishi, bosh va ikkinchi darajali bo'laklarni so'roq yordamida aniqlash va tagiga tegishlicha chizish kerakligi uqtiriladi Hikmatlar nima haqida ekan? (Ilmli kishilarni ulug'lash, rostgo'ylik va noma'qul so'zlarni so'zlamaslik haqida.)

—Gaplar mazmuniga ko'ra qanday gaplar ekan? (Buyruq gaplar ekan.)—Nima sababdan buyruq gap dedingiz? (Chunki har 2 ta gapda undash ma'nosi bor.)—Birinchi gap nimaga undayapti?—Ikkinchi gapchi?—Sizlarni shunday qilishga kim undayapti? (Husayn Hofiziy.)—Birinchi gapni yana o'qing. Siz va ulug'lang so'zlariga so'roq bering. (Siz—kim?, ulug'lang—

nima qiling?)—Bu so'zlar gapning qaysi bo'laklari bo'lib kelgan? (Siz — egasi, ulug'lang — kesimi.)—Gapdagi bosh bo'laklarning tagiga tegishlicha chizing. Endi bosh bo'laklarni tushirib,

ikkinchi darajali bo'laklarning o'zini o'qing. (Ilmli kishilar.)— Shu ikki so'z orqali gap hosil bo'ladimi? (Yo'q.)—Sababini izohlang. (Bu ikkinchi darajali so'zlar orqali tugal ma'no anglashilmaydi.)—Ikkinchi darajali bo'laklarga so'roq bering va qaysi bo'lak ekanligini aniqlab, tagiga

chizing.(Ilmli—qanday? aniqlovchi, kishilarni—kimlarni? to'ldiruvchi.) Gapning to'liq tahlili. Siz ilmli kishilarni ulug'lang. Ikkinchi gap shunday suhbat asosida tahlil qilinadi. O'quvchilar gaplarni husnixat bilan yozgach, darslikka qarab tekshiradilar.

Rostgo'y, noma'qul so'zlariga o'qituvchi izoh beradi. Rostgo 'y—rost gapni so'zlaydigan kishi. Noma 'qul— ma'qul kelmaydigan, ma'qul emas.24- mashq. O'quvchilar mashq shartiga ko'ra shartli belgilarga mos keladigan gaplarni

qo'yib o'qishadi.IV..Mustahkamlash.25-mashq shartiga ko`ra bajariladi.. IV.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.V.Uyda.26- mashq sharti o`quvchilarga tushuntiriladi. Bosh bo'laklarning oldlga mos keladigan ikkinchi darajali bo'laklarni qo'ying, Bunda mashq oxirida berilgan so'zlardan foydalaning.MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Gapda so`zlarning bog`lanishi Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning gap bo'laklari haqidagi bilimlarini mustahkamlash. Ikkinchi darajali bo'laklarni so'roq yordamida aniqlashni o'rgatish. Tarbiyaviy: o'quvchilarga o'z Vatani—O'zbekiston tabiatining o'ziga xos tomonlari, ulardan zavq olish uchun asrab-avaylash lozimligi uqtiriladi.Rivojlantiruvchi: Darslikdagi mashq matnlari orqali ularni mantiqiy fikrlashga o'rgatish. Lug'at diktant yordamida savodxonligini oshirish;Darsning turi: yangi bilim beruvchi dars.

Darsning metodi: suhbat, analitik-sintetik metod.Darsning jihozi: tog', o'rmonlar tasvirlangan rasm.


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish.II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni. Lug'at diktant. Konstitutsiya, nihol, daraxt, shudring, na 'matak, rostgo y, noma 'qui.—Diktantdagi bir so'z ishtirokida gap tuzing. Tuzgan gapingizdagi bosh bo'laklarni aniqlang.Darslik bilan ishlash. 27- mashq. Shartga ko'ra darslikdagi matn o'quvchilar tomonidan ifodali o'qiladi. Matn mavzusi yuzasidan suhbat o'tkaziladi.-O'zbekistondagi tog'larning nomlarini bilasizmi?-Tog'larda qanday daraxtlar, o'simliklar o'sadi?Matndagi gaplarning maqsadga ko'ra turlari, bosh bo'laklari aniqlanadi.-Matn qanday gaplardan tuzilgan? -Birinchi gapda qanday harakat ifodalanadi? (To'smoq -To 'sadi so'ziga so'roq bering. (To 'sadi—n i m a q i 1 a d i ?)-

—Garmselning yo'lini nima to'sar ekan? (Shamol to 'sadi.)—Shamol so'ziga so'roq bering. (Shamol—n i m a ?)—Shamol so'zi gapda qanday bo'lak bo'lib kelgan? (Ega bo'lib kelgan.)—To'sadi so'zi-chi? (Gapning kesimi bo'lib kelgan.)—Demak, gapning bosh bo'laklari qaysi so'zlar ekan? (Shamol, to 'sadi.)—Bu ikki so'zning o'zi gap bo'lishi mumkinmi? (Ha, bo'lishi mumkin.)—Nima uchun? (Chunki tugallangan ohang bilan aytilyapti. Xabar mazmunini bildiryapti.)—Darslikdagi gap bu gapdan qanday farq qiladi? (Darslikdagi gap tog'larning qachon va

nimaning yo'lini to'sishi haqida aniq va to`liq xabar beryapli.)-Ajratilgan so'zlarga so'roq bering.-Ular gapning qaysi bo'lagi ekan? (Ikki. darajali bo'laklari.)

— Yozda tog'lar nima qilar ekan? (Yozda to'sadi.) -Yozda so'zi qaysi so'zga bog'langan? (To'sadi so'ziga bog'langan.)—Daftaringizga shu so'zlarni yozing-Garmsel so'zi qaysi so'zga bog'langan? (Yo'l so'ziga.)—Yozda to'sadi birikmasidagi yozda so'ziga qo'shilgan -da qo'shimchasini tushirib, o'qib

ko'ring. (Yoz to'sadi.)— Biror ma'no anglashiladimi? (Yo'q, biror ma'no anglashilmaydi.)—Demak, bu ikki so'z -da qo'shimchasi orqali bog'langanda ma'no bildirar ekan.—Garmselning yo'lini birikmasida bu ikki so'zni qanday qo'shimcha bog'lab turibdi? (-ning

qo'shimchasi.)—Bunday qo'shimchalar qanday nomlanardi? (So'z o'zgar-tuvchi qo'shimchalar.)—Gapda so'zlar so'z o'zgartuvchi qo'shimchalardan tashqari ohang yordamida ham birikadi.Matndagi 2—3-gaplardagi ajratilgan so'zlar ham o'zi bog'langan so'z bilan birga o'quvchilarga

mustaqil ravishda yozdiriladi va nimalar vositasida bog'langanligi so'raladi.IV.Mustahkamlash.28-mash shartiga ko`ra bajariladi. IV.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.V.Uyda.29- mashq . MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Gapda so`zlarning bog`lanishi.Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning gap bo'laklari, gapda so'zlarni bog'lovchi vositalar, gapning mazmuniga ko'ra turlari haqidagi bilimlarini mustahkamlash. Tarbiyaviy: o'quvchilarning iqtisodiy bilimlarini aniqlash. Ularni tejamkorlikka, hushyorlikka, mehnatsevarlikka o'rgatish. Do'stga sadoqat his-tuyg'ularini shakllantirish.Rivojlantiruvchi: U laming lug'atini iqtisodchi, tejamkor, hamyon so'zlari bilan boyitish. Mashq matnlari orqali bog'lanishli nutqini o'stirish;

Darsning turi: yangi bilim beruvchi dars.Darsning metodi: suhbat, muammoli metod.Darsning jihozi: predmet rasmlari, tabiat tasviri.


ITashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish.II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni. Darslik bilan ishlash. 30- mashq. Obid Rasul she'rlaridan olingan parcha ifodali o'qib eshittiriladi. Mazmunan noto'g'ri qo'llangan so'zlar aniqlanadi. O'quvchilar ularni boshqa so'zlar bilan almashtirib, daftarga husnixat bilan yozadilar. Shu so'zlarning qanday gap bo'lagi ekanini mustaqil ravishda aniqlaydilar.

—Osmondagi quyoshning porlab turishini yana qanday ataymiz? (Charaqlab turibdi, kulib turibdi, deb ataymiz.)

—Yig'lardi so'zi kulardi so'ziga ma'nodosh bo'la oladimi? (Yo'q. Bu ikki so'zning ma'nolari bir-biriga zid. Bu so'zlar qara-ma-qarshi ma'noli so'zlardir.)

— Yig'lardi so'zi o'rniga qaysi so'zni qo'yasiz? (Kulardi quyosh—kulardi so'zini qo'yamiz.) Birinchi she'riy parchada mazmunan noto'g'ri qo'llangan so'zni aniqlang va daftaringizga mazmunan to'g'ri keladigan so'zni qo'yib yozing. {Kulardi quyosh.)

—Kulardi so'zi qanday bo'lak bo'lib kelgan? So'roq berib ko'ring. (Kulardi—nima qilardi? — kesim.) Qolgan gaplar ham shu tarzda tahlil qilinadi.

31- mashq. O'quvchilar matnni o'qiydilar. Matndagi mazmunan bog'lanmagan so'zlarni aniqlaydilar. Ularni tushirib qoldirib yoki boshqa so'z bilan almashtirib yozadilar. Ajratib ko'rsatilgan gapni gap bo'laklari bo'yicha tahlil qiladilar.

—Birinchi gapdagi iqtisodiy bilimga ega bo imagan odam degandanimani tushunasiz? (Hisob-kitobni bilmaydigan odam degani.)

— Hamyon so'zi qanday ma'noda kelgan? {Boylik,pul .ma'nosida kelgan.)— Hamyon o'zi qanday narsa? (Pul solib yuriladigan narsa.)III.Mustahkamlash. O'quvchilarning bo'lim yuzasidan olgan bilimlarini aniqlash

— Nutq nima? (Bizning gap orqali ifodalayotgan fikrimiz.)—Nutqning qanday shakllari bor? (Nutqning og'zaki va yozma shakllari bor.)—Nutqning yozma shakli nima deb nomlanadi? (Nutqning yozma shakli matn deb

nomlanadi.)—Matn qanday gaplardan tuziladi? (Matn o'zaro bog'langan va bir-biri bilan bog'lanmagan

gaplardan tuziladi.)—Matnni nimalarga bo'lish mumkin? (Matnni qismlarga bo'lish mumkin.)

Matnga nima qo'yiladi? (Matnga sarlavha qo'yiladi.)IV.Baholash. o'quvchilar bilimini baholash.V.Uyda.32- mashq MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: 1-nazorat ishi .Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning yozma nutqlarini o'stirish. Tarbiyaviy: O'quvchilarning ona Vatanga bo'lgan muhabbatlarini oshirish.Rivojlantiruvchi: Rasm asosida fikr bayon qilishga o'rgatish.Darsning turi: o'quvchilarning bilim darajalarini aniqlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: qovun polizi aks ettirilgan rasm.Darsning borishi:

Dars elementlari I II III IV V VIDavomiyligi 3 7 14 15 5 1

ITashkiliy qism. Davomatni aniqlash.Navbatchi axboroti.Darsga hozirlikni tekshirish.

II.Nazorat ishi bayoni. o'qituvchi bugungi darsda ta'limiy insho o'tkazilishini aytib, ularni insho yozishga tayyorlaydi.

O'quvchilar diqqatiga „Qovun polizda" rasmi havola qilinib, suhbat uyushtiriladi.—Rasmda nimalarni ko'ryapsiz?—Polizda nimalar pishib yetilgan?—Polizda bolalarni kim kutib oldi?—Bolalar polizda nima qildilar?Doskada oldindan yozib qo'yilgan quyidagi so'zlar o'quvchilar diqqatiga havola qilinadi.Tog'a, Hasan, Husan, Munisa, hatto, dala, sarg'aygan qovunlar, olachipor tarvuzlar, chayla,

umrvoqi, ko 'kalapish, doniyor, qo 'zivoy, shirinak, uzilgan, dumalab yotardi.O'qituvchi qovun turlari haqida, ko'rinishi haqida ma'lumot beradi. O'quvchilar yuqoridagi

so'zlar ishtirokida rasmga qarab gap tuzadilar.Har bir rejada nima haqda yozmoqchi ekanliklari o'quvchilardan so'raladi. So'ngra uch-to'rt

o'quvchi reja asosida o'z fikrlarini bayon qiladilar. Lozim bo'lsa, o'qituvchi tuzatishlar kiritib boradi.

O'quvchilarga noaniq bo'lgan o'rinlar oydinlashtiriladi.O'qituvchi o'quvchilarning diqqatini yana rasmga qaratadi va nimalar haqida yozishni

rejalashtirishni so'raydi. O'quvchilar o'z rejalarini aytadilar va eng ma'qul deb tanilganlari doskaga yozib boriladi.

Reja:1. Qovun polizining ko'rinishi.2. Mavlon tog'aning hikoyasi.3. Shirinak tanlovi.4. Bolalar xursand qaytdilar.

III.Mustaqil ish.O'quvchilar inshoni yozishga kirishadilar. O'qituvchi parta oralab yurib, o'quvchilarga qiynalgan o'rinlarda yordam beradi. Insho quyidagicha bo'lishi mumkin.Kuz fasllar ichida eng go'zal fasl hisoblanadi. Kunlarning birida shaharda yashovchi Munisa onasi va dadasi bilan qishloqqa bordi. Ularni buvasi kutib oldi. Ertasi qishloqda „Qovun sayli" bo'lib o'tdi. Qizlar qovun saylini birinchi ko'rishlari edi. Juda xursand bo'ldilar.

Poliz egasi Mavlon tog'a qovun sayli uchun alohida tay-yorgarlik ko'rgan ekan. U kishi bolalarni chaylaga taklif qildi. Chayla atrofiga terib qo'yilgan turli qovunlarni ko'rgan qizlar hayron bo'lib, Mavlon tog'adan qovunlar haqida so'radilar.

Mavlon tog'a qovunchilik bilan bolaligidan shug'ullanib kelganini, O'zbekistonimizda qovunlarning bir necha xili borligini aytdi. Qo'liga tuxumga o'xshash botiq yo'lli sariq qovunni olib ko'rsatdi. Uning oti bosvoldi ekan. Nonushta qilib olgan bolalar poliz oralab ketishdi. Ular eng shirin qovunni tanlab, shirinaki o'yinining g'olibi bo'lishni istardilar. Munisa ham chiroyli

qovun tanladi. Chaylada qovunlarni so'yib, sinab ko'rishdi. Eng shirini Hasan-Husanlar tanlab chiqqan doniyor qovuni bo'ldi.

Bolalar qanday qilib kech tushganini bilmay qoldilar.O'qituvchi o'quvchilar inshoni yozolmay qiynalsalar, yuqoridagi matnni o'qib berishi va ularga

yo'llanma ko'rsatishi mumkin.IV.O'quvchilarning daftarlari yig'ib olinib, dars yakunlanadi.

V.Uyga darslikning 19- betidagi topshiriqni bajarish vazifa qilib beriladi. MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: 1-nazorat ishi tahliliMaqsad: Ta`limiy:o'quvchilarning nazorat ishi bo`yicha bilimlarini aniqlash.Tarbiyaviy:O`quvchilarda Ona –tabiatga bo`lgan mehrni tarbiyalash.Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: mustahkamlash.Darsning metodi: analiz-sintez,suhbat.Darsning jihozi: nazorat ishi daftarlari,savolli kartochkalar,test.




II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.III Inshoning umumiy natijasi bilan o`quvchilarni tanishtirish .Kim qanday xatoga yo`l qo`yganligini aytib o`tish .O`quvchilar insho yozishda yo`l qo`yilgan xatolarni ko`rib chiqib , alohida qatorga to`g`rilab chiroyli qilib yozadilar .III. Induvidual xatolar ustida ishlash .Har bir o`quvchi o`zining xatosini daftardan ko`rib chiqqan holda uni to`g`rilashga kirishadi Harflarni imlo xatolariga qarab to`g`rilab yozish . Tipik xatolar ustida ishlash .Lug`at so`zlardan foydalanish . Aylanma daftarga lug`at diktant yozish . V. Test savollari bilan ishlash .

1. Qaysi qatordagi gaplar bosh va ikkinchi darajali bo laklar-dan tuzilgan?

A.Kuz boshlandi.B. Kuz erta boshlandi.D. Halima xola keldi.2. Qaysi qatorda gap berilgan?A.Ko'm-ko'k dalalar.

B.Sarg'aygan barglar. D. Barglar sarg'aygan.VI. Uyga vazifa: Kuz haqida 3-4 ta gap yozib kelish .MRO’TIBO’ _________________________

Sana. Mavzu: Uyushiq bo`lakli gaplar haqida gaplarMaqsad: Ta`limiy: gapning uyushiq bo'laklari haqida tushuncha hosil qilish, Tarbiyaviy: muomala odobiga, o'quv qurollarini asrashga o'rgatish.

Rivojlantiruvchi: fikrni ixcham va tushunarli ifodalash malakasini shakllantirish; Darsning turi: yangi bilim beruvchi dars.Darsning metodi: suhbat, yarim izlanishli muammoli metod.Darsning jihozi: uyushiq bo'lakli gaplar yozilgan jadval, turli chizmalar,

kartochkalar.Darsning borishi:



II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni. Dars misollar yozilgan kartochkalar tarqatib, undan gap bo'laklarini aniqlatishdan boshlanadi.

Gap bo'laklari yuzasidan suhbat.O'quvchilarga doskaga ilingan jadvaldagi quyidagi gaplar o'qitiladi:1.Bolaning erkatoyligi va tantiqligi ota-onani tashvishlantiradi.2.O'quvchilar darsda o'qiydi va yozadi.1- gapni o'qing. Gapning kesimini toping (tashvishlantiradi). Gapning egasini

toping (erkatoyligi va tantiqligi). Gapda egalar nechta ekan? (2 ta)2- gapni o'qib, kesimni toping (o'qiydi va yozadi). Gapda nechta kesim

qatnashgan( (2 ta). Ular qaysi so'zga bog'langan?(O'quvchilar so'zi — egaga bog'langan.)

Yuqoridagi 1- gapda bir xil so'roqqa javob bo'layotgan 2 ta ega, 2- gapda esa 2 ta kesim qatnashgan. Bular sanash ohangi bilan o'qilyapti. Bularni biz gapning uyushgan bo'laklari deb nomlaymiz. Ayting-chi, gapning qaysi bo'laklari uyushib kelar ekan? (Gapning bosh bo'laklari — ega va kesim uyushib kelar ekan.)Gapning ikkinchi darajali bo'laklari ham bir xil so'roqqa javob bo'lib, bitta so'zga bog'lansa, uyushib kelgan bo'ladi. Ular ham gapning uyushiq bo'laklari deb yuritiladi.

IV.Mustahkamlash.34-mashq shartiga ko`ra bajariladi. Gaplarni o'qib va ko'chirib yozadilar. So'roqiar yordamida gap bo'laklarini aniqlab,, tagiga chizadilar 35- mashq. Mashqning sharti tushuntiriladi.O`quvchilar doskada vadaftarlarida bajaradilar.IV.Baholash.O'quvchilar darsdagi ishtiroklariga qarab baholanadilar.V.Uyda.37- mashq. MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Gapda eganing uyushib kelishi.Maqsad: Ta`limiy: Gapda eganing uyushib kelishi haqida tushuncha hosil qilish.Tarbiyaviy:O`quvchilarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash.Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: yangi bilim beruvchi dars.Darsning metodi: suhbat,amaliy,ko`rsatmali.Darsning jihozi: turli xil rasmlar ,jadvallar,tarqatmalar.




II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni.Doskaga ilingan jadval yordamida mavzuni tushuntirib beraman. Mening daftarim, ruchkam, chizg'ichim, bo'yoq qalamlarim bor. Bir xil so'roqqa (nima?) javob bo'lgan so'zning ega ekanligi, unung uyushib kelganini aytaman. Doskadan gapni ko`chirib oladilar.Uyishib kelgan so`zlarning (egalarning) tagiga bir to'g'ri chiziq chizadilar.

IV.Mustahkamlash. 38- mashq. O'qing. So'roqiar yordamida gapning uyushiq bo`laklarini toping.

Bulbul, mayna, qumri Xush ohangda sayrashar. Erkin, Gulnoz, Umri Bog'dan jilmay yayrashar.

Ilyos MuslimQaysi bo'lak uyushib kelgan? Ular qaysi so'zga bog'langan?

O`quvchilar doskada va daftarda mustaqil bajaradilar,qiynalgan o`quvchilarga yordamlashaman.

39- mashq. Matnni o'qing. Uyushiq egalarni aniqiab, tagiga chizing,Keng dalalar, o'rmon, dengizlar, Go'zal bog'lar— bari bizniki. Daryo, ko'iiar, serhosil yerlar, Oltin tog'lar hur elimniki.

IV.Baholash. O'quvchilar darsdagi ishtiroklariga qarab baholanadilar V.Uyda.40- mashq. MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Gapda kesmning uyushib kelishi.Maqsad: Ta`limiy: Gapda kesmning uyushib kelishi naqida tushuncha berishTarbiyaviy:O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash.Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: yangi bilim beruvchiDarsning metodi: suhbat,amaliy,savol-javob.Darsning jihozi: turli xil rasmlar ,plakatlar,tarqatma materiallar




II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.Daftarlar almashtiriladi.III.Mavzu bayoni. Mavzuni quyidagi mashqni bajarish bilan tushuntirib beraman.

41- mashq. O'qing. Har ikki ustunda berilgan gaplarni taqqoslang.

Men she'rni o'qidim. Men she'rni o'qidim, yodladim.Men she'rni yodladim.

Bir xil so'roqqa javob bo'lgan so'zlarni toping. Ulaming gapdagi vazifasini aniqlang.

Qaysi ustunda berilgan gaplarda fikr ixcham ifodalangan? Demak gapda kesimlar ham uyushib keladi.

IV.Mustahkamlash. 42- mashq. Matnni o'qing va ko'chiring. Uyushiq kesimlarni topib, tagiga chizing.

OVQATN! ARALASH YEGAN KISHI

Tabib bir kishining ikki xil quyuq ovqat yeb o'tirganini ko'rdi va unga dedi:— Ikki xil ovqatni aralashtirib yema. Ular qorning ichida kelishoimaydi va

o'zaro janjallashadi.U kishi quloq solmay yeyaverdi. Ammo ertasiga kasal-landi. So'ng o'sha tabibga odam yubordi. Tabib kelib unga: — Aytmaganmidim, bu ikki ovqatni yema. Ular ke-isholmaydi deb! — deya

ta'na qildi.— Yo'q, gaping noto'g'ri,—dedi bemor. Aksincha, u!ar kelishishdi va meni

qulatishdi.

V.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.VI.Uyda.44- mashq . MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Gapda ikkinchi darajali bo`laklarning uyushib kelishi Maqsad: Ta`limiy: Gapda ikkinchi darajali bo`laklarning uyushib kelishi haqida bilim berishTarbiyaviy:O`quvchilarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash.Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: yangi bilim beruvchiDarsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: turli xil rasmlar,plakat va tarqatmalar.




II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni. Mavzuni 45-mashni bajarish bilan tushuntirib beraman

45- mashq. Matnni o'qing. Bir xil so'roqqa javob bo'lgan sczlarni aniqlang.

Bulbulcha inidan uchib chiqibdi. Atrofda oq, sariq,qizil guilar ochilib yotganini ko'ribdi. Mayin, yoqimli ovoz bilan sayray boshlabdi.

Gapning qaysi bo'Iaklari uyushib kelgan?

Gapda ikkinchi darajali bo'iaklar uyushib keladi.IV.Mustahkamlash.Husnixat mashqlari o'tkazish.

46-mashq. She'riy parchani o'qing. Uyushiq bo'laklami aniqlang. Gapning qaysi bo'laklari uyushgan?

Men maktabdan kelaman, Bir-bir salom beraman. Avval buvamga, Keyin buvimga, Keyin dadamga, Keyin oyimga.

Habib Rah mat

Berilgan she'riy parchani bitta gap bilan ifodalang. Gapni yozing.

IV.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.V.Uyda.47- mashq uyga vazifa qilib topshiriladi. Matnda nechta gap borligini aniqlash, matn mazmunini hikoya qilish va unga sarlavh topib kelish aytiladi. MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Uyushiq bo`lakli gaplar. Maqsad: Ta`limiy: Uyushiq bo`lakli gaplar haqida bilim berishTarbiyaviy:O`quvchilarni tabiatni sevishga o`rgatish.Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: turli xil rasmlar,plakat va tarqatmalar.





III.Mavzu bayoni. 48- mashq. Berilgan gaplardagi takrorlanib kelgan so'zlarni tu-shirib qoldirib, gapni qayta tuzing va yozing. Qaysi bo'laklar uyushib kelganini ayting. 1. Kuzda qaldirg'ochlar issiq tomonlarga uchib ketadi. Kuzda bulbullar issiq tomonlarga uchib ketadi. 2. Bu qushlar Kavkazga uchib ketadilar. Bu qushlar Hin-distonga uchib ketadilar. 3. Chumchuqlar esa o'lkamiz-da qishlaydilar. Musichalar esa o'lkamizda qishlaydilar.

IV.Mustahkamlash.Husnixat mashqlari o'tkazish. 49- mashq. Matnni o'qing. Matnda nechta gap bor? Sizga gaplarning tuzilishi

yoqdimi?

CHUMOLILARChumolilarning turi juda ko'p. Ular pastliklarda yashaydi. Dalalarda yashaydi.

O'rmonlarda yashaydi. Qirlarda yashaydi. Yer yuzida och sariq chumolilar uchraydi, jigarrang chumolilar uchraydi. Qora chumolilar uchraydi. Sariq chumolilar uchraydi. Ular mevali bog'larda zararii hasharotlarga qiron keltiradi. Ular paxtazorlarda zararii hasharotlarga qiron keltiradi.

Gaplarni qayta tuzib, matnni yozing. Uyushiq bo'laklarning tagiga chizing. Qaysi bo'laklar uyushib kelganini ayting.

V.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.V.Uyda.50- mashq uyga vazifa qilib topshiriladi. Matnda nechta gap borligini aniqlash, matn mazmunini hikoya qilish va unga sarlavh topib kelish aytiladi. MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Uyushiq bo`lakli gaplar. Maqsad: Ta`limiy: Uyushiq bo`lakli gaplar haqida bilim berishTarbiyaviy:O`quvchilarni tabiatni sevishga o`rgatish.Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: turli xil rasmlar,plakat va tarqatmalar.


Davomiyligi 3 7 14 15 5 1I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash.Navbatchi axboroti.Darsga hozirlikni tekshirish.II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.

III.Mavzu bayoni. 51-mashq. Topishmoqlarni o'qib, ularning javobini toping. 1. Tog'da, bog'da yashaydi, Qishda, yozda yashnaydi.

2. U bahorda unadi, Yozda kuchga to'ladi. 3.Kuzda pishib yetilib, Tog'-tog' xirmon bo'ladi.

IV.Mustahkamlash.Husnixat mashqlari o'tkazish. 52- mashq. She'rni o'qing, ko'chirib yozing.

Vatanim bog'larini,Ko'ko'par tog'larini,So'nmas .chiroqlarini,

Ko'zim bilan asrayman. Obid Rasul Uyushiq bo'laklami aniqlab, tagiga chizing. V.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.V.Uyda.53- mashq .

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Uyushiq bo`laklarning o`zaro bog`lanishi. Maqsad: Ta`limiy: Uyushiq bo`laklarning o`zaro boglanishi haqida bilim berishTarbiyaviy:O`quvchilarni tabiatni sevishga o`rgatish.Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: turli xil rasmlar,plakat va tarqatmalar.



III.Mavzu bayoni. Mavzuni quyidagi mashqni bajarish orqali tushuntirib beraman.

54-mashq. Gaplarni o'qing. Uyushiq bo'laklarni aniqlang.

1. So'zni aniq, to'g'ri yozish,Bilag'onga emas tashvish. (Obid Rasul)

2. Uyda va ko'chada odobli bo'ling. 3. Men Yo'ldoshni ko'rdim, lekin so'zlasha olmadim. 4. Oy yoritadi, biroq isitmaydi. (Maqol)

Har bir uyushiq bo'laklarning qanday bog'ianganini ayting. Uyushiq bo'laklarda qanday tinish belgilar qo'yilgan

Uyushiq bo'laklar ohang yordamida hamda va, ammo, lekin so'zlari bilan ham bog'lanadi.

Uyushiq bo'laklar va yordamida bog'langanda vergul qo'yilmaydi. Ohang yoki ammo, lekin so'zlari yordamida bog'lansa, vergul qo'yiladi.

IV.Mustahkamlash.Husnixat mashqlari o'tkazish.

55-mashq. She'riy parchalarni o'qing va ko'chiring. Uyushiq bo'laklarning bog'lanishiga diqqat qiling.

Oq terakmi, ko'k terak, Har bir ishga qunt kerak. O'qishda va turmushda Mehnatsevar, bo'l ziyrak, Bizdan elga shu kerak

V.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.VI.Uyda.57- mashq . MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Uyushiq bo`laklarning o`zaro bog`lanishi. Maqsad: Ta`limiy: Uyushiq bo`laklarning o`zaro boglanishi haqida bilim berishTarbiyaviy:O`quvchilarni tabiatni sevishga o`rgatish.Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: turli xil rasmlar,plakat va tarqatmalar.




II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni. Darslik bilan ishlash. 58-mashqni bajarishda o'quvchilar 2 guruhga bo'linishadi. Har bir guruh 1 ta she'riy parchani ifodali o'qiydi va yozadi. She'rdagi uyushiq bo'laklami topib, qanday bog'langanini tushuntiradilar. Guruhning o'zi tanlagan o'quvchi she'rni doskada husnixat bilan yozib, uyushiq bo'laklami bog'lagan so'zlarning tinish belgilarini to'rtburchak ichiga oladi, tushuntirish beradi. Sog'lom, quvnoq bolaman, Mehnatdan zavq olaman. Qambar O'tayev

Erkin, To'lqin kasb tanlar, Kasblar ma'nosin anglar. Quddus Muhammadiy

59- mashq. Har bir qatordagi so'zlardan foydalangan holda uyushiq bo'lakli gaplar tuzib yozing.

1. O'quvchi, ammo, tez, yozadi, Rahim, sekin.2. Olma, gulladi, va, olcha, gilos, bog'da.3. Ra'noxon, aytmaydi, ashula, chaladi, dutorni, yaxshi, lekin.

IV.Mustahkamlash.Husnixat mashqlari o'tkazish. Berilgan gaplardagi uyushiq bo'laklarning orasiga va, ammo, lekin so'zlaridan

mosini qo'yib yozing.1. Anvar, Islom—Tohir qushlarga in yasashdi.2. Ko'chada Lolani ko'rdim,—gaplashmadim.3. Odamlar bilan xushmuomala bo 'ling, — sergap bo 'lmang.

V.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.V.Uyda.61- mashq uyga vazifa qilib topshiriladi. MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Uyushiq bo`lakli gaplarni takrorlash. Maqsad: Ta`limiy: Uyushiq bo`lakli gaplarni takrorlash.Tarbiyaviy:O`quvchilarni tabiatga mehrni tarbiyalash.Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: turli xil rasmlar,plakat va tarqatmalar.



III.Mavzu bayoni. 62-mashq. She'riy parchani o'qing, yoddan yozing. Uyushiq bo'laklarni toping. Qaysi bo'lak uyushib kelganini aniqiab, tagiga chizing.

Yashna, yuksal, diyorim, Sensan baxtim, bahorim. Madhing jo'shib kuylamoq

Ko'nglimdagi shiorim. Mahmudjon Dadaboyev

63-mashq. O'qing. Qaysi bo'laklar uyushib kelganini ayting.

1. Otabek og'ir tabiatli, ko'rkam va oqko'ngil yigit edi. Abdulla Qodiriy) 2. Quyon va sichqonlar bir kunda yigirma nartagacha uxlaydilar. 3. Nozikkina, chiroyli bir kapalak bor ekan. U kun bo'yi guldan gulga qo'narkan va sharbatlar yig'arkan. („G'uncha"dan) 4. O'zbekistonimiz o'z ramzlariga: bayrog'iga, gerbiga, madhiyasiga ega.IV.Mustahkamlash.Husnixat mashqlari o'tkazish.

Test.1. Ega uyushib kelgan gapni belgilang.A.Bugun majlisda o'qituvchilar va ota-onalar qatnashdilar.B. Bizjismoniytarbiyadarsidayugurdik, sakradik.2. ammo bilan bog'langan uyushiq bo'lakli gapni belgilang.A.Akrom o'qidi, ammo yozmadi.B. Gulzorda oq, qizil, pushti gullar ochilgan.

IV.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.V.Uyda.65- mashq uyga vazifa qilib topshiriladi. MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: 2-nazorat ishi .Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning yozma nutqlarini o'stirish. Tarbiyaviy: O'quvchilarning ona Vatanga bo'lgan muhabbatlarini oshirish.Rivojlantiruvchi: Rasm asosida fikr bayon qilishga o'rgatish.Darsning turi: o'quvchilarning bilim darajalarini aniqlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: qovun polizi aks ettirilgan rasm.Darsning borishi:



II.Nazorat ishi bayoni.Nazorat ishi daftarlarini tarqataman.Sana va mavzuni doskaga yozaman.Aziz o`quvchilar bugungi nazorat ishi darsimizda Qarg`a va zag`cha mavzusida bayon yozamiz.Bayon matnini 2marotaba ifodali o`qib beraman.O`quvchilar bilan birgalikda reja tuzamiz. Qarg`a va zag`cha. Reja:1.Qushlarning kuzgi hayoti.2.Qushlar nima bilan oziqlanadi?3.Qushlar bizning do`stimiz.

III.Mustahkamlash.O`quvchilar mustaqil yozadilar.Yozib bo`lganlaridan keyin o`qib tekshirib chiqadilar.IV.Baholash.Daftarlarini baholash uchun topshiradilar.V.Uyda.O`tilganlarni takrorlab kelish.. MRO`TIBO`__________


Darsning borishi: Dars elementlari I II II

IIV V

Davomiyligi 3 7 14

15 6


II.O`tilgan mavzuni so`rash va baholash.III Bayonning umumiy natijasi bilan o`quvchilarni tanishtirish .Kim qanday xatoga yo`l qo`yganligini aytib o`tish .O`quvchilar bayon yozishda yo`l qo`yilgan xatolarni ko`rib chiqib , alohida qatorga to`g`rilab chiroyli qilib yozadilar .IV. Induvidual xatolar ustida ishlash .Har bir o`quvchi o`zining xatosini daftardan ko`rib chiqqan holda uni to`g`rilashga kirishadi Harflarni imlo xatolariga qarab to`g`rilab yozish .

Test ishlash.1. Bosh bo'laklardan tuzilgan gap berilgan qatorni toping.

A. Erta bahorda yomg'ir ko'p yog'adi.B. Kuz boshlandi.

2. Gapning ikkinchi darajali bo'laklari tushirilgan qatorni aniqlang.A.Men darsga erta keldim.B.Darsga erta keldim.D. Men keldim.

3. Quyidagi sxemaga mos gap berilgan qatorni ayting. A.Sumkamdan yo'qoldi.

B. Daftarim yo'qoldi.D. Sumkadagi daftar.

4. Dildora so'ziga kesim qo'shib gap tuzilgan qatorni aniqlang.A.Dildora allaladi.B. Dildoraning ovozi.

D. Mehnatkash Dildora.V. Uyga vazifa: Kuzda qushlar hayoti haqida 3-4 ta gap yozib kelish Yozgan gaplarida uyushiq bo`laklardan foydalanishlarini alohida ta`kidlab o`taman.

MRO’TIBO’ _________________________

Sana. Mavzu: Undalma haqida ma`lumot. Maqsad: Ta`limiy: undalma haqida tushuncha berish orqali o'quvchilami undalmali gaplarni ohangiga rioya qilib o'qishga, ularni o'zgalarga to'g'ri murojaat qilishga, o'zgalarning esa o'zlariga qaratilgan fikriga e'tibor bilan qarashga o'rgatish, undalmali gaplarda tinish belgilarini to'g'ri ishlatish ko'nikmasini shakllantirish;Tarbiyaviy: o'quvchilarda kamtarlik, muloyim gapirish, shirinsuxanlik, rostgo'ylik fazilatlarini tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: yangi bilim beruvchiDarsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: turli xil rasmlar,plakat va tarqatmalar.




II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni. Dars yangi mavzuni tushuntirish bilan boshlanadi. Doskaga oldindan undalmali gaplar yozib qo'yaman. Bu gaplar darslikdagi 66-mashq matnidan olinishi ham mumkin. Gaplarni ohangga rioya qilgan holda o'qib, namuna ko'rsataman. So'ng 1—2 o'quvchiga o'qitiladi, qayerda biroz to'xtam (pauza) qilingani o'quvchilardan so'raladi:

1. Bolam, bobong yaratgan bog'lar, bobong ekkan tutlar hozir ham yashnab turibdi. 2. O'quvchilar, berilgan topshiriqlami oylab bajaring.

Undalma fikrning kimga qarata aytilganini bildiradi. Undalma ot bilan ifodalanadi.Og;zaki nutqda undalma undash ohangi bilan aytiladi. Yozuvda vergul yoki undov belgisi bilan ajratiladi.

67-mashq.Sharti yuzasidan bajariladi.

Bir kampirning shaharda yashaydigan o'g'li uyiga keldi. Shunda onasi sevinib:— O'g'lim, senga ajoyib ovqatlar tayyorladim. Semizgina g'oz go'shtim bor. Shirin, yog'ii

quymog'im bor.Yana quyuq qaymog'im bor. Ko'ngling qaysi birini xohlasa,shuni oldin beraman, — debdi.

O'g'li onasiga:— Onajon, men g'oz go'shtini quymoqqa o'rab, uni qaymoqqa botirib yeyishga

odatlanganman, — debdi.IV.Mustahkamlash.Husnixat mashqlari o'tkazish. V.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash. VI.Uyda.68- mashq uyga vazifa qilib topshiriladi.

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Undalmali gaplarda tinish belgilarining ishlatilinishi. Maqsad: Ta`limiy: Undalmali gaplarda tinish belgilarining ishlatilinishi haqida ma`lumot berishTarbiyaviy:O`quvchilarni tabiatga mehrni tarbiyalash.Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: yangi bilim beruvchi.Darsning metodi: suhbat,savol-javob.Darsning jihozi: turli xil rasmlar,plakat va tarqatmalar.





III.Mavzu bayoni. Darslik bilan ishlash. 69-mashq. Matnni o'qing. Gaplaming ifoda maqsadiga ko'ra turlarini ayting.

— Zaynab opaning uylari shumi? — so'radi Tolibjon.'— Shu, keling, tog'a. — Kim bilan gaplashyapsan, bolam?Bu ovoz Tolibjonga tanish edi.'Tolibjon yugurib borib, kampirning bo'ynidan

quchdi.— Kimsan, bolam?* Hiding dimog'imga tanish. Tolibjonginamning hidiga

o'xshayapti.Kampirning ko'zi ojiz edi.' Tolibjon o'pkasi to'lib, yig'lab yubordu Kampir uning

boshini silab, dedi: — Qayoqlarda yurgan eding, bolaginam? Undalmali gaplarni ko'chiring. Tinish belgilarining qo'yilishiga e'tibor bering.

III.Mustahkamlash.Husnixat mashqlari o'tkazish. 70-mashq.She`riy parchalarni ko`chirib yozadilar.Undalmalarni tagiga chizadilar.

Navbahor, ochiidi gullar, sabza bo'ldi bog'lar. Suhb'at aylaylik, kelinglar, jo'ralar, o'rtoqlar.

IV.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.

V.Uyda.71- mashq uyga vazifa qilib topshiriladi.

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Undalmali gaplarda tinish belgilarining ishlatilinishi.Maqsad: Ta`limiy: Undalmali gaplarda tinish belgilarining ishlatilinishi mavzusini takrorlash.Tarbiyaviy:O`quvchilarni tabiatga mehrni tarbiyalash.Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: turli xil rasmlar,plakat va tarqatmalar.


Davomiyligi 3 7 14 15 5 1I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash.Navbatchi axboroti.Darsga hozirlikni tekshirish.II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni. 72- mashq. O'quvchilar, ustoz, aka, buvi so'zlarini undalma

vazifasida qo'llab, gaplar tuzing. Tuzgan gaplaringiz maqsadga ko'ra qanday gap?

73- mashq. Matnni o'qing. Matnga sarlavha toping.— Bobojon, men kaklikni Toshkentga olib ketsam maylimi? U Toshkentda

zerikmaydi.— Bilmadim, bolam. Kaklik salqin tog' havosiga o'rgangan.Akrom kaklikni uyiga olib keldi va dadasidan so'radi:— Dadajon, kaklik nega sayramayapti?— Akrom, unga tabiat va toza havo kerak. Qushlar qafasda sayramay qo'yadi,

—dedi dadasi.Akrom qafas og'zini ochdi. Kaklik „qiyq" deb qafas-dan chiqdi va uchib ketdi. Undalmali gaplarni ko'chirib, undalmaning tagiga chizing.

IV.Mustahkamlash. Yoddan yozish mashqi o`tkaziladi..

Kuzimizning go'zalligin, Og'aynilar, ko'rganmisiz? Tokdan husayni, yerdan qirqma, Shoxdan behi uzganmisiz? Quddus Muhammadiy

V.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.

VI.Uyda. 74- mashq. uyga vazifa qilib topshiriladi.

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Undalmali gaplar. Maqsad: Ta`limiy: Undalmali gaplar mavzusini takrorlash.Tarbiyaviy:O`quvchilarda mehnatsevarlikni tarbiyalash.Rivojlantiruvchi: BKM larini rivojlantirish.Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: turli xil rasmlar,plakat va tarqatmalar.




II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni.Darslik bilan ishlash.75-mashq ustida ishlash. Dada, quyosh dumalab, Malla tukli sap-sariq, Tog' boshiga yotibdi, Murabbosi mazali. Yiqilibdi, shekili, Palovga bossa bo'lar, Burni qonab ketibdi. Omborga ossa bo'lar. Tursunboy Adashhoyev Tishlab ko'rib ayt, Mehri, — Bumi, dadajon, behi.

G'afur G'ulom

Ko'chiring. Undalmani topib, tagiga chizing. Fikr kimga qaratilganini ayting. Ajratilgan gapning ma'nosini tushuntiring. She'rda qaysi so'zlar ko'chma ma'noda qo'llangan?

76- mashq. Matnni o'qing. Undalmali gaplarni ko'chiring, undal-malarning tagiga chizib, kim yoki nimaga qaratilganini qavsda ko'rsating.

Yoz bo'yi qishloqda dam oldim. Qishloqda yangi hayotni ko'rdim, o'rgandim. Odamlar u yerda katta boylik yaratar ekaniar. Mehnat, mehnatning tagi rohat, deganlari bejiz emas ekan.

—dada, qishloqni jonimdan yaxshi ko'rib qoldim—O'g'lim, qishloqning tabiati, oqko'ngil odamlari seni rom etgan.

Biz mashinaga chiqdik. Men aziz qishlog'im bilan xayrlashdim.IV.Mustahkamlash. O'zingiz ham qishlog'ingiz yoki shahringiz odamlariga

qaratilgan undalmali gaplar tuzib yozing.V.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.

VI.Uyda.77- mashq uyga vazifa qilib topshiriladi.

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Undalmali gaplar. Maqsad: Ta`limiy: Undalmali gaplarni takrorlash.Tarbiyaviy:O`quvchilarni tabiatga mehrni tarbiyalash.Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: turli xil rasmlar,plakat va tarqatmalar.



III.Mavzu bayoni. Darslik bilan ishlash. 78- mashq. Chiziqchalar o'rniga gap mazmuniga mos undalma qo'yib yozing. Undalmadan so'ng zarur tinish belgisini qo'ying._inson bir umr ilmini oshira borishi lozim. 2.____ kitob siz uchun butun umr yagona sadoqatli do'st bo'lib qoladi. 3.______ o'qing, o'rganing, fikr qiling va hamma-sidan o'zingizga foydali tomonlarini tanlab oling. 4. ____ sport, mehnat bilan o'rtoq bo'ling va kun tartibiga rioya qiling.

79- mashq, O'qing. Husnixat bilan ko'chiring. Gaplarning maqsadga ko'ra turini ayting.

Quyosh baland-baland daraxtlar ortiga berkindi. Atrofni qorong'ulik qopladi. Onasining qanoti ostidagi Chumchuqcha so'radi:

— Ayajon, Oftoboy yaxshimi?— Bolajonim, Oftoboy saxiy. U erta tongda tog'larning orqasidan mo'ralaydi.

„Kim uyg'ondi, kim uyg'onmadi?" — :deb so'raydi Oftoboy.— Hamma uyg'ondi,— deb qushlar sayrashadi.Bundan Oftoboyning mehri ortadi. U yerdan haroratini ayamaydi.-

IV.Mustahkamlash.Husnixat mashqlari o'tkazish. Savollar –javob o`tkaziladi.

Undalmalar kimlarga qaratiladi?Ular maqsadga ko'ra qanday gaplar tarkibida keldi?

Undalmali gaplarga misol keltiring.V.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va

mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.

VI.Uyda.80- mashq uyga vazifa qilib topshiriladi. MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Bilimingizni tekshiring. Maqsad: Ta`limiy: Uyushiq bo`lakli gaplarni takrorlash.Tarbiyaviy:O`quvchilarni tabiatga mehrni tarbiyalash.Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: turli xil rasmlar,plakat va tarqatmalar.




II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni. O`quvchilarni o`tilgan mavzular yuzasidan olgan bilimlarini aniqlash uchun savol-javob o`tkazamiz.Quyidagi savollarni kartochkalarga yozib ,o`quvchilarga tarqataman. 1.Fikrning kimga qaratilganini bildirgan so'z qanday nomlanadi? 2. Undalmalar qaysi tinish belgisi bilan ajratiladi? 3. Undalmalar gapning qaysi o'rinlarida keladi? 4.Qizim,O`g`lim so`zlarini qatnashtirib undalmali gap tuzing.

Iv.Mustahkamlash. 81-mashq. „Kuzda" mavzusida insho yozish uchun tayyorlaning. Insho uchun material to'plashda quyidagilarga e'tibor bering.

1. Ob-havodagi o'zgarishlar.2. Tabiatdagi o'zgarishlar.3. Kuzda dehqon va bog'bonlarning yumushlari.

V.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.

VI.Uyda.Undalmali gaplar tuzib kelish

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Nutq haqida ma`lumot.Maqsad: Ta`limiy: nutq, matn so'zlariga izoh berish. Nutqning inson hayotida tutgan o'rni, matnni ifodali, tinish belgilariga rioya qilib o'qish, unga sarlavha qo'yish, qayta so'zlab berish uchun qismlarga bo'lish kerakligi haqida ma'lumot berish. Tarbiyaviy: mustaqillik sharofati bilan erishilgan yutuqlar, ularning diyorimiz taraqqiyoti uchun xizmat qilishi, insonlarning hayotini yengillashtirishi haqida so'zlab berish.Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning matn tuzish ko'nikmalarini shakllantirish. Ularning bog'lanishli nutqini o'stirish; .Darsning turi: yangi bilim beruvchiDarsning metodi: suhbat,savol-javob.Darsning jihozi: turli xil rasmlar,plakat va tarqatmalar.


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish.

II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Yangi mavzu bayoni. 82- mashq. O'quvchilar darslikdagi rasmni kuzatadilar. Rasmda tasvirlangan predmetlar sanab o'tiladi. Rasmda qanday predmetlar tasvirlangan? (Sinf xonasi, partalar, kompyuterlar, stullar, gullar va hokazo.)

—Rasmda kimlarni ko'ryapsiz? (O'quvchilarni, o'qituvchilarni.) Kompyuterda bolalar nima qilishyapti? (Gapni tahlil qilishyapti.)

—Demak, qaysi dars o'tilayotgan ekan? (Ona tili darsi o'tilayotgan ekan.)—Yuqorida sanab o'tilgan so'zlardan foydalanib, 3—4 ta gap tuzing.Taxminan shunday hikoya tuziladi va husnixat bilan yozdiriladi: Sinfxona keng va yorug'. O'quvchilar ona tili darsini o'tishmoqda. Ular kompyuterda gap bo'laklarini tahlil qilishmoqda.O'qituvchi ularga yordam bermoqda.—Bu matnga sarlavha qo'ying. {Ona till darsida.)— Tuzilgan 3-4 gapli hikoyani nima deb ataymiz? (Nutq deb ataymiz.)—So'roqlar yordamida hikoya qayta so'zlatiladi.—Biz o'z fikrimizni nimalar orqali ifoda etdik? (Gaplar orqali.)

-Biz ovoz orqali gaplar vositasida ifoda etgan nutqimizni qanday atash mumkin? (Og'zaki nutq.)—Daftarga yozib olgan gaplaringiz ~chi? (Yozma nutq deyiladi.)—Demak, biror narsa haqida suhbatlashsak, hikoya tuzsak, bu nutq bo'ladi. Nutq gaplardan

tuzilib, 2 xil bo'ladi: og'zaki nutq va yozma nutq.O'quvchilar javobi umumlashtiriladi.IV.Mustahkamlash.83- mashq sharti tanishtiriladi. O'qituvchi o'quvchilarga she'rni

ifodali o'qitadi. Matn yuzasidan suhbat o'tkazadi. Suhbatda nutq hikoya, she'r shaklida ifoda qilinishi, she'r ham nutq ekani o'quvchilarga tushuntiriladi. 2-,4-,6- gaplarning ma'nolari ustida ishlanadi. 84- mashq sharti va matn o'quvchilarga o'qitiladi. Matn yuzasidan suhbat o'tkaziladi.

— Matn kimlar haqida ekan?

— Matndagi gaplar chegarasini aniqlang.— Gap oxiriga qanday tinish belgilari qo'yilgan?

Matnda nechta gap bor ekan? Mashqni yozadilar.V.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash. VI.Uyda.85- mashq uyga vazifa qilib topshiriladi.MRO`TIBO`__________________ Sana. Mavzu: Ikki va undan ortiq kishining nutqi. Maqsad: Ta`limiy: nutq shakllari haqidagi o'quvchilar bilimini aniqlash va mustahkamlash. Matnni qismlarga bo'lib tahlil qilishni, mazmunidan kelib chiqib, sarlavha qo'yishni o'rgatish.. Tarbiyaviy: o'quvchilarda o'z Vatani tarixini o'rganishga qiziqish uyg'otish. O'z Vatanining tarixiy obidalari bilan faxrlanish tuyg'usini shakllantirish Rivojlantiruvchi: Darslikdagi mavzuga oid mashqlar orqali sport turlari, ularning kelib chiqish tarixi bilan tanishtirish.Darsning turi: yangi bilim beruvchiDarsning metodi: suhbat. Darsning jihozi: turli xil rasmlar,plakat va tarqatmalar.


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish.II.Uy vazifasini so`rash va baholash.O'quvchilar yozgan hikoyalarini o'qib beradilar. „Bizning oilamiz" sarlavhali matningizda nechta gap ishtirok etgan?

— Gaplar maqsadga ko'ra qanday gaplar?— Hikoya tuzishda oilangizdan kim sizga yordam berdi?— Otangizning kasbi haqidagi gapning bosh bo'laklarini aniqlang.— Yozgan matningiz nutqning qaysi shakliga kiradi?III.Mavzu bayoni. Saylanma diktant. Ona tiliga oid so'zlarni yozib oling.

Kino, gap, kesim, kulmoq, o'yin, ayiruv, matn, ega, burchak, lug'at, qo'shimcha, alifbo.Darslik bilan ishlash. 86-mashqda berilgan 2 ustundagi gaplar ifodali o'qiladi.— Har ikkala ustundagi gaplar soni aniqlanadi. Birinchi ustun ifoda etgan maqsadiga ko'ra

turlari so'raladi.— Birinchi gap kimga tegishli? Birinchi ustundagi gap birinchi gap davomi bo'lib kela

oladimi?— Birinchi ustundagi gaplar bir muallifga qarashlimi?— Ikkinchi ustunda mazmuniga ko'ra qanday gaplardan tashkil topgan?

Ikkinchi gap birinchisida berilgan xabarni davom ettirib, to'ldirganmi?Qolgan gaplarni-chi?— Hamma gaplar nima haqida ekan?— Ikkinchi ustundagi gaplarni nima deb ataymiz?— Matndagi qaysi so'zlar sizga notanish? O'quvchilar Registon ansambli, Sherdor, Tillakori, madrasa so'zlariga izoh beradilar.— Ikkinchi ustundagi matn qaysi olim haqida ekan?— Bu mashhur shaxs haqida yana nimalarni bilasiz? (Ulug`bek Amir Temurning suyukli

nevarasi, astronom olim bo'lgan.)-Hozirda madrasa o'rnini bosadigan qanday o'quv yurtlari bor. (Institut, universitet, litsey, kollej.)Biz o'qigan matn nutqning qaysi shakli hisoblanadi? (Yozma shakli.)IV.Mustahkamlash.84-mashq ustida ishlanadi.Futbol tarixi haqida suhbat o`tkaziladi .Darslikdagi matn o`qilib unga quyidagicha reja tuziladi.1.Futbol o'yinining paydo bo'lishi. 2.Futbol o'yinining shakllanishi.3.Futbol—sportning bir turi.Reja asosida o'quvchilar matnni qayta hikoya qilib beradilar.88-mashq ustida ishlash.

—Matn mavzusi nima haqida ekan? (Qarg'aning topqirligi haqida ekan.)—Matnning sarlavhasini ham „Qarg'aning topqirligi" desa bo'ladimi? (Ha.)— Matnning muallifi kim ekan? (Abdulla Avloniy.)A. Avloniy Toshkentda tug'ilgan. U o'zining asarlari bilan pedagogika fanining

rivojlanishiga katta hissa qo'shgan olim.O'quvchilar matnning sarlavhasini qo'yib, gaplarni to'g'ri joylashtirgan holda yozadilar. IV.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash. V.Uyda.89- mashq uyga vazifa qilib topshiriladi. MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Matn.Reja asosida matn yozish. Maqsad: Ta`limiy: Reja asosida matn yozishni o`rgatish.Tarbiyaviy:O`quvchilarni tabiatga mehrni tarbiyalash.Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat,savol-javob,amaliy.Darsning jihozi: turli xil rasmlar,plakat va tarqatmalar.


Davomiyligi 3 7 14 15 5 1I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish.II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar. III.Mavzu bayoni. O`tilgan dars yuzasidan bilimlarimizni mustahkamlab olamiz. Matn nutqning yozma shaklidir. Matn mazmunan o'zaro bog'langan gaplardan tuziladi. Matnni qismlarga bo'lish, unga sarlavha qo'yish, reja tuzish mumkin.

90-mashq ustida ishlanadi.Rasm kuzatiladi.Berilgan she`r ifodali o`qib ,mazmuni ustida suhbatlashiladi. O'zingiz yashab turgan shahar, qishlog'ingizdagi kuz ko'rinishini tasvirlab, „Kuzda" sarlavhali insho yozing.

Mavzuni yoritishda „Kuz" she'ridan, rasmdan, kuzatishlaringiz asosida to'plagan materiallaringizdan foydalaning. Reja asosida fikringizni bayon qiling.

Reja1. Kuzda ob-havo.2. Kuzda tabiat ko'rinishi.3. Kuzgi ishlar.

IV..Mustahkamlash.O`quvchilar mustaqil yozadilar.

V.Baholash.O'quvchilar bilimini baholash uchun daftarlarini yeg`ib olaman.V.Uyda.5-8-ta gapdan iborat matn tuzib kelish.

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: 3-nazorat ishi .Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarni yonatrofni kuzatish, shuiar asosida matn yozish, matnda she'rlardan, maqollardan foydalanishga o'rgatish. . Tarbiyaviy: o'quvchilarni mehnatsevarlik ruhida tarbiyalash.Rivojlantiruvchi: Yozilishi qiyin so'zlarni lug'atdan ko'rib yozishni uqtirish. Insho yozish ko'nikmasini shakllantirish Darsning turi: bilimlarni hisobga oluvchi, tekshiruvchi dars. Darsning metodi: mustaqil ish metodi. Darsning jihozi: kuz fasli tasvirlangan rasmlar, maqollar yozilgan plakat.


ITashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish.

II.Nazorat ishi bayoni.Nazorat ishi daftarlarini tarqataman.Sana va mavzuni doskaga yozaman.Aziz o`quvchilar bugungi nazorat ishi darsimizda rasm asosida insho yozamiz. Doskaga quyidagi maqollar yozilgan plakatlar ilinadi:

Yer haydasang, kuz hayda, Kuz haydamasang, yuz hayda.O'quvchilar she'rni ifodali o'qiydilar. She'rdagi Oltin oqar daladan, qishga

zamin solinar birikmalari izohlanadi. Oltin oqar daladan — dalada paxta terib olinib, zavodlarga topshiriladi. Qishga zamin solinar — qishga hozirlik ko'riladi.

—She'rda qaysi fasl haqida so'z boradi? — Kuzda tabiatda qanday o'zgarishlar ro'y beradi?

— Ko'katlar qanday tus oladi?— Daraxtlar-chi?

— Kuzda yon-atrof qanday ko'rinishda bo'ladi?— Kimlar uchun qizg'in palla boshlanadi?— Qiz va o'g'il bolalar qayerga borishadi?

— Paxtakorlar nimaning hosilini yig'ishadi? — Paxta yig'ib olingach, yerlar nima qilinadi? — Nima uchun yerlar aynan kuzda haydaladi?

— Bu haqda doskaga ilingan maqollarni o'qing.— Shahrimizning kuzgi ko'rinishini tasvirlab, „ Kuzda" sarlavhali insho yozing. Inshoni yozishda rasmlardan, „Kuz" she'ridan, maqollardan foydalaning. Reja asosida fikringizni bayon qiling

III.Mustahkamlash. O'quvchilar inshoni darslikda berilgan reja asosida yozadilar va yozganlarining xatolarini to'g'rilaydilar.IV.Baholash.Inshoni yozib bo`lgach,daftarlarini topshiradilar.

V.Uyda .O`tilgan mavzular yuzasidan takrorlash.MRO`TIBO`___________





II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Savol-javob asosida.III Inshoning umumiy natijasi bilan o`quvchilarni tanishtirish .Kim qanday xatoga yo`l qo`yganligini aytib o`tish .O`quvchilar insho yozishda yo`l qo`yilgan xatolarni ko`rib chiqib , alohida qatorga to`g`rilab chiroyli qilib yozadilar .IV. Induvidual xatolar ustida ishlash .Har bir o`quvchi o`zining xatosini daftardan ko`rib chiqqan holda uni to`g`rilashga kirishadi Harflarni imlo xatolariga qarab to`g`rilab yozish . Tipik xatolar ustida ishlash .Lug`at so`zlardan foydalanish . V.Aylanma daftarga diktant yozish .

— Seni doim ota-onang, do'stlaring, Vataning sevib, ardoqlaydi. Sening kelaja-ging uchun qayg 'uradi, Sening kelgusida tinch va farovon hayot kechirishing uchun bor kuchini ayamaydi.

Shuning uchun shoir Abdulla Oripov:Bolajon, sen doim suyuksan,Bilib qo'y, iqboli buyuksan, deyapti.

VI. Uyga vazifa: Kuz haqida 3-4 ta gap yozib kelish .MRO’TIBO’ _________________________

Sana. Mavzu: Tovushlar vaharflar.Maqsad:

Ta`limiy: tovushlar, ularning so'z ma'nolarini farqlashi, to'g'ri talaffuzi, tovushlarning harflar bilan ifodalanishi haqidagi bilimlarini aniqlash va boyitish.

Tarbiyaviy:O`quvchilarni tabiatga mehrni tarbiyalash.Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.

Darsning turi: takrorlash va mustahkamlovchi dars.Darsning metodi: suhbat, : analitik-sintetik metod.Darsning jihozi: O'zbekiston Respublikasining hozirgi taraq-qiyotini ifoda etgan rasmlar, Oybek

portreti, tovush va so'zlarning chiz-malardagi tasviri.Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash.Navbatchi axboroti.Darsga hozirlikni tekshirish.II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.

III.Mavzu bayoni. Darslik bilan ishlash. 91- mashq. O'quvchilar she'rni ifodali o'qiydilar.— She'rni kirn yozgan? (Oybek.)— Oybekning yana qanday she'rlarini o'qigansiz? (O'quvchilar o'qish darslarida o'qigan she'rlarini aytadilar.)— Shoir she'rni nima haqida yozgan?Shoir she'rni Vatanni sevish, uning har bir yeri muqaddas ekanligini yozgan.

-Ajratib ko'rsatilgan so'zni o'qing. So'zda nechta tovush bor? (Vatanni so'zida 6 ta tovush bor.)— Bu tovushlar yozuvda nechta harf bilan ifodalanadi? ( 7 ta harf bilan ifodalanadi.)— Ikkinchi gapda nechta so'z ishtirok etgan? (4 ta so'z ishtirok etgan.)— Qarichi so'zida nechta tovush nechta harf bilan ifodalangan? (Qarichi so'zidagi 6 ta tovush 6

ta harf bilan ifodalangan.)— Muqaddas so'zida-chi? (Muqaddas so'zi 7 ta tovush, 8 ta harf bilan yoziladi.)— Uchinchi gapda nechta so'z bor? (7 ta so'z bor.)— Gaplar oxiriga qanday*tinish belgisi qo'yilgan? (Nuqta qo'yilgan.)— She'r misralaridagi qofiyadosh so'zlarni toping. (O'p, cho'p, bizga, yuragimizga.)— She'rning misralari qanday harf bilan boshlangan?(Bosh harf bilan.)— She'r necha misradan iborat ( 4 misradan iborat.)O'quvchilar 92—93- mashqdagi so'zlaming aytilishi va yozilishi yuzasidan 1-, 2-, 3- sinflarda bilimga ega bo'lganlar. Shuning uchun bu o'rinda takrorlash va mustahkamlash uchun umum-lashtirib berildi. Bu so'zlaming aytilishi va yozilishini savollar asosida o'quvchilar izohlaydilar.92- mashq. O'quvchilar mashq sharti bilan tanishgach, so'zlarni daftarga yozib oladilar. So'z

ma'nolarini farqlayotgan tovushlaming tagiga chizadilar. So'z ma'nolarini o'qituvchiyordamida izohlaydilar.

— 1- qismda berilgan so'zlarni o'qing. Ikki o'xshash so'zlar tarkibidagi qaysi tovushlar farqlanadi. (Mard — mart so'zida jarangli d va jarangsiz t tovushlar farqlanadi.)Bu tovushlar so'zning qaysi qismida kelgan? (So'zning oxirida.) IV.Mustahkamlash.93-mashq sharti yuzasidan bajaradilar.V.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash. VI.Uyda.94- mashq MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Unli va undosh tovushlar vaharflar.Maqsad: o'quvchilarni o'zbek tilida mavjud 29 ta harf va 30 ta tovush, unli va undosh harflarning o'ziga xos xususiyatlari, jarangli va jarangsiz undosh tovushlarning farqi haqidagi bilimlarini aniqlash va mustahkamlash. Ko'p bo'g'inli va tarkibida 2 ta bir xil tovush bor so'zlarning imlosi ustida ishlash.Tarbiyaviy: o'quvchilarni tabiat in'omlarini asrab-avaylash ruhida tarbiyalash.Rivojlantiruvchi: Buyuk insonlardan Amir Temur, Navoiy, al-Farg'oniy, al-Buxoriylarning qilgan ishlari, bizning davrimizgacha yetib kelgan asarlari haqida suhbat o'tkazish. Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.

Darsning metodi: suhbat, analitik-- sintetik metod.Darsning jihozi: predmetlarning rasmi (do'ppi, hassa, handalak, qulupnay rasmlari).



II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni. Mustaqil ish. Do 'ppi, hassa, handalak, qulupnay rasmlari osiladi.

Doskaga so'zlarga mos keladigan katakchalar chiziladi. O'quvchilar katakchalarni mustaqil ravishda to'ldiradilar.—Do'ppi so'zi necha bo'g'inli so'z? (2 bo'g'inli so'z.)—Do 'ppi so'zida, nechta unli va undosh tovush bor? (2 ta unli va 3 ta undosh tovush bor.)— Do'ppi so'zini qanday talaffuz qilamiz? (Do'ppi tarzida aytamiz.)—Bu so'zning aytilishi va yozilishida qanday farq bor ekan? (Talaffuzda 4 ta tovush,

yozganda esa 5 ta harf ishtirok etadi.)—Hassa so'zini talaffuz qilganimizda nechta tovush ishtirok etadi? (4 tovush ishtirok etadi.)—Katakchalar nima uchun 5 ta ekan? (Chunki yozuvda 2 ta s harfi yoziladi.)—Hassa so'ziga ma'nodosh so'z toping. (Aso.)— Qulupnay,Handalak so'zi ham shu tartibda tahlil qilinadi. Darslik bilan ishlash. 95- mashq. O'quvchilar topishmoqni ifodali o'qiydilar. Javobini topadilar. — Topishmoq nima haqida ekan? (Aql haqida.)—Topishmoq qanday yo'lda yozilgan? (She'riy yo'lda yozilgan.)—Aql so'zida qanday unli va undosh tovushlar bor? (2 ta undosh q, 1 va bitta unli a tovushi

bor.)— She'rda jami qanday unli tovushlar bor? ( a, o, i, u, o', e unlilari bor.)— O'zbek tilida nechta unli tovush mavjud? (6 ta unli tovush mavjud.)— Undoshlar-chi? (24 ta.)— Unli va undoshlarning farqini ayting. (Unli tovushlar talaffuzda to'siqqa uchramaydi va

unlilarda ovoz ishtirok etadi. Undoshlami talaffuz qilganimizda ular to'siqqa uchraydi va bu tovushlarda shovqin, qisman ovoz ishtirok etadi.)

She'riy topishmoqning muallifi kim? (P. Mo 'min.)Siz P. Mo'minning qanday she'rlarini yod olgansiz?IV.Mustahkamlash.96-mashqda tushirib qoldirilgan harflarni qo`yib yozadilar.IV.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.

V.Uyda.97- mashq.

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Undosh tovushlarning aytilishi va yozilishi. Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning yonma-yon kelgan bir xil tovushli so'zlarning imlosi haqida bilimlarini mustahkamiash. Diktant orqali ularning savodxonligini oshirish. Tarbiyaviy: maqollar orqali o'quvchilarda rostgo'ylik, mehnatsevarlik, kattalarga hurmat kabi fazilatlarini kamol toptirish. Ularnibiror hunar egallashga undash. Rivojlantiruvchi: Ularningrasmga qarab matn tuzish ko'nikmalarini va bog'lanishli nutqlarini o'stirish;Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: kesma harflar, chizmalar,turli xil rasmlar,plakat va tarqatmalar.


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash.Navbatchi axboroti.Darsga hozirlikni tekshirish.

II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni. Darslik bilan ishlash.98- mashq. O'quvchilar maqollarni o'qiydilar. Ma'nolarini izohlaydilar.

— Birinchi maqol nima haqida ekan? (Yolg'onchilarning rost so'zi yo'qligi, odamlarning uning so'ziga ishonmasligi haqida ekan.)

—Rost so'zini qanday talaffuz etamiz. (Ros tarzida talaffuz etamiz.)—Aytilishi va yozilishida farq bormi?(Aytganda 3 ta r, o, s tovushlarni, yozganimizda 4 ta r, o, s, t harfi qatnashadi. Talaffuzda so'z

oxiridagi t tovushi tushib qoladi.)—t tovushi qanday undosh tovush? (Jarangsiz undosh tovush.)—Rost so'zining qanday ma'nodosnlari bor? (Chin, haqiqiy.)— Ikkinchi maqolning mazmunini izohlang. (Oiladagi farzand odobli bo'lsa, hamma shu oilaga

havas bilan qaraydi. Chunki insonlar go'zallikka havas qilishadi. Shuning uchun odobli farzand oilaning ko'rki hisoblanadi.)

— Farzand so'zini tovush tomonidan tahlil qiling. (Farzand so'zida 5 ta undosh tovush, shulardan f — jarangsiz, r, z, n, d — jarangli undosh tovush va 2 ta unli tovush bor.)

— Farzand so'zining aytilishi va yozilishida farq bormi? (Farzant deb aytamiz, farzand deb yozamiz.)

— Demak, so'z oxiridagi jarangli d tovushi jarangsiz t ga aylanar ekan.— Do'st deganda kimni tushunasiz? (Qiyinchiliklarda yordam beradigan, to'g'ri maslahat

beradigan odamni do'st deymiz.)— Do'stning to'g'ri maslahatiga quloq solmagan kishi qanday ahvolga tushadi? (Pushaymon

bo'ladi. Ilojsiz ahvolga tushadi.)

Uchinchi maqol nima haqida ekan? (Do'stning so'ziga qarab ish tutish haqida ekan.)

IV.Mustahkamlash.99-mashq. Rasmni kuzatib. Berilgan so'zlar ishtirokida hikoyacha tuzadilar.100-mashqda so`zlarning o`zaro farqini izohlaydilar,ma`nolari ustida savol-javob uyushtiradilar. V.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.VI.Uyda.101- mashq. MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Undosh tovushlarning aytilishi va yozilishi. Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning harf birikmalarining imlosi, 2 xil tovushning bir harf bilan ifodalanishi haqidagi bilim-larini mustahkamlash. Ularga tovush-harf tahlilini darslikdagi namunadagidek o'rgatish.

Tarbiyaviy: tabiat, atrof-muhitning tozaligida qushlarning o'rni, ularga g'amxo'rlik qilish haqida o'quvchilar bilan suhbatlashish.

Rivojlantiruvchi: Rasm orqali diktant yozish ko'nikmasini shakllantirish.Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: predmet rasmlari (qushlar). turli xil rasmlar,plakat va tarqatmalar.



II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni. 102- mashq. O'qituvchi she'rni ifodali o'qib beradi. O'quvchilar she'r matnini yoddan aytadilar. She'r tuzilishi, mavzusi yuzasidan suhbat o'tkaziladi.

— She'r necha misradan iborat?— She'rdagi qofiyadosh so'zlarni toping.— She'rda nechta gap bor?— She'rdagi yonma-yon kelgan bir xil undoshli so'zlarni aniqlang. (Assalom so'zida s

undoshi yonma-yon kelgan.)— She'rdagi qaysi so'zlarda harf birikmasi bor?'(Quyosh, tinch so'zlarida sh, ch harf birikmasi

mavjud.) Sh harf birikmasi qanday undosh tovush? (sh jarangli undosh tovush.)— Ikkinchi she'rdagi qofiyadosh so'zlarni aniqlang.— She'r necha gapdan iborat?

— She'rda qanday tinish belgilari ishlatilgan?— Qanday harf birikmalari bor?(Shoshib, Hoshim so'zlarida sh, chiqdi so'zida ch harf birikmasi bor.)— ch jarangli yoki jarangsiz undosh tovush ekanligini aniqlang.O'quvchilar yoddan yozgan she'rlarini darslikka qarab tekshiradilar, harf birikmalarining tagiga chizadilar.

103- mashq. O'quvchilar so'zlarni o'qiydilar, ikki xil tovushni ifodalaydigan harfni topib, tagiga chizadilar.IV.Mustahkamlash 104- mashq. Rasm diktant. O'quvchilar rasmni diqqat bilan kuzatadilar. Ular qushlarning nomlarini esda saqlashga harakat qilishadi. Diktantni yozib bo'lgach, darslikka qarab tekshiradilar. — So'zlardan qaysilari faqat jarangli undoshlardan iborat?

—Qaysi so'zlarda faqat jarangsiz undoshlar ishtirok etgan? (Chittak, kakku so'zlaridagi

undoshlar jarangsiz undoshlardir.)—Yonma-yon kelgan bir xil undoshli so'zlarni toping. (Chittak, kakku.)— Ikki bo'g'inli so'zlarni aniqlang. (Chittak, kakku, zog'cha, sa 'va.)

O'quvchilar zarg'aldoq so'zini darslikdagi namunaga qarab tovush-harf tahlilini qiladilar.Zarg'aldoq — 9 ta harf, 9 ta tovush. Unli tovushlar — a, a, o.Undosh tovush — z, r, g', 1, d, q, jarangli undoshlar — z, r,IV.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.

V.Uyda.105- mashq. MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Bo`g`in.So`zlarni bo`g`inga bo`lish.Maqsad:

Ta`limiy: o'quvchilarning bo'g'in, bo'g'in ko'chirish qoidasi, bo'g'inlarning qanday tovushlardan tashkil topishi haqidagi bilimlarini aniqlash va mustahkamlash. Tarbiyaviy: o'quvchilarni darslikdagi hikmatli gaplar, ibratli hikoyatlar orqali shirinso'zlik, muloyimlik, o'ylab turib so'zlashga undash.Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning lug'atini in 'om, tanga so'zlari bilan boyitish. Shu so'z-larning ma'nosini izohlash Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.

Darsning metodi: induktiv , suhbat.Darsning jihozi: kesma bo'g'in, chizmalar



II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni. Darslik bilan ishlash. 106-mashq. O'quvchilar mashq sharti bilan tanishgach,hikmatlarni ifodali o'qiydilar, mashqni shartiga ko'ra bajaradilar.Har bir gapdagi so'zlar soni aniqlanib, ular bo'g'inlarga bo'lib tahlil qilinadi.

Far-zand — 2 bo'g'inli so'z;far — 3 ta tovush, 3 ta harf; zand — 4 tovush, 4 harf;f, r — undosh tovushlar; z, n, d — undosh tovushlar;a — unli tovush; a — unli tovush.O'quvchilar gaplardagi qolgan so'zlarni namunaga qarab og'zaki tahlil qiladilar.Ulardan ona va bola haqidagi maqollar so'raladi. (Ona bilan bola, gul bilan lola. Onaning ko 'ngli

bolada, bolaning ko 'ngli dalada va hokazo.)107- mashq. O'qituvchi hikmatli gapni o'qib beradi.— Bu hikmatli gap kimga tegishli? (Alisher Navoiyga tegishli.)— Navoiy yana nimalar haqida hikmatli gaplar, hikoyatlar yozgan? (Rostgo'ylik, saxiylik,

ota-onani hurmat qilish, hunar egallash haqida hikmatli gaplar aytgan.)— Mashqdagi hikmatli gap nima haqida? (Tilni shirin, muloyim qilish haqida.)— Gap nechta so'zdan iborat? (7 ta so'zdan iborat.)— So'zlarni bo'g'in ko'chirish qoidasiga muvofiq bo'g'inlarga bo'ling. Qaysi so'zlar bo'g'in

ko'chirish qoidasiga ko'ra bo'g'inga ajratilmaydi.(Esa so'zi bo'g'in ko'chirish qoidasiga ko'ra bo'g'inga bo'linmaydi. Chunki bir unlining o'zi bir

qatorda qolmaydi.)— Ko 'ngilga so'zini qanday qilib bo'g'inga ajratdingiz? (Ko'-ngil-ga)— Nima uchun ng harfi 2- chi bo'g'inga o'tib qoldi? (Chunki bu so'zda n va g harfi emas, balki

ng harf birikmasi bor.)ng harf birikmali yana qanday so'zlarni bilasiz? (Singil, tong.)IV.Mustahkamlash.108-mashq. Ajratib ko'rsatilgan so'zlarni bo'g'in ko'chirish qoidasiga mos holda bo'g'inlarga bo'lib yozing. V.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.

VI.Uyda.109- mashq

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Bo`g`in ko`cherish.Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning so'zlarni bo'g'in ko'chirish qoidasiga muvofiq bo'laklarga bo'lish ko'nikmasini mustahkamlash, ularga ng harf birikmali so'zlarning yozilishi, bo'g'inga bo'linish qoidalarini eslatish. Tarbiyaviy: o'quvchilarni oila, uning a'zolariga hurmat bilan munosabatda bo'lishga odatlantirish. Ularni yon-atrofni ko'kalamzorlashtirishda hissalarini qo'shishga undash.Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning lug'atini sabzavot, dorivor, istirohat bog'i, Bobil, samoviy bog', hukmdor so'zlari bilan boyitish;Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: oila a'zolari tasvirlangan surat.



II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni. Rasm diktant. Doskaga oila a'zolari tasvirlangan surat osib qo'yiladi. O'quvchilarga suratdagi kishilarni bildiruvchi so'zlarni bo'g'inga bo'lib yozish topshiriladi.O-ta, o-na, a-ka, u-ka, o-pa, bu-va, bu-vi, si-ngil. O'quvchilar diktantni yozib bo'lgach, o'qituvchi so'zlarni doskaga yozadi. O'quvchilar doskaga qarab yozganlarini tekshiradilar.Diktantdagi so'zlar necha bo'g'inli? (2 bo'g'inli.)Darslik bilan ishlash. 110-mashqdagi so'zlar o'quvchilarga o'qitiladi. So'zlarning yozilishini eslab qolish uqtiriladi. O'qituvchi aytib turishi jarayonida, o'quvchilar so'zlarni bo'g'in ko'chirish qoidasiga ko'ra bo'laklarga bo'lib yozadilar.

Ko'-ngil, si-ngil, tong, ko'ng-lim, sing-lim, ton-gi, tong-gi.Tongi va tonggi so'zlarining ma'nolari izohlanadi. Mustaqillik tongi. Tongi so'zi nimasi? so'rog'iga javob bo'ladi.Tonggi shabada. Tonggi so'zi qanday? so'rog'iga javob bo'ladi.

111 - mashq. O'qituvchi matnni o'qib beradi. Matnning tuzilishi, mavzusi haqida suhbat o'tkaziladi:—Matnda nima haqida hikoya qilinadi?—Qadimgi davrda odamlar dastlab yon-atroflariga nimalar ekishgan?—Istirohat bog'ining qadimgi ko'rinishi qanday edi?—Dastlabki istirohat bog'lari kim uchun barpo etilgan?—Dunyoning yetti mo'jizasidan biri nima?—Samoviy bog' kimga tegishli edi? Matn nechta gapdan tuzilgan? (8 ta gapdan tuzilgan.)—Bu gaplarning maqsadiga ko'ra turlarini ayting. (Gaplar maqsadiga ko'ra darak gaplardir.)—Matnni necha qismga bo'lish mumkin? (4 qismga bo'lish mumkin.)

—Ajratib ko'rsatilgan so'zlarni bo'g'in ko'chirish qoidasiga ko'ra bo'laklarga bo'libyozing. (da-raxt-lar, o'sim-lik-lar, ekish-gan, o'ti-shi, gul-lar, hukm-dor-lar, ular-ning, ayol, sa-mo-viy, yet-ti.)

— Qaysi so'zlar jarangli va jarangsiz undosh tovushlardan tuzilgan? (damxtlar, o'simliklar, ekishgan, hukmdorlar, samoviy.)— Samo so'ziga ma'nodosh so'z toping? (Osmon, falak.)IV.Mustahkamlash .112-mashq. Rasm diktant. Gul nomlarini aniqlaydilar.

Chin-ni-gul, gul-sap-sar, bi-naf-sha, chuch-mo-ma, kar-nay-gul, gul-be-or.O'quvchilar yozganlarini doskaga qarab tekshiradilar. IV.Baholash.O'quvchilar bilimini baholash.V.Uyda.113-mashq.MRO`RTBO`____________

Sana. Mavzu: Tutuq belgisi va bo`g`in ko`cherish.Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning tutuq belgili so'zlarning to'g'ri talaffuzi va yozilishi, uning so'z ma'nosini farqlashdagi vazifasi haqidagi bilimlarini aniqlash va mustahkamlash.Tarbiyaviy:O`quvchilarni tabiatga mehrni tarbiyalash.Rivojlantiruvchi: Ularni gul o'stirish, parvarish qilishga qiziqishlarini rivojlantirish.Darsning turi: yangi bilim beruvchi dars.Darsning metodi: yangi bilim beruvchi dars.,suhbat.Darsning jihozi: yangi bilim beruvchi dars.Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash.Navbatchi axboroti.Darsga hozirlikni tekshirish.

II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Yangi mavzu bayoni. Mustaqil ish. Gaplarni ko'chiring. Tagiga chizilgan so'zlarni bo'g'inga bo'ling va tovush-harf tomonidan tahlil qiling.

Tohir she 'r o 'qidi. Bog 'imizda na 'matak o 'sadi. San 'at tinchlik timsoli.Tovush-harf tahlili.She 'r — 1 bo'g'inli, uchta tovush, uchta harf, bitta tutuq belgisi;

unli — e; undoshlar — sh, r; jarangli undosh — r; jarangsiz undosh — sh.Na '-ma-tak — 3 bo'g'inli, 7 ta tovush, 7 ta harf, 1 ta tutuq belgisi.Unli tovushlar — a, a, a; undosh tovushlar — n, m, t, k; jarangli undoshlar —n, m; jarangsiz undoshlar — t, k.San '-at — 2 bo'g'inli, 5 ta tovush, 5 ta harf, 1 ta tutuq belgisi.Unlilar — a, a; undoshlar — s, n, t; jarangli und tovushlar — n; jarangsiz und tovushlar — s, t.Darslik bilan ishlash. 115- mashq. O'qituvchi she'rni ifodali o'qib beradi.She'rning muallifi kim? (S. Hojiboyev.) She'r necha misradan iborat? (4 misradan.) Tutuq belgisiga ko'ra farqlanayotgan so'zlarni toping va ma'nolarini tushuntiring.

Sa 'va — qush, sava — xipchin bilan savash.Da 'vo — arz qilish, davo — malham, dori.Ta 'na — dashnom, tana — odamning tanasi ma'nolarini bildiradi.

Shoir she'r orqali nima demoqchi? O'quvchilar she'rni husnixat bilan yozadilar va darslikka qarab tekshiradilar.IV.Mustahkamlash. 116-mashq. O'quvchilar so'zlarni mustaqil ravishda o'qiydilar.Yozilishini o'rganadilar. Daftarlariga so'zlarni ko'chiradilar.

—Birinchi qatordagi so'zlarda tutuq belgisi qaysi tovushdan so'ng qo'yilgan? (Tutuq belgisi unli tovushdan so'ng qo'yilgan.)

— So'zlarning talaffuziga e'tibor bering. Unli tovushdan so'ng kelgan tutuq belgisi qanday vazifani bajaradi? (Ra'no, ma'no kabi so'zlardagi o'zidan oldingi unli tovushning cho'ziq

aytilishini bildiradi.)Undoshdan so'ng qo'yilgan tutuq belgisi nimani bildiradi? (O'zidan oldingi undosh tovushni keyingi unli tovushdan ajratib talaffuz qilish kerakligini bildiradi.)—- She'r, ta'na, sa'va, qal'a so'zlarida tutuqbelgisini tushirib qoldirsak, nima ro'y beradi?

(So'zlarning ma'nosi o'zgaradi. Sher — hayvon, tana — odamning tuzilishi, sava — savalamoq, qala — o'tin yoqish ma'nolarini bildiradi.)

— Demak, tutuq belgisining yana bir vazifasi qanday ekan?(So'z ma'nolarini farqlash uchun xizmat qilar ekan.)V.Baholash.O'quvchilar bilimini baholash.

V.Uyda.117- mashq. MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: 4-nazorat ishi va uning tahlili..Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning bilimini aniqlash. Tarbiyaviy: O'quvchilarning ona Vatanga bo'lgan muhabbatlarini oshirish.Rivojlantiruvchi: BKM larini rivojlantirish.Darsning turi: o'quvchilarning bilim darajalarini aniqlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: qovun polizi aks ettirilgan rasm.Darsning borishi:


ITashkiliy qism.Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Test bayoni. 1 Nutq bu nima ?a) so`zlar b) bo`g`inlar d) gaplar orqali bildirilgan fikr2 Matn - bu nima ?a) mazmun jihatidan oszaro boglangan gap b) so`zlar d) gaplar3 Gapning bosh bolaklarini belgilang . a) fel b) ega kesim d) sifat4 O`zbek tilida nechta undosh harf bor ? a) 23 ta b) 28 d) 30 ta5 Bosh bolaklar qanday soloqlarga javob boladi ? a) qanday ? b) qanaqa ? d) kim ? nima ?6 Unli tovushni ifodalaydigan harfni toping . a)'b b) I d) e7 "Jarangli" so'zida nechta harf va nechta tovush bor ?a) 8 ta harf,8 ta tovush b) 8 ta harf, 9 ta tovush d) 7 ta harf,7 ta tovush8 Bo`glnlarga ajratib bolmaydigan so'zlarni belgilang .a) til b) Aziz d) asal9 Baland – so`ziga qarama - qarshi ma noli so`zlarni toping .a) yuksak b) past d) keng10 Sifatning so`roqlarini aniqlang .a) qancha ? b) kimlar ? d) qanday ?11 Bo`g`in ko`chirish qaysi so'zlarda noto`g`ri bajarilgan ? a) si-ngil b) den-giz d) si-nf12 Sovuq - so'ziga qarama - qarshi ma noli so'zni toping . a) dumaloq b) qattiq d) issiq13 So`z turkumlarining nomlarini belgilang .a) ot b) kesim d) ega14 Fe`lga oid so'zlarni toping .a) zararli b) o'qituvchi d) o'qidi15 Narsa-shaxsning rang tusini, mazasini, shaklini, hajmini, xususiyatini bildirgan so`zturkumini toping .a) ot b) sifat d) fel16 Nuqtalar o`rniga a harfi yoziladigan so'zlarni belgilang . a) ...vtomobil b) p...midor d) sh...likor17 Xato yozilgan so'zlarni toping . a) daromat b) qumursqa d) dexqon18 Nuqtalar o'rniga i harfi yoziladigan so`zlarni belgilang . a) ant...nna

b) ant...qa d) m...ljal19 Elektr quvvatidan , suvdan , gazdan tejab foyda. ..ning . a) –illa b) –di d) -la20 Bilim manbayi - kitobni seving Tinish belgini qo`ying . a) . b) ! d) ?21 Imlo xatosiz so'zlarni aniqlang .a) hamrox b) hayvonot d) madxiya22 Tutuq belgili so'zlardan qaysisi bo'glnlarga to'g'ri ajratilgan ? a) el-on b) ma` - no d) ta"z - im

23 Alifbodagi sakkizinchi harfning nomini belgilang . a) h b) I d) j24 Narsa nomini bildirgan so'zni belgilang . a) jarroh ' b) kapalak d) qalam25 Bosh harf bilan yoziladigan so`zni toping .a) Echki b) Qo'y d) Targ`il

IV.Mustahkamlash. Yozgan testlarini yana bor bor tekshirib oladilar.

V.Baholash uchun daftarlarini topshirdilar.

VI.Uyda.O`tilganlarni takrorlab kelish.MRO`TIBO`____________

Sana. Mavzu: Jarangli va jarangsiz undoshlar. Maqsad: Ta`limiy: Jarangli va jarangsiz undoshlarni takrorlash.Tarbiyaviy:O`quvchilarni tabiatga mehrni tarbiyalash.Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: turli xil rasmlar,plakat va tarqatmalar.




II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni. O`quvchilar bilan undosh tovushlar jarangli va jarangsiz undoshlarga bo`linishi haqida savol-javob yo`li bilan eslab olamiz.Darslik bilan ishlash. 118-mashq. She'rni ifodali o'qing.

Temur bobom otlarin minib, Nigoh tashlab turar quyoshga. Bag'rin ochib saxiy quyosh ham, Nurlarini sochar bobomga.

Ardoqlashib bir-birlarini Qo'l ushlashib, kulib qarashar. Ikki quyosh topishgan joyning Odamlari baxtiyor yashar.

Yo'ldosh SulaymonShe'rni ko'chiring. Faqat jarangli undoshlar qatnashgan so'zlarni ko'chirish qoidasiga ko'ra bo'g'inlarga ajratib yozing. Nigoh tashlab, kulib qarashar iboralarining ma'nosini tushuntiring. Amir Temur haykali qayerlarga o'rnatilgan? Toshkentda Amir Temur xiyobonida, Qashqadaryoning Shahrisabz

shahrida.IV.Mustahkamlash.119-mashqda berilgan boshqotirmani yechadilar.BU ishni qatorlar aro musobaqa tarzida bajarsak ham bo`ladi.V.Baholash.Darsda o'rganilgan bilimlarni savol-javoblar bilan umumlashtirish va mustahkamlash, o'quvchilar bilimini baholash.

VI.Uyda.121- mashq.

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Alifbo. Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarda so'zlarni alifbo tartibida yozdirish orqali darslik oxiridagi lug'atchadan foydalanish ko'nikmasini shakllantirish. So'zlarni bo'g'in-tovush va tovush-harf jihatdan tahlil qilish orqali so'zning tovush tarkibini aniqlashga o'rgatish; Tarbiyaviy: ota-ona hurmatini joyiga qo'yish, ularning so'ziga quloq tutish kerakligini mashqlar orqali o'quvchilarga tushuntirish.Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: alifbo jadvali, ayrim predmet rasmlari, so'z nusxalari.Darsning borishi:



II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar. Qiziqarli musobaqa. Doskaga hayvonlardan ot, bo'ri, quyon, ilon, g'oz, ordak, sa'va rasmlari ilinadi.O'quvchilar shu hayvonlar nomining bosh harflaridan ertak nomini topadilar. Birinchi topgan o'quvchi rag'batlantiriladi.III.Mavzu bayoni. Musobaqa uyushtiriladi. O'quvchilar darslik oxirida berilgan lug'atchani ochadilar. O'quvchi biror so'z aytadi, ular shu so'zni topadilar. Topgan o'quvchilar rag'batlantirib boriladi. Darslik bilan ishlash. 122- mashq. O'quvchilar berilgan so'zlarni alifbo tartibidajoylashtirib, lug'atcha tuzadilar. asbob sahifa

va'da foydaiqtisod xulqmaqsad haykal Yozgan so'zlarini darslikka qarab tekshiradilar.

Lug'at ishi. Ma'nodosh so'z topish.sahifa — bet, varaq;iqtisod — hisob-kitob, ekonomika.

123-mashq. Mashq mustaqil ravishda bajariladi. 1. Ismlar qanday harf bilan yoziladi?2. Ismingizning ma'nosini bilasizmi?3. Sinfdoshlaringizning ismidan lug'atcha tuzib oling.

IV.Mustahkamlash. 124-mashq. Mashqni muayyan o'ringacha mustaqil bajaradilar. O'quvchilar mashq matnini ichda o'qib chiqadilar. Ular mashq shartiga ko'ra o'zlari uchun ma'nosi tushunarsiz so'zlarni ustun shaklida alifbo tartibida yozib chiqadilar:O'qituvchi o'quvchilardan har bir so'zning ma'nosini so'raydi. So'ng ularning izohini aytadi va

doskaga yozadi. O'quvchilar daftarlariga yozib oladilar.ato — ota jism — tanangni, joningninurposh — nurli, yorug' (she'rda shod va xurram, nurafshon ma'nosida)xat — qadam chekma — chiqma

O'quvchilar qalam va qadam so'zlarining ma'nosini bilaman deb yozmasliklari mumkin. O'qituvchi ularning she'rdagi ma'nosini tushuntirib o'tadi. (Ota-onaning bergan yo'1-yo'riqlaridan chiqma, nasihatlariga amal qil.) Bu so'zlar Alisher Navoiy davrida qo'llangani aytib o'tiladi va o'quvchilarning shoir haqida bilganlari qisqa so'raladi.V.Baholash.O'quvchilar bilimini baholash. VI. Uyga vazifa. 125-mashq. MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Umumiy takrorlash. Maqsad: Ta`limiy: O`tilgan mavzular yuzasidan takrorlash.Tarbiyaviy: kattalarni hurmatini joyiga qo'yish, ularning so'ziga quloq tutish kerakligini o'quvchilarga tushuntirish.Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: alifbo jadvali, ayrim predmet rasmlari, so'z nusxalari.Darsning borishi:




III.Takrorlash.Savolli kartochkalar tarqatiladi.Unda quyidagi savollardan foydalaniladi.

1. Tutuq belgisi so'zda qanday vazifa bajaradi?2.So'z nimalardan tuziladi?3.Qaysi tovush bo'g'in hosil qiladi?4.So'zning necha bo'g'inli ekanini qanday aniqlaysiz?5.O'zbek tilida nechta tovush bor?6.Tovushlar yozuvda nechta harf bilan ifodalanadi7.Tovushlarni nima uchun ikki turga bo`lamiz?8.Undoshlar-chi?9.Unlilar yakka o'zi so'z hosil qiladim10.Jarangli va jarangsiz undoshlarni qanday farqlaysiz?11.So'zda unli tovush ko'p qo'llanadimi yoki undosh tovush?12.Undosh tovushdan unli tovushi ko'p bo'lgan so'zlarga misollar ayting.

Lug'at diktant o`tkazamiz. Manzilgoh, chinnigul, hukmdor, irtom, ijozat. So'zlarni qatnashtirib 1 ta gap tuzing. Gapning bosh va ikkinchi darajali bo'laklarini topib, tagiga chizing.V.Baholash.O'quvchilar bilimini baholash. VI. Uyga vazifa. Takrorlash. MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: So'z tarkibi. O'zak. So'z yasovchi qo'shimchalar. Maqsad: Ta`limiy o'quvchilarning so'z tarkibi, o'zak, negiz, qo'shimchalar haqidagi bilimlarini aniqlash. O'zak, negiz qo'shimchalarning belgilarini esga solish. Tarbiyaviy: o'quvchilarni insonni go'zal qiladigan kamgaplik, tartiblilik, do'stga sadoqatlilik fazilatlari ruhida tarbiyalash. Ularni kitobni sevishga, kitobxonlikka undash. Rivojlantiruvchi: chiroyli yozuv malakalarini rivojlantirish.Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.

Darsning metodi: suhbat,amaly, analitik — sintetik metod.Darsning jihozi: narsalarning rasmi, chizmalar.


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish.II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar. Eshituv diktanti.

O'qituvchi so'zlarni aytadi. O'quvchilar bu so'zlarni eslab qolib, ichida bo'g'inlarga bo'lib, diktantni yozadilar.

Sahifa, maktab, asbob, tuhfa, hosil.O'qituvchi o'quvchilar diktantni yozib bo'lishgach, so'zlarni doskaga yozadi. O'quvchilar yozganlarini doskaga qarab tekshiradilar.III.Mavzu bayoni.Maktab deganda nimani tushunasiz? (O'quvchilar bilim oladigan maskanni tushunamiz.)

—Maktabdosh deganda-chi? (Bir maktabda o'qiydigan o'quvchini tushunamiz.)Maktabdosh so'zining o'zagini ayting. (Maktab.) dosh qo'shimchasi qanday vazifa bajaradi?

(Yangi ma'nodagi so'zni hosil qiladi.)—Hosil deganda nimani tushunasiz? (Ekilgan narsalardan mevali daraxtlardan yig'ib-terib

olinadigan narsalarni tushunamiz. Masalan, olma, paxta.)O'qituvchi doskaga hosildor so'zini yozadi.— So'zning o'zagini toping. (Hosildor.)—dor qo'shimchasi so'zning ma'nosini o'zgartirdimi? (Yangi ma 'nodagi so 'z yasadi.)— Nima uchun? (Chunki hosil degan biror narsani, hosildor deganda ko'p meva beradigan,

ko'p narsani yetishtiradigan ma'nosi kelib chiqdi.)— Gulzor, guidon so'zlarining o'zagini toping. (O'zagi gul.) —zor, -dor, -dosh qo'shimchalari qanday qo'shimchalar deyiladi? (So'z yasovchi qo'shimchalar.)—Shu qo'shimchalar qo'shilgan so'zlar qanday so'zlar bo'ladi? (O'zakdosh so'zlar.)—Paxta so'ziga so'z yasovchi qo'shimcha qo'shib, yangi ma'nodagi so'zlar yasang. (Paxtazor,

paxtakor.)Paxtakorlar so'zining o'zak va qo'shimchalarini ko'rsating. {Paxtakorlar, paxta—o'zagi, -kor—so'z yasovchi qo'shimcha, -lar — so'z)

Darslik bilan ishlash.126- mashq. O'quvchilar hikmatlarni ifodali o'qiydilar. Matn yuzasidan savol-javoblar

o'tkaziladi.

—Yusuf Xos Hojibning qanday asari bizgacha yetib kelgan? (Uning „Qu,tadg'u bilig" asari bizgacha yetib kelgan.)

—Abdurahmon Jomiy kim edi? (Jomiy Navoiyning ustozi, buyuk shoir edi.)—Beruniyning hikmatli gaplari bizlarni nimaga chaqiradi? (Beruniy bizlarni tartibli, ozoda,

saranjom-sarishta bo'lishga chaqiradi.)127-128-mashqlar sharti yuzasidan bajariladi.V.Baholash.O'quvchilar bilimini baholash. VI. Uyga vazifa. 129-mashqMRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: So'z o`zgartiruvchi qo'shimchalar. Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarga gaplarni so'roqlar yordamida so'z birikmalariga bo'lishni o'rgatish. So'zning o'zak, ne-giz, qo'shimchalari haqidagi bilimlarini mustahkamlash. So'z yasovchi va so'z o'zgartuvchi qo'shimchalarning o'ziga xos xususi-yatlari, farqlarini tushuntirish. Tarbiyaviy: mehmonnavozlik, mehmon kutish odobi haqida o'quvchilarda tushuncha hosil qilish. Mehmon otangday ulug' aqidasiga amal qilishni uqtirish. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning bog'lanishli nutqini o'stirish. Topishmoqlar yordamida hozirjavoblilikka o'rgatish; Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.

Darsning metodi: suhbat,amaly, analitik — sintetik metod.Darsning jihozi: kasb egalari va narsa rasmlari Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish.II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Test.

1. O'zakdosh so'zlar berilgan qatorni belgilang:a) gulli, chiroyli, ko'ngilli; b)hosildor, unumli, serunum; d) oshpaz, oshni, oshga.2. Bir xil so'z yasovchi qo'shimcha qatnashgan so'zlar qatorini toping:a) ishla, ko'zla, so'zla; b)ishchan, ishchi,ishsiz; v) oshpaz, o'qituvchi, ishchi.

Darslik bilan ishlash.130- mashq. O'qituvchi matnni o'qiydi.—Bu matn kimning qalamiga mansub? (Matn P. Qodirovning asaridan olingan.)—Uning qanday asarlarini eshitgansiz? O'quvchilar javobiga o'qituvchi aniqlik kiritadi.

(„Yulduzli tunlar" asari ham bor.)—Matnda kimlar suhbatlashayotgani ifodalangan? (Bobur va uning o'g'li Humoyunning

suhbati ifodalangan.)—Matnda nechta gap bor? (6 ta gap bor.)—Gaplar oxiriga qanday tinish belgilari qo'yilgan? (Nuqta, vergul, so'roq qo'yilgan.)—Matnda maqsadga ko'ra qanday gaplar ishtirok etgan? (Darak va so'roq gaplar ishtirok etgan.)—Humoyundan so'zi qaysi so'zga bog'langanini so'roq yordamida aniqlang. (Kimdan so'radi?

Humoyundan so'radi. Kesimga — so 'radi so'ziga bog'lanib kelgan.)—Humoyunning javobini o'qing.O'quvchilar shu tarzda so'zlarning bog'langanini so'roq orqali topgach, so'zlar nimalar

yordamida bog'langani yuzasidan savol-javob o'tkaziladi. (Safarda yurishni, sayohatni yaxshi

yashar bulbul Bog`ga

aql yarashar

xulq

tanni ilitar issiq kiyim

So’z issiq ilitar jonni

yaxshi kishining

odamga

ziynati

ko'rurmen.)Buqo'shimchalar qanday vazifa bajaryapti?

— Bu qo'shimchalar gapda so'zlarni bir-biriga bog'layapti. Gapda so'zlarni bir-bi-riga bog'laydigan qo'shimchalar nima deb nomlanadi? Ular so'z o'zgartuvchi qo'shimchalar deb nomlanadi. Humoyunning bergan javobini, o'zlarining nimani yaxshi ko'rishlari haqidagi gapni husnixat bilan daftarga yozadilar va darslikka qarab tekshiradilar.131-mashq. O'quvchilar topishmoqni o'qiydilar, javobini topadilar.V.Baholash.O'quvchilar bilimini baholash. VI. Uyga vazifa. 132-mashqMRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: So`z tarkibi (mustahkamlash) Maqsad: Ta`limiy: berilgan so`zlaridan gap tuzishni o'rgatish Tarbiyaviy: insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning bog'lanishli nutqini o'stirish. Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat,amaliy, analitik — sintetik metod.Darsning jihozi: mavzuga mos rasm va plakatlar. Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish.II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Darslik bilan ishlash.bulbul

IV.Mustahkamlash.

134-mashq. O’qing. Nuqtalar o’rniga so’z o’zgartiruvchi qo’shimchalardan mosini qo’yib yozadilar.135-mashq. So’zlarni o’qing . Har bir so’zni tarkibi jihatidan tahlil qilib , jadvalga joylang, o’zakdosh so’zlar topib to’ldiring.

So’z O’zakSo’z yasovchi qo’shimcha

So’z o’zgartiruvchi qo’shimcha

O’zakdosh so’zlar

mevali meva -li - mevasiz

V.Baholash.O'quvchilar bilimini baholash.

VI. Uyga vazifa.136 -mashq

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: So`z turkumlari haqida tushuncha Maqsad: Ta`limiy: quyi sinflarda so'z turkumlari yuzasidan eslatish va kengaytirish. Tarbiyaviy: O'quvchilarga o'z ona tillariga mehr-muhabbatlarini yanada oshirish. Rivojlantiruvchi: So'zlarning so'roqlari va ma'nolariga ko'ra turkumlarga ajratish malakalarini o'stirish. Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat, metod.

Darsning jihozi: Zafar Diyorning portreti, boshqotirmalar.Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish.II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Yangi mavzu bayoni. Magnitofon orqali darslikdagi „Ona tilim" she'ri (137- mashq) eshittiriladi. She'r yuzasidan quyidagi savollar asosida suhbat o'tkaziladi. Ko'r- gazmaga yozilgan ajdod, turkiyzabon, millat so'zlari o'quvchilar diqqatiga havola qilinib, jo'r bo'lib o'qish so'raladi. Har bir so'z-ning ma'nosi izohlanadi.

Ajdod — bizning ota-bobolarimiz; turkiyzabon—o'zbok, qozoq, turkmanvaboshqatillarda so'zlovchilar; millat— o'zbek millati.

—She'r kimlar haqida ekan?—She'rda yangragan Fitrat, Usmon Nosir, Qodiriy kimlar bo'lishgan? Ular nimalar uchun

kurashganlar?—Siz o'z ona tilingizni sevasizmi?

" O'qituvchi suhbatni yakunlab, ,,0'zbek tili davlat till" ekan-ligi, bu haqda qonun qabul qilinganini eslatib o'tib, o'zbek tilini yanada yaxshi o'rganishga da'vat qiladi. She'rning oxirgi ikki misrasi doskaga yoziladi. O'quvchilar daftarlariga yozadilar.

O'qituvchi bugungi darsda „So'z turkumlari"ni takrorlashni e'lon qiladi. O'quvchilarning diqqati darslikdagi 138-mashqqa qaratiladi. O'quvchilar mashq shartini va matnini mustaqil o'qiydilar. Bu vaqtda o'qituvchi doskaga Zafar Diyor portretini osib qo'ya-di. O'quvchilar o'qishni tugallaganlaridan so'ng darslikdagi savollarga javob olinadi. Zafar Diyorning she'rlari eslatiladi.

O'quvchilar mashqning ikkinchi qismdagi topshiriqlarini mustaqil bajaradilar, ya'ni matnda to'rtta gap borligini aytib, ajratib ko'rsatilgan so'zlarga savol beradilar va yozadilar. Mashq quyidagicha yakunlanadi. Zafar Diyor — kim? ot; 1912 — nechanchi? son, yil — nima? ot, Chust — qayer? ot, tuman — qayer? ot, Samsoqtepa — qayer? ot, qishlog'ida — qayerda? ot, tug'ildi — nima qildi? fe'l.

Demak, gaplar so'zlardan tuziladi.— Gapdagi so'zlar nimalarga ko'ra farqlanyapti?(Ma'nolari va so'roqlariga ko'ra farqlanyapti.)

IV.Mustahkamlash. Darslikdagi 139- mashq mustaqil ish qilib beriladi. Bu mashqda o'quvchilar so'zlarga so'roq berib, turkumlarga ajratadilar vajadvalga joylashtiradilar.

Mashq natijasi tekshirilib, dars yakunlanadi.1. Bugun qaysi mavzu o'rganildi?2. So'zlarni turkumga qanday ajratdingiz?3. Qaysi so'z turkumlarini bilasiz?

V.Baholash.O'quvchilar bilimini baholash. VI. Uyga vazifa. Uyga 140- mashq beriladi. Mashqda kim?, nima? so'rog'iga javob bo'lgan

so'zlarni topib, ko'chirish bir-ikkita misol bilan tushuntiriladi.

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: So`z turkumlari (ot,sifat,son,fe`l) yuzasidan takrorlash. Maqsad: Ta`limiy: so'roqlar yordamida, so'z ma'nolari asosida turkumlarga ajratish malakalarini rivojlantirish. Tarbiyaviy: O'quvchilarda o'z Vatanlari bilan faxrlanish tuyg'ularini tarbiyalash.uqtirish. Rivojlantiruvchi: So'z turkumlaridan o'rinli foydalanish ko'nikmalarini shakllantirish. Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.

Darsning metodi: suhbat, kuzatish.Darsning jihozi: plakat va rasmlar Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish.II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar. Quyidagi so'zlar asosida lug'at diktant o'tkaziladi.O'quvchi, tejamkor, ikkov, aytdi, hissa, mug'ambir, elliginchi, faxrlandi. Shu so'zlaming qaysi turkumga kirishini aniqlab, ustiga yozish qo'shimcha topshiriq qilib beriladi. Ish yakunlanib, o'quvchilar diqqatiga chumoli va tillaqo'ng'izning rasmi ko'rsatiladiIII.Yangi mavzu bayoni. O'quvchilarga „Tiko", „Damas", „Neksiya" mashinalari ko'rsatilib, ularning nomi, qayerda chiqarilayotgani so'rayman. So'ngra darslikdagi 141- mashqni mustaqil ishlash vazifa qilib topshiraman. O'quvchilar O'zbekiston, ,Tiko", ,Damas", ,Neksiya ", Tohir, Jahongir, Andijon, Asaka so'zlarini ko'chirib yozadilar. Bu so'zlar nima uchun bosh harf bilan yozilganini izohlaydilar va shaxs nomlari, respublika, shahar nomlari bosh harf bilan yoziladi, degan xulosa chiqariladi.

142- mashq jamoa bo'lib bajariladi. O'qituvchi 1- gapni namuna sifatida yozib ko'rsatadi. Qolgan gaplarni har qatordan bittadan o'quvchi doskada yozib, qolgan o'quvchilar daftarlarida bajaradilar. O'quvchilar chiziqcha o'rniga qo'yilayotgan so'zning qaysi turkumga oidligini, so'roqlarini, ma'nosini izohlaydilar. Grammatik o'yin o'tkaziladi. O'qituvchi ot, sifat, son, fe'l turkumiga oid so'zlarni aytadi. Aytilayotgan so'z qaysi so'z turkumiga oidligiga qarab, o'quvchilar qo'llaridagi ot, sifat, son, fe'l deb yozilgan kartochkalarni ko'rsatadilar. Oxirgi aytilgan so'z ishtirokida gap tuzish so'raladi. O'yin g'oliblari rag'batlantiriladi. Darslikdagi 143- mashq matnini yodlash vazifa qilib beriladi. Ma'lum vaqtdan so'ng o'quvchilar yodlaganlarini yozadilar. Ish natijasi o'quvchilarga o'zaro daftar almashtirib tekshiriladi. O'qituvchi harakat bildirgan so'zlar qanday so'roqlarga javob bo'lishini o'quvchilardan aniqlagach, matndagi fe'llarni topib, tagiga ikki chiziq chizishni aytadi. IV.Mustahkamlash.

—Bugungi darsda qaysi mavzu o'rganildi?—Darsda nimalar ustida ishladik?

__Mashqni bajarish jarayonida qaysi so'z turkumlari haqida fikr yuritdik?

V.Baholash.O'quvchilar bilimini baholash.

VI. Uyga vazifa.144-mashq

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: So`z turkumlari (ot,sifat,son,fe`l) yuzasidan takrorlash Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning son so'z turkumi, aniq va noaniq miqdor bildirgan sonlar, sonlarning yozilishi haqidagi bilimlarini mustahkamlash. Tarbiyaviy: paxta milliy boyligimiz ekanligi haqida o'quvchilar tushunchasini aniqlash. Ularni tabiat in'omlarini qadrlash ruhida tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: Lug'at diktant orqali ularning savodxonligini oshirish. Gazlama, kislota, vitamin so'zlari bilan lug'atlarini boyitish;Darsning turi : mustahkamlash-takrorlash darsi Darsning metodi: suhbat,amaliy, analitik — sintetik metod.

Darsning jihozi: gaplarni tasvirlovchi chizmalar. Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash.Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish.II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar. Lug'at diktant.

Giyoh, pahlavon, tillaqo'ng'iz, daraxt, Jahongir, shahar, gazlama, gulxan, mahsulot.O'quvchilar yozganlarini lug'atga qarab tekshiradilar. Yozishda xato qilingan so'zlar tovush-harf tomonidan tahlil qilinadi.III.Yangi mavzu bayoni. Darslik bilan ishlash.

145- mashq. O'quvchilar matnni o'qiydilar. O'qituvchi ma'nosi tushunarsiz so'zlarni izohlab beradi. Lug'at ishi.

Gazlama — mato, material. Kislota — kimyoviy birikma.Vitamin — organizmning normal faoliyati uchun zarur organik modda.—Matn nima haqida ekan?—O'zbek xalqi paxtachilik bilan qachondan shug'ullangan?—Paxtadan nimalar olinadi?—Paxtadan necha xil mahsulot olinadi?—Paxta tolasidan necha xil matolar olinadi?—G'o'za bargida necha xil kislota va vitaminlar bor?—Siz yana qanday paxta ekadigan mamlakatlarni bilasiz?—Matnga sarlavha toping. („Paxta — milliyboyligimiz".)—Matndagi necha? so'rog'iga javob bo'lgan so'zlarni toping. (Bir ming ikki yuz xil, yetmish

xildan ortiq, o'n yetti xil.)Bu sonlar nimaning miqdorini bildiryapti? (1200 soni — mahsulotning, 70 soni — gazlamaning, 17 soni — kislota va vitaminning miqdorini bildiryapti.)IV.Mustahkamlash.146-mashq. O'quvchilar topishmoqni o'qiydilar. Javobini topadilar.

—Birinchi topishmoqda ko'zlar kimga o'xshatilyapti?—Qo 'shni, do 'st so'zlari qanday so'roqqa javob bo'ladi?—Bu so'zlar narsaning nimasini bildiradi? Qaysi so'z turkumiga kiradi?—Ko'zlar nima qilar ekan? (Yonma-yon turishadi, yig'lashadi, kulishadi.)—Shu so'zlarga so'roq bering.

—Bu so'zlar nima qiladi? so'rog'iga javob bo'lgani uchun qaysi so'z turkumiga mansub? (Fe'l so'z turkumiga kiradi.)

—Matndagi sonlarni so'roq yordamida toping. (Necha? — ikki.)— Ikkinchi topishmoqning javobi nima?—Shoir anorning qanday belgilarini keltirgan? (Anorni qip-qizil, nordon, shirin deb

ta'riflagan.)—Qip-qizil, nordon, shirin so'zlariga so'roq bering. So'zlar qaysi so'z turkumiga kiradi?

(Qanday? so'rog'iga javob bo'ladi. Sifat so'z turkumiga kiradi.)—Sifatlar narsaning nimasini bildiradi? (Belgisini bildiradi.)

V.Baholash.O'quvchilar bilimini baholash. VI. Uyga vazifa.147 -mashqMRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Ot yuzasidan 1-3- sinflarda o`tilganlarni takrorlash. Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning ot so'z turkumi, uning so'roqlari, atoqli va turdosh otlar, otlarning gapdagi vazifalari haqidagi bilimlarini aniqlash. Tarbiyaviy: o'quvchilarni xalqimiz o'tmishiga, ajdodlarimiz yaratgan merosga hurmat ruhida tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: Ularning ongiga o'tmishsiz kelajak yo'q degan g'oyani singdirish orqali tarixiy asarlar, me'morchilik obidalarini o'rganish, ularni asrashga o'quvchilarni undash. Darsning turi: yangi bilim beruvchi dars. Darsning metodi: suhbat,amaliy, analitik — sintetik metod.

Darsning jihozi: shaxs va narsa rasmlari.Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish.II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Yangi mavzu bayoni. Kim?, nima? so'rog'iga javob bo'lib, predmetning nomini bildirgan so'zlar ot so'z turkumi deyiladi. Otlar gapda (ega, aniqlovchi, to'ldiruvchi) bosh va ikkinchi darajali bo'laklar vazifasida keladi.Quyidagi gap tuziladi. Haydovchi avtobusni to 'xtatdi.

—Yuqorida tuzilgan 1-gapdagi otlarga so'roq bering. {Haydovchi— kim? so'rog'iga javob bo'ladi.)Gapda qanday bo'lak vazifasida kelgan? (Ega)

—Gapning kesimini toping. (Haydovchi nima qildi? — to xtatdi. To'xtatdi so'zi gapning kesimi bo'lib kelgan.)

—Gapda yana qanday ot so'z turkumidagi so'z bor? (Avtobusni so'zi.)—Avtobusni so'ziga so'roq berib, qaysi gap bo'lagi ekanini aniqlang. (Avtobusni

— nimani? to'ldiruvchi bo'lib kelgan.)148 - mashq. O'qituvchi hikoyatni o'qib beradi. Matndagi ma'nosi tushunarsiz

so'zlar izohlanadi.IV.Mustahkamlash. 149- mashq. O'quvchilar matnni o'qiydilar. Matn yuzasidan

suhbat uyushtiriladi.Matn nima haqida ekan? Matn kimning nutqidan olingan?—O'zbekistonning qaysi shaharlari qadimdan mashhur bo'lgan?—Bu shaharlar qanday yurtlar bilan aloqada bo'lgan?—Shahar nimasi bilan shuhrat qozongan?—Yurtimizda yashab, o'z yurtlarini jahonga tanitgan qanday insonlarni bilasiz?—Amir Temur qaysi shaharni o'z davlatining poytaxti qilgan?—Temur kimlarga homiylik qilgan?

O'qituvchi matndagi ma'nosi tushunarsiz so'zlarni izohlab beradi.V.Baholash.O'quvchilar bilimini baholash. VI. Uyga vazifa.150 –mashq. MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Ot yuzasidan 1-3- sinflarda o`tilganlarni takrorlash Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning otlarning ma'nosiga ko'ra turlari, birlik va ko'plikdagi otlar haqida bilimlarini aniqlash, mashqlar, savol-javoblar orqali mustahkamlash Tarbiyaviy: Ularni tabiatni asrash ruhida tarbiyalash.Rivojlantiruvchi: mehmonga borish va mehmon kutish odobi haqidagi fikrlarini aniqlash va tavsiyalar berish orqali muomala madaniyatini shakllantirish. Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.Darsning metodi: suhbat,amaliy, analitik — sintetik metod.Darsning jihozi: plakar va rasmlar Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish.II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar. Mustaqil ish.Doskaga 2 qator harflar yozib qo'yiladi. k t r f u m s t u l v o b e n g c h i r o q y o ' l x s h d a r a x t d a p g ' k a r a v o t u v d i v a n p a r d a n b r s t o l O'quvchilar harflar ichidan 4 daqiqada uy jihozlari nomlarini topib, daftarlariga yozadilar.

—Yozgan so'zlaringizga so'roq bering.—So'zlarni 1 so'z bilan atash mumkinmi?—So'zlarni ko'plik shaklida o'qing.—Shu so'zlarni qatnashtirib, 1 ta gap tuzing.—Gaplarning bosh bo'laklarini topib, tagiga tegishlicha chizing.

III.Yangi mavzu bayoni. Darslik bilan ishlash.151-mashq. O'quvchilar matnni o'qiydilar. Yozilishi qiyin so'zlar aniqlanadi. So'zlarni og'zaki

ravishda bo'g'inga bo'lib, tovush-harf tomonidan tahlil qiladilar.Davronjon, Xaskovo, bahor, traktor.Masalan, traktor so'zi 2 bo'g'inli — trak-tor. 7 tovush, 7 harf bor. Unli tovushlar — a, o.

Undosh tovushlar — t, r, k, t, r. Jarangli undosh tovushlar — r. Jarangsiz undosh tovushlar— t,p, k.

—Matndagi otlarni so'roqlar yordamida aniqlang. (Nima? bahor, uy, paxta, mashina, xat...? kim? Davronjon, Mancho Je-kov, yigit..., qayer? Bolgariya, Xaskovo, qishloq...)

— Matndagi otlarni ma'nosiga ko'ra necha guruhga ajratish mumkin? (3 guruhga: shaxs otlari, narsa otlari, joy otlari.)

—Misollar keltiring. {Davronjon, Mancho Jekov, dada, oyi— shaxs otlari; Bolgariya, Xaskovo, qishloq—joy otlari; mashina, xat, traktor — narsa otlari.)

O'quvchilar otlarni doska va daftarda uch guruhga ajratib yozadilar. O'qituvchi doskada yozilgan so'zlarni tekshirib, xatosini aniqlaydi. O'quvchilar yozganlarini doskaga qarab

tekshiradilar.152- mashq. O'quvchilar matnni o'qiydilar. Yozuvda xatoga yo'l qo'yadigan so'zlarni aniqlaydilar. So'zlarni bo'g'inga bo'lib, og'zaki tovush-harf tomonidan tahlil qilishadi.

IV.Mustahkamlash. 153-mashq.O'quvchilar matnni o'qiydilar. Sarlavha qo'yib, matnni husnixat bilan yozadilar.

—Matn nima haqida ekan?—Matnda ma'nosiga ko'ra qanday otlar berilgan?—Qushlar nomini bildirgan otlar soniga ko'ra qanday otlar hisoblanadi? (Ko'plikdagi otlar

hisoblanadi.)V.Baholash.O'quvchilar bilimini baholash. VI. Uyga vazifa.154 -mashqMRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Ot yuzasidan 1-3- sinflarda o`tilganlarni takrorlash. Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning birlik va ko'plikda-gi otlar haqidagi bilimlarini mustahkamlash. Tarbiyaviy: Vatanga muhabbat, sadoqat tuyg'ularini shakllantirish. Rivojlantiruvchi: Mashqlarda berilgan ilmiy matnlar orqali o'quvchilarni mantiqiy fikrlashga o'rgatish. Topishmoqlar orqali zehnini o'stirish. Darsning turi: takrorlash, mustahkamlash.

Darsning metodi: suhbat,amaliy, analitik — sintetik metod.Darsning jihozi: kasb egalari va narsa rasmlari Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish.II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar. 154- mashq yuzasidan suhbat:

—She'r nechta gapdan tuzilgan?—Gaplarning maqsadga ko'ra turini aniqlang.—Birinchi gapda ot nimaning nomini bildiryapti?—She'rda yana qanday qush nomlarini uchratdingiz?—Tuvaloq, kaklik so'zlarini bo'g'inga bo'lib o'qing.

She'rda qanday hayvonlar nomi bor?III.Yangi mavzu bayoni.Darslik bilan ishlash.155- mashq. O'qituvchi matnni o'qiydi.

—Matndan nimalarni bilib oldingiz?—Quyosh, Yer nimalar ekan?—Yerdagi hayot nimaga bog'liq?—O'simliklarning o'sishi, odamlarning hayot kechirishi nima sababli ekan?—Matndagi otlarni so'roq yordamida aniqlang. (Nima? Yulduzlar, Quyosh, Yer, hayot,

o'simliklar va hokazo.)—Qaysi otlar -lar qo'shimchasini olgan? (Yulduzlar, o 'simliklar, odamlar.)— Quyosh, Yer so'zlarini ko'plikda yozish mumkinmi? (Mumkin emas.)—Nima uchun? (Chunki bu so'zlar yulduz nomlari. Quyosh ham, Yer ham dunyoda 1 ta.)—Bu so'zlar nima uchun bosh harf bilan yozilgan? (Chunki bu so'zlar yulduzlarga atab

qo'yilgan.)O'quvchilar birlik va ko'plikdagi otlarni ajratib yozadilar. Yozganlarini lug'atga qarab

tekshiradilar.IV.Mustahkamlash.156- mashq. O'quvchilar topishmoqni o'qiydilar. Javobini topadilar.

Ayrim so'zlar ma'nosi izohlanadi.Lug'at ishi.

Dovon — tog' va tepalikning oshib o'tsa bo'ladigan qulay joyi. Globus — Yerning kichraytirilgan shakli.—Topishmoqdagi otlarni toping. (Koptok, shahar, qishloq, daryo, dengiz, tog'-dovon, qir,

adir, o'rmon, Yunus.)—Shu so'zlarga -lar qo'shimchasini qo'yib yozing.—Qaysi so'zni ko'plikda qo'llab bo'lmaydi? {Yunus so'zini.)—Nima uchun?(Chunki bu ot 1 bolaning ismi.)—Ikkinchi topishmoqdagi otlarning qaysi birini ko'plikda qo'llab bo'lmaydi? (Un so'zini ko'plikda

qo'llab bo'lmaydi.)—Nima uchun? (Chunki un sanalmaydigan narsa.)O'quvchilar -lar qo'shimchasini qo'llab bo'ladigan so'zlarni va ko'plikda qo'llab bo'lmaydigan so'zlarni ajratib yozadilar. Yozganlarini darslikka qarab tekshiradilar.

V.Baholash.O'quvchilar bilimini baholash. VI. Uyga vazifa. 157-mashq .MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: 5-nazorat ishi.

Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning bayon yozish ko'nikmalarini shakllantirish. Hikoyani reja asosida bayon etishni, voqea haqida o'z fikrlarini bildirishni o'rgatish; Tarbiyaviy o'quvchilarda tabiatda uchray-digan g'aroyib hodisalar haqidagi voqealar orqali tabiatga mehr uyg'otish. Tabiat jonzotlariga muruvvat ko'rsatishga undash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.

Darsning turi: umumlashtiruvchi-tekshiruvchi Darsning metodi: mustaqil ish metod.Darsning jihozi: bayon matni Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish.II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.

Darslik bilan ishlash.158- mashq. O'quvchilar hikoyani o'qiydilar. Ayrim so'zlarning ma'nosi,

yozilishi izohlanadi. Anvoyi — xushbo'y hidli.O'quvchilar rayhon, qurt-qumursqa, hasharot so'zlarining yozilishini esda

saqlashlari ta'kidlanadi.Sinf 2 guruhga ajraladi. 1- guruh quyidagicha savol tuzadi.—Dadasi qiziga nima uchun rayhonlarni qo'riqlashni buyurdi?—Qizcha nima qildi?—U nimaga hayronbo'ldi?

Qizcha nimani bilib oldi?

Reja1.Dadasi rayhonlarni qo'riqlashni buyurdi.2.Qizcha hayron bo'ldi.3.Rayhon — qurt-qumursqalardan saqlaydi. Bayon matni reja asosida 2—3 o'quvchiga qayl

latiladi. Qayta hikoyalashda o'quvchilar qaysi o'rinni tushi yoki voqealarni ifodalashda qiynalsa, o'sha o'rinlar ustid; O'quvchilar bayonni III shaxs tilidan yozadilar. Yoz; larining mazmunan to'liq yoki to'liq emasligini darsli tekshiradilar. Yozganlarini to'ldirish istagi bo'lsa, ruxst beriladi

V.Baholash.O'quvchilarni baholash uchun daftarlari yegìb olinadi. VI. Uyga vazifa. takrorlash.MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Nazorat ishi tahlili.

Maqsad: Ta`limiy: Voqea haqida o'z fikrlarini bildirishni o'rgatish; Tarbiyaviy: Tabiat jonzotlariga muruvvat ko'rsatishga undash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish.II.Xatolar ustida ishlash.O`quvchilar daftarlari tarqatiladi.Yozgan bayonlari tekshiriladi. Dadam har bahorda hovlimizga anvoyi gullar ektirar edilar.Ularning yashnab turishini yaxshi ko`rardilar.Ammo rayhonlarni kimdir uzib ketardi.Dadam rayhonlarni qo`riqlashni menga topshirdilar. Dam olish kuni edi.Men hovlida ham dars qilib,ham rayhonlarni qo`riqlamoqchi bo`ldim. Bir mahal rayhonlar yoniga bir chumcuq keldi.TumshugÌ bilan rayhonni shart uzib olib ,uchib ketdi.Men chumchuq rayhon yer ekanmi,deb hayron bo`1ldim. O`rik pishdi.Men o`rik tergani daraxtga chiqdim.Qarasam,chumchuqning ini bor ekan.Inning atrofiga ilingan qara rayhonlarni o`rdim.Bu voqeani dadamlarga aytib berdim. Chumchuqlar o`z bolalarini qurt –qumursqa,chumolidan saqlashda rayhondan foydalanar ekan.Rayhon hidiga hasharot kelmas ekan.

III.O`quvchilar yozgan bayonlarida yo`l qo``ygan xatolarini mustaqil to`g`rilaydilar.

IV.Baholash.O'quvchilarni baholash uchun daftarlari yegìb olinadi.

V. Uyga vazifa.: O`tilgan mavzular yuzasidan gap tuzish.

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Egalik qo`shimchalari haqida ma`lumot.

Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarga shaxs va narsalarning biror shaxsga qarashli bo'lishi haqida elementar nazariy tushuncha berish orqali egalik qo'shimchalaridan og'zaki va yozma nutqda savodli foydalana olish malakalarini shakllantirish. Tarbiyaviy: o'quvchilarning o'quv qurollari, maktabga tegishli o'quv qurollarini saqlashda javobgarlik hissini uyg'otish. Rivojlantiruvchi: O'quvchilar nutqini otlar bilan boyitish Darsning turi: yangi bilim beruvchi darsDarsning metodi: mustaqil ish metod.Darsning jihozi: bayon matni Darsning borishi:



II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar. O'quv qurollarining (kitob, parta, qalam, chizg'ich, daftar) rasmi doskaga ilib qo'yiladi.

O'quvchilar rasmga qarab so'zlarni yozadilar. Yozganlarini lug'atchadan tekshiradilar.III.Yangi mavzu bayoni. Daftar sizga tegishli ekanligini qanday bildirasiz? (Mening daftarim deyman.)

—Daftarim so'zidagi -im qo'shimchasini olib tashlasak, ma'no o'zgaradimi? (Daftar kimniki ekanligi tushunilmaydi.)

—Demak, -im qo'shimchasi qanday ma'no anglatadi? (Daftarning kimga tegishli ekanini anglatadi.)o'zbek tilida 3 ta shaxs bor.I shaxs—so'zlovchi, II shaxs—tinglovchi, III shaxs—o'zga. Egalikqo'shimchalari daftar uch shaxsdan biriga tegishli ekanligini bildiradi.

-im, -ing, -i qo'shimchalari egalik qo'shimchalari deyiladi. Egalik qo'shimchalari otlarga qo'shiladi va shaxs, narsa-buyumlarning qaysi shaxslarga qarashliligini bildiradi. 159-mashq. O'quvchilar mashqdagi so'zlarning o'zak va qo'shimchalarini aniqlaydilar.

Kitobim-----im I sh. egalik qo'shimchasi.Kitobing —ing II sh. egalik qo'shimchasi. Kitobi —i III sh. egalik qo'shimchasi.VI.Mustahkamlash 160- mashq. O'quvchilar she'rni ifodali o'qiydilar. Husnixat bilan

yozadilar. Ajratib ko'rsatilgan so'zlarga so'roq berib, qaysi so'z turkumiga tegishliligini aniqlaydilar. Namunaga qarab shu so'zlardagi qo'shimchalarni belgilaydilar. Qo'shimchalar qaysi

shaxsga tegishliligini ko'rsatadilar. Test.II shaxsdagi ot qo'llangan gapni aniqlang.

A. Mening ola-bula buzoqcham bor. B.Sening sharing katta ekan. S. Uning oldiga onasi keldi.V.Baholash. Darsda faol ishtirok etgan o'quvchilar baholanadilar.

VI. Uyga vazifa.: 161- mashq. O'quvchilarga mashq sharti va matni o'qitiladi. Quyidagi savol-javob bilan bajarish yo'li tushuntiriladi.

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Egalik qo`shimchalari birlik va ko`plik ma`nosini ifodalash.

Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarga egalik qo'shimchalarini olgan otlar imlosini o'rgatish. Ularning lug'atini poy, xok, suruv so'zlari bilan boyitish; Tarbiyaviy: o'quvchilarni kattalarga hur-mat, kichiklarga izzat ko'rsatish ruhida tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.

Darsning turi: yangi bilim beruvchiDarsning metodi: muammoli metod.Darsning jihozi: narsa rasmlari.Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash. O'tilgan mavzu—otlarning egalik qo'shimchalari bilan qo'llanishi yuzasidan o'quvchilar bilimi savollar yordamida aniqlanadi. Uyga berilgan mashq o'qitiladi.III.Yangi mavzu bayoni. so'zlarga egalik qo'shimchalarini qo'shib bil-dikki, egalik qo'shimchalari undosh tovushlardan so'ng: -im, ing, -i; -imiz, -ingiz, -lari; unli tovushlardan so'ng: -m, -ng, -si; -miz, -ngiz, -lari shaklida qo'shiladi.Darslik bilan ishlash.162- mashq. O'quvchilar she'rni nuqtalar o'rniga mos egalik qo'shimchalarini qo'yib, ifodali o'qiydilar. Husnixat bilan yozadilar. So'roqlar yordamida otlarni aniqlaydilar. Egalik qo'shimchalarini olgan otlarni qaysi shaxsga tegishli ekanligini aniqlab, ustiga yozadilar. Namuna. Barmoqchalari (III sh.), bayroqchalaring (II sh.)

She'rdagi jajji, ovunchoq so'zlarining aytilishi va yozilishidagi farqni ko'rsatadilar.

Jajji so'zi jaji tarzida 4 tovush bilan aytilsa ham, 5 harf bilan jajji tarzida yoziladi..

Ovunchoq tarzida u tovushi o'rniga i aytilsa ham, ovunchoq deb yoziladi.Jajji so'ziga ma'nodosh so'z topiladi. Jajji—kichkina, mitti.162- mashqni o`quvchilar doskada va daftrda bajaradilar.VI.Mustahkamlash 163- mashqlar bajariladi.

Shohistaning tug`ilgan kuni edi.U oqiljonni mehmonga taklif qildi.Oila a`zolari qanday sovg`a olib chiqishni maslahatlashdilar.Oqiljonning buvisi ,oyisi,akasi har xil narsalarni aytishdi.Oqilgon o`zi ekkan gullarni avaylab qirqdi-da, Shohistaga olib chiqdi.V.Baholash. Darsda faol ishtirok etgan o'quvchilar baholanadilar.. VI. Uyga vazifa.: 164-mashq.MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Egalik qo`shimchalari birlik va ko`plik ma`nosini ifodalash

Maqsad: Ta`limiy: Egalik qo`shimchalari birlik va ko`plik ma`nosini ifodalashni o'rgatish; Tarbiyaviy: kattalarga hurmat ruhida tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.

Darsning turi: umumlashtiruvchi-tekshiruvchi Darsning metodi: tushuntirish,savol-javob,mustaqil ish metod.Darsning jihozi: rasm va plakatlar. Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.

III.Yangi mavzu bayoni. ot so'z turkumidagi so'zlarni o'qiyman. Rahbar, bahor, odob, tartib, sovg'a, parta.—So'zlarga I shaxs birlikdagi egalik qo'shimchasini qo'shib yozadilar.

{Rahbarim, bahorim,...)—Rahbarim so'ziga qanday qo'shimcha qo'shilgan? (-im qo'shimchasi

qo'shilgan.)—Sovg'am so'ziga-chi? (-m qo'shimchasi qo'shilgan.)— O'ylang. Nima uchun rahbar so'ziga -im, sovg'a so'ziga

-m qo'shimchasi qo'shilgan? (Chunki rahbar so'zi undosh tovushbilan tugagan, sovg'a so'zi unli tovush bilan tugagan.)

— Undosh bilan tugagan so'zlarda egalik qo'shimchasi -im, unli tovush bilan tugagan so'zlarda faqat -m shaklida qo'shiladi.

— Bu so'zlarga II va III shaxs egalik qo'shimchalarini ham qo'shib ko'ring. (Rahbaring, rahbari; sovg'ang, sovg'asi.)O'quvchilar qolgan so'zlarga ham egalik qo'shimchasini qo'shib, farqini aytadilar.

165-mashqni bajaradilarVI.Mustahkamlash.166-mashq.Matnni o`qib, egalik qo`shimchalarining shaxs – sonini aytadilar.Egalik qo`shimchalarini olgan otlarni ko`chiradilar.Ularning o`zak va qo`shimchalarini belgilaydilar.Otlardagi egalik qo`shimchalarining shaxs – soniniqavsda ko`rsatadilar .Kim odobli ekan?degan savolga javob beradilar.V.Baholash. Darsda faol ishtirok etgan o'quvchilar baholanadilar.. VI. Uyga vazifa.: 167-mashq.MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Egalik qo`shimchalarining unli va undoshdan so`ng qo`llanilishi.

Maqsad: Ta`limiy: Egalik qo`shimchalarining unli va undoshdan so`ng qo`llanilishi haqida bilim berish Tarbiyaviy: Ajdodlarimiz bilan faxrlanish hissini tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.

Darsning turi: yangi bilim beruvchi. Darsning metodi: mustaqil ish metod.Darsning jihozi: tarqatma materiallar va rasmlar,plakatlar. Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Yangi mavzu bayoni. Egalik qo`shimchalari otlarga quyidagicha qo`shiladi: Unli tovushdan so`ng – m,-ng,-si;-miz,-ngiz,-(lar)I shaklida Undosh tovushdan so`ng:-im,-ing,-I;-imiz,-ingiz,=(lar)I shaklida.168-mashq.O`quvchilar mashqni ko`chiradilar. 1 .Mol-u davlatingiz bilan emas, ilm-u hunaringiz, go’zal xulq –atvoringiz bilan iftixor qiling. 2. Odam bolasi – elning bolasi. 3. Ra’noga buvisining boychechak haqidagi ashulasi yoqib qoldi: Boychechakning bolasi, Qulog’ida donasi. Donasini olay desak, Yugurib chiqdi onasi.VI.Mustahkamlash

169-mashq. 1.Alisherning otasi G’iyosiddin Kichkina adabiyotni sevardi.Ularning uyida she’r-xonlik kechalari o’tkazilardi.Shular sababli Alisher kitob bilan qattiq do’stlashdi. 2. Hidi, pichoq tegar-tegmas yorilib ketishi va tilni yorar shirinligidan ona-yurtim qovuni ekanligini angladim, otam bog’idagi polizda shunaqa shakarpalak ko’p bitardi.

V.Baholash. Darsda faol ishtirok etgan o'quvchilar baholanadilar.. VI. Uyga vazifa.: 170-mashq.MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Egalik qo`shimchalarining unli va undoshdan so`ng qo`llanilishi.

Maqsad: Ta`limiy: Egalik qo`shimchalarining unli va undoshdan so`ng qo`llanilishini o'rgatish; Tarbiyaviy: Nafosat tarbiyasini berish.. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini rivojlantirish.

Darsning turi: mustahkamlovchi Darsning metodi: suhbat,savol-javob,mustaqil ish metod.Darsning jihozi: plakat va tarqatmalar. Darsning borishi:



III.Yangi mavzu bayoni.Doskaga quyidagi gap yoziladi va tahlil qilinadi. Dala bo`ylab bobo nevarasi bilan birga borardi.

— gapning bosh bo'laklarini toping.—Otlarga so'roq bering.—Egalik qo'shimchalari qo'shilgan so'zni aniqlang. (Nevarasi.)—Nevarasi so'zi kimga tegishli? (Bobosiga tegishli.)—Bobosi nechanchi shaxsni bildiradi? (Ill shaxsni bildiradi.) Shunday savollar asosida boshqa gaplardagi egalik qo'shimcha-

sini olgan otlarni aniqlashga matnni husnixat bilan yozish vazifasi beriladi. Aniqlagan otlarining egalik qo'shimchalarini tegishlicha belgilash, qavs ichida shaxsini ko'rsatish vazifasi beriladi. Egalik qo`shimchalari gapda so`zlarni bir-biriga bog`laydi. Egalik qo`shimchalari so`z o`zgartiruvchi qo`shimchalardir.

VI.Mustahkamlash.172-mashqni bajaradilar.Nuqtalar o`niga egalik qo`shimchalaridan mosini qo`yib ko`chiradilar.Egalik qo`shimchalarini tegishlicha belgilaydilar. Kundaligim- youg` yuz…, Davralarda biyron so`z…, Yozuvlarim chinniyu-chiroq, Zavq bag`ishlar har bir varaq.

V.Baholash. Darsda faol ishtirok etgan o'quvchilar baholanadilar. VI. Uyga vazifa.: 174-mashq.MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Egalik qo’shimchalari qo’shilgan otlarda tovush o’zgarishlari. Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning egalik qo'shimchalari qo'shilishi bilan so'z o'zagidagi o'zgarishlar haqidagi bilimlarini mustahkamlash. She'rlarni yoddan yozish ko'nikmasini shakllantirish Tarbiyaviy: mashqda berilgan maqollar orqali o'quvchilarda do'stlik, mehnatsevarlik, ilmga chanqoqlik fazilatlarini shakllantirish. Rivojlantiruvchi: Topishmoqlar orqali o'quvchilarning zehnini o'stirish; Darsning turi: : mustahkamlovchi dars.Darsning metodi: izlanishli, muammoli metod.Darsning jihozi: : narsa (etik, bayroq, o'g'il kabi shaxs va narsa) rasmlari. jadvallar.


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish.II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar. Eshituv diktanti. O'quvchilar eshitgan so'zlarni esdasaqlaydilar. Ichlarida bo'g'inga bo'lib yozadilar.

Ko'nglim, etigim, bayrog'imiz, bulog'i, bilagi, shahrimiz, og'lim, qorning.2. O'tilganlar yuzasidan suhbat:—Egalik qo'shimchalarini ayting.—Egalik qo'shimchalari shaxs va narsalarning qaysi shaxslarga tegishliligini bildiradi.

Egalik qo'shimchalari undosh tovush bilan tugagan so'zlarga qanday shaklda qo'shiladi?III.Yangi mavzu bayoni. 175- mashq matni asosida doskaga burun, og'iz, shahar -im burnim,

og'zim, shahrim chizmasi ilinadi.

O'quvchilarda burun so'zida nechta tovush va nechta harf borligi aniqlatiladi. Unga -im egalik

qo'shimchasi qo'shtiriladi: burun+im.So'ng hosil bo'lgan so'z talaffuz qildiriladi. O'zakdagi qaysi tovush aytilmayotgani va eshitilmayotgani so'raladi.

176- mashq. Mashqni sharti o'quvchilarga o'qitiladi. Mashq shartidagi talabni tushuntirib berishlari so'raladi. Mashqdagi har bir gap bir o'quvchiga o'qitiladi. Egalik qo'shimchasini olgan otaniqlatiladi. Bunda quyidagi yo'llovchi savollar va topshiriqlardanfoydalaniladi:

So'roq berib birinchi gapdagi otlarni toping. Shu otni doskaga yozing. Egalik qo'shimchasini olgan otning o'zak va qo'shimchasini belgilang. Egalik qo'shimchasini tushurib, so'zni ayting (mag'iz). Egalik qo'shimchasi qo'shilganda so'zda qanday tovush o'zgarishi yuz beradi?

Mashqdagi qolgan egalik qo'shimchasini olgan ot shu tarzda tahlil qilinadi.Mashq bajarib bo'lingach, o'quvchilarning o'ziga xulosa chiqartiriladi: Ba'zi otlarga egalik

qo'shimchalari qo'shilganda o'zakda i tovushi tushishi mumkin.VI.Mustahkamlash. 177-178-mashq o`quvchilar bilan birgalaikda bajariladi.Quyidagi qoida yod olinishi kerakligi uqtiriladi. Ba`zi otlarga egalik qo`shimchasi qo`shilganda o`zakda quyidagicha tovush o`zgarishi yuz beradi. –unli tovush tushib qoladi. --undosh tovush almashadiV.Baholash. Darsda faol ishtirok etgan o'quvchilar baholanadilar..VI. Uyga vazifa.: 179-mashq. MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Egalik qo’shimchalari qo’shilgan otlarda tovush o’zgarishlari .

Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning egalik qo'shimchalari qo'shilishi bilan so'z o'zagidagi o'zgarishlar haqidagi bilimlarini mustahkamlash. She'rlarni yoddan yozish ko'nikmasini shakllantirish Tarbiyaviy: mashqda berilgan maqollar orqali o'quvchilarda do'stlik, mehnatsevarlik, ilmga chanqoqlik fazilatlarini shakllantirish. Rivojlantiruvchi: Topishmoqlar orqali o'quvchilarning zehnini o'stirish; Darsning turi: : mustahkamlovchi dars.Darsning metodi: izlanishli, muammoli metod.Darsning jihozi: : shaxs va narsa rasmlari. jadvallar.



Test.Egalik qo'shimchasi qo'shilishi bilan so'z o'zagida o'zgarish bo'lgan so'zlar qatorini belgilang.A. Oyog'i, qanoti.B. Chirog'i, qorni.

III.Mavzu bayoni.180-mashq.Nuqtalar o`rniga II shaxs birlikdagi egalik qo`shimchalarini qo`yib o`qiymiz va daftarda ,doskada yozamiz. Turar boylikka kon togìng Quyosh erur chin o`rtogìng O`ynab oqar sho`x bulogìng Mening yurtim,O`zbekiston181-mashq .Nuqtalar o`rniga egalik qo`shimchalaridan mosini o`yib,topishmoqlarni

o`qing,javobini toping.1.Chaqolmaysan tezda,qattiq po`chogìng, Chaqsanh mag`zi mazali,yog`dir o`chogìng2.Barmogì boru,tirnogì yo`q3.Oyogì yo`q qochadi Qanoti yo`q uchadi

VI.Mustahkamlash.182-183-mashq sharti yuzasidan bajariladi.

V.Baholash. O'quvchilarni darsdagi ishtirikiga ko`ra baholayman. VI. Uyga vazifa.: 184-mashq.MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: 6-Nazorat ishi .

Maqsad: Ta`limiy: O`quvchilar bilimini aniqlash; Tarbiyaviy: Kasblarga qiziqishlarini orttirish. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning eshitib,to`g`ri yozish malakalarini o'stirish.

Darsning turi: tekshiruvchi Darsning metodi: mustaqil ish metod.Darsning jihozi: diktant matni Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Diktant daftarlari tarqatiladi.Bugungi dars maqsadi bilan tanishtiraman.Sana va diktant mavzusi doskaga yoziladi.

III.Nazorat ishi bayoni. Kulol Rahim boboni usta kulolchi deb maqtashadi.Bobo yasagan ko`zalar,laganlar,tovoq va guldonlar shunday bejirim chiroyliki,ko`rganalr havas qiladilar. Sopol buyum qilish uchun avval maxsus tuproqdan loyni obdan pishiriladi.So`ng unga shakl beriladi.Buning uchun maxsus asbob bo`ladi.Rahim bobo murakkab bu ishni juda tez va sifatli bajaradilar. Rahim boboning ko`p shogìrdlari bor .Ular ustozlaridan kulolchilik sirlarini o`rganib olganlar.Tayyor mahsulotlarga gul solish ham bir sanàt.Rahim bobo boshchiligida tayyorlangan mahsulotlar xaridorlar tomonidan sevib xarid qilinadi.

VI.Mustahkamlash.

O`quvchilar yozgan diktantlarini tekshiradilar.

V.Baholash.O'quvchilarni baholash uchun daftarlari yeg`ib olinadi.

VI. Uyga vazifa.: Takrorlash.

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Nazorat ishining tahlili .

Maqsad: Ta`limiy: Xatolar ustida ishlash; Tarbiyaviy: Qilgan xatolarini to`g`rilashga o`rgatish.. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.

Darsning turi: umumlashtiruvchi-tekshiruvchi Darsning metodi: mustaqil ish metod.Darsning jihozi: daftarlari va diktant matni Darsning borishi:



II.Daftarlar tarqatiladi.O`quvchilarning yozgan diktantlari uchun olgan ballari e`lon qilindi.Kim qanday xatoga yo`l qo`yganligini aytib o`tish .O`quvchilar diktant yozishda yo`l qo`yilgan xatolarni ko`rib chiqib , alohida qatorga to`g`rilab chiroyli qilib yozadilar .

IV. Induvidual xatolar ustida ishlash .Har bir o`quvchi o`zining xatosini daftardan ko`rib chiqqan holda uni to`g`rilashga kirishadi Harflarni imlo xatolariga qarab to`g`rilab yozish kerakligi uqtiriladi.. Tipik xatolar ustida ishlash .Lug`at so`zlardan foydalanish .

V.Aylanma daftarga diktant yozish .


VI. Uyga vazifa.: Gap tuzish.

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Otlarning kelishik qo’shinchalari bilan qo’llanishi haqida ma’lumot .

Maqsad: Ta`limiy: otlarning gapda boshqa so'zlar bilan kelishik qo'shimchalari yordamida bog'lanishi, kelishik qo'shimchalari, uning nomlari, so'roqlari va vazifasi yuzasidan elementar amaliy bilim berish. Tarbiyaviy: o'quvchilarda mehnatga havas uyg'otish, kitobning inson uchun foydali tomonlarini yoritib berish . Rivojlantiruvchi: Kutubxona, qal'a so'zlarining yozilishi va ma'nosini bilib olish orqali o'quvchilarning lug'atini boyitish, savodxonligini oshirish; Darsning turi: yangi bilim beruvchi dars

Darsning metodi: yarim izlanishli muammoli metod.Darsning jihozi: „ Otlarning kelishiklar bilan qo'llanishi" jadvali.Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish.II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar. Doskaga so'zlar yozib qo'yiladi. O'quvchilar quyiroqda berilgan so'roqlarga ko'ra so'zlarni joylashtirib, gap tuzadilar. Koptogini o 'ynadik Komilning biz.

Kim? kimning? nimasini? nima qildik?Cho 'mildi Ahmad anhorda.Kim? qayerda? nima qildi?Tuzilgan gaplar asosida gapda so'zlar o'zaro bog'lanadi, degan xulosa chiqariladi.

III.Yangi mavzu bayoni. (185- mashq matni asosida)Doskaning chap tomoniga mashqning matni yozib qo'yiladi. Ajratilgan so'zlar orqali o'quvchilar har bir gapda qo'llangan mehnat so'ziga so'roq beradilar va mehnat so'zini o'zi bog'langan so'z bilan aytadilar. O'quvchi doskaga yozib boradi:

nima? tarbiyalaydi — mehnat tarbiyalaydi;nimani? seving — mehnatni seving;nimaga? o'rgating — mehnatga o'rgating;nimada? sinaladi — mehnatda sinaladi;nimadan? kelsa — mehnatdan kelsa.

Doskaning o'ng tomoniga -ning, -ni, -ga, -da, -dan qo'shimchalari yozib boriladi.

O'quvchilarga shu qo'shimchalarni tushirib o'qish topshiriladi. So'zlar o'zaro bog'landimi? -ning, -ni, -ga, -da, -dan qo'shimchalari qanday vazifa bajaryapti? (Gapda so'zlarni bir-biriga bog'layapti).

—Eslang, bu qo'shimchalar qanday qo'shimchalar deyilar edi?So'z O'zgartuvchi qo'shimchalar qaysi so'z turkumidagi so'zlarga

qo'shilgan? (Ot turkumidagi so'zlarga qo'shilgan).O'quvchilarga „Otlarga qo'shilgan bu qo'shimchalarni yana nima deb nomlash mumkin?", —

degan muammoli savol beriladi.otlarga qo'shilgan -ning, -ni, -ga, -da, -dan kelishik qo'shimchalaridir.VI.Mustahkamlash.186-187-mashqlar sharti yuzasidan bajariladi.V.Baholash.O'quvchilar darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar. VI. Uyga vazifa.: 188-mashq.MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Otlarning kelishik qo’shinchalari bilan qo’llanishi .

Maqsad: Ta`limiy: Otlarning kelishik qo’shinchalari bilan qo’llanishi mashqlar yordamida o'rgatish; Tarbiyaviy: Tabiat jonzotlariga muruvvat ko'rsatishga undash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.

Darsning turi: umumlashtiruvchi-tekshiruvchi Darsning metodi: mustahkamlovchi.Darsning jihozi: „ Otlarning kelishiklar bilan qo'llanishi" jadvali.Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni. O'quvchilarga quyidagi savollar beriladi.

—Otlarda nechta kelishik bor va qanday nomlanadi?—Kelishiklarning nomini kim tartibi bilan ayta oladi?—Har bir kelishik o'zining nimasiga ega?—Qaysi kelishikning qo'shimchasi yo'q?O'quvchilar doskadagi birikmalarni daftarlariga yozib oladilar.Shu savollar bilan o'quvchilarning dastlabki tushunchalari aniqlanadi.

O'quvchilarning tushunchalarini to'ldirish, bilimlariga aniqlik kiritish maqsadida darslikdagi mashqlar ustida ishlanadi.VI.Mustahkamlash.190-mashq sharti yuzasidan bajariladi. Zagìzgònlarning qiziq odati bor.Ular har yili kuzda qirqtacha yohgòqni o`gìrlaydi.Bu yongòqlarni yerga ko`mib qo`yadi va xohlagan vaqtida olib

yeydi.Ko`pincha bu yong`oqlardan o`ttiz sakkiz-o`ttiz to`qqiztasini yeb bo`lib,hisobidan adashib qoladi.Yerda qolib ketgan yong`oq kelasi bahorda unib chiqadi.191-mashq o`quvchilar bilan birgalikda daftarda va doskada bajariladi.V.Baholash. O'quvchilarni darsdagi ishtirikiga ko`ra baholayman. VI. Uyga vazifa.: 192-mashq.MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Otlarning kelishik qo’shinchalari bilan qo’llanishi (mustahkamlash).

Maqsad: Ta`limiy: mavzuni mustahkamlash; Tarbiyaviy: Chiroyli yozish orqali nafosta terbiyasini singdirish. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.

Darsning turi: umumlashtiruvchi-mustahkamlovchi Darsning metodi: mustaqil ish metod.Darsning jihozi: jadval va plakatlar. Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.VI.Mustahkamlash.O`quvchilarga quyidagi savollar beriladi va javoblari izohlanadi.

— Gapda otlar boshqa so'zlarga qaysi qo'shimchalar yordamida bog'lanadi?

— Kelishik qo'shimchalarini ayting.— Bosh kelishikdagi ot qanday so'roqqa javob bo'ladi?— Qaratqich, tushum kelishiklaridagi otlar-chi?— Jo'nalish, o'rin-payt, chiqish kelishiklaridagi otlar-chi?— Kelishik qo'shimchalari qanday vazifa bajaradi?— Mehnat haqida qanday maqollar bilasiz?— Mehnat qilish va ilm olish orqali nimaga erishasiz?— Kitob bizni nimaga o'rgatadi?

Maktab kutubxonasiga yozilganmisiz? 193-mashq bajariladi. Turkiy til o`lkasi

--- Oftob.Quyosh,Kun,Shams degan nomlarim bor.Men oltin aravamda hamma o`lkalarni kezdim.Biroq turkiy til o`lkasi bo`lmish O`zbekiston meni o`ziga tortadi.---Mening ham ishlarim Oftobbibinikidan kam emas.Kitoblarda Koinot,Falak,Fazo,Ko`k deb qo`llaydilar.suhbatlardaOsmon deb ishlatiladi.Ularning suhbatida shehshaklar ,Qushlar aralashdi.Ular ham turkey til o`lkasi O`zbekistonda yashayotganliklaridanquvonishardi.Bu mashqdan so`ng Osmon,Quyosh so`zlarini sinkveyn metodiga qo`yamiz.194-mashqni yozamiz.V.Baholash. O'quvchilarni darsdagi ishtirikiga ko`ra baholayman. VI. Uyga vazifa.: 195-mashq.MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Bosh kelishik.

Maqsad: Ta`limiy: O`quvchilarni bosh kelishik,uni gapda qo`llanilishi haqida ma`lumot berish. Tarbiyaviy: Tabiatni sevishga undash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.

Darsning turi: yangi bilim beruvchi Darsning metodi: mustaqil ish metod.Darsning jihozi: rasm va jadvallar. Darsning borishi:



III.Yangi mavzu bayoni.196-mashq yuzasidan yoddan yozuv diktanti o`tkazamiz. Har xil ko`chatni Oyxon Jo`yakka ekib qo`ydi. Jambil,sada,oshrayxon Barg yozsin deb suv quydi.O`quvchilar she`rni bir necha marta o`qib yod oladilar.So`ng kitobni yopib qo`yadilar va she`rni yoddan yozadilar.VI.Mustahkamlash.

197-mashq sharti yuzasidan bajariladi. Buyuk bo`yoqchi qirqta qozonda bo`yoqlarni pishirar ekan.Bo`yoqlarga xaridor

bo`lib Bahoroy kelibdi.U o`ziga yashil bo`yoqni tanlabdi. Shu payt kunchiqar tomondan Yoz yetib kelibdi.Bo`yoqchi yozga har xil bo`yoqlardan beribdi.So`ng bo`yoq bozoriga Kuz kelibdi.Kuzsariq,pushti,zarg`aldoq ranglardan olibdi.Hammadan keyin Qish kelibdi.Bu paytda qozqnda faqat oq rang qolgan ekan.Qish boshqa fasllardan xafa bo`libdi.Shuning uchun odamlar Qish o`ksimasindeb Yangi yilda archaning shoxlariga turli rangdagi o`yinchoqlarni osib qo`yar ekanlar.


Sana. Mavzu: Bosh kelishik.

Maqsad: Ta`limiy: Mavzuni takrorlash; Tarbiyaviy: Tabiat jonzotlariga muruvvat ko'rsatishga undash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.

Darsning turi: mustahkamlovchi Darsning metodi: mustaqil ish metod.Darsning jihozi: rasm va jadvallar. Darsning borishi:



III.Darslik bilan ishlash. 199-mashq. Matnni o'qing. Bosh kelishikdagi otlarni toping.Anor O'zbekistonda ko'p uchraydi. Anorning barglari mayda, nashtarsimon

bo'ladi. Shoxiari tikanli bo'ladi. U iyun-iyul oylarida gullaydi. Mevasi yirik, dumaloq, qizg'ish yoki oqish bo'ladi. Ta'mi shirin, nordon, sersharbat. Anor sovuqqa chidamsiz mevali daraxtdir.

Bosh kelishikdagi otlarni o'zi bog'iangan so'z bilan ko'chiring. Otning gapdagi vazifasini ayting,Lug`at ishi o`tkazaman.

nashtarsimon — o'tkir, sanchiladigan sersharbat — sharbati, shirasi ko'p

200- mashq. Oybekning she'rlaridan parchaiarni o'qing. Bosh kelishikdagi otiarni so'roqlar yordamida aniqlang.

LQushlar endi qochmangiz, Dil sirlarin ochmangiz. .

2. Tog'larga tushdi qor, vodiylarda quyosh! Bog'larda bog'bonlar ko'madilar tok.

VI.Mustahkamlash.201-mashq doskada va daftarda bajaramiz.


Sana. Mavzu: Qaratqich kelishigi.

Maqsad: Ta`limiy: Qaratqich kelishigi va uning qoshimchalari bilan tanishtirish; Tarbiyaviy: Tabiat jonzotlariga muruvvat ko'rsatishga undash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Yangi mavzu bayoni. 204- mashq. Matnni o'qing. Qaratqich kelishigidagi otiarni aniqlang.Kelishik qo'shimchasi otni qaysi so'z bilan bog'lagan? Barnoning lunjlari osildi. U buvisining oldiga keldi:

— Buvi, Munira yomon qiz ekan. Ko'chamizdagi gulni ko'chirib ketdi.— Munira ko'chamizning fayzini buzibdi-da, — dedi buvisi.Shu kuni Barnoning chiroyi ochilmadi.Kechga yaqin gulzorga kirdi. Gulsafsarning tagini yumshatdi, uni asta ko'chirib

oldi. So'ng Munira ko'chirib ketgan gulning o'rniga o'tqazdi.Qaratqich keiishigidagi otiarni o'zi bog'langan so'z bilan birga ko'chirib,

qaratqich kelishigi qo'shimchasini tegishlicha beigilang.

-ning qo'shimchasi otni qaysi turkumdagi so'zlarga bog'laydi?

205- mashq. Berilgan otga mos otlar taniab, birikma tarzida yozing.

VI.Mustahkamlash.Savol –javob asosida mustahkamlasnib olinadi.V.Baholash. O'quvchilarni darsdagi ishtirikiga ko`ra baholayman. VI. Uyga vazifa.: 206-mashq.

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Qaratqich kelishigi.

Maqsad: Ta`limiy: Qaratqich kelishigi va uning qoshimchalari bilan tanishtirish; Tarbiyaviy: insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.

Darsning turi: umumlashtiruvchi. Darsning metodi: mustaqil ish metod.Darsning jihozi: rasm va plakatlar. Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Darslik bilan ishlash. 207- mashq. Topishmoqni o'qing, javobini toping va yoddan yozing.

Olmaning akasiman, Behining ukasiman, Surxon tomon yursangiz Mezbonning kattasiman.

Qaratqich kelishigidagi otlarning tagiga chizing.

VI.Mustahkamlash. 208-mashq. Matnni o'qing. Qaratqich kelishigidagi otiarnianiqlang.

Gulnozning o'zi aqlii qiz. U xolasining uyiga borsa, jim o'tirmaydi. Uylarni yig'ishtiradi.

Bir kuni xolasi Gulnozni o'zi ishlaydigan fabrikaga olib bordi. U yerda ayollar bolalarning ko'yiaklarini tikishayotgan edi. Gulnoz chevarlarning ishini kuzatdi.

Tikuvchilardan biri ko'ylakning yoqasini, ikkinchisi yonini tikardi. Gulnoz ko'ylakni bir kishi tikadi deb o'yiardi. Endi bilib oldi, bitta ko'ylakni bir necha kishi tikar ekan.

Gulnoz ko'ylagini kir qilmasdan kiyishga ahd qildi.

Qaratqich kelishigidagi otni o'zi bog'langan so'z bilan birikma tarzida ko'chiring.V.Baholash. O'quvchilarni darsdagi ishtirikiga ko`ra baholayman. VI. Uyga vazifa.: 210-mashq.MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Tushum kelishigi.

Maqsad: Ta`limiy: Tushum kelishigi va uning qoshimchalari bilan tanishtirish Tarbiyaviy: Tabiat jonzotlariga muruvvat ko'rsatishga undash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.

Darsning turi: yangi bilim beruvchi. Darsning metodi: tushuntirish,mustaqil ish metod.Darsning jihozi: bayon matni Darsning borishi:



III.Yangi mavzu bayoni.211-mashq nima haqida ekanligi o`qib,bilib olinadi.Ajratilgan otlarga so`roq beramiz va ular qaysi kelishikda qo`llanilgani bilib olamiz.Lug`at ishi o`tkazaman. matrap — bedana, kaptar tutish uchun ishlatiladigan asbob, to'rVI.Mustahkamlash.

212-mashq. O'qing. Tushum keiishigi so'roqlariga javob bo'lgan otlarni aniqlang.

Biz Kamalaktog` etaklariga o'tovlarni tikdik. Bu yerda sayohatga chiqqan bolalarni uchratdik.

Men tunda safarda foydalaniladigan maxsus xalta-to'shakni to'shab yotdim. Ertalab nonushtadan so'ng shifokor yigit bizlarga yigirma xil dorivor giyohlarni ko'rsatdi. Fotohavaskor o'qituvchi bu yerda yashaydigan turli hayvonlarning suratlarini olgani haqida so'zladi. Men esa yon daftarimni bu yerlardan olgan taassurotlar bilan to'ldirdim.

Tushum kelishigidagi otlarni o'zi bog'langan so'z bilan birikma shaklida ko'chiring. Tushum kelishigi qo'shimchasini tegishlicha belgilang. Tushum kelishigi qanday vazifa bajaryapti?


Sana. Mavzu: Tushum kelishigi.

Maqsad: Ta`limiy: Tushum kelishigi va uning qoshimchalari bilan tanishtirishni davom ettirish: Tarbiyaviy: Tabiat jonzotlariga muruvvat ko'rsatishga undash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.

Darsning turi: umumlashtiruvchi Darsning metodi:,suhbat,amaliy, mustaqil ish metod.Darsning jihozi: mashqlar,jadvallar: Darsning borishi:



III.Darslik bilan ishlash. 215-mashq. Matnni o'qing. Matndan nimalarni bilib oldingiz?

Tabiatni va jonivorlami asrash hamda ko'paytirish maqsadida respubiikamizda o'nga yaqin qo'riqxonalar tashkil etilgan. Bular orasida eng kattasi Hisor qo'riqxonasidir.

Bu yerda qor va ko'llarni, tiniq va loyqa oqimli asov soyiarni, yilda bir bor inson qadami tegadigan so'qmoqlami,ulkan daraxtiarni, nodir o'simliklarni, chuqur daralarni, sirli g'orlarni, kamyob parrandalarni, zangori yaylovlarni uchratasiz.

Tushum kelishigidagi otlarni o'zi bog'langan so'z bilan ko'chiramiz. Uning gapdagi vazifasini aniqlaymiz.

VI.Mustahkamlash.216-mashq. Matnni o'qing. So'roqlar yordamida tushum kelishigidagi otlarni toping.

Ularni o'zi bog'langan fe'l bilan alohida-alohida birikma tarzida ko'chiring.

HAYVONOT BOG'IDAYakshanba kuni dadam bilan hayvonot bog'iga bordik. U yerda turli hayvoniarni,

xilma-xil qushlarni, baliqiarni va boshqa jonivorlami ko'rdik. Hayvonot bog'ida cho'milayotgan oq ayiqni, chiroyli patli tovusni, sakrab, yugurib yurgan maymunni, uxlab yotgan sherni tomosha qildik.

217-218-mashqlarni ham bajaramiz.V.Baholash. O'quvchilarni darsdagi ishtirikiga ko`ra baholayman. VI. Uyga vazifa.: 219-mashq.MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Qaratqich va tushum kelishigi.

Maqsad: Ta`limiy Qaratqich va tushum kelishigi haqida ma`lumot berish; Tarbiyaviy: Tabiat jonzotlariga muruvvat ko'rsatishga undash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.

Darsning turi: yangi bilim beruvchi Darsning metodi: mustaqil ish metod.Darsning jihozi: plakat va rasmlar Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Yangi mavzu bayoni.220-mashq ustida ishlanadi.Nuqtalar o`rniga mos kelishik qo`shimchasini qo`yib ko`chiramiz.. Anvar bola chog`idan gulzorni yaxshi ko`radi.Maxdumning oilasiga kelgach ,bog`chaning gulzor qismiga o`zi qaray boshladi. gulzor qismiga o'zi qaray boshladi. Guizor.. (-ning, -ni) sug'orish, o'tlar.. (-ning, -ni) yulish vazifalari.. (-ning, -ni) o'zi bajardi. Bolalar.. (-ning, -ni) uyidan gul ko'chat va urug' olib, gulzor.. (-ning, -ni) boyitdi.

Yoz kunlari bolalar.. (-ning, -ni) kapalak va tillaqo'ng'iz tutishga buyurdi. U ozor bermay, zaxmsiz kapalak keltirgan bola..(-ning, -ni) sabog'i..(-ni, -ning) o'rgatdi. Kapalak va tillaqo'ng'izlar.. (-ning, -ni) gulzorga uchirib yuborardi. Lug`at shi o`tkazaman. zaxmsiz — ozorsiz, jarohatsiz.VI.Mustahkamlash.221- mashq. Nuqtalar o'rniga qaratqich yoki tushum kelishigi qo'shimchalaridan mosini qo'yib o'qing.

Bir kuni Oqiljon.. dadasi uch-to'rt tup gul ko'chati.. ko'tarib keldi.— Qani, o'g'lim,qarashib yuboring, ko'chatlar.. ekamiz,— dedi dadasi.— Xo'p bo'ladi,—javob berdi Oqiljon.Oqiljon suyunib ketdi. Dadasi chuqurcha qazidi. Oqiljon suv quyib turdi. Har bir

chuqurchaga gul ko'chati.. qo'yib, ustidan tuproq.. tortdi.Oqiljon hovlida o'ynab yurib, ko'chatlar.. barg yozganini ko'rib qoldi. U o'z

ishidan quvonib ketdi.222-mashq ham bajariladi.V.Baholash. O'quvchilarni darsdagi ishtirikiga ko`ra baholayman. VI. Uyga vazifa.: 225-mashq.MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Jo`nalish kelishigi.

Maqsad: Ta`limiy: mavzu mazmunini o'rgatish; Tarbiyaviy: Tabiat jonzotlariga muruvvat ko'rsatishga undash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.

Darsning turi: yangi bilim beruvchi Darsning metodi:suhbat,amaliy, mustaqil ish metod.Darsning jihozi: plakat va jadvallarDarsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Yangi mavzu bayoni.225-mashqni o`quvchilar bilan bajaramiz.

Chaman-chaman gullarga, Sayroqi bulbufiarga, Ko'kni quchgan uylarga, Baxt keltirgan to'yiarga, Quvnoq va sho'x kuylarga Jodir go'zal Vatanim, Boydir go'zal Vatanim.

Ko'chiring. Jo'nalish kelishigi qo'shimchasini belgilang. Jo'nalish kelishigidagi otlar qanday so'roqlarga javob bo'ladi? Ko'kni quchgan birikmasi qanday ma'noda qo'llangan? Baxt, sho'x so'zlarining yozilishini yodingizda tuting.

VI.Mustahkamlash. 226-mashq. Matnni o'qing. Jo'nalish kelishigi so'roqlariga javob bo'lgan otlarni toping. Ularni ko'chirib, o'zak va qo'shimchalarini belgilang

Chumchuq bolasiBoboxon chumchuq bolasini rosa qiynadi. Suvga solib suzdirdi. Ikki qanotini

yoyib hilpillatdi. Keyin ikki oyog'iga ip bog'lab, ko'chaga olib chiqdi. Boboxon chumchuqni Tal'atga yarimta o'chirg'ich bilan qizil qalamga almashdi.

Tal'at chumchuqchaning oyog'idagi ipni avaylab yechdi. Keyin osmonga qo'yib yubordi.



Maqsad: Ta`limiy: O`tilgan mavzularni mustahkamlash; Tarbiyaviy: Insoniy sifatlarni tarbiyalash Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.

Darsning turi: umumlashtiruvchi Darsning metodi: mustahkamlovchiDarsning jihozi: rasm va jadvallar Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Yangi mavzu bayoni.228-mashq .She`rni ifodali o`qiymiz ajratilgan otlarga so`roq berib,ularning qaysi kelishikda ekanligini aytishlarini so`rayman Nodir qishloqqa bordi.

Nodir borib qlshloqqa Alanglaydi har yoqqa. Ma'raydi barcha hayvon, Modir boqadi hayron. O'zini qo'lga oldi,

Aqlini ishga soldi, Go'sht berdi qo'zichoqqa, Tuxum berdi buzoqqa. Mushukka tashladi o't, Xo'rozboyga berdi sut. Suyak tashladi otga, Po'choqni berdi ttga. Hayvonlar yemas ovqat, Nodir-chi, Bo'lar diqqat.

Jo'nalish kelishigi qo'shimchalari qo'shiigan otlarni ko'chiring. Kelishik qo'shimchaiarini belgilang va ularning yozilishiga e'tibor bering. Nodir qanday xatoiarga yo'l qo'ydi? Topamiz va to`g`rilaymiz.VI.Mustahkamlash.Jo'nalish kelishigi qo'shimchasi qanday shakilarga -ka shakli qaysi tovush bilan tugagan otiarga qo'shiladi?-qa qo'shimchasi-chi? -ga qo'shimchasi-chi?V.Baholash. O'quvchilarni darsdagi ishtirikiga ko`ra baholayman. VI. Uyga vazifa.: 231-mashq.MRO`TIBO`__________


Maqsad: Ta`limiy: Jo`nalish kelishigi mavzularini takrorlash; Tarbiyaviy: insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.

Darsning turi: umumlashtiruvchi,mustahkamlovchi Darsning metodi: savol-javob,amaliy,mustaqil ish metod.Darsning jihozi: rasm va jadvallar. Darsning borishi:



III.Yangi mavzu bayoni. 233- mashq. Nuqtalar o'rniga -ga, -ka, -qa qo'shimchalaridan mosini qo'yib o'qing. Jo'nalish kelishigidagi otiarning aytilishi va yozilishidagi farqni tushuntiring.Yangi yilda o'yimiz, Ilindi Cho'rtanO'ssa osmon bo'yimiz, Qarmoq..Ko'k.. tegsa archamiz, Kimdir tortqilar Oyv qo'nsa sharchamiz, Qirg'oq..Oy aylansa saroy.., Bolalar turdiOyda o'ynasak poyga, Oyoq..Minishib yulduz toy.. — Onajon, to'xtang!

Qayoq..?!

Jo'nalish kelishigidagi otlarni o'zi bog'langan so'z bilan ko'chiring. Jo'nalish kelishigidagi otiarning tagiga tegishlicha chizing. „Onajon, to'xtang!" nimaning gapi?VI.Mustahkamlash.

234- mashq. O'qing. Berilgan otlarga jo'nalish kelishigi qo'shimchasini qo'shib; so'zlarni ko'chiring.

Qarmoq, terak, fazo, maktub, o'roq, tilak, taroq, quyosh, ohang, avlod, suhbat, ko'zgu, guruh, tog', jarroh.

Shu so'zlardan qatnashtirib, ikkita gap tuzing.V.Baholash.O'quvchilarni darsdagi ishtirikiga ko`ra baholayman. VI. Uyga vazifa.: 235-mashq.MRO`TIBO`__________


Maqsad: Ta`limiy: O`quvchilar bilimini aniqlash; Tarbiyaviy: o`z bilimiga ishonchni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Nazorat ishi daftarlarini tarqataman.Bugungi dars maqsadi bilan tanishtiraman.

III.Nazorat ishi bayoni. Sana va mavzu doskaga yoziladi. Do'stlik yengdi

(Ertak) Oppoq qor bilan qoplangan o'rmonda jimjitlik hukmron. Archazorlar orasidagi inlarda quyon va quyonchalar yangi yilni kutishga hoziriik ko'rishdi. Lekin och bo'ri bilan tulki quyonlarni yangi yilni kutishlariga to'sqinlik qilishdi.

O'rmondagi hayvonlar maslahatlashdilar. Bo'ri bilan tulkining yovuz niyatlarini puchga chiqarmoqchi bo'ldilar.

Ular o'rmon ichidagi chuqurlik ustiga shox-shabba tashladilar. Kechasi qor yog'di. Chuqur usti xuddi tekis yerdek bo'lib qoldi. Bo'ri, tulki, kela turib chuqurga tushib ketishdi.Artofda berkinib turgan hayvonlar rosa kuldilar. Bo'ri, tulki ularga yalinishdi. Endi hech yomonlik qilmasliklarini aytishdi.Hayvonlar rahmdil edilar. Bo'ri bilan tulkini chuqurdan chiqarib oldidilar. Ular yangi yilni birga kutib oldilar. Endi o'rmondagi hamma hayvonlar do'st-inoq yashamoqdalar.VI.Mustahkamlash.Ertak mazmuni asosida bayon yozishga tayyorlanadilar.Buning uchun reja tuzadilar va doskaga yozadilar..Tuzgan rejalari asosida bayonni mustaqil yozadilar.

V.Baholash.O'quvchilarni baholash uchun daftarlari yeg`ib olinadi. VI. Uyga vazifa.: Takrorlash.MRO`TIBO`__________


Maqsad: Ta`limiy: O`quvchilar ishini baholash; Tarbiyaviy: Tabiat jonzotlariga muruvvat ko'rsatishga undash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




II.Nazorat ishi daftarlarini tarqataman.Olgan ballari yo`l qo`yilgan xatolar ko`rib chiqiladi.Bugungi dars maqsadi bilan tanishtiraman.III.Xatolar ustida ishlash. Do'stlik yengdi Reja:1.O`rmonda yangi yil bayrami.2.Bo`ri va tulkining niyati.3.O`rmon hayvonlarining maslahati.4.Do`stlik yengdi.VI.Mustahkamlash.O`quvchilar qilgan xatolarini to`g`rilab yozadilar.V.Baholash.Daftarlari yeg`ib olinadi.VI. Uyga vazifa.: Takrorlash.

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: O`rin –payt kelishigi.

Maqsad: Ta`limiy: O`rin –payt kelishigi haqida ma`lumot berish; Tarbiyaviy: O`quvchilarni badiiy kitoblar ko`proq mutola qilishga undash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.

Darsning turi: yangi bilim beruvchi,umumlashtiruvchi,mustahkamlovchi Darsning metodi: savol-javob,amaliy,mustaqil ish metod.Darsning jihozi: rasm va jadvallar. Darsning borishi:



III.Yangi mavzu bayoni.Ko`rgazmadan foydalanib o`rin-payt kelishigi haqida ma`lumot beraman.Darslik ustida ishlash.

236-mashq. O'qing. Ajratilgan otlarga so'roq bering. Ular qaysi kelishikda qo'llangan? Mashqda berilgan ertakni sahnalashtirsak yoki stol teatri sifatida ham qo`yib berak bo`ladi.

Anvarda ertak kitoblar ko'p. Bir? kitobida ,,O'rmonga nega o't ketdi?" ertagi bor. Anvar uni o'rtoqiariga gapirib berdi:

— Qadim zamonda bepoyon o'rmonda turli jonzotlar inoq yashar ekan. Sichqon oftobda erkalanib yotgan mushukning bag'rida o'ynarkan. Bo'ri qo'zichoqni o'z bolasidek yalab-yulqar ekan. Tuiki jo'jalarni don-dun bilan siylarkan. Yo'lbars kiyik bolalarini yelkasiga mindirib, qirlarda sayr qildirar ekan...

Anvar shu yerga kelganda ertakni to'xtatdi. Ertakni davomini o`quvchilar qo`yib beradilar.Mashq shartiga ko`ra o`rin-payt kelishigidagi ot qatnashgan gaplarni ko`chirib,qo`shimchalarini belgilaydilar. VI.Mustahkamlash. 237-mashq sharti yuzasidan bajariladi.Sahrolarida va tog' etaklarida, Amudaryo sohillarida, Qarshi cho'lida uchraydi, tog`larda,balandlikda yashaydi, Afrika va Osiyoda qishlaydi, mart oyi boshlarida uchib keladi, yerda yuradi,sentabrda uchib ketadi.V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:238 -mashq

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: O`rin –payt kelishigi.

Maqsad: Ta`limiy: O`rin –payt kelishigi yuzasidan olgan bilimlarini mustahkamlash; Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.

Darsning turi: yangi bilim beruvchi,umumlashtiruvchi,mustahkamlovchi Darsning metodi: savol-javob,amaliy,mustaqil ish metod.Darsning jihozi: rasm va jadvallar. Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Yangi mavzu bayoni.O`rin-payt kelihigidafi so`zlardan missollar keltiramiz og`zaki ravishda.Darslik bilan ishlash.

239-mashq. O'rin-payt kelishigidagi otlarni so'roqiar yordamida aniqiang, ularni o'zi bog'langan fe'l bilan ko'chiring.

Odob bozorda sotilmas.

Kattaga hurmatda bo'l, Kichikka izzatda bo'l.

O'tloqda bedana ko'p, Dangasada — bahona

Oltin o'tda bilinadi, Odam — mehnatda.

Hunar bo'lsa qo'lingda, Non topilar yo'lingda.

VI.Mustahkamlash. 240-mashq. Topishmoqlarni o'qing, javobini toping.

U bahorda unadi, Yozda kuchga to'ladi.

Kuzda pishib yetilib, Tog'-tog' xirmon bo'ladi.

Tog'da, bog'da yashaydi,Qishda, yozda yashnaydi. V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:242-mashq MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Chiqish kelishigi.

Maqsad: Ta`limiy: Chiqish kelishigi haqida ma`lumot berish; Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.

Darsning turi: yangi bilim beruvchi,umumlashtiruvchi, Darsning metodi: savol-javob,amaliy,mustaqil ish metod.Darsning jihozi: rasm va jadvallar. Darsning borishi:



III.Yangi mavzu bayoni.Maqol aytish musobaqasi uyushturiladi.Unda chiqish kelishigidagi so`zlar ishtirok etishi kerak bo`ladi.Darslik bilan ishlash. 243-mashq. Maqollami o'qing. So'roqlar yordamida chiqish kelishigidagi otiarni topib, o'zi bog'langan so'z bilan birga ko'chiring.

1. Shirin so'z boldan shirin. 2. Kitobdan yaxshi do'st yo'q. 3. Yurtidan ayrilganni yov chopar. 4. O'z mehnatidan non yegan kishi, Hotam minnatidan ozod yoz-qishin. 5. Olamdan g'amsiz o'tay desang, ilm-u hunar o'rgan.

Otlardagi chiqish kelishigi qo'shimchasini tegishlicha belgilang. VI.Mustahkamlash. 244- mashq. Berilgan keldi,so`radi fe'lga mos otlar toping. Uni chiqish kelishigida qo'llab, birikma tuzing va yozing.

so`radi

O`quvchilarga quyidagi savollar bilan murojat qilaman . Chiqish kelishigidagi otlarni gapda

qanday aniqlaysiz?Chiqish kelishigi qo`shimchasi otni qaysi so`z turkumiga bog`laydi?Olgan javoblarni umumlashtiraman va xulosalayman.V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:245-mashq MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Chiqish kelishigi.

Maqsad: Ta`limiy: Chiqish kelishigi yuzasidan olgan bilimlarini mustahkamlash Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.O`quvchilar bilan 14-yanvar – vatan himoyachilari kuni haqida savol-javob o`tkazaman. III.Yangi mavzu bayoni. Darslik bilan ishlash. 246- mashq. O'qing. Chiqish kelishigi so'roqlariga javob bo'lgan otlarni aniqlang.

Sizga salom oyimdan, Bobom hamda dadamdan. Atrofimda chug'urlab, S alom aytmoqda Hamdam.

Bobom derlar uqtirib: — Yerning tili bor, bolam, Hali yer-la so'zlashish, Yoshsan, kelmas qo'lingdan. Yer tilini o'rgansang, Chechak unar yo'lingdan.

Ko'chiring. Chiqish kelishigidagi otlarning so'rog'ini qavs ichida ko'rsating, qo'shimchasini belgilang. VI.Mustahkamlash.247-mashq. Topishmoqiarni o'qing, javobini toping. Chiqish kelishigida qo'llangan otlarni so'roqiar yordamida aniqiab, o'zi bog'langan so'z bilan ayting. Olti oyoq-qo'li bor, Oyog'i yo'q, qo'li yo'q, To'r to'qiydi ipakdan. So'zlamoqqa tili yo'q. Tanasi dum-dumaloq, Uni sevar el jondan, Qolishmaydi pufakdan. Xabar berar jahondan. V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:248-mashq . MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Otlarning kelishiklar bilan qo`llanilishi.

Maqsad: Ta`limiy: Otlarning kelishiklar bilan qo`llanilishi yuzasidan bilim berish Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.

Darsning turi: umumlashtiruvchi, yangi bilim beruvchi Darsning metodi: savol-javob,amaliy,mustaqil ish metod.Darsning jihozi: rasm va jadvallar. Darsning borishi:



III.Yangi mavzu bayoni. Narsa rasmlarini ko`ratib,ularni kelishiklarda tuslaymiz.Darslikdagi berilgan mashqlarni bajaramiz 249- mashq. Nuqtalar o'rniga kelishik qo'shimchalaridan mosini qo'yib o'qing. Ularni o'zi bog'langan so'z bilan birga ko'chiring.

Ubaydullo bobo bugun ish.. sal kech qaytdi.— Buvajon!Malika odatdagidek bobosining quchog'i.. otildi.— Jon qizim, senga va'da qilgan narsani olib kelolmadim,— dedi buvasi.— Nega, buvajon?— Kassir bank., bora olmabdi.— Kassir? Kim u?— Kassir bankdan pul keltirib, xizmatchilarga tarqatadi.— Voy, kecha biz oyim bilan bankalar.. pomidor tuzladik-ku!— Banka emas, bank! Bank daromadlar jam bo'ladigan joy. Pulning uyi desam

ham bo'ladi.

VI.Mustahkamlash. 250- mashq. Nuqtalar o'rniga kelishik qo'shimchalaridan mosini qo'yib, she'mi o'qing. Kelishik qo'shimchalarini olgan otlarni o'zi bog'langan so'z bilan kelishiklar tartibida yozing. V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:251-mashq

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Otlarning kelishiklar bilan qo`llanilishi.

Maqsad: Ta`limiy: Mavzu yuzasidan olgan bilimlarini mustahkamlash Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.Mavzu bayoni. Kelishiklar ,ularning qo`shimchalarini joy-joyiga qo`yish o`yinini o`ynaymiz.252- mashq. She'rni ifodali o'qing. Nuqtalar o'miga kelishik qo'shimchalaridan mosini qo'yib ko'chiring.

XO'RAK

Xo'rak izlab baliq.., Bordik suvsiz ariq.. . Yer.. ursam belkurak, Ancha chiqdi deng xo'rak. Boqmay orqa-o'ng tomon, Otib turdim do'ng tomon.— Qancha bo'ldi? — so'radim. Do'ng.. turgan O'roz..— So'rang, — dedi,— xo'rak.. Terib yegan xo'roz.. .

VI.Mustahkamlash. O`quvchilar 253-mashqqa berilgan rasm yuzasidan “Men onamga yordamchi”mavzusida hikoya tuzadilar. Tuzmoqchi bo`lgan hikoyalarida darslikda berilgan quyidagi so`zlardan foydalanadilar.Bog`chada,ukamni,onamning,uyda,maktabdan,piyolalarni,dasturxonni,likopcha,,qoshiq,artmoq,faxrlanmoq,,xursand bo`lmoq. V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:254-mashq

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Ot yasovchi qo`shimchalar Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarda ot yasovchi qo'shimchaJar yordamida yangi ma'nodagi ot yasash orqali tilda so'zlarning boyib borishi haqida ma'lumot hosil qilish. Tarbiyaviy: o'quvchilarning kasblar haqidagi tushunchalarini aniqlash va har bir kasbning o'ziga xos qiziqarii tomonlarini ochish orqali ularni kasbga yo'naltirish.

Rivojlantiruvchi: So'zlardan maqsadga muvofiq foydaJana oJish maiakaJarini takomilJashtirish;




1. III.Yangi mavzu bayoni. Doskaning bir tomoniga gul, osh (palov), soat, tennis o'yini aks etgan rasmJar, ikkinchi tomoniga guidon, oshpaz, soatsoz, tennischi rasmJari iJib qo'yiiadi.

—Rasmda nimaJarni ko'ryapsiz?O'quvchiJar birinchi tomondagi rasm nomJarini aytadi. UJarga so'roq beradiJar (nima?). IkJdnchi

tomondagi rasmiarni ko'radilar, nomini aytadiJar. UJarga ham so'roq beradiJar (nima?, Jam?)—Guidon so'zi nimani nomiayapti? Bu so'z qanday ma'noni angJatyapti? (GuJ soJinadigan idish

nomini biJdirib, yangi ma'noni angJatadi.)—Osh so'zi nimani angJatyapti? (Taomni angJatyapti.)—Oshpaz so'zi-chi? (Oshpaz so'zi oshni tayyoriaydigan insonni biJdiradi).—Soatsoz so'zi-chi? (Soatsoz soat tuzatadigan inson ma'no-sini biJdiradi.—Tennischi so'zi tennis o'yinini biidiradimi? (Tennischiso'zi tennis o'yinchisi ma'nosini biJdiradi).Doskaning iJcki tomoniga rasm nomJari savoJ-javob jarayonida yozib boriladi:

gul guJdonosh oshpazsoat soatsoztennis tennischi

O'quvchiJarga so'zlarning o'zak va qo'shimchaJarni beJgiJash vazifasi beriJadi: bunda 3- sinfda o'rgangan qo'shimcha turiarini esJashJari aytiJadi. gul — gulchi

VI.Mustahkamlash. V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:257-mashq

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Ot yasovchi qo`shimchalar

Maqsad: Ta`limiy: Mavzu yuzasidan bilimlarni mustahkamlash Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.Yangi mavzu bayoni.Darslik bilan ishlash. 258-mashq sharti yuzasidan bajariladi.259-mashq. O'qing. So'zlarga ot yasovchi qo'shimchalarni qo'shib ko'chiring.

ela — elak tara — taroqkura — ... so'ra — ...tila — ... buta — ...beza — ... bo'ya — …Berilgan so'zlar qaysi so'z turkumiga xos? Hosil bo'lgan so'zlar-chi? Qaysi so'zlar

tarkibida o'zgarish bo'ldi? Nima uchun?

VI.Mustahkamlash. 260-mashq. Berilgan otlardan ma'nodoshlarini tanlafcTilak, sovg'a, odam, bahor, kishi, orzu, tortiq,inson, niyat, istak, hadya, ko'klam,

armug'on.

Shu so'zlar ishtirokida ikkita gap tuzing.

261-mashq. -chi, -zor, -dosh, -kor qo'shimchalari yasang va yozing. Yozgan so'zlaringizning ma'nosini tushuntiring

Namuna: suv—suvchi...-chi, -dosh, -kor qo'shimchalari qanday ma'noli so'zlar -zor qo'shimchasi-chi?

V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:262-mashq

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Ot so`z turkumu yuzasidan takrorlash

Maqsad: Ta`limiy: Mavzu yuzasidan bilimlarni takrorlash Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.O`tilganlat yuzasidan takrorlash.263- mashq. Birikmalarni o'qing.

ko'm-ko'k o't ariqdan o'tminishli ot koptokni ot

Bir xil shakldagi so'zlaming ma'nosini ayting.Tilda ot, o't so'zlari nechta? Ular qaysi tomoni bilan bir-biriga o'xshaydi? Nimasi bilan farq qiladi?

VI.Mustahkamlash. 264- mashq. Matnni o'qing. Ot yasovchi qo'shimchali otlarni ko'chiring. O'zak va qo'shimchalarni belgilang.

Hovuz bo'yidagi supada uxlab qolgan Yorqintoy soat ikkilarda uyg'ondi. Bu vaqtda suvchilar, traktorchilar paxtazordan chiqib kelishardi. Yorqintoy hovuzdagi suvda apir-shapir yuzini yuvdi-da, shiypondagi kichik xonaga kirib ketdi. U hovuz bo'yidagi supada dam olayotgan paxtakorlarni deraza orqali kuzatib o'tirdi. Taxminan soat to'rtlarda shiyponga kelganlarning hammasi birin-ketin tarqalib, yana paxtazor oralab ketishdi. Tolzordagi supada faqat Burhon bobo bilan oshpaz Qo'chqor amaki qoldi. Yorqintoy qishloq odamlarining mehnatkashligini yoqtirib qoldi. V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:264-mashq

MRO`TIBO`__________

Sana.

Mavzu: 8-Nazorat ishi .





III.Nazorat ishi bayoni. Sana va mavzu doskaga yoziladi.Bolalar bugun biz sizlar bilan “Tabiat qo`ynida”nomli diktant yozamiz. Tabiat qo`ynida Tun b o`yi yoqqan yomg`ir ertalab tindi.Bulut tarqalib,osmon tiniq moviy tusga kirdi.Butun tabiat porlab turgan quyoshga kulib boqdi.Yomg`irda to`yib suv ichgan asalarilar xushbo`y atirgullar atrofidaparvona bo`la boshlaydilar. Mana arilardan biri endi ochilgan binafshaga qo`ndi.Undan simirib sharbat ichdi.Gulnora quvonch bilan arilarni kuzatardi.Ana boshqalari xushbo`y o`tlarorasidan mayday gullarni axtarardi. Tabiat yanada jonlandi.Quyosh mo`l nur sochdi.Gulnora qo`shiq aytib,bog`ni aylandi.Qoqi gullardan boshiga gulchambar taqdi.

VI.Mustahkamlash.Diktantni aytib turaman,o`quvchilar mustaqil yozadilar.


Sana.

Mavzu: Nazorat ishining tahlili .

Maqsad: Ta`limiy: O`quvchilar ishini baholash; Tarbiyaviy: Tabiat jonzotlariga muruvvat ko'rsatishga undash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.Kelishiklar yuzasidan savol-javob o`tkazaman.1.Gapda bosh kelishikdagi otni qanday aniqlaysiz?2.Bosh kelishikdagi otning tarkibida qaysi qo`shimchalar ishtirok etishi mumkin?3.ning qo`shimchasi otni qaysi turkumdagi so`zlarga bog`laydi?4.Qaratqich kelishikdagi otlar gapning qaysi bo`lagi bo`lib keladi?4.Tushum kelishigi qo`shimchasi otni qaysi so`z turkumiga bog`laydi?5.Tushum kelishigidagi otlar gapda qanday bo`lak vazifasida keladi?

II.Nazorat ishi daftarlarini tarqataman.Olgan ballari yo`l qo`yilgan xatolar ko`rib chiqiladi.Bugungi dars maqsadi bilan tanishtiraman.III.Xatolar ustida ishlash.O`quvchilar mustaqil ravishda o`z xatolarini to`g`rilashga urinib ko`radilar.VI.Mustahkamlash.O`quvchilar qilgan xatolarini to`g`rilab yozadilar.V.Baholash.Daftarlari yeg`ib olinadi.VI. Uyga vazifa.: Takrorlash.

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Sifat so`z turkumi haqida ma`lumot

Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarga sifat so'z turkumi, uning so'roqlari, gapdagi vazifasi haqida ma'lumot berish. Tarbiyaviy: o'quvchilarni bergan va'dasini bajarishga odatlantirish. Atrofdagi odamlarga hurmat bilan munosabatda bo'lishni uqtirish. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning lug'atini gumbaz, beg'uborjo'shqin, tagdo'zi so'zlari bilanboyitish. Darsning turi: umumlashtiruvchi,mustahkamlovchi

Darsning metodi: savol-javob,amaliy,mustaqil ish metod.Darsning jihozi: rasm va jadvallar. Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism.Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti.Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Yangi mavzu bayoni. Doskaga olma, gul, sinf, xona, qalampir, bolaning rasmlari ilib qo'yiladi. O'quvchilar bilan quyidagi savol-topshiriqlar yorda-mida suhbat o'tkaziladi:

Rasmlarni kuzating. Rasmda tasvirlangan narsalarning nomini ayting.Qanday gul? (Qizil gul.) Qizil so'zi gulning nimasini bildiradi? (Rangini bildiradi.) Qanday qalampir? (Achchiq qalampir.) Achchiq so'zi qalampirning nimasini bildiradi? (Ta'mini bildiradi.)

Suhbat yakunida bir o'quvchiga xulosa chiqartiriladi: narsa-buyum, shaxslarning belgisini bildirib, qanday?, qanaqa? so'roqlariga javob bo'lgan so'zlar sifat so'z turkumidagi so'zlar deyiladi.

O'quvchilar 267-mashq shartini o'qiydilar. Shartiga ko'ra matnni 2 xil tuzilishda o'qiydilar. 1- o'qishda quyidagi savollar beriladi: Matn mazmuni ifodalanayaptimi? Gapda so'zlar o'zaro bog'langanmi? VI.Mustahkamlash.268- mashq. O'quvchilar she'rni ifodali o'qiydilar. Sinfdagi o'quvchilar 2 guruhga ajratiladi.

1- guruh dars mavzusiga oid savollar tuzadi.1- gapda saxty so'zi qaysi turkumga kiradi? U nimaning belgisini bildiryapti? She'rdagi

qanday?, qanaqa? so'roqlariga javob bo'lgan so'zlarni aniqlang.Sifatlar nimaning belgisini bildirgan?2- guruh savollarga javob beradi.Guruhda faol qatnashgan o'quvchi doskada, qolgan o'quvchilar daftarga she'rni

husnixat bilan yozadilar. Sifatlarning tagiga to'lqinli -chiziq chizadilar . V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:270-mashq

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Sifat so`z turkumi haqida ma`lumot. Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarga sifat so'z turkumi, uning so'roqlari, gapdagi vazifasi haqida ma'lumot berish. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar. III.Mavzu bayoni. 271-mashq. Matnni o'qing.

ARCHA

Ko'm-ко'к archa ona tuproq bag'ridan unib chiqadi. Quyoshning zarrin nurlarini emib o'sadi. Uning yam-yashil rangi hech o'zgarmaydi.

Archa qishning qahraton sovuq havosiga bardosh beradi. Bahorda ham sevimli libosini o'zgartirmaydi. Faqat yangi novdalar chiqaradi. Kuzda ham o'zining yashil, to'nini tashlamaydi.

So'roqlar yordamida sifatlarni aniqlab, gapdagi vazifasini tegishlicha belgilang.

VI.Mustahkamlash.272- mashq. Matnni o'qing. So'roqlar yordamida sifatlarni topib, o'zi bog'langan so'z bilan ko'chiring.

O'JAR BARG

Barglarning umri qisqa ekan. Kuz kelishi bilan qo'ng'ir tusga kirib, daydi shamolning hamlasiga dosh berolmay to'kilisharkan.

... Bir o'jar barg novdaga mahkam yopishib olibdi.— Biz ona yerga singib, unga madad beramiz. Sharofatimiz bilan kelgusi yil

yangi barglar ko'karadi, sen yolg'iz qolma, qorbo'ronlarda holing ne kechadi?— deyishibdi sheriklari. O'jar barg o'ylanib qolibdi.V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:274-mashq

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Sifatlarning otga bog`lanishi,gapdagi vazifasi

Maqsad: Ta`limiy: Sifatlarning otga bog`lanishi,gapdagi vazifasi haqida ma`lumot berish

Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Yangi mavzu bayoni.O`quvchilarga sifatlar yozilgan kartochkalarni tarqataman.Ulardan so`z birikmasi tuzishni topshiraman.Ishlarini xulosalab baholayman.Darslik bilan ishlash.

275-mashq. Maqollarni o'qing, ma'nosini tushuntiring.To'g'ri odam egri so'zdan or qiladi.Befoyda so'zni ko'p aytma, foydali so'zni ko'p eshitishdan qaytma.Chin so'zni yolg'onga chulg'ama, chin ayta oladigan tilni yolg'onga bulg'ama.

(Navoiy)Ko'chiring. Sifatlarning otga bog'lanishini chizmada ifodalang.Namuna: to'g'ri odamVI.Mustahkamlash. O`quvchilar doskada ishlaydilar ,daftarga ko`chiradilar.

276-mashq. Matnni o'qing va ko'chirib yozing.Azamatning dadasi tuvakda gul olib keldi. U juda xursand bo'ldi. Yashil bargli, qizg'ish, tikansiz gulning atrofidan ketgisi kelmay qoldi. Qarasa, gulning kichkina tugmachasi ham bor ekan. Azamat uni uzib oimoqchi bo'idi-yu, lekin yuragi dov bermadi. Yomon bolalargina shunday qilishadi. Azamat esa yaxshi bola.

So`roqlar yordamida sifatlarni aniqlab,gapdagi vazifasini belgilang.

V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:277-mashq

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Sifatlarning otga bog`lanishi,gapdagi vazifasi

Maqsad: Ta`limiy: Mavzu yuzasidan bilimlarini takrorlash. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.Darslik bilan. Ishlash. 278-mashq. o'qing. Birikmalardan qatnashtirib gaplar tuzing. Tuzgan gaplaringizdan matn hosil bo'lsin. Matnga sarlavha qo'yib yozing.

Ayyor tulki, katta tulki, oppoq qor, qalin qor, chiroyli archa, ko'm-ko'k archa, musaffo havo, sovuq havo.

279- mashq. Berilgan otga mos sifatlar topib, birikma tuzing va yozing.Yozib bo`lgan o`quvchilarning daftarlarini tekshirib banolayman.

VI.Mustahkamlash . 280- mashq. Berilgan sifat va otlardan foydalanib, birikma tuzing.

buyuk, ulug', katta, yirik;olim, yozuvchi, bino, inson, davlat;chiroyli, go'zal, barno, suluv, dibar;qiz, bola, yigit, kelinchak, shahar, diyor.

Sifatlarning yozilishini yodingizda tuting V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:281-mashq

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Sifatlarning otga bog`lanishi,gapdagi vazifasi. Maqsad: Ta`limiy :O`tilgan mavzu yuzasidan olgan bilimlarni mustahkamlash. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish. Darsning turi: umumlashtiruvchi,mustahkamlovchi



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar. III.Mavzu bayoni.”Kim kop sifatga misol keltiradi” o`yinini o`ynaymiz.Golib o`quvchilar baholanadilar.

282-mashq. O'qing. Ajratib ko'rsatilgan sifatlarga berilgan sifatlar ichidan yaqin ma'nolilarini topib, namunadagidek yozing.

Nam una: ko'rkam, chiroyli, ...

Ko'rkam, sezgir, katta, chaqqon, chiroyli, epchil, ziy-rak, ulkan, shod, jasur, xursand, qahramon.

Berilgan sifatlardan qatnashtirib gaplar tuzing.283-mashq. Birikmalardagi sifatlarning ma'nosini taqqoslang.

Qalin kitob — qalin o'rtoq, chiroyli gul —chiroyli nutq; og'ir tosh — og'ir bola, yaqin yo'l — yaqin dugona; o'tkir pichoq — o'tkir til, shirin tarvuz — shirin uyqu.

Ko'chiring. O'z ma'nosida qo'llangan sifatlarning tagiga chi-zing. Ko'chma ma'noda qo'llangan sifatlardan qatnashtirib, ikkita gap tuzing.

VI.Mustahkamlash.

284- mashq. She'rni o'qing. Sifatiarni aniqiab, qanday ma'noda qo'llanganini ayting.

Bir kuni qish kechasi Qattiq sovuq bo'lgandi. Daraxtlarning gavdasi Qalin qorga burkandi...

Zafar Diyor

Qattiq, qalin sifatlarini o'z va ko'chma ma'noda qo'llab, birikmalar tuzib yozing. V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:285-mashq

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Sifatlarning ma`no turlari Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning sifat so'z turkumi haqidagi umumiy bilimlarini aniqlash. Sifatlarning rang-tus, maza, hajm-shakl, xil-xususiyat kabi ma'no turlari haqida, ularning otlarga bog'lanishi haqidagi bilimlarni kengaytirish. Tarbiyaviy: o'quvchilarni tozalik, shaxsiy gigiyena qoidalariga amal qilishga o'rgatish. Rivojlantiruvchi: o'quvchilarning lug'atini boyitish; Darsning turi: umumlashtiruvchi,mustahkamlovchi




III.Yangi mavzu bayoni. O'quvchilarga magnitofonga yozilgan so'zlar eshittiriladi. Ко 'к, shirin, dumaloq, mazali.O'quvchilar eshitib bo'lgach, so'zlarni ichlarida bo'g'inga bo'lib yozadilar. So'ng yana boshqa so'zlar eshittiriladi. Bo 'rsildoq, xushbo 'y, aziz, to 'yimli, lo 'ppi. O'quvchilar bu so'zlarni ham yozib olishadi.

—Yozgan so'zlaringiz qaysi narsaning belgisi bo'la oladi? Mevalardan birini toping. (Qizil, shirin, dumaloq, mazali sifatlari olmaning belgisi bo'la oladi.)

—Bo'rsildoq, xushbo у, aziz, to'yimli, lo'ppi so'zlari nimaning belgilari bo'la oladi? (Nonning belgilari bo'ladi).

—Har bir belgining xususiyatini aytib be ring. Yuqorida sanab o'tilgan sifatlarni siz ta'mi, shakli, rangi, xususiyati bo'yicha ajratdingiz.

Sifatlarning narsa va shaxslarning qanday belgilarini bildirishiga ko'ra quyidagi ma'no turlari bor:1. Rang-tus bildiruvchi sifatlar: sariq, yashil.2. Maza-ta'm bildiruvchi sifatlar: nordon, achchiq, shirin.3. Shakl bildiruvchi sifatlar: qiyshiq, egri.286- mashq. O'quvchilar mashqda berilgan so'zlarni ma'nosiga ko'ra jadval chizib

joylashtiradilar. So'zlar ichidan ma'nodosh va qarama-qarshi ma'noli sifatlarni topadilar. So'zlarning yozilishini esdatutish uqtiriladi.

N a m u n a: keng — tor, shirin — taxir, keng, bepoyon, cheksiz, botir, jasur.287- mashq. O'quvchilar sifatlarning ma'no turlariga misol topib, darslikda berilgan qatorni

davom ettiradilar. Eng ko'p sifat topgan o'quvchilar rag'batlantiriladi. Shu o'quvchi doskaga sifatlarniyozadi. O'qituvchi bilan xatolarini tuzatgach, qolgan o'quvchilar daftarlariga yozib oladilar.

VI.Mustahkamlash. 288-mashq shartiga ko'ra bajariladi. O'quvchilar berilgan otlarga

mos rang bildiruvchi sifatlar topib, birikmani yozadilar.Namuna: Qizil qalampir, oqpiyoz, jigarrang kartoshka va hokazo.

V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.

VI. Uyga vazifa.:289-mashq

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Sifatlarning ma`no turlari

Maqsad: Ta`limiy: Sifatlarning ma`no turlari haqidagi bilimlarini mustahkamlash




I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar. III.Mavzu bayoni. O`quvchilarni kichik guruhlarga bo`laman.Sifatlarning ma`no tyrlariga misol keltirish,ularni qanashtirib birikma va gap tuzish musobaqasi uyushtiraman.G`olib guruh rag`batlantiriladi.290- mashq. Beriigan otiarga mos maza-ta'm bildiruvchi sifatlar topib, birikma tuzing va yozing.

_____olma,_________behi,_________anor,________sarimsoq,___________olcha,______________gilos,_________dovuchcha,

limon, ________ malina.

Qarama-qarshi ma'noli sifatlarni ayting. Sifatlaming yozilishini yodingizda tuting.VI.Mustahkamlash .291-mashq. Ertakni o'qing. So'roqlar yordamida sifatlarni

topib, o'zi bog'langan ot bilan ko'chiring.

ASALNSNG YARATILISHIAri awal duch kelgan narsalarni tamaddi qilar ekan. Shirin, bemaza, achchiq,

chuchuk narsalarni yeyish uni bora-bora noziklashtiribdi. So'ng u o'ziga ma'qui taomni topmoqchi bo'libdi. Kecha-yu kunduz tinmay mehnat qilibdi. Nihoyat xushta'm taom tayyor bo'libdi.

Ari chidam bilan mehnat qilib, shifobaxsh va iazzatli taom — asalni yaratibdi.Maza-ta'm biidirgan sifatlaming tagiga chizing. Maza-ta'm bildiruvchi

sifatlaming yozilishini yodingizda tuting. Shu so'zlarning qaysi birida qanday xatoga yo'l qo'yishingizni ayting.V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:292-mashq.MRO`TIBO`__________


Maqsad: Ta`limiyo'quvchilarning sifatlarni ma'nosiga ko'ra farqlash malakalarini o'stirish, xususiyat bildiruvchi sifatlar bilan nutqini o'stirish, badiiy asar qahramonlariga tavsif berishga, unda xususiyat bildiruvchi sifatlardan o'rinli foydalanishga o'rgatishTarbiyaviy: o'quvchilarda kamtarlik, mehnatsevarlik, rostgo'yiik fazilatlarini tarkib toptirish. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.Mavzu bayoni. Saylanma diktant.Diktant so'zlari magnitofon orqali eshittiriladi. Nordon, sa-riq, ko'k, aqlli, dumaloq, botirjajji,

ulkan, achchiq. Sifatlarni ma'nosiga ko'ra guruhlab yozadilar.Diktant yuzasidan suhbat:—Siz guruhlarga ajratgan sifatlar nimalarning belgisini bildiradi?(Narsalarning, shaxslarning

belgisini bildiradi.) Doskaga bir o'quvchi chiqariladi.—Sinfdoshingizning fazilatlarini aytib bering. (Alisher — aqlli, tartibli, ozoda, a'lochi

o'quvchi).—Sinfingizda shunday fazilatlarga ega bo'lmagan o'quvchilar ham bormi? Uning

xususiyatlarini aytib bering. (Ikrom — ishyoqmas, uyquchi, tartibsiz o'quvchi).Siz sanab o'tgan sifatlar shaxsning nimasini bildirdi? (Xususiyatini bildiradi).O`quvchilar

mashlarni daftarlariga mustaqil bajaradilar. 293- mashq. Topishmoqni o'qing, javobini toping. Shaki bildirgan sifatlarning tagiga chizing.

Dum-dum dumaioq, Yum-yum yumaloq. Ichi tola havo-yey! Tepsam, otar shataloq.

Yo'li bor to'ppa-to'g'ri, Yurib-yurib o'taman.

Men unga o'ng va chapdan K Ko'chat ekib ketaman. VI.Mustahkamlash.294-mashq. O'qing. Sifatlarning ma'no turini aniqiang. Hajm bildirgan sifatlarni qatnashtirib, 2 ta gap yozing. Baland, nordon, yassi, ozoda, tor, achchiq, sap-sariq, past, uzun, qisqa. 295- mashq. Matnni o'qing. So'roqiar yordamida sifatlarni topib, ularni o'zi bog'langan so'z bilan birga ko'chiring. Shakl bildirgan sifatlarning tagiga chizing. Tusi va ta'mi turlicha bo'lgan, qattiq po'choq bilan qoplangan mevalar yong'oq deb ataladi.V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:296-mashq. MRO`TIBO`__________


Maqsad: Ta`limiy: Olgan bilimlarni mustahkamlash.




I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Darslik bilan ishlash.. O'quvchilar she'rni ifodali o'qiydilar. Sinf 2 gurahga ajratiladi.

1-gurahga „Temur bobom" she'ridagi shaxsning xususiyatini bildirgan sifatlarni topish, sifatlarni o'zi bog'langan so'z bilan birga yozish, ikkala bo'g'inida ham u unlisi yoziladigan sifatlarni aniqlash topshiriladi.

2-gurahga „Jayronlar" she'ridagi narsalarning xususiyatini bildirgan sifatlarni topish, ularni o'zi bog'langan so'z bilan birga yozish, oqil va dono; adolat va odil sifatlarining ma'nosini izohlash topshiriladi.

Har bir gurah o'zaro maslahatlashib javob beradi va guruh-ning o'zi tanlagan o'quvchisi javoblarni umumlashtirib, doskada mashqning shartini bajaradi.

VI.Mustahkamlash.298-mashq. O'qing. So'roqlar yordamida sifatlarni topib, o'zi bog'langan so'z bilan birga ko'chiring. Xususiyat bildirgan sifatlarning tagiga chizing.

Bir kishi ombor atrofida yotgan chigitlarni sigiriga beribdi. Ular ichidan bitta chigit qochib omborga boribdi. Inoq chigitlar orasiga kirib, uyquga ketibdi. Chigitlar bahorgacha uxlabdilar. Bahorda mehnatkash dehqonlar chigitlarni yuvintirib, cho'miltirib dalaga ekibdilar. Hademay shoshqaloq chigitlar ko'm-ko'k g'o'zalarga aylanishibdi. Ular oppoq paxta bo'lib ochilishibdi.

Oxurdan qochgan chigit paxtalar orasida yotgan mitti chigitlarga nasihat qilibdi:— Chigitlar, bir-biringizdan aslo ajralmanglar. Ajralganni sigir yeydi.

Mashqlarni mustaqil bajargan birinchi 5 ta o`quvchilarning ishini tekshiraman. V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:299-mashq

MRO`TIBO`__________


Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarga sifat so'z turkumi, uning so'roqlari, gapdagi vazifasi haqida ma'lumot mustahkamlash Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar. III.Darslik bilan ishlash. 300- mashq. Matnni o'qing. Rassom shu matn mazrnuniga mos rasm chizishda qaysi so'zlarga alohida e'tibor bergan bo'lardi?

Mashina to'xtashi bilan Vohidni yalangoyoq, yalang-bosh bolalar qurshab oldilar.Vohidni ota-bobolaridan qolgan keksa tutning tagida onasi qarshi oldi. Onasi —

Rizvon xola ko'kimtir, guldor ko'ylak kiygan. Boshiga oppoq ro'mol o'ragan, oyog'iga chiroyli amirkon kavush kiygan edi. Chetroqdaayvonning ustuniga suyanib singlisi turardi. U ilgarigi sho'x, quvnoq, erka Zarifa emas. Oppoq, yumaloq yuzi uyatdan qizarib turgan chiroyli qiz edi.

Sifatlarni so'roqlar yordamida aniqlang, ulami o'zi bog'langan so'z bilan birga ko'chiring va gapdagi vazifasini ayting.

VI.Mustahkamlash. 301-mashq. uy hayvonlari va yovvoyi hayvonlardan bittadan tanlab, ularga xos belgilarni bildirgan sifatlarni to'plang va birikma tarzida yozing.

Qora, ola, ola-bula, beozor, muloyim, sezgir, semiz, ozg'in, mo'ylovdor mushuk, ... V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:302-mashq

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Sifat yasovchi qo`shimchalar

Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarga sifat yasovchi qo`shimchalar haqida ma'lumot berish. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.Yangi mavzu bayoni. -ser, be-, -siz, -li, -chan, -dor, -q — sifat yasovchi qo`shimchalardir.303-mashq. Bir xil o'zakli so'zlami o'qing. So'roqlar yordamida so'zlarning qaysi

turkumga oidligini aniqlang.Meva, mevali, mevazor, mevasiz; ish, ishchi, ishli, beish, ishsiz, ishchan,

ishla; hosil, hossldor, hosilsiz, serhosil, hosilii.Har bir so'zdan nechtadan so'z hosil bo'lyapti? Sifat turkumiga doir so'zlami ko'chirib, tarkibiy qismlarini belgilang. Qo'shimchaning turini ayting.

VI.Mustahkamlash.304- mashq. So'zlarni o'qing, Ularga ma'nodosh so'zlar tanlab yozing. ishchan, hosildor, odobsiz, sersuv.

Sifatlaming tarkibiy qismlarini be!gilang. Uiarning qaysi qismi bir xii? Ular qaysi so'z turkumiga kiradi? So'z ma'nolarini qaysi qism o'zgartiryapti?

T a n l a s h u c h u n s o ' z l a r : serhosil, suvli, beodob, harakatchan. 305-mashq. Berilgan sifatlarga qarama-qarshi ma'noli sifatlar topib, juftlab yozing.

Gulli—______ , odobli— ________ ; unumli— _______ ,suvli— ________ , ishli —_______ .

Sifatlarni tarkibiy qismlarga ajrating. Qo'shimchalar qanday vazifa bajaryapti? Sifat yasovchi qo'shimchalarni tegishlicha belgilang.V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:306-mashq

MRO`TIBO`__________


Maqsad: Ta`limiy: Sifat yasovchi qo`shimchalar haqidagi bilimlarni mustahkamlash Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.Mavzu bayoni.So`zlarga qo`shimchalar qo`shib sifat yasash mumkinligini ko`rib chiqqanmiz.Hozir berilgan so`zlardan sifat yasashingiz kerak deb,so`zloar yozilgan ko`rgazmani ilib qo`yaman.O`quvchilar bu topshiriqni og`zaki bajaradilar.Darslik bilan ishlash. 307-mashq. So'zlarning tarkibidagi o'zgarishlami bilib oling.

Tarqa- tarqOq quvn- q quvnOqqayn- qaynOq

VI.Mustahkamlash. O`quvchilar mashqlarni yozishni davom ettiradilar.

308- mashq. Porla, chanqa fe'llariga -q sifat yasovchi qo'-shimcha qo'shib, sifatlar yasang. So'zlarda qanday tovush o'zga-rishlari bo'ldi? Nima uchun?

309- mashq. Berilgan chizmadan foydalanib, sifatlar hosil qiling. -li ser- Gul -dor gul -siz be-So`z o`zagiga sifat yasovchi qo`shimchalar qanday qo`shilar ekan?

V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:310-mashqMRO`TIBO`__________


Maqsad: Ta`limiy: Sifat yasovchi qo`shimchalar mavzusidan olgan bilimlarini mustahkamlash. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni.Ot va sifat soz turkumiga oid so`zlarni aralash aytib turaman.O`quvchilar ular orasidan faqat sifatlarni topib yozadilar.Darslik bilan ishlash. 311- mashq. O'qing. Sifatlarni toping. Avval yasovchi qo'shim-chali sifatlarni, so'ng yasovchi qo'shimchasiz sifatlarni ko'chiring.

TURG'UN BOBOM

Keng, bepoyon vodiylarni O'zi juda ishga chaqqon, Ko'rkam yoz bezar. Taniqli suvchi. Tun qo'ynida Turg'un bobom Uni sevar har dehqon, Dalani kezar. Har bir o'quvchi.

Sifatlarni o'zi bog'langan so'z bilan birga ko'chirib, ularning tagiga to'lqinli chiziq chizing.

VI.Mustahkamlash. 312-mashq. Juftiab berilgan birikmalarni o'qing. Ma'nosidagi farqni ayting.

Katta bola — kap-katta bola. Yashil qir — yam-yashil qir. Oq ko'ylak — oppoq ko'ylak. Tiniq suv — tip-tiniq suv. Qizil mato — to'q qizil mato. Pushti gul — och pushti gui.


Sana. Mavzu: Sifatlarning yozilishi. Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning sifat so'z turkumi haqidagi bilimlarini umumlashtirish va mustahkamlash. Juft sifatlarning yozilishini amaliy o'rgatish, ma'nolari haqida tushuncha hosil qilish.berish. Tarbiyaviy: o'quvchilarning vatanparvarlik, mehnatsevarlik tuyg'ularini shakllantirish. Rivojlantiruvchi: Ma'nodosh so'zlar topish malakasini oshirish; Darsning turi: yangi bilim beruvchi



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Yangi mavzu bayoni. Saylanma diktant o`tkazamiz.O'quvchilar diktantda berilgan so'zlarni 2 ustunga ajratib yozadilar. 1-ustunga shaxslarga nisbatan ishlatiladigan si-fatlarni, 2-ustunga narsalar belgisini bildirgan sifatlarni yozadilar:

Aqlli, yashil, dono, dumaloq, qizil, tiniq, muloyim.Kap-katta, tip-tiniq, top-toza kabi sifatlar chiziqcha bilan yoziladi.Oppoq, havorang sifatlari qo'shib yoziladi.Ba'zi sifatlar ajratib yoziladi: To 'q qizil, och pushti, tim qora.To 'q qizil, yam-yashil, oppoq kabi sifatlar narsalarning belgisini kuchaytirish

uchun qo'llanadi.VI.Mustahkamlash. O'quvchilar 3 guruhga bo'linadilar. Har bir guruhdagi 1

o'quvchi bittadan topishmoqni o'qiydi. Shu guruhdagi o'quvchilar birgalikda topishmoqning javobini topadilar. Javobini birinchi bo'lib topgan o'quvchi doskaga topishmoqni husnixat bilan yozadi. Qolgan o'quvchilar daftarlariga yozadilar va sifatlarning tagiga to'lqinli chiziq chizadilar. Qaysi guruhdagi o'quvchilar berilgan topshiriqni yaxshi va tez bajargan bo'lsalar, rag'batlantiriladi.315-mashq.Berilgan sifatlarni o`qing.Yozilishini kuzating.Qop-qora,bus-butun,bo`m-bosh,ko`m-ko`k,tip-tiniq,oppoq,top-toza,tim qora,to`q qizil,eng kuchli.V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:319-mashqMRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Sifatlarning yozilishi.

Maqsad: Ta`limiy: Mavzu yuzasidan olgan bilimlarni mustahkamlash. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar. III.Yangi mavzu bayoni. Sifatlar quyidagicha yoziladi:

chiziqcha bilan yoziladi: to'ppa-to'g'ri, kap-katta;qo'shib yoziladi: oppoq;ajratib yoziladi: to'q qizil, och pushti.

320-mashq. Rasmni kuzating. Rasm asosida insho yozing. Insho yozishda berilgan rejadan foydalaning. Reja.

1. Qish faslida tabiatning ko'rinishi.2. Bolalar tabiat quchog'ida.VI.Mustahkamlash.

Sifatlar qanday ma'nolami bildiradi?Sifat nimaning belgisini bildiradi?Sifat otga qanday bog'lanadi?Sifat gapda qanday bo'lak vazifasini bajaradi?Yam-yashil, oppoq, kap-katta, tip-tiniq, to'q qizilsifatlari qanday yoziladi?

V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:Gap tuzish

MRO`TIBO`__________






III.Nazorat ishi bayoni. Sana va mavzu doskaga yoziladi.O`quvchilar bugungi nazorat darsimizda “Kitob-oftob” mavzusida diktant yozamiz. Kitob-oftob Biz kitobni sevamiz.Bo`sh vaqtlarimizda har xil ertaklar va hikoyalar o`qiymiz. Maktabimizda ”Kitob-bilim manbayi” mavzuda kitobxonlik kechasi bo`lib o`tdi.Kechamiz ulug` bobomiz Aisher Navoiy tavalludiga bag`ishlanadi.O`qituvchilardan Gulchehra Nizomova,Ma`mura Bo`tayeva,Jamila Yo`ldosheva va Dilfuza Qurbonovalar Navoiy asarlaridan she`r va Ruboiylar o`qib berdilar.Ayniqsa,Jamila Yo`ldosheva juda ta`sirli o`qidi. Kecha bizda katta taassurot qoldirdi.

VI.Mustahkamlash.Diktant matnidagi har bir gapni ifodali o`qib beraman.O`quvchilar eshitib mustaqil ravishda yozadilar.



Maqsad: Ta`limiy: O`quvchilar ishini baholash; Tarbiyaviy: O`quvchilarni ko`proq kitob o`qishga undash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.Sifat so`z turkumi yuzaaidan savol-jaob o`tkazaman.II.Nazorat ishi daftarlarini tarqataman.Olgan ballari yo`l qo`yilgan xatolar ko`rib chiqiladi.Bugungi dars maqsadi bilan tanishtiraman.III.Xatolar ustida ishlash.O`quvchilar mustaqil ravishda o`z xatolarini to`g`rilashga urinib ko`radilar.O`quvchilar bilan o`tilgan mavzular yuzasidan savol-javob o`tkazaman.1.Sifatlar gapda qanday bo`lak vazifasida keladi?2.Ularning tagiga qanday chiziq chiziladi?3.Sifatlar otga qanday bog`lanadi?4.Sifatlar qaysi turkumdagi so`zlarga bog`lanib keladi?5.Ma`nodosh sifatlarning har biri bitta ot bilan bog`lana oladimi?6.Sifatlar qanday ma`nolarda qo`llanadi?7.Sifatlar narsa va shaxsning qanday belgilarini bildiradi?VI.Mustahkamlash.O`quvchilar qilgan xatolarini to`g`rilab yozadilar.V.Baholash.Daftarlari yeg`ib olinadi.VI. Uyga vazifa.: Gap tuzish.

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Son so`z turkumi

Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning son so'z turkumi, uning so'roqlari, qaysi so'z turkumidagi so'zga bog'lanishi haqidagi bilimlarini aniqlash. Tarbiyaviy: vatanimiz hayotida ro'y bergan voqealar sanalarini o'quvchilar yodiga tushirish orqali ularda Vatan ramzlari tarixiga qiziqish hissini uyg'otish. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning sanalarni eslab qolish qobiliyatini oshirish. Savollar orqali matnni qayta hikoyalatish. Ularning bog'lanishli nutqini o'stirish; Darsning turi: umumlashtiruvchi,mustahkamlovchi Darsning metodi: savol-javob,amaliy,mustaqil ish metod.Darsning jihozi: rasm va jadvallar. Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.Dars o'tilgan mavzular yuzasidan o'quvchilar bilimini esga tushiruvchi suhbat bilan boshlanadi:

—O'zbek tilida nechta so'z turkumi bor?—Predmet nomlarini bildirgan so'zlar turkumi nima deb ataladi?

Gapda otlar qanday so'roqqa javob bo'ladi?- Sifatlar narsa va shaxslarning nimasini bildiradi?

—Sifat va otlarni nimalariga ko'ra ajratamiz?—Narsalarning soni, sanog'ini bildirgan so'zlar nima deb nomlanadi?—Sonlarni yozuvda nimalar bilan ifodalaysiz?

III.Yangi mavzu bayoni.O`quvchilarga son haqidagi ma`lumotlarni 321-mashqni bajarish bilan tushuntirib beraman.Mashqni o`qib ,so`roqlar yordamida sonlarni topadilar.Sonlarni o`zi bog`langan ot bilan birga ko`chiradilar.

VI.Mustahkamlash. 322- mashq. O'quvchilar matndagi gaplarni ifodali o'qiydilar. Sonlarni so'roqlar yordamida aniqlab, o'zi bog'langan so'z bilan birga ko'chiradilar.

—Matn nima haqida ekan? (Ulkan tort haqida ekan.)—Matn nechta gapdan tuzilgan? (5 gapdan iborat.)—Matnga sarlavha qo'ying. („Ginnes rekordlari"ga kirgan tort.)—Ulkan tortni qayerlik oshpazlar yaratibdi?—Tortning uzunligi qancha?—Tortni tayyorlashga qancha masalliq ketgan?—Bu tortga necha kishining mehnati singgan? Uchinchi gapdagi songa so'roq beradilar.—Tortning uzunligi necha metr? (2 kilometr-u 396 metr.)—Bu sonlar qaysi so'zlarga bog'langan? {Kilometr, metr so'zlariga bog'langan.)—To'rtinchi gapda 500 soni qaysi so'zga bog'langan? (500 kilogramm saryog'.)—900 soni-chi? (900 kilogramm shakar.)—14000 soni bog'langan so'zni toping. (14000 ta tuxum.)O'quvchilar suhbatdan so'ng sonlarni o'zi bog'langan so'zlar bilan daftarlariga yozadilar. Yozganlarini darslikka qarab tekshiradilar.


Sana. Mavzu: Son so`z turkumi

Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning son so'z turkumi yuzasidan bilimlarini mustahkamlash. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III. Mustahkamlash. Eshituv diktanti.— Biryilda о 'n ikki oy bor. Bir oy to 'rt haftaga teng. To 'rt hafta

30—31 kundan iborat. Faqatfevral oyida kunlar soni 28 ta. Bir yilnecha kundan iborat?

Diktant yuzasidan quyidagicha grammatik topshiriq beriladi. Buni o'quvchilar mustaqil bajaradilar.

—Diktant matnida sonni ifodalagan so'zlarni topib, tagiga chizing.—Matndagi sonlar nimaning sanog'ini bildirayotganini ayting.Savol-javob yordamida o'quvchilar sonning nomini, narsa -buyumning son-sanog'ini, tartibini bildirishini, son necha?, qancha?, nechta?, nechanchi? so'roqlariga javob bo'lishini eslaydilar.

VI. Darslik bilan ishlash.324-mashqda berilgasn quyidagi topishmoqni ko`chirib,sonni tagiga chizadilar. Bitta she`rda sichqoncha To`rt-besh harfni yeb qo`ydi. Ma`nosiga tushunmay Mazasi yoq deb qo`ydi.325-mashq ham sharti yuzasidan bajariladi.O'quvchilarning mustaqil faoliyati. Darsimizdagi „Eslang, o'ylang" belgisi ostida bo'lgan savol va topshiriqlarga o'tkazilgan savol-javoblar asosida mustaqil javob tayyorlaydilar. Bunga har bir o'quvchi o'zi javob berishi mumkin. Yoki guruh-guruh bo'lib javob tayyorlashi va bir kishi topgan javobini o'qituvchiga gapirib berishi mumkin.V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:326-mashqMRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Sonlarning yozuvda ifodalanishi

Maqsad: Ta`limiy: Sonlarning yozuvda ifodalanishi haqida ma`umot beraman





III.Yangi mavzu bayoni.Sonlarning ifodalanishi yuzasidan ma`lumot beraman.Soniar yozuvda uch xil ifodalanadi:1.Harfiy ifoda bilan: to'rtinchi sinf, oltinchi uy.2.Arab raqami bilan: 2003- yil 1- sentabr.

3. Rim raqami bilan.VI sinf, XXI asr327-mashq sharti yuzasidan bajariladi. Ilgari arablar va musulmon xalqlar hisob amallarini so`zlar yordamida bajarar

edilar. Hindlar esa har bir sonni raqamlar bian ifoda etadilar. Hindarda to`qqiztagacha sanoq tartibi bor edi. …Mashhur olim al-Xorazmiy hind hisobida yangilik kiritdi.U bir raqami

yoniga bitta halqa qo`ydi.olim o`n raqamini yaratdi.VI.Mustahkamlash. 328- mashq. Matnni o'qing. Soniar qanday raqamlar bilan ifodalangan?Iroda To'laganova 1982-yilning 7-yanvarida Toshkentda tug'ilgan. Tennis

bo'yicha Butunjahon o'smirlarining Bronza medali sovrindori bo'lgan. Tennischilar musobaqasida 3 marta zafar qozondi. 2001-yilning 5-noyabrida jahon turnirida 20- o'ringa ko'tarilgan. Iroda „Shuhrat" medali, ,,0'zbekiston iftixori", ,,0'zbekiston Respubiikasida xizmat ko'rsatgan sportchi" faxriy unvonlari bilan mukofotlangan.V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:329 -mashqMRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Sanoq va tartib sonlar

Maqsad: Ta`limiy: Sanoq va tartib sonlar haqida ma`lumot berish





III.Yangi mavzu bayoni.O`quvchilarga sonlar ifodalangan kartochkalarni ko`rsatib,uardan foydalanib,so`z birikmasi tuzishni aytaman.Masaan:5 ta olma,3-sinf .Shu tariqa sanoq va tartib sonlar haqida ma`lumot beraman.Darslikda berilgan mashqlar ustida ishlaymiz.

330- mashq. Maqollarni o'qing, ma'nosini tushuntiring.1. So'zdan so'zning farqi bor, 32 narxi bor. 2. 1 yil tut ekkan kishi 100 yil gavhar

teradi. 3. Tovuq 7 xazinaning bini. 4. Yeridan ayrilgan 7 yil yig'lar, elidan ayrilgan o'lguncha yig'lar.

Maqollarni ko'chiring. Raqamlarni harfiy ifoda bilan yozing. Maqollarda sonning qaysi turi berilgan?

VI.Mustahkamlash. 331-mashq. Matnni o'qing. Siz ham hududingizdagi bog'ga hasharga

borganmisiz?Yakshanba kuni edi. Uchinchi sinf o'quvchilari ikkinchi bo'limning olmazoriga

borishdi. Olmazor yonidagi tokzorda Qudrat ota toklarni chilpib yurardi. Bolalar odob bilan otaga salom berishdi. Ular qo'llariga bittadan savatcha olishdi. So'ng olma terishga tushib ketishdi.

Qudrat ota bolalarning har biriga beshtadan olma berdi.Sonlarni topib, o'zi bog'langan ot bilan birga ko'chiring. Matnda sonlarning qaysi turi qo'llangan?

V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:332 -mashq

MRO`TIBO______________


Maqsad: Ta`limiy: Sanoq va tartib sonlar haqida ma`lumot berish





III.Yangi mavzu bayoni.Lug`t diktant o`tkazaman.Unda quyidagi so`z birikmalaridan foydalanaman: 4-sinf,20-maktab,44-xona,12-yanvar,22-fevral,18-mart,1-sentabr

333- mashq. Matnni o'qing. Matn qaysi yozuvchi haqida ekan?Oilamizda bir qiz, to'rt o'g'il edik. Men uchinchi o'g'il edim. Birinchi she'rimni

beshinctu sinfda o'qiyotganimda yozganman. Birinchi hikoyam 1963-yil 17-aprel kuni „Toshkent haqiqati" gazetasida bosilgan.

Har gal yangi kitobim chiqishi bilan birinchi nusxasini onamga taqdim etardim. Unga „Birinchi ustozim — Oyimga" deb yozib berardim.

Avval narsa va shaxslaming sanog'ini bildirgan sonlarni, keyin tartib bildirgan sonlarni o'zi bog'langan so'z bilan birga ko'chiring. Tartib sonlarning o'zak va qo'shimchasini belgilang.

VI.Mustahkamlash. 334- mashq. O'qing. Raqamlarni harfiy ifoda bilan yozib, matnni ko'chiring.

3 oy qish xalq tilida 90 deyiladi. Qish chillasi 40 kun davom etadi. Dekabrning 25- kunidan boshlanib, 5- fevralda tamom bo'ladi. Bu davr qishning eng sovuq kunlari bo'ladi.

Sanoq va tartib sonlarning tagiga chizing. V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:335 -mashq

MRO`TIBO_____________


Maqsad: Ta`limiy: Sanoq va tartib sonlar haqidagi bilimlarini mustahkamlash





III.Yangi mavzu bayoni. Sonlar otga ohang yordamida bog`lanadi.

336- mashq. O'qing. Sonlarni aniqlang.Olimlarning ma'lumotiga ko'ra, bir tup qora qayin bir soatda bir kilogramm yetti

yuz gramm kislorod ishlab chiqarar ekan. Bu oltmish to'rt kishining kislorodga bo'lgan ehtiyojini qondiradi.

Sonlarni o'zi boglangan ot bilan ko'chiring.VI.Mustahkamlash. 337- mashq. Chiziqchalar o'miga kerakli so'zlarni qo'yib, matnni ko'chiring.

Qo'ygan so'zlaringizning turkumini aniqlang.

Men________ko'chasidagi ________-uyda turaman. ________- maktabning

-sinfida o'qiyman.Onam —___________ . Otam — __________. Opam (akam) shu maktabning __________________- sinfida o'qiydi. Singlim (ukam) _________ sinf o'quvchisi. Kichik ukam (singlim) ______bolalar bog'chasida tarbiyalanadi.

Sonlarning yozilishini yodingizda tuting.Sonlarning otga nima yordamida bog'langanini ayting.


MRO`TIBO______________

Sana. Mavzu: Sonlarning otga bog`lanishi

Maqsad: Ta`limiy: Sonlarning otga bog`lanishi haqida ma`lumot berish.





III.Yangi mavzu bayoni.

339- mashq. So'zlarni o'qing. Sanoq va tartib bildiradigan sonlar bilan qo'llab, birikma tuzing. Sonlarni raqamlar bilan yozing.

Uy, qavat, sahifa, maktab, asr, qism.VI.Mustahkamlash. 340- mashq. Matnni o'qing, sonlarning gapdagi vazifasini ayting. Ularni o'zi

bog'langan so'z bilan ko'chiring.

Uchinchi qorishmaga sement solib aralashtirayotganda:— Sement kam bo'ldi, Yana biroz sement solinglar. Poydevor bo'sh bo'lmasin,

— dedi Choriyor aka.— To'g'ri aytasiz. Qahhorga o'xshab poydevori bo'sh bo'lib qolmasin, — dedi

akasi Jabbor.— Qanaqa poydevor? —yig'lamsirab so'radi Qahhor.

.— Birinchi sinfda yomon o'qigansan, demak, poydevoring bo'sh!Qahhor xo'rligi kelgan ahvolda ikkita chelakni ko'tarib borar ekan, birinchi

sinfda o'qigan paytlarini esladi. 4-sinfda yaxshi o'qishga ahd qildi.

Poydevori bo'sh iborasi qanday ma'noda qo'llangan? V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:341 -mashq

MRO`TIBO___________

Sana. Mavzu: Sonlarning otga bog`lanishi

Maqsad: Ta`limiy: Sonlarning otga bog`lanishi haqidagi bilimlarni mustahkamlash.






342- mashq. O'qing. So'roqiar yordamida sonlarni topib, ma'no turini ayting. Tartib son nima uchun chiziqcha bilan yozilgan?

BOYLIKDAN ILM AFZAL Bir choining sakkiz o'g'li bor ekan. Choi o'g'illaridan: Jim afzalmi yoki boylik

afzalmi?" deb so'rabdi.7 ta o'g'li: — Ota, siz ham o'qimagansiz. Lekin mulkingiz haddan ziyoda. Biz ham

sizday yashayveramiz, — debdi.8- o'g'li: — Davlat emas, ilm afzal, — debdi-yu, ilmning afzaliigini tushuntira

olmabdi.Choining bitta aqlli qizi bor ekan. U ilmning afzaliigini tushuntirib beribdi:— Odamning boshidagi ilmni hech kirn o'g'irlay olmaydi. Olim odam ilmi bilan

barcha jumboqni yecha oladi.Sonlarni o'zi bog'langan ot bilan birga ko'chiring. Raqamlarni harfiy ifodalar

bilan yozing. Bolalar, siz qaysi farzandning javobini ma'qullaysiz? VI.Mustahkamlash.

343-mashq. Raqamlarni o'qing va harfiy ifodalar bilan yozing.

2, 4, 7, 8, 9, 20, 30, 40, 50, 60, 1000, 1 000 000.Sonlarni otlar bilan qo'llab birikma fuzing va yozing. Sonning otga bog'lanishini

namunadagidek chizma yordamida ko'rsating.V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: 344-mashq MRO`TIBO_________________

Sana. Mavzu: Son yuzasidan takrorlash

Maqsad: Ta`limiy: Son yuzasidan bilimlarni takrorlash





III.Mustahkamlash. 345- mashq. Matnni o'qing. Matn nima uchun „Halollik" deb nomlangan?

HALOLLIK Qadim zamonda boy dehqon yerining bir chekkasini sotibdi. Yerni sotib olgan

dehqon onasi bilan 9 jonni boqar ekan. U yerni 2 marta haydabdi. 2 marta haydayotganda bir xumcha tilla topib olibdi. Tillani boy dehqonga olib boribdi.

Boy dehqon 2- dehqonga shunday debdi:— Yerni sizga sotganman. U yerdan nima chiqsa sizniki.

Ular uzoq tortishishibdi. Oxiri 2 dehqon tillalarni beva-bechoralarga bo'lib berishga qaror qilishibdi 346- mashq. Katakcha o'rniga ertaklarda ko'p qo'llanadigan sonlarni topib, birikma tuzing va yozing.

iqlim -xazina

kun V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: 347-mashq

MRO`TIBO_______________






III.Nazorat ishi bayoni. Sana va mavzu doskaga yoziladi.O`quvchilar bugungi nazorat darsimizda “Anor” mavzusida diktant yozamiz. Anor Hovlimizda ikki tup anor bor.Otam uni bizga qanday parvarish qilishni o`rgatdilar. Anor iyun ouida juda chiroyli boìb gullaydi.Guli to`kigach mayda ,ko`m-ko`k anorlar paydo bo`ladi.Yoz bo`yi kattalashib,kuzda qip-qizil anorlar yetiladi. Bir tup anordan 30-40 kilogrammgacha meva oamiz.Ba`zi anor ogìrligi 700 grammgacha bo`ladi.Anorni qish bo`yi saqlaymiz. Anor juda foydali meva ekan.


V.Baholash.O'quvchilarni baholash uchun daftarlari yegìb olinadi. VI. Uyga vazifa.: Takrorlash.

MRO`TIBO`__________



Darsning turi: umumlashtiruvchi-tekshiruvchi Darsning metodi: mustaqil ish metod.Darsning jihozi: diktant matni Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.Son so`z turkumi yuzaaidan savol-jaob o`tkazaman.II.Nazorat ishi daftarlarini tarqataman.Olgan ballari yo`l qo`yilgan xatolar ko`rib chiqiladi.Bugungi dars maqsadi bilan tanishtiraman.III.Xatolar ustida ishlash.O`quvchilar mustaqil ravishda o`z xatolarini to`g`rilashga urinib ko`radilar.O`quvchilar bilan o`tilgan mavzular yuzasidan savol-javob o`tkazaman.1.Sonlar gapda qanday bo`lak vazifasida keladi?2.Ularning tagiga qanday chiziq chiziladi?3.Sonlar otga qanday bog`lanadi?4.Sonlar qaysi turkumdagi so`zlarga bog`lanib keladi?5.Ma`nodosh sifatlarning har biri bitta ot bilan bog`lana oladimi?6.Sonlar qanday ma`nolarda qo`llanadi?7.Sonlarning yozuvdagi ifodalanishini aytib bering.VI.Mustahkamlash.O`quvchilar qilgan xatolarini to`g`rilab yozadilar.V.Baholash.Daftarlari yeg`ib olinadi.VI. Uyga vazifa.: Gap tuzish.

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Kishilik olmoshlari haqida ma`lumot

Maqsad: Ta`limiy:O`quvchilarga kishilik olmoshlari haqida ma`lumot berish




I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Yangi mavzu bayoni.

Men, sen, u, biz, siz, ular so'zlari kishilik olmosh-laridir.

Kishilik olmoshlari kirn?, k i m l a r ? so'roqiarigajavob bo'ladi.

348- mashq. Ajratib ko'rsatilgan so'zlarga diqqat qiling. Ularga so'roq bering. U, ular so'zlari qaysi so'zlarning o'rnida qo'llangan?

Qishki ta'tilda men, Murod oromgohda bo'ldik. Biz tabiat qo'ynida maza qilib dam oldik.

— Ahmad, sen oromgohda qaysi to'garakka qatnash-ding?— Ahmad shaxmatni sevadi. U shaxmat to'garagiga qatnashdi, — dedi

Shuhrat.Dilshod, Temur, Gulnoraiar maktab oromgohida bo'lish-di. Ular oromgohda

sport musobaqasida ishtirok etdilar. Siz qishki ta'tilda qayerlarda bo'ldingiz? VI.Mustahkamlash.

349- mashq. O'qing. Husnixat bilan ko'chiring. Kishilik olmoshla-rini topib, tagiga bir to'g'ri chiziq chizing.

1. Biz bugun bobomiz Alisher Navoiy nomisiz o'zbek madaniyatini tasavvur qilolmaymiz. (Erkin Vohidov) 2. Siz o'zbek tiiining benihoya boy, go'zal, nazokatii til ekanini bilishingiz kerak. (Erkin Vohidov) 3. Men hayotdan juda ko'p narsalarni o'rgandim. (To'lqin)V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:350 –mashq MRO`TIBO_________

Sana. Mavzu: Kishilik olmoshining shaxs otlari o`rnida qo`lanishi

Maqsad: Ta`limiy: Kishilik olmoshining shaxs otlari o`rnida qo`lanishi haqida ma`lumot berish Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.Yangi mavzu bayoni.Men, biz — I shaxs, sen, siz — II shaxs, u, ular — III shaxs olmoshlaridir.351-mashq. Matnni ko'chiring. Kishilik olmoshlarini toping.

Qosim bobo to'p tepayotgan bolalardan birining non yeyayotganini ko'rdi. Uning oppoq o'siq qoshlari chimirildi. Bobo yerdagi ushoqlarni tera boshladi. Zokir uyalib ketdi:

— Meni kechiring, bobo. Siz egilmang, ushoqlarni o'zim teraman, — dedi u.— Bo'tam, men egilganim yo'q, non ushoqlariga ta'zim qilyapman, — dedi bobo.

VI.Mustahkamlash. 352- mashq. O'qing. Kishilik olmoshlarini aniqlang. Ularni o'zi bog'langan fe'l bilan

ko'chiring.

1.Men, eshikni och, echkijon, Keldim senga bo'lib mehmon. 2. Ulg'ayarsan bir kun sen,

Bo'lursan yetuk, bardam. 3. Biz so'radik turnadan:

— Qaysi o'lka soz ekan? Qaysi kishilik olmoshlari she'rlarda ishtirok etmagan? Yetuk so'zining ma'nosini tushuntiring.

V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: 354-mashq

MRO`TIBO___________

Sana. Mavzu: Kishilik olmoshining shaxs otlari o`rnida qo`lanishi

Maqsad: Ta`limiy: Kishilik olmoshining shaxs otlari o`rnida qo`lanishi yuzasidan bilimlarni mustahkamlash. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III. Mustahkamlash.

Men, sen, u olmoshlari bitta shaxsni, biz, siz, ular olmoshlari ko'p shaxsni bildiradi.

356-mashq. O'qing va ko'chiring. Kishilik olmoshlarini toping. Qanday ma'no bildirayotganini ayting.Rustammenga do'st edi, Mayizni bo'lib yerdik. Har bir so'zi rost edi. Bo'lib qoldim men kasal, Orzumiz bir, bir tilak, Undan bo'lmadi xabar. Ko'plar derdi egizak. So'ng eshitsam Suyundan, Bizlar shunday do'st edik, Bo'shamabdi o'yindan.

358-mashq. O'qing. Kishilik olmoshlarini o'zi bog'langan so'z bilan birga ko'chiring.

1. Men bo'sh vaqtimda qayiqcha yasayman. Bolalar qayiqcha yasashni mendan o'rganishdi. 2. Bizda kuch-g'ayrat bor. Kuchni bilim olishga, hunar o'rganishga sarflashimiz lozim. 3. Oyi, bo'lsa nima yumush, menga ayting. 4. Sizni sog'indim, mehribon akajonim.V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: 359-mashq

MRO`TIBO_________






III.Nazorat ishi bayoni. Sana va mavzu doskaga yoziladi.O`quvchilar bugungi nazorat darsimizda “Kiyimlar nimalardan tikiadi?” mavzusida diktant yozamiz. Kiyimlar nimalardan tikiadi? Kiyimlaringizga razm soling.Ular qanday matolardan tikilgan?Matolar tolalardan ,tolalar esa paxtadan hosil bo`ladi.Paxta tolalaridan tayyorlangan matolar ip-gazlamalar deb ataladi.Chit,satin,bo`z,doka, va boshqa chiroyi matolar paxta tolalaridan to`qiladi. Ipak matolar pilladan olingan tolalardan to`qiladi.Shoyi ,krepdeshin kabilar ipak tolalardan to`qiladi.Jun matolar esa qo`y-qo`zilar ,echki ,tuya kabi hayvonarning junidan olingan iplar bian tayyorlanadi.Shuningdek,sun`iy tolalardan ham matolar to`qiadi.Paxta ,ipakdan qilingan matoar ancha qimmat bo`ladi.Ular inson salomatligiga foydalidir. Bolalar,egningizdagi kiyimlarni hamisha toza tuting.Chunki ularni nimaardan olinishini ,qanday tayyorlanganligini bilib oldingizHar bir narsani qadrlang!



MRO`TIBO`__________

Sana.

Mavzu: Kishilik olmoshining kelishiklar bilan qo`llanishi

Maqsad: Ta`limiy: Kishilik olmoshining kelishiklar bilan qo`llanishi haqida ma`lumot berish Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.Yangi mavzu bayoni. Kishilik olmoshlari kelishik qo'shimchalari bilan qo`llanilad i.

360- mashq. Kishilik olmoshlarini o'qing va kuzating.

men + ning —> mening sen + ning -> seningmen + ni -> meni sen + ni -> seni

VI.Mustahkamlash. Men, sen olmoshlariga qaratqich va tushum kelishigi qo'shimchalari

qo'shilganda mening, sening shaklida yoziladi.

361-mashq. Matnni o'qing va ko'chiring. Olmoshlarni topib shaxs-sonini ayting.

TABRIKNOMA

Dugonam, Halima! Men Sizni tug'ilgan kuningiz bilan tabriklayman. Sizga uzoq umr, o'qishlaringizda

muvaffaqiyatlar tilayman. Dugonangiz Dilafruz.


VI. Uyga vazifa.: 362-mashq

MRO`TIBO________

Sana. Mavzu: Kishilik olmoshining kelishiklar bilan qo`llanishi

Maqsad: Ta`limiy: Kishilik olmoshining kelishiklar bilan qo`llanishi haqida ma`lumot berish Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar. III.Yangi mavzu bayoni. U olmoshiga jo'nalish, o'rin-payt va chiqish kelishiklari qo'shimchasi qo'shilganda unga, unda, undan shaklida yoziladi.

364-mashq. Kishilik olmoshini o'qing va kuzating.

-ga -unga da -> unda dan -> undan

VI.Mustahkamlash.

365-mashq. Kishilik olmoshlarini kelishiklar bilan qo'llab yozing.

Namuna: b. k. men, ... V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:366 -mashq

MRO`TIBO_____________

Sana. Mavzu: Kishilik olmoshining kelishiklar bilan qo`llanishi

Maqsad: Ta`limiy: O`tilganlarni mustahkamlash Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III. Mustahkamlash 367- mashq. O'qing. Kishilik olmoshlarini toping.

Keksa otalarimiz Fitrat bobomiz nomlarini tez-tez tilga olishadi. Ba'zan ular haqida so'zlab turib o'yga tolishadi va yurak-yuraklaridan ularning hayotlari bevaqt so'nganiga achinib ketishadi. Bu inson O'zbekistonni mustaqil ko'rishni orzu qilgan edi. U yetisholmagan orzuga biz yetishdik.

Biz Vatanni sevishni Fitrat kabi bobolarimizdan o'rganaylik.

Oxirgi gapdagi kishilik olmoshlarining vazifasini belgilang.

368- mashq. O'qing. Kishilik olmoshlarini o'zi bog'langan so'z bilan ko'chiring. Ularning gapdagi vazifasini belgilang.

Mening aziz Vatanim tong kabi musaffodir. Tong mening yuragimda ajib hislar uyg'otadi.

Biz qudratli gul Vatanning baxtiyor farzandimiz. Men ertaning ko'zgusida Vatanimni ko'raman.Qaysi kishilik olmoshlarida tovush o'zgarishi yuz bergan?


MRO`TIBO________________

Sana. Mavzu: Olmosh yuzasidan takrorlash

Maqsad: Ta`limiy: Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III. Mustahkamlash. Tarqatma materiallar yordamida savo-javob o`tkazamiz.

1.Men, biz kishilik olmoshlari qaysi shaxsni bildiradi? 2.Sen, siz kishilik olmoshlari qaysi shaxsni bildiradi? 3.U, ular kishilik olmoshlari-chi?

370- mashq. Quyida berilgan xat namunasini o'qing.

HURMATLI DO'STIM KOMIL!Sen yozgan xatni oldim. Sog'lig'ingning, o'qishlaringning yaxshiligini bilib

xursand bo'ldim.Men senga Navro'z bayramini qanday o'tkazganimiz haqida yozmoqchiman. Biz

bayramni tabiat qo'ynida nishonladik. Men bayramda bahor haqida she'r aytdim. 3-sinf o'quvchilari biz bilan gullar haqida aytishuv qildilar.

Qizlar tayyorlagan milliy taomlari bilan qatnashdilar. O'g'il bolalar varrak uchirish musobaqasini o'tkazdilar.

Salom bilan Shuhrat.

Matndagi kishilik olmoshlarini topib, ularning shaxs va sonini hamda qaysi kelishikda qo'llanganini ayting. Siz ham yaqin kishingizga yoki o'rtog'ingizga xat yozing. V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:371 -mashq

MRO`TIBO___________

Sana. Mavzu: Olmosh yuzasidan takrorlash

Maqsad: Ta`limiy: Olmosh yuzasidan takrorlash Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mustahkamlash. Rasm asosida hikoya tuzing.Unda quyidagi so`zardan foydalaning:an`ana,miliy ibos,xalq sayli,sumaak .Navro`z haqida bigan she`ringizni yod aytib bering.

372-mashq. O'qing. Ajratib ko'rsatilgan otlarning o'rniga shu otiarni ko'rsatadigan olmoshlarni qo'yib ko'chiring. Yana qanday olmoshlar borligini ayting.1. — Rahimjon, otingiz judayam chiroyli ekan, —dedim men. Rahimjon yalt etib menga qaradi. Rahimjonning ko'zlarida sevinch, g'urur bor edi. 2. Rahimjon ikkimiz o'zimizni oftobga solib yotdik. Men Rahimjonga tikilib yotardim. Rahimjonning oftobda kuygan, tog' shamoli yalagan badani qizg'ish cho'yanga o'xshardi, hozir unga juda-juda havasim keldi. V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: 373-mashq

MRO`TIBO________________

Sana. Mavzu: 12-nazorat ishi .Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning bilimini aniqlash. Tarbiyaviy: O'quvchilarning ona Vatanga bo'lgan muhabbatlarini oshirish.Rivojlantiruvchi: BKM larini rivojlantirish.Darsning turi: o'quvchilarning bilim darajalarini aniqlash.Darsning metodi: suhbat.Darsning jihozi: qovun polizi aks ettirilgan rasm.Darsning borishi:


ITashkiliy qism.Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Test bayoni. 1. Sifat yasovchi qo'shimchalar qatorini toping.a) -dosh, -la, -siz, -li; b)-li, -siz, -dor, ser-, be-; d)-kor, -zor, -siz, -li.2. Chiqish kelishigida qollangan otni belgilang.a) Tashqariga chiqdim; b)Ra'nodan so'radim; d)Kuzda hosil yig'iladi.3. Ega uyushib kelgan gapni toping.a) Anvar va Munisa tarvuz poyaga borishdi.b) Bolalar serto'r, shirin qovunlardan tatib ko'rishdi.d)Ular qovun va tarvuzlarni uzishdi va mashinalarga ortishdi.4. Tushum kelishigi otni nimaga boglaydi?a)otni otga; b) otni sifatga; d)otni fe'lga.5. Qaratqich kelishigi otni nimaga boglaydi?a) otni otga; b)otni feiga; d)otni songa.6) Sifat gapda qaysi bolak bo'lib keladi?a) ega; b)kesim; d)2-darajali bolak.7. Noto'g'ri yasalgan so'zni toping.a) mashaqqatli; b)dars; d)xovli.8. Qaratgich kelishidagi so'zni belgilang.a) Meni tushun; b)Menga keltir; d)mening kitobim.9. Ot so`z turkumiga oid so'zni toping.a) yordamlashdim; b)Vatanim; d)c) murakkab.10. Ot yasovchi qo'shimchalar yozilgan qatorni belgilang.a) -la, -illa; b)-zor, -dosh, -chi, -kor; d)-li, -siz.IV.Mustahkamlash. Yozgan testlarini yana bor bor tekshirib oladilar.

V.Baholash uchun daftarlarini topshirdilar.

VI.Uyda.O`tilganlarni takrorlab kelish.

MRO`TIBO`____________



Darsning turi: umumlashtiruvchi-tekshiruvchi Darsning metodi: mustaqil ish metod.Darsning jihozi: tarqatmalar,rasmlar Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.Omosh so`z turkumi yuzaaidan savol-jaob o`tkazaman.II.Nazorat ishi daftarlarini tarqataman.Olgan ballari yo`l qo`yilgan xatolar ko`rib chiqiladi.Bugungi dars maqsadi bilan tanishtiraman.III.Xatolar ustida ishlash.O`quvchilar mustaqil ravishda o`z xatolarini to`g`rilashga urinib ko`radilar.O`quvchilar bilan o`tilgan mavzular yuzasidan savol-javob o`tkazaman.

1.Men, biz kishilik olmoshlari qaysi shaxsni bildiradi? 2.Sen, siz kishilik olmoshlari qaysi shaxsni bildiradi? 3.U, ular kishilik olmoshlari-chi?4.Olmoshlar gapda qanday bo`lak vazifasida keladi?5.Ularning tagiga qanday chiziq chiziladi?6.Sonlar otga qanday bog`lanadi?7.Omoshlar qaysi turkumdagi so`zlarga bog`lanib keladi?8.Ma`nodosh sifatlarning har biri bitta ot bilan bog`lana oladimi?9.Sonlar qanday ma`nolarda qo`llanadi?10.Sonlarning yozuvdagi ifodalanishini aytib bering.VI.Mustahkamlash.O`quvchilar qilgan xatolarini to`g`rilab yozadilar.V.Baholash.Daftarlari yeg`ib olinadi.VI. Uyga vazifa.: Gap tuzish.

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Fe`l –so`z tukumi.

Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarning fe'l so'z turkumi, uning so'roqlari, harakatni bildirishi haqidagi bilimlarini aniqlash. Fe'llarni to'g'ri yozish, ularga so'roq berish ko'nikmasini shakllantirish; Tarbiyaviy: o'quvchilarda o'z buyumlarini toza, saranjom saqlash, avaylash ko'nikmasini shakllantirish. Rivojlantiruvchi: Jamoatchilikka tegishli narsalarga o'z shaxsiy narsasiga qaraganday munosabatda bo'lish tushunchalarini singdirish. Darsning turi: umumlashtiruvchi,mustahkamlovchi



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Yangi mavzu bayoni. Mustaqil ish. Chiziqlar o'rniga gap mazmuniga mos kela-digan so'zlar qo'yib, matnni yozing.

Nasiba kitob—. Men kutubxonaga—. Qizlar sinfni—. Hayvonot bog'ida filni—. Chiziqlar o'rniga qo'ygan so'zlaringiz qaysi turkumga kirishini aniqlang.

O'quvchilar qo'ygan so'zlariga so'roq beradilar. Ularning harakat ma'nosini bildirayotganini aniqlaydilar. Bular fe'l so'z turkumiga kiradi, deb xulosa chiqaradilar.

— Demak, ish-harakatni bildirgan so'zlar (nima qildim?, nima qilding?, nimaqildi? so'roqlariga javob bo'ladi.) Bu so'zlar fe'l turkumiga kiradi.

375-mashq. O'quvchilar ajratilgan so'zlarga so'roq beradilar. (Yashashardi — nima qilishardi? Yig'ladi, — nima qildi? Og'riyapti — nimaqilyapti? va hokazo.)

— Ajratilgan so'zlar so'rog'iga ko'ra qaysi so'z turkumiga oid?(Fe'l so'z turkumiga oid.)O'quvchilar ajratilgan so'zlarni qavs ichida so'roqlari bilan yozadilar. Fe'llarning yozilishini esda

qoldirish uchun darslikka qarab tekshiradilar. Lug'at ishi.So'zlarning ma'nosini izohlang. Poygak — oyoq kiyim yechiladigan joy, ostona; о 'yinqaroq —

o'yinga ko'proq moyil, o'yinni yaxshi ko'radigan.— Nima uchun etik bola yig'ladi? —Etiklar nima uchun uydan qochishdi?O'quvchilar taxminan ertakni shunday davom ettiradilar.Beshafqat bola ertalab turib qarasa, etiklar yo'q ekan. Shu kuni bolaning ota-onasi ham ishiga

bora olmabdilar. O'yinqaroq bola maktabga kalishda ketibdi. Lekin yarim yo'lga yetmasdan oyog'iga suv kiribdi. Bola sovuq qotganidan yig'lab yuboribdi. Xafa bo'-Ub etMarini qidiribdi. O'ziningjag'iyirtilganetigini ko'rib, kechirim so'rabdi. Uyda etiklarni artib, moylab qo'yibdi.

VI.Mustahkamlash.376-mashq. O'quvchilar matnni o'qiydilar.So'roqlar yordamida ish-harakatini bildirgan fe'llarni aniqlaydilar: bordim, aytdim, xafa bo`

lma, buziladi, quriladi, ко 'chib ketdi, berdi, ко 'rib qoldim, о 'qidim, topdim.Bu fe'llarning gapda kesim bo'lib kelayotganini aytadilar. Kesim vazifasida kelgan so'zlarni topib,

tagiga ikki to'g'ri chiziq chizadilar. V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:377 -mashq

MRO`TIBO`_______________

Sana. Mavzu: Fe`l –so`z tukumi. Maqsad: Ta`limiy: fe'lning gapdagi vazifasi, bo'lishli va bo'lishsiz fe'llar haqida o'quvchilarning bilimini aniqlash. Tarbiyaviy: ilmning inson hayotidagi ahamiyatini anglatish orqali ilmga rag'batlantirish, Rivojlantiruvchi: tartib-intizomga rioya etishga o'rgatish. Darsning turi: umumlashtiruvchi,mustahkamlovchi



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.„O'yin bo'lsa" she'ri o'qitiladi yoki yodlagan o'quvchilarga yod ayttiriladi.

O'quvchilar o'ynaymiz, topamiz, topolmasak, chopamiz, yiqilamiz, turamiz fe'l ekanini, nima qilamiz? so'rog'iga javob bo'layotganini, ularning gapda kesim bo'lib kelayotganini aytadilar.

She'rdagi qaysi so'zlarni yozishda qiynalasiz? savoliga javob olinadi.Topolmasam, yiqilib, shafqat, o'yinqaroq so'zlari aytib turib yozdiriladi. So'ng doskadagi

namunaga qarab tekshirtiriladi. Bu so'zlarning yozilishi tushuntiriladi.III. mavzu bayoni. 378-mashq. O'qituvchi mashq shartini va matnini o'qib beradi. Matndagi o'quvchilar ma'nosini tushunmaydigan so'zlarni izohlab beradi. Lug'at ishi. O'quv-idrok — fahm, did, iste'dod, qobiliyat; mavjudot— olamdagi bor narsalar; zakovat — o'tkir aql-idrok, zehn.

Yusuf Xos Hojib haqida qisqacha ma'lumot beriladi. Uning birgina „Qutadg'u bilig" („Saodatga eltuvchi bilim") asari bizgacha yetib kelgan. Bu asar orqali u yashagan davrdagi avlodlarimizning tili, urf-odatlari haqida bilimlarga ega bo'lamiz.

— Uquv-idrokli, bilimli kishilar qanday bo'lar ekan? (Pokiza, yuksak zehnli kishilar bo'lar ekan.)— Demak, fe'llarbajarilgan va bajarilmagan ish-harakatni bildirar ekan.— Ish-harakatning bajarilganini bildirgan fe'llar bo'lishli fe'llar, ish-harakatning

bajarilmaganini bildirgan fe'llar bo'lishsiz fe'llar deyiladi.

VI.Mustahkamlash 379-mashq. O'quvchilar she'rni ifodali o'qiydilar. Husnixat bilan she'riy matnni yozadilar. She'rdagi ma'nosi tushunarsiz so'zlar izohlab beriladi.

4. Lug'at ishi. Inmasin—qo'nmasin, o'tirmasin.So'roqlar yordamida fe'llar aniqlanadi. Bo'lishsiz fe'llardagi -ma qo'shimchasining tagiga

to'lqinli chiziq chizadilar. Bo'lishli va bo'lishsiz fe'llarning ma'nosini aytadilar.She'rdagi gaplar nimaning tilidan aytilyapti? (Sinfxona tilidan aytilyapti.)— She'r misrasi oxiridagi ohangdosh so'zlarni aniqlang. (Derazam, har dam; sinmasin, inmasin;

jim, Urn; о 'ymagin, о ylagin.)Ozodajim, chang, Urn so'zlariga ma'nodosh so'zlar toptiriladi. Ozoda — toza, pokiza, orasta;

jim — tinch; chang — g'ubor; Urn — bilim, aql.380-mashq. O'quvchilar hikmatli she'rlarni o'qiydilar. Ularda aytilmoqchi bo'lgan fikrni

izohlaydilar. O'zlari ham bilgan hikmatli gaplarni aytadilar. Hikmatlarni yod olish va yoddan yozish, fe'llarni aniqlab, bo'lishli va bo'lishsiz fe'l ekanini qavs ichida ko'rsatish topshirig'i beriladi.

V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: 381-mashq MRO`TIBO`_________________________

Sana. Mavzu: Fe`llarning shaxs-son qo`shimchalari bilan qo`llanishi

Maqsad: Ta`limiy: o'quvchilarga fe'llarning shaxs-son qo'shimchalari bilan qoilanishi, harakatning qaysi shaxs tomonidan bajarilganini qo'shimchalar orqali aniqlanishi, shaxs-son qo'shimchalarining yozilishi haqida bilim berish. Tarbiyaviy: o'quvchilarni estetik tarbiyalash. O'ylab, to'g'ri, lo'nda gapirishga o'rgatish, muomala odobi haqida maiumot berish.Rivojlantiruvchi: Ularning bogianishli nutqini o'stirish;

Darsning turi: yangi bilim beruvchiDarsning metodi: savol-javob,amaliy,mustaqil ish metod.Darsning jihozi: rasm va jadvallar. Darsning borishi:



Qo'shimcha topshiriqli diktant.Men kutubxonaga bordim. Sen qaysi to 'garakka qatnashyapsan ?

U tikish-bichishni o 'rgandi.Gaplardagi bosh bolaklarni so'roq yordamida toping, tagiga chizing. Fe'llarni toping,

harakatning bajarilgan-bajarilmaganini ayting.—Gapdagi ega qaysi shaxsni ifodalagan? (Kishilik olmoshi I shaxsni)—Birinchi gapdagi olmosh nechanchi shaxs kishilik olmoshi?

(I shaxs kishilik olmoshi.)—Fe`l oxiridagi -im qo'shimchasi qanday ma'noni anglatadi?

(O'quvchilar o'ylanadi. Men nechanchi shaxs? — I shaxs. -imqo'shimchasi harakatni I shaxs bajarganini anglatadi.)

— Birinchi gapdagi men olmoshining o'rniga biz so'zini qo'yib gapni o'qing. Fe`lda qanday o'zgarish boldi? (Biz kutubxonaga bordik. Fe`l oxiriga -m o'rniga -k qo'shimchasini qo'ydik.)

III.Yangi mavzu bayoni.. — Shu paytda o'quvchilar oldida turgan muammoga aniqlik kiritiladi.

Yuqoridagi fe'llarga qo'shilgan -m, -man, -ng, -san, -di, -k, -miz, -ngiz, -siz, -di lar shaxs-son qo'shimchalaridir. Ular harakatning 1, II va III shaxs tomonidan birlik va ko'plikda bajarilgan yoki bajarilmaganini bildiradi.

VI.Mustahkamlash. Shu qo`shimchalardan fpydalanib ,so`zlar tuzing V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: Gap tuzish MRO`TIBO_____________

Sana. Mavzu: Fe`l zamonlariMaqsad: Ta`limiy: o'quvchilarga fe'lning uch zamoni, zamonning nutq so'zlanib turgan paytga nisbatan belgilanishi haqida ma'lumot berish. Tarbiyaviy: ajdodlarimiz shaxsi asosida o'quvchilarni dovyurak, kuchli, sog'lom qilib tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning lug'atini siniqib, davlat arbobi, iste 'dod so'zlari bilan boyitish. O'quvchilarning bog'lanishli nutqini o'stirish; Darsning turi: yangi bilim beruvchi dars.Darsning metodi: muammoli metod.Dars jihozlari: fe'l zamonlarining qo'shimchalari yozilgan jadval.Darsning borishi:



III.Yangi mavzu bayoni. Yangi mavzuni tushuntirish til materiallarini kuzatishdan boshlanadi. Doskaga darslikdagi 382- mashqda berilgan gaplar uch ustun qilib yozib qo'yiladi:1.Maktabimiz badiiy 2.Dehqonlar 3. Sayyora kelajakda havaskorlari tuman ko'rigida ariqlarni shifokor kasbini birinchi o 'rinni egallashdi. tozalayaptilar egallamoqchi.

—Gaplarni o'qing. So'roqlar yordamida fe'lni aniqlang. Uchta fe'lini taqqoslang.—Bu fe'llar nimasiga ko'ra farqlanyapti?—Kuzating, har bir gapdagi harakat qachon bajarilyapti?

—Demak, fe'llarni 3 turga bo'lish mumkin,— Fe'llarda harakat uch zamonda bajariladi. So'zlab turgan paytingizdan oldin

(egallashdi), so'zlab turgan paytingizda (tozalayaptilar), so'zlab turgan paytingizdan keyin (egallamoqchi) bajariladi. Agar so'zlab turgan paytingizdan oldin bajarilgan bo'lsa, o'tgan zamon fe'li; so'zlab turgan paytingizda bajarilsa, hozirgi zamon fe'li, so'zlab turgan paytingizdan keyin bajarilsa, kelasi zamon fe'li bo'ladi. -di, -gan, -yap, -moqda, -moqchi — zamon qo'shimchalaridir.

VI.Mustahkamlash. 383-mashq sharrti yuzasidan doskada va daftarda bajariladi. V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.


MRO`TIBO`___________

Sana. Mavzu: Fe`l zamonlari

Maqsad: Ta`limiy: Fe`l zamonlari haqidagi bilimlarini boyitish. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




O'quvchilar shartga ko'ra ishla, o 'qi, yoz fe'llarini uch zamonda qo'llab, ular ishtirokida gaplar tuzishadi.Buning uchun quyidagi so'zlardan foydalanishadi. So'zlar rasmlar orqali ifodalanadi:Bog'bonning rasmi

O'quvchining rasmi

Daftar rasmi

Bog'ning rasmi

Xat rasmi

Kitob rasmi

O'quvchilar tuzgan gaplaridagi fe'l zamonini ifodalagan qo'shimchaning tagiga tegishlicha chizadilar, zamonini qavs ichida ko'rsatadilar.

III.Mavzu bayoni. O'quvchilar nuqtalar o'rniga mos qo'shimchalarni qo'yib, matnni o'qiydilar.

Bahor kel…. . Quyosh yerlarni isit….. . Qushlar issiq o'lkalardan uchib kel….. . Daraxtlar kurtak yoz… .

O'quvchilar qo'shimchalar orqali fe'lning shaxs-sonini, zamonini aniqlaydilarMirzo Ulug`bek haqida savol-javob o`tkazaman385-mashq sharti yuzasidan bajaramiz.VI.Mustahkamlash.386-mashq .Chiziqlar o`rniga berilgan fe`llardan mosini qo`yib yozing. Mart oylarida ko`kda qora bulutlar __________ .Yomg`ir ___________ . Bahor __________ . Quyosh iliq nurlarini ____________ .-- Salom,Quyosh bobo ! – dedi Qor va sevinganidan ____________ . Soylar uni bag`riga ______________ .V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: 387-mashq

MRO`TIBO`___________

Sana. Mavzu: Fe`l zamonlari

Maqsad: Ta`limiy: Fe`l zamonlari haqidagi bilimlarni mustahkamlash Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.Mavzu bayoni.Doskaga quyidagi jadvalning kattalashtirilgan nushasi ilib qo`yiladi.

O`quvchilar o`zlariga berigan kartochkalarga misollar yozib doskaga yopishtirib qo`yadilar.Bu amaliy ishni qatorlar aro musobaqa tarzida o`tkazsak bo`ladi.IV. Mustahkamlash. 388-mashq. Shati yuzasidan bajariladi.Tugìlgan quyosh bo`libTong quchogìda.O`smoqdamiz quloch yoyibVatan bogìda.Yaxshilikka tugìlganmiz,Ardoqlar zamon. Nur- ipakka yo`g`rilganmiz,Tinch bo`lsin jahon.Bu kelajak – keng jahonQoìngni ber ,o`rtoqjon! V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: Gap tuzish. MRO`TIBO`___________

Fe`l zamonlari

O`tgan zamon fe`li

Hozirgi zamon fe`li

Kelasi zamon fe`li

Sana. Mavzu: O`tgan zamon fe`li

Maqsad: Ta`limiy: O`tgan zamon fe`li haqida bilimlarni mustahkamlash.






O'tgan zamon fe'li nutq so'zlanib turgan paytdan oldin bajarilgan (yoki bajarilmagan) harakatni bildiradi. -di, -gan —o'tgan zamon qo'shimchalaridir.

389-mashq. O'qing. Fe'llarni topib, o'zak va qo'shimchalarga ajrating. Fe'llardan anglashilgan harakat qachon bajarilgan?

Beysbol Amerikada juda taraqqiy etgan. U sportning bir turi. 1999-yili O'zbekistonda beysbol federatsiyasi tuzildi. O'zbekiston jahon va Osiyo federatsiyasiga a'zo bo'ldi. Beysbolchilarimiz 2001-yil xalqaro maydonga chiqishdi. Ular 2001-yil Indoneziyaning Jakarta shahrida o'tkazilgan beysbolchilar musobaqasida qatnashdilar.

Toshkent shahrining Rohat ko'li bo'yida beysbolchilar shaharchasi qurilgan.

Fe'llardagi -di, -gan qo'shimchalari qanday ma'noni bildiryapti?VI.Mustahkamlash.

390- mashq. Matnni o'qing va ko'chiring. Fe'llarni aniqlab, qavs ichida zamonini ko'rsating.

Dilnozaning uyiga Sarvi xola chiqdi. Dilnoza Sarvi xolaga odob bilan salom berdi. U darrov ichkaridan ko'rpacha olib chiqdi.V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: 391-mashq

MRO`TIBO`_________

Sana. Mavzu: O`tgan zamon fe`li. Maqsad: Ta`limiy: O`tgan zamon fe`li haqida bilimlarni mustahkamlash. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mavzu bayoni. O'tgan zamon qo'shimchasi k tovushi: bilan tugagan fe'llarga -kan; q tovushi s bilan tugagan fe'llarga -qan; boshqa fe'llarga -gan shaklida qo'shiladi.

392- mashq. O'qing. O'tgan zamon fe'ilarini aniqlang. Ularning aytilishi va yozilishini taqqoslang.

1. Maktab so'zi o'zbek tiliga arab tilidan kirib kelgan. 2. Bu nihollarni bobom bilan kech kuzda ekkanmiz. (Safar Barnoyev) 3. Bobur „Bobumoma" asarida O'shning binafshasi, lolalari, oqar suvlari, qizil toshlari haqida yozgan. (Pirimqul Qodirov)

Fe'l o'zaklarining qaysi tovush bilan tugaganiga diqqat qiling. Fe'llarga o'tgan zamon qo'shimchasi qaysi shaklda qo'shilgan

VI.Mustahkamlash.

393- mashq. O'qing. O'tgan zamon fe'ilarini aniqlang. Ularning gapdagi vazifasini ayting. RAHMDILNING DARAXTI

Rahmdii onasi bergan pulga etik va yegulik olish uchun bozorga bordi. U bozorda ochlikdan madori qurigan kampimi uchratdi. Rahmdi! kampirga achindi va undan terak ko'chatlarini sotib oldi. Rahmdii ko'chatnitomorqaga o'tqazdi, tagiga suv quydi. U tongda hovliga chiqdi. Teraklarni ko'rib, hayratdan turgan joyida qotib qoldi...Rasm asosida ertakni davom ettiring. Rahmdil to'g'ri ish qildimi? Uning o'rnida siz nima qilgan bo'lardingiz?V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:395 -mashq

MRO`TIBO`_________

Sana. Mavzu: O`tgan zamon fe`li

Maqsad: Ta`limiy: O`tgan zamon fe`li haqidagi bilimlarni umumlashtirish.





III.Mavzu bayoni.396- mashq. Berilgan fe'liarga o'tgan zamon qo'shimchalarini qo'shib yozing.

Ayt, ko'r, ek, chaq, chiq, eg, ich, tik.

Fe'llaming aytilishi va yozilishini tushuntiring. Shu fe'llardan qatnashtirib, ikkita gap tuzing.VI.Mustahkamlash.

398- mashq. Katakchalar o'rniga berilgan qo'shimcha bilan o'tgan zamon fe'lini hosil qiling va yozing.

Yozgan fe'llaringizning

aytilishi va yozilishini yodingizda tuting. -gan, -kan, -qan qo'shimchalari qanday tovush bilan tugagan fe'liarga qo'shilishini tushuntiring.



MRO`TIBO`_________






III.Nazorat ishi bayoni. Sana va mavzu doskaga yoziladi.O`quvchilar bugungi nazorat darsimizda “Ko`lda” mavzusida diktant yozamiz.

Ko`lda Yam-yashil osmon yonida bir ko'l bor. Uning suvi tip-tiniq, oynadek yaltiraydi.

O'rmonda yashovchi jonivorlar shu ko'lda yuvinishar, tashnaliklarini qondirishardi.Ko'l shunday tiniq ediki, yashil daraxtlar oynada aks etgandek ko'rinardi.Gohida oq, sariq, olachipor o'rdaklar ko'lda suzganida xuddi ertaklarda

tasvirlangan manzara hosil bo'lardi.Kiyiklar ko'l chetida suv uchib, hadiksirab, o'ng-so'lga qarab qo'yardi.Tustovuq, kakliklarni aytmaysizmi, ko'l atrofida xuddi o'yinga tushgandek harakat

qilishadi.Ko'lning o'ziga xos xosiyati bor. Uning suvi shifobaxsh.




MRO`TIBO`__________





I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.Son so`z turkumi yuzaaidan savol-jaob o`tkazaman.II.Nazorat ishi daftarlarini tarqataman.Olgan ballari yo`l qo`yilgan xatolar ko`rib chiqiladi.Bugungi dars maqsadi bilan tanishtiraman.III.Xatolar ustida ishlash.O`quvchilar mustaqil ravishda o`z xatolarini to`g`rilashga urinib ko`radilar.O`quvchilar bilan o`tilgan mavzular yuzasidan savol-javob o`tkazaman.1Fe`llarlar gapda qanday bo`lak vazifasida keladi?2.Ularning tagiga qanday chiziq chiziladi?3.Fe`llar otga qanday bog`lanadi?4.Fe`l zamonlarini ayting.5.Fe`llar qanday so`roqlarga javob bo`ladi?6.Zamon bildiruvchi qo`shimchalarni ayting.7.Fe`lning zamonlariga misollar keltiring..VI.Mustahkamlash.O`quvchilar qilgan xatolarini to`g`rilab yozadilar.V.Baholash.Daftarlari yeg`ib olinadi.VI. Uyga vazifa.: Gap tuzish.

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Hozirgi zamon fe`li

Maqsad: Ta`limiy: Hozirgi zamon fe`li haqida biim berish.






Hozirgi zamon fe'li nutq so'zlab turgan paytda bajarilayotgan (yoki bajarilmayotgan) harakatni bildiradi. -yap, -moqda hozirgi zamon qo'shimchalaridir

400- mashq. O'qing. Fe'ilarni toping. Qaysi gaplardagi harakat siz so'zlab turgan vaqtda bajarilyapti?

Derazamning oldida bir tup o'rik o'sgan. U erta bahorda oppoq bo'lib gullaydi. Shu o'rik gullaganda jonimni hovuchlab turaman.

Mana, qor aralash yomg'ir yog'yapti, O'rik bechora oppoq, nozik gullarini qayoqqa yashirishni bilmayapti. Buni ko'rib mening yuragim ezilmoqda...

VI.Mustahkamlash 401-mashq. Matnni o'qing. Fe'ilarni topib, zamonini ayting.

Ikki daryo — Sirdaryo va Amudaryo oralig'idagi o'lka insonlarning yashashi uchun qulay makon bo'lgan.

Amudaryo qirg'oqlarida katta-kichik qo'rg'onlarning qoldiqiari topilyapti. Arxeologlar qadimgi madaniyatimiz haqida ma'lumot beruvchi ashyolarni izlashmoqda.


MRO`TIBO`___________

Sana. Mavzu: Hozirgi zamon fe`li

Maqsad: Ta`limiy: Hozirgi zamon fe`li haqidagi bilimlarni mustahkamlash.





III.Darsik bilan ishlash.Mashqlar sharti yuzasidan bajariladi.

403- mashq. O'qing. Matnga ikki-uchta gap qo'shib yozing.

Bahor. Quyosh charaqlab nurini sochmoqda. Uning nuri shunday yoqimliki, undan dov-daraxtlar yayramoqda. Daraxtlar qizg'ish tusga kiryapti. Maysalar nish uryapti. Hamma yoqqa o't-o'lanlarning yoqimli hidi taralmoqda. Osmonda yakka-yakka oppoq bulutlar quvlashmachoq o'ynashmoqda.

Fe'llami topib, qaysi zamonda ekanini ayting. Hozirgi zamon qo'shimchasining tagiga chizing.

404-mashq. O'qing. Fellarni topib, zamonini, bo'lishli yoki bo'lishsiziigini ayting.

BULBUL

Qo'shni tomondan bir qushning yoqimli ovozi keldi. Qobiljon devorga tirmashdi, lekin chiqolmadi.

— Dada, nega bizning bog'imizga bulbul kelmaydi? — dedi Qobiljon.— Bulbul sendan qo'rqadi. Axir sen qushlarga kesak otib, mayib qilyapsan, —

dedi dadasi.Qobiljon o'ylanib qoldi.VI.Mustahkamlash. 405-mashq shartiga ko`ra hikoya tuzadilar.

V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:406 -mashqMRO`TIBO`___________

Sana. Mavzu: Kelasi zamon fe`li

Maqsad: Ta`limiy: Kelasi zamon fe`li haqida bilimlarni mustahkamlash. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.Yangi mavzu bayoni.Kelasi zamon fe'li nutq so'zlab turgan paytdan keyin bajariladigan

(yoki bajarilmaydigan) harakatni bildiradi. -moqchi kelasi zamon qo'shimchasidir.

407-mashq. O'qing. So'roqlar yordamida fe'llarni topib ayting.Biz yaqinda „Tengdoshlaring hayotidan" nomli kecha o'tkazmoqchimiz.

Kechaning birinchi qismidaNodira tengdoshiarimizning darsdan tashqari vaqtlardagi mashg'ulotiari haqida so'zlamoqchi. Sarvar o'zi yozgan she'rini o'qib bermoqchi.

VI.Mustahkamlash.

408- mashq. Yumshat, ek fe'llariga kelasi zamon qo'shimchalarini qo'shib yozing. Kelasi zamon qo'shimchalarini belgilang. Yumshatmoqchi,ekmoqchi.


VI. Uyga vazifa.:409-mashq

MRO`TIBO`___________

Sana. Mavzu: Kelasi zamon fe`li

Maqsad: Ta`limiy: O`tilgan mavzularni mustahkamlash. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.Darslik bilan ishlash.

410-mashq. Matnni o'qing. Unga sarlavha toping.Azimning otasi cho'pon. U Qizilqumning „Yulg'unli" degan joyida qo'y

boqadi.Bir kuni otasi Azimga yaylovdan ikkita kiyik bolasini keltirdi. Azim ularni

ko'rib sevindi.— Ota, bitta kiyikchani o'zim boqmoqchiman, ikkinchisini Azizga

bermoqchiman. Lekin kiyikchalar mendan hurkib qochyapti, -dedi Azim.— Sen ularga sut ber, boshini sila. Shunda kiyikchalar senga asta-sekin

o'rganadi, — dedi otasi.VI.Mustahkamlash.

411-mashqni shartini o`qib ,so`ng bajaramiz.Ajratib ko`rsatigan fe`larga yaqin manoli fe`llarni tanlab, ularni namunadagidek yozamiz.

N a m u n a: gapirmoq — so 'zlamoqGapirmoq, yanglishmoq, eslamoq, tayyorlamoq, takrorlamoq, istamoq,

chanqamoq, hozirlamoq, so'zlamoq, qaytarmoq, adashmoq, xotirlamoq, suvsamoq, eshitmoq, bajarmoq, tinglamoq, ijro qilmoq, xohlamoq. V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.:412-mashqMRO`TIBO`___________


Maqsad: Ta`limiy: Fe`llarning shaxs-son qo`shimchalari bilan qo`llanishi haqida bilim berish. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.Yangi mavzu bayoni.Shaxslar Sonlar

Birlik qo'shimchalari Ko'plik qo'shimchalari

I o'qidim, ishlayapman, o'qidik, ishlayapmiz,o'qimoqchimiz

o'qidingiz, ishlayapsiz,o'qimoqchisiz

o'qidilar, ishlayaptilar,o'qimoqchilar

o'qimoqchimanII o'qiding, ishlayapsan,

o'qimoqchisahIII o'qidi, ishlayapti,

o'qimoqchi

VI.Mustahkamlash.

413-mashq. Gaplarni o'qing. Harakatni bildirgan so'zlarni toping. Ularni ega bilan birga ko'chiring.

1. Men qushlarga don berdim. Sen kelgusida qaysi kasbni tanlaysan? U kattalar mehnatini qadrlaydi.

2. Biz ozod va obod Vatanda yashayapmiz. Siz qaysi kitoblarni o'qigansiz? Ular qishloq tongini kuzatdilar.

Ega orqali harakatni qaysi shaxs bajarayotganini aniqfang. Gapning egasi bilan kesimini birga ko'chiring.V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: 416-mashq

MRO`TIBO`_____________


Maqsad: Ta`limiy:Fe`llarning shaxs-son qo`shimchalari bilan qo`llanishi haqida bilim berish Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Yangi mavzu bayoni. Fe'llardagi -m, -man, -ng, -san, -di(-ti), -k -miz, -ngiz, -siz, -di(lar) shaxs-son qo'shimchalaridir.

Shaxs-son qo'shimchalari harakatning uch shaxsdan biri tomonidan birlik va ko'plikda bajarilgan yoki bajarilmaganini bildiradi.

417- mashq. She'rni o'qing va yoddan yozing.Gullarga suv tashiyman,Qo'lda jajji chelagim.Charchamayman sira ham,Juda kuchli bilagim.

So'roqlar yordamida ajratilgan so'zlarning turkumini aniqlab, shaxs-son qo'shimchalarini belgilang va qavs ichida shaxs-sonini yozing.

Shaxs-son qo'shimchalari tuslovchi qo'shimchalar-dir. Fe'llarning tuslovchi qo'shimchalar bilan qo'llanishi tuslanish deyiladi.

VI.Mustahkamlash. 418-mashq. She'rni ifodali o'qing. Uning nima haqida ekanini ayting.

Tog'laringda kezganman, Sevdik seni umrbod,Bog'laringda kezganman, Sen borsanki ko'ngil shod.Ona diyor, mehringni Ne buyursang biz tayyor,Har qadamda sezganman. Biz — baxtiyor yosh avlod!

Ajratilgan so'zlarga so'roq berib, turkumini aniqlang. Ularga mos kishilik olmoshlari topib, birga yozing. Zamon, shaxs-son qo'shimchalarini tegishlicha belgilang.V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: 419-mashq MRO`TIBO`_____________

Sana. Mavzu: Shaxs-son qo`shimchalari

Maqsad: Ta`limiy: Shaxs-son qo`shimchalari haqida tushuncha berish Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.Darslik bilan ishlash.420-mashq. She'rni o'qing. Nuqtalar o'rniga shaxs-son qo' shimchalaridan mosini qo'yib yozing.

Ey Vatanim bahori, Ifor sochib kula.. Sen pushti va zangori Gullar bilan to'l…

VI.Mustahkamlash. 421- mashq. Matnni o'qing. Bolalar, Bahorgul, Yozbek, Kuzbeka qanday qi'lib topildi?

Yil bobo to'rt farzand ko'ribdi.Ularni Bahorgul, Yozbek, Kuzbeka va Qishjon deb nomlabdi.

Bir kuni Yil bobo sovg'a-salom olish uchun shaharga ketibdi. Bolalari esa bekinmachoq o'ynashibdi.

Bahorgul Qishjonning oq po'stini tagiga bekinibdi. Yozbek Quyosh nuriga osilib, oppoq bulutning ustiga chiqibdi. Kuzbeka qovunning urug'i ichiga yashirinibdi. Qishjon sanoqni tugatib atrofga qarabdi. Hamma yoq jimjit emish.

Qishjon ularni qidira-qidira terlab, oq po'stinini yechibdi.

Nima qilibdi? so'rog'iga javob bo'lgan fe'llarni topi'b ko'chiring. Shaxs-son qo'shimchasining aytilishi va yozilishini taqqoslang.V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: 422-mashq

MRO`TIBO`_____________


Maqsad: Ta`limiy: Shaxs-son qo`shimchalari haqida tushuncha berish Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Yangi mavzu bayoni.Fe'llardagi shaxs-son qo'shimchalari gapda so'zlarni bir-biriga bog'laydi. Shaxs-son qo'shimchalari so'z o'zgartuvchi qo'shimchalardir.423-mashq. Nuqtalar o'rniga shaxs-son qo'shimchalaridan mosini qo'yib, matnni o'qing.

Laylak odamga o'xshab so'zlab..— Meni qo'yib yubor. Nima tilasa.. shuni bera…Laylak cholga qaynarxumcha, ochildasturxon, urto'qmoqni berib... Chol qaynarxumchadagi tillalarni bevabechoralarga ulashib..VI.Mustahkamlash. 424-mashq sharti yuzasidan bajariladi.


MRO`TIBO`_____________


Maqsad: Ta`limiy: O`tilgan mavzular yuzasidan bilimlarni mustahkamlash. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Darslik bilan ishlash. 426- mashq. Topishmoqlarni o'qing, javobini toping.1. Qora sichqon o'rada, Dumi qoldi dalada.

2. Emaklagan toshni ko'rdim, Toshdan chiqqan boshni ko'rdim.

Ko'chiring. So'roqlar yordamida fe'llarni aniqlab, tagiga chizing.Shaxs-son qo'shimchalarini belgilang.

VI.Mustahkamlash. 427-mashq shartiga ko`ta rasm asosida hikoya tuzadilar


MRO`TIBO`_____________

Sana. Mavzu: Fe`l yasovchi qo`shimchalar

Maqsad: Ta`limiy: Fe`l yasovchi qo`shimchalar haqida bilim berish. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Yangi mavzu bayoni. -la, -lan, -sira, -illa, (-ulla) -lash fe'l yasovchi qo'shimchalardir.430-mashq. O'qing. Fe'llarni aniqlab, ularning bo'lishli-bo'lishsizligini, zamoni, shaxs-sonini ayting.

1. Ayni yoz — saraton chog',Suluvlangan dala, bog'.

2. Yiltillagan husayniga boq,Donasidan go'yo bol tomar.

Ajratib ko'rsatilgan fe'llarni ko'chiring. Ularning o'zak va fe'l yasovchi qo'shimchalarini tegishlicha belgilang.

VI.Mustahkamlash. 431-mashq. Matnni o'qing. So'roqlar yordamida fe'llarni topib ayting.

1. Buyuk bobolarning ulug'vor ishlari bilan faxrlan.2. Sizga muhtojlik sezgan kishilarga yordamlashing.3. Agar joningni Vatanga fido qilolmasang, o'zingni vatanparvar hisoblama. 4. Yagona yaxshi maqsad yo'lida birlashing. Shunda sizni hech kim yengolmaydi.

Fe'l yasovchi qo'shimchalarni olgan fe'llarni ko'chiring. Fe'l yasovchi qo'shimchalarni belgilang. V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: 433-mashq

MRO`TIBO`_____________Sana.

Mavzu: Fe`l yasovchi qo`shimchalar

Maqsad: Ta`limiy: Fe`l yasovchi qo`shimchalar haqida bilim berish. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.Darslik bilan ishlash.

434- mashq. Chiziqlar o'rniga mos fe'l qo'yib o'qing. Ularning gapdagi vazifasini ayting. Kesim orqali so'roq berib, gapning egasini toping.

Necha yuz yillar davomida yaratilgan bog'larimiz _________.Buning oqibatida bozorlarda yong'oq, mayiz, turshaklar________ va _______Aziz bolajonlarim! „Sharq jannati" deb atalgan bog'larimiz o'z qadrini _______. Siz ham yangi bog' yaratishga o'z hissangizni________ .

Ega va kesimni birga ko'chiring. Fe'llardagi yasovchi qo'shimchani belgilang.Qo'yish uchun fe'llar: kamaydi, buzildi, qimmatlashdi, qo'shing, topsin.VI.Mustahkamlash.435-mashq. Nuqtalar o'rniga fe'l yasovchi qo'shimchalardan mosini qo'yib

o'qing. Iqtisodiy bilimga ega bo'lgan odam hamyonidan ayrilmaydi. Har kim iqtisodni o'z xonadonidan bosh..mog'i kerak. Elektr quvvatidan, suvdan, gazdan tejab foyda..ishni odat qiling. Ovqat…sh uchun ortiqcha narsa xarid qilmang, oshqozon buziladi. Shularga amal qilgan bolakaydan yaxshigina iqtisodchi chiqadi. V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: 436-mashqMRO`TIBO`_____________

Sana.

Mavzu: Fe`l yasovchi qo`shimchalar

Maqsad: Ta`limiy: Fe`l yasovchi qo`shimchalar haqida bilimlarni mustahkamlash. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.





437-mashq. Berilgan so'zlarga fe'l yasovchi qo'shimchalar qo'shib, juftlab yozing. Ularning ma'nosini qiyoslang.

Iz, toza, yaxshi, bosh, qo'l, es, bir, ikki.

Namuna: iz— izla, ...VI.Mustahkamlash.

438-mashq. O'qing. Har bir so'zga so'roq bering.

Guldor, guldon, gulli, gulla, gulchi, gulzor, suvsira, suvchi, qalamdon, suvsiz, suvli, suvla.

Avval sifatlarni, keyin otlarni, so'ng fe'llarni ko'chiring. So'zlarning o'zak va qo'shimchalarini belgilang.



MRO`TIBO`_____________

Sana.

Mavzu: 14-Nazorat ishi .





III.Nazorat ishi bayoni. Sana va mavzu doskaga yoziladi.O`quvchilar bugungi nazorat darsimizda “Favvoralar” mavzusida diktant yozamiz. Favvoralar Toshkent shahrida yuzlab favvoralar bor.Ulardan xuddi durdek suv otilib turadi.Ayniqsa ,shabada va suv zarralari kishiga orombaxsh etadi.Quyosh nurida kamalak hosil bo`ladi.Unga qarab turish qanday zavqli . Shahar kun sayin kengaymoqda .Yangi favvoralar ham ko`payadi.Shahar havosi yoqimli bo`lmoqda.


Diktantni yozib bo`lganlaridan keyin ,matndan fe`llarni topib,tagiga chizadiar.



MRO`TIBO`__________


Maqsad: Ta`limiy: O`quvchilar ishini baholash; Tarbiyaviy: O`quvchilarni ko`proq tabiat go`zalliklaridan zavq olishga undash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi. Fe`l so`z turkumi yuzaaidan savol-javob o`tkazaman.II.Nazorat ishi daftarlarini tarqataman.Olgan ballari yo`l qo`yilgan xatolar ko`rib chiqiladi.Bugungi dars maqsadi bilan tanishtiraman.III.Xatolar ustida ishlash.O`quvchilar mustaqil ravishda o`z xatolarini to`g`rilashga urinib ko`radilar.Yozgan diktantimizda qanday fe`llar qatnashganini so`rayman.Ularni qanday belgiaganliklarini ham aytib beradilar.

O`quvchilar bilan o`tilgan mavzular yuzasidan test o`tkazaman.1.fe`llarning tagiga qanday chiziq chiziladi?a) to`lqinli b) bitta to`g`ri chiziq d) ikkitta to`g`ri chiziq 2.Fe`llar berilgan qatorni belgilanga) uchdi,suzadib) qizil,sariqd) olma,anor3.Fe`l yasovchi qo`shimchalar berilgan qatorni belgilang.a) –ning ,-gab) –la,-illad) –chi,-doshVI.Mustahkamlash.O`quvchilar qilgan xatolarini to`g`rilab yozadilar.V.Baholash.Daftarlari yeg`ib olinadi.VI. Uyga vazifa.: Gap tuzish.

MRO`TIBO`__________


Maqsad: Ta`limiy: O`tilganlarni mustahkamlash. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.Darslik bilan ishlash.Fe`l yasovchi qo`shimchalar qaysi ekanligini eslab olamiz.Misollar keltiramiz:Shodlan,so`zla,qarsilla,…

440- mashq. She'mi o'qing va ko'chiring. Fe'l yasovchi qo'shimchalarni belgilang.

Salomlashib sizlashamiz,

Bir-birimiz izlashamiz.Obid Rasul

VI.Mustahkamlash. O`quvchilarga Birlashgan Millatlar Tashkiloti haqida ma`lumot beraman.So`ng mashqni sharti yuzasidan bajaramiz.

441-mashq. O'qing. Fe'llami toping. Ularning bo'lishli-bo'lishsizligini, zamoni va shaxs-sonini ayting.

Yer yuzida tinchlik, xavfsizlik, osoyishtalikni saqlash uchun 1945-yilning 24-iyunida xalqaro tashkilot tuzildi. U Birlashgan Millatiar Tashkiloti deb nomlandi. U xalqlar o'rtasida do'stlik va hamkorlikni o'rnatadi.

(„Gulxan"dan)

Osoyishtalik so'ziga ma'nodosh so'z toping. V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: 442-mashq

MRO`TIBO`_____________


Maqsad: Ta`limiy: O`tilganlarni mustahkamlash. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.Mavzu bayoni. 443-mashq. Matnni o'qing. Matn nima haqida ekanini ayting.

1999-yil „Ayollar yili" deb nomlandi. Shu yilda Zulfiya nomidagi mukofot ta'sis etildi. Mukofot 14 yoshdan 25 yoshgacha bo'lgan iqtidorii, bilimdon, ijodkor qizlarga beriladi. Nomzodlar adabiyot, san'at, madaniyat, fan va ta'lim yo'nalishi bo'yicha tanlanadi.

Zulfiya nomidagi Davlat mukofoti har yili Xalqaro xotin-qizlar bayrami kunida topshiriladi.

Fe'llarni ko'chiring. Ularning bo'lishli-bo'lishsizligini, zamoni va shaxs-sonini qavsda yozing. Fe'l yasovchi qo'shimchalarni belgilang.

VI.Mustahkamlash.

444- mashq. O'qing va ko'chiring. Ajratilgan fe'llarning bo'lishli-bo'lishsizligi, zamoni va shaxs-sonini qavs ichida yozing.

Sizning bobolaringiz Alpomish avlodlari bo'lgan. Ularni arslon kelbatli, sher yurakli deb ta'riflashgan. Chavandozlik, merganlikda ular bilan tenglashadigan odamlar bo'lmagan. Aql, tafakkurda ham dunyoni lol qoldirishgan. Siz ularga munosib voris bo'ling.

Matnda uchragan fe'l yasovchi qo'shimchalarni belgilang. V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: 445-mashq. MRO`TIBO`_____________

Sana. Mavzu: Gap

Maqsad: Ta`limiy: Gap haqidagi bilimlarni mustahkamlash. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.Takrorlash. 446-mashq. Matnni o'qing. Matnga sarlavha toping.

Men shohdan kutubxonasiga kirishga va u yerdagi tib ilmiga oid kitoblarni mutolaa qilishga ruxsat so'radim. Shoh ruxsat berdi.

Kutubxonaning har bir xonasidagi kitobiarni o'qidim.Yoshim o'n sakkizga borganda bu ilmlarning hammasini egallab bo'ldim.

Matnni qismlarga ajrating. Har bir qismdagi asosiy fikrni aniqlang. Matnning mazmunini qayta hikoyalang.

Ruxsat bermoq so'ziga qarama-qarshi ma'noli so'z toping.VI.Mustahkamlash.

447- mashq. Hikoyani o'qing. Hikoyada maqsadga ko'ra qanday gaplar qo'llanilgan?

Men Baroq degan mushugimni yaxshi ko'raman. Uning chiroyli, uzun, qalin va momiq yunglari bor.

Baroq ovqatli idishlarga tumshug'ini tiqmaydi. Oldiga qo'ygan ovqatlarnigina yeydi. U yozda gilos va uzumlarni chug'urchuqlardan qo'riqlaydi.

Matndan uyushiq bo'lakli gaplarni ko'chiring.Shu gaplarning bosh va ikkinchi darajali bo'laklarini belgilang.Gapda qaysi bo'laklar uyushib keigan?

V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: 448-mashq. MRO`TIBO`_____________

Sana. Mavzu: Gap bo`laklari

Maqsad: Ta`limiy: O`tilgan mavzularni tkrorlash. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.Takrorlash.449- mashq. Matnni o'qing. Unga sarlavha qo'yib ko'chiring. Matn maqsadga

ko'ra qanday gaplardan tuzilgan?Hashar Sharq xalqlari orasida keng tarqalgan. Hashar yo'li bilan uylar qurilgan.

Ko'chalar tozalangan. Ko'chatlar o'tqazilgan. Ariqiar qazilgan. Yo'llar, ko'priklar, shifoxonalar qurilgan.

Gapning bosh va ikkinchi darajali bo'laklarining, tagiga chizing. Ega va kesimning qaysi so'z turkumiga kirishini ustiga yozing.

VI.Mustahkamlash. 450-mashq. Matnni o'qing.

BOBUR MIRZO TUG'ILGANDA

Yunusxon beshik ustidan bir hovuch tanga sochdi. Kanizaklar tangalarni terib olishdi.

— Nabiram bahodir sarkarda bo'lsin! — deb duo qildi buvasi Yunusxon.— O'g'lim olamgir podsho bo'lsin! — deb tilak bildirdi otasi Umarshayx

Mirzo.— Nuri diydam olim bo'lsin!—deb niyat qildi buvisi Eson Davlatbegim.— Bolaginam shoir bo'lsin! — deb orzu qildi onasi Qutlug'nigorxonim.

Boburning buvasi, buvisi, otasi va onasining gaplarini ko'chiring. Qavs ichida gaplarning maqsadga ko'ra turini yozing. Gap bo'laklarini aniqlab, tagiga chizing.V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: 451-mashq . MRO`TIBO`_____________

Sana. Mavzu: So`z turkumlari

Maqsad: Ta`limiy: So`z turkumlari yuzasidan bilimlarni mustahkamlash. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.Takrorlash.452- mashq. Topishmoqni o'qing, javobini toping.

Qish, bahor, yozda turadi, Faqat kuzda yuradi. Paxtazorda gurullab, Ishda javlon uradi.

Topishmoqni ko'chiring. Otlarni topib qaysi kelishikda qo'llanganini ayting. Ular gapda qaysi bo'lak vazifasini bajargan?

VI.Mustahkamlash. 453-mashq. Eng yirik suv havzasi Aydar-Arnasoy, Dengizko'l, Qoraqir, Shofirko'l, Tozako'l,

Tallimarjon, Chimqo'rg'on kabi suv omborlaridir.Jizzax va Navoiy viloyatida Aydar-Arnasoy ko'li joylashgan. Ko'lning suvi sho'r

bo'ladi. Lekin ular jamiyat va tabiat uchun foydalidir. („Gulxan"dan)Otlaming tagiga chizing. Ularning qaysi keiishikda ekanini acting. Otlar nima

uchun kichik va bosh harflar bilan yozilgan. V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: 454-mashq

MRO`TIBO`_____________






III.Takrorlash.O`tilgan mavzular yuzasidan savol-javob o`tkazaman.

455- mashq. Matnni o'qing. Matn kim haqida ekanini ayting. Otlarni topib ko'chiring. Ularning o'zak va qo'shimchalarini belgilang. Qo'shimchalarning turini ayting. Maktabdan qaytganimdan keyin hamisha guzarga shoshaman. Miskarlar, tunukasozlar, kosiblar oldida o'tiraman. Ulardan burungi zamonda bo'lgan voqealami eshitishni yaxshi ko'raman. Miskarlar , chegachilar, tunukasozlar ko'p antiqa gaplarni gapirardilar.

VI.Mustahkamlash. Mashqlarni doskada va daftarda bajaramiz.Yozish vaqtida husnixat qoidalarini eslataman.

456- mashq. Matnni o'qing. Sifatlarni topib, ma'no turini, gapdagi vazifasini ayting.

Bolalar o'tloqqa chiqishdi. O'tloq yam-yashil o'tlar, oq, sariq, qizil gullarga boy joy edi.

Cho'qqidan oqib tushgan tip-tiniq suvlar qum-toshlar orasida ariqchalar hosil qilgan. Bu ariqchalar bo'yida o'tkir hidli qoramtir yalpizlar, sershox jambillar o'sib yotardi. O'tloqning sof va xushbo'y havosi kishiga orom bag'ishlaydi,

Sifatlarni o'zi bog'langan so'z bilan ko'chiring. Sifatiar otlarga nima yordamida bog'langan?V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: 457-mashq

MRO`TIBO`_____________






III.Takrorlash.”So`z turkumlariga so`z topaman” o`yinini qatorlar aro musobaqa tarzida o`tkazaman. Darslikdan mashqlarni bajaramiz.

458-mashq. O'qing. Gaplaming maqsadga ko'ra turini ayting.1. Qirqoyoqning ayrim turlarida 270 juft oyoqlilari ham uchraydi.2. Siz chivinning tishi nechtaligini bilasizmi? Uning roppa-rosa 22 ta tishi bor.Ko'chiring. Raqamlarni harfiy ifoda bilan yozing. Fe'llami topib, tagiga chizing.VI.Mustahkamlash. 459- mashq. Matnni o'qing. Abu Rayhon Beruniy ilm olishni va til o'rganishni

qachon boshlagan ekan?Men bolaligimda ko'proq bilim olishga intildim. Biz yashaydigan joyqa bir

yunon ko'chib keldi. Men har xil donlarni, urug'larni, mevalami olib borib unga ko'rsatardim. Bu narsalarning uning tilida qanday nomlanishini so'rardim. Qog'ozga nomini yozib qo'yardim. Men shunday qilib yunon tilini o'rgandim. Matnni ko'chiring. Kishilik olmoshlari va fe'llaming tagiga chizing.



MRO`TIBO`_____________






III.Takrorlash.

461-mashq. She'rni ifodali o'qing. She'r qanday gaplardan tuzilgan? Shoxdan shoxga qo'nib,

O'ynaydi qushlar.Sira o'z holimgaQo'ymaydi qushiar. Safo Ochil

Ko'chiring. So'zlarning ustiga qaysi turkumga kirishini yozing.VI.Mustahkamlash.

462- mashq. O'qing va ko'chiring. So'roqlar yordamida ot, sifatva sonlarni topib, tagiga chizing.

Dunyoda eng katta hayvon ko'k kitdir. Uning uzunligi o'ttiz metrdan oshadi. Bu ketma-ket qo'yilgan oltita fildan uzunroqdir.

Bitta ko'k kit yettita vagonga yuk bo'ladi. („G'uncha"dan)

Siz yana qaysi katta hayvoniarning nomini biiasiz? V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.


MRO`TIBO`_____________

Sana. Mavzu: Ayrim unli va undosh tovushlarning aytilishi va yozilishi

Maqsad: Ta`limiy: Tovushlarning aytilishi va yozilishi yuzasidan bilimlarni mustahkamlash. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.Darslik bilan ishlash. 465- mashq. Nuqtalar o'rniga zarur unli harf qo'yib yozing. Ulaming aytilishi va yozilishidagi farqni izohlang.Sam.lyot, avtom.bil, k.mandir, mug'.mbir,; no'x.t, t.rozi, m.tor, agr.nom, uyq., huq.q, tumsh.q, buyr.q, bur.n. Yozganlaringizni lug'atdan tekshiring.

VI.Mustahkamlash. 466-mashq. Nuqtaiar o'miga zarur unli harfni qo'yib ko'chiring.

Ko'pr.k, to'l.q, bo'l.m, bo'y.n, to's.q, bo'l.q, bo'rs.q, avg.st, ah.l, ul.g', ad.r, cho'z.q.

Bir satrdan ikkinchi satrga bo'g'inlab ko'chirilmaydigan so'zlarning tagiga chizing. Nima uchun ular bo'g'inlab ko'chirilmaydi?

467-mashq. O'qing. So'zlarni alifbo tartibida juftlab yozing. Juftlab berilgan so'zlar ma'nosini farqiayotgan harflaming tagiga chizing.

Yod — yot, eg — ek, sut — sud, darz — dars, o'zdi — o'sdi, yoriq — yorug', chalg'i — cholg'u.

Ajratilgan so'zlar ishtirokida ikkita gap tuzing. So'z ma'nosini farqiayotgan undoshlarning jarangsiz yoki jarangli ekanini ayting.


MRO`TIBO`_____________

Sana. Mavzu: Ayrim unli va undosh tovushlarning aytilishi va yozilishi

Maqsad: Ta`limiy: Tovushlarning aytilishi va yozilishi yuzasidan bilimlarni mustahkamlash. Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.Takrorlash.

470-mashq. O'qing. Bir xil undoshli so'zlarning yozilishini yodingizda tuting.

Tashakkur, pilla, minnatdor, muvaffaqiyat, chaqqon, hammom, g'ijjak, metall, tanaffus, tabassum, kasseta.

Oldin jarangli bir xil undoshli, keyin jarangsiz bir xil undoshli so'zlarni ko'chiring. Aytilishi va yozilishida farq qilgan so'zlarni aniqlang VI.Mustahkamlash. Mashqlarni doskada vadaftarda bajaramiz.

471-mashq. O'zingiz bir xil unli va undoshlar yonma-yon kelgan so'zlardan topib yozing.

472- mashq. Nuqtalar o'rniga zarur harflarni qo'yib yozing. So'zlaming aytilishi bilan yozilishidagi farqni ayting.

1. Boshqa odamlarning senga ko'rsat.an ozgina ya.shiligini bir dunyo deb tan olsanggina, sen oqko'ngil odamsan. 2. .ayotda sening aqili bo'lishingga bemin.at .izmat qiladigan ul.g' ustoz kito.dir.

473-mashq. Ikkinchi bo'g'inida u harfi yoziladigan so'zlar guruhini tuzib yozing.

474- mashq. Talaffuzda so'z oxiridagi t va d tovushi tushib qoladigan so'zlar guruhini tuzib yozing.V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: 475-mashqMRO`TIBO`_____________






III.Nazorat ishi bayoni. Sana va mavzu doskaga yoziladi.O`quvchilar bugungi nazorat darsimizda “Xat” mavzusida diktant yozamiz. Xat

To'rtinchi sinfni bitirish arafasida o'qituvchimiz hamma o'z yaqin kishilariga yoqimli so'zlar yozilgan xabarlarni ma'lum qilib xat yozsin, dedilar.

Biz uzoqdagi bobo, buvilarimiz, harbiy xizmatdagi akalarimiz do'stlarimizga xat yozdik. Men Oqtoshda yashovchi xolamlarga xat yozdim. Xatda oilamizdagilarning tinch, omonligi, ishlari va o'qishlari haqida xabar qildim. To'rtinchi sinfni a'lo baholar bilan tugatayotganligimni, singlim Dilbar ham ikkinchi sinfni tugatib, hozir tog'amlarnikiga dadam bilan ketganligini aytdim.

Toshkentda yangi metro stansiyasi bitib, ishga tushganini, osmonga bo'y cho'zgan binolar qad ko'targanini ham yozdim.

Yaqinda xolamdan xatimga javob keldi. O'qib, juda quvondim. Kichkinagina xat jildiga joylashtirilgan birparcha qog'ozdagi xabar kishiga qanchalik quvonch keltiradi. Xat yaxshilik elchisi.



MRO`TIBO`__________


Maqsad: Ta`limiy: O`quvchilar ishini baholash; Tarbiyaviy: O`quvchilarni xat yozishga undash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.Son so`z turkumi yuzaaidan savol-jaob o`tkazaman.II.Nazorat ishi daftarlarini tarqataman.Olgan ballari yo`l qo`yilgan xatolar ko`rib chiqiladi.Bugungi dars maqsadi bilan tanishtiraman.III.Xatolar ustida ishlash.O`quvchilar mustaqil ravishda o`z xatolarini to`g`rilashga urinib ko`radilar.O`quvchilar bilan o`tilgan mavzular yuzasidan test o`tkazaman.1.Bo`lishli fe`l qaysi qatorda berilgan?a) ochildib) gullamadid) sochmayapti2.Fe`l zamonlari nechta?a) 2 ta b) 3 tad) 5 ta3.o`tgan zamon qo`shimchalari qaysi qatorda beilgan?a) –di ,-ganb) –yap,-moqdad) -moqchi

VI.Mustahkamlash.O`quvchilar qilgan xatolarini to`g`rilab yozadilar.

V.Baholash.Daftarlari yeg`ib olinadi.

VI. Uyga vazifa.: Gap tuzish.

MRO`TIBO`__________

Sana. Mavzu: Takrorlash

Maqsad: Ta`limiy: Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.



I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Mustahkamlash. Rasm yuzasidan hikoya tuzing.Tuzgan hikoyangizni daftaringizga yozing.


VI. Uyga vazifa.: Takrorlash

MRO`TIBO`_____________

Sana. Mavzu: Takrorlash .Test

Maqsad: Ta`limiy: O`quvchilar bilimlarini takrorlash Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.

Darsning turi: umumlashtiruvchi,mustahkamlovchi Darsning metodi: savol-javob,amaliy,mustaqil ish metod.Darsning jihozi: test savollari. Darsning borishi:


I.Tashkiliy qism. Davomatni aniqlash. Navbatchi axboroti. Darsga hozirlikni tekshirish. II.Uy vazifasini so`rash va baholash.Parta oralab ko`rib chiqiladi.Aytilgan o`quvchilar bittadan gap o`qib beradilar.III.Test bayoni.1.Fe`l deb nimaga aytiladi?

a) narsa va shaxsning belgisini bildirgan so`zlargab) narsa va shaxsning sonini bildirgan so`zlargad) narsa va shaxsning harakatini bildirgan so`zlarga

2.fe`llarning tagiga qanday chiziq chiziladi? a) to`lqinli b) bitta to`g`ri chiziq d) ikkitta to`g`ri chiziq 3.Fe`llar berilgan qatorni belgilang a) uchdi,suzadi b) qizil,sariq d) olma,anor4.Fe`l yasovchi qo`shimchalar berilgan qatorni belgilang. a) –ning ,-ga b) –la,-illa d) –chi,-dosh5.Fe`l zamonlari nechta? a) 2 ta b) 3 ta d) 5 taV.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.VI. Uyga vazifa.: Gap tuzishMRO`TIBO`_____________

Sana. Mavzu: Yakuniy dars

Maqsad: Ta`limiy: Olgan bilimlarini yakunab,mustahkamlash Tarbiyaviy: O`quvchilarda insoniy sifatlarni tarbiyalash. Rivojlantiruvchi: O'quvchilarning yozma va og`zaki nutqini o'stirish.




III.Mustahkamlash. O`quvchilarga quyidagi savollarni berib bilimlarini aniqlayman.

Fe'l nimani bildiradi va qaysi so'roqiarga javob bo'ladi?• Tuslanish nima? Shaxs-son qo'shimchalarini egalik qo'shimchalaridan qanday

farqlaysiz?• Fe'lda nechta zamon bor? Ular qaysilar?• O'tgan zamon qo'shimchalarining aytilishi va yozilishini misollar bilan

tushuntiring.• Hozirgi zamon fe'li qaysi qo'shimchalar bilan hosil qilinadi?Kelasi zamon fe'li-chi? V.Baholash.Darsdagi ishtiroklariga ko`ra baholanadilar.


MRO`TIBO`_____________

sanamuallima.uz/.../12/4_sinf_ona_tili_fanidan_konspekt.docx · web viewii.nazorat ishi...

Documents