* յ - ս . տ ա ր ի

Պ ա ^ տ Ժ ն ա ն ա ն Ա Մ ՛ Ս Ա Գ Ի Ր

Տ ^ Յ Ր Ա Պ Ե Տ Ա կ ւ յ Ն Ա ( 4> Ո Ռ Ո 6

I I . կ ^ Ս Ի ^ ք | , Ի

XI

Ր Ո Վ - Ա ՚ ե Դ Ա Կ Ո Տ թ Յ Ո Տ Ն

Հայսւււտանում Սովետական կարգերի հա ստա տման 3 4 -ր դ տարեդարձի սսւթիվ Գերա գույն Հոգեռր Խորհրդի շնորհավորական հեռա գիրը' հա յկա կա ն Սովետական Սոցիալիստական Ռ եսպ ուբլիկա յի Գ ե ո ս -

գոււն Սովետի Նա խ ա գա հությա ն Նախագահ Շ . Ա օուշանյսւնին, .'ա ւկա կա ն Սովետական Սոցիա լիստակա ն Ռ եսպ ուբլիկա յի Մի­նիստրների Սովետի Նախագահ Ա. Քոչինյսւնին . . . .

ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ___Փա ռա պ անծ տ ա ր ե դ ա ր ձ ը ..................................................Գերաշնորհ Տ . Մսւմբրե ա րքեպ իսկոպ ոս Գւս|փսւյանի քա հանա յությսւ

ե ր ե ս ն ա մ յ ա կ ը ...............................................................................................

ԽԱՂԱՂՈՒԹՅԱՆ ՊԱՅՔԱՐԻ Ճ Ա Կ Ա Տ Ո Ւ Մ .........................................................

ԳՆԷԼ Ծ. 1ԼՐԳ. ՃԵՐԵՃՅԱՆ.— Կիւիկիո Կաթողիկոսության պաւովիրակու թյան ուղևորությունը դեպի Հա յա ստ ա ն՝ երանաշնորհ Տ . Տ Գեորգ Я. Ա մենա յն Հ ա յո ց Հայրւսպետի օծմա ն Ա թսսլման մաս ն ա կ ց ե լ ո ւ ........................................................................................................

ՊՐՈՖ. Հ . ԱՃԱՌՅԱՆ----Մեսրոպ Մ ա շտ ո ց ...........................................................

Հ . ԵՂԻԱ&ԱՐՅԱՆ----Հա ղա րծինի վա նքը к նրա վիմա գիր արձանագրութ յ ո ւ ն ն ե ր ը ........................................................................................................

Ե. ԳՈԼԱՆՃՑԱՆ.— Եղիշե ա րքեպ իսկոպ ոս Դուրյսւն . . . .

Ա. ԵՐԵՄՅԱՆ.— Երաժշտապետ Սամվել վարդապետ . . . .

ՊԱՐԳԵ՚Լ ԱՐԵՂԱ ԳԵՈՐԳՅԱՆ----Հովսեվւ ա րքեպ իսկոպոս Ա րղուրյանըհա յ տպ ագրության գործը Ռուսաստանում 18-ր դ դարում

Մ Ա Յ Ր Ա Թ Ո Ռ Ո Ւ Մ .....................................................................................

ՀԱՄԱՌՈՏ ԼՈԻՐԵՐ ՍՈՎԵՏԱԿԱՆ Հ Ա Յ Ա Ս Տ Ա Ն Ի Ց ......................................

Տարե՞ք դ ի ս ..................................................................................................................

Մայր Հա յրենիքեն շահեկան վկա յություններ կուսսսյ հոգէշնորհ Հսւյ կա՛ գուն վարդապետ Ա բ ր ա հ ա մ յա ն .........................................................

Ֆրանսահայ երիտասարդներ Հա յա ստ ա ն կա յցելեն . . . .Ամերիկահայ հաոաշդիմակաքլ միությա ն 17-ր դ համագումարը .Ա- Հ ----Եղիշե З ш гЬ д , «Ընտ իր ե ր կ ե ր » ............................................................

3

4

(5

9

13

22

31

37

43

45

50

52

56

56

586061

1»0*հՍ.ԳՐՈ1»Թ30.Ն Ա Ա 8 ե V№ < |0 ,1 | ( К ‘ Ь ШЛИ., !;Я1ГЬО.КГЪ‘Ъ

*ԷՋՄհԱէՈ»Ն» ԱՄՍԱԳՐԻ ԽՄԲԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ

Армянская С С Р , Эчмнадзпн, Редакция журнала .Эчмнадзин"

К-^аеЫоп օք է1™ т а д а г т е „Е1сЬпиас1хт*, Е^ЬпйасЫп, А гтвш а, ՍՏՏ1?

Ե րևա ն. 1 9 5 4 թ .

1 Ր 1 1 1 ք Ա Ա հ

ԳԵՐՍ.ԳՈԻՅՆ ՀՈԳԵԻՈՐ ԽՈՐՀՐԴԻ

Պ Ս Լ Շ Տ Ո Ն Ա Կ 114ւ

о д ш п ю տ փ ա ս ա ш г м ш ш ш т

3 4 - Н > ա ա » ш ю в д

ч - м а д ю т Հ ւ յգ ՜ ե Վ ( ս ւ յ о и ф о д г з д з д л о д о д т ш г

Հ ՚ե Ռ ս Գ ! ) ^ ՝

ձԱՅԿԱԿԱՆ ՍՈՎԵՏԱԿԱՆ ՍՈՑԻԱԼԻՍՏԱԿԱՆ ՈԵՍՊՈԻԲԼԻԿԱՅԻ ԳԵՐԱԳՈԻՅՆ ՍՈՎԵՏԻ ՆԱխԱԳԱձՈԻթՅԱՆ ՆԱԻԱԳԱձ

Տ. Ա Ռ Ո Ի Շ Ա Ն Յ Ա Ն Ի Ն ,

ձԱՏԿԱԿԱՆ ՍՈՎԵՏԱԿԱՆ ՍՈՑԻԱԼԻՍՏԱԿԱՆ ՈԵՍՊՈԻՐԼԻԿԱՅԻ ՄԻՆԻՍՏՐՆԵՐԻ ՍՈՎԵՏԻ ՆԱԻԱԳԱձ

Ա. Ք Ո Տ Ի Ն Յ Ա Ն Ի Ն

Մ Ա ՅՐ ԱԹՈՌ Ս. էհ Մ Ի Ա Ծ Ն Ի Մ ԻԱ ԲԱ ՆՈՒԹ ՅՈՒՆԸ ԵՎ ԳԵՐԱ­ԳՈՒՅՆ ՀՈ Գ Ե Վ Ո Ր Խ Ո Ր Հ Ո Ւ Ր Դ Ը ՇՆ Ո ՐՀԱ Վ Ո ՐՈ ՒՄ ԵՆ ՀԱ ՅԱ Ս ՏԱ Ն Ո ՒՄ ՍՈՎԵՏԱԿԱՆ ԿԱՐԳԵՐԻ ՀԱ Ս ՏԱ ՏՄ Ա Ն 3 4 - Ր Դ ՊԱՆԾԱ ԼԻ Տ Ա Ր Ե Դ Ա Ր Ձ Ը : ՄԱՂԹՈՒՄ ԵՆ Ք , ՈՐ ՍՈՎԵՏԱԿԱՆ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴՆԵՐԻ Ա Ն Խ Ա Խ Տ ԲԱ ­ՐԵԿԱՄՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՀԱ Մ Ա Գ Ո ՐԾ Ա ԿՑՈ ՒԹ ՅԱ Ն Մ Ե Հ ԾԱՂԿԻ ԵՎ ԲԱ Ր­ԳԱՎԱՃԻ ՄԵՐ ՆՎԻՐԱԿԱՆ ՀԱ Յ Ր Ե Ն Ի Ք Ը ' ՍՈՎԵՏԱԿԱՆ ՀԱ ՅԱ Ս ՏԱ Ն Ը ;

ԱՂՈԹՈՒՄ ԵՆՔ ԱԴ Ա Ս ՏՎ Ա Ծ , ՈՐ Խ Ա Ղ Ա Ղ Ո Ւ Թ ՅՈ ՒՆ ԹԱ ԳԱՎՈՐԻ ԲՈԼՈՐԻ Ս ՐՏԵՐՈ ՒՄ , Խ Ա Ղ Ա Ղ Ո Ւ Թ ՅՈ ՒՆ , ՈՐԻ ՀԻ Ա Ս Ք Ա Ն Չ ԴՐՈ ՇԻ ՏԱԿ Ա ՊՐՈ ՒՄ ԵՎ ՍՏԵՂԾԱ ԳՈ ՐԾՈ ՒՄ է ՄԵՐ ՍԻՐԵԼԻ ՀԱ Յ Ր Ե Ն Ի Ք Ը ;

Գ Ծ է ռ Գ Ո հ Տ 1! * ձ Ո Գ Ծ Վ Ո Ր Ь . П П П Ы * ' ! *

28 ՕոյԼւքբԼւփ 10 54 р.,էջւք|աւձ|էհ:

ա 1Г р ււ գ ր ււ կ а ն

Փ Ա Ռ Ա Պ Ա Ն Ծ Տ Ա Ր Ե Գ Ա Ր Զ Ը

(& Վ ՜\ ա յ ժողովրդի պ ա տ մությա ն մեջ շրջադարձային նշա նա կություն Ո ւ ֊ նեցող (ամսաթիվ է 19 2 0 թվականի

» Ն ոյեմքերի 2 9 -ը : 3 4 ւոսւրի *աւաջ ա յդ օրբ ]ւրսւգործվեց հա յ Ժողովրդի ՛քաղա­քական ա զա տ ա գրումը: Դա րերով տ րորվա ծ, մահվան վինի եզերքին հա սա ծ բա զմա չա ր­չար հա յ ժողովուրդը, վիրավոր ու ՛արյունա­քա մ, 'ապրեցավ և ստ եղծա գործեց ա նմեո հավատով լցվա ծ, ոտքի կա նգնեց և. ւսւա մեծ ու (ազնիվ ժողովրդի եղբա յրա կա ն օգնու­թ յա մբ, մի ա նդա մ ընդմիշտ թոթա փ եց դա ­րերի ստրկության փ ոշին: իրակա նությունդա՛րձավ հա յ ՛ազատասեր ժողովրդի դարա­վոր երա զը:

Հարուստ է հա յ ժողովրդի պ ա տ մությունը ա զգա յին ա զա տա գրա կան պ ա յքա րի հերո­սական դրվա գներով: Իր Հա յրենիքի ա շխար­հագրական դիրքի բերմ ա մ բ կա նգնա ծ լի նե - |ո վ Արևելքի և Արևմուտքի {աշխարհակալ հզոր ՛տերությունների հա նգուցա յին հսւնա - պարհի վրա, հա յ ժողովուրդը հարկադրված է եղե| յարված պ ա յքա րի մեջ մտ նել՝ իՐ ֆ ի ­զիկական գոյութ յա ն պ ա հպ ա նմա ն համաՐ: Հա յ ժողովրդին խորթ է եղե] հուսա հա տու- րյունը. նա 1խորապես հա վա տ ա ցա ծ է եղեց, иг հա յոց «սևա կնա ծ» երկնքի վրա մի գեղե­ցիկ օր աՐև կծա գի, կփ ա յյի ծիա ծա նը հա յ երկնակամարի վրա : Հ ա յ Ժողովրդի լա վա ­տեսության քփմէը նրա անդրդվեւի հավատն Է եղել իր ուժի, իր կենսունա կությա ն նկատ­մա մբ:

Եվ ահա հա յ ժողովրդի կյա նքի ա մենա ­ծանր ՛օրերին, հա յ ՛ե՛րկնակամարի վրա ծա ­

գեց փ րկությա ն ա րշա լույսը: Նա տեր դար­ձա վ իր ա զա տ ությա ն, իր հա ցին, հողին, պ ատվին ու կյա նքին:

Սովետական Հա յա ստ ա նն Է հա յ ժողովրդի երա զների, դա րա վոր տ ա ռա պ ա նքների վերջ­նական ու լուսա վոր հա նգրվա նը, խաղաղ ու ա պա հով նա վա հա նգիստ ը, Ա վետ յա ց ե ր - կիրը;

Անհնարին Է ա յստ եղ ՛մի ա ո մի թվարկել տ նտ եսա կա ն և կուլտուրա՛կան ^սւյն խոշոր տ եղա շա րժերը, որ կատարվել են Հա յա ստ ա ­նում 3 4 տարիների ընթա ցքում: Ա յդ մասին են վկա յում գործա րանների և ֆաբրիկաների երկինք խ ոյա ցուլ ծխ նելույզների նոր շար­քերը և նոր տ եխ նիկա յի հիմա ն վրա վերա ­կա ռուցվող գյուղա տ նտ եսությունը: Ա յդ մա ­սին են վկա յում ա շխարհի չորս կողմից Հա ­յա ստ ա ն ա յց ե լո ղ հյուրերը, 1ոՐոնք հիաց­մունքով Տւն ա րձա նա գրում մեր երկրի» մեր ժողովրդի ա ննա խ ընթա ց հա ջողությունները: Երբ մենք թերթերում կարդում ենք Սովետա­կա ն Հա յա ստ ա ն ա յց ե լա ծ իտսւ|սւցի հ յուրե­րի տ պ ա վորությունները, ո ր «Հա յա ստ ա նը ծա ղկում Է և բա րգա վա ճում», կա մ ա նգյիա ցի կա նա նց կա րծիքը մեր քա ղա քա մա յր Երևանի մա սին, ո ր ՛նա «աշխարհի գեղեցիկ քաղաք­ներից մ եկն Է», մեր սիրտը արդարացի հպ ա րտ ությա ն զգա ցմունքով 'Է լցվո ւմ : Մեկ դար աոաջ ո ՞ւմ մտ քովը կարող Էր ա նցնել, ո ր ՛բոլորից ա րհա մա րհվա ծ, բոլորից ոտ նա ­կոխ ա րվա ծ մեր նվիրական Հա յրենիքը ի վինա կի կլինի ւոտքի կա նգնե| և ՛այսպիսի հրաշքներ գործել:

Իր ա զգա յին մեծ տոնի սւոթիվ, հա յ ե - րւսխտագետ ժողովուրդը ա նկեղծ հարգան­քի, խորը երա խ տ ա գիտ ությա ն ?երմ խոսք ունի իր ավւսգ եղ բո ր ' ւսսս մեծ ո լ հերոսա­կան ժողովրդի նկա տ մա մբ;

Հ ա յ ժողովրդի աղա տւս գ ո ս ը յա ն և ա ոա - «ա դիմությա ն դործոէմ բա ցա հա յտ Է ոուս մ եծ ժողովրդի կա տա րա ծ դերը: Հ ա յ ժ ողո- վոլրդը, իր բովա նդա կ կյա նքում , միշտ ջեր­մ ո ւթ յա մ բ, մեծա րա նքով և խորը երա խ տ ա ­գիտ ութ յա մբ կհիշի ա յղ :

Հ ա յ ժողովրղի ա զա տա գրա կան պ այքարի պ ա տ մությունը վերջին դարերում սերտորեն կա պ վա ծ Է եղ ե | ոուս մԼ ծ ժողովրդի անվան ու հերոսա կա ն պ ա տ մությա ն հետ ՝ Իսրա յել Օրու և Դսւվիր-Րեկի օրերից մինչև ա յսօր:

Հա յ ժողովուրդը, հա յ մտ ա վորա կա նու­թ յունը , հա յ ա շխ ա տ ա վորությունը միշտ Էլ շատ բա րօր են դնա նա տե) ոուս մ եծ ժող ո - վրրդի թա նկա գին բա րեկա մութ յունը:

Հա նձին Ռ ուսաստանի' հա յ ժողովուրդը տեսնում Էր ա յն միակ ;ու ոե,այ ուժը, որի օգնութ յա մբ հնարավոր կ յիներ թոթա փ եյ գ ե ­րությունն ու ստ րկա յին ա նա րգությունը:

Հ ա յ և. ոուս ժողովուրդների հա րա բերու­թյա ն մեջ մի նոր Էշ Է թա ցվում, ե ր բ 18 2 8

Ճականին Կովկսւսը, ա յդ թւ|ում և Ա րԼե|յա ն յա ստ ա նը ա զա տ ա գրվում են պ արսկական

լծ ի ց : Հ ա յե ր ի .ա զա տա գրումը օս մ ա ն յա ն ե պ արսկական բոնա տ իրա կա ն լծի ց և Արևել­յա ն Հա յա ստ ա նի միա ցումը Ռ ուսա ստ ա նին' պ ա տ մա կա ն շրջա դա րձա յին կետ Է հա նդի­սանում հա յ և ոուս ժողովուրդների հա րա բե- րությա նց պ ա տ մությա ն մ եշ: Ա րևելյա նՀա յա ստ ա նի միա ցումը Ռուսա ստա նին' նոր պ ա յմա ններ ստ եղ ծեց հա յ ժողովրդի ա զգա ­յի ն , կուլտ ուրա կա ն, տ նտ եսա կա ն զա րգա ց­մա ն հա մա ր: Սփ յուռքում «զօրէն մ ո լո ­րական ա ստ եղա ց» ցրվա ծ հա յ ժողովուր­դը կա րողա ցա վ հա մա խ մբվել իր պ ատ­մա կա ն հողերի վրա , զա րգա ցնելով իր տ զզա յի ն կուլտ ուրա ն: Առա ջինը Ա բո վ -յա ն ն էր , որ «Վերք Հա յա ստ ա նի» պ ա տ մա ­կա ն վեպ ում, ի բր և մեծ հա յրենա սեր, ցո ւյց տ վ եց հա յ ժողովրդի հա մա կրա նքն ու վ ը ս - տ ա հությունը ոուս մ ե ծ ժողովրդի նկատ­մ ա մ բ , որի շնորհիվ հա յ ժողովուրդը փ րկը- վե լ էր օսմա նյա ն և պ արսկական դաժան բռնա կա լութ յունից: «Ռոսւ ա նունը պ ետ ք է մ ե զ հա մար |ինի սուրբ, ինչպ ես ն ո ս ա րյու­

նը, ո ր ո վ մենք ա զա տ վեյ ենք ընդ մ ի շտ ... Ռուսի մ ի ա յն ՛անունը ներշնչում է ա մենքին, մինչև իսկ օտ ա րին' սեր և ա նձնվիրություն»: Ա բովյա նի ա յս քաղաքական հեռատեսու­թ յունը ելնում Էր հա յ ժողովրդի ա րմա տա ­կան շա հերից և խորը հա մոզմունքից: «'էերք»ը մի «հզոր ջա տ ա գովություն Ա օրհ­ներգ էր ոուս ա զգին, նրա ուժին, բարերար­վա ծի ու փրկվա ծի ներբող' ողողվա ծ ուրա­խ ությա ն ա րցունքներով»:

Ա բովյա նի ռուսական օրիենտա ցիա ն շա­րունա կեց ու զա րգա ցրեց հետ ա գա յում հայ ժողովրդի մեծ զա վա կ, բոցա շունչ հա յրենա ­սեր Մ իքա յե Ն ա լբա նդյա նը' «հա յ ա գգի վ ի - նսւկը» ;ընդմիշտ կա պ ելով ռուս՛ ժողովրղի կյա նքի և վ ւհակի հետ:

Հետ ա գա յում հա յ մյՈ ա մ եծ գրողները' Սունդուկյսւնը, Շա հա զիզը, Հովհա ննիսյա նը, Թ ումա նյա նը, Իսւսհակյանը, Տերյա՛նը 1ամ- Րապնղել Ու խ որա ցրել ւեն հա յ և ռուս կ ո ւ|- տուրաների ւիոխաղաւ՚ձ կապը հօգուտ երկու ժողովուրդների մ երձեցմա ն. «Սիրով և պատ­կա ռա նքով նրանք խոնարհվեք են ռուսական մ եծ ա զգի հոյա կա պ գրա կա նությա ն ա ռջև»:

Հա յա ստ ա նում սովետ ա կա ն կարգերի հաստատումով հա յ և ռուս ժողովուրդների պ ատմա կա ն հա րա բերությունը վեր ա ծվեց սրտ ա ռուչ ու անքակտեցի բա րեկա մությա ն: Հա յ ժողովուրդը ունեցել է և “ ւնի մ ի ան­կեղծ և ա նշահա խ նդիր բա րեկա մ, դսւ Ռո(- սւսստանն է և ռուս մեծ ժողովուրդը, որին նա սրտագին ողջույնի խոսք է հղում իր ա զ­գա յին մ եծ տոնի ա ռիթով:

Հ ա յ ժողովուրդը 34 տարի է , ի նչ ահա ստ եղծա գործում է իր հա յրենի հողի վրա և իր տ ա ղա նդով, իր ստ եղծա գործ ա շխ ա տա ն­քով շքեղ մա րմին է տ ա | ի ս իր լոլսակերտ երա գներին; Անցնող յուրա քա նչյուր տարի երջա նկությա ն ե. հա ղթությա ն նոր գարուն­ներ է բերում հւսյ Հա յրենիքին ո լ հա յ ժո­ղովրդին:

Պ ա յծա ռ է ա յսօր հայ ժողովրդի ներկա ն: Դարերի դիմա ց նա վսւոե) է իր գո յութ յա ն անշեջ խ ա րույկը, ու վա ո հավատով նա յում է ա պ ա գա յի խ ոստ ումնա լից ա չքերին, ա շ­խ ա տ ում է , ստ եղծա գործում և օրհնում ա 'յն փրկարար ու նա խ ա խնա մա կա ն ձեռքը, որը նանւսպարհ է բա ցեյ նրա հա մար դեպ ի ա - ւ ՚ևա շող ա պ ա գա ն:

ՓԱ՜՛ՌՔ ՎԵՐԱԾՆՎԱԾ ՀԱ Տ ԺՈՂՈՎՐԴԻՆ:

ԳԵՐԱՇՆՈՐ2. Տ. ՄԱՄԲՐԵ ԱՐՔԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ԳԱԼՖԱՅԱՆԻ ՔԱՀԱՆԱՅՈՒԹՅԱՆ ԵՐԵՍՆԱՄՅԱԿԸ

յս տ ա րի, փետրվար ա մսում,Պետերսոնի Ս. Ղ եո^դյա նց ե կ ե ­ղեցու հոգա բա րձությա ն նա խ ա ­ձեռնութ յա մբ, ա րժա նա վա յել շքով

և Հա նդիսությա մբ նշվեց գերաշնորհ Տ . Մամբբե արքեպիսկոպոս Գա լֆայանի քա ­հա նա յությա ն և ա զգա յին ֊կ ր թ ա կ ա ն գործ՛ու­նեության երեսնա մյա կը։

Հոբելյա ր սրբա զա նը, իբրև Հա յա ստ ա ն ■ յա յց Առաքելական Օկեղեցոլ ա նձնվեր ու խղճամիտ պ ա շտ ոնյա , որպ ես հովիվ ու ա - ռաշն որդ, բա նին կենա ց քա րոզիչ, պ ա տ վով ու նախանձախնդիր ոգով, սրտագին նվի ­րումով ծա ռա յել է իր Ս կեղեցուն, իր հոտին ու Հա յրենիքին, միշտ բա րձր կա նգնա ծ լի ­նելով իր հոգևորականի վեհ կոչմա ն ու պարտականության դիրքերում։ Եվ երբեք պատահականություն չէր սիրո ու հարգանքի այն հրապարակային մեծա րա նքը, որով շըր- ջապատվեց ու գնա հա տ վեց ըստ ա րժա ն­վույն հոբելյա ր սրբա զա նը։

Մ ամբրե սրբա զա նը արդարև բա ցա ռիկ ւււ պատվավոր դիրք է գրա վում մ եր բարձր հոգևորականության շա րքերում, իր լա յն զարգա ցումով, լեզվա կա ն բա րձր կոզտ ուրա - յո վ , մա նա վա նդ իր հա յրենա սիրությա մբ և իր էջմիա ծնա սիրությա մբ։ Նորին սրբա զ­նությունը սարկավագության օրերից մինչև պատասխանատու դիրքերը եղե/ է գիտ ա կից, կարգապահ, Հա յա ստ ա ն յա յց Եկեղեցու կա րգ ու կանոնին նա խա նձա խնդիր, բա րի ու ա զ- նըվական հոգևորա կա ն, որի հա մար բա ցի իր Մ ա յր են ի եկեղեցու և իր ժողովրդի շ II/- ւերից, չեն եղել ուրիշ մտ ա հոգություններ և փ ա ռա սիրություններ։ Ավելի քան երեսուն տարիների վրա տարածվող նրա ա զ գ ա յի ն - եկեղեցական գործունեությունը ա ռա նձնա ­պես ուսանելի Հ և նշա նա կա լից նրա նով մանավանդ, որ ա յդ գործունեությունը ա-

ռա չնորդվել Հ Ա զգին, Եկեղեցուն, Հա յր են ի ­քին նվիրվելու ա նխարդախ ու աննահանջ սիրով, լուսա միտ ու պ ա յծա ռ հա յրենա սի­ր ո ւթ յա մ բ, գիտ ա կից ու բեղմնա վոր ծա ռա ­յո ւթ յա մ բ ։

Հո բե լյա ր սրբա զա նը ծնվել է 1Տ 93 թ վա ­կա նի փետ րվա րին, Ջ մյուռնիա քա ղա քում, ա զդա յին-եկեղեցա կա ն ա վա նդություններով, տ ոհմա յին շնչով հարուստ ու բարեպաշտ ընտ ա նիքում ։

Մանոլկ Արամի դաստիարա կությա ն գոր­ծում պատվավոր ու վճռական դեր է կա տ ա ­րել նրա բա րեպ ա շտ մ ա յր ը , որն իր ո ր ֊ դու երիտա սա րդ սրտ ում արթնացրել է Ա զգին ու Եկեղեցուն ծա ռա յելու ա զնիվ զգա ցմունքը ։

Սրբազանը իր նախնական կրթությունը ստ ա ցել է իր ծննդա վա յրի ա զգա յին թ ե մ ա - կան դպ րոցներում, իսկ միշնա կա րգ կրթու­թ յո ւն ը ' Մ խ իթա րյա նների գիշերօթիկ վա ր­ժա րա նում։

Սրբա զա նը, որպ ես բա զմա կողմա նիորեն պ ա տ րա ստ վա ծ մի խ ոստ ումնա լից երիտա­սա րդ, ոտ ք ւէ գնում կյա նքի սեմ ին ։

1 9 0 8 թվա կա նին Մամբրե սրբա զա նը ա ն ց ­նում է Եգիպտոս ու Պորտ -Ս ա իդում միա ­նում իր հա րա զա տ ներին, ապա ա նցնում Լիբա նա ն ' իր ուսումը շա րունա կելու համար։

19 2 0 թվա կա նին, զինվա ծ գիտ ությա ն մեձ պաշարով ու եռա նդով, ուխ տ ում է ի ր երի­տասարդական ուժերը նվիրել Հ ա յա ս տ ա ն ֊ յա յց Առաքելական Եկեղեցուն, ի մ ե ծ ու­րա խ ություն իր ծնողներին, և մտ նելով երու- սա ղեմի Սրբոց Հա կորյա նց վա նքը, կուսա ­կրոն քա հանա է ձեռնա դրվում 19 2 3 թվա կա ­նին հոգելույս Եղիշե Պատրիարք Դ ուրյա նից' օծա կից ունենա լով Կյուրեղ Պատրիարքին։ Ա յնուհետ և երիտա սա րդ ու խոստ ումնա լից հոգևորականի առաշ բա ցվ ո ւմ է պատվա-

195-1 I Я Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

'/"/'■ ղ ՚> վարին ու շնորհընկա լ աս պա. ,լյ,վն է հա նդիսա ցել, խ ոսել է, խ րա տ ե,,րեզ.'. , . . . . մխ իթա րել, կա զմա կերպ ել է իր թ ե մ ը , ը ն դ -

/ /у , օրվա նից նա անխոնշ ու ա նդող ա շ- լա յնել է դպրոցական ցա ն ցը , զարկ է տ վե,ի,ա ս,,,,,Г է մ ե ծ ա րդյոմւա վետ ութ յա մբ, Սիր- ա զգա յին-եկեղեցա կա ն կյա նքին, ք ա ,ա ֊վում է բոլորից- ու ա նսպ ա ռ եռա նդով ծա - լ երել ու ղեկա վա րել է գաղութի ողչ ազ՛գս, -

Հ ո բե լյա ր <}երաշնորհ Տ . Մսւմրրե ա րքեպ իսկոպոս Գա լֆա յա ն

ռ ա յո ւմ է հոգևորա կա նի բա րձր գիտա կցու- յի ն ֊մ շ ա կ ո ւթ ա յի ն կ յա նքը, զարկ է տվելթ յա մ բ և վեհ կոչումով։ մա նա վա նդ մա յրենի լեզվ/ւ п и т լցմա ն ու

Ո՛ւր էլ որ գնա ցել ՛է ի բ ր հոգևոր հովիվ, դա սա վա նդմա ն, ա զգա յին ոգու զորա ցմա նա ռա ջնորդ, նա իր ժողովյւդի իսկա կա ն հո- ու պ ա հպ ա նմա ն, ու աշխատել I; միշտ իր

Հա յրենազուրկ, բ ա յց հա յրենա սեր ու հավա- տա ց յա լ ժողովրդի սրտերը ջերմա ցնել Հա - ,ա ստ ա նյա յց Առաքելական Եկեղեցու դ ա - րավոր ու պատմական կենտրոն Ս. էջմիա - ,)նի սիրով ու մեր պ անծալի Հա յրենիքի գա ­ղափարով։

Ահա ա յդպ իսի շնորհընկալ հովվական պաշտոնավարություն է ունեցել սրբա զա նը Յա ֆա յում, Մարս ելում, Հյուսիսա յին Ա մե­րիկայի մի շարք քա ղա քներում, Սրբազանը դափնիների վրա հա նգստ ա ցող չի ե ղ ե լ։ Նրա անսպառ եռանդը մղել է նրան միշտ ա շխ ա ­տանքի, գործունեության» Եվ նա իր ողջ եռանդն ու գործունեությունը ի սպաս է դրե, իր ժողովրդի ա զդա յին-կրթա կա ն կա րիքնե- 1'/'նւ

Առանձնապես հիշատակության արժանիէ Հոբելյա ր սրբա զա նի Ա մերիկա յի թեմի տ ե ­ղապահության պաշտոնա վարությունը 1 9 3 3 — 1939 տա րիներին, հոգելույս Տ . Ղեոնդ ա րք­եպիսկոպոս Դուր յա ն ի նահա տա կությունից վերջ։ Նա ձեռնհասորեն վարում է ա յդ դժվար օրերի տեղա պ ահությունը, ի հա յտ բերելով հոգու կա յունություն, սկզբունքա յնություն, նախա ձեռնություն, տոկունությոմե, քա ղա քա ­ցիական ա րիություն, իբր հոգևորա կա ն և հա յրենա սեր։

1935 թվա կա նին, Տ . Խորեն Ա. Կաթողիկո­սը, գևա հա տելով Մամբրե վա րդապետի հ ա յ­րենանվեր ու եկեղեցա շեն գործունեութ յունը, եպիսկոպոս է ձեռնա դրում նրա ն, ա րժա նա ց­նելով նաև Գրիգոր Լոասւվորչի աոաջին կսւր- <||ւ պատվանշանին:

Հայրապետական ա յդ բա րձր գնա հա տ ու­թ յա նը սրբազանը ա րդա րա ցնում է հաջորդ

Ա Ծ Ի Ն ՜ 1954

տարիների բեղմնա վոր ու ազգօգուտ /'/'/'• ծունեությա մբւ Նա ձեռնհա սորեն Լ վա ­րում իր խ նա մքին հա նձնվա ծ թեմերի գ ո ր ֊ ծերը, իրեն հատուկ կա նոնա վորոլթյա մ;՛. հետ ևողա կա նությա մբ, ա րդյունա վետ ա -թ յա մ բ . երիտասարդի խ ա նդա վա ռությա մբ:

Սրբազանի երեսնա մյա քա հա նա յությա ն ա ռթիվ գրվա ծ հարգանքի ու սիրո ա յս մի քանի տողերի մեշ կարելի չէ ամբողջական պատկերը տալ նրա հանրօգուտ գործու­նեութ յա ն։

Ահա' մի անձնդիր օրինակելի Հովիվ, ։։,։ իր սեփական ա չքերով տ եսնում է իր քր,։ա - նաջան աշխատանքի բա րի պտուղները։

«Ջ ք ո յս ի ք ո յո ց քեզ մա տ ուցա նեմք»։ Հ ո բելյա ր սրբա զա նը գտ նվում է իր ։ ։ ։-

ժերի ծա ղկմա ն շրջա նում։ Ազգն ու Եկեղե­ցի ն նրա նից դեռ շատ շնորհընկալ ծա ռա ­յո ւթ յուն նե ր են սպ ա սում ի փ ա ռս Հ ա յա ս ­տան յա յց Առա քելակա ն Եկեղեցու և ի պ ա յ­ծա ռություն հա յ ժողովրդի։

а էջմիա ծին В ա մսա գրի խ մբա գրութ յունը. ի բրև պաշտոնական օրդան Ա մենա յն Հա յոց Հա յրա պ ետ ութ յա ն, իր հարգանքի և սիրո տուրքը միա ցնում է սրբա զա նի երեսնա մյա հոբելյա նի ա ռթիվ ա րտ ա հա յտ վա ծ հա նրա ­յի ն հրապ ա րակա յին մեծա րա նքին, մա ղ­թ ելով սիրելի հոբելյա ր սրբա զա նին քա ջա ­ռողջութ յուն, երկար ու բեղմնա վոր տա րի­ներ՝ ծա ռա յե լու նույն ոգով ու թաւիով Հ ա ­յա ստ ա ն յա յց Առաքելական Եկեղեցուն և հայ հա վա տ ա ցյա լ ժողովրդին։

«ԷՋՄԻԱԾԻՆ» ԱՄՍԱԳՐԻ ԽՄՐԱԳՐՈԻԹ311ԻՆ

Ж И П М Щ Ъ ЩШШ Ճ 11Կ Ա Տ Ո Ի Մ

2.ԱՆՈՒՆ ԵՎՐՈՊԱՅԻ ԲՈԼՈՐ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ձԱՄԱԳՈՐԾԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ԱՊԱ1ՈՎ_Ս՜ԱՆ' ՆՐԱՆՑ ԸՆԴձԱՆՈՒՐ

ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆԸ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊԵԼՈՒ ՆՊԱՏԱԿՈՎ.

ԻԱՂԱՂՈԻթՏԱՆ ձԱՄԱՇխԱՐձԱՅԻՆ ԻՈՐձՐԴԻ ԴԻՄՈՒՄԸ ԱՇխԱՐձԻ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴՆ ե>ՐԻՆ

ՍՏՈԿՀՈԼՄ, 2 4 նո յեմ բե ր ի (ՏԱ Ս Ս ).— Խա ղաղության Հա մա շխ ա րհա յին Խորհրդի սեսիան ընդունեց աշխարհի ժողովոլրդնե- րին ուղղվա ծ դիմում ։ Դիմումի մեշ ա ս­վում է.

(ГՄ ինչդեռ Կ որեա յում ու Հնգկա չինում պ ա . տ երա զմի ա վարտումը և аեվրոպ ա կա ն պաշտպա նական միա վորմա ն» նա խ ա գծի մերժումը ա մբողջ ա շխարհին տ վեցին պ ե­տ ություններին պ ա ռա կտ ող վեճերը վ եր ա ց­նելու հ ո ւյս , Լոնդոնի ու Փա րիզի հա մաձա յ - նա դրերը Ժողովուրդներին կա նգնեցնում են ահ'եղ վտ ա նգի ա ռշև, որ նրա նցից յո ւր ա ­քա նչյուրի համար նշա նա կում է Վ ե ր ֊ մախտտի վերա ծնումը ։ Մ ինչդեռ արվել են նոր ա ռա ջա րկներ։ որոնց իրա գործումը կա ­րող է ա պ ա հովել Գ երմա նիա յի միա վորումը, Լոնդոնի ու Փարիզի հա մա ձա յնւսգրերի իրա ­գործումը ծա նր հա րվա ծ կհա սցներ գե րմ ա ­նա կա ն ժողովրդի դեմոկրա տ ա կա ն ու ա զ­գա յի ն ուժերին, կբորբոքեր գերմա նա կա ն միլիտ ա րիզմի հավա կնութ յոլններր է կօրի- նա կա նա ցներ Գ երմա նիա յի ու Եվրոպայի պ ա ռա կտ ումը։

Մ ինչդեռ զինա թա փ մա ն և մա սսա յա կա ն ոչնչա ցմա ն զենքի ա րգելմա ն հուզիչ հարցի շուրջը ՄԱԿ-ոսէ ձեռք բե ր վ ա ծ պրոգրեսը ա մրա պ նդում Է խ ա ղա ղությա ն հույսերը, Լոնդոնի ո ւ Փարիզի հա մաձա յնա գրերի իրա ­գործումը կհա նդեցներ սպ ա ռա զինութ յուննե­

րի նոր մրցա վա զքի, որի բե ռ ը շուտ ով ա ն­տ ա նելի կդա ռնա ր բո լո րի հա մա ր։

Պա ռլա մենտ ների կողմից ա յդ հա մա ձա յ- նա գրերի վա վերա ցումը ո չ միա յն չէր պ ա հ­պանի բա նա կցոլթ յոմւների հնա րա վորությու­նը, ա յլև կստ եղծեր Եվրոպ այի ո լ ա մբողջ ա շխարհի խ ա ղա ղությա ն հա մար նոր վտ ա նգների հղի դրություն։

Ժողովուրդները ա յսպ իսով կա նգնեցվել են դրամա տիկ երկընտրանքի ա ռջև, կա ՛մ բ ա ­նա կցութ յուններ, որոնք կարող ե ն պսակվել խ ելա ցի հա մ ա ձա յն ո ւթ յա մ բ, կա ՛մ էլ կա մա ­յա կա նութ յա ն ա կտ , ա յսինքն Արևմտյա ն Գ երմա նիա յի վերա զինումը և նրան ռա զմ ա ­կան պակտի մեջ մ տ ցնե լը , որը կա րող է ոչնչի հա վա սա րեցնել միջա զգա յին լա ր վ ա ֊ ծությա ն թ ո զ ա ցո ւմ ը ։

Ժ ողովուրդները պետք է դիմա դրեն Լոնդո­նի ու Փարիզի համաձա յնա գրերի վա վերա ց­մա նը։

Ժ ողովուրդները պ ետք է պահանջեն ա ն ­հա պա ղ բա նա կցութ յուններ սկսել չորս տ ե ­րությունների միջև ' ա զա տ ընտ րությունների միջոցով Գերմա նիան վերա միա վորելու, ի ն չ­պես նաև Ա վստ րիա յի հետ պետական պ ա յ­մա նա դիր կնքելու նպ ա տ ա կով։

ժողովուրդները պ ետ ք է պահանջեն ա ն­հապաղ բա նա կցութ յուններ սկսեյ բո լոր եվ­րոպա կա ն պ ետ ությունների միջև ' անկախ նրա նց հա սա րա կա րգից։ նպատակ ունենա -

10է.® Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1954

,ո վ ապահովել նրա ն.; ա նվտա նգությունը և ընդհանուր բա րգա վա ճումը նրանց բոլորի հա մա գործա կցությա ն միջոցով։

Ոլ մի կա ռա վարություն, ոչ մի պ ա ռլա ­մենտ իրավասու չեն տ նօրինհլոլ ժողովրդի բա խ տ ը ' նրա կամքին հա կա ռա կ։ ժ ո ղ ո ­վուրդները թ ույլ չեն տա, որ անուղղելի՛!։կաաարւԱւ։

Նրանք թույլ չեն սոս 'Գերմանիայի վերա ­զինման իրագործումը և իրենց հա մատեղ

գործողությոմւներով ուղի կբա ցեն Եվրոպայի ա նվտ ա նգությա ն հ ամբողջ աշխարհի խ ա ­ղա ղությա ն հա մար:

հ .ս .դ ,« .ղ ,ո հ (^ 8 0 .*Ն х о . и 'и . е ь и . п о . в ь 'ъ հ>ոո.ոհւ*>հ

Ս տ ո կ Հ ո լմ , 2 3 ն ո յե մ բ ե ր ի է 9 5 4 թ վ ա կ ա ն ի *ւ

(Ь гк ш Ь , «ՍՈՎԵՏԱԿԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆ* о гш р Ь гр , 2 0 նոյեմբերի 1954 р .)

խԱԴ_ԱՂ.ՈԻԹ8ԱՆ 1ԱՄԱՇխԱՐձԱՅԻՆ հ-ՈՐձՐԴԻ ՍԵՍՒԱՑԻ ԸՆԴՈՒՆԱԾ ԲԱՆԱՁԵՎ-ԷՐԸ

ԶԻՆԱԹԱՓՄԱՆ ձԱՄԱՐ և ՄԱՍՍԱՅԱԿԱՆ ՈՋՆ2Ա9ՄԱՆ Տ՚ԵՆՔԻ ԱՐԳԵԼՄԱՆ ձԱՄԱՐ ԻԱՂԱՂԱՍԵՐ ՈԻԺեՐԻ ՊԱՅՔԱՐԻ ՄԱՍԻՆ

11ՏՈԿՀՈԼՄ, 2 4 ն ոյեմ բերի (ՏԱ Ս Ս ).—Խաղաղության Հա մա շխ ա րհա յին Խորհրդի սեսիան ընդունեց բա նա ձև «Զինաթավոէան համար և մա սսա յա կա ն ոչնչա ցմա ն զենքի արգելման համար խա ղա ղա սեր ո ւժերի պայքարի մա սին», Բա նա ձևում ա սվում Է-

«Չորս տարի առաջ Ստոկհոլմոսէ հրապ ա ­րակվեց ա տ ոմա յին զենքը լիովին ա րգելելու կոչը՛

Ա յդ կ ո չ]ւ ա ռթիվ բոլոր ժողովուրդն երի մղա ծ կամպանիան ա րգելեց ատամայխն ռո։մբերի կիրառոսէը Կորեա յում և Հնդկա չի- նոսէ։ Կողովուրդների հա մա ռ պ ա յքա րը կա ­ռա վա րություններին ստ իպ եց նաև դա դա ­րեցն՛ել պատերազմական դործողություԱ ւերր Կորեայում և Հնղ)լա չինում։

Սակայն ա յսօր մենք նորից կանդՅւա ծ ենք պատերազմի վտանգի ա ռջև, որը բխ ո ւմ Է սպա ռա զինությունների մրցա վա զքի ուժեղ՛ս- զումից և մա սսա յա կա ն ոչնչա ցմա ն ավելի ու ավելի ավերիչ միջոցների անընդհատ գա բղա ց ումից ։

ժ ՚ողովուրդների կա մքը կարող Է և պ ետք Է մի ա նգա մ ևս ապւսհովի ա յդ վտանգի վ ե ­րա ցոսէլո

Խաղաղության Հա մա շխ ա րհա յին Խորհոլր- գը գոհունա կությա մբ նշոսէ Է զինա թա փմա ն և ա տ ոմա յին զենքի արզՀելման հա րցի ք ը ն - նարկման գործում ՄԱԿ-ում ձեռք բերվա ծ պ րոգրեսը։ նա ընդգծում Է, որ ա յդ ա ր­դյունքը ձեոք Է բերվել բա նա կցությունների մեթոդով որ վկա յում Է կոմպ րոմիսի մ իջո­ցով հա մա ձա յնությա ն հա սնելու հնա րա վո­րությունը։ Հենց ա յդպիսի մեթոդն Էլ Գլխա ­վոր Ա սա մբլեա յին հնարա վորություն տվեց միաձայն ընդունելու բա նա ձևը, որը ՛ուղի Է բա ցում ա յդ պ րոբլեմների բուծման հա մար.

Բ ա յց Արևւէտյւսն Գերմանիան վերա զինե­լու և նրան Լոնդոնի ու Փարիզի հ ա մ ա ձ ա յ֊ նագրերի շրջա նա կներում ռա զմա կա ն բլո՛կի մեջ մտ ցնելու ուղղությա մբ ա րևմտ յա ն տ ե ­րությունն՛երի ձգտ՛ումը քւսյքա յոսք Է զինա ­թա փ մա ն նպա տա կին ուղղվա ծ ջանքերը I։ հա րվա ծի տակ Է գն ա մ արդեն ձեոք բերվա ծ ա րդյունքները։

Խա ղա ղության Հա մա շխ ա րհա յին Խորհուր­դը ողջոմւոլմ Է ա տ ոմա յին Էներգիա յի խ ա ­ղաղ օգտ ա գործմա ն ւիերաբերյալ ներկա յումս վարվող բա նա կցութ յունները, Միևն՛ույն ժ ա ­մա նա կ նա հա յտ ա րա րում Է, որ մա րդկու­թ յունը միջուկա յին Էներգիան խ աղաղ ար­տ ա դրությա ն հա մար ի վիճակի կլինի լի՛ո­վին կիրա ռելու մ իա յն ա յն բա ն ի ց հետ ո, երբ ա րգելվի ա յդ Էներգիա յի օգտ ա գործոլմր ռա զմա կա ն նպ ա տ ա կներով։ ն։ս համոզված Է, ՛որ ա յդ ա սպ ա րեզում հա մա ձա յնությունը մ իա նգա մա յն հնարավոր Է, ինչպ ես նաև հնարա վոր Է բա վա րա ր մեխ ա նիզմ ստեղծել խիստ տ եսչություն ու վերահս՛կողություն ի ֊ րւսկա նա ցնելու հա մա ր։

Խաղաղությա՛ն Հա մա շխ ա րհա յին Խոր­հուրդը մ ե ծ տ երություններին կոչ Է անւոսմ կրկնա պ ատկել ջանքերը ա յժ մ քննարկվող առաջարկների հիման վրա ա յդ կարևոր հար- ցերի շուրջը անհապաղ հա մա ձա յնությա ն հա սնելու հա մա ր։ Քանի ա յդ նպատակը ձեոք չ/։ բե րվա ծ, նա պահա նջում Է, որ մ ե ծ ։ոե- րությււմ&երը անհապաղ հա մա ձա յնությա ն հա սնեն ա տ ոմա յին ու ջրա ծնա յին ռումբերի բո լո ր փորձնական պ ա յթեցումները ա րգելե­լո ւ շուրջը, որոնք, գիտ ությա ն ժա մա նա կա ­կից մակարդակի պ ա յմա ններում, հեշտու­թ յա մ բ և իսկույն իմ ա ցվում ե ն ։ նա հա ստ ա ­տա կա մորեն պահանջում Է նաև, որ րո/որ

195.1 է я 1Г ւ՛ ււ ս ւ-1, Ս

կա ռա վա րությունները առանց բա ցա ռությա ն

ա նհապաղ պարտա վորություններ ստանձնեն որևէ պ ա տ րվա կով չգործա ղրել միջուկային զենք։

Ա յն ուա մ են ա յնի վ , ա յղ քա յլեր ը կհա նդի­սա նա յին մ իա յն առաջին ա նհետ ա ձգելի միջոցա ռումները, որոնց իրագո/ւծումր ոչ մի չա փ ով չսքետք է կա սեցնի գլխ ա վոր պ րոբլե­մի լուծ՛ումը, ա յն է ' մա սսա յա կա ն ււչնչաց- մսւն բո լո ր միջոցների' ա տ ոմա յին, բա կ։ո'ե- րիոլոգիա կա ն ու քիմիա կա ն միջոցների վ ե ­րա ցումը և սպ ա ռա զինությունների ընղհա ­նուր կրճա տ ումը։ Ա վելին, ա յդ միջոցա ռում- ները ինքնին մեծ ք ա յլ կլինեն 'ովե/ի / ա յն ու ա վելի կարևոր հա մա ձա յնութ յա ն ճա ­նա պ ա րհին, որը նա խ ա տ եսի սպ ա ռա զինու­թ յունների ը ն դ հ ա նո ց։ կրճա տ ում, մա սսա ­յա կա ն ոչնչա ցմա ն զենքի ա րգելում և մ ի ­ջա զգա յին ա յնպ իսի վերա հսկողությա ն ս ա հ . մա նում, ըստ որի բո լո ր երկրները պ ետք Է ուղարկվեն տ եսչակա ն իւմրերէ

Խա ղաղության Հա մա շխ ա րհա յին հոր Հար­գը հաստա տակամորեն պահանջում Է, որ ընդհա նուր ու. վերս։ հսկվող զին ա թ՛ոլիման շնորհիվ աղատվող բո լ որ միջոցներն օգտ ա ­գործ՛վեն ժսղուէւղի կեն и ա մա կա ր գս։ կիբա րձրա ցմա ն հա մա ր, մա սնա վորա պ ես, տնտեսապես հետ ա մնա ց 'երկրներում։

Նա ա մբողջ աշխարհի ժողովուրդն երին կոչ Է ա նում ա մենուրեք ու միշտ պւս հանջել ոպա ռա ւլ/ւ ն ությո ւ նն երի ընդ հա նոց։ կրճա ­տ ում և մա սսա յա կա ն ոչնչա ցմա ն գենբի ա ր­գելում: Ա ռա նց դրա խ ա ղա ղությա ն քա ղա ­քա կա նություն հնարավոր չէւ

Ժողովուր գներ ի կա մքը կարող Լ ե պետք է ապահովի ա յգ նպատակների իրագործ՛ումը, եթե ժողովուրդները միավորվեն ա յգ սրբա ­զա ն պ ա յքա րում և ա մենա յն վճռա կա նու­թ յա մ բ կա ռա վա րություններին ու ՄԱԿ-ին հա յտ ա րա րեն խ ա ղա ղութ յա ն , փ ոխ ըմբռնմա ն և մա րդկա յին հա մերա շխ ությա ն իրենց հրս- կսւյոլկան ձգտ ոլմրւ

Ա ա ոկ Հո լմ , 2 3 նււյհմ ր հ ր ի / 5 .7 / թ վ ա կա ն ի յւլ

խԱՂԱՂԱՍԵՐ ՈՒԺԵՐԻ ՆեՐԿԱՅԱՑՈՒՏՒՏՆԵՐԻ ձԱՄԱՏխԱՐձԱՅԻՆ ԱՍԱՄԲԼԵԱ ձՐԱՎԻՐԵԼՈԻ ՄԱՍԻՆ

Ստոկքսւլմ, 2 4 նոյեմրեւփ (ՏԱ Ս Ս ).— Խաղա­ղությա ն Հա մա շխ ա րհա յին Խորհրդի սեսիան ընդունեց կոչ <гԽաղաղասեր ուժերի ներկա ­յա ցուցիչների Հա մա շխ ա րհա յին Ա սա մբլեա հրա վիրելու մասինու Կոչում ա սվում է.

(гՆ երկա յումս, երբ ա յնպ ես մ ե ծ են խ ա ղ ա ­ղությա ն ա մրա պ նդմա ն հնա րա վորություն­ները, ա ռա ջա նում են նոր վտ ա նգներ, որոնք ընդունա կ են ի չ/ւք դա րձն/ղու նաև ա յգ հնա րա վորությունն երը ւ

Մ իա յն հենց ժողովուրւ/նւերի հղոր շա րժու­մը կա րող է ա րգելք հա րոլցել աշխարհի պ ա- ոա կտ մա նը մ ի մ յա ն ց հակա գիր բլոկների, թ ույլ չտ ա լ ա յն բա նա կների վերա ծնումը, ո - րոնք ա նց յա լո ւմ արդեն մա րդկա նց բեր ՚նցին ա յնքա ն ա րցունք ու ւԱւչտ, և մա րդկությա նը փրկել ռա զմա կա ն ծա խ սերի ծա նր բ ե ռ ի ց ։ Մ իա յն ա յդ հզոր շա րժումը կա րող է ա պ ա ­հովել պ ետ ությունների հա մտ ղործա կցու-

թ յունը հանուն նրանց բա րօրութ յա ն, հւսնոլ)։ նրա նց ա նկա խ ությա ն պ ահպ ա նմա ն և ր ն զ ֊ հանուր ա նվտ ա նգութ յա ն։

Խա ղա ղության Հա մա շխ ա րհա յին Խորհուր­դը հա նգիսա վոր կերպ ով գիմոսք է բոլոր խ ա ղա ղա սեր ուժերին, բո լոր տ ղա մա րդ­

կա նց և կա նա նց, որոնք ցա նկա նում են ա պ ­րել ա ռա նց տ ա գնա պ ի, ա ռա նց ա նվստ ա հու­թ յա ն և ա տ ելութ յա ն' ժողովուրգների հա րա ­բերութ յուններում ։ Նա կոչ է ա նում նրա նց' միա վորել իրենց ջա նքերը, քանի ուշ չէ ։

Խաղաղության Խորհուրդը որոշում է ը ն - դունում 1 9 5 5 թվա կա նի մա յիսի երկրորդ կե­սին բո լո ր խ ա ղա ղա սեր ուժերի ներկա յա ցու­ցիչների Հա մա շխ ա րհա յին մ ե ծ Ասամբլեա հրա վիրելու մա սին։

Ս տ ո կ Հ ո /մ , 2 3 ն ո յհ մ /ւհ ր ի 1 9 5 4 թ վ ա կա հ իօւ

ԷՏ Օ ւ Լ Ծ Ի Ն 1954

ԿՈԻԼՏՈԻՐԱԿԱՆ ՄԵԾ ՏԱՐԵԴԱՐ2Նէ?ՐԻ ԱՆՑԿԱՑՄԱՆ ՄԱՍԻՆ

Սսւոկհոլմ, 24 նոյեմբերի (ՏԱ Ս Ս ).— Խա­ղաղության Հա մա շխ ա րհա յին Խորհրդի ս ե ­սիան դիմեք է կուչս։ուրական մ ե ծ տ ա րե­դարձներ ա նցկա ցնելու մասին հետ ևյա լ կո- չով.

<г1955 թվականի ընթ ա ցքում ա մբողջ ա շ­խարհի ժողովուրդները նշելու են հա մա շ­խ ա րհա յին կուլտուրա յի մ ե ծ ներկա յա ցու­ցիչների հետ ևյա լ տարեդարձները.

Շ ի լլե ր ---մա հվա ն 1 5 0 -ա մ յա կ ը ։Միցկևիչ — մահվան 1 0 0 -ա մ յա կ ը ։Մ ոնտ եսքյու— մա հվա ն 2 0 0 -ա մ յա կ ը ։Անտերսեն — ծննդյա ն 1 50-ա մ յա կ ը ։Ս երվա նտ ես--- «Դոն Կիխոտռի առաջին

հրատարակության լո ւյս ը նծա յմ ա ն 3 5 0 -ա մ -յա կ ը ։ .

Ուիտմեն — (ГԽոտի տերևներըа գրքի ա ռա ­ջին հրատարակության լո ւյս ընծա յմ ա ն 100- ա մ յա կ ը ։

Կոզտ ուր ական մ եծ տարեդարձների ա նց­կա ցումը Ժոզովոցւդներին կօգ՛նի ա պ ա հովե­լո ւ բա րեկա մա կա ն կա պ երը' ա նկախ սա հ­մա ններից, ավեչի լ ա վ ճա նա չելու միմյա նց և ա մրա պ նդելոլ խ ա ղա ղ հա մա գործա կցու­թ յո ւն ը ։

Խաղաղության Հա մա շխ ա րհա յին Խորհո,ր- դը դիմում է բո լո ր ժողովուրդն երին, գրող­ներին ու նկա րիչներին, գիտնակա ններին, պ ա տ մա բա ններին, ուսուցիչներին, կուլտ ու­րական և մա սսա յա կա ն բոլոր կա զմա կեր­պ ություններին' կոչ ա նելով մա սնա կցել կուլ­տուրական ա յդ տարեդարձների ա նցկա ց­մա նը։

Ս տ ո կհ ոլմ , 2 3 ն ո յե մ բ ե ր ի 13Տ-1 թ վ ա կ ա ն ի ,,

(երևա ն, «ՍՈՎԵՏԱԿԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆ» օրաթերթ, 27 նոյեմ բերի 1954 թ .)

ԳՆԵԼ Ծ . ՎՐԳ. ՃԵՐԵՃՅԱՆ

ԿհԼԻԿհՈ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍՈՒԹՅԱՆ ՊԱՏՎԻՐԱԿՈՒԹՅԱՆ ՈՒՂ_Ե4_ՈՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԴԵՊԻ ձԱՅԱՍՏԱՆ՝

ԵՐԱՆԱՇՆՈՐձ Տ. Տ. ԳԵՈՐԳ Զ- ԱՄԵՆԱՅՆ ձԱՅՈՑ ձԱՅՐԱՊեՏԻ ՕԾՄԱՆ ԵՎ ԹԱՂՄԱՆ ՄԱՍՆԱԿՑԵԼՈԻ*

в - # #

1954 մա յիսի 3 1 -ի ն , երկուշա բթի երեկո, ժա մը 8 . 3 0 -ի ն , պ ա տ վիրա կությա նը ներկա գտ նվեըա վ հա մերգի մ ը * * , որ տեղի ո ւն ե ­ց ա վ Հա յֆ իլհա ր մ ոնիա յի հա մերգա յին մ եծ դահլիճին մ ե ջ ։ Հա մերգին հա նդես եկավ Հա յֆ իլհա ր մ ոնիա յի սիմֆոնիկ նվա գա ի/ում - ր ը ' ղեկա վա րությա մբ Ի. Խ ա րա ջա նյա նի։Մենակա տա րներն էին վա ստա կա վոր ա ր­տիստ Ա վագ Պետրոս յա ն (ե ր գ ի չ) և Ա. Վարդանյանն (ջոլթ ա կա հա ր )։ Հա յտ ա գիրը կա զմվա ծ էր Ա լեքսա նդր Ս պ ենդիա րյա նի, Արմեն Տի գր ա ն յա նի , Ա նուշա վան Տեր -Ղևոնդյա նի և Արա մ Խա չատրյանի կտ որնե­ր ո վ ։ Սրահը բե րն ե-բե րա ն լեցո ւն էր երա- ժըշտ ա սեր հա սա րա կությա մբ, որ տ ենդա գին ծա փ ա հա րեց Անուշավան Տ եր-Ղ ևոնդյա նը, որ կգտ նվեր ունկնդիրներուն մ եջ։ Անուշա- վան Տ ե ր ֊Ղ և ո ն դ յա ն ևս իր կա րգին և ա ն­ձա մբ շնորհա վորեց իր կտորը կատարողն ու ղեկա վա րը և ստ եղծեց շատ խ ա նդա վա ռ մթնոլորտ սրահին մեջ։

Հունիսի 2 -ի ն (1 9 5 4 ) , չորեքշա բթի օր, ե - րեկոյա ն ժա մը 7 .3 0 -ի ն , պ ա տ վիրա կությու­նը ներկա եղա վ (ГԱնուշ» օպ երա յին * * Ա լեք­սանդր Ս պ ենդիա ր յա ն ի անվան օպ երա յի և

“ ՍկէգԲԸ. ա մ ս ա գ ր ի 1 9 5 4 թ վ ա կ ա ն ի Л ? / Х - ո ւ մ ւ

* * Ս ո ւյն ե ր կ ո ւ ե ր ե կ ո ւ յթ ն ե ր ը հսսկա մա յս մ ո ռ ց վ ա ծ

ե ն թ վ ա կ ա ն ի կ ա ր գ ո վ դ ր վ ի ր Ս տ ի պ վ ա ծ ե ղա ն ք

զ ա ն ո ն ք զ ե տ ե ղ ե լ հ ո ս , մ ե ր օ ր ա գ ր ո ւթ յո մ ւը լր ի վ ԸԱ ա - շոլ հ ա մ ա ր ։ — 9 * . Ծ , Վ , ճ .

բա լետ ի թա տրոնի սրահին մեջ։ Սարոյի ղերը ստա նձներ էր Գ. Գ ա բրիելյա ն, որ ա յնքա ն ա պ րումով կա տա րեց իր դերը։ аԱ - նուշ» օպ երա ն հաճախ կներկա յա ցվի Հ ա ­յա ստ ա նի մ ե ջ, որովհետև շատ սիրվա ծ է ։ Յուրա քա նչյուր ներկա յա ցում հա տ կա ցվա ծ է Հա յա ստ ա նի ղան ա զա ն շրջանն երոլ բն ա - կիչներուն, որոնք խ ուռներա մ կոպ ա ն դիտ ե­լո ւ հա մար հա յա ն կյա նքեն ա ռնվա ծ տխուր դրա մա ն, հա վերժա ցա ծ Հովհա ննես Բ՛ու­տան յա ն ի գրիչով և Արմեն Տ ի դրան յա ն ի ե-ր ա ժշ տ ութ լա մ բ ։

Հունիսի 4 -ի ն (1 9 5 4 ) , ուրբաթ օր, պատ­վիրա կությունը ա ռա ջեորդվեցա վ դեպի Գառ- նի և ապա Գեղարդ ա յցելե լո ւ համար մեր ա նցյա լի ա յդ երկու վւաոավոր կոթողները, զոր մեր նա խ նիքները հրաշակերտեր ե ն ։

Գառնիի ա մրոցը կա ռուցվա ծ է անառիկ բա րձունքի մը վրա, ուրկե վարը ուղղվա ծ ն ա յվա ծք մ ը գ լխ ո լ պ տույտ կպ ա տ ճա ռե։ Վարեն կհոսի Ազատ դետ ը։ Ա յսօր Գառնին ա վերա կույտ մըն է , որուն սա կա յն ամեն մեկ գեղա քա նդա կ քարը պ ա տ մությա ն մը ունի ա վա նդելոլ մեզի մեր ա նցյա լ փ ա ռ­քեր են ու մշա կույթ են։ Գառնիի ա վերա կնե- րոլն մեջ կշարունակվի պ եղումը, որմե ի հա յտ եկ ա ծ է շատ նուրբ և գեղեցիկ խ ճա ­նկար (մ ո զ ա ի կ ) մ ը , որ սքա նչա ցումի ա- ռարկան է բոլոր ա յցելա ներու։

Գառնիեն ոլղևորվեցա նք դեպի Գեղարդա վա նքը, որուն մոտ են կհոսի Ազատ գետը հսկա յա կա ն թա փ ով մ ը , ժա յռերոլ և խ ոլթ ե-

14հ а и՜ !■ а ս ւ՛ ն 1951

ր „ւ մ եչեն ։ Գեղարդա վանքը խ որհրդա զգա ծ հոգիներու վա յրն է, ուր ընտ րա ծ են ա ռա նձ­նանալ ճգնա զգյա ց մ եր նախ նիք հոգվով կապվելու համար ա ներևույթ զորության հետ, որուն համար կա նգնա ծ են, թերևս աշխարհի համար տակավին ա նծա նոթ հրա ­շալի քներ են մ ի ն ' Գեղարդա սուրբ տաճարը, որուն շուրջ կան բա զմա թ իվ եկեղեցիներ։ Բուն տաճարը վիմափոր է վերեն վա ր։ Տ ա յն կերտողը սկսա ծ ւէ փորել նախ տաճարին գմբեթը, ուրկե փ որելով իջա ծ է մինչև եկե- զեցվույն նավը և ներքին մա սերը։ Վանքը ունի վանահայր և մնա յուն քա հա նա ։ Ուխ­տավորներ կոպ ա ն հեռավոր վ ա յրերե։ Մեր ա յցելութ յա ն ա ռթիվ հոն գտա նք մեկ-երկու կիներ, որոնք հետիոտն եկա ծ էին Երևանեն' կատարելու համար իրենց ուխտը։ Արտա­սահմանի օտար պա տ գա մ ա վո րո ւթ յո լններ ևս ա յցի կոլգա ն Ս. Գեղարդ' տ եսնելու հա ­մար զարմանահրաշ ա յդ տ ա ճա րը։ Տա ճ ա ­րին կից և անոր մերձա կա յքը կահ մեկե ա- վելի խաչքարեր ու ճգնա րա ններ։ Վերջին­ները փորված են ժա յռի կա մ լեռներոլ կո- ղերոլն մեջ։

Վանահայրը պ ատվիրա կությա ն համար մորթեց մա տ ա ղցոլ ոչխար մ ը , որ բերվեցա վ սեղա ն։ Սեղանին բա րիքները բա ցվեցա ն մեր առջև կեսօրն ետք ժամը 5 . 3 0 -ի ն ։ Հ ա ց ­կերույթը տևեց մինչև ուշ ա տ են։ Սեղանին կնախագահեր Կիլիկի и Կաթողիկոսական տեղապահ բա րձրա պ ա տիվ Տ . Խաղ. ա րքե­պիսկոպոս Աջապահյան, որ արտասանեց գեղեցիկ բա ժա կա ճա ռ մ ը ' նվիրվա ծ զո ւյգ Հայրապետական Ա թոռներոլ ա նսա սա նու­թյա ն և միա սնությա ն, և ա ռա ջա րկեց երգել Ս. էջմիածնի ձոներդ-շա րա կա նը' «էջ Մ իա ­ծինն ի Հօրէօ։ Սրբազան հոր բա ժա կա ճա ռը г./լջունվեցավ որոտընդոստ ծա փ երով և հո- տ ընկա յս երդվեցա վ «է ջ Մ իա ծինն ի Հօրէււ շա րականը։ Սրբազան հոր բա ժա կա ճա ռին պ ատա սխա նեց' հանուն Ս. էջմիա ծնի շնոր­հակալություն հա յտ նելով ' պ րոֆ. Աշոտ Աբրահ՛ամյան, ե բա րեմա ղթեց արևշատու­թյուն սրբա զա ն հոր և ա նսասա նություն Կիլիկիո Ս. Աթոռին։ Բա ժս։կաճառեր հաջոր- դեցին մեկը մ յուսին, որոնց ա ռա նցքը կկա զմեին Ս. էջմիա ծինն ու Կիյիկիո Ս. Աթոռը։

Գիշերը ուշ ատեն պատվիրակությունը վերադարձավ Երևան, ուր ներկա եղավ «Դսւվիթ-Բեկ» .օպ երա յին' Ալեքսանդր Սպեն- ղի ար յա նի անվան օպ երա յի և բա լետ ի թ ա տ ­րոնի սրահին մ եջ։ Սույն օպերան եղա նա ­կավորված է հա նգուցյա լ Արմեն Տ ի գ ր ա ն յա ֊ նի կողմե։ Այս օպ երա յին մեջ էր , որ առաջին անգամ հա նդիպ ում ունեցա նք Եգիպտոսեն ներգաղթող և ամբո՛ղջ Սովետական Միու­

թ յա ն մեջ հռչա կվա ծ տաղանդավոր երգչուհի Գոհար Գասպարյանի հետ , որուն հետ ունե­ցա նք մտ երմիկ տ եսա կցություն երեկոլյթեն ետ ք։ Հոն էր նա և Տա թևիկ Ս ազան դար յա ն ը . որուն մա սին տ ա րիներով խ ոսեցա ն սովե­տական մա մուլն ու հա նդիսա կա նները' իբր տաղանդավոր «մ ե ցցո սոպրանոս երգչուհի:

Հունիսի Տ ֊ի ն (1 9 5 4 ) , շա բա թ գիշեր, ժա ­մը 7 .3 0 -ի ն , պ ատվիրակությունը ներկա ե- ղա վ «Ա լմա ստ » օպ երա յին, ԱլեքսանդրՍպենդիարյանի անվան օպ երա յի և բա լետ ի թատրոնի սրահին մ եջ։ Երդի և կատարումի իշխ ա նը ' Պավել (Պ ո ղ ո ս ) Լիսից յա ն կկա տա ­րեր Բ՛ա թուլ իշխանի դերը, իսկ իշխանուհի/։ դ երը' Տա թևիկ Ս ա զա ն դար յա ն ։ Պավել Լ ի ֊ " Ի ցյա ն լիրիկ բա րիտ ոն է , որուն տ ա ղա նդը' չն ա յա ծ իր վա յելա ծ մ եծ հա մբա վին, տ ա ­կավին ծա ղկմա ն մեջ կղտնվի I։ կհոլսադրե մ եծա մ ե ծ նվա ճումներ։ Պավել Լիսից յա նիա նունը, Սովետս/կան Միության երկիրներն)։ զա տ , մեծա պ ես ծա նոթ է Գերմւսնիո, Ա վ ը ս ֊ տրիո- Չ եխ ոսլովա կիս, Հոմւդա րիո, Ռումա- նիո, Բուլղա րի։։, Լեհաստանի և Դանիայի երաժշտական լա յն շրջա ձա կներուն, որոնր կնշեն երգիչի հրաշսւ/ի իր ձա յն ը , դպրոցը և կատարողական վա րպ ետ ությունը։ «Ալ­մա ստ» օպ երա յի մեջ պատվիրակությունը ակա նա տես եղա վ խ ա ղա րկությա նը երեք մ ե ծ ա րվեստ սւգետ ներոլ,— Պավել Լ ի ս ի ց յա ֊ նի, Գոհար Գասպարյանի և Տա թևիկ Ս ա ֊ ղան դար յա ն ի ,— որոնք բա խ տ ա վոր դիպ վա ­ծո վ մը միա ժա մա նա կ կգտ նվեին Հա յա ստ ա ­նի մեջ, որովհետև հա մամիութենա կա ն ի ֊ րենց հա մբա վը զիրենք կբա ժներ իրա րմե' կա տա րելու համար երաժշտական ելույթ միութենա կա ն թե օտար երկիրներո։ մեջ։

Հունիսի 6 -ի ն (1 9 5 4 ) , կիրակի երեկո, ժ ա ­մը 7 .3 0 -ի ն , պ ատվիրակությունը ներկա ե- ղա վ Գ. Սունդուկյանի անվան դրամատիկ թա տրոնի մեկ բեմա դլա ւթ յա նը, Հա կոբ Պ ա ֊ րոնյա նի «Պաղտասսււ* ա ղբա ր» կա տա կեր­գութ յա ն ' երեք ա րա րվա ծով։ Ներկա յա ցմա ն ա ռա նցքը կկա զմեր ժողովրդական արտիստ և հա մբա վա վոր դերասան Հ . Ներսիսյա նր' իր անթերի և բնա կա ն կա տ ա րումով։ Մյուս դերակատարներն ՛էին Ա . Ասր յա ն ը , Գ. Գ ա բրիելյա նը, Գ. Հա րութ յունյա նը, Վ. Մար- դունին, Վ. Ս տ եփ ա նյա նը, Բ'. Դիլա քյա նը, Ա. Եղյա նը, Ա. Կոթիկյանը և Վ. Միրիջան- յա ն ը ։ Բեմա դրությունը կղեկավարեր ժ ո ղ ո ֊ վըրդական արտիստ և Ս տալին յա ն մրցա նա ­կի լաուրեատ Վ. Ա ճեմյա նը, իսկ նկարիչն էր ժողո։[րդական նկարիչ ե ա րձանագործ Ա.

1954 Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 15

Ս ա ըգսյա նը։ Հոն հա նգիպ եցա նք նաև ա ՛յ, ժողովրդական ա րտ իստ ներոլ, որոնց մեջ' մա սնա վորա պ ես ' ժողովրդա կա ն արտիստ և հա մբավա վոր դերասան Ա վետ յա նի, որ « Պ ե ֊ պ ո» ֆիլմին մեջ Զիմղիմովի գերր իւէսղսւ - дшЛ կ։

Հունիսի 7-ի ն (1 9 5 4 ) , երկուշաբթի օր, ե- րեկոյա ն ժամը Տ ֊ի ն պ ատվիրակությունը ներկա գտ նվեցա վ երգելու կախարդանքին տ իրա ցա ծ տիկին Գոհար Գա սպա րյա նի ոես]ոոսւլ/ւ1/, որ տեղի ունեցա վ Հա յֆիլհա ր- մոնիա յի հա մերգա յին մ ե ծ դահլիճին մ ե ջ , Ներկա յութ յա մբ երաժշտասեր հոծ հա սա րա ­կությա ն մլւ, որ բուռն ծա փ ա հա րեց թով/ւչ Հայ երգչուհին։ ե գի պսւ пи են ներգա ղթող ա յս տիկինը' Մ ոսկվա յի մեջ հետ ևա ծ կ ձ ա յն ա ­մա րզությա ն դա սընթա ցքին և կա տ ա րելա ­պես տ իրա ցա ծ կ երգելու ա րվեստ ին, որ Հիացմունքի կմղե տ մեն են նրբա րվեստ ա ր­վեստ ա գետ ներն ու երա ժշտակա ն քն նա ­դատներն ա նգա մ։ Անոր ա նունը ծա նոթ կ միութենական երկիրներս։ թե Եվրոպայի զանա զան երկիրնևրոլ երա ժշտակա ն շրջա - նա կներուն, որոնք մա մուլով ու բ ե մ ո վ գրր - վատիքը կհյուսեն ա նոր' վեր ա ռնելով անոր ձա յնին ճկունութ յա նն ու կատարողական ա րվեստ ը։ Հա ճա խ կտւսրվիս մտ ա ծելու, թե երգողը սոխա կ մըն կ, որ կգեղգեղե։

Մ ոսկվա յի Պետական օպ երա յի վա րչու­թյունը գնպ հա տ ելով ա նոր երա ժշտակա ն կա ­րողությունները, պ ա հա նջա ծ կ ղա յն Երևանի Պետական օպ երա յի վա րչոլթենեն, որպեսզի անիկա հա նգես գա Մ ոսկվա յի Պետական օպ երա յին մեջ, բ ա յց Երևանի վա րչությունը ընդդիմա ցա ծ կ' ա ոա րկելով, .ո ր անիկս։ ւգեաք կ մնա հրեա ն' իր ներկա յութ յա մբ և հա մերգներով վ ՚ա յլ տ ա լու հա մար հա յոց մա յրա քա ղա քի երաժշտական մշա կույթին։ Տիկի՛ն Գոհար Գասպարյան ևս նախընտրա ծ կ մնալ Երևան, ա ր առաջագրած կբ ներգա ղ­թել Եգիպ տ ոսեն' վերջ տ ա լու հա մար գա ղ ­թա կա նի գորշ կ յա ն քի ն ։ Մ ոսկվս։ հա մա - եերպ ա ծ կ և տիկին Գոհար Գասպարյան կգործե Երևանի մեջ, հարկ եղա ծ պ ա րա գա - լի ն ա յցելե լո վ միութենա կա ն երկիրներ, կա զմա կերպ ելու հա մար հա մերգներ։

Ռեսիտսւլ^յ, հա յտ ա գիրը կա զմվա ծ կր հա յ և օտար երգա հա ևներու դասա կան և արդի ստ եղծա դործութ յուններեն։ Հա յտ ա գիր/։ գոը- ծա դր ութ են են ետ ք նոր հա յտ ա գիր մը ևս կա զմվ եցա վ տ եղվույն վրա ' երաժշտասեր հա սա րա կությա ն պ ա հա նջա ծ երգերով, ս - րոնց սիրով ընդա ռա ջեց սիրված ե հարգե/ի երգչուհին։

Հունիսի {1-ին (1 9 5 4 ) , երեքշա բթի, կեսօրե ետք ժամը 2 ,1 5 ֊ի ն պ ատվիրակությունը ը ն - գոլնվեցա վ Հա յա ստ ա նի երիտասարդ Վար- չա պ ետ ին' Անտոն Քոչին յա ն ի կողմե։ Հ ա ­նուն պ ատվիրա կությա ն շնորհա կա լությա ն խ ոսք ըրա վ Կիլիկիո Կաթողիկոսական տ ե­ղապահ բա րձրա պ ա տ իվ Տ . Խաղ ա րքեպ իս­կոպոս Ա ջա պ ա հյա նը, որուն պ ա տա սխա ­նեց Հա յա ստ ա նի Վարչապետը բա րի գա - Iուստի ա զնիվ խ ոսքերով։ Խոսա կցությա ն կարգին երբ հա րց տ րվեցա վ ներգաղթի մա սին, նորին Վսեմություն Վարչա։զետր պ ա տ ա սխ ա նեց. "Ա մեն պտուղ իր հա սու­նա ցա ծ ժամա նա կը անուշ կ լինի», թեև Հայտնեց նա և, թե ներգա ղթի հարցը օրա-

կարղեն բն ա վ չկ ջնջվա ծ։1 !նգոմյել։։լթ յո լնը եղա վ շատ սիրալիր և

պատ։Ա<րակությոմւլ։ րա ժնվեցսւվ Նորին ՚կս եմ ո լթ յո ւն Վարչասլետեն շատ գոհ տ պ ա ­վորությա մբ։

՛հորին ՛Լսեմ ություն Վարչապետի ունկըն- գրութենեն ետք Հա յւսստա ն յա յց Եկեղեցվո դործերու խ որհուրդ/։ նա խ ա գա հ' սլարոն Հրա չյա Գրիդորյան ա ռա ջնորգեց պ ատվ}։- ր ա կա թ յոլնը դեպի Հա յկա կա ն խ որհրդա րա ­նի շենքը ։ Պա տվիրա կությունը հիա ցմունքով ա նցա վ մարմարապատ սենյա կներեն ևմտ ա վ մ եծ դա հլիճը, որ ներքնա պ ես ևսքարաշեն կ և ա մբողջութ յա մբ քա նդա կա ­զա րդվա ծ հա յկա կա ն մա նրա նկարչական մ ո ­տ իվներով։

Նույն օր, գի շերին , տեղի ունեցա վ թըղ - թա կիցներսւ հան գի սլոսէը ։դա տ ։[իրա կութ յա ն ա նգա մներա ն հետ , որոնք հա ղորդեցին ի - ր են ց տպ ա վորությունները Հա յրենիքի վ ե ­րելքի մա սին։

Նույն օրը, երեկոյա ն ժա մը 1 0 .30-ինտ րվեցա վ ողջերթի սեղան մը ի պատիվ պ ա տ վիրա կությա ն ս։ն գամն ե բո ւն ։ Սեղանի

վրա խ րա խ ճա նքը տ ևեց մինչև ա ռա վոտ յա ն ժա մը 4 : Պա տվիրա կության ա նդա մներըա յդ գիշեր բէւավ չքնա ցա ն, որովհետև մեկ ֊ե ր կ ո ւ ժա մ ետք ա նոնք օդա նա վ պ ի­տի ա ռնեին և թռչեին դեպի Մ ոսկվա ։ Սե­ղա նին կմա սնա կցեին եկեղեցա կա ն և պ ե­տական բա րձրա ստիճա ն դեմքեր, գրա գետ ­ներ, ա րվեստ ա գետ ներ և հասարակական գործիչներ։ Սեղանի վրա շնորհա կա լությա ն խ ոսքերով ե լո ւյթ ունեցա վ դա րձյա լ Կիլիկիո Կաթողիկոսության Տեղա պ ա հ բա րձրա պ ա ­տ իվ Տ . Խադ ա րքեպ իսկոպոս Ա ջա պ ա հյա ն, որոմ։ ի պատա սխա ն ա րտ ա հա յտ վեցա վ Հ ա յա ս տ ա ն յա յց Եկեղեցվո դործերու խ որ- հուրդի նա խ ա գա հ' պարոն Հրա չյա Գրիգոր-

16ԷՏ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1954

յա ն : Խոսք առին նմանապես Վարպետը,Դերենիկ Դեմիրճյա ն, Հրա չյա Քոչա ր և ու­րիշներ, ինչպես նաև պատվիրակության ե- կեղեցական և աշխարհական ա նդա մն երեն ոմա նք: Անոնք իրենց բա ժա կա ճա ռերովմա ղթեցին բա րգա վա ճում Սովետական Հա - յա ստ ա նի, պ ա յծա ռություն Ս. Էջմիածնի և բա րօրություն հա յ ժողովուրղի։ Երգով և արտա սանությա մբ հանդես եկան Հ ա յա ս ­տանի ա րվեստա գետները, որոնք սեղանին ուրախությունը հա սցուցին իր լրոսէին։

Պատվիրակությունը Սովետական Հ ա յա ս ­տանի արևաշող մա յրա քա ղա քին' Երևանի մեջ մնա ց 1 7 ՛օր։ Ոչ մեկ օր անոր ճակատը չմթա գնեցա վ Հա յա ստ ա նի արևին տ ա կ, եթե չհաշվենք երանաշնորհ Հա յրա պ ետ ի օծմա ն և թա ղմա ն հա մատա րած սուգի օրերը։ Հ ա ­յա ստ ա նի մեջ ա յլևս ա նցա ծ Է սուգի և շիվանի շրջա նը։ Ուրախություն կտիրապետե հոն և ամեն ա յցե լո ւ պարտի մա սնա կից ը լ- /ա յ ա յդ ուրա խ ությա ն, և մենք լիովին վա ­յե լե ցի ն ք հա յուն ավանդական հյուրա սիրու- թյունը հա յկա կա ն երկնակամարի և հ ա յ պ ե­տության Հա վանիին տ ա կ։

Հունիսի 9-ի ն (1 9 5 4 ) , չորեքշա բթի օր, ա ռա վոտյան ժամը 7 .2 0-ի ն պ ա տ վիրա կու­թյունը մեկնեցա վ Երևանի (ГԻնտուրիստ» հյոլրա նոցեն դեպի օդա կա յա ն, ուր ողջեր­թի համար եկա ծ Էին Ս. Էջմիածնի մ ի ա բա ­նությա ն ներկա յա ցուցիչներն ու ԱՕԿՍ-ի բոլոր պ ա շտ ոնյա ները, Հա յա ստ ա ն յա յց Ե ֊ կեղեցվո գործերոլ խորհուրդի նա խ ա գա հ' Հրա չյա Գրիգոր յա ն , Կարո Ղա ֆա դա րյա ն և բա զմա թիվ մտա վորա կա ններ։ Հուզիչ Էր բա ժա նմա ն տեսարանը։

Օդանավը Երևան են ճա մբա ելա վ ա - ոավոտ յա ն ժա մը 9 .3 0 -ի ն , երևան յա ն ժա ­մով, և փոքր ժամա նա կի ՛մը համար հա ջոր- դաբար իջնելով Ս ուխ ոլմիի, Ռոստովի և Խարկովի օդա նա վա կա յա նները' նու/ն օր երեկոյա ն, տեղական ժա մով ժամը 1 0 .30-ին հասավ Մոսկվա, ուր պ ատվիրակությունը դիմավորվի ցա վ Մ ոսկվա յի հա յոց հոգևոր հովիվին' ա րժա նա պ ա տիվ Տ . Խաչատուր ավագ քահանա Տ . Հա րոլթ/ունյա նի և բ ա ­րեշնորհ Անդրանիկ սա րկա վա գ Գաւամդար- յա նի կողմե և ա ռա ջնորդվեցա վ Մոսկվայի «Մ ետ րոպ ո,» հ յուրա նոցը, ուր մնա ց մինչև իր մեկնումի օրը, հինգ օր ։

Պատվիրակությունը հա նգստ ա նա լու հա - Աար մեկ օրվան դադարե մը ետ ք, հունիսի 11-ին (1 9 5 4 ) , ուրբաթ 0ր ա յցե լե ց $ ա գորսկ,

որ կգտնվի Մ ոսկվա յեն 120 կիլոմետր դուրս։ Ջագորսկ կրոնական ճեմարան մըն Է, ուր կուսանին 1 8 0 սա ներ' պ ատրա ստվե­լո ւ և նվիրվելու համար կրոնական ասպա­ր եզի ։ Պա տ։{իրակությոձւը պ տ տ եցա վ հա ս­տա տությա ն զա նա զա ն բա ժա նմունքներն ու եկեղեցին, և հոգիով հրճվեցա վ տ եսնելով բա րգա վա ճ կրոնական ոստան մ ը , ուր կ պատրաստ վին երիտասարդ ա զնիվ հոգի­ներ Աստոլծո մաքուր անդաստանին ծա ­ռա յությա ն հա մա ր։

Պատվիրակության մեկ մա սը, գլխ ա վո­րութ յա մբ Կիլիկիո Կաթողիկոսական տ ե ­ղապահ բա րձրա պ ա տ իվ Տ . Խադ ա րքեպ իս­կոպ ոս Ա ջա պա հյա նի, նույն օր ընդունվե- ց ա վ Հա մա յն Ռ ոլսիո Ռուս Օրթոդոքս Եկե- ղեցվո Պետ Ալեքսի Պատրիարքի կողմե, ո- րուն հետ ունեցա վ շատ սիրալիր և մտերմիկ տ եսա կցություն։ Սրբազան Հովվապ ետը ա նսխա լ կարտասանե տերունական ա րոթ- քը հա յերեն լե զ վ ո վ ։ Անիկա մոտ են ծանոթ Է Հ ա յ Ազգի բա զմ ա թ իվ զա վ ա կ ն եր ո ձ , ո- բոնք տպ ա վորա ծ են զինք որպես ա շխ ա ­տունակ և ստ եղծա գործ ժոզովուրդի մը ներկա յա ցուցիչները։ Անիկա խորապես վըշ- տ ա կրա ծ Է մա հվա նը ։[րա Հ ա յ Ազգի երա ­նաշնորհ Հովվա պ ետ ին, որուն հե տ հա ս­տ ա տ ա ծ ւէր եղբա յրա կա ն մտ երմություն և գործա կցութ յուն ։ Պատվիրակությունը շնոր­հա կա լություն հա յտ նելով Սրբազան Հա յր ա ­պետի ա զնիվ խ ոսքերուն համար և արևշա ­տ ություն մա ղթ ելով ի ր են ' բա ժն վեց ա վ Ռուս Օրթոդոքս Եկեղեցվո Վ եհա վա յրեն, հա մոզ­վ ա ծ' որ քո ւյր եկեղեցվո մը տաքուկ սիրտր կբա բա խ ե հոն։

Հոմւիսի 12-ի ն (1 9 5 4 ) , շա բա թ օր, կեսօրե առաջ ժա մը 1 0 -ի ն , պ ատվիրա կությունը ա յ ֊ ցե լե ց Կրեմլի պատմական բա ժի ն ը , ա ռաջ­նորդությա մբ Նիկիտա Իվա նովիչ Ս միռնՀ- վ ի , որ Կրոնական խորհուրդի ա վա գ ա շ­խ ա տ ա կից է ։ Ս. էջմիա ծնի կողմե պ ա տ ­վիրա կությա ն կընկերա կցեր (Гէջմիա ծինа պաշտոնաթերթի խ մբա գիր պ րոֆ. Աշոտ Ա բրա հա մյա ն, որ մ իա նգա մա յն կկատարեր թա րգմա նի պ ա շտոն։

Կրեմլ կարելի է ա յց ե լե լ մա սնա վոր ա ր­տ ո նո ւթ յա մ բ։ Պատվիրակության ժա մա նու- մեն առաջ ա յցելուներոլն երկար շարանը տ եղ գրա վա ծ էր Կրեմլի մուտքին ա ռջև։ Պատվիրակության հատուկ պ ատիվ ը ն ծ ա յ- վեցա վ' երբ բո լո ր ա յցելուներն առաջ ա- ռա ջնորդվեցա վ Կրեմլի պատ՛մական պալա- տեն ներս, որուն մուտքի դռան առջև ո ղ ֊ ջունվեցա վ թա նգա րա նի պատասխանատու

1954 է * Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 17

ա նօրենին կողմ ե։ Կրեմլի պատմական մ եծ մասը ա յժ մ մա ս կկա զմե Հնագիտա կա ն վա րչությա ն/ Պա տվիրա կությունը նախ ա- ռա ջնորդվեցա վ ընդարձակ ա յն սրահը, ուր տեղի ո ւնեցա ծ են ա զգա յին ընդհանուր ժողովները։ Այս սրահին անմիջա կա նորեն կից կգտ նվի Սովետական Միութ/ան պ ա ռ­լա մ ենտ ը , ուր տ եղի կունենա ր միջա զգա յին սենտ իկա ներու ն եր կա յա ցո ւցի չն եր ո վ հա ­մ ա ժ ո ղ ո վ ։ Ա յս ժողովին պատճառավ պ ատվիրա կությունը չկրցա վ ա յցելել պ ա ռ­լա մ ենտ ը ։ Պա տվիրա կությունը ապա ա ռ ա ջ ֊ նորդվեցա վ ցա րերոլ պ ալատին բոլոր հ ա ր ֊ կա բա ժի ն ն եր ը, որոնք պ ա հվա ծ են աքն պ ես, ինչպ ես որ էին ցա րերու իշխան ութ քան օրով։ Պալատին ա մենեն հին մա սը Իկոր իշխ ա նի հա րկա բա ժինն էր ։ Իկոր իշխանը ռուսերու Վար դանն է , որ կռվեցա վ թա - թարներու դ ե մ ' իր ա գգի ա զա տ ությա ն հա ­մա ր։ Պալատին ա մբողջ հա րստ ությունը, որ գա րերու ընթա ցքին հա վա քվա ծ է , մ ե կ ­տ եղվա ծ է ընդա րձա կ սրահի մը մ ե ջ , ուր ա ռա ջնորդվեցա վ պ ա տ վիրա կությունը պ ա ­լա տ ի ա յցելութ ենեն ետ ք։ Պ ատ։[իրա կու- թյունը 3 — 4 ժա մերոլ տ ևողությա ն ը նթ ա ց­քին տ եսա վ մ ե ծ ու փոքր ա դա մա նդներ, ոսկի և թա նկա գին քա րեր, ա ռա նձին կա մ հեռյա լ ա վետ ա րա նի, սկիհի, խ ա շի, քա հա - նա յա պետ ական թև ա րքա յա կա ն ո ս կ ե ճ ա ֊ մով'ւ զգեստ ներու, պ ա նա կեներոլ և շքա - նշա ններու, ■ եպ իսկոպ ոսա կա ն գա վա զա ն- ներու և ա րքա յա կա ն գա յիսոններու, ս ո ւր ե ֊ ր Ու, դա շոլյններու, ա տրճա նա կներու, վա - հա ններոլ և ա յլ պ ա տ երա զմա կա ն թե ը ն ­տանեկան գործիքներու և առա րկաներու վրա ։ Պա տվիրա կությունը տ եսա վ ա մեն դարու հատու!/ իշխ ա նա կա ն, ցա րա կա ն թե եկեղեցա կա ն զգեստ ներ, որոնք համակ գործվա ծ էին մա րգա րիտ ներով և ա յլ թ ա ն ­կա գին քա րերով։ Աշխարհի զա նա զա ն կող- մերեն կոսոա կվա ծ ոսկին և թա նկա գին քա ­րերը չէին խ ն ա յվ ա ծ նույնիսկ ա րքա յա կա ն կա ռքերու և ձիերու կա զմա ծներուն վրա, որոնք ևս կցուցա դրվեին ա յդ ընդա րձակ սրահին մ եջ։

Պա տվիրա կությունը իր հիա ցումն ու գնա հա տ ությունը ա րձա նա գրեց ա յն տ ոմա ­րին մ ե ջ , որ իրեն ն երկա յա ցվեցա վ թա ն­գարանի պ ա տ ա սխա նա տ ու ա նօրենությա ն կողմ ե։ Ա րձա նագրությունը ստորա գրեցին պ ա տ վիրա կությա ն եկեդեցա կա ն և ա շխ ա ր­հա կա ն բոլոր ա նդա մները։

Պա տ ։[իրա կությրւձը ա մենեն ետ ք ա ռա ջ­նորդվեցա վ դեպի Կրեմլի պ ալատին հա րա ­կից շենքերը, որոնց մեջ ի մասնավորի ա1քՒ կգա րնեին երեք հսկա յա կա ն մ եծու­

թ յա մ բ եկեղեցիներ, որոնց ոսկեզօծ և սրա­ծա յր գմբեթները կպսպգա յի ն արևի ցո լքե - րուն տ ա կ։ Անոնց դռները բա ց էին ա յ- ցելոլներու ա ռա ջ, որոնք կոլգա յին միութե­նական թե ա րտ ա սա հմա նյա ն երկիրներն։ Պա տվիրակությոմւը ա ռա ջնորդվեցա վ Ս. Վլադիմիր տաճարեն ներս, ուր նորոգու­թ յուններ կկա տ ա րվեիՀ։ ս/ետութւան հա շ- վ ո ւյն ։ Ա յս տաճարին մեջ կդտնվին ռուս մ ե ծ քահանա (ա պ ետ ներոլ և իշխսւններու դա մբա րա ններ ' ի րենց անաղարտ մնա ցա ծ ա րձա նա գրություններով։ Այս տաճարին մեջ է , որ ցա րեր կստ ա նա յին իրենց թա գը և թա գա վոր կհռչա կվեին Հա մա յն Ռուսի ո Պատրիարքին կողմե, որուն դահին քով կգտ նվեր ցա րին դա հո' երկուքն ևս ա մպ հո- վա նիով ծա ծկվա ծ։ Դռան քով կգտ նվի եր­րորդ ա թոռ մ ը , նու/ն ձևով, որ տ րա մա ­դրվա ծ էր Մ ոսկվա յի ռուս միտ րոպ ոլիտ ին։ Պ ա տ վիրա կո։թ(ունը սքա նչա ցումով ոիտեց տաճարին զա նա զա ն մա սերը և ջերմեռա ն­դութ յա մբ հա մբուրեց ա նոր երեք խ որա ննե- րուն սրբատաշ և օծյսւլ սեղա նները։ Այս տաճարին մեջ պ ատվիրա կությա ն ա ն դ ա մ ֊ ներեն տողերս ստորադրողին խ նդրա նք ե ֊ ղա վ, թա նգա րա նի տ նօրենին և Կրոնական խորհուրդի ա վադ ա շխ ա տ ա կից * Նիկիտա Իվա նովիչ Սմիոնո։[ի կողմե ' երգելու հ ա յ­կական մեղեդի մը կա մ շարական մ ր ։ Ա - նոնց փ ա փ ա գին գոհա ցում տ րվեցա վ с Ուրախ լերօ շա րա կա նով։

Նույն օրը, երեկոյա ն ժա մը 7 .30-ի ն , պ ա տ վիրա կությունը ներկա եղա վ օպ երա ,ի մը, որ վերցվա ծ էր ռուս ա զա տա գրա կան կ յա ն քե ։ Դերակատա,,ներեն ա մենեն ամելի ուշագրավն էր ռուսա զգի հա յտ նի ա րվես- տ ա գետ -երգիչ Ջ ուլով, որ [կկատարեր կույր աշուղի ղերը։ Ներկա յա ցումը կկատարվեր Մ ոսկվա յի մ եծա գ ո ւյն օպ երա յի}, մեջ, որ կգտնվեր Կարմիր հրապարակի և մեր ի ջ և ա ֊ նա ծ հյուրա նոցին շատ մոտ իկրւ Օպերայի դերա սա նները սովետ ա կա ն երկիրներոլ լա ­վա գույն տարրերն են , որոնք հա վա քվա ծ են Մոսկվա ։ Ա նոնց մեջ կդտնվին նաև երկու հ ա յե ր ։ Ներկա յա ցմա ն ընթա ցքին ր ե մ բա ր ձ ­րա ցա ն ա վելի քան 4— 5 0 0 հոգի, որոնք մ եծ հա սկա ցողութ յա մբ կա տ ա րեցին ի րենց դ ե ­րերը։ Երաժշտասեր հա սա րա կություն մր լե - ցո ւց ա ծ էր սրա հը, որ ուներ ութհարկանի և բոլորա ձև օթ յա կներ։

I * * *

Հունիսի 13-ի ն (1 9 5 4 ) , կիրակի օր, պ ա տ ­վիրա կությունը պ տ տ եցա վ Մ ոսկվա յի զա նա _ զան տեսա րժա ն վա յրերը ' ա ռա ջնորդությա մբ

е էջմիածին а ամսագրի պատասխանատու խ մբա գիր պ րոֆ. Աշոտ Գ. Ա բրահա մյա նիդ „ր պատվիրակության հետ մնաց Մ ոսկվա ' մինչև անոր մեկնումը Մ ոսկվա յեն։

Հա յկա կա ն գաղութը իր մեջ կհաչվե 6 0 — 70 հազար հոգի։ Գաղութին հոգևոր հովիվն է արժանապատիվ Տ . Խաչատուր ա վա գ քա ­հանա Տ ե ր ֊Հ ա ր ո ւթ յո ւն յա ն . որ պաավիրա. կութ յա ն մա տ ույց անգնա հա տելի ծա ռա յո ւ­թյուններ' երբ անիկա հա սա վ Կիևեն Մ ոսկ­վա, Սիրված և հա րգվա ծ հոգևորա կա ն մըն է անիկա, որ հակառակ իր հա ռա չա ցա ծ տ ա ­րիքին' կվա զե հոն, ուր պարտականությունը կկանչն զինք ։ Անոր կօգնեն Անդրանիկ և Հենրիկ ավադ սա րկա վա գներ, որոնք Ս. էջ­միածնի Հոգևոր ճեմա րա նի տ եսչությա ն կողմե ղրկվա ծ են Մ ո սկվ ա ' ուսա նելու հա ­մա ր։ Գաղութը իր մեք կհա շվե հա յտ նի դ ի ս ։, նականներ, ա կա դեմիկոսներ, քա ղա քա կա ն և զինվորական դեմքեր, գրա գետ ներ, բ ժ ի ժ ­ներ, ա րվեստա գետներ, հա մալսա րա նա կա ն ուսանողներ և ա շխ ա տ ա վորներ։ Գաղութը, հակառակ իր թվական նվա զութ յա ն, կ վ ա յե - լե հա րգա նք' իր որակին հա մա ր։

Քաղաքին եռուվևռը և երթևեկը դ յո պ ։ա ց ֊ նելոլ համար շինվա ծ է ստորերկրյա մետրո մը, որ կհանդիսանա աշխարհի մ եծա գույն ը և ա մենեն կա նոնա վորը, ինչպ ես հավւսս- տ իա ցոլցին մեզի Փարիզի և Ա մերիկա յի մետրոներր տ եսնողներ։ Մետրոն երկհարկ է և ունի 125 մետ ր խ որութ յուն ։ Անիկա կ ե ր . կարի քա ղա քին գրեթե մ եկ ծա յրեն մ յո ւս ը ։ Մաքրությունն ու կա նոնա վորությունը հա տ ­կանշական գիծերն են մ ետ ր ո յի ն , որուն ա - մեն մեկ հարկն ու կա յա նը ունի առանձին ՛ճարտարապետական ոճ և գրա վչություն մըւ Ոստիկան և ոստիկա ն ուհիներ կշրջադային ամբողջ գի ծ ի երկա յնքին' հսկելու համար կարգապահության և երթևեկի ա նվտ ա նգու­թ յա ն ։

Պատվիրակությունը մ ե ծ կամու/ւջեն ա ն ց . նելով ոլղղվեցա վ դեպի Մ ու/կվայի նորա կա ­ռույց հա մալսա րա նը, որ 3 8 հարկի >1բա բա րձրա ցա ծ հսկա յա կա ն շենք մըն Է, և որ իր մեջ կրնա պարփակել 2 0 .0 0 0 հոգի։ Հ ա ­մալսարանի մեջ կուսանին ա մենա զգի ուսա _ նողներ, որոնք ձրի ուսա նելե զա տ ' կստ ա ­նան նաև ամսական որոշ թոշակ մ ը ։ Ա նդրա ­նիկ և Հենրիկ սարկավագներ կստա նա ն, յուրա քա նչյուրը, ամսական 2 4 0 ռուբլի ։

Պատվիրակությունը ապա ա յց ե լե ց Մ ո ս կ ֊ վայի պատկերաււրահը, ուր կցուցա գրվին հին ու նոր, միջա զգա յին և սովետական նկարիչն երու ստ եղծա գործություններր։ Ա_ մեն ազդի նկա րիչներոլ տ ա րլոներուն մեջ

Ա Ծ Ի Ն . "19.54

կգտ նվեին նաև Սովետական Հա յա ստ ա նի հա յտ նի նկա րիչ Մարտիրոս Սարյանի նկա ր . ներեն ոմա նք։ Նկարները դասա վորվա ծ Էին ժա մա նա կա գրա կա ն կա րգով և ըստ դպ րոցի։ Արվեստասեր հսկա հա սա րակություն մը ե կ ա ծ Էր դիտ ելու դասա կան ո ւ արդ/։ նկա- րիչներու ստ եղծա գործութ յունները։ Օտար- ազգի ա յլ պ ատվիրա կություններ ևս եկած Էին ա յցե լե լո ւ պատկերասրահը և կլսեին բա ցա տ րություններ իխենց բա րբա ռով,

Հունիսի 14-ի ն (1 9 5 4 ) , երկուշաբթի լո ւս­նա լի ք ա ռա վոտ ոմւ, ժա մը 2 -ի ն , պ ա տ վի­րա կությունը «Մետրոպոլա հյոլրա նոցեն ճա մբա ելա վ դեպի Մոսկվա յի օդա նա վա ­կ ա յա նը , ուր հա սա վ Ժամը 8 ֊ի ն ։ Ողջերթ մա ղթելու հայքար օդա նա վա կա յա ն եկա ծ Էին « Էջմիածինս ա մսա գրի պատասխանատու խ մբա գիր պ րոֆ. Աշոտ Գ. Ա բրա հա մյա ն, Կրոնից նա խ ա րա րությա ն կ ո ղ մ ե ' Նիկիտա Իվա նովիչ Ս մ իոնով, Մոսկվայի հա յոց հ ո ղ ­վոր հովիվ ա րժա նա պ ա տիվ Տ . Խաչատուր ա վադ քա հանա Տ եր -Հա ր ոլթ յո ւն յա ն և բ ա ­րեշնորհ Անդրանիկ ա վա գ սարկավագ Գա- լա մդա րյա ն։

Օդանավը Մ ոսկվա յե ն թո ֊իչք ա ռա վ ա ռա ­վոտ յա ն ժա մը 4 .5 0 -ի ն և երկոլքուկես ժ ա ­մեն ( 6 .3 5 -ի ն ) հա սա վ Կիև, Ոլկրաինիո մ ա յ­րա քա ղա քը, ուր մնա ց մ ե կ ժա մ և քսան վ ա յր կ յա ն ։ Պա տվիրա կությունը 7 .45-ի ն Կիևեն բա ժն վելո վ ժա մը 1 1-ի ն հա սավ Բու- դա պ եշտ ' Հունգա րիո մա յրա քա ղա քը, ուր մնա ց մինչև ժա մը 1 2 .1 5 , որւէե ետ ք թռավ դեպ ի Վ իեննա , ուր հա սա վ ժա մը 1 .1 5-ին Մ ոսկվա յի ժա մով, իսկ տեղական ժա մով ժա մը 1 1 .3 0 -ի ն ։ Պատվիրակությունը դիմա ­վորելու հա մա ր Վիեննա յի սովետ ա կա ն օդա ­նա վա կա յա նը եկա ծ Էին Վիեննա յի հա յ ա զ ­գա յի ն ների ն ' պ ա րոնա յք Հա կոբ Բ՜արյան, Ազատ Վ ա րդյա ն, Հմ ա յա կ Հա էլոբյա ն և Արա մ Ր ւթ յո ւճ յա ն ։ Վերջինը զավակն Է Վիեննա յի հոգևոր հովիվ գերա պ ա տ իվ Տ . Վահրամ ծա յրա գույն վարդապետ Ո լթ յուճյա նի, որ կրա ցա կա յե ր մ ա յրա քա ղա քեն, ա լցի գա ցա ծ Ը 1լա լով իր գստ եր, ո ր կգտ նվի Ա թենքի մ ե ջ ։ Պա տվիրա կությունը ա ռա ջնորդվեցա վ Վիեն_ ն ա յի (гН о Ы ՐօՏէ» հ յո ւր ա նո ցը , ուր մնա ց հինգ օր։

Վիեննա յի հ ա յ գա ղութը իր մեջ կհաշվե 3 0 — 40 ընտ ա նիք, որոնցմե միա ւն մ եկ — եր­կու ընտ ա նիք կա թոլիկ ե ն , մնա ցյա լները Հ ա յ Առա քելակա ն Եկեղեցվո կպ ա տ կա նին։ Գաղութը տ նտ եսա պ ես ինքնա բա վ Է։ Գլխա ­վոր զբա ղհւմը ա ռևտուրն Է, ընդհանրապես գո ր գի ։ Ունի մա տ ուռ մը և դպրաց դաս մ ր ,

1954 к Я մ ի и а ի ն ւ՚յ

որ կա զմվա ծ է երիտասարդներն և երիտ ա ֊ սա րդուհիներե, որոնցե ոմա նք ուսանող են Պետական երա ժշտ ա նոցի մ եջ, Խմբա վա րն է պարոն Արա մ Ո լթ յո լճ յա ն , որ կնվա գե օրղի վրա Եկմա լյա ն քա ռա ձա յն . Մատուռը կգտ նվի չորրորդ հարկի մը ,[րա , ուր ամեն կիրակի և տ ոնա կա ն օրեր հա վա տ ա ցյա լ հա - քեր գունդա գունդ կերթան հոգևորա պ ես մ խ ի . թ ա րվելոլ կենա ց բա նին քա րո զո ւթ յա մ բ, Գա_ ղութիս հա յերը կապրին հա մերա շխ ությա մբ և սիրով, մեկ ընտ ա նիքի հա րա զա տ ներ,,լ պ ես, Ոմյին ա կռւմբ մ ը , ուր կհա վաքվին ե - րիա ա սա րդ և երիտասարդուհիներ և կկա զ­մա կերպ են մշա կութա յին ձեռնա րկներ, Սիր տերնին տաք է Հա յրենիքի և Հա յա սւուսնյա յց Ա ռա քելա կա ն Եկեղ\եցվո նկա տ մա մբ, Հա ր-

դա լից վերա բերմունք ունին Վ իեննա յի Մ խ ի ֊ թա րյա ն միա բա նությա ն ն կա տ մա մբ, որուն ա բբա հա յրը բա րի գա լուստի և ողջերթի հա ­մա ր երկիցս եկա վ ս/ա տ։[իրա կոլթյսւն նա ­խ ա գա հին ' Կիլիկիո Կաթողիկ ոսա կա ն աե ղապ ա հ ' բա րձրա պ ա տ իվ Տ . Խւսգ ա րքեպ իս­կոպոս Ա ջա պ ա հյա նի մ ո տ , ընկերա կցու­թ յա մ բ պ ա տ մա բա ն-բա նա ս ՚եր դերհա րդելի Հ . ներսես Ակին յա ն ի և Հ . Պողոս Պետրոս- յա ն ի , Տ . Խադ ա րքեպ իսկոպ ոս Ա շա պա հյա ն փոխա դա րձ ա յցե լո լթ յա ն գնա ց մա յրա վա նք, ա բբա հոր մ ո տ , ը նկերա կցութ յա մբ պ ա տ ,[ի . ր ա կութ յա ն ա ն դ ա մ ն ե ր ո վ ։ Տեղի ունեցա վ պ ատշաճ հյուր ա սիր „ լթ յո ւն, ո ր մ և ետքպ ա տ վիրա կությունը պ տ տ եցա վ մ իա բա նու­թ յա ն ապարանն ու մա տենադա րանըւ

Վ իեննա յի պատվական ա զգա յինները պ ա տ վիրա կությա ն հա մար վերա պ ա հա ծ Էին

ջերմ ընդունելութ յուն մ ը , որուն ա պ ա ցույցը բա զմ ի ցս տվին պ ա տ վիրա կությա ն Վիեննա բնա կութ յա ն մ իջոցին, Ա նոնք պ ա տ վ յ,ր ա կ ո լ ֊ թ յա ն հետ մ նա ցին միշտ և ա ռա ջն որ դեցին զ ա յն Վ իեննա յի պ ատմա կա ն և հնա գիտ ա ­կա ն վա յրերը, Կա զմա կերպ եցին ՜ճոխ ճաշա սեղա ններ Վ իեննա յի ա մենեն շքեղ ճ ա շ ա ֊ րա ններուն թե ընտ ա նեկա ն հարկերււլ տակ։ Ա նմոռա նա լի պիտի մնա մա նա վա նդ ողջեր­թի սեղա նը, որ տ րվեցա վ վերջին գիշերը, Վ իեննա յի լա վա գույն պ անդոկին մեջ, ուր հա վա քվա ծ Էին Վ իեննա յի բոլոր հ ա յ ա զգ ա ­յինները հա նդերձ ը նտ ա ն յո ք ։ Ասկե զատ պ ա տ վիրա կությունը ա ռա նձինն հյւււրասիր_ վեցա վ պ ա րոնա յք Պ ա րսա մյա նի, Սարդիս Կա րա պ ետ յա նի և Հմ ա յա կ Հա կո բյա նի 1ՈՈԼ- ներուն մ եջ։

ծ # #

Հունիսի 17-ի ն (1 9 5 4 ) , հինգշա բթի օր, Հովհս/ննու Կարապետի և Աթա նա դինե եպ իս­կոպոսի տ ոնին, մա ա ուցվեցա վ սուրբ ա ն­

մա հ պատարագ Վ իեննա յի հա յոց մատուռին մեջ, ։։,ր ներկա Էր ա մբողջ վիեննա հա յոլ-

թ յո վ ը , Պատարագը մա տ ույց Երուսաղեմի միա բա ններեն և ժա ռա նդա վորա ց վա րժա ­րանի տեսուչ հոգեշնորհ Տ . Հա յկա զուն վա ր­դապետ Ա բրա հա մյա ն, Ք ա րոզեց ԿիլիկիոI ա թողի կ ույ ութ յա ն տեղա պ ա հ1 բա րձրա պ ա -

աիվ Տ . Խադ ա րքեպ իսկոպոս Ա ջա պա հյա ն, որ խ ա բրիկներ տ վա վ Մ ա յր Հա յա ստ ա նեն և խ ա նդա վա ռեց ներկա հա յ հա սա րա կությու­ն ը , Սուրբ պատարագի ընթա ցքին Հյո ւսի սա ­յի ն Ա մերիկա յի առաջնորդական տեղապահ դ1։րաշնորհ Տ . Մւսմբրե ա րքեպ իսկոպոս Գալ- ֆ ա յա ն , ընդա ռա ջելով Վ իեննա յի ա զ գ ա յի ն - ներոլ փ ա փ ա գին, դպրության չորս ա ստ ի­ճա ններ շնորհեց Վ իեննա յի դպրաց դասի ա նդա մներուն և ուրար կրելու մասնավոր ա րտոնություն պարոն Կարապետ Տ ո ն ի կ յա - նի, որ սա րկավագի պաշտոն կկատարե սուրբ պատարագի ընթ ա ցքին, ա ռա նց բ ա ­ցա կա յութ յա ն,

Վ իեննա յի հա յ գաղութը մեծա պ ես հրճվե_ ց ա վ ա յսքա ն վեղա րավոր և բա րձրա ստիճան հոգևորա կա ններ ունենա լով իր մեջ, Վ իեն­ն ա յի հ ա յ գաղութը ա յսքա ն վեղարավորներ միա ժա մա նա կ երբեք չէր տ եսա ծ Վ իեննա յի մ եջ, Պ ա տ ,իրա կությունը նույն օրը, կեսօրե ետ ք, ա յց ե լե ց Վ ա ն ն ա յի ա րքա յա կա ն ա մ ա ֊ ռա նոց-պ ա լա տ ը, որ կկոչւԱ, (յյո նր ր յո ւն , ա ռա ջնորդութ յա մբ գաղութի ակա նա վոր աղ դա յիններուն։ Պալատը ընդա րձակ տարա՜­ծութ յա ն վրա փ ռվա ծ հսկա շենք մըն է , а - բուն արտաքինը եթե ա յնքա ն ուշագրավ չէ, սա կա յն ներքինը գրավիչ է և գեղա րվեստի գլո ւխ -դո ր ծո ց ։ Պալատին զա նա զա ն մասերը ունին յուրա հա տ ուկ պա ա մ ո ։ թ յո ւն , կա պ վա ծ Ավստրիո կա յսրներուն ու կա յսրււլհիներոլն, ի շխ ա ն ն ե ր ո վ ու իշխ ա նուհիներով վ ւա ռ ա ֊ վոր ու ա րկա ծա լից կյա նքին, Սենյակները կմնա ն անփոփոխ ու ա նա ղա րտ, ինչպ ես Որ էին ի ր են ։յ ա րքա յա կա ն բն ա կ ի չն ե ր ո վ օրով։ Մեկ քա նի սենյա կներու պ ա տ ե ր ո վ ,[րա ա ն­խ նա յորեն ոսկի է գործա ծվա ծ, ինչպ ես էր պարագան Կրեմլի պալատի ի ն չ-ի ն չ ս ե ն յա կ ­ն ե ր ո վ հա մա ր։ Պալատին ետին կդ նվի ը ն . դարձակ բուրա ստ ա ն մը կա նա չա զա րդ ու կա մա րա կա պ թա վուտ ներով և անուշահոտ ղ ո ւ/նզգո ւյն ծա ղիկներով։ Վ իեննա յի բնա կ- չո ւթ յո վ ը հոն կդիմե տ ոնա կա ն օրերուն ' զվարճա նա չու և հա նդստ ա նա լոլ հա մա ր։

Հունիսի 19-ի ն (1 9 5 4 ) , շա բա թ օր, Ս. Գրիգոր Լոլսավորչի Խոր Վիրապ ե ելլելու տ ոնին, պ ա տ վիրա կութ յռվը կեսօրե ետք ժամը 5 .3 0 -ի ն , տեղական ժա մով, 1Հ. Լ . М .

20I о Մ ի Ս. 0 Ի ն 1954

օդանավով Վ իեննա յե ճա մբա ելա վ դեպի Բեյրութ։ Մ խիթար յա ն միա բա նությա ն ա բ­բա հա յրը «ղ չ^ր թ ի համար եկա ծ էր պարոն Հմա յա կ Հա կոբյա նի տ ունը, ուր կեսօրվա ն ճաշի հրավիրված կ պ ա տ ,լիրա կութ յոձը. Հ . Ներսես Ակին յա ն և Հ . Պողոս Պետրոսյան կընկերակցեին ա բբա հոր։ 11ղչերթի համար օդա կա յա ն եկա ծ էին Վիեննա յի հ ա յ գա ղու­թին գրեթե բոլոր ա նդա մները ի րենց տ ի ­կիններով և զա վա կներով։ Անոնք կմաղթեին բա րի ճանապարհ և միա ժա մա նա կ բա րի վե­րադարձ դեպի Վ իեննա ' ուր ա յս ա նգա մ միասին ճանապարհ՛որդելու համար Դե Պ1՛Ս. էչմիա ծին՝ ներկա ըլլա լու հա մար Ա մե­ն ա յն Հ ա յո ց Հա յրա պ ետ ի ընտ րությա ն և օծ­մա ն հոգեպարար արարոզություններունւ

Պատ վիրա կությունը գիշերով ա նցնելով Յուկոսլավիո և Հունա ստա նի երկինքներենհա սա վ Պոլիս, գիշերվա ն ժամը 9 .4 5 -ի ն , Վ իեննա յի ժամ՛ով, իսկ տեղա կա ն ժա մով 1 0 .4 5 -ի ն ։ Բ ՚յուրքիո Հ ա յո ց ա մենա պ ա տ իվ պատրիարք հոր' Տ . Գարեգին ա րքեպ իսկո­պոս Խաչատուրյանի կողմե Օդակայան դի­մա վորելու եկա ծ էին գեր. գեր. Տ . Սահ ակ ծա յրա գույն վարդապետ Փա փ ա ղյա ն և Տ . Գարեդին ծա յրա գույն վարդապետ Գ ա զ ա ն ֊ ձ յա ն ։ Անոնց կընկերա կցեին а Մարմարա» և « ժամա նա կօ թերթերու թղթա կիցներն ու ա յլ ա զգա յիններւ

Ա մենապ ա տիվ սրբա զա ն պատրիարք հ ա յ- ՐԸ թրքական կա ռա վա րությա ն հա մա հա ճ ա րտ ոնությա մբ կա րդա դրա ծ էր պ ա տ վիրա ­կությունը 3— 4 օր Պոլիս պ ահել հյուրա մե _ ծա րելու հա մա ր, բ ա յց Կիլիկիո Կաթողիկո­սական տ եղա պ ա հ' բա րձրա պ ա տ իվ Տ . Խագ արքեպիսկոպոս Աչապահ յա ն շնորհա կա լու­թյուն հա յտ նելով պատրիարք սրբա զա ն հոր ա յս ա զնիվ կա րգա դրությա ն համար ց ա վ հա յտ նեց, ո ր պիտի չկրնա ա վելի երկար ժամանակ բա ցա կ ա յիլ Կիլի^լիո Ս. Ա թոռեն, ուր ընթա ցիկ և կա րևոր գործ՛եր առկախ մ ն ա ցա ծ էի ն , և ուր հեռա գրվա ծ էր , թե պ ատվիրակությունը Բեյրութ կժա մա նե հու­նիսի 2 0-ի ն (1 9 5 4 ) , կիրակի օր, ա ռա վոտ ­յա ն ժամը 4 - ի ն ։

Պատվիրակությունը Պոլիս մնա ց մ եկ ժա մ, որմե ետք Վ իեննա յի ժա մով 1 0 .3 0 -ի ն , տ ե­ղական ժա մով 1 1 .3 0 -ի ն , ի սկ էիրա նա նյա ն ժա մով 1 2 .3 0 -ի ն , նույն К - Լ - М * օդա նա ­վով Պոլիւձնն ճա մբա ելա վ դեպի Լիբանանի մա յրաքա ղաքը '1 Բեյրութ, ուր հա սա վ հու­նի՛սի 20~իՀւ (1 9 5 4 )ճ կիրակի ա ռա վոտ , Ս■ էջմիածնի տ ոնին, ժա մը 3 .3 0 - ի ն ։

Հս՛կա բա զմութ յուն մ ը փ ոլթա ցա ծ էր դ ի ­մա վորելու պ ատվիրա կությունը, որուն օդա - նավեն էջքը ողջունվեցա վ որոտընդոստ ծա - վւերովւ Լիբանանի Նա խագահ' Նորին Վ սեմու­

թ յուն Ք ա միլ Շամուն իր ներկա յա ցուցիչը ղըր՛ կա ծ էր Խալդեի օդա նա վա կա յա նը' իր անու­նով բա րի գալուստ մա ղթելու համար պատ- ի ր ա կ ո ւթ յա ն պետ և Կիլիկիո Կաթողիկոսա­կան տ եղա պ ա հ' բա րձրա պ ա տ իվ Տ . Խաղ ա րքեպ իսկոպոս Աչապահ յա ն ի ։ Լիբանանի կա ռա վարությա ն կա րգա դրությա մբ ոստ ի­կանական ջոկա տ մ ը բա րևի կ ե ցա ծ էր օդա ­նա վա կա յա նի մուտ քին, ուր Տ . Խադ ա րք­եպ իսկոպ ոս Ա չա պ ա հ յա ն օրհնեց զանոնք խ ա չա կնքումով։ Կիլիկիո Կաթողիկոսարանի և Բեյրութի ա զգա յին ա ռա չնոր դարանիկողմե բա րի գա լուստ/։ համար օդա կա յա ն եկա ծ էր Լիբանանի ա ռա չնորդ և Կաթող/ւկո _ ս արանի տ նօրեն ժողուԼի ա տ ենա պ ետ ' գե ­րաշնորհ Տ . Խորեն եպ իսկոպ ոս Բա րոյա ն, ընկերա կցութ յա մբ հոգեշնորհ Տ . Սահ ակ ա- բեղա Ա յվա զյա նի , հոգեշնորհ Տ . Մեսրոպ աբեղա եումուրթա ճյա նի և Ա զգա յին Կրոնա_ կան ո ւ Քա ղա քա կա ն ժողովն ՚ևրու ներկա յա ­ցո ւցի չնե ր ո վ ւ

Հա զի վ կա րելի եղա վ պատվիրակության ա նդա մներուն հա մար ճա մբա բա նա լ և թ ա ­փոր կա զմ ե լ դեպի Հ ա յո ց Կաթողիկոսարանը, Ա նթիլիա ս։ Մ ա յր Տա ճա րի զ ո ւյգ զա նգա կներ ր ո լ զվա րթ ղողա նչներուն տակ թափորը մուտք գործեց Կաթողիկոսարանի դուռնեն ն՛երս, ուր հա վա քվա ծ էին բա զմա հա րյուր կա րոտ ա բա ղձ հա յերւ Կատա րվեցավ կարճ գոհա բա նա կա ն աղոթք և թափորը «էջ Ս իա - ծինն ի Հօրէօ շարականի շեշտերուն տակ ուղղվեցա վ Վ եհա րա ն, ուր խ ոսք ա ռա վ պ ա տ վիրա կությա ն պետ և Կիլիկիո Կաթողի­կոսա կա ն տ եղա պ ա հ' բա րձրա պ ա տ իվ Տ , Խադ ա րքեպ իսկոպոս Աչապահ յա ն ' շեշտ ելով պ ատվիրա կությա ն ուղևորությա ն նպատակը դեպի Ս. էջմիածին և տ ա լով խաբրիկն՛եր Մ ա յր Հա յա ստ ա նեն։ Հա կա ռա կ երկար ճա ­նապ ա րհորդությա ն պ ա տ ճա ռա ծ հոգնության և ա նքնությա ն' Տեղա պ ա հ սրբա զա ն հայրը սիրով ընդունեցա վ իրեն ա չա հա մբույրի մ ո ­տ եցող հա վա տ ա ցյա լ և հա յրենա բա ղձ իր զա վա կները և ա նոնց բա շխ եց առատաձիր օրհնություն Ս. էչմ ի ա ծն ե ն , ա լեփա ռ Արա- րա տ են ո ւ քա ռա գա գա թ Ա րա դա ծեն։

Ա ռա վոտ յա ն ցոլքերուն տակ հա յրենա բա ղձ հա յորդիներ Վեհա րա նեն ի չն ե լո վ ' մտ ա ն Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ Մ ա յր Տա ճա րը, ուր սկւսած էր մա տ չիլ ա ռա վոտ յա ն ժա։1երգու- թ յուն ՛և սուրբ պ ա տ ա րա գ։ Ք ա րոզեց Ամերի- կա հա յոց առաջնորդական տեղա պ ահ գե ր ա . շնորհ Տ . Մ ա մ՚բրե արքեպխւկոպոս Գալֆա- յա ն , պ ա նծա ցնելո վ Մ ա յր Աթոռ Ս. էջմիա ծ­նի դերը ա նցյա լին և ներկա ւիսւ Հավարտ սուրբ պատարագի կա տ ա րվեցա վ Հա յրա պ ես տական մ ա ղթ ա նք' Կաթողիկե Ս. էջմիածնի տ ոնին ա ռթիվ։

1954 է А 1Г Ի и. Ծ I' 1. 21

Պա տվիրա կությունը հա նձն ա ռա վ ա յս երկա րա տև ուղևորությ՛ունը շատ տխուր ա ֊ ռիթով մ ը . անիկա սա կա յն ծա նրա գույն սու­դին հետ ա րժա նա ցա վ խ ա նդա վա ռ և հուսա , դրող ա պ րումներոլ Մ ա յր Հա յրենիքի հողին վրա , և իր հետ րերա վ մեր Հա յրենիքի և ժողովուրդի վերա ծա ղկող կյա նքին ոգևորիչ իրա կա նությա ն ա վետ իսը։ Աւոոր համար սուդի ա ռընթեր ՛եղավ րա նրերը ուրախու­

թ յա ն ։ Ա յդ իսկ պատճառով կարելի է Սաղ­մոսերգուի հետ ևյա լ բա ռերով վերջացնեք մեր ա յս հա մառոտ ուղևորական նկա րա ­գրությունը.

— «Ը ն դ երեկոյս հսւնզիցեն |Ա>|իք, ա ոա - ւօւոու հզիցի ուրսւիւութիւն»:

(«ՀԱՍԿ», պ աշտոնա կա ն ա մսա գիր Կա­թողիկոսությա ն Հ ա յո ց Կիլիկիո, Ան­թիլիա ս, 1 9 а4 р . , հուլիս— օցոստ ոս.

Л* 7 — 8 )

Դ1Ա Տ Մ Ա - Ր Ա Ն Ա Ս Ի Ր 11Կ Ա Ն

Մ Ե Ս Ր Ո Պ Մ Ա Շ Տ Ո Ց

Գ Լ Ո Ի 1 ս Ա Ռ Ա Ջ Ի Ն

ՄեՍՐՈՊԻ ԱՇխԱՐձԱԿԱՆ ԿՅԱՆՔԸ

«1ՐՈՖ. Հ . ԱՃԱՌՅԱն

§ ւ

եսւ ՚ռսյ կ ա մ Մսւշսաց, հա յ մ ա ­տենա գրությա ն հա յրն ու հիմնա ­դիրը, ծնվել է Տարան գա վա ռի Հա ցեկա ց գ յո ւղ ո ւմ ։ Ա յս գյո ւղ ը,

որ մինչև ա յժ մ էլ գո յութ յուն ունի և հա յոց մեջ Հա ցիկ, իսձլ քրդերի մ ե չ հա սիկ կոչումն է ստ ա ցել, գտ նվում է Մշո հա մբա վա վոր դաշտի մեջ, Մեղրագետի աշ կողմը, Մ ուշ քաղաքից մոտ 4 0 կիլոմետ ր վեպի ա րևելք (հետ իոտ ն ութը ժամվա ճա նա պ ա րհ)։ Հին մա տ ենա գրությա ն մեջ Կորյուն (էջ 6 ) , Ղա ­զար Փարպեցի (էշ 1 3 ) և Ասողիկ (էջ 7 4 ) կ ո ­չում են Հա ցեկա ց Ա հա մա րում են գ յո ւղ , իսկ Խորենացին (Գ , խ է ) , Հովհա ն կա թողի­կոս (է ջ 6 9 ) և «Պատմոլթիմե Ս րբոյն ներսե - սի я (Էջ 2 8 ) կոչում են Հ ա ցե կ ա ց, առանց գյուղ ա սելու։ Բուզա նղ (Գ , ժ թ ) նույն գյուղը կոչում Է Հա ցեկա ց գյուղ և հա մա րում Է կ ա ր ­ճա զատների սեփա կա նությո&ւ։ Սւսսնեցին գործ Է ա ծում նույն բա ռի նա խ դրիվ հ ա յց ա ­կան ձևը' «ծնեա լ ի Հա ցիսօ (Էջ 2 4 ) , իսկ аՀա յսմա վուրքը (մ եհեկի 1 3 ) նոր հնչման հա մա ձա յն դՖում Է Հա ցիկ:

Նոր ա շխարհագիրներից ա յս գյուղի վրա խ ոսում են Ինճիճյա ն, «ՍտորագրութիւՏւ Հին Հա յա ստանեա յցտ (Վ ենետ իկ, 18 2 2 թ ., Էջ1 0 4 ), «Նոր Հш յш иտ ш նя (ա յն Է' ն ույն հեղի­նակի «Աշխարհա գրութիմն չորից մասանց

ա շխ արհի, մասն Ա ( Ա սիա )։ հատոր Ա (Հ ա ­յա ս տ ա ն ի , Էջ 1 9 1 ) , Հ . Ներսես Ս ա րգսյա ն, «Տեղա գրութիւնք ի Փոքր և ի Մեծ՛ Հա յսя (Վ ե ­նետ իկ, 18 6 4 թ . , Էջ 2 3 6 — 2 3 7 ) , Իսկ Միրա- խ ո ր յա ն , сгՆկարագրական ուղևորութիճւշ,թեև բա վա կա ն ընդա րձա կ խ ոսում Է Մշո գյուղերի մա սին, բ ա յց չի հիշա տակում Հ ա ­ց ի կ ը ։--- Հա ցիկ կա մ Խասիկ գյուղի հետչպ ետ ք Է շփ ոթել Խ ա սգյոլղը։ որ նույնպ ես գտ նվում Է Մ ուշից դեպի հա րա վ-ա րևելք , Բայց հեռու Է նրա նից վեց ժամվա ճա նա ­պ արհով ե դտնվոււՐ Է Մեղրագետի ձախ ե- [Հեսում ւ

§ 2Մեսրոպ որդին Էր Վարդան անունով մի

մա րդու, որին « երանելիս Է կոչոաէ Կորյոմնը ( Կ 6 ) . դա նշա նա կում Է, թե ա յն ժա մ ա ­նա կ, երբ Կորյունը դրում Էր իր Պա տմու­թ յո ւն ը , Վարդանը արվեն մ ե ռ ա ծ Էր։ 3*ըն- տ ըգլյա նն Է/ (Էջ 9 4 ) ասոսէ Է, թե «երա նելի» տիտղոսը ա վելի հոգևորա կա նների համար Լ գործա ծվում, ուստ ի Մ եսրոպի հա յրը քա հա ­նա պիտի լի ն ե ր ։ Գա թըրճյ/սնը, (ГՏիե զե ր ա ­կա ն պատմութիւնօ, Р ։ (Էջ 5 2 3 ) և Էմինլւ, «Հա յկա կա ն ւսյբուբէնքօ (էջ 4 4 ։ ծ ա ն .) կ ա ր ­ծում են , թե Մ եսրոպ ը' Մ ա մի կոն յա ն ց ե ղ ի ց , հետ ևա բա ր ավնվական էր։ Ա յս ենթա դրու­թ յա ն իբր փաստ ՛են բե ր ո ւմ , նա խ ' ծնվելու տ եղը' Տ ա ր ո նը , որ Մ ա միկոնյա ննձրի սեփ ա ­կա նությունն էր, և երկրորդ' Մեսրոպի հոր

1954 • 1 5 մ ի ա ս ի ն շ 3

Վար դան անուՏԼր, որ առհասարակ տրվում Էր Մ ա մ իկոն յա ն ցեղի մարդկա՛նց։ Թ վում է , թե ա յս կա րծիքը ընդունել է նա և Խ ա լա թյա - ն ը , а Ղազար Փ ա րպ եցի և գործք նորինа (էշ 4 ) . « Տա ղա գս Մ եծին Մ եսրոպ ա յ ևս կարծիս ինչ ւա յտ նեա լ են ո մ ա ն ք ի սիրա բա նից' եթէ ի Մ ա միկոնեա ն լեա լ էր ի տ ՚ոհմէո։ Այս խ նդիրը մի քիչ ավելի երկար քննո ւմ է Հ ա ­ր ո ւթ յո ւն յա ն ը , «Հ ա յո ց գիրըտ (էջ 3 8 8 — 3 8 9 ) ։ Սա նա խ մերժում է Վարդան անվան փաս­տ ա կա նությունը, որ տա լիս է էմ ինը , սա հ­քով թ ե ' 0Հա ցեկա ց գյ՛ուղի բնա կիչ մի պարզ գյ՛ուղացի ևս կա րող էր Վարդան կոչվելЛ. ր ա յց ի նկա տ ի ունենա լով ուրիշ պա աճա - ռա բա ն ութ'/ոլննե ր , հա վանա կա ն է հ ա մ ա ­րում, որ Մեսրոպր ա զնվա կա ն ընտա նի - բից էր՛

Հարությ՛ունյանի հիշա ծ պա տճա ռա բւս)։ ու- թյունները հետ ևյա լներն են.

ա. 4Դժվար թե մի հա սա րա կ ընտա նիքի հա յր յուր որդու կրթությունը հա նձներ (ո ւ ­զում է ա սել' կա րողա նա ր հ ա նձն ել) ուղղա ­կի եկեղեցվո պ ետ ի, կաթողի՛կոսի ձեռքը, որ անմիջական հա րա բերությա ն մեջ էր երկրի քաղաքական պ ետ ի, ա րքա յի հետՏւ

ր . « Ա յն ժա մա նա կ մ ի ա յն ա զնվա կա նների զավա կներն էին ա /եպ իսի բա րձո կրթություն ստանում — մինչև որ սուրբ Մեսրոպձյ ու­սուցա նող հ ա ն դ ի ս ա ն ա լո վ կ ր թ ո ւթ յա ն սա հ­մա ններն ա ռա վել ընդարձակեցտ։

գ . (ГԱ րքա յա կա ն պ ալա տի պ ա շտ ոնյա յք ևս ա զնվա կա ններից է ի ն — նա ՛ մա նա վա նդ որ սուրբ Մ եսրոպը բա ցի քա րտ ուղա ր լի ն ե ­լո ւց , զինվորա կա ն բա րձր պ ա շտ ոնյա ևս էրա

Հա րո ւթ յուն յա նը մ տ ա ծո ւմ է , թե ա յս ե ն ­թա դրությա ն դեմ միա կ զորեղ ա պ ա ցո ւյցը , որ կա րելի է մեշ բե ր ե լ, աքս է , թե մեր պ ա տ մա գիրներից և ո ՛չ մեկը չի հիշոսէ Մ ես . րոպի աւքնվա կան ութ քունը. բ ա յց սրա համար Էլ ոմւենք օտար մի վ կ ա յո ւթ յո ւն , ա յն Է ո-Կայսերաց պատմութիմէՖը, ուր ա սվում Է, թե « Մեսրոպ երա նե/ի Տա րօնւսցի ի Հա ցե ա ց ղեղջէ յւսզա տ տ ա ն է ...» :

Ա յս պ ա տ ճա ռա բա նություններից ա ռա ջի­նը մենք չենք կա րող ընդ՛ունել, ինչպ ես պ ի­տի ց ո ւ յց .տ ա ն ք հետ ո՝ § § 3 և 1 1 . մ ն ա ց յա լ­ները բա վ ա կա ն հա մոզիչ ե ն ։

Ա յսպ ես է մ տ ա ծո ւմ նաև. Ա բեղյա նը ( « Սո­վետա կա ն գրա կա նություն» , 1941 թ . հուն­վա ր, էջ 4 8 ա ), որ ի նկա տ ի ո ւնե նա լո վ աքն, որ 1 ) Կորյուն (էջ 1 4 ) ա սում է Մեսրոպի համար' «մերկա նա յր ա յնուհ՛ետև զիշխ ա նա - կիր ցան՛կ ո լթի ւնսնռ, 2 ) Մնսրոպ շատ երի­տասարդ հա սա կում ա րժա նա ցել է դա ռ­նա լու արքունի քա րտ ուղա ր և զինվորա կա ն, ուստի Մեսրոպ պ ետք է լիներ ծա գումով ա զնվա կա ն և ոչ ժ ողովրդի « ստորին խ ա վԻ-

րիցՏւ Ա յն դա րում ժողովրդի а ստորին խ ա ­վիв մի մ ա րդ դժվար թև ա յդպ ես բա րձրա -նա ր։ — Իշխանակիր բա ռի վրա պ նդում էր նաև Նա հա պ ետ յա ն ( «Բ ա զմա վէպ », 1907 թ ., էջ 1 9 8 ՚ա ) և Մեսրոպին հա մարոսէ Էր «իշխա - նա զոմւՏ։

՞ա յց հա մենա յն դեպս խ որա պ ես ի նկա ­տի պ ետ ք Է ա ռնել Բուզանգի մի հա տ վա ծը, որ ա մ ենա մ եծ ն շա ն ա կ ո ւթ յո ւն ունի ա յս պ ա րա գա յին։

Բուզա նդը (Գ , ժ թ ), խ ոսելով Պապի (Հ ո ւ­սիկի որ դո ւ) հարճի մա սին, հետ ևյա լ տ եղ ե­կությունն Է տ ա լիս. «Բ ա յց Պա պ ա յ ի բուն ի կնոջէն ոչ մ ն ա ց , ա յլ էր նորա հա րճ մի ի դա սսռէն Տ ա ր օն ո յ, ի Հա ցե ա ց գեղջէ կ ա ր ֊ ճա զա տ ա ցն. և մնա ց որ ի հարճ՚է անտի ի Հ ա ցե կ ա ցլո յն , որում անուն իւր որդլո յ հար­ճին Վրիկ կոչէր յ>ւ

Մ եզ հա մար ա յստ եղ կա րևորություն ո ։Ֆ ե- ցողր Հա ցեկա ց գյուղի մա սին տ րվա ծ ծա ն ո ­թությունն է . Բուզանդը գյուղին տա լիս է կա րճա զա տ տ իտ ղոսը, արդ {քննենք ն ա խ , թե ի ն չ է նշա նա կում ա յս րա ոը ։

Ինճիճյա նի Հնա խ ոսությա ն մեջ ա յսպ իսի մի տիտղոս չի նշա նա կվա ծ, նոլքնպես Հ ա յ­կա զյա ն բա ռա րա նը չունի կսւր6ա զատ. մ իա յն Առձեռն բա ռա րա նի երկրորդ տ պ ա ­գրությունը դիտ ե կա րՏա զա տ «օձ ու կա րիճ, չա րա ճճիВ։ Բ ա յց ա յս նշա նա կությունը ա մե­նևին հա րմա ր չէ տ՛եղին։ ԱռձեոՏւ բա ռա րա նը վկա յութ յուններ չունենա լով՝ չենք, կա րող ի - մ ա նա /, թե հիշյա լ բա ռ ը որտ եղի՛ց է ա ռնը- վա ծ, Բուզա նգի վերոհիշյա լ հա տ վա ծի"ց, թե մի ուրիշ մ եզ ա նհա յտ հատ՛վածի՛ց, ուր ա յս նքան ա կութ քունը հա րմա ր դա ր։ Եթե վերփ Վկա էությունից Է ա ռնվա ծ, ա ն յո ւյտ նշա նա - կոլթյունը հա րմա րեցրա ծ Է պ ա յա զա տ , հա­րազատ բա ռերի ն մ ա ն ո ւթ յա մ բ ' ի բր թե կա ­րիճ և պ ա րսկերեն 2ЭС1аП «ծՀւվեբ բա ռերի ց, ինչ որ ա նընդունելի Է։ Իսկ եթե մի ուրիշ տ եղից Է աոՏւված■, ա ռա ջինը մնում Է քն ն ե - /ի ' գոնե ի բր և տ ա րբեր բա ռւ

•Բանի որ խ ոսքը մ ի գքոլղի, ա յն Է/ մի կ ա լ­վա ծի մա սին Է, պ ետք Է կա րծեի թե Բուզւսն- ղը ա յս բ ա ռ ո վ նշա նա կում Է դա սա կա րգա ­յի ն կալվածատի՛րական մի ա ստ իճա ն։ Այս մտ ա ծութ յա մ բ կսւրՏազատ բա ռ ր պ ետք Է որ ծա գա ծ լինի կարին «փ ոքր, հա մա ռոտ Տ և ազա տ ո-ա դնվա կա նռ բա ռե ր ի ց , ուստի և նշա նա կում Է «փոքր ա զա տ , երկրորդական կա մ ա ննշա ն ա զնվա կա նս։ Ա յս նշա նա կոլ- թ յ՚ո ւն ր հա րմա ր Է դալիս թ ե ՛ գ յուղին և թ ե ' մա նա վա նդ Պապի հարճին — հա րճությունը ա {ն ժա մա նա կ Էլ ա նա րգա կա ն մի ւ[իճակ

I. Հայ հին մատենագրության մե{, ինչքան որ տպագրությամբ քանրթ Է, ես այսպիսի - րաո չեմ դսսսծէ

.թ ե լ ո վ , ՀազԻՎ թե մի պատվավոր ա զնվա ­կան հանձն ա ռներ Պապին հարճ լինել, մինչդեռ աննշան ա զնվա կա նի համար խ ո ­տելի չէր ՛

Եթե կ ա ր հ ւ ս զ ա տ նշա նա կում է « ստորին ազնվականЛ, պ ետք է ստ ուգել, թե Բո սլան դը ա յս բա ռը ո ՞ւմ է տա լիս, Հա ցեկա ց գ յուղի՞ն թե հա ցեկա ցի կնոջ: Պա բզ ե լ ա յս կետը՝ դատ հարկավոր է , որովհետև եթե միա յն ՝Պապի հարճն էր կա րճա զա տ , մ ն ա ցյա լ հա - ցեկա ցիք կմնա ն ա զա տ ։

Որպեսզի կւսրհազատ բա ռը պատկաներ միա յն հարճին, պետք էր, որ տ րվա ծ լիներ կա ՛մ ուղղական և կա ՛մ բա ցա ռա կա ն, ա յս ­պ՛ես' «Հա րճ մի ի գա ւա ռէն Տ ա ր օ ն ո յ, ի Հ ա ֊ ցեկա ց գեզջէ, կարճազատս, կա մ «Հա րճ մի ի գաւառէն Տ ա ր օն ո յ, ի Հա ցե ա ց դեղջէ, ի կա րճա զա տ ա ցն»։ Որովհետև ա յսպ ես չէ և տեղիք էլ չկա կա րծելու, թե ի նախդիրը ընկա ծ է ա յստ եղ, •ուստի մնում է ընդունել, թե կարնազսւտացն սեռա կա ն է և հետ ևա ­բա ր պ ատկանում է ա մբողջ գ յո ւղ ին ։ Բոլ- զանդն ո լզոսէ Է ա սել, թե Հա ցեկա ց գյուղը կարճազատների կա լվա ծը և սեփ ա կա նու­թյունն Էր- ուստի Մեսրոպն Էլ, որ հա ցեկա ­ցի Էր, ա ռ ա ռա վելն կսւր6ագաւո Մ ա մ իկոն - յա ն Էր և ո ՛չ ա վելի։

Ավելորդ Էր, բ ա յց ա մբողչութ յա ն համար ստ իպ վա ծ ե մ հիշատակել Հ . Գ. Նա հա պետ- յա ն ի ա յն հոդվա ծը, որի վերնադիրն Է դըժ- բա խ տ ա բա ր «Ուս ու/էնա սիրո լթիւն Ս. Մ ես- րո վբա յ վարմէւց և հա յկա կա ն դրոց դհւտ ին»։ Այս հոդվածի մ ե ջ , որ բունում Է «Բ ա ղմա - վէպտի 19 1 4 թվա կա նի հունվա ր, փետրվար և մարտ հա մա րները, հեղինա կը ո ւզո ւմ է ց ո ւյց տ ա լ, թե կւա-Տսւցատ&ձ/յք (ո ր և հա րՏա զա տ ) հին Վահևոլնիքն էին , որոնցից Տիգրւսն Ր խ լել էր իշխանակա՛ն իրա վունքները և դրա համար էլ կոչվում էին կա րՏա գսւտ1; Հ ա ց ե ­կաց գյուղա ցի Վրիկը հենց Մ եսրոպի հայր Վարդանն է (Վարդան անոմևը կրճա տ վելով դարձել էր Վրիկ, ինչպ ես Ա ստվա ծա տուր լի ­նում է Ասո, Մաշտոց դաոՏԼոսէ է Մյյտո և ա յլն ) ։ Եվ որովհետև Վրիկը որդին էր Պա­պի, օորդւոյ 8 ոա կա ն, ո ր դ լո յ Վրթանիսի, որդւոյ Ս. Գրիգորի Լոսւա ւորչին», ուստի

1. Р ուզա նղի կա ր6ա զսւտ բ ա ռ ը Շ գ տ ա գ ռ ր ծ ձ լ է նա և

Ռ ա ֆ ֆ ի ն , ի ր ւՍ ա մ վ ե լւ վեպ ի մեք (տ պ . 1 8 8 6 , է { 1 3 9 ,

գ լո ւխ Ժ Գ ) ։ Շ ա տ Գ շ տ է վ ա ր վ ո ւմ ն ա , ե ր բ

կ ա րՏա գա տ ք հա մ ա ր ո ւմ Է Հ ա ց ի կ գ յո ւ ղ ի ն և հ ա ց ի ,

կ ե ց ի ն ե ր ի ն տ ր վ ա է մ ի տ իտ ղոս (մ ա կ ա ն ո ւն ) , բ ա յց

ս խ ա լվ ում Է , ե ր բ բ ա ց ա տ ր ո ւմ Է բ ա ռ ը Ա ռ ձ ե ռ ն բ ա ­

ռա ր ա ն ի տ վ ա ծ նշաՀէւս կ ո ւթ յ ա մ բ ։ Նա ա ս ո ւմ Է. էՕձ-

ն ե ցի ք ճա նա չվա ձ Էին որպ ես օ ձա բա րո մ ա ր դ ի կ , իսկ

Հա ց ի կ ցի ք ս տ ա ց ել Էին * կա րճա զա տ դ մ ա կ ա ն ո ւն ը , որ

նշա նա կում Է կա րիճի զ ա վ ա կ , կ ա մ , փ ո խ ա բե ր ա կա ն

մ ա ր ո վ , չա ր ա ճ ճ ի , խ ա յթ ո ղ , թ ո ւն ա վ ո ր ո ղ *։

ԾԻՆ • 1934

Մեսրոպն Էյ Լոլսաւորչի թոռա ն թոռն Էր, Վ ա հևունյա ց ժա ռա նգորդ մ ե ծ ա զնվա կա ն, ա զգա կից Տիրա ն թագավորի և ա րյունա կից Ս. Սահակի. բ ա յց հարճորդի ւինելով ե կ ե ­ղեցա կա ն ձեռնա դրությոմև չէր կա րող ը նդու­նել (ա ն դ , էջ 2 , 1 1 7 , 1 1 9 ) ։— Երանի՜ հա վա ­տ ա ցողին։

Մեսրոպ իբրև առանձին շնորհ' եկ եղ եցա ­կան ձեռնա դրություն ստ ա ցա վ Կոստանդ- նուպ ոլսում' Ատտիկոս պատրիարքից ( «Բ ա զ- մա վէպ ռ, 19 1 3 թ ., էջ 148— 1 4 9 ) ։

Ցա վում եմ , որ Ա կինյա նն էլ ( « Հա նդէս ա մսօրեա յа , 1 9 3 5 թ . , էջ 5 0 5 ) ն ո ւյն հա ր­ճորդի Վոիկին Մեսրոպի հա յրն է հա մա րում, թեև չի հիշում Նա հա պեւոյանին։

Ֆնւողլյա նը (էջ 9 4 ) կա րծում է , թե եթե Մեսրոպ ա զնվա կա ն և Մ ա միկ ոն յա ն ցեղից լիներ, Կորյունը զա նց չէր առնի նշանակել ա յդ , նա ' ո ր հատկապես ա վա նդում է , թե Մ ա մ իկոն յա ն տոհմի մա րդկա նց հավաքեց Սահակ ուսուցա նելու հա մա ր։

§3ԱրդՒ կենսա գիրներն ու պատմիչները ա ռ­

հասարակ գրում են Մեսրոպի հա մա ր, թե պ ա տ ա նեկությա ն ժա մա նա կ ա շա կերտել է Մեծն Ներսես կա թողիկոսին։ Ա յս տ եսա կ մի տ եղեկություն չեն տա լիս մ ե զ մեր մա տ ենա ­գիրների մ ե ծ մ ա ս ը , հա տկա պես նրա նք, որ Մեսրոպի կյա նքը ընդա րձա կա պ ես պատմոսէ են , ինչպ ես Մ եծ Ու Փոքր Կորյուն, Փարպե- ց ի , Կարապետ Սասնհցի և ա յլն ։ Ա յս տ եզե- ՚ կություձը ա ռա ջին ա նգա մ տարիս Է մեզ Խորենա ցին (Գ , խ է ) , ա սելով. «Մ եսրոպ ա յ, ՈՐ էր ի Հա ցեկա ց Տ ա ր օ ն ո յ, սնեա լ և ո ւ ֊ սեա լ առ Մ եծին Ներսիսի31։ Նույն տ եղեկու­թյունը կրկնում են ն ա խ ' Հովհա ննես կա թո­ղիկոս (է ջ 6 9 ) . «Բ ա յց յե տ մա հոլա ն Արշվս- կ ա յ Մ եսրովբ որ ի Հա ցեկա ց Տ ա ր օն ո յ և ա ֊ շա կերտ եա լ Մ եծին Ներսէսիյ>, և երկրորդ' Անա նուն, «Պա տմութիւն Ս. Ներսեսիօ (էջ 2 8 ) , բա ռա ցի ը ս տ Հովհա ննես կաթոոիկոսի. սԲայց Մ ե սրովբ, որ էր ի Հա ցեկա ց Տա րօնոյ ե ա շա կերտ եա լ էր Մ եծին Ներսիսիէ)։

Հա յսմա վուրքը (նա վա սա րդ 3 0 ) ո ՛չ թե լոկ ա շա կերտ , ա յլ նոտ ա ր և քարտուղար Է հա մա րում նրա ն' Ներսեսի մոտ . «Սուրբ վար­դապետն Մ եսրոպ , որ Էր դպիր և նօտար հօր սորա (Ա ա հա կա յ) սրրոյն Ներսէսի ս քան չելա գործ հա յրա պ ետ ին մերոյո ։

Բա յց ա յս ա նցողակի տ եղեկությունը շատ ա վելի մա նրա մա սնությա մբ ուսի Մեսրոպ եր եցը , որ ո ՛չ թե մ իա յն աշակերտ է դնում ներսեսի մոտ , ա յլև գործա կից, հետևող և նրա նից ա նբա ժա ն մի ա նձ ' մինչև նրա թու­նա վորությա մբ վա խ ճա նվելը ։ Ա յն օրից, երբ Պապը Հա յա ստ ա նի վրա թա գա վորելով1 Ներ-

1954 Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

սեսը սկսեց ման դալ Հա յա ստ ա ն' եկեղե­ցա կա ն կարղերը կա նոնա վորելու համար, Մհ սրոոլր ՛նրա հետ էր. ('Իակ Մեծն Ներսէո շրքէր ը ն դ երկիրն Հ ա յո ց , և հաւաքէր վոիլթ վար դա սքե տութեան ի լր ո յ, Ը նդ նմա և ա շա ­կերտն իլր Մ եսրովր, որ ա նոլա նեցա ւն Մ ա շդոց. ա մենա յն կր թութ ետ մր հոգևոր ի ֊ ր ։ս ց զանձՆ՝ն տուեալ բա զ ո ւմ և անհեշտա- կան Իրաց և անհանգիստ գիշերա յին , զհարկ րնո յ յոտ նա սւր ա քնութեամր ի թօթա փ ել ա ֊ կան վճա րէր ։ ոչ ստ կա լ ժա մա նա կս, ա յլ յո լո վ ս л (Մ եսրոպ եր ե ց, էշ Н2---8 3 ) ։ Նույն­պես Մեսրոպը ներկա է եղել Մ եծն Ներսեսի վա խ ճա նին. «Ե ։ յա ր ո ւցեա լ յա թ ո ռո յն ե/ ի գա ւիթս եկ եզեցւո յն , տարած/։ ա/ զձեռսԻ՛Ր հ ա յե ց ա ։ յերկ ինս զուա րթ ււրտիլ. և յի - շէր յաւլօթււ ի ,ր գա մենա յն ա շխարհ, զհե- ոաւորս Ա գմերձա լորս։ Ել ունկն գնէր նմա Մեսրովր /Աշակերտն ի ։ր , որ անուանեցւսլն Մ ա շդոց» (ն ո ւ յն ը , էշ 1 1 0 ) ։

Հ ի շ յա լ հինգ վկա յութ յուններից երկուսը հա յտ նի լի ն ե լո վ ' ա մենևին արմեր չունեն. Հա յսմա վուրքը հետին հա րմա րա նք է. մնում են միա յն Խորեն ա գին և Մեսրոպ եր եցը , ո- րոնց նախնական ա ղբյուրը պետ ր է երևան հա նել խ նդրի լա վա գույն րսսա րա նությա ն համար։

Խորենա ցին հա մենա յն դեպ ս ա վելի աասշ է բան Մեսրոպ երեցը (Մ եսրոպ երեցը դրել է իր ա շխ ա տ ո։թ յոՇ ։ը 9 6 7 թվա կա նին. Խո­ր ենա ցին հ ի շվ ո ։մ է դեռ Հովհա ննես կա թո­ղիկոսից, որը վա խ ճա նվել է 9 2 5 թվա կա ­ն ի ն ). ուսս։ի Խորենա ցին շ/ւ կարող Մ ե ս ֊ Ր ՚՚պ ի ց աո ա ծ լինել ա յն տ եղեկութ յուն/։։Նույնպ ես Մեսրոպը չի էկւսրոդ քա ղա ծ /[/հհլ Խորեն ա ցո լ ց , քանի որ ա յս վեր ջին ր մի՛ տոդ մ ի ա յն ունի ա յս մ ա սին, մինչդեռ ա - ոա շինը՝ շա տ ա վելի ըՏէդարձա կ տ եղեկու­թ յո ւն ն ե ր ։ Պետր Է ուրեմն /< ն թ ՚՚ւ գբԼ / թե կար մի ուրիշ հա սա րակա ց ա ղբյո ւր , որից րաղել են երկուսն Էլ։ Ա յդ ա գբյոլրը ։դե։որ Է լինի րստ իս Արրահամ Խոսաովանողի «Գիրք Ա րևելից»ը, որից օգտ վել Է Մեսրոպը ըստ իր հա յտ ա րա րությա ն (Էջ 137 — 1 3 9 ) ։

Րսւյց "Գիրր արևե/իցյէի հա յտ նութ յա մբ'' միա յն Խորենա ցին և Մեսրոպ երեցը էլա զա ­տ են իրենց օձիքը. տ րվա ծ ա եգեկությունրա յնուա մ ենա յնի վ կյՐնա անըՀւդունեւի' հետ և­յա լ պ ա տ ճա ռա բա նութ յա մբ----Նա խ ' դժվարթե Փ ա վստ ոսբ, որ ա յնպ ես մա նրա մասն խ ոսում Է Ներսեսի գործերի վրա, մոռա նա ր հիշա տ ա կել ա յնպ իսի մի երևե/ի անձի, ի ն չ ֊ սլիսին Էր Մ եսրոպ ր, որ կարոդ Է,, Ներսեսի պ ա րծա նքը հա մա րվել։ Երկրորդ' ա վելի ա ն­պ ա տ եհ Է Մեսրոպի քա րտուղարության հա նգա մա նքը, որի վյոս խ ոսելու ենք մի քիչ հետ ո, § / 1 ։

Ա յսպ իսով, կարող ենք հա մոզվել, թե Մեսրոպ Ներսեսի աշակերտ չէ եղա ծ, իսկ իր ուսուցչի անունը հա յտ նվա ծ չէ մեղ ։

§ 4

Մեսրոպր իր նախնական կրթությունն ստ ա ցա վ իր նա հա նգում ( Տ արոն ու մ ) , թերևս Ս. Կարապետի հռչա կավոր վա նքում։ Այս բա նը ենթադրեք է տալիս Կորյունի մի խ ոս- քր. «Ի մա նկութեա ն սւիսն վարժ ետ , հելլե­նական դպ րութեա մբն, 1Л|1.Ш| քւսւսևալ ի գ ա ֊ "Առն Ա րշակունեա ց» (է շ 6 ) . ուր ոեկեալ հա սեա լ» բա սերը ենթա դրում են , թե ն ա ֊ իւաւգես գտ նվում էր Տա րոնոսէ, ուր վւսրժ- վել Էր ոհելլենական ղպ րութեա մբօ։ Բա յց ա յս մա սին ավելի բնորոշ Է Կուրապես։ Սաս- նևցին (Էշ 2 4 ) . «Ե լ սա կա լ ի նչ հմա ա ցեա լ յ|ւ1ՐՈււք նա հա նգին, և տպա հրաժարեալ ա ն ­տի և բա րեա ւ մնալ տ սա ցեա լ ա մենա յն կ ե ն ֊ Աա գա յին հոգա ց9 (ուղղել հո(]ո;յ):

Ա կի)։յա նը ( «ՀունդԷս ա մսորեա յձ, 1935 թ ., Էջ 5 0 6 ) ենթա դրում Է, թե Մեսրոպ հունա րե­նի տարերքը սովորել Է Տ արոն ում, ուր կար «հոռոմս Փավստոս եպ իսկոպ ոսր: Բա յց ո ր ա ֊ նով չբա վա կա նա նա լով և հելլենա կա ն կրթու­թ յա ն համար ա նպ ա տ ճա ռ նա և «հելլենա - կտն շրջա նо պահանջելու[ ' Մ եսբոպ ին /// Ш - ն ա մ Է Ա նտիո՚ք։

Ա նտիոքում ա յն ժամա նա կ հա յտ նի Էր Ր՜եոգորոս եր եցը , որ ձեռնա դրվել Էր 383 թվա կա նին և մ ինչև 3 9 2 թվա կա նը գործեց նույն քա ղա քում։ Նույն քա ղա քում կար նաև ւփրանիոււբ, սոփեստ ե ճա րտ ա սա ն , որի հռչա կը Անաիոք Էր քա շոսէ զա նա զա ն ա ֊ շա կերտ ների, հատկապես Փ ոքր-Ա սիա յից։ Նրա աշա կերտներից Էին Հովհա ն Ո սկեբե­րա նը, Բարսեդ Մ եծը, Գրիգոր Նսւգիանզա- ց ի ն , նույն Ր ՚եոդորոս երեց Անտիոքացին (ո ր հետո Մ ո պսուեստ ա ցի եպիսկոպոս եղա վ) և Ղևոնգ Հ ա յկ ա զն , որ իբրև սոփեստ ե բա նա ստ եղծ անվանի եղա վ ե 5 -ր դ դարի 2 0 -ական թվա կա ններին Աթենք/, հա մա լսա րա ­նի ուսուցչապետ կա րգվեց։

/' նկատի ունենա լով ա յս հա նգա մա նքնե­ր ը , նաև ա յն , որ Թեոդորոս Ա նտ իոքա ցին իր մեկ դիրքը նվիրել Է Մեսրոպին կա մ գրեք Է նրա խ նդիրքով , պետք Է հետ ևեցնել, թե Մեսրոպր մի ժա մա նա կ բա րեկա մա կա ն հա ­րա բերութ յա ն մեջ Է ա պրել Թե ո դորոս երեցի հետ ։ Ուստի Ակի՛ս յա ն ր ենթա դրում Է, թե Մեսրոպ ի բր 3 8 0 թվա կա նին աշակերտել I, Ա նտիոքում Լիբա նիոսին, իրեն դասընկեր ոյնենա /ով Ր՜եոդորոսին և մյուսներին։

Ա յս բոլորը հաստա տելու համար ոչ մի գրական ա պ ա ցույց կա մ վկա յություն չկա ։ Ուստի մենք Էլ հիշում ենք և ա նցնում ։

26է.® Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1954

§ 5

Կորյունի և Փարպեցու վկա յութ յա մբ Մ ես-րոպր սովորեց միա յն հունարեն լեզուն . « Ի մանկութեան տիսն վարժեալ հելլենական դպրութեամբն» (Կ որյուն, էջ 6 ) . «ի տիս մանկութեան իւրոյ ուսեալ դպրութիւն զ յո յն » (Փ ա րպ եցի, էջ 3 3 ) ։ Բա յց Խորենացին ա վե­լա ցնում է նաև պ արսկերենը' մի քի լ ծա ­ծուկ բա ռերով կա մ անուղղակի կերպ ով։ Երբ Վռամշապուհը Միջադետք իջա վ հ ո ւ յն ֊ պարսկական վեճը դա դա րեցնելու հա մար, ասում է Խորենա ցին, շատ նեղություն կրեց քարտուղարի հա մա ր, որովհետև Մեսրոպի հրաժարումից հետ ո, նրա փոխարեն չէր կարողացել զա նել ա րժանավոր մեկին, аՈչ

пл ռ ի ճարտարացն դտանէր ա նդ ի դպ րա ց, քանզի պարսկականաւն վարէին գրով» ( Խորեն ա ցի, Գ, ծ բ ) ։

Կ արա պետ Սասնեցին, իր ներբողա կա ­նում (էշ 2 4 ) , տալիս է Մեսրոպին երեք լ ե ­զու. հունա րեն, պարսՎ/եբեն և ա սորերեն, սև զարդացեալ հա սա կա լ վարժէր կրթու- թեա մբ գրոց՝ պ ա րսից, յունա ց և ասորոց տառիւքնօ, Բ ՚ե և պ ետք չէ վստահել ա յսպ ի­սի հետին մի ա ղբյուրի տ վա ծ տ եղեկությա ն, բ ա յց ուրիշ հա նգա մա նքներ պահա նջում ենընդունել, թե Մեսրոպը գիտ եր նաև պ ա րս­կերեն և ասորերեն լեզուները։

Մեսրոպը գիտեր պ արսկերեն, որովհետև մեր ա յն ժամանակվա քաղաքական կյա նքը ա յնպ ես էր ենթարկված պ ա րսիկներին, որ ամեն մարդ գիտեր պ ա րսկերեն։ Ըստ 1‘ սենոփոնի վկա յութ յա ն, Հա յա ստ ա նի գ յո ւ­ղացի տգետ կա նա յք ա նգա մ պարսկերեն էին կոտրատում (տ ե՛ս ի մ вՀ ա յո ց լեզ ՚էի պատմությունВ, հատոր 1 -ի ն , է յ 2 2 3 ) , ո ւր մնաց ա յնպ իսի ոլսումնա կան մի մա րդ, որ արքունական պալատում պաշտոն ուներ։ Եթե պատմագիրները չեն հա յտ նում Մ եսրո­պի հա մար, թե պարսէլերեն գիտ եր, ա։Ւե- նևին զարմանալի չէ . պարսկերեն իմա նա լը հա յոց համար ա յնպ իսի բնա կա ն բա ն էր> որ նրա մա սին խ ոսե/ը ա վելորդ պիտի լի ­ներ։ Երբ Արշակ թա գա վորը իր Վասակ սպարապետի հետ ա յցե լե ց պ ա րսից թա գա ­վորի ա խոռա տունը, պարսիկ ա խոռապետը սկսեց ա նարգել հա յոց թա գա վորին' <Гա սե- լով ի պարսկերէն լեզուօ , թե (ГԱ յծ հա յերի թա գա վորը, արի նստի՛ր խոտի խրձի վրաս, և Վասակը լսե լո վ ա յս ա նա րգա նքը, իսկույն սուրը քաշեց և սպ ա նեց նրա ն, (Гզի ոչ կա - րսւց լսե լ և ժ ո յժ ունել զիլրո յ թազաւորին ա նարգանս» (Բ ոլղա նդ, Գ, ժ զ ) ։ Երբ Շա պ ու­հը ուզեց փորձել Արշակ թա գա վորի հ ա ֊ վատ արմ ությունը' կախարդների առաջար-

կա ծ ձևով, а զա յլ մարդիկն ի բա ց հրամա- յե ա ց կա ցուցա նել և ղձեոա նէ ա ռեա լճ շրջէր ճեմելով»» Շապուհ և Արշակ ա յդտ եղ երկա ­րորեն խ ոսում են իրար հետ ա ռա նց թա րգ­մա նի (Բ ո լզա ն գ. Գ, ծ զ ) ։ Սրանցից պարզ երևում է , որ թ ե ՛ Արշակ և թ ե ' Վ աս ակ պ արսկերեն հա սկա նում և խ ոսում է/ էին, բ ա յց Բուզանդը_ նրա նց պարսկերեն իմա նա ­լո ւ մա սին ա մենևին ակնարկււլթյուն չ[։ ա- նում ։ Չի ա նում, որովհետև ա վելորդ էր ա յն , և ա ռա նց ա յն էլ ա մեն մա րդու համար հաս­կանալիI

Ա յն ժամա նա կի հա յոց պարսկերեն ի մ ա ­նալը նման է ճիշտ մեր ռուսերեն իմա նա լուն, որ Հա յա ստ ա նում ա մեն հա յ մտավորական գիտե իբրև տարածված լե զ ո ւ, բ ա յց ո ՛չ մեկը ո չ մեկի համար չ]։ գրում, թե ա յսինչ հեղի­նակը գիտ եր նա և ռուսերեն։

Մեսրոպը պ ետք է որ ի մ ա ցա ծ լիներ նաև ա սորերեն լեզուն , որն ա յն ժամա նա կ հա յոց մեջ դիվանական լեզո ւ էր. ա յս բա նը ց ո ւյց էտա լիս Փարպեցին (էջ 3 4 ) . սկարգեալ յի լ- րում մա տ ենա գիր արքունի ղպ րա ցն, վասն զի ասորի և յո յն գրով վճար էին յ ա յնժա մ ղդործ թա գա լորին Հ ա յո ց ՝ արքունի դպիրքն, զվճռոցն և զհրովա րտ ա կա ցն»։ Բացի սրա ­ն ի ց ՝ Եկեղեցու ծիսակա ն լեզուն էլ ա յն ժ ա ­մա նա կ հունարենի հետ նաև ասորերեն էր և Մ եսրոպ, հմուտ քա րոզիչ ո։ թա րգմա նիչ, պ ի­տի ի մ ա ցա ծ լիներ նա և ա յս լեզո ւն ։ Երկրորդ Մեսրոպ աշակերտների մի խ մ բի հետ բա վ ա ­կան ժամա նա կ ճա մբորդեց ասորական քա ­ղա քները։ Այս երկար ճա մբորդոլթյա ն ժ ա ­մա նա կ հարկավոր էր ասորերեն իմա նա ր Կորյունը չի հիշում, թե ա յս ճա մբորգությա ն մեջ մի թա րգմա ն էլ ընկերա ցա վ իրենց։ Մյուս կողմից անտեղի է կա րծել, թե Մ եսրո­պին ուղեկցող աշակերտները լինեին տ եղյա կ ասորերենի, քանի որ նրա նք դեռ նոր էին սկսում լեղու սովորել, аիսկ աշակերտասէր)։ վա րդա պ ետ ին' զտարեալսն ընդ իւր յերկուո բա ժա նեա լ, ղոմա նս յա սորի ղպրութիւնն կա րգէր, և ղոմա նս յոլնա կա ն ղպրութիւնն» (Կ որյուն , էջ 9 ) ։ Երրորդ' եթե Մեսրոպ ա ռա ­ջուց ա սորերեն չդիտ են ար է լ, ա /ևքա ն երկար ուսումնական ուղևորությա ն միջոցին ա սորա ­կան քա ղա քներում ' անշուշտ պիտի կա րողա ­նար սովորել, գոնե սահմանափակ ա ստ իճա ­նով ։ Չորրորդ' եթե Աս-տվա ծ ա շն չի աոաջին թա րգմա նությունը եղա վ ասորերենի վրա յից, և Մեսրոպն է , որ սկսեց ա {դ թա րգմա նու­թյունը («Ա ռա կա ց դ ի րք»), ուրեմն գիտեր ա ֊ սոր երեն, և ա յն ո ՛չ թե ս ա հ ման ա փա կ կեր­պ ով, ա յլ հասկանալ ու թա րգմա նե/ կարողա­նա լու չա փ ։

1954 է X Ս- Ի Ս. Ծ Ի Ն 27

§ 6

Ա յս բո/որի у Արևում է , որ Մեսբոսլը գ ի ­տեր հունա րեն, Աք արս կերեն և ասորերեն լ ե - գա ն ե ր ը ։ Ա յժմ քննենք, թե ա րդյոք դիտ ե՜ր նաև աքն երկու դրացի ազդերի լեդուներր, որոնց մա տ ենա գրությա ն էլ սկիդբն ու հիմ - Նադիրը դարձավ, ա յսինքն վյւացերեն ու ա ղ­վա ներեն։

Մեսրոպն ա մենևին չդիտ եր ա դվա նից /ե- դ ։։ ։ն , ա յն բ՛ոն որ մինչև իսկ նրանց ունեցա ծ ձա յների վրա էչ դա ղա վ։ ա ր չուներ. և երբ պ ետք եդա վ նրանց ա յբո ւբեն ը հնա րել, Բ ե- նիա մին անուն աղվան անձն է , որին քննում ու հա րցա փ որձում է Մ եսրոպ, և նրա նից տ եղեկա նա լ ով ' կա դմում ա ղվա ներեն ա յբ ո ւ­բե ն ը . «Յ ա յն մ ժամա նա կի եկեա/ դիպէր նմսւ ա յր մի երէց ազուան ա զգով Բենիս։- մէն ա նուն. և նորա հաւ՝ցեսւ| ե. քննեալ զրա րբա րոս ղրանս ա զուա ներէն /ե ղուին, ա ռնէր ապա նշա նա գիրս, ըստ վերնա ։ղ արդև կորովի սովորութեա ն իլրում. և յա ջողու- թ ե ա մ բ Քրիստ ոսի շնորհա ցն, կա րղեա լ !, հա ստ ա տ եա / կշոէրս (Կ որյուն , էջ 1 8 ) ։

Վրացերենի մա սին սա կա յն ա յսչա փ տգետ չէր Մ եսրոպ . ա յս [եղվի վրա ուներ գոնե ա յնչա փ գա ղա փ ա ր, որ կա րողա ցա վ առանց ա րիշի օգնությա ն կա զմել վրա ցերեն ա յր ո ւ ֊ ր ե ն ր ' Ս յունյա ց գա վա ռում. և ա յս ա յբուբենը կա զմելուց հետ ո' ''գր եի կա րգել և օրինօք յա րդա րեր), անշուշտ վրա ցերեն /եդվով. "Դա րձեա լ յե տ ժամա նա կի ինչ ը նդ մէջ ա ն- ց ե լո յ, հոդ ի մա ի արկանէր սիրելին Ք րիս­տոսի և վ ա ս ն բա րբա րոսա կա ն կոդմա նն. և ա ոնոյր կա րգես։/ նշա նա գիրս վրացերԼն /ե- ղ ոլին, ըստ շնո րհ եցելո յ նմա ի Տ ե ա ռ ն է ։ Գբէրւ կա րգէբ և օրինօք յա րդա րէրа (Կ որյուն, էջ 1 5 ) ։ Բա յց սրա նից ա վելին չէր կարող ի - մ ա ցա ծ ւինե/ Մ եսրոպ , բանի որ վրաց մեջ գործելու ժա մա նա կ պետք ունեցա վ Զա ղա անուն թա րգմա նին։

§ 7

Տա րոնում մի ժա մա նա կ կրթություն ա ր ա ֊ նա լուց հետ ո, Մեսրոպր ա նցա վ Վազարշա- պատ մա յրա քա ղա քը և պաշտոնի մտ ա վ Խոս- րով Գ թա ղա վորի արբուն/սկան դիվա նում, Աոա վա ն ա նուն անձի հա զա րա պ ետ ությա ն ժա մա նա կ։

Պատմագիրների խ ոսբերից պարզ չի երև­վում , թե ի ն լ էր հատկապես Մեսրոպի պսւշ- տ ոնր։ Մ ինչդեռ Խորենացին հա մա րում է մ ի ա յն արքունական քարտուղար (ի դրան

արքունի կարդեալ քարտուղար (Խ ոբենա ցի, 1՝ւ 1"է)ւ րնդհա կա ոա կը Կորյունը, և նրանից ա ռնելով նաև Փարւղեցին, տա լիս են Նրան զանա զան պաշտոններ. « կա ցեա / յա րքունա - կա ն ւփւանին, ւինեւ սպասսււոր արքայատուր հրամանին աո հա ղարապեւոոլթեամր ա շ­խարհիս հա յոց Ա ռա ւա նա յ ուրամնւ Տ ե ղ ե - կացեաւ և հմուտ եղեւսլ տշխաոհակաց կ ա ր .

дшМ /տ /ի եգԼ՚/ալ <||ւնուու-ակա1ւ արՈլես- տ իէն ի ։ բո ց զ օր տ կ ա նա ցն.... հ ա րկա նէր ղիշ- խ ա նա ցն ււս|Ա1ււ^սւՈւ՝Ու|>իւնսն» (Կ որյուն , էջ 6---7 ) ։--- "Զ / ՚ն ո ւո ր ե ս ։/ ի գուռն Հ ա յո ց ա րքա ­յի ն Խոսրովւսյ, կա րդեա լ յե ր ա մ մա տ ՛,նա դիր արբունի դ պ ր ա ցն... և սպ ։սսա ։որեա լ անդ ամա . (Փ ա րպ եցի, էջ 3 4 ) , Սրանցից հետևում է , թե Մեսրոպ էր արքունի դիվանի քարտու­ղար, սպասավոր թա գա վորին և իշխ ա ններին, զինվորա կա ն պետ և զորքերի կա ռա վարող։ Անշուշտ Մեսրոպր ա յսրա ն պաշտոսւներ միա սին չէր կարող ստ ա ցա ծ լինել կա մ կ ա ֊ տ ա րել, ուստի պ ետք է ենթա դրել, որ պ ա ր­զա գույն վիճա կից կ ա մ ա ց ֊կ ա մ ա ց բա րձրա ­ց ե լ է ։ Եթե ոթա ղա վորին և իշխաններին սպասավոր» բա ցա տ րություն/, ընդհանուր մտ քով ա ռնենք, կարող ենք Մեսրոպին հա ­մա րել Հ՛ոսի։ եղա ծ արբունի դիվտնա պ ետ և մի ժամա նա կ հետ ո' նաև զինվորակա ն ա ս ֊ տ իճա նա վոր։ Ա յսպ ես է ենթա դրել տալիս նաև Կորյունի բա ցա տ րությա ն ձևը, երբ նախ

ի բր դիվա նա դպ իր նշա նա կելուց հետ ո , նոր բա ժն ո վ սկսում է ստ եղեկա ցեա / և հմուտ եղեւսլ աշխ ՚ոոհաւկաց կա ր դա ց.. .а , Սրանով հա սկա ցնել է ո ւզո ւմ , թե ք ՚ս ն ի մ ի ա յն հու­նարենի ՛էր տ եղյա կ, դիվանադպիր էր մ իա յն , իս՛կ երր հետո նա և «•աշխարհս։ կա д а (ի մ ա ՛ զինվորա կա ն) կա բդերն էլ սովորեց, բ ա ր ձ ֊ բա ցա վ զինվորա կա ն պ ա շտ ոնի։ Երկու պ ա շ­տ ոններում էլ հա վա տ ա րմությա մբ կա տ ա ­րում էր թա գա վորի և իշխ ա նների հրա մա ն­ները (սպասաւորէւ*):

§ 8

Ա յստ եղ նկա տ ենք, թե Մեսրոպ արքոմւա_ կան ղիվանաղպրի պ աշտոնումն է/ իր ուսու­մը շա րունա կեց ա յս կա մ ա յն ձևով, Կորյոլ-

նը ց ո ւ յց է տաղիս, թե սովորեց զինվորական արվեստը և, ինչպ ես հետո պիտի տ եսնենք, նա և կրոնա կա ն գիտ ութ յուններ։ Իսկ Կ ա ր ա ֊

պետ Ս ա սնեցին, որ բա վա կա ն ճո՛ռոմաբան ներբողա գիր է , իր նա խ որդների խ ոսքերը ընդա րձա կելով և իրենից էլ նորա նոր հա վե­

• 8է 0 Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1 да ւ

լումներ ա նելով' հետ ևյա լ ծրագիրն Է տայիս Մեսրոպի ուսման ընթա ցքին. «Ե լ ստա նալով ղարհեստ արհեստա լորա ց և գիմա ստ ս ի- մա ստ նոց, և բովա նգա կեա լ վեց մա սա մբ զրո լորն իմա ստ , ա յլ և զմերս ի սկ■ և փար- թա մա ցեա լ համա յն ի ւ ա ստ ուա ծա յնով և ներշնչական,սօ> (Էշ 2 4 ) ։ Այս խ ոսքերի ի ֊ մաստը որքա ն Էլ որ պարզ Է, որ Մեսրոպիսովորա ծ խ տ ութ յունների մի մա սր կրոնա ­կան ճյուղին Էր պ ա տ կա նում, իսկ մյուսմա սը' իմաստասիրության և գրա կա նությա ն

ղանազասւ ճյուղերին։Սրանցից նվաղ ա նհա սկանա լի չէ նաև

հաջորդ ծրա գիրը, որ Սասնեցին (էշ 2 9 ) տ ա ֊լիս է դարձյալ Մեսրոպին. « Եւ ղի նչ գոր- ծառնութիմւ նորա ' դիւանհ ա րքունի, մ տ ն ա ֊ լանդ եթկ դլխաւորութիմւ ղիւա նին. ղի նա միա յն էր հմուտ լա տ \նա կա ն մա աենին և արիական տա ռին և փ իւնիկեցւոց թուա կա -

նին»։Այս բոլորը Սասնեցու եռա նդի և երևա ­

կա յությա ն արդյունք#։ է ։

§ 9

Արդարությամբ և բա րեխ ղճութ յա մբ կա ­տարեց Մեսրոպ իր պալատական պ ա շտ ոն­ները։ Ըստ Փա րպեցու (է շ 3 4 ) ' «Եւ սպ ա - սասւրեալ ա նդ ա մս կարզալորապէս առանց եպ եբա նա ցՏ։ Կորյուն առա նձնա պես սիրելի 'է ց ո ւյց տալիս նրան զինվորներին. «ցա նկա լիեզեալ զին ո լոր ական ա բոլեսա իւն իւրոց զ օ- րականա ցնօ (է ջ 6 ) ։ Սրանից մի քիչ ավեւի գովեստով է խ ո սոս? Փոքր Կորյունը (է ջ 6 ) . иԵլ հմուտ եզեա լ աշխարհակեաց վա/ւուց ի զինուորական կա րգս և յա ռա ջա դէմ և սիրելի էր ա մենեցուն, մեծա մեծա ց և փ ոքոլնց, ի- մաստութեանն առաջնորդեալ յիրա ւունս ա - մ ե ն ա յն »։ Ա յնպ ես որ ըստ Խ որենա ցոլ' Մես- րոպի հրաժարումից հետո շատ նեղվեց Վոա մ- շա պ ուհ' քարտոսլտրի բա ցա կա յութ յա ն պ ատճառով. «Ոչ վւոքր ինչ կրէ աշխատոլթիւն յ աղա դո քարտուղարի, ղի մինչև գնա ց Մ ես­րոպ յարքոմւական դրան էն ' ոչ զոք ի ճար- տարաց դտանէր ա նդ ի դպրա ցв (Խ որենա ցի, Գ, ծ բ ) ։ Կամ ավելի եռա նդուն բա ցա տ րու­թ յա մ բ ' ըստ Ստսնեցոլ (էջ 4 0 ) . «Զինչ և զ ի ֊ նալորւսցն զատիլ ի նմա նէ, և ղօրավարին պ ակասումն ի ղօրաց նորա . և զրչաւորացն

դեբի՛լ ի նմա նէ. և որքան տխրոլթիւն լին էր թադաւորին ի գնա լն նորա . քանզի բա զում ւզակասութիւն լինէր և կորուստ արքայական հարկին ' յա զա դ։։ ոչ զտ ելո յ զգիրս և զհա- մա բս նոցա »։

Բա յց սրա նցից ավելի և շատ ավելի գ ո ­վեստ ով է խ ոսում Կարաս/ետ Սասնեցին (էջ 28 ---3 1 ) . նա ներկա յա ցնոսէ Է Մեսրոս/ինիբրև մ ի ա նձ, որ թեև ապրեց արքունիքի բա զմա պ իսի ա պ ա կա նությա նց և զա յթա կզիչ կյա նքի մ եջ, բ ա յց հեռու մնա ց բոլորովին ա յդ ա պ ա կա նություններից, ա պ րեց րոլորո- վին մաքուր և անարատ կյա նքով, և իր ա մ ­բողջ կա րողությունը գործ գրեց խ եղճերի և զրկ յա լն երի պաշտպանության հա մա ր։ Ը ն­թերցողին ենք թողնում կարդալ Սասնեցու " ՚յ դ Էջերը' մի կողմից ծանոթանալու համար պալատի ապական յա լ բա րքերին և մյուս կո ղ մ ից ' Մեսրոպի մաքուր վարքին։

§ Ю

Այսպիսի բա րեպ ա շտ և աոաքինի մի ա նձ' զա րմա նա լի չէ որ շուտ ով տսւր իրեն կրոնա ­կան գրքերի ընթերցա նությա ն, նրանց մեջ որոնելով իր երկնա սլա ց հոգու հադուրզը և ւէշտահար սրտի սփովւանքը աշխարհային ցա վերի ու ւէշտերի մ եջ ։ Քանի կարգում էր ա ստ վա ծա յին գրքերը' հետզհետե ավեւի ՛էր լուսա վորվոսէ իր միտ քը к իր հոդին հետ ­զհետե ավելի հեռու Էր ւիախչոսէ աշխարհա­յի ն ունա յն մ եծութ յուններից։ «Ե լ անդեն ռւշ Լդեալ փութով ընթերցուա ծոց աստուածեւլէն ’Н'пЦ ։ որով ա ռ ժա մ ա յն լոսւա ւորեա լ և թև ա - մուխ միջա մուխ յտ ստ ուա ծա տ ա ր հր ամա - նա ցն հա նգտ մա նս, և ա մենա յն սլատբաս- տ ոլթեա մբն զանձՏև ղարզա րեա լ, հարկանէր ւլիշխանացն սպաոաւորութիւնսնօ (Կ որյուն ,

էջ ԴՎերջապես տ եսա վ, թե ունա յն է ա յս ա շ­

խ ա րհը, ա նցա վոր է ա մեն մա րմնա վոր մ ե ­ծութ յուն , պ ա տ իվ, իշխ ա նություն և փառք, թ ողեց իր ա շխարհա յին պ աշտոնները, հանեց իրա նից իշխանա կա ն ցա նկությունները ե քրիստոնեական խ ա չն ա ռնելով ուսը՝ կրոնա ­վոր ձեռնա դրվեց և մի վանք քա շվեց (ըստ Ա վդերյա նի, «Լիակատար վարք սրբոցո, Ե, էջ 2 8 4 ' Գողթն գա վա ռում )։ Վանքում նա հեռա ­ցա ծ էր ա շխ ա րհա յին զբա ղմունքներից ե իր

1954 է Я Ս՜ I' Ա ԾԻՆ շ ՚յ

անձը միա յն ա ս ա վ ա ծա յ ին է/ործերի նվիրե - լո վ ' իր ր ա ղմ ւսք]իվ վանական եղբա յրների մեք' դարձն ւ Էր ա մեն ի у ընտիրն ու սրրւս- կ յտ ց ը ։

Բ ա յց Մ եսրոպի պես սրբակրոն կրոնավորի համար դեռ վանքն Էլ ր ա վա կ ա ն / { ; / , նա ու­զում Էր ա վե/ի հեռանա / ա շխ ա րհից, ավե/ի ինբնա մվւոփ վել ո ։ ա՛ս/ իր անձը միա^Ա և մ իա յն 1։/ւկնա յինին։ Ուստի շուա ով հեռա ցա վ նա և վանրից և մտ ա վ ճղնավորական կաըղը. ոԵլ յև ա ա յնորիկ ըսա աւետարանական չ ո ւ ֊ փ ուցն' ի ծառւսյութիւն. Ա սա ոլծոյ մ ա /ւղ ա ֊ սիրին դարձեա / , մե/ւկա նա յր ա յնուհետ և զիշ- խ ա նա կիր ցա նկութիւնսն. և ա ոևա / ղխսւչն ս/ա րծա նա ց, ե/ա նէր ղկնի ա մ ե ն ՚ս կ ե ց ո յց /ո տ ֊ շե չո յն ։ Ե։ հաճե՛ս/ հբ-սմտ նա ցն' ի խ ւսչ՚սկիր գունդն Քրիստ ոսի /սա ոնէբ, ե անղէն վ ՛*>’/ - ղադակի ի միա յնա կեցա կա ն 1/արւ/ մ ա անէ/ւո(Կ որյուն , էջ 7 ) ։

Վ ա նա կա նությունից ձղնավորու թ յ ՚ս ն ա նց- ն եյը Կորյունի ա յս տողերի մեջ շատ պարղ չէ . բ ա յց ա վե/ի հստակ կերս/ով է ղրումՓա րպեցին (է ջ 3 4 ) . "Ց եա ա յնորիկ տ ե ն ֊չտ ցեա / կար ղի վանսւկա<նութեան՝ երթա յ ի վա նս բա ղմութեա ն եղրա րց, և ընկալեա / ղկեըպ ա րա նս վ ՚ս ն ՛սկա ն։։։ թե ա ն' էին կ ։ ը ն ­տիր յա մ ե ն ա յն ի և երևէւի. հրա ժա րէր յ ՚ս մ ե - նպ յն ա շխ ա րհա ղբօս երկրա լոր ղբա ղմա նց։ Ч, и/ ա յա ն ա պատ ական կրսնս փոխե՛ս/ ' ղար- մա նա /ի երևէր ե հ ոչ ակաւորռ։

Գեղեցիկ է նկտրսւղըում Սասնեցին Մեսրո- ւղի ա յս մտ ա ծությունները, աշ/սար հային կյա նքի արհւսմարհանբը և ճղնա վորականկյա նքի դ ի մ ե լը ։ «Լքեց ա մեն բ ա ն ,--- ա սում'էն ա ,--- կղկղա նք հա մա րեց և ՛գլորման ու մ ա ­հու պ ա տ ճա ռ1 ոսկին ու ա րծա թը, ակներն ու. մա րգա րիտ ները, բեհեզն ու կերպ ա սը, ստնձա ղա րղ երիվարներն ու երկա րա մա զ ջ ո ­րիները, զենքերն ա զա րդերը, որոնք ա յս կենցա ղի ղրոստնք)։ ենւ Ա յուղես նաև թ ա ­գա վորների վւաոքը և իշխ ա նների պ ա տ իվը ե ռա միկների ղովա սա նքը, ծա ղկա հոտ ղինի- ները և ա րվեստա վոր մա տ ռվա կները, քա ղց­րա ձա յն տ ա վիղները և ուշատար քնա րները և ղողսւրիկ կերակուրները և սրանց նմա նները, որ Հիմա րներն են ցա նկա նում ձեռք / ՛երե/ ա յս կ յա ն ք ։։։մ I։ ունեցողներին էլ երանի են ւո ա /ի ս ...» ։

Խորենացին Մեսրոպի ա յս մտադրության մեջ մի քիչ ւսվե/ի հեռա տ եսություն է դնում I. նրա հրաժարումը ա շխարհա յին կ յա նքից' հա մա րում է ո չ թե միա յն հասարակ կյա նքի ցա վերից հեռա ցում, ա յ/ ա սում է. " Տ ե ս ե ա / թէ ի վերջ հասեաւ է թաղալռըութիմւն Հ ա ­յո ց , և զխռււվոլթիմւն նիւթ իւրոյ հ III մ ր ե ր ո ւ ֊ թեա նն ղտեա/ Ս ես/ապա յ . . . սա սիրեւսց ւյմիակեցութեան դվարս, որս/էս ասաց ոմն. I1 նաւահանդիստ վւոլթայ նա լ խ ոովեա չ, ե անձն ժոլժկա / խ նդրէ ղանա ս/ատ» (Խ ո ր ե ն ա ֊ ց ի , Գ, խ է ) ։

§ "

Վ երջա ցնե/ոլ համար ա յս դ/սւիւը, ս/ետք / քննե/ նաև ա յն խ նդիրը, թե ե րր մտավII եսրոսյ արքունական պաշտոնի մեջ. սրա - նիչյ կ Հետ ևում նաև Ներսեսի մոտ ա շա կեր- ա եյու վճռա կա ն հերքումը, ինչպ ես ասացին թ

վերը' § 3 ։Ըստ Խորենա ցու' Մեսրոպ արքունի ք ա ր ֊

ս։ ա ղա բո ւթ յա ն պաշտոնի ա նցա վ Ներսեսի մա հից հետ ո. <՚Ուււեա/ առ Մեծին Ներսիսի, և յե տ ե/ից նորս։ յա շիոսրհէ՝ ի դրան արքունի հ՛որդես։/ քարտուղարս (Խ ռրենս/ցի, Գ, խ է)ւ Ա յսս/ես պիտ ի ւինի նաև Մեսրոպ երեցի հ ՚ո շվ ո վ (էջ 8 3 , 1 1 0 ) , քանի որ Մեսրոպ մինչև Ներսեսի մահը նրան դռրծա կից ե նրա նից ա նբա ժա ն էր, և քանի որ Ներսեսի մշտական ճա մբոըդությա նց ժամա նա կ Մ ե ս - րոպ է/ նրա հետն էր, բնա կա նա բա ր չէր կա ­րող ս/ա/ատոլմն է/ քա րտ ուղա րությա մբ կամ զինվորների կրթությա մբ պ ա րա պ ել. ուստի •.՛արկ է ընդ ո լնե/, թե ա յս պաշտոննե/ւր ա ոա նձնեց Ներսեսի մա հից հետ ռ։

Բ ա յց ա յսպ ես ընդունելով ' մի տարօրինակ դրություն է ստ եղծվում Մեսրոպի համար։ Ներսեսի մոտ աշակերտ ութ յա ն ժա մա նա կ, ինչպ ես տեսան՛ք, Մեսրոպ ո չ թե պարղ մի աշակերտ էր, ա յլ ինչս/ես Մեսրոպ երեցն է նկա րա գրում, ճ գ ն ա ՚ո ր կրոնավոր. «Ընդ նմսւ և աշակերտն իւր Մեսըաէբ, որ ա ն ո ւա ֊ նեցա ւն Մա շդոց. ա մենա յն կբթութեա մբ 11ո- է|1>Ո1՝ ի/пид զանձնն տ ուեա լ, բա զ ո ւմ և ան ֊ հեշտական իրաց ե անհանգիստ գիշերա յին , ղ , ՚ա բ կ քնոյ յոա նա ւոր տ ՚քնութեսւմբ ի թ օ թ ա ֊ փել ական վճա րէր, ոչ սա կտ լ ժա մա նա կս,

30է « ՄԻՍ. ԾԻՆ 1951

ա յլ յո /ով ս » (էջ 8 3 ) , Այս ճգնական կրոնա­կան կյա նքը մինչև Ներսեսի վախճանը կա ­տարելուց հետո, Մեսրոպը հա նկա րծ զինվո­րական ասպարեզն է մտ նում, բ ա յց հետո դարձյալ զինվորականը թ ողնելով ' վերստին կրոնական ասպարեզն է ընդգրկում։ Որպես­զի կարենար զինվորական ա սպ ա րեզը մըտ - նել, պետք է անշուշտ ենթա դրել, թե Մես­րոպ թոթափել էր իրենից Քրիստոսի լուծը և նորից աշխարհական էր դա րձել։ Ել ահա ա ՛յս է անկարելին. ա յսպ իսի փ ոփ ոխ ա ­մտ ություն, ա յսպ իսի ուխտ ա զա նցություն մենք շենք կարող վերադրել Մեսրոպին։

Մ ե ս ր ո պ ի Ներսեսի աշակերտ դնելը ա ռ­հասարակ շատ է խ ա նգա րում կենսա գրու­թ յա ն ընթա ցքը և տեղիք է տա լիս զա նա զա ն թյուր ենթա դրությոմւների. որոնք ո ՛չ պ ա տ ­մագիրների խ ոսքերով ՚կա րոդ են հա ստ ա տ ­վել և ո ՛չ էլ ուղիղ բա նա դա տ ութ յա մբ։ Ա յս­պ ես, (ГՍոփերքօի հրատարակիչները ( Զ , էշ 1 3 7 ) և Ա վգերյա ն, ( « Լիակատար վարք ս ը ր ֊ բ ո ց а , Ե։ էշ 2 8 2 ) համարոսք են , թե Մեւ/րո- պը Ներսեսի նոտարն էր, մա հվա ն ժա մա ­նակ ներկա գտ նվելով ' դրի էր ա ռել ՛նրա վերջին խ ոսքերը, աղոթքս։ ու դոլշա կությոմե­ները, թե գրել էր նախ նրա կենսա գրութ յու­ն ը ' իհարկե հ ո ժ ա ր ե ն և հետո թարգմանվել հա յերենի և կա մ թե իր ա շա կերտ ներից մ ե ­կին պահելովդ հա յեիեն գրել էր տ վել։ (Այ՛ս մասին տե՛ս նաև Ջ ա րբհա նա լյա ն, «Հ ա յկ ա ­կան հին դպրութեան պ ա տ մոլթիճւ», 18 9 7 թ ., է յ 5 6 3 ) ։

Ւ ե Ներսեսի կենսա գրությոմւը չի կա րող լինել ո՛չ Մեսրոպի և ո՛չ էլ նրա ա շա կերտ­ներից մեկի դրութ յունը ' ց ո ւ յց կտ ա նք հետ ո' ԺԴ գլխ ում. թե նա նրա քա րտուղարը չէր կարող լիսձել բա վա կա ն պարդ է ա յն հա ն­գա մա նքից, որ ա յսպ իսի երևելի մ ի պաշ­տոն հիշատակել անկարելի է ։ որ մոռա նա ր Կորյոմյը. և վերջապես ա նկարելի է , որ Մեսրոպ' Ներսեսի քարտուղարը լի նե ր , որով­հետ և սրա նով դեռ մի քիչ ա վելի է բա ր ձ ­րա նում ա յ}/ կրոնա կա ն ա ստ իճա նը, որ տրվում է Մեսրոպին և որ թոդն\ելու համար պետք էր ուխ տ ա գրում լիներ ն ա ։

Վերշապես կա տարիքի ա նհա րմա րու­թ յունը ։ Ներսեսը մեռել է 3 7 3 թվա կա նին. Մեսրոպը մեռա վ 439-ի ն և եթե ենթադրենք

նուքևիսկ, որ նա ապր\եյ է 8 0 տ ա բի ։ ուրեմնծնվա ծ կլինի 3 5 9 թվա կա նին, հետևաբար Ներսեսի մ եռա ծ տարին պիտի ւիներ 14 տարեկան և եթե գոնե 2 տարի ծա ոա յա ծ լիներ Ներսեսի մոտ իբրև քա րտ ուղա ր, ու­րեմն կա թողիկոսա կա ն քարտուղարության պաշտոնի ա նցա ծ պիտի լիներ 12 տ ա րե­կա ն հա սա կում։ Բա յց մենք ենթա դրում ենք (տ ե ՛ս գլուխ Ժ Ջ ), որ Մեսրոպը ծնվա ծ պիտի ւինի 364 թվա կա նին, հետևաբար Ներսեսի մ ե ռ ա ծ ժա մա նա կ պիտի լիներ 9 տ ա րեկա ն, իսկ նրա մոտ քարտուղար մտ նե­լո ւ ժա մա նա կ' 7 տարեկան] (ա յս պ ե ս է հաշ­վում նա և Խ ա լա թյա նց ( агАр.М. АршаКНДЫ, էջ 3 1 7 ) և մերժում Մաշտոցի քարտուղարու­թ յունը Ներսեսի մ ո տ )։

Մ երժելով Ներսեսի մոտ ա շա կերտ ությու­

ն ը , մ եր ժում ՛ենք նա և բոլոր ա յն կա պ ա կցու­թ յունները, որ ենթա դրվում են երկուսի մ ի ­ջև ' հիմնվելով նույն ա շակերտության վրա. մերժում ենք Մեսրոպի նա խ ա վոր կրոնա վո_ րությոմւը և սրան իբր բնա կա ն հետ ևա նք' Մեսրոպի ո ւխ տ ա զա նցութ յա նը. վերջապես մերժում են ք ընդունել, թե Մեսրոպի քաղւս - քա կա ն պաշտոնը հա ջորդություն կա մ հ ե ­տ ևանք էր Ներսեսի մա հվա ն։

Ա Մ Փ Ո Փ Ո Ւ Մ

1. Մեսրոպը ծնվել է Տսւ՚րոնի Հա ցեկա ց գ յո ւղ ում .— 2 . վարդսւն ա նունով մեկի ու՛­ղին Էր . ա զնվա կա ն չէր , բ ս *յց կաւրող Էր |ի - նե| «կսւրնսպ ւա ո».— 3 . Նա յ(ի ա շա կերտելՆ երսեսին----4 . Նսփւնական կրթությունըստ ա ցել է Տա րոնում .— Ց. Գիտեր հունարեն, պարսկերեն և ա սորերեն.— 6 . Մի քիշ տեղ­յա կ էր վրա ցերենի, բ ա յց ա ղվա ներեն չցի­տ եր.— 7 . Տա րոնից գնա ց Վաղսւրշապսւա, եղա վ նախ ա րքունի դիվա նա ղպ իր, հետո զինվորա կա ն.— 8 . Ա յստ եղ է| շարունակեց իր ո ւս ո ւմ բ .— 9 . Ա րդա րությա մբ ե. բսւրե- խ ղնա թյսւմբ կա տա րում Էր իր պ ա շտ ոնբ.— 10 . Չսիրեց ա շխ ա րհա յին կ յա նք ր ե կրոնա­վոր դա ոնա լով' վանք մտ ա վ, հետո է| հգնսւ- վոր դա րձա վ___1 1 . 9ի եղսւծ Ներսեսի քար­տ ուղա ր 1. ոչ է , նրա Օգնականբ' մինչև նրա մա նր;

( Շ ա ր ո ւ ն ա կ ե լ ի )

Լ . ԷՂ1'Ա9.ԱՐ8ԱՆ

(Պ ա տ մ ա կ ա ն գ ի տ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի

թ ե կ ն ա ծ ո ւ, հ ն ա գ ե տ )

а д о д м т * а д м о д л т ь р т а « т и т р

3 8 . Գ Ա Վ է ֊Ի ՀՅ Ո Ի Ս Ի Ս Ա 8Ի Ն Պ Ա ՏԻ Վ Ր Ա , Ա Ր ծ Վ Մ Տ Յ Ա Ն Ե ԶՐԻՆ.

ԵՍ Մ Խ Ի Թ Ա Ր Ա [ՆԱՐԺԱՆ\ [Л | ՏԱ Ւ Ն Ի ՎԱՐԱԳԱ ՍՈՒՐԲ Խ Ա ՁԻ ՆԳՈԼՈՎ Զ Ի Ս ՀՈԳՈ Ա ՐԴ ԻՒ Ն \Ս ՈՐ Խ Ա Փ Ա Ն Է ԻՄ ՄԵՂԱՑՍЛ] Գ Ա ԻԻԹ Ս Է ՏՈ Ւ Ե Ի Մ ԻԱ Բ Ա Ն Ք - Տ Է Ր է\Ս] Ի Տ Ա Ր Ի Ն : Ա: ԺԱՄ Է ՏՈ Ի Ն ԻՆ Ձ Ջ Ա 4Ա Ն Է Ն է ՈՐ Խ Ա Փ .........;

3 5 . ԳԱՎ Թ Ի Ա ՐԵՎ ԵԷՅԱ Ն Պ Ա ՏԻ Վ Ր Ա , ՀԱ Ր Ա Վ Ա Յ Ի Ն ԵՋՐԻՆ.

ե Ս Ա Ր ՏԱ Ի Ա Ջ ԶԻ Ս ՀՈ Գ Ո Յ Ա ՐԴԻՒՆՍ Է Տ Ո Ի Ի ՇԻՆ Ո ՒԹ ԻՒՆ ՏԱՆՍ Ա Ս ՏՈ Ի Ծ Ո Յ:

4 0 . ԳԱ Վ Թ Ի Ա ՐԵ Վ Ե 18Ա Ն Պ Ա ՏԻ Վ Ր Ա , Ա Ր Ս Ի Յ , Ս. ԳՐԻԳՈՐ ԵԿԵՂԵ8ՈԻ ԳՌԱՆ

ՀԱ Ր Ա Վ Ա Յ Ի Ն ԿՈԴ.ՔԻՆ.

Ի ՈԼԳ Թ Ո ՒԻՍ ՀԱ Յ Ո Ց Ի Թ Ա ԳԱՒՈՐՈԻԹ ԵԱ ՆՆ Ա Փ Խ Ա Ջ - ԱՑ ԳԵՈՐԳԵԱ Ի ՀԱ ՅՐ Ա Պ Ե ՏՈ Ւ Թ Ե Ա Ն Ն ՀԱ Յ Ո Ց Տ Է Ր Գ Ր - ԻԳ Ո ՐԻՍ Ի ԵՍ Խ Ա Չ Ա Տ Ո Ւ Ր Վ Ա Ր Դ Ա Պ Ե Տ ԵՒ ՍՈՒՔԻԱՍՍ ՆՈ ՐՈԳԵՑԱ Ք ՋՍ Ո ՒՐԲ ԳՐԻԳՈ ՐՍ ՀՐԱ Մ Ա ՆԱ Ւ Թ Ա Գ Ա ՒՈ Ր- ԻՆ ԵՒ Ի Ւ Ր ՄԵԾԱՄԵԾ ԻՇ Խ Ա Ն Ա ՑՆ ՍԱՐԳՍԻ Ա Մ Ի Ր Զ Ա - ԴԻՆ ԱՆՏՈՆԻ ՃՊՈ ԻՆ ՏԵ ԼԻՆ ԷԼԲԵԿԻՆ ԵՒ Թ Ա ԳԱ Ւ\Ո ՐԻՆ ]Ջ Հ Ի Ն ԵՒ ՋՆՈՐ ԿԱԶՄՈ ՒԹ ԻՒՆՍ ԳՐՈՅՍ Ե Տ Ի ՍՈՒՐԲ ԳՐԻԳՈՐՍ

ՋԱ ՅԳ ԻՆ Ի Ս Ի հՆ Ա Շ Ի Ն Ի Ն Հ Ր Ի Ն Ջ Ր Ն Խ Ա Ձ Կ Ո Պ Ա ԿԼԱ- Ի Ց Ս Ի Մ Ի Տ Ի Ն ԶՔ Ո Ւ ՐԴ Ե Ւ Ա Ն Ն ՋԱ Բ Ա Ս Ա ՏՈ Ր Ջ Տ Ա Ն Ճ - Ո Ւ ՏՆ ԵՒ ՀՐԱ Մ Ա Ե Ա Ց Թ Ա ԳԱՒՈՐՆ ՋՍ Ո ՒՐԲ Խ Ա Ձ Ի Ն ՏԱ ՒՆՆ Ի Ւ Ր ՅԻ Շ Ա ՏԱ Կ ԿԱՏԱՐԵԼ ԱՐԴ ՈՐՔ ՀԱԿԱՌԱԿ ԿԱՆ ԵՒ ՀԱՆԵԼ ՏՀԱՆԱՆ ՔԱ Կ Ե Ս 8ԻՆ ՏԱ Մ Բ Ք ԵՒ ՈՐԴՈ ՎՔ ԵՒ Ա- ՋԳ Ա Ւ ԵՒ ՆՋՈՎԵՍՑԻՆ Ի 4Ա Ր Ձ Է Ո Ա ՍՏՈ ՒԱ Ծ Ա ԾՆԷՆ ԵՒ : Յ Ժ Ը : Հ - Ա ՅՐ Ա Պ Ե ՏԱ ՑՆ ԵՒ Հ Ն Հ Ե Ս 8 Ի Ն ՅԱ ՅՍ Մ ԿԵՆԱՑ ՄԱՍՆ ԵՒ ԲԱ ԺԻՆ ՆՈՑԱ ԸՆ Դ ՅՈ Ւ Դ Ա Ի ԵՒ ԸՆ Դ ՍԱ ՏԱՆԱԻ ԼԻՑԻ

* Շ ա րունս ւկ վ ա ձ ա մ ս ա գ ր ի 1 9 5 4 թ վ ա կ ա ն ի М Л? է ճ ֊ի ց և Х -ի ք ւ

32է տ մ ւ> . յ ւ յ յ ի 1.

4 1 . ԳԱՎԻ-Ի ԱՐԵՎԵԼՅԱՆ Պ Ա ՏԻ Վ Ր Ա , Ն Ե ՐՍ Ի ՚ե , 0 . ԳՐԻԳՈՐ Ե Կ Ե ՚ՀեՏՈ Ի ԴՌ Ա Ն ՀԱ Ր Ա Վ Ա ՅԻՆ

ԿՈՂՄՈՒՄ, ՆԱԽՈՐԴԻՅ ՆԵՐՔԵՎ . ՀԱ Վ Ա Ն Ա Բ Ա Ր ՇԱՐՈՒՆԱԿՈՒԹ ՅՈՒՆԸ.

Խ Ա Չ Ա ՏՈ Ւ Ր Վ Ա ՐԴ Ա Պ Ե Տ ԵՒ ՍՈՒՔԻԱՍՆ ԺԱՄ Ա Ս ֊ԱՍՏԵՆ ՋՀՈ Գ Ո ԳԱԼՈՒՍՏՆ ՋԱՄԵՆ ԵԿԵՂԵՑԻՔՍ;

4 է . ՆՈՒՅՆ ՏԵ Ղ Ո Ւ Մ , ՆԱԽՈՐԴԻ В ՆԵՐՔԵՎ.

\ՈՎ ՋԱՅԳՒՆ\ ՀԱ Ն Է ԿԱՄ ՋԻՄ ԺԱՄՆ Խ Ա Փ Ա Ն Է Ն Ջ - ՈՎԵԱԼ ԵՂ Ի8Ւ ՅԱ Ս ՏՈ Ւ Ծ Ո Յ ԵՒ :Յ Ժ Ը : Հ Ա Յ Ր Ա -

Պ Ե Տ Ա Ց ;

4 3 . ՆՈՒՅՆ ՏԵ Ղ Ո ՒՄ , ՆԱԽՈՐԴԻՅ ՆԵՐՔԵՎ.

. .Հ ԵՍ Խ Ա Չ Ա Տ Ո Ւ Ր Գ Ր Ե 8-ի ԿՒՒՐԱԿԷՒՆ ԱՒՐՆ Ե[Ր\Կ Ո Ւ ԺԱՄԱ ԳՐԻԳՈ ՐՈ Յ ՃՈ ԻՃԱ ՉԻՆ

ՈՐԴՈՒՆ ԱՌՆԵՆ;

4 4 . ՆՈՒՅՆ ՏԵ Ղ Ո ՒՄ , ՆԱԽ ՈՐԴԻՅ ՆԵՐՔԵՎ.

Տ Է Ր Խ Ա Չ Ա ՏՈ Ւ Ր ԳԱՆՁԱԿԵՑՒ \ԱՍ ՏՈ ՒԾ Ո Յ\ ԳԱՌՆ Խ Ա Չ Ն ԳՆԵՑԱՉ ԿՐԿԻՆ ԱՌԱՋՆՈՐԴ ՈՐ Խ Ա Փ Ա Ն Է Գ Ի ֊\ՐԱ ՄԵՐ Մ ԵՂԱ\ՑՆ Պ Ա ՐՏԱ Կ Ա Ն է [ЬЛ | ԸՆ Դ [ՆՄԱ\ ՆՋՈՎԵԱԼ է ԵԹԵ ԶԱՈՆԷ ;

4 5 . Գ Ա Վ Ք ֊Ի Ա Ր Ե Վ Մ ՏՑ Ա Ն ԴՌ Ա Ն Ճ Ա Կ Ա ՏԱ Կ Ա Լ Ք Ա ՐԻ ՆԵՐՍԻ ԵՐԵՍԻ Վ ՐԱ .

ԿԱՄԱՒՆ Ա Ս ՏՈ ԻԾ Ո Յ Մ ԵՔ ՎԱՐԴՍ ԵՒ ՀԱ Ր Բ Ս ՋՄ ԵՐ ՀՈ ­ԳՈ ԱՐԴԻՒՆՍ ՏՎ Ա Ք Ի ԳԱ ՒԻԹ Ս ԵՒ ԱՄԵՆ ՄԻԱԲԱՆՔՍ է ՏՈ Ւ Ն Մ ԵՋ Ւ ՏԱ Ր Ի Ն ;Բ : ԺԱՄ Յ Ո - ՀԱՆՈՒ ԵՒ ՅԱԿ[ՈԲԱ\ ՏԱ Ւ Ն Ի Ն ; Ա; ՎԱՐԴԻՆ ԵՒ : Ա;ՀԱ Ր Բ Ի Ն ՈՐ Խ Ա Փ Ա Ն Է Դ Ա ՏԻ Ի ՏԵԱ Ռ Ն Է;

4 6 , ԳԱՎԹՒ Ա Ր Ե Վ Մ ՏՅԱ Ն ԴՌ Ա Ն Կ Ա Մ Ա ՐԱ Ք Ա ՐԻ ՆԵՐՍԻ ԵՐԵՍԻ Վ Ր Ա , ՆԱԽՈՐԴԻ ՎԵՐԵՎՈԻՄ.

ԿԱՄԱՒՆ Ա Ս ՏՈ ԻԾ Ո Յ ԵՍ ԱԹԱՆԱՍՍ Է ՏՈ Ւ ՉԻ Մ ՀԱԼԱԼ Ա ՐԴԻՒՆՍ Ի ՇԻՆ Ո ՒԹ ԻՒՆ ԳԱ ՒԹ ԻՍ ԵՒ ԱՄԵՆ ՄԻԱԲԱՆՔԱ ՍՈՒՐԲ Ո Ւ Խ ՏԻ Ս ՅԱ ՒԺԱ ՐՈ ՒԹ ԵԱ Մ Բ ԵՏՈ ՒՆ ԻՆ Ձ Ի ՏԱ Ր Ի Ն : Ա: Ա Ւ Ր ... Թ Մ Ի Պ Ե ՏՐՈ Ս Ի ԵՒ ՊԱՒՂՈՍԻ ՏԱ ՒՆԻՆ ՈՐ Խ Ա Փ Ա Ն Է Ա Ռ Ա ՀԻ Ա Ս ՏՈ ԻԾ Ո Յ ԻՄ ՄԵՂԱՅՍ Պ Ա Ր ­ՏԱԿԱՆ է ԵՒ ՅՈ Ւ Դ Ա Ի ՄԱՍՆԱԿԻՑ: Տ Է Ր ԱՍՏՈՒԱԾ ՈՂՈՐՄԻ Տ Ի Ր Ա ՏՈ Ր Վ Ա Ր Դ Ա Պ Ե ՏԻ Ն ԱՄԵՆ;

4 7 . ՆՈ ՒՅՆ Կ Ա Մ Ա ՐԱ ՔԱ ՐԻ Ս ՏՈ ՐԻՆ ԿՈՂԻ Վ ՐԱ .

Ի ՏԱ Ւ Ն Ի Ա ՒԵ ՏԵ Ա Ց Ա ՍՏՈՒԱԾԱԾՆԻ : Բ: Պ Ա ՏԱ ՐԱ Գ

Մ Տ Չ ( = Մ Ա Տ Չ Ի ) Ի ԱՄԷՆ ՏԱ Ր Ի ԿԱԵՆԵՑԻ ԲԱՐՍԵՂ Վ Ա ՐԴ Ա Պ ԵՏԻՆ ԵՒ Ի Ւ Ր ՄԱՒՐՆ ԿԱ ՏԱ ՐՈՂՔՆ Ա Ւ Ր ՀՆ Ի Ն ՅԱ Ս ՏՈ Ւ Ծ Ո Յ ;

4 8 . ԴԱՎԲ-Ւ Ա Ր Ե Վ Մ ՏՅ Ա Ն Դ Ռ Ա Ն ՀԱ Ր Ա Վ Ա Յ Ի Ն ԿՈՂՄՈՒՄ, ՆԵՐՍՒ8.

ԵՍ ԱՆՏՈՆ ԴՍԵՂԵՑԻ ԵՒ Ի Ս ԵՂԲԱՐՍ Ս Ա Ր Գ Ի ՚յ ՋՄ ԵՐ ՀՈ Գ Ո Յ ԱՐԴԻՒՆՍ Ի ԳԱՒԻԹՍ Տ Վ Ա Չ ԵՒ ՄԻԱԲԱՆՔՍ ԷՏՈ Ւ Ն ;Ա : ԺԱՄ Ի ՏԱ Ւ Ն Ի ԱՆՏՈՆԻ ՈՐ Խ Ա Փ Ա Ն Է Դ Ա ՏԻ ՏԵԱ Ռ ՆԷ ;

ւ. я и ւ՛ а о ւ՛ 33

Ю . ՆՈՒՅՆ Գ Ռ Ա Ն ՀՅՈ ՒՍ ԻՍ Ա ՅԻՆ ԿՈՂՄՈՒՄ, Ն Ե ՐՍ Ի8, Պ Ա ՏԻ Վ ՐԱ .

ի Թ Վ ԻՍ ու Ի Թ Ա ԳԱ ԻՈՐՈԻԹ ԵԱ Ն ԳԷԱ ՒՐԳԷԱ ԵԻ

ՅԱՌ ԱհՆՈՐԴՈ ՒԹԵԱՆ ՍՈՒՐԲ Վ Ա Ր Դ Ա Պ Ե ՏԻ Ն Խ Ա Ջ Ա ՏՐ Ո ԵՍ ԳԵՐԳ ԶԱ ԳԱՐԱԿԻՆ ՀՈ Ղ Ն Ջ Տ Ա Փ Ո Ա Ր­ՏՆ Է Տ Վ Ի ՍՈԻՐԲ ԳՐԻԳՈՐԻՍ Ե Ի ՍՈՔԱ Ե ՏՈ ԻՆ Ի ՏԱ Ր Ի Ն : Բ: ԺԱՍ

Ն Ն ՀԵՑԵ ԼՈ 8Ն Թ է ՈՔ ՀԱ կԱ Ռ ԿԱ ԿԱՄ ՅԻՄ Ո Ց ԿԱՄ Ի Մ ԵԾԱ Ց ^ Յ Ե Ր Ի Ց ՍՈ ԻՐԲ ԺՈՂՈՎՈՅՆ ՆՋՈՎԷԱԼ Ե Ղ ԻՑԻ ՋԺԱՄՆ ՆՈՐ ԿԻՐԱ ­ԿԻՆ ԱՐՆԵՆ;

• II. Գ Ա Վ Ի Ի Ա Ր Ե Վ Մ ՏՅ Ա Ն Պ Ա ՏԻ ՆԵՐՍ Ի ԵՐԵՍԻ Վ Ր Ա , Գ Ռ Ա Ն ՀՅՈ ՒՍ ԻՍ Ա ՅԻՆ ԿՈՂՄՈՒՄ,

Ն Ա Խ ՈՐԴԻՑ ՆԵՐՔԵՎ.

Շ Ն Ո Ր ՀԻ Ի Ն Ա՚յՏՈԻԾՈՅ ԵՄ ՍԱՐԳԻՍ ՋԻՄ ՀՈԳՈ Ա ՐԴ ԻԻՆ Ս Է Տ Ո Ի Ի Գ Ա Ի Ի Թ ՚յ Ե Ի ԱՄԷՆ ՄԻԱ ԲԱ ՆՔՍ Է ՏՈ Ի Ն Ի ՏԱ Ր Ի Ն : Ա: Ժ Ա Մ ՎԱ ՐԴ Ա - Վ Ա Դ ԱՒՐՆ ՈՐ Խ Ա Փ Ա Ն Է ՅՈ Ի Դ Ա Ի ԼԻՆԻ ՄԱՍՆԱԿԻՑ:

: • ! . ՆՈՒՅՆ ՏԵ Ղ Ո Ւ Մ , Գ Ռ Ա Ն ՀՅՈ ՒՍ ԻՍ Ա ՅԻՆ ԿՈՂՔԻ ՎՐԱ-

ԿԱՄԱԻՆ Ա Ս ՏՈ ԻԾ Ո Յ ԵՍ ԳՐԻԳՈՐ ԿԱՐՃԱՀԱՍԱԿ ՋԻՄ ՀՈԳՈ Ա ՐԴԻԻՆ Ս ՅԵԿ ԵՂ ԵՑԻՍ Է Տ Ո Ի ԵԻ ՄԻԱԲԱՆՔՍ : Բ: Պ Ա ՏԱ Ր Ա Գ Ի ՏԱ Ի Ն Ի ՍՈԻՐԲ Գ ՐԻԳՈ ՐԻ ԱՌՆԵՆ Ի Ն Ձ ԵԻ ԾՆՈՂԱՑ ԻՄՈՑ ՈՎ Խ Ա Փ Ա Ն Է Դ Ա ՏԻ :

.5 ? . ՆՈՒՅՆ ՏԵ Ղ Ո Ւ Մ , Գ Ռ Ա Ն ՀՅՈ ՒՍ ԻՍ Ա ՅԻՆ Կ Ո ՂՔԻՆ. Ս ՏՈ ՐԻՆ Ք Ա Ր Ա Շ Ա Ր Ի Վ ՐԱ .

. . . . ԿԱՄԱԻՆ Ա Մ ՏՈ ԻԾՈ Յ ԵՍՀՅՈՎՀԱՆՆԵՍ \Զ Ի Մ ՀՈ Գ \Ո Յ Ա ՐԴ ԻԻՆ Ս Ի Գ Ա ԻԻԹ Ս ՏՎ Ի \Ե Ի Ս Ի\Ա ԲԱ Ն ՔՍ Է ՏՈ Ի Ն Ի Ն Ձ Ի ՏԱ Ր Ի Ն | : Ա: ) ԺԱՄ ԵՂԻԱԿԱՆ ՇԱ ԲԱ Թ Ն \Ա Ն Խ Ա ,Փ Ա Ն ՈՐ Խ Ա Փ Ա Ն Է Դ Ա ՏԻ !ՅԱ Ս ՏՈ Ի Ծ Ո Յ ԵԻ Ս Ե Ր | Մ ԵՂ Ա ՏՍ Տ Է Ր է :

հ 3 . ԳԱՎ Թ Ի ՆՈՒՅՆ Ս Ր Ե Վ Մ Տ Յ Ա Ն Պ Ա ՏԻ ՆԵՐՍԻ ԵՐԵՍԻՆ, Գ Ռ Ա Ն ԿԱ Մ Ա ՐԱ ՔԱ ՐԻ

ՀԱ Ր Ա Վ Ա Յ Ի Ն ԿՈՂՔԻՆ.

ԿԱՄԱԻՆ Ա Մ ՏՈ ԻԾՈ Յ Ե Մ ՛ Մ Խ Ի Թ Ա Ր Ե Ի Գ ...Ե Ր Ի Ն Է ՏՈ Ի ՋԻՄւ ......... \ը ն \ ծ ա յ ս ի գ ա ի ի թ յ ե ի մ ի ա բ ա ն ք ս

Է ՏՈ Ի Ն Ի Ն Ձ Մ ԻԱԲԱՆՈԻԹԵԱՆ ԵԻ Ի Տ Ա Ր - ԵՆԸՆ :Ե : Ա ԻՐ ԺԱՄ ՆՈՐ ԿԻՐԱ ԿԷԻՆ Կ- Ա ՏԱ Ր Ի Ջ Ք ԳՐՈՅՍ Ա ԻՐՀՆԵԱ Լ Ե Ղ ԻՏԻ Ն ;

3 1 . ԳԱՎՌԻ Ա ՐԵՎ Ե ԼՅԱ Ն Պ Ա ՏԻ ՀԱ Ր Ա Վ Ա Յ Ի Ն Ո ՐՄ ՆԱ Ս ՅԱ Ն և Ա Ր Ա հ ի Վ ՐԱ .

ԵՍ ԳՐԻԳՈՐ ՋԻՄ \ՀՈ Գ Ո Ա ՐԴ ԻԻՆ Ս ] ԻԳՐԻԳՈՐՍ Է Տ Ո Ի ԵԻ ՄԻԱ ԲԱ ՆՔՍ;Ա : ԺԱՄ Է ՏՈ Ի Ն Ի Ն Ձ |/ւ ՏԱ Ի Ն Ի ՍՈ ԻՐԲ Գ ՐԻ Գ Ո ՐԻ \:

Յ Տ . ԳԱՎՐ-Ի ՆԵՐՍՈԻՄ, ԿԱՄԱՐՆԵՐԻ Վ ՐԱ .

ՍԻՐՈՎՆ Ա Ս ՏՈ ԻԾ Ո Յ ԵՍ ՅՈ ՀԱ Ն Է Ս Ե Ի ՍԱՐԳԻՍ ՏՎ Ա Ք Ի ՍՈԻՐԲ ԳՐԻԳՈՐ Ա ՋՆԱ ԳԻՆ Մ Ա Ր Գ Ա Ր ԻՏՆ ՋԱ ԻԱ ԳՄ ԱՆ : Ա; Շ Ո Ի Ր ՀԱ Ո ԵԻ ԱՄԵՆ ՏԱ Ր Ն Ա Ծ Ա Ի Ք Ե Ի ՄԻԱԲԱՆՔՄ Ե ՏՈ ԻՆ ՛ՄԵՋ ՋՏԵԱ Ռ Ո ՆԴ Ա Ո Ա Հ ԱԻՐՆ. ՆՋՈՎԵԱԼ Ե Ղ ԻՑԻ ՈՐ Խ Ա Փ Ա Ն Է Դ Ա ՏԻ ՅԱ Ս ՏՈ Ի Ծ Ո Յ, ՈԿԶ;

34է я 1Г Ի Ա Ծ Ի Ն 1054

5 6 . ՆՈՒՅՆ ՏԵ ՂՈ ԻՄ .

ԵՍ ՆԵՐՍԷՍ Ք Ա ՀԱ Ն Ա Ե ՏՈ Ւ ՋԱ ՒԱ Գ Ա ՒԵՏԱ ՐԱ ՆՍ ի ՍՈՒՐԲ ԳՐԻԳՈՐ ՋԱՐԴԱՐԵԱԼ ՅՈՍԿՈ ԵՒ ԱՐԾԱԹՈ ԵՒ ՄԻԱԲԱՆՔՍ Ե ՏՈ Ւ Ն ;Ա : Պ Ա Տ Ա ՈԱ Գ Ի ՏԱ Ւ Ն Ի Թ ԷՈ - ԴՈՍ Թ Ա Գ. ՈՎ Խ Ա Փ Ա Ն Է Ջ Ն Ա ...

5 7 . ԳԱՎԹԻ Ա Ռ Ա Ս ՏԱ Ղ ԻՆ , ՀՅՈ ՒՍ ԻՍ -Ա Ր ԵՎ Ե ԼՅԱ Ն Ա Ն Կ ՅԱ Ն ՄԱՍՈՒՄ

ԱԻՄԷՈՆ ՏՆ ՏԵ Ս ՅԱ ՂԱ ՒԹ Ս Յ Ի Շ Ե Ց Է Ք ;

5 8 . ԳԱՎԹԻ ՆԵՐՍՈԻՄ, Մ Ի հ Ա Տ Ա Ր Ա Ա Ն Ի ՎՐԱ.

Ի Թ ՎԻՆ . . . . ՚Շ Ն Ո Ր ՀԻՒ Ն \Ա Ա ՏՈ ՒԾՈ Յ ԵՍ Ա Ր ]ՏԱ Ւ Ա Ջ Ե Ւ ....ԱՄՈՒՍԻՆ ԻՄ ԱՒԹ Ա ՀԱ Ւ Ա ՏԱ Ր Ի Մ ԵՒ ՄԻՈԱՑԵԱԼ ԻՒ Ա Ն ԷԻ ԵՒ Ջ Ա Ք Ա ՐԷԻ ՋՄ ԵՐ ՀՈԳՈ ԱՐԴԻՒՆՄ Ը Ն Ծ Ա Ե Ց Ա ֊Ք Ի ՇԻՆՈ ՒԹ ԻՒՆ ԵՒ Ի Ս Պ Ա Ս ԵԿԵՂԵՑՈՅՍԵՒ ԵՂԱՆ ՈՍԿԵՐՔ Մ ԵՐ ԸՆ Դ ՀՈՎԱՆԵԱՒՍՈՐԱ ԵՒ ՄԻԱԲԱՆՔՍ ԵՏՈ ՒՆ Մ ԵՋ ԺԱՄ Ա Ս Տ Ո Ւ Ա Ծ ֊ԱԾԻՆ ԱՒՐՆ ՋԱ Մ ԷՆ ԵԿ ԵՂ ԵՑԻՔ Ա Ն Խ ­Ա ՓԱ Ն ԻՆ Ձ Ա ՐՏԱ Ւ Ա ՋԱ ԵՒ ԱՒԹ Ա ՅԻՆ;

5 9 . Ա ՐՔ Ա ՅԱ Կ Ա Ն Դ Ա Մ ԲԱ Ն Ս .ՏԱ Ն ՄԻ ՏԱ Պ Ա Ն Ա Ք Ա Ր Ի Վ ՐԱ .

ՄՄԲԱՏ Թ ԱԳԱՒՈՐ

0 0 . ՆՈ ՒՅՆ ՏԵ Ղ Ո Ւ Մ , ՄՅՈՒՍ ՏԱ Պ Ա Ն Ա Ք Ա Ր Ի ՎՐԱ.

ԱՅԱ է ՀԱ ՆԳ Ս ՏԱ ՐԱ Ն Թ Ա ԳԱ ԻՈ ՐԱ Ց ԳԱԳԿԱ

6 1 . ԿԱԹՈՒՂԻԿԵ ԵԿԵՂԵՑՈՒ ԴՌ Ա Ն /{Ա Կ Ա ՏԱ Կ Ա 1 Ք Ա Ր Ի (Տ Ի Մ Պ Ա Ն ) Վ Ր Ա , Ա ՐՏԱ Ք Ո ՒՍ Տ

Ի Թ Ո ՒԻՆ : Ո Խ Գ : Ի Յ Ի Շ Խ Ա Ն -

ՈՒԹԵԱՆ ԻՒ Ա Ն ԷԻ ԵՒ ՅԱ Ռ -

ԱՀՆՈՐԴՈՒԹԵԱՆ Խ Ա Չ Ա Տ Ո Ւ Ր ՎԱՐ­

Դ Ա Պ Ե ՏԻՆ ԵՄ Խ Ա ԼԹ ՀԱ Ր Բ Ա ՈՐԴԻ ՇԻՆԵՑԻ

ՋԵԿԵՂԵՑԻՄ ՎԱՍՆ ԻՄ ՀՈ ԳՈ ՑՍ ՓՐԿՈՒԹ ԵԱ Ն ԵՒ ԱՄԵՆ

ՄԻԱԲԱՆՔՄ ՋՅԱ ՅՏՆ Ո Ւ Թ ԵԱ Ն ՃՐԱԳԱԼՈՒՅ Ժ Ա ՚մՆ

ԻՆ Ձ ՀՐԱ Մ Մ ԵՑԻՆ ԵՒ Ջ Ջ Ա ՏԻ Կ Ն ՄԱՄՔԱՆԱ ՈՐ Ա Ն Խ Ա Փ Ա Ն Ա 7 -

ՆԵՆ: Կ Ա ՏԱ ՐԻՁ ԳՐՈՅՄ ԱՒՐՀՆԵԱ Լ ԼԻՑԻՆ ՅԱ Ս ՏՈ Ւ Ծ Ո Յ:

6 2 . ՆՈՒՅՆ ԴՌ Ա Ն Բ Ա ՐԱ Վ ՈՐԻ ՎՐԱ.

ԵՍ ՅՈՎԱՆԵՍ Ք Ա ՀԱ Ն Ա ԸՆԾԱ ԷԲ Ե Ր Ի ՍՈՒՐԲ ԳՐԻԳՈ ՐԻՍ |2 |1 /Տ ԿԱՐԻՍ

\ԻՄՈ\ՒՄ ՀԱ Յ Ր ՅՈՎԱՆԷՍ ԵՒ ՄԻԱԲԱՆՔՄ ԷՏՈ Ւ Ն ԻՆ Ձ : Բ: Պ Ա ՏԱ ՐԱ Գ

Ի $Ա ՒՆ ԻՆ ՅՈՎԱՆՆՈՒ Կ Ա ՏԱ Ր ԻՁ Ք Ն Ա Ւ ՐՀՆ ԻՆ ՅԱ Ս ՏՈ Ւ Ծ Ո Յ■

1954 է տ Մ ի а о ի ъ

6 3 . ԿԱՌՈԻՂԻԿԵ ԵԿԵՂԵՑՈՒ ԴՌ Ա Ն ՎԵՐԵՎՈԻՄ.

ԵՍ ԳՐԻԳՈՐ Կ \Ա Պ \Ա ԼԵ ՑԻ Մ Ի Ա Բ Ա Ն Ե Ց ֊

| ^ | ՍՈ ԻՐԲ ԳՐԻԳՈ ՐԻՍ ԻՄ ՀԱԼԱԼ Ա ՐԴ ԷԱ Մ ԲՔ ԷԻ

14 Ա Ր Դ Ա Պ Ե Տ \ ՅՈՎԱՆԷՍ Է Ի ՄԻԱԲԱՆՔՍ

\Ս Ա \ՀՄ Ա Ն եՑ Ա Ք : Ժ: Պ Ա Տ Ա \Ր Ա \Գ Ի ՏԱ Ի Ն Ի Ն Ա ԻԱ կԱ ՏԵ Ա Ց

\Խ Ա \Ջ Ի Ն :Բ : Թ Ա Մ ԱՐԻՆ է ի ՋԱՅԼՆ Գ ՐԻԳՈ Ր-

1 * 4 ո * Խ Ա Փ Ա Ն Է ՄԵՐ ՄԵՂԱՑՆ Տ Է Ր է ;

6 1 . Ս. Ս ՏեՓ Ա Ն Ո Ս ԵԿԵՂԵՑՈՒ ՀՅՈ Ւ Ս ԻՍ Ա ՅԻՆ Պ Ա ՏԻ Վ Ր Ա , Ա ՐՏԱ Ք Ո ՒՍ Տ

ԼՈՒՍԱՄ ՈԻՏԻ ՆԵՐՔՍՎՈՒՄ.

ռդ Ի ո է Իի \ ա ս տ ԾՈՏ եՍ ՄԽհռԱՐ ՔԱ2ԱՆԱ ՈՐՂհ “ ' * « « ' ■ ե ՏՈՒ ԱՐ.

ՍՈԻՐԲ ԳՐԻԳՈ ՐՍ ՅԻ Շ Ա ՏԱ Կ Ո ՐԴԻԱ Ց ԻՄՈՑ Բ Ա ՐՍ Ը- ՂԻՆ Ե Ի Ա ՆԴՐԻԱ ՍԻՆ Տ Է Ր ՅՈՎԱՆՆԵՍ

Վ Ա Ր Դ Ա Պ Ե ՏԻ ԵԻ ՄԻԱ ԲԱ ՆՔՍ : Բ: Պ Ա ՏԱ Ր Ա Գ Է ՏՈ Ի Ն Ի ՏԱ Ի Ն Ի Պ Ա ՐՍ ԱՄԱ ԱԲԱՍԱ ԱՆԴՐԻ ԱՍԻ;

6 5 . ՆՈՒՅՆ ՏԵ Ղ Ո Ւ Մ , ՆԱ Խ ՈՐԴԻՑ ՆԵՐՔԵՎ.

ՍԻՐՈՎՆ Ա Ս ՏՈ ԻԾ Ո Յ ԵՍ ՅՈ ՀԱ Ն Է Ս Ք Ա ՀԱ Ն Ա Մ Ի- ԱԲԱՆԵՑԱ ՍՈ ԻՐԲ ԳՐԻԳՈ ՐԻՍ Ե Ի Մ Ի Ա Բ Ա Ն ֊Ք Ս Է ՏՈ Ի Ն Ի Ն Ձ ;Ա ; Պ Ա ՏԱ Ր Ա Գ Ի ՏԱ Ի Ն Ի Դ - Ա ԻԹ Ի Ե Ի ՅԱԿՈԲԱ ՈՎ Խ Ա Փ Ա Ն Է Դ Ա ՏԻ ՏԵԱ Ո Ն Է:

6 6 . ՆՈՒՅՆ ՏԵ Ղ Ո Ւ Մ , ՆԱ Խ ՈՐԴԻՑ ՆԵՐՔԵՎ.

Ա ԻՐՀՆԵԱ Լ է Ա Ս ՏՈ ԻԱ Ծ ՅԱՄԵՆԱՅՆ Ա ՐԱ Ր-

ՈՑ Ա Ս ՏՈ ԻԱ Ծ ՈՂՈՐՄԻ Հ Ա Յ Ր Ա Պ Ե Տ Ի Ն ՜Ե Ի Խ Ո ՑԱ Դ Ե Ղ Ի : ԱՄԵՆ •

6 7 . Ս. ՍՏԵՓ Ա ՆՈ Ս ԵԿԵՂԵՑՈՒ Ա Ր Ե Վ Մ ՏՅ Ա Ն Պ Ա ՏԻ Վ Ր Ա , Ա Ր ՏԱ Ք Ո Ւ Ս Տ,

Դ Ռ Ա Ն ՀԱ Ր Ա Վ Ա Յ Ի Ն ԿՈՂՄՈՒՄ.

ԿԱՄԱԻՆ Ա Ս ՏՈ ԻԾ Ո Յ ԵՍ ՛ Ա ՐԳ ... \Ե Ի ԱՄՈԻՍԻՆ ԻՄ\ՆԱՆԱ Մ ԻԱ ԲԱ ՆԵՑԱ Ք |Ս Ո Ի Ր Բ Ո Ի Խ \Տ Ս Ա ՐԴ -

ԵԱ Մ ԲՔ ԻՄՈՎ ՍԱ ՐԳԻ\Ս \ Վ Ա Ր Դ Ա Պ Ե Տ \Ե Ի Մ ԻԱԲԱՆ1ՔՍ է ֊ՏՈ Ի Ն : Բ: Պ Ա ՏԱ Ր Ա Գ Ի |Տ Ա Ի Ն Ի Ա Ս ՏՈ ԻԱ Ծ Ա Ծ \Ն ԻՆ:

6 8 . Ս. Ս ՏեՓ Ա ՆՈ Ս ԵԿԵՂԵՑՈՒ ՀԱ Ր Ա Վ Ա Յ Ի Ն Պ Ա ՏԻ Վ Ր Ա , Ա Ր ՏԱ Ք Ո Ւ Ս Տ.

Ի Թ ՎԻՆ ՀԱ ՅՈ Ց : ՌՃ: ԻՆ [/» Թ Ա ԳԱ ԻՈ ՐՈ ԻԹ ԵԱ Ն Պ Ա \Ր Ս Ի Ց ՇԱ ՀՍ Ո ԻԼԷՄ -

- ԱՆԻՆ Ո Ր-ԴՈՅ Փ Ո Ք Ր Շ Ա ՀԱ Պ Ա Ս Ի Ն : Ե Ի Տ է\Ր Ո Ի Թ Ե Ա Ն ԳՐԻԳՈ \ՐՈ ԻՇ Խ Ա Ն Ի Ն ; ԵԻ

ՊԱՐՈՆ Շ Ա ՀՆ Ա Ջ Ա Ր Ի Ն ; Ե Ի Ի ՀԱ Յ Ր Ա Պ Ե ՏՈ Ի Թ Ե Ա Ն ... հ Ո Ի Ղ Ե Ց Ո Յ ; ԵԻ

Ա Ո Ա ՀՆ Ո Ր -ԴՈԻԹ ԵԱՄԲ ՍՈ ԻՐԲ Ո Ի Խ Տ Ի Ս ՅԱ կՈ Բ ԵՊ ԻՍ ԿՈ Պ Ո Ս ԻՆ ԵՍ Տ Է Ր

ч „ Պ Ե ՏՐ Ո Ս ԱՇԱԿԵՐՏԻՆՈՐԻՆ 3 -

ՈՂՈՐՄՈԻԹԵԱՄԲՆ ՅԱ Ս ՏՈ Ի Ծ Ո Յ ՄԵՔ Յ Ե ՏԻ Ն ԳՈԼՈՎ կՐՕ Ն ԻՑ Թ Ի Փ ԼԻ օք-հԻ ՀՈ Գ Ե ՀԱ Ն Ի Ո ՐԴ ԻՔՍ Պ Ա -

է

I

1954

ՐՈՆ Պ Ա Պ Օ Ս . Մ Խ ԻԹ Ա ՐՍ . Ս Ա Փ Ա ՐՍ . ԵԻ ԶԱԼԻՍ . Ե Ի Ո ՐԴ ԻՔՆ Մ ԵՐ ԳԱՍ­Պ Ա Ր Ն . ՀՈ Գ Ա Ն ՀԱ Ն Ն .

ԲԱՂՏԱՍԱՐՆ. ԵԻ ՄԵԼՔՈՆՆ ՋՄ ԵՐ ՀՈ Գ Ո Յ ԱՐԴԵԱՄԲՔՆ ՆՈՐՈԳԵՑԱՔՋՍՈՒՐԲ

ՍՏԵՓԱՆՈՍՍ ՈՐ ՅՈ ՅԺ Խ Ա Խ ՏԵ Ա Լ Է Ր : 4Ա ՍՆ Փ ՐկՈ Ւ Թ ԵԱ Ն ՀՈ Գ ՈՏ ՍԵՐՈՑԵՒ Ե Ր Կ Ա Ր-

ՈԻԹԵԱՆ ԿԵՆԱՑ ՈՐԴՈՑ ՄԵՐՈՑ: ԵՒ Մ ԻԱԲԱ ՆՔ ՍՈՐԱՅ ՀԱ Ս ՏԱ ՏԵ Ց Ի Ն Յ Ա Յ Տ -ՆՈՒԹԵԱՆ ԵՒ Յ Ա Ր -

ՈՒԹԵԱՆ Պ Ա ՏԱ ՐԱ Գ Ն ՋՄ Ե Ջ ՅԻՇԱ ՏԱ Կ Ե Լ; ԵՒ Մ ԵՔ Խ Ո Ս ՏԱ ՑԱ Ք ՈՐ Ջ Կ Ա Ն ֊Թ Ե Ղ .Ս Ո Ր ԻՆ Մ Ի Շ Տ Ի

ՎԱՌ Պ Ա ՀԵ Լ ՈՐԴԵՑ Ո Ր Դ Ի: ԿԱ ՏԱ ՐՕՂՔՆ Օ Ր ՀՆ ԻՆ ՅԱ Ս ՏՈ Ւ Ծ Ո Յ ԱՄԵՆ:

36է յ յ ւ ք ի ս օ ի է .

6 9 . ՆՈՒՅՆ ՏԵՂ Ո ՒՄ , Ա Ր ՏԱ Ն Ա Գ Ր Ո Ի Բ ֊Յ Ա Ն Ը Ն Կ Ա Ծ Ք Ա ՐԻ ՏԵ Ղ ԴՐՎ Ա Ծ Խ Ա Չ Ք Ա Ր Ի Վ ՐԱ .

ՈՐՔ ԵՐԿ ՐՊ Ա Գ ԷՔ ՋՍ Ա ՐԳ \ԻՍ ՅԱՂՕԹ Ս Յ Ի Շ Ե 8 Է Ք | ;

! 0 . ՎԱ ՆՔԻ ՀՅ Ո Ի Ս Ի Ս ֊Ա Ր Ե Վ Ե Լ Յ Ա Ն ԿՈՂՄԻ Մ Ա ՏՈ ՒՌ Ի ՀՅՈ Ւ Ս ԻՍ Ա ՅԻՆ ԿՈՂՄՈՒՄ 1ւ'Հ1Աւ

հ Ա Չ Ա Ր Տ Ա Ն Ի Պ Ա ՏՎ Ա Ն Դ Ա Ն Ի Ա Ր Ե Վ Մ ՏՅ Ա Ն ԿՈՂԻ Վ ՐԱ .

ՈԿԷ Թ ՎԻՍ ԵՍ ԳՐԻԳՈՐ ԿԱՆԳՆ- ԻՄ Ա Ս ՏՈ ՒԹ ԵԱ Մ Բ ՏԱ ՐԱ Ժ Ա Մ Ի խ Ե Ն Ա Ց| Ե ՑԻ Ջ Խ Ա Ձ Ս Ի ՎԵՐԱ ԳԵՐԵ- Ո Ւ Խ Տ Ի Ց Ս ԵՒ ՍՈՒԳ^ՄԵԾ ԵԹՈՂ ԻՋՄԱՆԻ ԵՂ ԲԱ ՒՐ ՈՐԴՈ ԻՄ Ն Ե - ........... ՏԵՍ Ո Ղ Ա Ց ՋՆԱ ԱՂ-ՐՍԵՍ Ք Ա ՀԱ Ն Ա ԻՍ Ի ԱՄԵՆԱՅՆ Ա Ջ Ա Ն Ա Ց...Ջ Մ Ե Ջ ;

7 1 . ՆԱԽՈՐԴ հ Ա Չ Ա Ր Տ Ա Ն Ի ՀԱ Ր Ա Վ Ա Յ Ի Ն ԿՈՂՄՈՒՄ, Կ Ի Յ . ԸՆ Կ Ա Ծ ՄԻ Խ Ա ՉՔ Ա Ր Ի

ՀԱ Ր Ա Վ Ա Յ Ի Ն Ե ԶՐԻՆ.

Ի Թ ՈՒԻՍ ՈԿԸ ՅԱ Ռ Ա ՀՆՈՐԴՈ ՒԹ ԵԱՆ ԱՆԻԵՍ ԵՍ ՀԱ Ջ Ա Ր Շ Ա Հ ԵԻ ԻՄ

ԱՂԲԵՐՍՍ \Մ \Պ Ա Տ ԿԱՆԳՆԵՑԱՔ Ջ Խ Ա Ձ Ս Ի ՀԱ Ն Գ ԸՍ ՏԱ ՐԱ Ն ԻՍ ՄԵՐ Ի ՀՈԳՈ

ՓՐԿՈՒԹԵԱՆՅԻ Շ Ե Ց Ե Ք Ի ՍՈՒՐԲ ՅԱ Ղ Ա ՒԹ Ս ՁԵՐ ԵՒ Ջ ՀՈ ՅՍ ԵՒ ՈՐ Ե Ղ Բ Ա Յ Ո ,

ՈՒՐ Ջ Գ Ր Ի Գ Ո Ր ...;

է ։ . Վ Ա Ն Ք Ի Յ ԱՐԵՎ ԵԼՔ, Ճ Ա Ն Ա Պ Ա Ր ՀԻ ԵԶՐԻՆ ԵՂԱ Ծ Մ Ա ՏՈ ՒՌ Ի Ա Ռ ՀԵ Վ Ո ԻՄ

ԸՆ Կ Ա Ծ ՄԻ ԲԵԿՈՐԻ Վ Ր Ա .

ԿԱՄԱՒՆ Ա ՍՏՈԻԾՈՅ ԵՍ ԳԷ[ՈՐԳ ԿԱՆԳՆԵՑԻ Ջ Խ Ա Ձ Ս ՎԱՍՆ Փ ՐկՈ Ւ Թ ԵԱ Ն ՀՈ Գ \Ո Ց ՄԵՐՈՑ ՅԱ Ռ Ա հ ...........

1>. ԳՈԼՍձռՅԱՆ

ԵՂԻՇԵ ԱՐՔԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ԴՈԻՐՅԱՆ

(Հուշեր

ի տ եի , թե *հրւըյան ընտա նիքը ի մ մոր (Ա զ ն ի վ ' դուստր Հա յրա - պետ Ս ելվա չյա նի) կողմե մ՛ոտիկ աղդ ակ անն՛եր են և մա յրս ի՛նձ

կհա վա ստ եր, թե իր ա մուսնությա ն առաջին տ ա րիներուն' Կ ո ս ա ա ն դնո լպ ոլսո ասիական արվարձաննե/էեն Սկյուտարի (Ո սկե քա ղա ք) մեր Պաղչար Պաշըի լուսա վոր տան լա յն պ ատուհա նն եր են ' պ ատա նին Պետրոս Դուր- յա ն , Վ ար դա ն Լուֆթյա նի հ ետ 1, խ որին զ մ տ յլ- մա մր կդիտ ե եղեր շ՛ուրջի գեղա տ եսիլ լա յն հորիզոն հա մա յնա պ ա տ կերը, ա յն դ յո լթ ա - էլան կիսա բոլորա կը, որ իր մ ե ջ , ձախ են դ ե ­պի աջ, ՛կարգավ կ բո վանդակ՛,I։ ՛լա յդ սարերը ծա ղկա փ թիթ Չա մ/ըճա ներոմւ, կա պ տ ա գեղ Գտյըշ Տաղյըն ա նվա նի իր ջուրով, ԳորուՏ։' Հա յտ ա ր-փ ա շա տանող ա նտ ա ռը, Գատը գյո ւղ ը (Ք ա ղկ եդ ոն ) և Մ ա րմ արա յի բա ցերը հա նգչող կ ղ զ ի ն եր ը , մա նա վա նդ Հա լքին հ Բրինքիբոն, ուր Օվիդիոս լա տ ին բա նա ս տ եղ ­ծը աքսորւ/եր է եղեր հին ատ՛են։ Ես դեռ ա շ_ խ ա րհ եկա ծ չե մ եղեր, և տա րիներ վերջ մ իա յն մ եր տան լա յն լուսա վոր պ ա տ ո ւհ ա ն ֊ ներեն ակնապիշ և ա նհա գուրդ դիտ ա ծ եմ նույն շքեղ ա նմոռա նա լի հա մա յնա պ ա տ կերը։

Խելահաս պ ա տ ա նությա նս շրջա նին, երբ ա րդեն իսկ ա յնքա ն մո/եոա նդ զրասեր մըս։ էի ե ս ինքս ա ւ, մի քանի ա նգա մ առիթը ու­ն եցա ծ ե մ ո ւն կ ն դ ր ե ր լ Սկյուտարի Ս. Կա­բա պետ եկեղեցիին մեջ Եղիշե ա րքեպ իսկո­պոս Դ ուրյա նը, ա յն ատեն դեռ վա րդա պ ետ ։ Մ իջահասակեն ք ի լ մ ը վեր, խ ոշոր մա զեղ զվուխով, կա րճ մ и բո ւքով թխ ա հեր կտրիճ երիտա սա րդ մըն էր ։ Իր քա րոզին մեջ ե ղ ա ­նակավոր հռետ որա կա ն շեշտ մը կղձեր հա -

I . Պ ետ րոս Դ ո ւր յա ն ի բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ մ տ ե ր ի մ ը , ի ր են

ն մ ա ն վ ա ղ ա մ ե ռ ի կ , որ ուն դ ա գ ա ղ ի ն ա ո չև ս ր տ ա հ ո ւյզ

4 ա մ բա ն ա կ ա ն մ ը խ ո ս ա ծ է իր մ ե ո ն ե լե ն մ ի ա յն 7 ա ֊

մ իս ա ո աք ը ս ե լո վ'* ւՄ ի թ ե կ թ ա ղ վ ի ՜ էա ո ա պ ա յթ ը օւ

Ա նորեր)

ձախ և հունական դք։ցաբանսւկան անուններ չէին պակսեր շրթոլԱքին տ ա կ։ Գրասերներ միշտ կա խ որժեին իր հմուտ քա րոզներեն։ իր ա յլա բա նա կա ն դա րձվա ծքներեն և պ ա տ մա ­կան դրվա գն ել։են և իր հատոսկ ա նուններո։ ճո խ , փ ա յլուն պ ՚ս շա ր ե ն ։ Տր վ ա ծ ըւլա լով իրխ ոնա րհ ծա գումը,--- երկաթագործի զա վա կ,— և նա և նա խ ա պ ես բա ժին ին՛կած տ նա ն­կությա ն ա ղկա ղկ կ յա նք մ ը իր ընդարձակ ուսման ծա նր շրջա նին, կզա րմա նա յինք, թե ինչ մ ե ծ հա րա տ ևությա մբ կրցա ծ էր յուվ/աց- նել ա յնքա ն խ որ հմտ ություն մ ը , գրաբար մա տ ենա գրություն ա ստ վա ծա բա նությա ն հետ , լա տ իներեն, հունական և սքոլա ստ իկա - կա ն, ինչպ ես ն ա և գերմա նա կա ն, ա նգլիա ­կա ն և ֆրանսա կա ն իմա ստ ա սիրությա նց պ ա տ մությունները, և ա սոնցմե զատ ե վ յո - պակտն մ իջա զգա յին գր ա կան ո ւթյա ն ց պ ատ­մո ւթ յո ւնը ' հա յկա կա ն դլւականության պ ա տ ­մութ յա ն ա ռընթեր։ Իր զուտ խ ա ռնվա ծքը գրա կան էր և ինքն ալ իր եղբորը պես կա - նու/սեն սկսա ծ էր գրել։

Աշխարհական ա նվա մ ՚բ Մ իհրա ն' կրտսե - րա գույնը չորս եղբա յրներուն մեջ, ծնա ծ է Ս կյոսոա ր 1 8 6 0 վ/ետրվար 2 3 -ի ն ։ Նախա­կրթությունը ստա նալն վերջ Սկյուտարի ճ ե ­մա րա նին մ ե ջ, ն ույն հա ստ ա տ ությա ն մեջ ու­սուցչությա ն ՛կկոչվի 1 8 7 6 -ի ն ։ Երկու տարի վերջ հա զիվ 18 տ ա րեկա ն, սա րկա վա գ կ ձ ե ռ ­նադրվի Իզմիրլյա ն Մ ատ թե ոս եպիսկոպոսի ձեռքով Սկյուտարի Ս. Կարապետ եկեղեցիին ւքեջ։ 18 7 9 հոզի ս 1-ի ն կընդունի վա րդա պ ե­տությա ն գա վա զա նը։ 1 8 8 0 — 18 9 0 -ի շրջա ­նին կմեկնի Պա րտ իզա կ' քա րոզչի և ուսու՛ցչիպ ա շտ ոնով։ 1889--- 1890 -ի ն Եվրոպայիպ ա տ գա մա վոր կկոչվի Ա շըգյա ն Խորեն պ ա տ ­րիարքին կողմ ե ։ Ա յօ ա ռթիվ Եղիշե վա րդա ­պետ Դ ոլրյա ն ա յց ե լա ծ է ն ա և /հումանիո հ ա . յա շա տ կեդըոններեն Բուքրեշ, Ֆ ոկշա ն, Բո- սա շա ն, նա և Սուչավա ե ա յլն ու անմոռա -

38 1 5 մ ւ- а ծ ի է.1934

նալի տպավորություն մըն է թողա ծ ա յդ քա ­ղա քներով մեջ ապրող պանդուխտ հա յորդի­ն ե ր ո վ վրա ։ 1890— 19 0 4 թ վա կա ններով Արմաշի դպրեվանքին մ ե չ ուսուցիչ-տ ե սոլչ կընտրվի և հետո փոխ վանահա յր-վերա տ ե - սուլ։ 18 9 8 հոկտ եմբեր 2 5-ի ն եպիսկոպոս կձեռնադրվի ձեռա մբ Մկրտիչ Խրիմյա ն կա ­թողիկոսի։ Եղիշե Դուր յա ն հատկապես Ար­մաշի դպրեվանքին մեծա գույն ոգևորողը հա նդիսա ցավ։ Հա ստ ա տ ությա ն երկրորդ տ ա ­րի են սկսյա լ գործա կիցն էր Օրմանյա նի, ի բ ­րև ուսուցիչ հա յերեն լե զ վ ի , գրա կա նությա ն և պ ատմության և ներքին տ եսուչ։ 1 8 8 6 թ վ ա _ կանին Օբմանյան Կ ոստան ղն ուպոլսո պ ատ­րիարք ընտ րվելով, Արմաշի վերա տ եսչությու­նը մ իա յն և միա յն Եղիշե Դուր յա ն ին կա րե­լի էր վստահիր Իրավացի կերպ ով «Արմաշի հոգին» կոչեցին զինքը, քա նի որ Եղիշե Դուր յա ն մինակը կտ ա ներ Արմաշի մատ՛ա­կարարի հոգը, հա շիվներոլ կա րդա դրոլթ յոլ- նը, դպրեվանքին ո ւ որբա նոցին դա սերը, ընդհանուր հ սկո ղ ո ւթ յո վը և ա յլն և ա յլն ։ Երբ 1 9 0 4 թվա կա նին Եղիշե Դուր յա ն Արմա- շեն Զ մ յո ս Վ ի ա պիտի ա նցներ իբրև ա ռ ա ջ ֊ նսրդ, կհիշեմ, թե ինչպ ես ա մբողջ հա յ մա - մուվը, аՄասիսսի գլխ ա վորութ յա մբ, արդար աղմուկ բա րձրա ցոլց իր ա յս ն "Ր պաշտոնին կ ո չվ ե լո վ հա մար, ա նհա պ աղ կոչ ընելով , որպեսզի Եղիշե Դուրյա ն շա ր ո վ ա կ ե Ա րմա­շի իր ա ռա քելութ յոՎ ըւ Բ ա յց իրակա նին մեջ Արմաշի մեջ իր 1 4 տարիներու. ծա նր ա շ­խ ա տ ա նքները, ծա նրա բեռնվա ծ' մտ ա վորա ­կա ն անդուլ ա շխատության հ ոգն ո ւթ յո վ ն ե - րով, զորս ավելի սա ստ կա ցոլցեր էին փ ոխ - վան ահ ա յրա կա ն շրջանի վա րչա կա ն և մ ա ­տակարարական հոդերն ա լ, ա զդա ծ էին իր մա րմնա կան կա զմին վրա, բժիշկները խ որ ­հուրդ տ վա ծ էին անհապաղ թողուլ իր ծա ն- ր աշխատ կյա նքը ։ Ա յս պ ա տ ճա ռով հա ր­

կա դրվա ծ էր ը ն դ ո վ ի լ Զ մ յուռնիո ա ռա ջնոր­դական պաշտոնըւ Դեռ տարիներ հետո իսկ Եղիշե Դուր յա ն չի մոոձա ր Ար մա շը, ինյ/ն էր, որ 1913-ի ն կկա նգնի Արմաշի խ նա մա կա լու­թ յա ն գլուխ , ա յդ խ նա մա կա լությա ն օրոք է , որ կկա զմա կերպ վի 38 աշա կերտներն բա ղ ­կա ցա ծ նոր դասարան մ ը , որ 1 1 -ր գ դա ­սարանն էր Դպ րեվա նքին, Եղիշե Դոլրյա նի 14 ձեոնա սոՎ ներեն, որոնք ն ո ւյն ատեն բ ո վ իր աշակերտները եղա ն, պ ետք ^ հա տ ­կապես հիշել հա նգուցյա լ Մեսրոպ ա րքե­պիսկոպոս Նա րոյա ն, որ հետո Կոստանդ- նուպոլսո հա յոց պատրիարք եղա վ, Կոս- տ անդն ուպոլսո ներկա պատրիարք Գարեգին արքեպիսկոպոս Խա չա տ ոլրյա ն, Ա մերիկա հա յ թեմի առաջնորդ նահատակ Ղևոնդ ա րքե­պիսկոպոս Դուրյա ն, Բոզղա րիա յի առաջնորդ հա նգուցյա լ Երվանդ արքեպիսկ ո պոս Փեր-

տ ա հճյա ն, Եվրոպայի նվիրակ հա նգուցյա լ Գրիգորիս եպիսկոպոս Պ ա լա քյա ն, հա նգուց­յա լ Շա հե արքեպիսկոպոս Գասպա րյա ն, 1 915-ի ն նա հա տ ա կվա ծ ա ռա ջնորդներ' բա - նա ստ եղծ Արտ ավաղդ ծա յրա գույն վա րդա ­պետ Գա լենտերյա ն (Ե դեսիա ), Սահակ վա ր­դապետ 0 տա պ աշյա ն (Ե րգն կ ա ), Շավարշ վարդապետ Սահակյան (Եվդոկիա ) , Պսակ վարդապետ Տեր Խորենյան (Խ ա րբերդ) բ ա ­նա սերը, որ Խորձյան գա վա ռի հինգ հատոր- ներե բա ղ կա ցյա լ ընդա րձա կ ա շխ ա տ ությոՎ մԸ ն էր ԳՐեՐ և կ ա րծեմ անտիպ ալ մ\։ա ց ցա րդ , և ուլ,ի շներ, Մ եծ է եղա ծ Դոլրյանի ա զդեցությունը իր ա շա կերտ ներով վրա ։ Իր սան երեն և ձեռնա սունն երեն Պարգև ծա յր ա ­գույն վարդապետ Դ ա նիելյա ն, Կոլտինայի հա յոց ա ռա ջնորդը, Ա րմա շոլ Դպրեվանքին 2 5 -ա մ յա հոբելյա նին ա ռթիվ հրատարակված հատորին մեջ երկյուղա ծորեն հետ ևյա լ տ ո ­ղերը կնվիրեր իր մ ե ծ ուսուցչին.

«Իր դա սա խոսություններն ու բա ր ո յա - խ ո ս ո լթ յո Վ ն եր ը ո վ ե ի ն ա յնպ իսի դյութիչ հա ճույք մ ը , որով ա մենքս ալ թովվա ծ էինք պ ա րզա պ ես, Ինքը մեզի հա մար ո ւ­սուցիչ մը կ ա մ վարդապետ մը չէր սոսկ, այ1 բա ռին բ ո վ նշա նա կությա մբ քա ղցր և հեզա հա մբույր հոգևոր հա յր մ ը , „ բ ո վ Iներկա յությունը պատկառանք կա զդեր ա- մ են ուս, իր մ եկ նա յվա ծքն իսկ բա վա կա ն էր, որ մենք րոպ եա կա ն կերպ ով ամւիով,- վեինք ու խ որին հիա ցումով ո վկնդրեինք զինքը, Իր հա նդիմա նություններն իս՛կ, երբ ի հարկին կըլլա յին մ ե զ ի , կա րծես թե բ ա ­րոյա խ ոսութ յա ն դասեր էի ն , ա րտ ա սա ն­վ ա ծ գորովա գութ հոր մ ը և ճշմա րիտ վա ր­դապետի մը բե ր ն են , Որմե կա խ վա ծ կ մ ը ֊ ն ա յի ն ք բոլորովին ա զդվա ծ ու խ րա տ ­վ ա ծ, Ինքը Դպրեվանքի հա մա ր եղա վ Ս. Մեսրոպի նմա ն բա ռին իսկա կա ն ատու­մ ո վ մեծ վարդապետ մ ը , ու ունեցա վ իր ա շա կերտ ներեն հ ա սոլցա ծ վա րդա պ ետներ, որոնք զինքը ( զԴ ուրյա ն սրբա զա ն) պ ա շ­տ ելո ւ չա փ կսիրեն ու կհա րգեն, Դպ րե­վանքի բո լո ր ա շա կերտ ներն, եկեղեցա կա ն ւու ա շխարհա կա ն, իրեֆց ընդունա ծ ղա ս- տ ի ա ր ա կո լթ յա ն և ուսման մ եծա գ ո ւյն մ ա ­սը կպ ա րտ ին Դուրյա ն սրբա զա նին, որ շուրջ 15 տարիներ ծա ռա յեց ա յդ հաստւս-տ ութ յա ն ի բ ր տեսուչ և վա նա հա յր , ունե­նա լո վ իր ա շա կերտներեն Լավագույն օգ­նականներ!)1։

1 9 0 4 — 1 9 0 8 -ի ն Եղիշե Դուրյան կվարե Զ մյուռնիո առաջն որ դ ո ւթ յո վ ը , 19 0 8 հոլլի,։

1. է Ա ր մ ա շո լ Դ պ ր եվ ա նքին 2 5 - ա մ յա յո բ ե յյա ն ի ն ա ռ թ ի վ * , 1 8 8 9 — 1 9 1 4 , Կ. Պ ո յի ս , 1 9 1 4 թ . , Լք Ц39,

Եղիշե ա րքեպ իսկոպոս Դուրյսւն, պատրիարք եոււսսււլԼմի

պոլսու 1 9 1 1 — 1921 Կոստա նգնուպ ոլիս, քա - ր ողիչ, ուսուցիչ և ա տենա պետ Ա զգա յին կեդրոնա կա ն վա րչությա ն և Կրոնական ժողո-վ/ւն։ 1 911-ի ն էջմիա ծնի կա թողիկոսա կա ն ընտ րությա ն ժա մա նա կ Եղիշե արքեպիսկո-

րուսա ղեմի Ա ռա քելա կա ն Ս. Ա թյւռոլյնւ Երոլ- սա ղեմի պ ա տ րիա րքությա ն պաշտոնին ա- ոաջին օրեն' իր բոլոր ջանքլւ 1/թափե Ժ ա ոա ն- ղա վոբա ց վարժարանի բա րեկա րգութ յա ն և հա ոա ջդիմությա ն հա մա ր։ Իր շնորհիվ խ ա ֊

1 6 -ի ն ' տ եղա պ ա հ Պւստրիարքոլթյ ան Կոս- պոս Դուրյան մ իա յն 1 ձա յն պակաս կստանա տ ա նդնռւպ ոլսո, նույն ժա մա նա կ գլքսավոր Գեորգ արքեպիսկոպոս Սուրենյա նցեն ( հ ե ֊ղեկա վա րը հա նդիսա նա լով հ ա յ եկեղեցվէո տ ոՀ *հեորդ Ե.յ»բա րեկա րգմա ն գործին, 19 0 9 մա յիս 2 -ե ն 1921 հունիսին կա յցելե Երուսաղեմ, ո,բ

1910 դ եկտ եմ բեր ' պատրիարք Կոստսւնդնոլ- սեպ տ եմբեր Տ ֊ի ն կընտրվի պատրիարք Ե-

ղազ մթնոլորտ մը ստ եղծվեցա վ վանքին մ եշ, միաբանական գործունեությունը անխափան շա րոմւա կվեցա վ, սուբբ Հոեղյաց միշա զդա յին հարաբերությունները խ ա ղա ղությա մբ կա - տա րվեցա ն։ Իր օրով հաստատ վեց ան Կ յո զ ֊ պենկյան և Մ ելքոնյա ն սանուց ը նծա յա րա ն ­ները, ո ր ոն ց, ինչսքես նաև Ժառա նգա վորա ց վարժարանին ա նձա մբ կդա սա խ ոսե։ Առաջին ա նգա մ ըլլա լով, որոշմա մբ Տնտ եսա կա ն ժ ո . ղովո, կա րգա դբա ծ Է, որ 19 2 8--- 1 9 3 0 շրջա ­նին համար վերսկսի «Ա իոն» ա մսա գրի հրա . տարակություՏյը, որուն ինքն ալ կա շխ ա տ ա կ­ցի բա նա սիրա կա ն, կրոնական և ա յլ հոդ­վա ծներով։ Ընծա յա ցոմէերոլ և մ իա բա նու­թ յա ն զա րգա ցմա ն համար գա րա կներու մեշ ա մբա րա ծ Է հա զա րա վոր հասոորներ, որ զ ե ­տ եղվա ծ պիտի ըլլա յին իր հ ո բելյա ն ին ա ռ­թիվ նոր շինվա ծ մա տ ենա դա րա նին մ եշ ։ Եղիշե պատրիարք ունի նաև հրա տարա կոլ- թյոմէներ, որոնք ՛են. «Բա ոա գիտ ութ յա՛ս կա մ ութ մասունք բա նի հա յերեն քերա կա նու­թ յա ն », տ պ ա գրվա ծ 5 ա նդա մ 1 8 8 6 — 1 9 3 3 , ոԸնթացք ի դրոց րւսբբա ո», 9 ա նգա մ տ պ ա ­գրվա ծ 1880--- 1 9 4 7 , ն ո ւյն ի Р տարին 3 ա ն­գա մ տ պ ա գրվա ծ 18 8 3 — 1 9 2 8 , նույնի Գ տ ա ­րին 2 ւսնզամ տ պ ա գրվա ծ 1 9 2 9 — 1 9 3 0 , яԸ ն ­տիր ա սա ցվածքս 1 8 8 2 , «Հովվա կա ն սրինգ»1909, <ՀՊատմություն Հա յ մա տ ենա գրությա ն» 1 885 , « Դրվագներ մա նուկ Հիսոսւի կ յա ն քեն» 1926 և 1 9 5 0 և ա յլն ',

Բացի գրական և կրթա կա ն գո ր ծո ւնեո էթ ե ֊ Նեն, Եղիշե սրբա զա ն պատրիարքը նորոգել տ վա ծ Է Ս. Հա կոբա վանքին կա լվա ծները, մա նա վա նդ ա յն շենքերը, որ 1 9 2 7 -ի ե ր կ ր ա ֊ շա րժեն ա վելի կ ա մ նվա զ վնա սվա ծ Էին։ Ա յսպես իբ հիմ ունքով կա ռուցվեցա վ նա և երկրաշարժեն ք ա յք ա յվ ա ծ Ա զգա յին նա խ ա - կրթարանի և մա նկա պ ա րտ եզի շե ն քը ։ Հ ե տ ը զ ֊ հետե նորոգել տ վա վ Բ եթղեհեմի, Ռ ա մլնի, Հոպպեի վա նքերը և կա լվա ծները։ Ա. Հա կ ո ­րի վանքի թեմերոլն կրթա կա ն դործերուն հոգա տարությունը կա տա րելով հա նդերձ, Հա յֆ ա յի մ եշ եկեղեցիի և վարժարանի հա ­մար գետին, մ ը գնելու նախ ա ձեռնա րկ եղա ծ Է' Վ^հաշենի (Հա րութ յուն պատրիարքի կ ա լ­վա ծը) վրա երկու հարկ և մ եկ թև ևս ա - վելցնել տ վա ծ Է։ Եղիշե սրբա զա ն իր մ ա ս­նավոր ուշադրության առարկա ր ր ա ծ Էր նաև հիվանդ, ծեր և տկա ր միա բա ններուն սնոէն- ԴԻ պ արա գա ն , աս „ր հա մար Պատրիարքա­րանի պարտեզին մ.ոտ քարուկիր կովտուն մը շինել տված Է, ուր առաջին ա նգա մ բ ա ր ն ֊

1. Եղիշե Դուրյան ս,.Ասղանի ինչ-ինչ կեն,ա,գրական և ղ որձուէւեա կան աեզեկությյէ^Արր մասամբ քաղաէ եմ ծանոթ բանասեր Հ. Մ. Պոաո,ր,անի «Հայ հան- րաղիաակ,են (կիսավարտ), կ вЗ !—СЗЗ, տպ. Բու,- րեշ,

պաչտ նվիրա տուներն գնվա ծ կովերոլ թիվը քա ռա պ ա տ կվա ծ Է ա յս օր ։ 1 9 2 8 տարվան կի ­սա ն վերա շինել տ վա ծ Է Պարոնտեր կոչված վա նոլց ա յգիի ա մա ռա նոցը, գնե/ով զա յն վ ա յե լո Վ վիճակի մը մեջ։

Եղիշե սրբա զա ն պատրիարքի քա հա նա յու­թ յա ն հիսնա մյա հոբելյա նը կա տ ա րվեցա վ մ ե ծ հա նդիսությա մբ 1929 հոկտ եմբերին Բ-արգմանչաց տ ոնին, ա մսոլյն 2 5 -ե ն մինչև 2 8 երկուշա բթի, Ա յդ ա ռթիվ հրատա բա կվե- ց ա վ «Արևտի յ ե ջ Նոտար ստ որա գրությա մբ թ ո ր գ ո մ ա րքեպ իսկոպոս Գոլշա կյա նեն հոդ- վա ծա շարք մը Դուրյան սրբա զա ն պ աա րիար. քի կ յա ն քը ուսումնա սիրող. Բա բդ են եպիս- կոպ ոս (ա պ ա Աթոռա կից-Կա թողիկոս Մեծի Տա նն Կիլիկիո) հոբելյա րին կենսա գրությու­նը հրա տ ա րա կեց Ն յոլ-Ցորքի «Կոչնակռի տ պ ա րա նեն։ «Փարոս» , «Պ ա յքա ր» (Ա մ ե ր ի ֊ կ ա ), « Հ ա յ խ ոսնա կ», «Դիաակօ բա ցա ռիկ թիվեր հրա տ ա րա կեց/,ն և ա նխ տ իր [բոլոր պ արբերաթերթերը հոդվա ծներ նվիրեցին այս հանդիսավոր հոբե/յա նին աո թ ի վ ։ Մեր ժ ո ­ղովուրդը տ ո նելով ա յս հ ո բելյա ն ը, ցույգ տ վա վ , որ վքիայն հետ մա հու չէ „ր գիա), հարգել իր մ ե ծ զա վա կներո։ն ա րժա նիքները: Գրչի ու գրքի հոյա կա պ վա րպ ետը, ներհուն բ՜անասերն ու քերթողը, ոլսուցչա ս/ետ ր՝ հո ­գեբա ն և իմա ստ ա սեր, հռետ որը' պերճախոս և հոգեշոմւչ, վարչական մ ե ծ գործիչը, և վերջապես տիպ ա ր ո ւ առաքինի մարդՀ, էր եւ/իշե արքե սքիս\կ ո պո и Գ ո ց ։յա ն ։

Հ ո բե Լյ ար ի ա ռա ջա րկությա մբ հոբելյա նի ա ռթիվ եղա ծ նվիրա տ վութ յա մբ Դուրյա ն մա ­տ ենա դարա նը կկա նդնվի Երոլսաղեմի Ս. Հա կո բյա նը վանրին մեշ և մ իա նգա մա յն ա յց ա նունով բա նա սիրա կա ն գործեր կհրա տ ա . րա կվին։ Աոաջին գիրքը, որ լո ւյս սւեսավ «Դ ոլբ յա ն մա տենադա րան» տ իտղոսին տ ա կ' էր «Եղիշե Պատրիարք Դուրյա ն (ի բ քա հա ­նա յա կա ն հիսնա մյա կին ա ոթ ի վ )»։ և մահեն ետ ք, որ տեղի ո ձ ե ց ա վ 1 9 3 0 ա պրիլին, «Դ ուրյա ն մատենադարանռի սկզբնա կա ն թ ի ֊ վերոմւ մեջ Դուրյա ն սրբա զա նի գործերը հրա տ ա րա կվեցա ն, նախ «Պ ա տ մություն հայ մա տ ենա գրությա նа 1 9 3 3 (4 6 3 է ջ ), «Հա յոց հին կրոնը կա մ հա յկա կա ն դիցա բա նութ յու­նը 1 9 3 3 (1 5 9 է ջ ), «Ա զգա յին պ ա տ մություն«19 3 4 (4 7 8 է ջ ), էմիլ Բուաբադի «Հա մա ռոտպ ա տ մություն փ իլիսոփ ա յութ յա ն», թ ա րգմա ­նություն ֆրա նսերենն 19 3 4 (Ժ - \- 1 8 7 էջ),« Դասական մա տ ենա գրություն» 1 9 3 5 (8 1 է ջ ), «Ո ւսումնա սիրությունք և քննա գա տ ութ/ունք»1 9 3 5 (ԺԱ - )-5 7 5 է ջ ) , «Կրոններու պ ա տ մու­թ յո ւն » 1 9 3 5 (Ժ Ջ -\-4 2 2 է ջ ), «Բա րոյա գիտ ոլ- թ յո ւն » 1 9 3 6 (1 1 4 է ջ ) , «Սրբա զա ն քնա ր» (իր բոլոր բա ն ա ս տե ղծությա ն ց հա վաքա ծուն)1936 (ԻԱ -Հ-575 է ջ ) և ա յլն ։

1

1954 I Տ Մ Ի

Եղիշե ա րքեպ իսկոպոս Դուր յա ն ի Արմ տշի աշակել’ տներ են բա ց ի , Երուսսւղ\եմի ա շա ­կերտն երեն շա տ երը ա յսօր իր շնորհիվ Ա մե­ր ի կ ա յի , Ս յուրիս և Եվրոպայի հ ա յ գա ղութ- ներոմւ մեջ հա յ ա զգա յին •ոգին և հա յ ա ֊ վանղությոմեները կպ ա հպ ա նեն, Մ ա յր Հ ա յ­րենիքին կապը ամուր ւ կպահեն և կջանան նոր սերունդին մեջ ա րծա րծել շարունակ հարգանքը Սովետական Հա յ;ս ս տա նին I։ Մ ա յր Աթոռին հա նդեպ ։

Որքան ալ որ իր քա րոզները մեծ մա սա մ՛։ Կողովուրդին հասկն ա լի լե զ ո ւ մ ը չունեին, Եղիշե Դուրյա ն կա րծես զգա լո վ ա յդ պ ա կա ­սութ յունը, ուզա ծ Է մերթ ժողովրդա կա նու­թ յա ն , ժողովոլրդին հոգերը ա րտա հա յտող մա րմա ջ մը ց ո ւ յց տ ա լ, և ա տոր հա մար Լ, որ գրա բա ր բնա դրեն մա քուր, հա վա տ ա րիմ ա շխարհա բա րի վերա ծա ծ Է « Ա յսօր ան- ձա ո»ը , оՏա րա ծեա լօը, «\ա րա ստ եղծեա լոը, էտնայեաց սիրովօը և ա յլն , խ իստ հաջող կ ե ր ֊ “/ո վ պ ա հելով միշտ բնա գրին տա ղա չա փա - կա ն կշռույթը և հա նդերը։ Երբ շնորհա վորե­ցի ւ/ինքը ատոր հա մա ր, մ իևնույն ատեն դ ի . տ ել տ ա լո վ , թե ինչո լ գ ե թ իր նա խ ա գա հա ծ եկեղեցա կա ն արարողո ւթ յա նց պահուն ա յգ ա շխ ա րհա բա ր շա րա կա նները երգել չի տար վւոխանակ գրա բա րին։ պ ա տ ա սխ ա նեց ինձ, թե իր կողմե հա վա կնություն մ ը պիտի րլ - լա ր ա յդ բա նը և թե ատոր ա րտ ոնությունըպ ետ ք Է տ րվա ծ ըլլա ր մ ի ա յն Մ ա յր Ա թոոեն։ Հ ա յ դա տ ին ու հ ա յ դրա կա նությա ն սիրա հա ր, իր գ ր ա ծ ա շխ ա րհա բա ր ցա նուցրիվ մի քա նե արձակ գվւությանց մեջ շա տ հուզիչ /է միշտ նա խ ընտ րելի գտ ա ծ ե մ , հա յ տ ա ռերոլ գ յո ւ ­տի՛ն 1 5 0 0 -ա մ յա կ ի ա ռթիվ, Մեսրոպ Մ ա շտ ո­ց ի ուղղա ծ խ ոսքերը, ուր հոդին մա նկա ցա ծ և ծնրա դիր ա նոր Օշականի գերեզմա նին աո ջև , կրա ցա գա նչե ' я Ա նմա հ վա րժա պ ետ , ա ղ­վոր ա յբ -բ ե ն -գ ի մ ե դ ղաս մը տուր ի նձի »։

Եղիշե սրբա զա ն Դուր յա ն մեր կղերա կա ­նությա ն մեջ ա մենեն բեղուն գրիչը եղա ծ Է, ա մ են են ինքնա տ իպ , և եվրոս/ա կան գրա գե­տի պ ա տ կա ռելի հա մբա վին հա վա սա ր։ Հ ա ­կա ռա կ իր վա րչա կա ն ծա նր պ ա շտ ոններոլն, իր մենութ յա ն թա նկա գին ժա մերոմյ մեջ, հա զա րա վոր Էջեր լեցո ւցա ծ Է իր բ ա զ մ ա ­հմուտ մտ քի ա նխ ոնջ պ րպ տ ումներով, և ո - րովհետ և չէ կրցա ծ ա մենքը իրենց աաենին ի լո ւյս ը ն ծ ա յե լ, քա նքա րա թսւքոլյց կ ո չա ծ են զինքը ա նիրա վա բա ր։ Ոլ արքան տ եղին էին իր խ ոսքերը, ե ր բ իր հոբելյա նին ա ռթիվ Եղիշե Դուր յա ն իր պ ա տ ա սխա ն քա րոզին մեջ սա պ ես կա րտ ա հա յտ վեր. «Ինձի քա նքա - ր ա թ ա քույց կըսեն, բ ա յց պ ետք է դիտ նա լ, որ ես բա ն մը չե մ պ ա հա ծ ի ն ձ ի , ինչ որ Ու-

Ս. &ԻՆ

նիմ, ի նչ որ գիտ եմ և ի նչ որ ալ սորվիմ ա - մեն օր իր տոկոսներով կուտ ա մ ե ս զա յն հ ա յ ժողովոլրդին։ Հիս ոմն տա րի քա րոզեր եմ եկեղեցվույն բե մ ե ն , հիսուն տա րի շարոձւակ դա սա խ ոսեր մեր դպրոցներուն մեջ, զա ր­մա նա լի բա ն չ է ' որ ասիկա քա նքա րաթա - Ք »լյց ի գործ նկա տ վի»1։

Դեռ շատ կա նովս, 1908-ի ն Կոստանգնու- պոլսի Ա. Ա նտ ոնյա նի կողմե խ մ բա գրվա ծ «Լույսս հանդեսին մ եջ, Պետրոս Դոլրյա նին մա սին գր ա ծ երկա ր ուսումնասիրությանս մեջ ճիշտ կերպ ով նկա տեր էի , ո ր Պետրոս Դուր յա ն ի կյա նքը ի ր գործերով շա րունա կվե- ց ա վ իր կրտսեր եղբոր ' Եղիշե Դուրյանի մեջ, անոր ընգոմւա կությունները նկատի ա ռ­նելով էր, որ Ս կյոսոա րի Սոխ ակր իր հոգե­վարքին մեջ կտա կ մը ըրա ծ էր իրեններուն ը սելո վ . «Լավ ն ա յե ց ե ք Միհրանին» (ա յսինքն Եղիշե Դուր յա ն ի ն ) և ճշմա րիտ , որ չէր սխ ա - լա ծ ։ Եղիշե Դուրյա նի բա նա ստ եղծութ յուննե­րը գոմւա դեզ ե ն , պ ա յծա ռ, խորհուրդը պ ա տ ­կերալի ընող լուսա վոր հատակի մը վրա, մա րմա րե սյունի մը պես հա տ ու, Լը Հ ո ն դ ԴԸ ԼՒւԻ վերլուծա կա ն հա րթ պատ՛կերով, որ խորհուրդը տ եսա նելի կընե։ Ա յսպ ես է «Հոր­դան ա նեն դեպի Մ եռեա լ ծով.է երկար բ ա ­նա ստ եղծությունը, որմե ահա՛ մի քանի տ ո­ղեր.

«Թ ե կ յա նքի սերն ոմւիս դուն՝Մի վարանի/1 , եկ ուր դիտել կյա նքը բուն Ա յն ջոլրերու ալև/կոդ ծոցին մոտ ,Ուր կա իմա ստ մ ՚ա ն ծ ա ն ո թ ։

«...Կ եր թ ա ն ափունքն ա ՚/ն հեռու Աղի, կուպրի հետ գի ր կը Խ խ ա ո ն օր՛'հ՛ու, Ու խ ա րա նվա ծ հին պ ա տ իժեն Ս пգ^մին՝

Ծծումրի հոտ կքրտ նին։

« . . .Տ ե ս , շունչ* շա րժում կոգևորեն ծովնԱ ղտ ից,

Կ ծաղկե դեմքն ա նոր ' ժպիտ մ՛ա լ ա նօիծ,Ու ծփ ա նքներն հա մբույրներով տարփածին

Կծծեն շուրթն ա վա զին։

« .. .Ա ն որ երբեմն աղե արձան ր է ՚ե -տ ե ց ' Իբր «հիշա տա կը անհա վա տ հոգհին» 'Որչա փ ա նեղծ պիտի պահ ե ցձեղ ինքնին,

Ո ՜վ հա վա տ քի հոգիներ մ ե ծ » ։4

Եղիշե Դուրյա նի դրական երկա սիրո՛թ/ոմւ_ ներեն շա տերը դա սա դիրքեր են միևնույն ատեն և կա րող ե ն երկար տա րենեո մեո դպրոցա կան սերոլնդներո լն մ ե » ա ոձա ղա ն- յէել իբրև ա զգա յին ճ՜անաչողության շինիչ« Գէ______

I. «Սիոն», 1929. М Ա — Ո — 13։

42I ,Հ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

Իր կյա նքին վերջին ա միսներոմյ, երիկա ­մունքի վիրաբուժական գործողոլթենե մը վերջ, Երուսաղեմի ա նգլիա կա ն իշխ ա նով}յա ն կողմե թիկնա պա հ մը կղրկվեր ստեպ իր մոտ իր որպիսությունը հա րցնելու հա մա ր: Եղիշե Դուր յա նի հեղինակավոր և բա նիբուն միտքն ու խ ոսա կցությունը անշուշտ շատ հա րգվա ծ էր եվրոպական դիվանագիտա՛կան և •կրո­նական մա րմիններուն կողւԻեւ Դյուրին է քա ­ղաքական ա վելի կա մ նվա զ խ ա ղա ղ պ ա յ ֊ մա ններոլ մեջ բա րձրա րժեք եկեղեցա կա նի մը որպ իսությա նը հա րցնել, բ ա յց ա նգա մ մըհա ր ց ո ւց ի ՚ն 1 9 1 5 -ի հա յկա կա ն ան՛նախըն­թա ց անլուր աքսորի ա տ են, թե ի ՞ն չ եղա ն, ի՞նչպ ես սպ ա նվեցա ն Հա մբուն վրա Կեսա­րիո առաջնորդ ն ոս րով եպ իսկոպ ոս Պեհրիվլ-

յա ն , Կարնո առա ջնորդ Սմբատ եպիսկոպոււ Ս ա ա տ եթյա ն, Դիարբեկիրի (Տիգրա նա կերտ ) տ եղա պ ա հ Մկրտիչ ծա յրա գույն վարդա՛պետ Ջ լղ ա տ յա ն , Եվդոկիո առա ջնորդ Շավարշ վարդապետ Սահա կյա ն, եէարբերդի ա ռա ջ­նորդ Պ սակ վարդապետ Տեր Խորեն յա ն , Եր- զընկա յի առա ջնորդ Սահակ եպիսկոպոս 0 ֊ տ ա պ ա շյա ն, Եդեսիո առա ջնորդ Աբտավաղղ վարդապետ Գ ա լենտ երյա ն, Բաղեշի ա ռա ջ­նորդ Սուրեն եպիսկոպոս Գաղեմյան, Քղիի առա ջնորդ Գեղամ վարդապետ Բ ՚և ե ք ե լյա ն , Ս ա մսոն-ճա նիկի առա ջնորդ Հա մա զա սպ վարդապետ Եղիսեյա ն 1լ ա յլն և ա յլն , առանց խ ոսքը ը նելու դեռ մեկ ու կիս մի/իոն ն ա ­հատակ հա յո ւթ յա ն ։

и., ь р ы г з а ъ

ԵՐՇԺ-ծՏՇՊԵՏ ԱՇՍ*«ԼեԼ ՎԱՐ<№Պե$

13-Р* Աք

( եք 1*•* Кնւսզույն նայ երա ժշտ ությա ն պ ա տ մությունից)

I . 1 I իջնադարյսւն հայ հ լւա в ՛լա ականIV | Л 1/1 մշա կույթի ա րվեստա գետների\ \ ' ) Л/ շա րքում իր պատվավոր տեղն

ոմյի մի վա ստա կա վոր երա ժշտ ա ­պետ ւ Դա Սւսմվել վա րդա պ ետն է , որի երա- ժըշտա կա ն գործունեութ յա ն պ ա տ մությա ն է Հերը մ ե զ տ ա նում են 1 3 .րղ դարի կեսը։

Նա հա նդիսա նում է իր դարաշրջանի հո­գևոր եկ՛եղեցական երա ժշտ ությա ն զարկ տվող լավա գ՛ույն դրոշա կա կիրներից մեկը։ Գա ա յն պատմաշրջանն էր, երր Կիւիկիա- յո ւ մ փ ա յլո ւմ էին ՛հրազարկի դպ րոցի ե ր ս ւ ֊ ժըշտա պ ևտներ Հովսեփ ը (1 2 4 1 թ . ) , ե ր ա ­

ժիշտ Թորոսր (1 3 -ր դ դարի վերջին և 14-րդ դարի առաջին շրջան՛ում), երաժշտապետ Գւփգուփսը (1 2 4 7 թ . ) և ուբիշնիր, որոնք

ծա վա լում են երաժշտական բա զմա կողմա նի գործուն՛եություն և նպ ա ստ ում իրենց ղա բա - 1/1 ջան ի հ ա յ ժողո։[րդի գեղա րվեստա կա ն ճաշակի զա րգա ցմա նը։

Ահա ն ո ւյն 13-ր դ դարի կիսում նկարվում է երա ժշտապ ետ Աամվելի կերպ ա րը, որ ի բ ­րև երա ժշտ ությա ն դասա տու ա շխ ա տ ում է Ձորո բե րդ ո ւմ և ա մբողջ էութ յա մ բ նվ]։րվում է հա յկա կա ն երա ժշտակա ն մշա կույթի զա ր­գա ցմա ն գործին ։

Ա յս ա րժեքա վոր երաժշաապեաի ա նոմեր 704 երկար տարիներ իր մի էջում գուրգու­րա նքով պահ՛ել է հնա գույն մի ձեոա գիր, որի ճա կա տին կա րգում ենք՛' «Մ եկնութիւն Կա - ր ո ւղ ի կհ ա յց» խ որա գիրը։

Դա գրվա ծ ՛է թղթի վրա , բոլորգրււվ, հա յոց քւդթ' ( 1 2 5 0 ) թվա կա նին, Զորո բե ր դ ո ւմ , «մ ե ­ղա լոր և յե տ ի ն գրչիս' Ստեվւանոսի ձ՛եռքով։ 'յեոա ղրի հիշատակարանը հւսյ երա ժշտ ու­

թ յա ն պ ա տ մությա ն համար առանձին ա րժեք է ներկա յա ցնում նրա նով, որ ա յնտ եղ Iերա - ժըշտ ա պ ետ Սամվևլ վա րդապետի մասինկա րդում ենք թեև շատ սեղմ, բ ա յց ա յսպ ի ­սի թա նկա գին տ ողեր. «...Գ լձեցա լ ոգեշահ դիրս ձեռա մբ մեղասոր և յե տ ի ն գրչի Ստ1ե֊ փ \ա նոսի\ յա նա պ ա տ իս, որ կոչի Զ որոյ բերդ ։ եւ ա րդ, ա ղա չեմ հողա ցեա լ բե ր ա ն ո վ ... յի - շեսջիք և զյա ոա ջա սա ցեա լ վերա յկա ցոլք ա ֊ նա պատիս և զհոգևոր հա յրն և զբ արի վ ա ր ֊ դապեա ի մ ղԱամույէլ երա ժշտապ ետն և մա - կ ա ցո լ յա ս տ ո ւա ծա յի ն ս ն ... գ ր ե ց ա լ... ի հ ա յ- րա պ ետ ութեա ն Տեա ռն Կոստ ա նդեա կ] և ի թադա ւորութեա նս հա յոց քրիստոսապսակ թա գա լորին Հ ե թ մ ո յ և ա ստ ոսսծա սէր թ ա ղ ո ւ ֊ հոյն Զա պ ե/ի, որ է դուստր Լևոնի թ ա գ ա ֊ ա ր ի ն ... 1)1 ։

Ձորա բերդի պատմական վա նքը լինելով հա յ ժողովրդի հոգևոր մի կենտ րոնը, միա ­ժա մա նա կ հա նդիսա նոսէ է հա յկա կա ն մշա - կույթի կարևոր օջա խներից մ ե կ ը ։ Ա յնտ եղ բեղմնա վոր աշխատանք են ծա վա լում վա ս­տա կա վոր գրիչներն ու նկա րիչները, որոնք հա յ գրչական և մա նրա նկարչական մ շա կո ւյ­թի զա րգա ցմա ն գծով խ ոշոր դեր են կա տ ա ­րո ւմ ։ Դեռ 13 1 0 թվա կա ն/մ։ հա նգես է դա քիս Իդնատիոս գրիչր և դրում է մի «Շա րա կ­նո ց », որի հիշա տակա րա նում նա ը նդ գծո ւմ է հետ ևյա լ էական տ ողերը. Հ ...Գ ր ե ցա ւ ե ղ ա ֊ նա կա լոր տառս ի թուիս ՉԾԹ (1 3 1 0 ) , ձ ե ֊ ռա մր ա նպ իտա ն և անարժան քա հա նա յի Իդնա տ իոսի, ի մենա ստ ա նի, որ կոչի Զ ո ֊ ր ո յ վա նք, ընդ հովա նեա լ Սրբուհոյ Աս- տուածածւնիս... որք ս)լդտիք ի սմա նէ ուս-

I . Տ ե ՛ս Գ ա րե գին Ա . Կ ա թ ողիկոսի «Յ ի շա տ ա կ ա ր ա ն ք

ձեոսւգ/ւսւց Անթ/ւշիաււ, 1 9 5 1 թ .ւ

14 к я (Г Ի Л ծ М . • 1 9 5 4

սւիարակության վյէսւ։ Իր շոլր*ս է հա մա -մա մթ կամ գաղափա րա լ, սրտի- մտսէկք յի - շեսջիք ղգծա ւզ ււորա զիգնա տ իոս և զա զ- դյսյինսն մեր, և Աստուած յի շողա ցդ ո ղ ո ր ֊ մեսցի ի միւս ա նգա մ գա լուստ ն, ա մէնո։

Զորոյ վանքի պարծանքն է կա զմում նաև Կոստանգին գրիչը։ ուր նս1 ընդօրինա կում է '՜Յայսմալուրքճի մի մա սը։

Նշանավոր Ձորո վա՛նքի կամարների ներ­քո ստ եղծվում է մի ա յլ գեղա գետ գրիչ։ ԴաԱոսւքելն է, որ 13 3 8 թվա կա նին գրում է(ГՄանրուսմունք» ձեռա գիրը։ Ահա' գրչագրի վկա յությունը. « ...Գ ր ե ց ա լ եղանակաւոր տ ա ռս, ռր կոչի մանրուսումն և առընթեր .կցուրդ փ ոխմա ն Ա ստ ուա ծա ծնի, ի թոլին ՉԶԷ (1 3 3 8 ) , ի թագաւորութեան Հ ա յո ց Լեռ­նի, որդւոյ ա րքա յին Աւշնի, և ի հա յրա [պ ե- տութեան՜\ Տեա ռն Ց ա կ ո բա կ ], որ կոչի Ձ ո - ր\դյ վանք, ը^՚Դ հովա նեա լ Սուրբ Ասսաւա- ծա ծնիս և կենսաբ՛եր սուլ։բ նշա նիս, ձւձ- ռա մբ բա զմա՛մեղ, եղկելի և անիմաստ՛ գրչի Առ աքելինօ։

Պատմական մենա ստ ա նում ստեղծ՛վում են նաև բա րենպա ստ պ ա յմա ններ հ՛այ երաժըշ- տությա ն զա րգա ցմա ն հա մա ր։ Ա յնտ եղ վա ս­տակավոր գրիչները ո ՛չ միա յն գրում են а Շա րա կնոց», ռՄանրուսմունք3> և հա րստ ա ց­նում հա յ երա ժշտակա ն արվեստի էշերը, ա յլև հանդես է գալիս գեղա րվեստ ա գետ Սամվել վարդապետը և իր մա սնա գիտա կա ն լուրջ կրթությա մբ փ ա յլոսք է որպես հմուտ ու ձևա կերպ վա ծ երա ժշտ ա գետ , հոգևոր եր- ղ1նր ձա յնա գրող և Ձորո վա նքի մշա կութա ­յի ն գործիչ,

Նա մենա ստ ա նում, ի բր և երա ժշտությա ն դասատու, առանձին ուշադրություն է դա րձ­ն ում նոր սերնդի գեղա րվեստ ա կա ն դա ս-

խ մ բում երաժշտական ընդունա կությա մբ օժտ վա ծ միա բա ններին, որպեսզի նրանք ձեռք բերեն անհրաժեշտ դիտելիքները և նվիրվեն ժողովըդի մեչ երա ժշտություն տ ա ­րա ծելու վեհ գործին։

Սակայն «բա րի վարդապետ Սամվել երա ­մը չտ ա պետ ըռ իր հասարակական գործու­նեությունը չի սա հմա նա փ ա կում միա յն մա նկա վա րժա կա ն ա շխ ա տ ա նքով։ Նվիրվում է նաև ստ եղծա դործա կա ն-երդա Հա նա կա ն

արվեստին և իր հորինա ծ երգերով հարըս- տ ա ցնոլմ դարաշրջանի հա յ եկ՛եղեցական երա ժշտ ությա ն գանձարանը:

Առհասարակ, որպես հայ երաժշտական մշա կույթի զա րգա ցմա ն նախանձախնդիր ա րվեստ ա գետ , նա ա ոա ջիններից մեկն է , որ Ձորո վա նքում ո ՛չ միա յն միշտ բարձր է պ ա հում հա յ երաժշտական արվեստ/։ դրո­շը , ա յլև երաժշտական կրթություն է տաւիս վա նքի ընդունա կ երիտասարդ միա բա ննե­րին և նրա նց սրտերում վա ռ պ ա հում երա- ժըշտա կա ն մշա կույթի սերը։ Նույնպ ես նա է ։ որ իր միջա վա յրում տ ա րա ծում է հոգևոր սքա նչելի երգեր, որոնք խ որ տպավորու­թ յուն են գործում ժողովըդի վրա և նպ ա ս­տ ում նրա երաժշտական դաստիարակու­թ յա ն ը ։

Ա յդ բեղմնա վոր աշխատանքների շնորհիվ էլ Սամվել երաժշտապետն ա րժա նա նում Iէ մենա ստ ա նի միա բա նների հատուկ ուշա ­դրությա նը ճ վ ա յելո ւմ ժողովըդի սերն ու հա մա կրա նքը։

Ահա թ ե ի ն չո ՜ւ նրա կա տ ա րա ծ բաղւհե- րա նդ դերը հա յ երա ժշտ ությա ն պ ա տ մու­թ յա ն ։1եջ խ ոշոր նշա նա կություն ունի։

Պ ԱՐԳԵ՛Լ ԱԲԵՂԱ ԴԵՈՐԳՅԱՆ

2.ՈՎ.ՍԵՓ ԱՐՔԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ԱՐՂ.ՈՒԹՅԱՆԸ ԵՎ. Ш З ՏՊԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ԳՈՐԾԸ ՌՈՒՍԱՍՏԱՆՈՒՄ

18-ՐԴ ԴԱՐՈՒՄ*

1 7-րդ և 1 8 -ր դ դարեր՛ում կա թոլիկ պ րո­պ ա գա նդա ն գործի էր դրել իր ա մբողջ կ ա ­րողութ յունը ' Արևելքի եկեղեցիները, որոնց թ վում և Հ ա յո ց Եկեղեցին իրեն միա ցնելու հա մա րւ Հա յա ստ ա նոսՒ, Լեհա ստ ա նում, Կ. Պոլս ում , Երուսա ղեմ ո ւմ և հա յկա կա ն ա յլ գա ղթա վա յրերում, Վա տիկա նի գրդմա մր և նրա կո ղ մ ից լա տ ին միսիոներներին ու հա յ կա թոլիկներին տ րվա ծ ա ռա տ դրամի օգնու­թ յա մ բ , տեղի էին ունենում կրոնա կա ն կ ա ­տ ա ղի խ ռովութ յուններ ու վիճա բա նութ յուն-ն եր ։ Պա տճա ռը հին էր վիճա բա ն ա թյոմն-ների ն յութ ը հի ն, իրար դ եմ հա րոլցա ծ մ ե ­ղա դրա նքները և ա րդա րա ցումները' դա րձյա լհ ի ն ։ Կար մ ի ա յն մ եկ տ ա րբերոլթ յոմւ, որ եթե ա ռա ջներում, Ռ ոլբինյա նների թա գա վորու­թ յա ն օրոք, Կաթոլիկ Եկեղեցին ձգտ ում էր հ ա յ պ ետ ա կա ն իշխ ա նությա ն և բա րձր հո­գևորա կա նութ յա ն մ ի ջոցով հա սնել իր նպ ա ­տ ա կին ' դա վա նա վա խ ա նել ա մբողջ հա յո ւ­թ յա ն ը , վերջ տալ ա զգա յիՏւ-եկեղեց ա կա ն գ ո ­յո ւթ յա ն ը , ա յժ մ հա նգա մա նքները փ ոխվել էի ն . չկա ր հ ա յ պ ետ ա կա նություն, մ նա ցել էր մ ի ա յն հ ա յ ժողովուրդը' ա մբողջ ա շխ ա ր­հով մ եկ ց ր վ ա ծ, ա նթիվ ո ւ ա նհա մա ր տ ա ­ռա պ ա նքների բո վ ո վ ա նցա ծ, ա նպաշտպան ժողովուրդը։ Մ նա ցել էր և իր ժողովրդին բա խ տ ա կից Հ ա յո ց եկ եղ եցի ն , որն ա յլևս չուներ իր նա խ կին ուժն ու կա րողությունը' պաշտպանվելու իր ց ր վ ա ծ հոտին կա թ ոլիկնե­րի ոտ նձգութ յուններից։

Պ ա յմա նները բա րենպ ա ստ է ի ն ։ Վ ա տ իկա ­նի իշխ ա նա վորները, որ դ ե ռ ի րենց հույսերըչէի ն կ տրել հա մա շխ ա րհա յին տ իրա պ ետ ոլ-

* Ա կ Խ ռ ա մ ս ա գ ր ի 1 9 Տ յ թ վ ա կ ա ն ի X /Х - ո ւ մ ։

թ յա ն հա սնելուց, աշխատում էին հա յերին, մ յո ւս «ա ղա նդա վոր» ժ ող ։։ վա րդն երի հետ մ իա սին, միա ցնել պ ա պ ա կա նությա նը։

Դ եռ 1 4 -ր դ դա րում Ատր պա տա կանի Սուլ­թա ն իա և Մարաղա քա ղա քներում հա ստ ա տ ­վա ծ Ֆ րա նցիսկյա ն և Րենեդի՝կտյան կոչվա ծ կա թոլիկ կրոնա վորները, ի րենց քա րոզներով և լա տ ին ա ստ վա ծա բա նների գործերի հ ա յե ­րեն թ ա րգմա նով}յոճւներով, կա թոլիկա ցրին Նախիջևանի, Երնջակի և Ջահուկի հ ա յ ա զ ­գա բնա կչությա ն մի մա սը ու կա զմեցին «միա բա ններռի, ա յսինքն' Հռոմի Եկեղեցու հես։ միա ցողների (լա տ իներեն Սաէ01՜1Տ) եղբա յրոլթ յոճնը, որ հա յտ նի է հա յ մ ա տ ե­նա գրությա ն մեջ а ունիթոռВ կա մ <4ա խթա րմա » ա նուններով։ 1 7 -ր դ դարի սկղբներին ա յդ նույն շրջա ններում կա թոլիկների թիվը հա ս­ն ո ւմ էր 1 9 .0 0 0 - ի ', Ա յս գործի սկիւլբն էր, որից հետո կա թոլիկ պ րոպ ա գա նդիստ ները, ունիթոռների հետ մի ա ցա ծ, սկսում են ի - ր են ց «հունձը», որը գնա լով հետ զհետ ե ու­ժեղա նում է , մա նա վա նդ, երբ հա նդես են գա լիս եզվի տ ներ ը։ Կաթոլիկ Եկեղեցու ա յդ ահարկու գործա կա լները, որոնց ձեռքին հ ե ­ծում էր ա մբողջ Եվրո պ ա ն, 1 7 -ր դ դարի կ ե ­սերին ա րշա վում ե ն դեպ ի Ա րևելք։ Սկզբոսէ նրա նք իրավունք են ստ ա նում բնա կվել Սպահանում և Շիըա զում, հեւոո, երբ ա յն ­տ եղից դուրս են քշվում, ա նցնոսէ են նոր- Ջ ո լզ ա ։ Ա յնուհետ և, զա նա զա ն ժա մա նա կնե­րում , եզվիտ ա կա ն կենտ րոններ են հիմնվում Երևանում, ԹիֆլիսոսԲ, Էրզրումոսէ, Տրա պ ի- ղոնոլմ և ա յլ տ եգերում ։ Եզվիտները գա ռ­նա զգեստ գա յլերի նմա ն թա փ ա ռոսէ են ա մե-

1. Հ . Ն Ա /ի շա ն , էՍ իա ա կա նէ, Վ հ ն եա ի կ , 1 8 9 3 թ . ,

է շ 3 8 7 ։

<16է Տ 1Г I' 1Լ Ծ М ,

նուրեք և զանա զան խ ա րդա խ միջոցներով առաջացնում պ առակտումներ, խ ռովութ յուն­ներ և փոխադարձ թշնա մություն' կա թոլիկ և ոչ դավանափոխ հա յութ յա ն միջև։

Ավելորդ չէ ա սել, որ ա յդ բոլոր խ ա ռնա ­շփոթությունների մեջ, բա ցի Հա տ իկա նից, իրենց գործոն մա սնա կցությունն էին ց ո ւյց տալիս ֆրանսիա կա ն, պարսկական և թ յուր ­քական իշխ ա նությունները։ Սրանցից յո ւր ա ­քա նչյուրն, իր սեփական շա հերից ե լն ելո վ , պաշտպանում կա մ հա լա ծում էր ա յս կա մ ա յն դավանանքին պատկանող հա յերին և, ա յղպ իսով, սկսվա ծ խռովություն՛ներն է ՛լ ա- վելի սրում ու բո ր բո քում ։

Կարծես ա յդ բոլորը քի չ էր, Մ խ իթ ա րյան հայրերն էլ մ յուս կողմից էին ուժ ու զորու­թյուն տալիս կա թոլիկների կատաղի պ րո­պ ա գա նդա յին։ նրա նք, որ մ ե ծ ծա ռա յու­թյուններ էին մա տ ուցում հ ա յ լեզվի ն ու գր ա ­կա նությա նը, միա ժա մա նա կ, իրենց բոլոր հրատարակությունները, լինեին դրանք կրո­նա կա ն, գրական և պ ա տ մա կա ն, շա ղա խ ում էին կա թոլիկ պ րոպ ա գա նդա յով։ Այդպիսի բովա նդա կությոմյ ունեցող հրատա րա կու­թ յա ն օրինակ կարող է ծա ռա յել հա յր Մ ի­քա յել Չա մչյա նի ե ռա հ ատ որ аՀ ա յո ց պ ա տ ֊ մութիմւ» նշանավոր ա շխ ա տ ությունը, որտեղ հեղինակն ա մեն կերպ ա շխ ա տ ում Է, ո ր հա ­յո ց պ ատմության քրիստ ոնեա կա ն շրջա ­ն ում , սկսա ծ Գրիգոր Էոլսավորչփց, շեշտ վա ծ լինի Հ ա յ եկեղեցու հպ ա տա կությունը Հ ռ ո - մ ի ն ։ Ըստ Ջ ա մչյա նի' հ ա յո ց նշա նա վոր կ ա ­թողիկոսների մեծա մա սնությոմւը ճա նա չել Հ՜ պապական աթոռի ուղղա փ ա ռությունը և գ ե ­րիշխ ա նությունը։ Նա ա յնքա ն հեռու Է գն ո ւմ , որ նույնի սկ Մ ա յր Ա թոռ Ս. Էջ­միա ծինը, իր պ ա տ մությա ն ա մբողջ ը նթ ա ց_ քում , ա նվա նում Է Էջմիածնի Եկեղեցի։

Պարզ Է, որ ա յդպ իսի հա նգա մա նքներում, Մխիթարյանների ց ո ւյց տ վա ծ թշնա մա կա ն վերա բերմունքը դեպի Հ ա յո ց Ա զգա յին Եկե­ղեցին չէր կա րող բա րի պտուղներ տալ հ պետք է բորբոքեր նոր խ ռովութ յուններ ու վեճեր' կրոնա կա ն հողի վր ա ։

Հ ա յո ց Եկեղեցին, որն իր բա զմա դա րյա ն պ ատմության ընթ ա ցքում իր և իրեն ա պ ա - ՛Ա՛նող ժողովրդի գոյութ յունը պ ա շտ պ ա նելոլ համար միշտ պայքարի մ եջ է գտ նվել, չէր կա րող ա նտա րբեր վերա բերմունք ունենալ դեպի Մ խ իթա ր յա ն հայրերի վերոհիշյա լ գոր­ծունեությունը, մա նա վա նդ, երբ ա յդ գոր­ծունեությունը ընդհա նուր ոչինչ չուներ հա յ ժողովրդի շահերի հետ , ա յլ, ընդհա կա ռա ­կը , օժանդակ լի նելո վ Վատիկանի նվա ճողա ­կան ձգտ ումներին, ուղղվա ծ էր Հ ա յ Եկեղե­ց ո ւ ինքնուրույն գո յութ յա ն ե հա յ ժողովրդի ուղղապահ պան ման դեմ:

Առաջին ա նձնա վորությունը, որը քն նա ­դատության ենթա րկեց և դատափետեց Աամչյանի կա թոլիկամոլությոմնը և կրոնա ­կան խ իստ նեղմտ ութ յունը, դա Հովսեփ ա ր­քեպ իսկոպ ոս Ա րղությա նն էր ։ Նա Հնդկա ս­տանի Մադրաս քա ղա քում ա պրող և իր բոլոր ձեռնա րկություններին ա ջա կցող հա յ վա ճա ­ռա կա նների մ ի ջոցով 1791 թվա կա նին, ա - ռա նձին գրքույկով, հրատարակել է տալիս մի ընդա րձակ շրջա բերա կա ն նա մա կ, որն ուղղվա ծ էր հնդկա հա յերին, և որով նա քը ն- նա դա տ ելով Տա մ չյա նի գրքում եղա ծ թերու­թ յունները, ա ռա նձնա պ ես Հ ա յո ց Եկեղեցու և հոգևորա կա նությա ն մա սին տղստոլթիւն և ղխ ա բէութիմւ» պարունա կող պ ա տ մություն- ները, զգուշա ցնում էր ժողովրդին' аը ն թ ե ռ ֊ նույն ղնոսա մի՛ հաւատալ գ ո յ ի նոսա զճշմարտութիւնն ։ որ ի յ առա ջարսւն ւււթեանն ա ոնէօ. ա յնուհետ և, ա յդ аքա ղցրա պա տիրо պ ա տ մությունները նպա տա կ ունեն չգ ո ղ ա ­նա լ միտ ս պ արզամիտ և ջերմեռա նդ ա զգին մ եր ո յօ ու ճա նա չել տալ Հզպապն ընդհանուր, գլուխ Ե կեղեցւոյ և զա մ ենա յն ա զա նգս ի նմա նէ հնա րեա լս տալ ա զգիս ը նդունել, իբրև բա ն ք Ք րի ստ ո ս ի...В։

Մ իա յն ա յս նա մա կով չի վերջա նում Ա ր ֊ ղությա նի պ ա յքա րը կա թոլիկական ոտ նձգու­թ յունների դ եմ ։ Նա շատ լա վ հա սկա նա մ էր, որ ա ռա նց դպ րոցի, տպագրական հա ստա ­տ ությա ն և մա տ ենա գրա կա ն հրատա րա կու­թ յ ո ւ ն եր ֊ի, հնա րա վոր չէ ա րմա տա խիլ անել կա թոլիկների ցա նա ծ որոմը, ուստ ի և ո ր ո ­շում է տպ արա ն հիմնել Նոր ֊Նա խ իջևա նի Ս. Խաչ վա նքում ու ա յն դարձնել գրական մի կենտ րոն' Հ ա յ Եկեղեցու պ աշտպանության հա մա ր։

Մ յուս կա րևոր պ ա տ ճա ռը, որ ղրդում էր Ա րղոլթյա նին ունենա լ իր սեփական տ պ ա ­րանը— ա յդ ժա մա նա կի քա ղա քա կա ն իրա ­դա րձություններն է ի ն ։

1 8 -ր դ դարի վերջին քա ռորդին ւ ւ ո ս ա ւ չ յ

կա յսրուհի Եկատերինա 2-րդ ի կա ռա վա րու­թ յունը մտ ա դրվել էր իրա գործել դեռ Պետրոս ա ռա ջինի ժա մա նա կվա նից մշա կվա ծ բ ա յց չիրա կա նա ցվա ծ ծրա գիրը' դա րս դա լ Կաս- պ ից ծո վ , ապա հովել իր հարևան սա հմա ն,

ները և օգնել Անդրկովկասի ժողովոլրդնե- ր ի ն ' ա զա տ ա գրվելու պարս կա ֊թ յո ւր ք ա կ ա նւԴ տ ՛

Հովս եվ։ ա րքեպ իսկոպոս Ա րղոլթյա նը,Հովհա ննես Լա զար յա ն ի հետ միա սին, ա կ­տ իվ մա սնա կցում էր Հա յա ստ ա նի ա զա տ ա ­գրմա ն ։[երա բերյա լ տեղի ունեցող խ ո ր հ ը ր ֊ դա կցությո մ/ներին։

՛Արվությանը ահա Վ ս յդ բոլորն աչքի առաջ ո ւնենա լով, ինչպ ես վերևում ա սա ցինք, նպ ա տ ա կ ուներ հա յերի մեջ զարկ տ ա լ ա զ- ղ ույին ինրն ։։։ գիտ ա կց ությ ո։ Ն ւ որթն ա րմս։ ն ր ւ

1954 է Я Մ Ի Ա Ծ Ի Ն

1'Ակ դրա համար անհրա ժեշտ էր, ա.քհ1ից ա . ռա ջ, տպարան ունենա լ, որտ եղ հա յ մա տ ե­նա գիրների գործերի հրատա րա կման հետ միա սին, թա րգմա նն ւ հա յերեն և Հրա տ ա րս- կել ռուսա կա ն ու եվրոպ ա կա ն հեղինակների դրա կա ն, պ ա տ մա կա ն, իմաստասիրա կա ն // դատա ստանա կա ն և ա յլ ա շխ ա տ ություն­նե ր ը , որպեսզի նրա նք ՛կարդալով ' (Г գոնէ ա զդն մեր ղարթից են ի սէր ի մ ա ս տ ա ս ի ր ե լ ֊ թեան և միա րա նութեա ն, ..Վ ա ր ժ եցի ն ի ն ա ­խ ա նձ, ե . . . ա րիա սցին ի յո լսմ ո ւնս և // փըր- I) ութի մ ։ ա զդին, և ծա նի ցեն ' զի սա կա լ աո и ա կ ա լ ա ճումն և յա ռա շան ալն մ ա րդ ո յ ի յի - մա ստս ի ն չ, յե տ ո յ ի ծա յր ա գո յնն հանէ.Օ1»

Վ երջա պ ես, Նոր ֊Ն ա խ իջևա ն ում տպարան հիմնելու Յ ֊ր դ պ ա տ ճա ռը, եկեղեցա կա ն գըր- քերի հրա տ ա րա կմա մբ, Ռ ուսաստանի հա ­յերի կրոնա կա ն պահանջներին բա վա րա ր ո վ թ յուն տ ա լն էր։

Բ ա յց տ պ ա րա ն հա ստա տելը բա վա կա ն չէր . ա նհրա ժեշտ էր ունենա լ կա րող ուժեր ' լղպ ա ­րա նը կա ռա վա րելու և գիտ ա կա ն ո ւ կրթա ­կան ա շխ ա տ ա նքներ կա տ ա րելու հա մա ր։ Ա յդ նպատակով[' Ա րղոլթ յա նը, Հնդկա ստ ա նի Աուրաթ քա ղա քում բնա կվող Հոհա նջա ն աղա Դերա քյա նի ծա խ քերով, Նոր-Նա խիջևա նում և նրա նից քի չ հեռա վորութ յա ն ։[բա գտ նվող Ս. Խաչ վ ա ն ք ո ս ! բա ց է ա նում դպ րոցներ, որոնցից վերջինը պ ետ ք է ա պ ա գա յում վ ե ­ր ա ծվեր հա մա լսա րա նի։

Դպ րոցների խ նդիրը կա րգա վորելու հետ միա սին, Հովսեփ ա րքեպ իսկոպ ոսը զ բա ղ ­վում էր գրքերի տ պ ա գրմա ն ծա խ քերը հ ո ­գա ցող մ եկենա սներ գ տ ն ե /ո լ գո ր ծո վ ։ Նա­մա կներ է գրում հա յկա կա ն գա ղթ ա վա յրե­ր ի ' Կա/կաթա լի , Բա ս ր ա յի , Մ ա դրա սի, Սու- րա թի, Նոր-Ջուղա յի և Կոստանդնոլպ ոլսի հա յ հարուստ վա ճա ռա կա ններին, հորդորե­լո վ նրա նց հնարա վոր եղա ծին լա փ ն /ո լթ ա - կա ն օգնություն ց ո ւ յց տալ ա զգի ընդհա նուր շա հերի հա մա ր հիմնվա ծ դպրոգեն ու տ պ ա ­ր ա ն ի ն ։ Արքեպիսկոպոսի նա մա կներն ու դի­մումները ստանաէով ' հա ( հա րուստ ներր, որ դրա նից ա ռաջ լս ե լ էին նրա գործունեությա ն հա մ բա վը, մա տ ուցում են իրենց օգնութ յու­ն ը ՝ թ ե ՛ ն յութա պ ես և թ ե ’ կտա կների ձևով։ Ա ռա նձնա պ ես հա տուկ հա մա կրա նքով է վ ե ­

ր ա բեր վ ո ւմ Ա րղությա նի դործոլնեոլթւա նր18-ր դ դարի հ ա յ ա զա տ ա գրա կա ն յա ր ժմ ա ն մ յո ւս ն յա նա վոր ներկա յա ցոլցիքը ' Շա համիր Շա հա միր/ա նը, որն իր և առաջնորդի գա դ ա . փա րների մեջ նմա նութ յուններ էր գտ նում, ա յս ի ն ք ն ' եկեղեցի ո ւ ա ղքա տ ա նոց յի ն ե լ, դպ րոցներ և տպարան հա ստ ա տ եւ, հա յոց ա զգի ա զա տ ա գրմա ն հա մա ր խ նդրել ռուսա ց և վըա ց կա ռա վա րությունների միջա մտ ու­

թ յուն ը և ա յլն , որոնց պ ատճառով էլ ոչինչ նյութա կա ն օգնություն չի խ նա յո ւմ ' ա րքե­պիսկոպոսի ձեռնա րկությունների հա ջողու­թ յա ն հա մա ր։

Ամեն տեսակի դժվա րությունները հա ղթա ­հա րվելուց հետ ո, տպ արա նը, որ Նոր-Նա խի- ջևան էր տ եղա փ ոխվել 17 8 9 թվա կա նին, տ ե ­ղա վորվում է Ս. Խաչ վա նքում և 17 9 0 թ վ ա ­կա նից մինչև 17 9 6 թվա կա նը, Խոջենց Մ ա ր. դարի2 ջերմ գո ր ծա կցո ւթ յա մ բ, լո ւյս է ը ն ծ ա ֊ յւււմ 17 անուն գիրք՛

17 9 0 թվա կա նին Արզությանի տպարանը հրատարակում է Հետ ևյա լ գրքերն ու դըր- քույկն երը.

ո

• I * *ՀՔ-յ - \դ 'լ*- -4 ո ' % •

է *, -У‘:- Ь » -Г *Ц * է . է «• <

Հ՝ ՛ ■ ՝" ՝՛ Հ *->• -.?••• յ . * * յ*- —г *հ ֊4 -п.- Հ у''' ' - . ■ ‘• ' V * ‘՜ ' V - -»; ) -V..*• , ..V > ւ Տ է է ՛ յ - , ՚ ՚~ ՝ 4 ֊

V . . . . ; յ . ՚՜у,- -л-

1 7 9 0 թ վ ա կ ա ն ի ն , Ն ո ր -ն ա խ ր ջև ա ս ո .! / , Հ ո վ ­սեփ ա րքեպ իսկոպոս Ա ո նհց լույս տ եսա ծ Ստեէ «հոոք

լո ց ս _« 11ղրւ Լ 6սւոսւչանք» գրք

ոլթ յա նի տպ ա րա - ւանոս Օրթելյանի

տիտղոսաթերթը:

| յ « Ա ր ա ր ա տ *, 1 8 8 8 թ . , Է յ 3 6 8 .

«Կանոն Ս աւլմոսա ց», «Գանձա րան ա ]ս- տ տ կա նութեա ն», «Գիրք ո ր կոչի Ա ղօթա մա - ւո ո յց», Ա լեքսա նդր կաթուղիկոս Զ ո ւզա յե ցու,

2 . Խ ո ճ ե ն ց Մ սւրգա ր Ե ր և ա ն ցի ն , շնո ր հ ի վ իտ ա լե րե ն ,

ֆ ր ա ն ս ե ր ե ն , պ ա ր ս կ ե ր ե ն , ա ր ա բե ր ե ն և թ յո ւր ք ե ր ե ն լե ­

զ ո ւն ե ր ի թ ա ք գ ի տ ե ն ա լո ւն , ի ր ժ ա մ ա ն ա կ շա տ կ ր թ վ ա է

և գ ի տ ո ւն մ ա ր դ ո ւ հ ռ չա կ Է ո ւն ե ց ե լ։ ն ա , լս ե լո վ Հ ո վ ­

ս ե փ ա րքեպ ի ս կո պ ո ս ի հ ա յր ե ն ա ս ի ր ա կ ա ն գ ո ր ծ ո ւն ե ո ւ­

թ յա ն հ ա մ բ ա վ ը , ո գ և ո ր վ ո ւմ Է և % մ յո ւռ ն ի ա յի ց

գ ն ո ւ մ Է Ռ ուսա ստ ա ն և ա յն տ ե ղ հ ա ճ ո ւթ յա մ բ ը ն ղ ո ւն -

Է Տ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1954

«Գիրք աղօթից ո ր կոշի զբօսա րա ն հոգևոր>,Սիմհոն կաթուղիկոսի։

17 9 0 թվականին դա րձյա լ Նորին բարձր Սրբազնության Նոր-Նախիջևանի Ս. Խաչ վանքի տպարանիդ լույս է տ եսնում Ս ա ե փ ա ֊նոս Օրբելյանի «Ուլբք ե. հփ ոա շա նք»^, Գրքի լրիվ վերնադիրն ա յս է . ռ/1ղբք և հառաչանք ի դիմա ց մօրն մ եր ո յ Սրբոյ Ա թոռոյն էջ­միածնի: Արարեալ Տեա ռն ՍտԼփանճոսի ն ա ­խ ա գա հ մետրոպ օլտին Սիմւեաց1 որ դլո յ Տա րսա յիճ իշխ ա նին։ ի խ նդրոյ շնորհա -

1790 թվա կա նին, էւոր-Նաիփջեսւքւոսք, Հ ո վ - սեվւ արքեպիսկոպոս Արւլությւսնի տպարա­նից յույս տ եսա ծ Ստեփսւնոս Օրբելյա նի «Ողբք և հւսււաշանք» գրքի սկզբում զետ եղ­

ված Ս. 1;?սիածնի Կաթողիկե Մայր Տանաւփ նկարը:

վ " ս 1 Հ ո վ ս ե վ , ս ր բա զա ն ի կ ո ղ մ ի ց , վ ե ր ի ն ս ի , ո ս ա ա ն ա մ

է ի ր ա պ ա ր ա նո ւմ տ պ ա գ ր ե լ սոս, նրա գ ո ր է ե ր ը , Ա ր -

4 " ՛թքա ն ի ա պ ա րա ն!, փ ա կ վ ե լո ւց Հ ե տ ո , Խ ո ճ ե ն ց Մ ա ր-

գ ա ր յ։ մ ն ա ց ե լ Է Ռ ուսա ստ ա նում ե , ին չպ ես ե ր և ո ւմ I,

իր ա շխ ա տ ո ւթ յո ւնն ե ր ի ց մ ե կ ի վ , „ „ , ,ր վա ձ «ն ա գ վ ո ր

սովեւոնիկ» սքիտ ղոսից, պ ետ ա կա ն է ա ո ա յս ւ թ յա ն մեք

մ քսեր նրա դր ա կ ա ն ա շխ ա տ ո ւթ յո ւնն ե ր ի ց մ ի րսւնիսր,

զարդ սուրբ վա րդա պ ետին Խաչատրոյ Կեչա- ռ ե ց ւո յ. ի ՉԽԸ թոսսկա նիս մ ե ր ո յ» ։ Գիրքը լո ւյս Է տ եսել «Հր աման ա լ Д ծա խ իլթ ' Սուրբ Աթոռոյն Էջմիածնի ծա յրա դոյն նուիոա կ' Ռուսաց երկրի ա մենա յն ազգիս Հ ա յո ց ' ա ֊ т и р ելա շա լիդ ա ռա ջնորդ' Տեւսոն Յովսէփ ա յ Սրբազան Արքեպիսկոպոսի Սանահնեցւոյ Ա րղութհա նց»։ Գիրքն ունի 1 1 ,5 ՜)Հ17 սմ . մ ե ­ծություն և բա ղ կա ցա ծ է 8 0 էջի ց, Գրքի սկզբում կա էջմիա ծնի Կաթողիկե Մայր Տա ճա րի նկա րը, որի տակ գրվա ծ է հետ ևյա լ չա փ ա ծո քա ռյա կը.

«Տա ճա ր լուսա կերտ ' յա րկ ապա լինի.Ցա տ կա դոյն պ ա րծա նք Արամեան ա զդի.Ժ ողովեա ՛ առ ք ե զ ըզմա նկունրս քո .ՌՐ Ք ի քէն մեկնեա լ կյսն ա յժ մ արտաքո յ» .Գրքում զետ եղվա ծ է նա և Հովսեփ ա րքե­

պ իսկոպ ոս Ա րղությա նի «Վերջաբանոլթիմւ հա մա ռօտ և գոհա ցողա կա ն րա նիլ բա ր բա ­ռումն՝ առ լուսա նկա ր մ ա յր ս մեր Սուրբ էջ­մ իա ծին» վերնա գրով սրտ ա զդեցիկ դրությու­նը, որտեղ նա խ նկա րա գրվում են էջմիածնի վ բա յո վ ա նցա ծ բա զմա դա րյա ն ա րհա վևրք- ներն ու մինչև վերջ նրա կա նգոմյ մնա լը։ «Բ ա յց դու ի սկզբա նէ անտի մ ի ն ,և ցա յսօր ,--- դրում է ն ա , — իբրև ղ վէմ ա նպ ա րտելի'հաստատուն կա ցեր ի վերա յ վիմին ճշմա ր­տ ել թեա ն, որ ոչ դրուձք դժոխ ոց և ոչ բը ռ - նոլթիւնք հա կա ռա կորդա ց' զքեզ յա ղթա հա - Րել կա րա ցին. ա յլ ' իբրև զմրրիկ անցին զ ք և ...

«Իսկ ա րդ' ո ՞ւր եգա ն, ո ՜ւր եգան նախնի հա լա ծի,քն ք ո յ, ո ՛վ լուսա տ ու մ ա / ր մեր Սուրբ էջմիա ծին, Անցին նոքա իբրև ղհե- ղեղս ջուր ց և ո չ են , խ նդրեմք զա եղի ն ո ց ա , և ոչ գտ ա նեմք։ Ա ստուծոյ փ ա ռք, որ զնոսա մ եք ո չ յոեսա ք, ա յ, զուըա խա լի զերեսս ք ո յ սւեսանեմք։

« ...Ա պ ա տ եսա նեմք, զի դու յա ղթ եցեր զնոսա հա մբերութեա մբ ք ո վ . րնկոմեցեր զնոսա արսւասուօք քովք., և մա րմնով քով դարձուցեր ղնետ ս ն ո ց ա . /, ա րեա մբ քո վ ' ջիջուցեր զհուր նոցա . և խ ա յտ ա ռա կեցեր զՏւոսա երկարատև (ուսով քո վ ։

«Խնդա ուրե։Ո, և զյոարճացիր], եկեղեցիդ Քրիստ ոսի, կ ո յս սուրբ, տապան սրբա սնեա լ ճ շմ արա ու թե ա մ բ. մ ե ծ ա րա ' դրարերարն բ ո յ ղտ էր. և մերկեա ՛ ղհանդերձ /(կա նա ց քսց, դադւսրեցո ղլա լդ, մեդմա ցո զա դա ­՛լ՛" կղ. և բա րձրա ցոյ իբրև դփ ողոյ ղբա րբա ռ

որ կ ր ո ն ա -բա ր ո յա խ ո ս ա կ ա ն բ ո վ ա ն դ ա կ ո ւթ յո ւն ունեն ,

տ պ ա գ ր վ ե լ ե ն Պ ե ս ւր ոգրա դ ում 1 9 -ր դ դ ա ր ի վերքին

ք ա ռ ո ր դ ի ն ւ Ա յդ տ պ ա գ ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ի մեք [ մ տ ն ո ւմ

ն ա և ա վե տ ա ր ա ն ի թ յո ւր ք երեն թ ա ր գ մ ա ն ո ւթ յո ւն ը

(ա ե ս սՍ իոնււ ա մ ս ա գ ի ր , ե ր ո ւո ա ղ ե մ , 1 8 6 6 թ . , Լ , 1 0 6 — 1 , 9 ) ,

1954 Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 49

ք ո յ' ընդ ա մենա յն ձագս երկրի. քա նզի ' հի . ւքունք ք ո յ հա ստա տնա / հ ն ' ի վերա յ ան՜շարժվիմի ն ւ

V... Ա ղա չեմ ո լր ե մ ն ' /(ներող մ այրու թիճ։ թ ո յ, ընկա լ զգրա լ սրտիս և ղպ տոլղ շը ր - թ ա ն ցս , և իւաոնեա զիս ի թ իս ։ ա յն ո ց ի կ ' որբ յա ւի տ են ակ ան սիրով սիրեցին զբե ղ ' աուսնց դղրդմ ա նց, Ել մա յրա կա ն գթութե ա մբ քով, շնորհեա ղբաւութիւն սխ ա լա ն ա ց' դա ռնա լ ի ստ ինս սուրբ մա յրոլթ եա ն բ ո յ, և խ ա ոնի/ ի գունդս /ուսա ծնունդ որդուց ք ո ց , որովք պ ա յ- ծա ռա ցեա / վերջնովքս' քա ն ա ոա ջնովքն, եգիցիս հաստատուն միշտ սրբա զնա սուրբ փ եսա յիւդ , շնորհօք ' ղբեղ կերտ ողին Ա ստ ոլ. ծ ո յ, ամէնօւ

Գրքում կան ն ա և հ ա յ թա գա վորակա ն տների զինա նշա նների բա ցա տ րությունները։

«Ր ղ բք և հա ռա չա նք»ի հրատարակությունը Ա րղությանի կողմից պ ատահական երևույթ չէ ր ։ Օ րբե/յա նի ա յդ գործը , ինչպ ես նկա տ ում է ա կա դեմիկոս Մանուկ Ա բեղ յա ն ը ( «լսյ/ևս ոչ թե լո կ ո ղ բ էր , ոչ թե տա րա գիր ժողո - վըրգին հա վա քելու և փ րկելու մի տ ա ր. տ ա մ իղձ և աղոթք էր , որ եբդե/ էր դեռ Հովհա ննես Աարէ/ավաղ վա րդա պ ետ ը, ոչ թե մ ի և ր աղ ա րևմտ յա ն ա զդերի ձևով փրկ՛վելու ա րևելյա ն քրիստ ոնեութ յա ն հետ , ա յ/ քա ­րո զվո ւմ էր ։[!։րջ տա/ ողբա ն քին, խ նա մ տ ա ­ն ե լ а եվ ։ ա կա ն երկ ր ի ն , ձգտ ե/ բն ի կ երկրռւմ ունենա լու եկեղեցա կա ն կենտ րոնր, և Ա յրա - րա տ յա ն դա շտ ում, իր նա խ կին վ ա յրում , վ ե - րա նորոգելու Հ ա յո ց թա գա վորա կա ն գա հը В1 ։ Ա յդ բուն հա յա ստ ա նցիների իղձերի ու տ են­չերի ա րտ ա հա յտ ությունն էր։

Ա րղութ յա նը , որ Լա ղա րյա նի հետ ամբողջ հո դո վ ա շխ ա տ ում էր ռուսա կա ն ղորքի ո ւ ­ժով վերա կա նգնել հա յ ժողովրդի պ ետ ա կա ­նութ յունը , առաջին ա նդա մ / ո ւյս ■ րէնծայելով՛ դեռ դարեր առաջ 4 տ եփ ա նոս Օրբե լյա նի կողմից դրվա ծ սույն գրվա ծքը ։ իրեն որպես նպ ա տ ա կ էր ընտ րե/ Սվւյուռքոսէ ցր վ ա ծ հա ­յերին կա պ ել մա յր հողի հետ // Նրանց պ ատ­րաստեք նոր ա պ ա գա յիւ Ահա թե ի նչո ՛ւ Ա ո ֊ ղությա ն ա րքեպ իսկոպ ոսը դեռևս 17 8 6 թ վ ա ­կանին ճա րե/ով ա յս ղովաձքի ձեռա գիրը ուղարկել Էր Խա/դարյանիՀւ և խ նդ ո ե/, որա նպ ա յմա ն տպի ա յն ։ Ա րղությա նը 1786թւԼականի հոկտ եմբերի 1 8-ի ն Գրիղոր Խւսլ- գա ր յա ն ին ի բ գ ր ա ծ նա մա կում խորհուրդ Էր տա /իս ա սելով . «Բա բա ռնա կա ն ռ տ ա ն ա ֊ լորն ի դէմս սուրբ էջմիա ծնի որ ւսնցեալ ա մին առաքէԼա/ եմ առ ք ե զ .. . շնորհ ա րա - րեա / տ պ եսցես մինչև հինդ հւսրեւր հա տ. յա ռա ջն գիցես Սուրբ էջմիա ծնա պ ա տ ­կերքն, կա ւ/՛П՛։ բո /որիցն թղթով /ի ն ի ց ի , և մինչ

1. Մ. Աբեղյան, (ГՀայույ հին գրականության պաս։, մություն», պիրր երկրորդ, Երևան, 1946 թ., էշ 227։

առ մ եզ ոչ ա ռա քես, ա ռ ոսէեք չտ ա յցեսВ2։ Բա յց մ ե զ ա նհա յտ պ ատճառների հետ ևա ն­քո վ դիրքը ա յն ժա մա նա կ /ո ւյս չտ եսա վ։

Ներսես Շնորհա լու «Ընդհւսնրա կանօից հետո "Սղրր և հառաչանքօի հրա տ ա րա կու­թ յուն ը մի նոր խոշոր նվաճոսէ ,Էբ Արդ ությ։ս - նի ա պա րա նի հա մա ր, ահա թե ինչո ՛ւ նույն գրքի հիշա տակա րա նում հրատարակիչները մ ե ծ բերկրա նքով էին ոդջոլնում ա յս գրքի երևան գա /ը որպես նշա նա կ։։։/ից դեպ ք. «Եւ երկրորդ յե տ նորին (ա յս ին քն Ներսես Շնոր-հալու яԸնդհա նրա կա նճից հ ետ ո ։--- Պ. Ա. Գ-)՝քա ղցրա խ որժս ա յս դա րմա նս։/ի ո ղ բ ա դ ը ո լ ֊ թ ի մ ։' ա յցե/ո ւթ ի ճ ։ Սիւնեաց Տեա ոն Ստե- ւիաննոսի նա խ ա գա հ մետ րա ս/օ/տ ին, համեղ ի յը ն թ ե ր ցո ւմ ն ' և պ իտա նի ի մաառութիւձ, փոքրիկ ըստ քանա կութե ա ն' բ ա յց ար դե ա մբ հա ւա սար մ I։ ծա գ ո ւնից սկ ա յտ ձև մ ա տ են ի ց , ղ մա նա նեա յ սերմա նն' ղտիրական ա ռա կ' ձշմա րտապ էս և իրակա նա բա ր յինքեւսն տա - ն оղ , որ չորս հա րի։/։ իննսուն և մի ա մ հա մ­բ ե ր մեծա ւ երկա յնմտ ութեա մբ ա չ ց\ևլ ութ հան Տեա ոն սպ ա սե/ով, ա նկեալ ի խորշս գըր- քա տ ա նցռ։

1791 թվա կա նին Հնդկա ստ ա նի Ս աբաթ քա ղա քում բնա կվող Ա դա բա բյա ն Ստեվ։ ա - նոսի և իր կնոջ Հռիփ սիմեի ծա խ քերով, տ պ ա գրվում են « '1ս ս ՚8աՈ0սւ ժա մա գիրք» // «Ս ա ղմոսա րա ն»:

1 7 9 2 թվա կա նին լո ւյս է տ ես նա մ «Օ-Ոյոն ոդորմուրԼւան» տ ետ րա կը, որը մի ներ­բողա կա ն ,/բվա ծք է Ա րղությա նի հիմնա ծ Գրիղորիոպոլ հա յա քա ղա քին Եկատեբինա 2 ՜ՐԴԻ9 տ րվա ծ հրովա րտ ա կի, քաղաքի հ ի մ ­նա դրմա ն հա նդեսի, Արդութ /ա նի ա յգ ա ռ­թիվ կա տ ա րա ծ ա տ ենա բա նությա ն մա սին։ Հեղինա կը Խոճենց Մարգար Երևանցին է ։ Ա հա՛ ա յդ ա շխ ա տ ությա ն տ իտ ղոսը, яՏ ե տ ­րա կ հ ա մա п о т ա նոլա նեա / Դուռն ողորմ ու- թ ե ա ն, / որում ցուցա նի նա խ հրովարտակն գթոլթե ան ա մ են ա բա րեպ ա շտ և մ ե ծ կա բ ։ - րոլհի ինքնա կա / թա ղուհւոյն Եկատերինէե երկրորդի, սա կս Գբիդորուպօ/ նոր քա ղա քին Հ ա յո ց . ձեռա մբ բա րձր Սրբաղնութեան Տեա ռն Յովււէփա յ ա սա ուա ծա րե Ш/ Արհի եպ իսկոպ ոսին օծմա մբ հխքքւարկեդման ։ Ել երկրորդ հիասքանչ հա նդէս հ իմն արկ ա թե ա ն ն ո յն Գրիդորուպօլ քա ղա քին Հ ա յո ց ։ Զկնի որոյ և ղհրաշա/ի ա տենա ր անութի ւն ի ն ո յն հան դիս ին Նորին բա րձր Սրբաղնութեան յ ա ֊ տուկ ո մ /ի մ բ տ պ ել։ Տս/ետ / ի ղաա րճոլթիւն սրտի մերս հ ա յ ՚/ա դ ն է ի ց , րսմի Տեա ոն 1792 նո յեմ բե ր ի 2 0 , ի Սուրբ Խաչ վա նքն, որ ի Նորն ՆախիջևանВ։

(Շա ա ւնա ւկե|ի)

2. Հայկական ՍՍՌ Պետական մա տենա դարան ի ձե­ռագիր X 2949, թ. 24ր,

Մ Ա Յ Ր Ս. Թ Ո Ռ Ո Ի иՍ. էջմիածնի Մ ա յր Տաճարի վերա նորոգու­

թ յունը արդեն սկսվա ծ լի նե լո վ , մ ե ծ թա փ ով առաջ են տա րվում ա շխ ա տ ա նքները։ Տան՛իքի վերանորոգության հետ միա ժա մա նա կ առաջ են տարվում նաև ներսի ա շխ ա տա նքները։ Ա յժմ վերա կա նգնվում են Նաղաշ Հովնա թա նի շուրջ երեք հա րյուր տարի առաջ կատարած առաստաղի նկա րա զարդերը։ Ա շխա տ ա նքնե­րը կա ււարում են որակյալ նկա րիչներ' հա յտ ­նի մա սնագետների ցուցմունքներով ու ղեկ ա- վարությա մ ր ։

Նորից կա ռուցվում են վանքի ա րևելյա ն և

հյուսիսա յին պ ա տ նեշները' տաշած ամուր

քա րերով։ Շինարա րությանը հսկում են Երե-

վանի հա յտ նի ճա րտարա պ ետները, որոնց

նա խ ա գծով և կատարվռսէ են ա շխ ա տ ա նքնե­

րը,

Նոյեմբերի 7 -ի ն , Հոկ տ եմբերյա ն Սոցի/ս- ւիստական Մ եծ ռևոլյուցիա յի 3 7 -ր դ տ ա րե­դարձի ա ոթիվ, Էջմիածնի Մ ա յր Տա ճա րում

սուրբ պա։ոարաղ մ ա տ ուցվեց։ Պատարագիչն հր գերա շնորհ Տ . II ահ ակ եպ իսկոպ ոսը։

Կառավարական մա ղթա նքից առաջ սրրա- ւլան հա յրը քա րոզեց, վեր հա նելով ա յն բոլոր հաջողությունները բոլոր բնա գա վա ռներում_ որ ձեռք են բերվել 3 7 տա րում' շնորհիվ Ս ո ֊

վետակւսն բա րեխ նա մ կա ռա վա րությա ն։ Վերջում քա րոզիչ սրբաղանը շնորհա վորելով տոնը, մա ղթեց ավելի եռա նդ ու հաջողու­թյուններ' ղալ իր տարեդարձներին։

Նոյեմբերի 1 9 ֊ի մ ։ Մ ա յր Աթոռ ա յցելեց ՍՍՌՄ ֊ի հետ Ա շբա նիա յի բարեկամության։ ըն՛կերության դելեգա ցիա ն, դւխ ա վորոլթյա մր Ա լբա ն իա յի Ժողովրդական Ռեսպուբւիկայի Մինիստրների խորհրդի նա խ ա գա հի ւոեգա- Iկալ Մանուշ Մ յուֆթիուի։

Դ ելեգա ցիա յին դիմա վորեց Մ ա յր Աթոռի ավադ լուսարա ր գերա շնորհ Տ . Սահուկ ե- պ իսկոպ ոսը, որբ մա նրա մասն բա ցա տ րոլ- թյուններ տ վեց հինա վուրց Տաճարի մա սին: Դ ելեգա ցիա յի ա նդամները մ եծ հետաքրքրու­թ յա մ բ ծա նոթա ցա ն Տա ճա րին կից եկեղեցա- հնագիտա կա ն թա նգա րա նի Էքսպոնատների հետ ։

Վերջոսէ դելեգա ցիա յի անղաւէներր իրենց շնորհա կա լությունները հա յտ նեցին ո։ մեկ նեցին Երևան։

Նոյեմյւերի 2 1-ի ն Մայր Աթոռ ա յցե/եց գերմա նա կա ն կա նա նց դելեգա ցիա ն, որի կա զմի մեջ Էի՛ն Ղերքա ՚նա կա ն Դեմոկր/ոալս - կան Ռ եսպ ուբլիկա յից և Ա րևմտ յա ն Գեր մա նիա յից 1 2 կին։

Դ ե լե գ ա ց ի ա յի ն գ լխ ա վ ո ր ո ւ մ Էր Գ ե ր մ ա ­

ն ի ա յի կ ա ն ա ն ց դ ե մ ո կ ր ա տ ա կ ա ն մ ի ։ ։ ։ Բ է էսն

ն ա խ ա գ ա հ տ ի կ ի ն Ի լզ ե Դ ի լե ն ւ

Դ ելեգա ցիա յի ա նդա մները եղան Մայր Տա ճա րոսէ, եկեղեցա -հնա դիտ ա կա ն թ ա նգա ­րա նում, Վ եհ արան ում և , իրենց զոհունակ՛։։։- թ յուն ը հա յտ նելուց հետո Աահակ սրբա զա նի)ւ տ վա ծ բա ցա տ րությունների հա մար, մեկնեցին Երևան։

1954 է ,? Ս՜ Ի Ս. Ծ Ь Ն 51

Հ ա յ մ ե ծ հասարակական գործիչ Միршյե լ Ն ա լբա նդյա նի ծննդյա ն 125-ա մ յա կ ի կա ­պ ա կցությա մբ Երևանում կա յա նա լիք հ ո բ ե լ­յա նա կա ն т ոն ակս։ ա ա րությա նը մա սնա կցե­լու հա մար ժա մա նա ծ հյուրերը, նոյեմբերի'•17-ին, ա յց ե լե ց ի ն Մ ա յր Ա թոռ։

Հյուրերի մեջ էին ՍՍՌՄ եղբա յրա կա ն ռ ե ս ­

պ ուբլիկա ներից գրողներ և բա նա ստ եղծներ Վ.

Կիբպոտինը, Ֆ . նիղա մա եը, Գ. Գ ուլյա մը,

/ '. Գր ի շաշվի լի ն , / '. Շիմկուսը, Մ. Իսկանղա-

բո վ ը , Պ. Վ ա լեսկա լնը, Ա. Կանիմեաո վը , Գ.

Չա րիևը, Ա. Նոլգիսը, Ն. Կ որլեյտ յա նուն, Մ. Ֆետիսովը և ուրիշներւ

Մ ա յր Ա թոռում հյուրերին ընդունեց և բ ա ­ցա տ րություններ տ վեց ավագ լուսարար Սա- հակ սրբա ղա նբ։

Հ յուրերից մինր վանքի բա կո ւմ կարդաց ռուսերեն բա նա ստ եղծություն ' ձոնվա ծ հի ­նավուրց Տա ճա րին և ա րժա նա ցա վ ընդհա ­նուրի ծա փ ա հա րությա նւ

Հյուրերը իրենց շնորհա կա լությունը հ ա յտ ­նելով գերաշնորհ Տ . Սահակ եպիսկոպոսին տ վա ծ բա ցա տ րությունների հա մար, մ եկնե­ցի ն Երևան։

Ս Ո Վ Ե Տ Ս Լ Կ Ա Ն Я Ա Յ Ա Ս Տ Ս Լ Ն Ո Ի Մ

ձԱՍ՚ԱՌՈՏ ԼՈՒՐԵՐ ՍՈՎ.ԵՏԱԿԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻՑ

ՀՈ Կ ՏԵ Մ Բ Ե ՐՅԱ Ն Ռ Ե Վ Ո Լ8Ո Ի 8Ի Ա 8Ի 3 7 -Ր Դ Տ Ա Ր Ե Գ Ա Ր .

Զ Ի ՏՈ Ն Ա Կ Ա ՏԱ ՐՈ ՒԹ ՅՈ ՒՆԸ ՀԱ Յ Ա Ս Տ Ա Ն Ո Ւ Մ ___Ն ո յե մ ­

բ ե ր ի 7 -ի ն լր ա ց ա վ Հ ո կ տ ե մ բ ե ր յա ն Ս ո ցիա լի ստ ական

Մ ե ծ ռ և ո լյո ւց ի ա յի 3 7 - ր դ տ ա ր ե դ ա ր ձ ը ւ

Ս ովետ ա կա ն Հ ա յա ս տ ա ն ի ա շխ ա տ ա վ ո ր ն եր ը , Ս ովե­

տ ա կա ն Մ ի ո ւթ յա ն բ ո լո ր ժ ո ղ ո վ ո ւր դ ն ե ր ի հետ մ ի ա ս ի ն ,

ա յդ պ ա նծա լի տ ա ր եդ ա րձը ն շե ց ի ն մ ե ծ խ ա ն դ ա վ ա ռ ո ւ­

թ յա մ բ , որպ ես Հա մ ա մ ո ղ ո վ ր դ ա կ ա ն ց ն ծ ա լի տ ոնւ Ա յդ

տ ո ն ա կ ա տ ա ր ո ւթ յա մ բ հ ա յ ժ ո ղ ո վ ո ւր դ ը մ ե կ ա ն գ ա մ ևս

դ ր ս և ո ր ե ց ի ր ա նսա հմա ն ն վ ի ր վ ա ծ ո ւթ յո ւն ը դ ե պ ի Մ եծ

Հ ո կ տ ե մ բ ե ր ի դա ղա վ ւա րները , դե պ ի ս ով ետ ա կ ա ն կ ա ր ­

պ երը, որ ոն ց շնոլէհիվ մ ե ր բ ա զ մ ա չա ր չա ր ժ ո ղ ո վ ո ւր դ ը

ձ ե ռ ք բ ե ր ե ց ա զ գ ա յի ն վ ե ր ա ծ ն ո ւթ յա ն և ա ն կ ա խ ո ւթ յա ն

հ ն ա ր ա վ ո ր ո ւթ յո ւն , ի ր երկիրը վերս/շթէւելու և ա ո աչ

մղելու հ ն ա րա վ որո ւթ յուն ւ

Ն ո յե մ բ ե ր ի 6 - ի ն , տ ոն ի ն ա խ օ ր յա կ ի ն , ե ր և ա ն ո ւմ ,

Ա լեք ս ա նդ ր Ս ս լենդ իա րյա նի ա ն վ ա ն օ պ ե ր ա յի ն թ ա տ ­

ր ո ն ո ւմ տ եղի ո ւն ե ց ա վ ա շխ ա տ ա վո րն եր ի դ ե պ ո ւտ ա տ ն ե ­

րի երևա ն ի ք ա ղ ա ք ա յի ն Ս ովետ ի հ ա ն դ ի ս ա վ ո ր ն ի ս տ ը ,

մ ա ս ն ա կ ց ո ւթ յա մ բ ս ով ետ ա կա ն և հա սա րա կա կա ն

կ ա զմ ա կ ե ր պ ո ւթ յո ւն նե ր ի ն ե ր կ ա յա ց ո ւց ի չն ե ր ի ' ն վի րվա ծ

Հ ո կ տ ե մ բ ե ր յա ն ռ և ո լյո ւ ց ի ա յի 3 7 - ր դ տ ա ր եդ ա ր ձ ի ն ,

Նիստ ին ե կ ել է ի ն քա ղ ա քի ա ր դ յո ւն ա բե ր ա կ ա ն ձ ե ռ ­

ն ա րկ ութ յուն ն ե րի ա շխ ա տ ող նե ր , ա ր վ ե ս տ ի , դ ր ա կ ա ­

ն ո ւթ յա ն , կ ո ւլտ ո ւր ա յի և գ ի տ ո ւթ յա ն գ ո ր ծ ի չն ե ր , Սո­

վետ ա կա ն բ ա ն ա կ ի ն ե ր կ ա յա ց ո ւ ց ի չ ,ե ր , պ ետ ա կա ն գ ո ր ծ ի չն ե ր ։

Հա ն դ ի ս ա վ ո ր ն իստ ը բ ա ց ե ց երևա ն ի ք ա ղ ա ք ա յի ն

Ս ովետ ի գ ո ր ծ ա դ ի ր կ ոմ իտ ե ի ն ա խ ա գ ա հ Բ ա ր դե ն Ա ստ վա ծա տ ր յսւնը ։

Հ ո կ տ ե մ բ ե ր յա ն Ս ոցիա լիստ ա կա ն Մ ե ծ ռ և ո լյո ւց ի ա յի

3 7 - ր դ տ ա ր եդ ա րձի մ ա ս ի ն զ ե կ ո ւց ո ւմ ո վ հա ն դես ե կ ա վ

Հ ա յկ ա կ ա ն ՍՍ/հ Մ ինիստ րների Ս ովետ ի Ն ա խ ա գա հի տ եղա կա լ Р . Մ ա ր տ ի ր ,.ս յա ն ը ։

Նիստ ը բ ա ց վ ե լո ւց և փ ա կ վ ե լո ւց ա ո ա չ կ ա տ ա րվ եց

Ս ովետ ա կա ն Մ ի ո ւթ յա ն Պ ետ ա կա ն Հ ի մ ն ը ,

Հա ն դ ի ս ա վ ո ր ն ի ս տ ի ց հետ ո կ ա յա ց ա վ ճո խ հա մ երդ ,

Հ ա չո ր դ օ ր ը , ն ո յե մ բ ե ր ի 7 - ի ն , ե ր և ա ն ո ւմ , Լենինի

հրա պ ա րա կում հա ս ա րա կա յն ո ւթ յա ն լա յն խ ա վերի

ն ե ր կ ա յո ւթ յա մ բ տ եղ ի ո ւն ե ց ա վ երևա ն ի կ ա յա զո ր ի

զո ր ա մ ա ս ե ր ի զո ր ա հ ա ն դ ե ս և ա պ ա մ ա յր ա ք ա ղ ա ք ի ա շ­

խ ա տ ա վ ո ր ն ե ր ի շ ք ե ր թ , ո ր ը տ ևեց մ ի րա նի ժ ա մ ,

Շ ք ե ր թ ի ն մ ա ս ն ա կ ցե ց ի ն ք ա ղ ա քի ա ր դ յո ւն ա բե ր ա կ ա ն

ձ ե ռ ն ա ր կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի և ն ո ր ա կ ա ռ ո ւյցն ե ր ի բ ա զ մ ա հ ա ­

զ ա ր ա շխ ա տ ա վ ո ր ն եր , ծ ա ռ ա յո ղ ն ե ր , ա ր վ ե ս տ ի , գ ի ­

տ ո ւթ յա ն և կ ո ւլտ ո ւր ա յի գ ո ր ծ ի չն ե ր .

Ե ր ե կ ո յա ն տ եղ /, ո ւն ե ց ա վ տ ոնա կա ն հ ր ա վ ա ռ ո ւթ յա ն .

Հ ո կ տ ե մ բ ե ր յա ն տ ա ր եդ ա րձը մ ե ծ /սա ն դ ա վա ու,, •

թ յա մ ր տ ո ն եցի ն Լե ն ին ա կ ա ն ի, Կ իրո վա կա նի , Ա լա վ ե ր ֊

ղ ո ւ , Ղ ա վ ,ա նի , Գ որի ս ի , /կ հ ա ն ի , է ք մ ի ա ծ ն ի , Հ ո կ տ ե մ ­

բ ե ր յա ն ի , Ս տեվւա նա վւսնի և մ յո ւս շրջա նների ա շխ ա ­

տ ա վ ո ր ն ե ր ը ։

Ն ո յե մ բ ե ր ի 6 - ի ն , տ ոն ի ա ռ թ ի վ , Լ ե ն ի ն ա կ ա ն ո ւմ հ ա ն ­

դ ի ս ա վ ո ր կ ե ր պ ո վ բ ա ց վ ե ց Վ . ի . Լենինի մ ո ն ո ւմ ե ն տ ս ,, հ ո ւշա ր ձ ա ն ը ' կ ե ր տ վ ա ծ բ ա զ ա յտ ք ա ր ի ց ,

ՀԱ Ն Դ ԻՍ Ա Վ Ո Ր ԵՐԵԿՈ ՆՎ ԻՐՎ Ա Ծ Ա ԼԲԱ ՆԻԱ ՅԻ Ա Հ Ա .

ՏԱ Գ ՐՈ ԻԲ-ՅԱ Ն 10-Ա Մ Յ Ա Կ Ի Ն ,— Ն ո յե մ բ ե ր ի 1 7 -ի ն ,

Ե ր և ա ն ո ւմ , Ա լե ք ,ո ս ն դ ր Ս պ են դի ա րյա նի ա նվա ն օպ ե-

ր ա յի ն թ ա տ ր ո ն ի շ ե ն ք ո ւմ կ ա յա ց ա վ հ ա ն դի սա վ որ երե­

կ ո ' ն վ ի ր վ ա ծ Ա լբ ա ն ի ա յի ա զ ա տ ա դ ր ո ւթ յս /ն 1 0 -ր դ

տ ա ր ե դ ա ր ձ ի ն ։ ե ր ե կ ո ն կ ա զ մ ա կ ե ր պ վ ե լ Հ ր Ա րա ա սա Հ-

մ ա ն ի հետ կուլտ ո ւրա կ ա ն կա պ ի Հ ա յկ ա կ ա ն ը ն կ ե ր ո ւ­

թ յա ն , Հ ա յա ս տ ա ն ի ա րհ ես տ ա կ ցա կ ա ն մ ի ո ւթ յո ւն ն ե ր ի

խ ո ր հ ր դ ի և Խ ա ղ ա ղ ո ւթ յա ն պ ա շտ պ ա ն ութ յա ն ո ե ս պ ա ր .I ի կա կա ն կ ոմ իտ ե ի կ ո ղ մ ի ց ,

Թ ա տ րոնի դ ա հ լի ճ ը , որ ը զա րդա ր վա ծ Լր Ա լբա ն ա ­

կա ն ժ ո ղ ո վ /,դ ա կ ա ն Ռ ե ս պ ո ւբ լի կ ա յի և Սովետ ա կա ն

Հ ա յա ս տ ա ն ի պ ետ ա կա ն դ ր ո շն ե ր ո վ , լե վ ,- լե ց ո ւն Հ/ւ հա ­

սա րա կա յն ո ւ թ յա մ բ ։ Ե ր ե կ ո յի ն ն երկա կ , Ս ովետ ա կա ն

Մ ի ո ւթ յա ն հետ Ա լբ ա ն ի ա յի բ ա ր ե կ ա մ ո ւթ յա ն ը ն կ ե ր ո ւ­

թ յա ն պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւթ յո ւն ը ' Ա ւբա ն ի ա յի Ժ ո ղով/,դա կա ն

Ռ ե ս պ ո ւբ լի կ ա յի Մ ինիս տ րների Խ որհր դի Ն ա խ ա գա հի

տ եղ ա կ ա յ Մ ա նուշ Մ յռ ֆ թ ի ո , ի գ ծ ա վ ո ր ո ւ թ յա մ բ ։

հ « 1Г Ի 1 է Ծ I» Ն

Ն երա ծս։կ ա ն խ ո ս բ ո վ երեկոն բ ա ց ե ց Արտսւսա .՛մահի

Հետ կ ա լտ ա բ ա կ ա ն կա պ ի Հ ա յկ ա կ ա ն ը ն կ ե ր ո ւթ յա ն

վ ա ր չո ւթ յա ն ն ա խ ա գ ա հ , գ ր ո ղ Գ. Ս ևէւՆցլո Ն վ ա գ ա ­

խ ո ւմ բ ը կ ա տ ա րե ց Ա լբա ն ա կ ա ն Ժ ո ղով րգ ա կա ն Ռ ե ս ­

պ ո ւբ լի կ ա յի և Սովետ ա կւ.ւն Հ ա յա ս տ ա ն ի Պ ետ ա կա ն

Հ ի մ ն ն բ ո ւ

Ա լբա ն ա կ ա ն Ժ ո ղ ո վ ր դ ա կ ա ն Ռ ե ս պ ո ւբ լի կ ա յի տ ա ս-

ն ա մ յա ն վ ա ճ ո ւմ ն ե ր ի մ ա ս ի ն զ ե կ ո ւց ո ւմ ա վ ե ց Ս ովե­

տ ա կա ն Հ ա յա ս տ ա ն ի Մ ինիս տ րների Ս ովետ ի Ն ա խ ա գ ա ­

հի տ եղա կա լ Ա . Շ ե կ ո յա ն ը ։

Ա յն ո ւհ ե տ և Հա նդես ե կ ա վ Մ ա նուշ Մ յո ւ ֆ թ ի ա ն , որին

ներկա ե ղող ն եր ը ղ ի մ ա վ ո ր ե ցի ն երկա րա տ և ծա վ սս հ ա -

ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ո վ է Նա ւսքրա նակա ն ժ ո ղ ո վ ր դ ի ե կ ա ռ ա ­

վ ա ր ո ւթ յա ն ա ն ո ւն ի ց ջե ր մ ո ր ե ն ո ղ չո մ ւե ց ներկա ե ղ ո ղ ,

ն ե ր ի ն , ի ն չպ ե ս և ա մ րող ք հա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն , ա պ ա նշեց

Ա լբ ա ն ի ա յի ու Ս ովետ ա կա ն Մ ի ո ւթ յա ն ր ա ր ե կ ա մ ո ւթ յա ն

ա մ ր ա պ ն դ մ ա ն կ ա ր և ո ր ո ւթ յա ն ը ' Ա /րա նա կա ն ժ ո ղ ո .

վըրդ ա կա ն Ռ ե ս պ ո ւբ լի կ ա յի Հետ ա գա բ ա ր գ ա վ ա ճ մ ա ն

հա մա րւ

Թ ա տ րո նի ֆ ո յե յա մ ր ա ց վ ա ձ Լր ց ո ւց ա հ ա ն դ ե ս 1 ն վ ի ր ­

վ ա ծ Ա լբ ա ն ի ա յի ն վ ա ճ ո ւմ ն ե ր ի ն ։

ՀԱ Ն Դ ԻՊ Ո Ւ Մ Բ Ա Ն Ա Ս ՏԵ Ղ Ծ Ա Վ Ե ՏԻ Ր ԻՍ Ա ՀԱ Կ ՅԱ Ն Ի

Հ Ե Տ .— Վ երքերս Երևա նի ո ո ւս ա կ ա ն մ ա նկ ա վ ա ր ժա կ ա ն

ի ն ս տ ի տ ո ւտ ի (ո ր ն ունի նա և օտ ա ր լե զ ս ւն ե ր ի բ ս ժ ի ն )

ո ւս ա ն ո ղ նե ր ն ու դ ասա խ ո ս ն ե ր ը հա նդի պ ո ւմ ունե ցա ն

մ ե ծ ա ն ա ն բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ Ա վ ետ իր Ի ս ա հ ա կ յա նի հետւ

Հ ա ն դ ի պ մ ա ն եր ե կ ո ն կ ա զմ ա կ ե ր պ վ ա ծ էր Ս ովետ ա կա ն

Հ ա յա ս տ ա ն ի Գ ե ր ա գ ո ւյն Ս ովետ ի ն ի ս տ ե ր ի դ ա հ լի ճ ո ւմ ւ

Ը ն դա րձա կ դ ա հ լի ճ ը լե վ ։- լե ց ո ւն կրւ Ֆ ի լո լո գ ի ա կ ա ն

գ ի տ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի դ ո կ տ ո ր պ ր ո ֆ ես ո ր Հ . Ղ ա ն ա լա ն յա ն ր

դ ե կ ո ւց ե ց բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ ի կ յա ն ր ի և ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ա կ ա ն

ուղ ա մ ա ս ի ն ։ Ա յն ո ւհ ե տ և ե լո ւ յթ ո ւն ե ց ա ն ինստ իտ ուտ ի

մ ի շա ր բ դ ա ս ա խ ո ս ն ե ր , որոնր դ ր վ ա տ ե ց ի ն Ա վետ իր

Իս ս ։ հա կ յա ն ի ն , որպ ես ժ ա մ ա ն ա կ ա կ ի ց խ ո շո ր ս /գ ո ւյն

բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ ի , որի ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ո ւթ յո ւն ն ե ր /։ թ ա ր գ մ ա ն -

վ ա ծ են ա շխ ա րհի շա տ լե զ ո ւն ե ր ո վ ։

Ի ն ս տ իտ ուտ ի ո ւսա ն ող ներ ը կ ա ր դ ա ց ի ն ա մ ե ծ բ ա ն ա ս ­

տ ե ղ ծ ի ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ց հ ա տ վ ա ծն հր հ ա յե ­

ր ե ն , ռ ո ւս ե ր ե ն , վ ր ա ց ե ր ե ն , ա դ ր բ ե ջա ն ե ր ե ն , դ ե ր մ и А Ь -

ր ե ն , ա ն գ լե ր ե ն լե զ ո ւն ե ր ո վ ։

Վ ե ր քո ւմ Ա վ ետ իր Ի ս ա հ ա կ յա ն ը ք ե ր մ շնո ր հ ա կ ա լո ւ­

թ յո ւն հ ա յտ ն ե ց ի ր ե ն ց ո ւ յց տ ր վ ա ծ- ը ն դ ո ւն ե լո ւթ յա ն

հա մա րւ

Ի ն ս տ իտ ուտ ի ուսա նող ա կ ա ն գի տ ա կ ա ն ը ն կ ե ր ո ւթ յա ն

ո բ ո շ մ ա մ բ Ա վ ե տ ի ր Ի ս ա հ ա կ յա ն ն ր նա րվա ծ կ հիշյա լ

ր ն կ ե ր ա թ յտ ն պ ա տ վ ա վ որ ա նդւա մ։

Բ ՅՈ ՒՐԱ ԿԱ ՆԻ Ա Ս Տ Ղ Ա Դ Ի Տ Ա Ր Ա Ն Ա շ տ ա ր ա կ ի

շրչա ն ի Բ յո ւր ա կ ա ն գ յո ւ ղ ո ւ մ , Ա ր ա գ ա ծ ի ս տ ո ր ո տ ի ն ,

կ ա ռ ո ւց վ ո ւմ կ Հ ա յկ ա կ ա ն ՍՍՌ Գ ի տ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ա կա ­

դ ե մ ի ա յի ն ո ր ա ս տ ղ ա դ ի տ ա ր ա ն ը ։ Ա ս տ ղա դիտ ա րա նը

գ ր ա վ ո ւմ կ մ սա 1 0 հե կ տ ա ր տ ա ր ա ծ ո ւթ յա ն ։ Շ ե ն ք ե ր ի

մ ի մ ա ս ի շ ի ն ա ր ա ր ո ւթ յո ւն ն ա վա րտ վա ծ կ , իս կ մ յս ւս

մ ա ս ի շ ի ն ա ր ա ր ո ւթ յո ւն ը կ ա վ ա ր տ վ ի ա ռա ջիկա տ ա ր ի ­

ն ե ր ի ն ։ Կ ա ռ ո ւցվ ա ծ ե ն մ ի րսւնի լա բ ո ր ա տ ո ր ի ա ն ե ր ,

ո ր ո ն ք կ ա հա վո րվա ծ ե ն մ ի ա ն գ ա մ ա յն ն ո ր , ա ռ ա վ ե լ

կ ա տ ա ր ե լա գ ո ր ծվ ա ծ դ ո ր ծ ի բ ն ե ր ո վ , ա ս տ ղա դ իտ ա րա ն ի

գ լխ ա վ ո ր շե ն ք ը , մ ի բ ա ն ի պ ա վ ի լի ո ն ն ե ր , ե ր ե ք գ ի տ ա -

ա շտ ա րա կ նե ր , մ ի շա ր ք բ ն ա կ ե լի շեն ք ե ր ա ս տ ղա դ իտ ա ­

րա ն ի ա շխ ա տ ող ների հա մ ա ր։ Հ ա յա ս տ ա ն ի ա ս տ րո ֆ ի-

զ ի կ ն ե ր ը , մ ե ծ ա ն ո ւն գիտ ն ա կ ա ն Վ . Հ ա մ բ ա ր ձ ո ւմ յա ն ի

գ լխ ա վ ո ր ո ւթ յա մ բ , ի ր ե ն ց գիտ ա կ ա ն ա շխ ա տ ա նքները

Հ իմ ն ա կ ա նո ւմ կ ե նտ ր ո նա ցր ե լ ե ն ա յս տ եղւ

ԺՈ ՂՈ ՎՐԴԱ ԿԱՆ Ա Ր Տ Ի Ս Տ Վ Ա ՚կ Ա Ր Շ Վ Ա Ղ Ս Ր Շ ՅԱ Ն Ի

ՀՈ Բ Ե ԼՅԱ Ն Ը ,— Հ ո կ տ ե մ բ ե ր ի 2 5 . ին Երևա նի հա սա րա ­

կ ս ։յն ո ւթ յո ւն ը ն շե ց ս ո վ ե տ ա հ ա յ բ ե մ ի ա կա նա վոր գ ո ր ­

ծ ի չն ե ր ի ց մ ե կ /Г Ս ովետ ա կա ն Մ ի ո ւթ յա ն ժ ողո վրդ ա կ ա ն

ա րտ իս տ Վ ա ղա րշ Վ ա ղ ա ր շյա նի ծ ն ն դ յա ն 6 0 - ա մ յա և

բ ե մ ա կ ա ն գ ո ր ծ ո ւն ե ո ւթ յա ն 4 0 - ա մ յա հ ո բ ե լ յա ն ը ։ Ա յգ

ա ռ թ ի վ Գա բ ր ի ե լ Ս ունդո ւկ յս ւնի ա նվա ն պ ետ ա կա ն

դ ր ա մ ա տ իկ թ ա տ ր ո ն ո ւմ կ ա յա ց ա վ հ ս ր ելյա ն ա կ ա ն

Հա նդիսա վոր ե ր ե կ ո ։ Ե րեկոն բ ա ց ե ց Հ ա յա ս տ ա ն ի թ ա ­

տ եր ա կ ա ն ը ն կ ե ր ո ւթ յա ն ն ա խ ա գ ա հ , պ րոֆ ես որ Վ .

Վ ա ր դ ա ն յա ն ր ։ Հ ո բ ե լյա ր ի կ յա ն ք ի և բ ե մ ա կ ա ն ու հ ա ­

սա րա կա կա ն գ ո ր ծ ո ւն ե ո ւթ յա ն մ ա սի ն զե կ ո ւց ո ւմ ո վ

հա նդես ե կ ա վ ֆ ի լո լո գ ի ա կ ա ն գ ի տ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի թ ե կ ն ս ։ ֊

ծ ո ւ Ս . Հ ա ր ո ւթ յո ւն յա ն ը ։

Զ ե կ ո ւց ո ղ ը ն շ ե ց , որ Վ . Վ ա ղ ա ր շյա ն ի ա նունը ս ե ր ­

տ որեն կ ա պ վ ա ծ Հ ս ո վ ե տ ա հ ա յ թ ա տ րոն ի պ ա տ մ ութ յա ն

Հ ե տ ։՝ Ի ր 4 0 - ա մ յա գ ո ր ծ ո ւն ե ո ւթ յա ն ը ն թ ա ց ք ո ւմ Վ.

Վ ա ղ ա ր շյա ն ը հա ն դես կ ե կ ե լ որպ ես դ ե ր ա ս ա ն , ռ ե ժ ի -

ս յո ր , դ ր ա մ ա տ ո ւր գ , մ ա ն կ ա վ ա ր ժ , հա սա րա կա կա ն

գ ո ր ծ ի չ ։ Նա կ ե րտ ե լ Լ ա վ ե լի բա ն 1 0 0 բ ե մ ա կ ա ն կ ե ր ­

պ ա րներւ

Հ ո բ ե լ յա ր ի ն ո ղ չա ն ե ց ի ն Հ ա յա ս տ ա ն ի Կ ո ւլտ ո ւրա յի

մ ի ն ի ս տ ր ո ւթ յա ն , Ե րևա նի, Բա բ վ ի , Ռ բ ի լի ս ի ի թ ա տ ր ո ն -

ն ե ր ի ո ւ հա սա րա կա կա ն կ ա զ մ ա կ ե ր պ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ն ե ր ­

կ ա յա ց ո ւց ի չն ե ր ը ։ Վ . Վ ա ղ ա ր շյա ն ի ա ն ո ւն ո վ ստ ա ցվևլ

կին ո ղ չո ւ յն ի բ ա զ մ ա թ ի վ հ ե ռ ա գ ր ե ր Ս ովետ ա կա ն

Մ ի ա թ յս ւն զա ն ա զա ն վ ա յր ե ր ի ց ։

Վ ե ր շո ւմ շնո րհա կա լա կա ն խ ո ս ք ո վ հ ա ն գե ս ե կ ա վ

հ ո բ ե լյա ր ը , սրին ներկս։։ ե ղ ո ղ ն ե ր ն ը ն դ ո ւն ե ց ի ն քեր-

մ ո բ ե ն ւ

ՀՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ՊԵՂՈՒՄՆԵՐ----Ավարտվեցին Լմբա-

թ ա վա ն թի պ եղմ ա ն ա շխ ա տ ա նք ն ե ր ը , որ ը կ ա տ ա ր ա մ

կ ր Հ ա յա ս տ ա ն ի Մ ին իս տ րն ե րի Ս ովետ ին կ ի ց ճ ա ր տ ա ­

ր ա պ ետ ա կա ն գ ո ր ծ ե ր ի վ ա ր չո ւթ յո ւն ը ։ Հ ո ղ ի հա ստ շ ե ր ­

տ ի ց ա ղա տ վ ա ծ են վ ա ն ք ի պ ա տ ե րը , ո ր ո ն ք կ ա ո ա ցվ ա ծ

ե ն ս ր բա տ ա շ տ ո ւֆ ո վ ։

Լ մ բ ա թ ա վ ա ն ք ը 7 - ր գ դա րի հ ա յկ ա կ ա ն ճա րտ ա րա պ ե­

տ ա կա ն կ ո թ ո ղ ն ե ր ի ց մ ե կ ն կ, դ տ ն վ ո ւմ է Ա ր թ ի կ ի ց «Iհ ե ռ ո ւ ' Նա ա չքի է ը ն կ ն ո ւմ ի ր ճա րտ ա րա պ ետ ա կա ն

յո լր օ ր ի ն ա կ ո ւթ յա մ բ , հիա նա /ի հա մ ա չա վւութ յա մ ր ւ Նա

մ ե կ ն է 7 ~ ր գ Դարի ա յ ն հ ո ւշա ր ձ ա ն ն ե ր ի ց, որ ոնք հի ա ­

ն ա /ի պ ա հպ ա նվել ե ն I

Պ ե ղ ո ւմ ն ե ր ը ց ո ւ յց տ վ ի ն , որ Լ մ բ ա թ ա վ ա ն ք ի կտ ուրը

ն ա խ կ ի ն ո ւմ ծ ա ծ կ վ ա ծ է ե ղ ե լ կ ղ մ ի ն դ ր ո վ , ի ս կ հե տ ա ­

գ ա յո ւ մ , երր վ ա ն ք ը ե ն թ ա ր կ վ ե լ Հ վ ե ր ա կ ա ռ ո ւց մ ա ն ,

ծ ա ծ կ ը փ ո խ ա ր ի ն վ ել է քա րե ս ա լի կ ն ե ր ո վ ։ Ա յս փ ա ստ ը

հա ստ ա տ ում է հ ն ա գ ե տ ն ե ր ի սւյն ե ն թ ա դ ր ո ւթ յո ւն ը , որ

Հ ա յկ ա կ ա ն բ ո լո ր հին շեն ք ե ր ի կտ ուրները ծա ծկ վ ե լի ս

ե ն ե ղ ե լ կ ղ մ ի ն դ ր ո վ , և որ քա րե ս ա լիկ ն ե րը ս կ սեէ են

գ ո ր ծ ա ծ ե լ ա վե լի ուշ ։

54է « 1Г Ի ե . 0 Ի Ն 1954

Ն երկա յում ս ա շխ ա տ ա նքներ ե ն տ ա ր վ ո ւմ վեր ա ­

կ ա նգնելո ւ Հուշա րձա նը։ Վ ե ր ա ն ո ր ո գվ ո ւմ ( գ մ ր ե թ ը ,

պա տերի մ ի մ ա ս ը , զ ա ր դ ա գո տ ի ն և ա յլն ,

Ռ ԵՄ ԲՐԱ ՆՏԻ Հ Ի Շ Ա Տ Ա Կ Ի Ն .— Հ ո լա ն դ ա կ ա ն Հ ռ չա ­

կա վոր գե ղա ն կ ա ր իչ Ռ ե մ բր ա ն տ վ ւս ն -Ռ ե յն ի մ ա հվա ն

1 8 5 -ա մ յա կ ի կ ա պ ա կ ց ո ւթ յա մ բ , ո ր ը լր ա ց ա վ ս ո ւյն

թվա կա նի Հո կ տ ե մ բե ր ի կ ե ս ե ր ի ն , Ե ր և ա ն ո ւմ , Ա րվեստ ի

ա շխ ա տ ողների տ ա ն ը, տ եղի ո ւն ե ց ա վ ե ր ե կ ո ։ Նկա րչա -

կ ա ն-թա տ երա կա ն ինս տ ի տ ո ւտ ի դա ս ա խ ոս Ն , Ստե-

,/ւա նյա նը ի ր զե կ ո ւց ո ւմ ո վ ն երկա եղ ո ղ ն եր ի ն ծ ա ն ո ­

թ ա ց ր ե ց մ ե ծ նկ ա ր չի կ յա ն ք ի ն և գ ո ր ծ ո ւն ե ո ւթ յա ն ը ։

Նա ն շե ց , ո ր Ռ եմրրա նտ ը ե ղ ե լ է ի ր ժ ա մ ա ն ա կ ի ։, ,-

մ ենա ա ռա քա վոր մ ա ր դ կ ա ն ց ի ց մ ե կ ը Եվրոպ ա յ ո ։մ և

Նկա րչա կա ն իր Հա նճա րեղ գ ո ր ծ ե ր ո վ հ ա ր ս տ ա ցր ել Հ

ա րվեստ ի հ ա մ ա շխ ա րհա յին գ ա ն ձ ա ր ա ն ը ։ Վ երքում ն ե ր ­

կա ե ղող ն եր ը գ ի տ ե ց ի ն էՌ ե մ բ ր ա ն տ ի կ յա ն ք ը ։ կ ի ն ո-

նկա րըւ

Շ Վ Ե Գ Ա ՅԻ ՈՒՍՈՒՑԻՉՆԵՐԻ ՊԱ ՏՎ ԻՐԱ ԿՈ ՒԹ ՅՈՒՆԸ

Հ Ա Յ Ա Ս ՏԱ ՆՈ ՒՄ .__ Հ ո կ տ ե մ բ ե ր ի կեսեր ին Ե րևա ն ում

մի թա նի օ ր ո վ հ յո ւր ե ղ ա վ շվ հ դ ա ցի ուս ո ւցի չն ե ր ի

պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւթ յո ւն ը , ո ր ը ՍՍՌՄ Էր ժ ա մ ա ն ե լ ձ ա ն ո ­

թ ա նա լու կրթա կա ն գ ո ր ծ ի գ ր վ ա ծ թ ի ն ։ Ք ա ղա ք ի տ ե ­

ս ա րժա ն վ ա յր ե ր ը , թ ա ն գա ր ա ն ն ե ր ն ու կուլտ ուրա կա ն

ա յլ հա ս տ ա տ ութ յուն ն ե րը գ ի տ ե լո ւց հե տ ո , հ յո ւր ե ր ը

ե զա ն հա նրա կրթ ա կա ն և ա ր հ ե ս տ ա գ ո ր ծ ա կ ա ն դ պ ր ո ց ­

ն ե ր ո ւմ , դ ր ա ն ց թ վ ո ւմ ն ա և Ա րտ ա շա տ ի շրշա ն ի Ն որա ­

շեն գ յո ւ ղ ի 1 0 -ա մ յա դ պ ր ո ց ո ւմ , ուր մ ա նր ա մ ա ս ն ծ ա -

նոթա ցա ն ուսո ւմ ն ա կա ն և դ ա ս տ ի ա րա կչա կ ա ն գո ր ծի ն ւ

Ի պ ա տ իվ պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւթ յա ն Հ ա յա ս տ ա ն ի լո ւս ա վ ո ­

ր ո ւթ յա ն մթնիստ ր Ս, Մ ի թա յե լ յա ն ը կ ա զմ ա կ ե ր պ ե ց

ը ն դ ո ւն ե լո ւթ յո ւն ւ

Մ ե կ նելուց ա ռա ջ պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւթ յա ն ա ն դ ա մ տ իկին

Ա. Է դստ ա մը հ ա յտ ա ր ա ր ե ց ,

— Ս ովետ ա կա ն Մ ի ո ւթ յա ն մ ե չ կ րթ ա կ ա ն ս իս տ ե մ ը

ա մ ենո ւրեք մ ի և ն ո ւ յն ն է և մ ա տ ա ղ ս ե ր ն դ ի դա ս տ ի ա րա -

կւււթյա ն գ ո ր ծ ը կ ա յո ւն հ ի մ քե ր ի վրա է դ ր վ ա ծ ։ Մ եզ

ղա ր մ ս & ք 4 պ ա տ ճա ռո ւմ ա յն , որ շա տ գ յո ւ ղ ե ր ո ւ մ

գ ո ր ծ ո ւմ են միքնւսմլարգ դ պ ր ո ց ն ե ր ։

Պ ա տ վիր ա կո ւթ յա ն ղե կ ա վա ր պ ա րոն Ա կսնևսն ա ս ա ց ,

— Հ ա յա ս տ ա ն ը ա մ ե ն ա յն հ ո գ ա տ ա ր ո ւթ յա մ բ պ ա հ­

պ ա նելով ի ր հին կ ուլտ ո ւրա ն , մ ե ծ ա գ ո ւ յն քա ն քեր է

գ ո ր ծ դ ն ո ւմ նրա հետ ա գա զ ա ր գ ա ց մ ա ն Հ ա մ ա ր ' հ օ ­

գուտ մ ե ր ժ ա մ ա նա կի պ ա հա նքների բ ա վ ա ր ա ր մ ա ն ։

ՀԱ ՅԿ Ա Կ Ա Ն ՆՈՐ Բ Ա ԼԵ Տ.--- Մ ո ս կ վ ա յի կ ո ն ս ե ր վ ա ­

տ որիա յի ա սպ իրա նտ Է. Հ ո վ հ ա ն ն ի ս յա ն ը գ ր ե լ { հ ա յ­

կա կա ն ն ո ր բ ա լե տ , որը կ ո չվ ո ւմ է է Մ ա ր մ ա ր յ։։ Գա

ե րիտ ա սա րդ կ ոմ պ ոզի տ որ ի ա ոա քին խ ո շո ր գ ո ր ծ ն Հ,

որի ս տ ե ղ ծ մ ա ն վյւա նա ա շխ ա տ ել Է ա վ ե լի ք ա ն մեկ

տ ա ր ի ։ Հե ղ ի ն ա կ ն իր ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ո ւթ յա ն հա մ ա ր օ գ ֊

տ ա գ ո ր ծ ե լ Է հ ա յկ ա կ ա ն է ր գ ե ր ն ո ւ ե ր ա ժ շտ ո ւթ յո ւն ը ,

տ ա լով բ ա լե տ ի ն հ ե ք ի ա թ ա յի ն բ ն ո ւ յթ ։

Վ երքերս Երևա նի Ա լե ք ս ա ն դ ր Ս պ են դ ի ա ր յա նի ա ն ­

վա ն օպ ե ր ա յի և բ ա լե տ ի թ ա տ րոն ի գեղ ա ր վ ե ս տ ա կ ա ն

խ ո ր հ ո ւր դ ը , ք ա ղ ա քի երա ժշտ ա կա ն հ ա ս ա ր ա կ ա յն ո ւ Л ան

մ ա ս ն ա կ ց ո ւթ յա մ բ , լս ե ց նոր բ ա լե տ ի ե ր ա ժ շտ ո ւթ յո ւն դ ,

որը ներկա ե ղողների կ ո ղ մ ի ց ա ր ժ ա ն ա ց ա վ գրա կա ն

գ ն ա հ ա տ ա կ ա ն ի ։ Թ ա տ րոնի գեղ ա ր վ ե ս տ ա կ ա ն խ ո րհո ւր-

դ ը որ ոշեց բ ա լե տ ը մ տ ց ն ե լ թ ա տ րոն ի խ ա ղա ցա նկի

մ ե ջ »

ՆՈՐ ԷԼԵԿ ՏՐԱ Կ Ա ՅԱ Ն ՀՐ Ա & Գ Ա Ն Գ Ե ՏԻ ՎՐԱ.

Գ յում ո ւշի խ ո շո ր ջր ա յի ն Է լեկ տ ր ա կ ա յ սնի կ ա ոուցո ւմ ր

ա վ ա ր տ ե լո ւց հ ե տ ո , ս ո ւ յն թ վ ա կա ն ի ս կ զր ն ե ր ի ն ձ ե ռ ­

ն ա ր կ վ ե ց մ ի նոր Է լեկ տ ր ա կ ա յա ն ի շի ն ա ր ա ր ո ւթ յա նը '

Ա րդնի գ յո ւ ղ ի ց ոչ հե ռ ո ււ Ա րզնիի կ ա յա ն ը մ ե կ , Լ

Հ ր ա զ դ ա ն ի վրա կ ա ռ ո ւց վ ե լի ք Է լե կ տ ր ա կ ա յա ն ն ե ր ի ց , և

իր մ ե ծ ո ւ թ յա մ բ կ լի նի գ ո ր ծ ո ղ չո ր ր ո ր դ խ ոշոր կա յւսնրւ

Ն ե ր կ ա յո ւմ ս շինա րա րա կ ա ն ա շխ ա տ ա ն բ'!ւերր ծ ա վ ա լ-

վ ա ծ ե ն ա մ բո ղ ջ թա վւովւ Կ ա ռ ո ւց վ ա ծ ե ն ա մ բ ՚ս ր տ ա -

կ ը , ջ ր ա ն ց ք ը , տ ա ն ե լը , բ ա ն վ ո ր ա կ ա ն ա վ ա ն ն եր , л ս, -

նա պ ա րհ ներ , օժ ա ն դա կ շԱ նքևր, ա րհ ես տ ա նո ցներ հ

ա յլն է Շ ի ն ա ր ա ր ա կ ա ն ա շխ ա տ ա նքները գ ր ե թ ե ա մ բ ո ղ ­

ջովին մ ե ք ե ն ա յա ց վ ա ծ ենւ

Ա ր զնի ի Է լե կ տ ր ա կ ա յա ն ի շին ա րա րութ յա ն ա վ ա ր ­

տ ո ւմ ո վ զ գ ա լի չա վւով կա վելա նա Հ ա յա ս տ ա ն ի գոր ծող

Է լե կ տ ր ա կ ա յա ն նե րի Հ զ ո ր ո ւթ յո ւն ը ւ Р.чд/ւ ա յգ , հ ն ա ­

ր ա վ ո ր ո ւթ յո ւն կ ս տ եղծվ/ւ կ ա յա ն ի ջրա վ ա զա ն ի մ ի ջո ցո վ

Հ ր ա զ դ ա ն ի ջրեր ի մ ի մ ա ս ր բ ա ց թ ո ղ ն ե լ Ա ր զ ն ի -Շ ա մ ի .

ր ա մ ջր ա ն ց րր և ո ռ ո գ ե լ մ ի բ ա ն ի տ ա ս ն յա կ հագար

հեկտ ա ր ա նջրդի հողեր Ա շտ ա րա կի շրջա նումւ

ՆՈՐ Ա ՅԳ ԻՆ Ե Ր .— Խ ա ղ ո ղ ա գ ո ր ծ ո ւթ յո ւն ը ե պ տ ղ ա ­

բ ո ւծ ո ւթ յո ւն ը հ ա ն դ ի ս ա ն ո ւմ են Հ ա յա ս տ ա ն ի գ յո ւ զ ա •

տ ն տ ե ս ո ւթ յա ն բ ա ր ձ ր ե կ ա մ տ ա բե ր ճ յո ւղ ե ր ի ց մ եկ րւ

Խ ա ղողի ա յգ ի ն ե ր ը գ ր ա վ ո ւմ ե ն ռ ե ս պ ո ւբ լի կ ա յո ւմ

մ շա կ վ ո ղ կուլտ ո ւրա ների ը ն դ հ ա ն ո ւր տ ա րա ծ ո ւթ յա ն

մ ի ա յն 2 ,2 տ ոկոսըւ Ս ա կա յն ա ն ց յա լ տ ա րի կոլեկ տ իվ

տ ն տ ե ս ո ւթ յո ւն ն ե ր ն ի ր ե ն ց ը ն դ հ ա ն ո ւր եկ ա մ տ ի մ ոտ 2 0

տ ոկ ոս ը ս տ ա ցա ն ա յգ ի ն ե ր ի ց »

Տ ա ր ե ց տ ա ր ի ը ն դ ա ր ձ ա կ վ ո ւմ Հ ի ն չպ ե ս խ ա ղ ո ղ ի ,

ա յնպ ե ս Է լ պ տ ղա տ ու ա յգ ի ն ե ր ի տ ա րա ծ ո ւթ յո ւն բ ւ

Ա ն ց յա լ տ ա րի Հ ա յա ս տ ա ն ո ւմ գ ց վ ե լ են 4 8 0 հեկտ ա ր

խ ա ղ ո ղ ի և 8 7 0 հե կ տ ա ր պ տ ղա տ ու ա յգիՀէերւ Ա յս տ ա ­

ր ի ա շնա նը խ ա ղ ո ղ ի նորա տ ունկ ա յգ ի ն ե ր ի տ ա ր ա ծո ւ­

թ յո ւն ը կա վելա նա 5 1 0 , ի ս կ պ տ ղա տ ու ա յգ ի ն ե ր ի տ ա ­

ր ա ծ ո ւթ յո ւն ը * 6 8 0 Հ ե կ տ ա ր ո վ ։ Բ ա ց ի Ա րա րա տ յա ն

դ ա շ տ ա վ ա յր ի ց , ա յգ ե գ ո ր ծ ո ւթ յա ն ը զա րկ Է տ րվո ւմ

Ն ո յե մ բ ե ր յա ն ի , Ա յա վ ե ր դ ո լ, Ի քև ա նի , Կ ո տ ա յք ի , Ա զ ի զ ֊

բ ե կ ո վ ի , Գ որիսի և մ ի ք ա ն ի ա յլ շրջա ններումւ

Բ Ժ ՇԿ Ա Կ Ա Ն ՈՒՍՈՒՄՆԱՐԱՆ Ա յս ո ւս „„Ո ,ա կ ս Ն

տ ա ր վ ա ն ի ց Կ իրովա կա նի մ ա նկ ա բա ր ձա կա ն և ք ո ւ յ­

րա կ ա ն դ պ ր ո ցը վ ե ր { ա ծ վ ե լ ո ւս ո ւմ ն ա ր ա ն ի , Գ ո յո ւ­

թ յո ւ ն ո ւն ե ց ո ղ մ ա նկ ա բա ր ձա կա ն և ք ո ւյր ա կ ա ն բ ա ­

ժ ի ն ն ե ր ի ց բ ա ց ի , բ ա ց վ ա ծ Հ բ ո ւժ ա կ ն ե ր ի պ ա տ րա ստ ­

մ ա ն բ ա ժ ի ն ։ Վերքին 5 տ ա ր ում դ պ ր ո ց ն ա վ ա ր տ ե լ են

4 0 0 բժշկա կսէն ք ո ւ յր ե ր և մ ա ն կ ա բ ա ր ձ ո ւհ ի ն ե ր ։ 1 9 5 3 __

1 9 5 4 ուսո ւմ ն ա կա ն տ ա ր ում դ պ ր ո ց ն ա վա րտ ել ե ն 1 4

հ ո գ ի , ո բ ո ն ց բ ո լո ր ն Է լ ա շխ ա տ ա նքի են ուղա րկվել

Հ ա յա ս տ ա ն ի շր ք ա ն ն ե ր ո ւմ գ ո ր ծ ո ղ բ ո ւժ ա կ ա ն Հ ի մ ­

ն ա ր կ ն ե ր ը ։

ՏԵԽ ՆԻԿ Ա Կ Ա Ն ՈՒՍՈՒՄՆԱՐԱՆ ԵՐԵՎԱՆՈԻՄ___ 1 9 5 4 —

1 9 5 5 ո ւսո ւմ ն ա կա ն տ ա ր վա ն ից Ե րևա ն ում բ ա ց վ ե լ <

տ եխ նի կա կ ա ն ո ւս ո ւմ ն ա ր ա ն , որտ եղ ս ո վ ո ր ո ւմ են 150

1954 է Я Մ I' Ա 1յ Ի Ն

հ ո գ ի I Ո ւս մ ա ն տ և ո ղ ո ւթ յո ւն ը ս ա հ մ ա ն վ ա ծ { 2 սէարի։

Ո ւս ումն ա րա ն ը պ ա տ րա ս տ ելու Լ ա ր դ յո ւն ա բե ր ա կ ա ն

ձ ե ռ ն ա ր կ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի հա մ ա ր մ ի ք ի ն կ ա ր գի մ ա ս ն ա գ ե տ ,

ն ե ր ' գ ծ ա գ ր ի չն ե ր , խ ա ռ ա տ ն ե ր , փ ա կ ա ն ա գ ո ր ծ ն ե ր , մ ե ­

ք ե ն ա վ ա ր ն ե ր ե ա յլ 1/ւ Հ ա ն ր ա կ ր թ ա կ ա ն ա ռ ա րկ ա ն եր ից

թ ա ց ի ա վ ա ն դ վ ե լո ւ ե ն մ ա ս ն ա գի տ ա կ ա ն գ իւոե/իրներւ

Բ ոլո ր ս ո վ ո ր ո ղ ն ե ր ը ա պ ա հ ով վա ծ են թ ո շա կ ո վ ։

Գ Ո ՐԾ Ա ՐԱ Ն Ա ՅԻՆ Ա ՛ԼԱ Ն Ը---- Ա յն տ ե ղ , ռ ր ա յժ մ

գ տ ն վ ո ւմ Հ Կ իր ով ա կա ն ի թ ի մ ի ա կ ա ն գ ո ր ծ ա ր ա ն ը , 2 0

տ ա րի ա ռա շ ա մ ա յի տ ա ր ա ծ ո ւթ յո ւն Էրւ Գ ործա րա նի

հետ մ ի ա ս ի ն ա ճե չ է մ ի ա վ ա ն , ո ր ն ի ր մ ե ծ ո ւ թ յա մ բ

ն ե ր կ ա յո ւմ ս հա վ ա ս ա ր է Կ իրովա կա նի գ ր ե թ ե կես մ ա ­

ս ինւ Բ ա ր ե կ ա ր գ , լա յն վւողո ցների ե րկ ու կ ո ղ մ ե ր ո ւմ

բ ա ր ձ ր ա ց ե լ ե ն բ ա զ մ ա հ ա ր կ գ ե ղ ե ց ի կ շենթ երւ Ա վա նն

ունի ի ր կուլտ ո ւրա կ ա ն և ա ռո ղջա պ ա հ ա կա ն հ ա ս տ ա ­

տ ո ւթ յո ւն ն ե ր ը , կ ե ն ց ա ղ ա յի ն հ ա ր մ ա ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ը ւ Ա մեն

տ ա ր ի պ ե տ ո ւթ յո ւն ը խ ո շո ր մ ի շ ո ց ն ե ր ֊է ծ ա խ ս ո ւմ գ ո ր ­

ծ ա ր ա ն ա յի ն ա վա նի բ ա ր ե կ ա ր գ մ ա ն , հա տ կա պ ես բ ն ա ­

կ ա ր ա ն ա յի ն շի ն ա ր ա ր ո ւթ յա ն հ ա մ ա ր ։ Ը ն թ ա ց ի կ տ ա ր ում

ա յդ ն պ ա տ ա կի հ ա մ ա ր ծ ա խ ս վ ե լ Լ շուրշ 4 .0 0 0 .0 0 0

ռ ո ւբ լի ւ Կ ա ռ ո ւց վ ե լ են մ ի շա րթ նոր բ ն ա կ ե լի շ ե ն ք ե ր ,

որոնթ կ ո ւն ե ն ա ն ա վ ե լի թա ն 1 0 0 բ ն ա կ ա ր ա ն ։

ՋԵՐՄՈՒԿ ԿՈՒՐՈՐՏՈՒՄ---- Ն ո յե մ բ ե ր ի 1 -ի ն Հ ա յա ս ­

տ ա ն ի լա վ ա գ ո ւ յն Հ ա ն ր ա յի ն բ ո ւժ ի չ քրերի կ ո ւրոր տ ում

փ ա կ վ եց բ ո ւժ մ ա ն ը ն թ ա ց ի կ տ ա րվա շրշա նլււ Ա մ ա ռվ ա

ը ն թ ա ց ր ո ւմ ա յս տ ե ղ բ ո ւ ժ վ ե լ են 2 .8 0 0 հ ի վ ա ն դ ն ե ր , ւ՛ *

ր ո ն ց թ վ ո ւմ շա տ ե ր ը ե կ ել Հ ի ն Մ ո ս կ վ ա յի ց , Լ ե ն ի ն -

գ ր ա դ ի ց , Խ ա ր կ ո վ ի ց , Տ ա շ ր ե ն գ ի ց ե Ս ովետ ա կա ն Մ իո ւ­

թ յա ն ա յլ վ ա յր ե ր ի ց ։

Ձ մ ռա ն ամիսներին .Գերմակում կշարունակվեն շի­

նարարական ե բա րեկա րգմա ն ա շխատանթները։ Ը ն­դարձակվելու են հիվա նդա նոցա յին շեն բեր ը , ավարտ­վելու Հ հանրային քրերի գործա րա նի, չուր խմելու սրա հի, կենցա ղա յին և կուլտուրական մի թանի շեն-

թերի կառուցումըւ

ՀԱ ՆՔԱ ՅԻՆ ՋՐԻ ՆՈՐ Ա Ղ Բ Յ Ո Ւ Ր Ս ի ս ի ա ն ի շըր-

չա ն ի Ո ւռուտ գ յո ւ ղ ի մ ոտ ե ր կ ր ա բ ա ն ն ե ր ը հ ա յտ ն ա բ ե ­

ր ե լ են հ ա ն ր ա յի ն քբի ժ ա յթ թող ա ղ բ յո ւ ր ՝ մ ի բա նի

տ ա ս ն յա կ մ ե տ ր խ ո ր ո ւ թ յա մ բ ։ Ջ ո ւր ն ունի 2 7 ա ս տ ի­

ճ ա ն չ ե ր մ ա թ յա ն ւ Ի ր բ ա ղ ա դ ր ո ւթ յա մ բ ա յգ քուրը շատ

Նմա ն է Ջ ե ր մ ո ւկ ի ջրերին ւ

Ո ւռ ո ւտ գ յո ւ ղ ը թ ե պ ՚ա ւ գ տ ն վ ո ւմ -Հ ծ ո վ ի մ ա կ ե ր և ո ւ յ­

թ ի ց 1 .3 5 0 մ ե տ ր բ ա ր ձ ր ո ւթ յա ն ւ[րա , ա վ ե լի ց ա ծ ր Լ.

թ ա ն Ջ ե ր մ ո ւկ կ ա ր ո ր տ ը ւ Հետ ե ւսպ ե ս սրտ ի Հի վ ա ն ­

դ ո ւ թ յա մ բ տ ա ռ ա պ ո ղն եր ի Հա մ ա ր ա յս տ ե ղ ա վելի

ն պ ա ս տ ա վ որ է բ ա ժ ո ւ մ ստ ա ն ա ր

ՀԱ 8Ի ՆՈՐ ԳՈՐԾԱՐԱՆ ԵՐԿՎԱՆՈՒՄ__ Երևանում

կ ա ռ ո ւց վ ո ւմ է հա ցի նոր խ ո շո ր գ ո ր ծ ա ր ա ն ւ Ա յն կա ­

ր ո ղ է օրա կա ն ա ր տ ա գ ր ե լ մ ի ն չև 6 0 տ ոննա հա ց և

տ յլ թ խ վ ա ծ բ ն ե ր ւ Գ ործա րա նը կ ա հա վո րվելու է Տա րա ­

գ ո ւ յն մ ե թ ե ն ա ն և բ ո վ , որ ոն ց մ ի շ ո ց ո վ մ ե ր ե ն ա յա ց վ ե լա

ե ն բ ո լո ր ա շխ տ տ ա նթներըւ Ն որ գ ո ր ծա ր ա ն ը կ/ինի

հա ցի Հի ն գ ե ր ո ր դ գ ո ր ծ ա ր ա ն ը Ե րևա նումւ Մ իւսժա մա ­

նա կ ա վ ե լա ց վ ո ւմ Լ մ յո ւս գո ր ծա ր ա ն ն ե ր ի ա րտ ա դրա ­

կա ն կ ա ր ո ղ ո ւթ յո ւն ը ւ Ա յդ նպ ա տ ա կո վ տ ե ղ ա դ ր վ ո ւմ են

ա վ ե լի հզո ր և կ ա տ ա ր ե լա գ ո ր ծվ ա ծ մ ե թեն ա ներ ու ս ա ր -

թ ե ր ։

Գ ՅՈ Ւ Ղ Ա ՏՆՏԵ Ս Ո Ւ Թ ՅԱ Ն Ա Շ Խ Ա ՏՈ Ղ Ն Ե Ր Ը ՍՏԱՆՈՒՄ

ԵՆ Բ Ա ՐԶ ՐԱ Գ Ո Ւ ՅՆ Մ Ա Ս ՆԱ ԳԻՏԱ Կ Ա Ն ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆ.__

ե ր և ա ն ի Ա ն ա ս ն ա բ ո ւծ ա կ ա ն -ա ն ա ս ն ա բո ւժ ա կ ա ն ի ն ս տ ի ­

տ ուտ ին կ ի ց գ ո յո ւթ յո ւն ունի հե ռ ա կ ա ո ւս ո ւցմ ա ն բ ա ­

ժ ա ն մ ո ւն ք ։ Ա յս բ ա ժ ա ն մ ո ւն ք ո ւմ , ա ռ ա ն ց ի ր ե ն ց հ ի մ ­

նա կա ն զ բ ա ղ մ ո ւն ք ի ց կ տ ր վ ե լո ւ, ս ո վ ո ր ո ւմ են ավեւի

թա ն 4 0 0 հ ո գ ի ։ Ն րա նք բ ո լո ր ն Հ լ գ յո ւղ ա կ ա ն կ ո լեկ ­

տ ի վ տ ն տ ե ս ո ւթ յո ւն ն ե ր ի ն ա խ ա գա հ ն եր ե ն , ա նա սնա ­

պ ա հ ն ե ր , կ րտ սե ր ա ն ա ս ն ա բ ո ւյծ ն ե ր ե ա յլ զբա ղ մ ո ւն ք ի

տ եր մ ա ր դ ի կ , որ ոնք ա շխ ա տ ում են Հ ա յա ս տ ա ն ի տար-

բ ե ր շ ր ջա ն ն ե ր ո ւմ ։

Ա յս ա ա ր ի հեոա կա բ ա ժ ա ն մ ո ւն ք ի ա ուսշին կուրսն

ր ն գ ո ւ ն վ ե , ե ն 1 2 9 Հ ո գ ի ւ Ա յժ մ 4 - ր դ ե Տ ֊ ր դ կուրսերի հ ե ռ ա կ ա յո ղ ն ե ր ի հա մ ա ր ա ն ց ե ն կ ա ց վ ո ։։! ս ե ս ի ո ն թըն-

ն ո ւթ յո ւն ն ե ր ։ ե կ ո ղ տ ա րվա մ ա ր տ ի ն Տ - ր գ կուրսի ո ւ ֊

ս ա ն ո ղ ն ե ր ը կպ ա շտ պ ա նեն ի ր ե ն ց դ ի պ լո մ ա յի ն ա շխա-

տ ա ն բն ե ր ր ե կ հ ա ն ձն են պ ե տ ա կա ն ք ն ն ո ւթ յո ւն ն ե ր ։

Գ յո ւղ ա տ ն ա եւա ւթ յւս ն ա շխ ա տ ա նք ն ե րի Հա մ ա ր հ ե ­

ոա կա ո ւս ո ւց մ ա ն բ ա ժ ա ն մ ո ւն ք կա նա և Երևա նի Գ յո ւ­

ղա տ նտ ե սա կ ա ն ին ս տ ի տ ո ւտ ի ն կ ի ց ։

Թ Ա ՏԵ Ր Ա Կ Ա Ն ԻՆՔՆ Ա Գ Ո ՐԾ ԽՄԲԵՐԻ Ս ՏՈ ՒԳԱ ՏԵՍ ___

Ս ույն թ վ ա կա ն ի Հ ո կ տ ե մ բե ր ա մսին ռ ե ս պ ո ւբ լի կ ա յո ւմ

ա ն ց կ ա ց վ ե ց գ յս ւղ ա կ ա ն , գ ո ր ծա ր ա ն ա յի ն ե շրշա ն ա յին

ա կ ում ր նե րի ու կ ուլտ ո ւր ա յի տ ներին կ ի ց գ ո ր ծ ո ղ թ ա ­

տ երա կա ն ի ն ք ն ա գ ո ր ծ խ մ բ ե ր ի ս տ ո ւգ ա տ ե ս , որի նպ ա ­

տ ա կն է ր զա րկ տ ա լ ա շխ ա տ ա վորների գ ե ղ ա ր վ ե ս տ ա ­

կա ն ի ն ք ն ա գ ո ր ծ ո ւն ե ո ւթ յա ն ը ։ Ս տ ո ւգա տ ես ին մ ա ս ն ա կ ­

ց ե ց ի ն 4 6 7 ի ն բ ն ա գ ո ր ծ թա տ եր ա կա ն խ մ բ ե ր , շուրշ

4 .0 0 0 կա տ ա թողներովւ Վ ե ր շո ւմ 4 6 լա վ ա գ ո ւյն խ մ բ ե ր

Հա ն գ ե ս եկ ա ն ե ր և ա ն ո ւմ , ս տ ո ւգա տ ես ն ա նցկա ցնող

ռ ե ս պ ո ւբ լի կ ա կ ա ն Հա ն ձ նա ժ ողո վի ա ոա շ։

Դ ր ա ն ց ի ց լա վ ա գ ո ւ յն ճա նա չվեց Ղ ուկ ւսսյա նի շբ չա ­

ն ա յի ն կ ո ։ լտ ո ։ րա յի տ ա ն թա տ եր ա կա ն ինքնա զոր!*

խ ո ւմ բ ը , որին շնո րհվ ե ց ա ոա շին կ ա րգի մ ր ց ա ն ա կ ե

6 .0 0 0 ռ ո ւբ լի դրա մ ա կա ն պ ա ր գ և ։

Ս Փ 9 Ո Ի Ռ Ք Ո Ի Ս

տսրե'ք а ьи . . .

Ա ն ա պ ա տ ի ն խ ո ր ը , ա վ ա զ ի ն վ ր ա , խ ւս ր - խ ո զ մ ի տ ն ա կ ի մ ե ջ , ս ի ր տ մ ր տ ա ր ա դ ի ր հ ա յո ւ , խ որշա ՛կ ե ն ա ր և ա հ ա ր , ա նսքողին գ ա մ ֊ վ ա ծ կ տ ք ա ։ Խ ր ճ ի թ ի ն ն մ ա ն ' մ ա ր մ ի ն ը վ տ ի տ , կուրծ՛քն է հ յո ւ ծ ա ծ ։ Հ ա յ մ ա ր տ ի ր ո - ս ո լթ ե ն ե հ ր ա շ ք ո վ փ ր կ վ ա ծ ' օ տ ա ր ե ր կ ի ն ք ի տ ա կ ւ Ս իրտ ն է ա շ ո մ ւ , հ ո դ ի ն ձ մ ՚ո , թ շ վ ա ռ է ա կ ։ Պ ա ն դ ո ւխ տ , կ ե ր և ա կա յ ե հ ա յր ե ն ի տ ե . " ա ր ա ն ն ե ր ը , լճ ա կ ո ւ ա ղ բ յո ւ ր ն ե ր , զ ե փ յո ւ ռ ը դ ա ր ն ա ն մ ե ղ մ , վ ւա ռ ք ը ե ր ե կ ի , վ ե ր ե լք ա յս օ ր ,

վ ա ն ։ Ա շո ւղ ի շ ո ւ ն չ ո վ , կ ա ր ո տ ա կ ե զ կ ե ր գ ե ե ր գ ս ի ր ա ն վ ա գ , ե ր գ Հ ա յր ե ն ի ք ի , ո ւր մ ա ր դ ո ւ) հ ո գ ի ն թ և ա ռ ա ծ ՛կթ ռչի ա ն հ ո ւն ը ։

Մ ի օ ր գ ա ց ի ե ս ա յց ի , ա ն կ ո ղ ի ն ը պ ա տ ը ռ . տ ո ւն , կ ա ն թ ե ղ ը պ լպ լո ւն , ո ՛չ չ ո ւ ր , ո ՛չ կ ր ա կ , օ ը հ ա ց ի կ ա ր ո տ , թ շ վ ա ռ ո ւ թ յա ն մ ա ր յՐ ն ա - ց ո ւ մ . . .

2 0 ֊ր դ գ ա ր ո ւ մ ա ր դ կ ա յի ն ա ր դ ա ր ո ւ թ յո ւ ն .. . Փ ո ս ա ց ա ծ ա չք ե ր ո ւձ մ ե ջ բ ո ւ ռ ն վ ր ե ժ ի և բ ո ֊ ղ ո ք ի ս ա ն ձ վ ա ծ շ ա ն թ մ ա հ /ս ր մ /ո ւ ։

Դ ա լո ւկ շ ր թ ն ե ր դ ո ղ դ ո ջ ո ւն կ կ մ կ մ ա ն . .." Բ ն ո ւթ յո ւն ն ի մ մ ա յր ե ր կ ր ի ի ն չ ք ա ՜ն անո՛ւշ է , հ ո ւ յս ծ ա ղ ի կ պ ե ս պ ե ս , ա ս տ ղ ե ր ը զվ ւս ր թ , ա խ , հ ո ս շ ի ր ի մ է , շ ի ր ի մ , ա ր և ը ս տ վ ե ր , ս ի ր տ ե ր ը մ ե ռ ե ի ծ ի ծ ա ղ ն ե ր ը ս ո ւգ ւ Տ ա ր ե ՛ք

ղ ի ս , ւոա րե ք ի մ ե րկ ր ի գ ո գ » ։ Վ շտ ա հ ա ր սր տ ի բ ա ղ ձ ա ն ք , է ա յդ լ ո կ . ս ա խ ո լ , ա ն- կ յո ւ ձ ի ն մ ե ջ լ ք վ ա ծ , ա ր հ ա մ ա ր հ վ ա ծ , ո ւ ց ա ­ս ո ւմ , բ ո ղ ո ք ո ւ ձ ա յն խ ե ղ դ վ ա ծ ։

Տ ա ր ե ՛ք , հ ո ն տ ա ր ե ՛ք , ո ւր հ ե ծ ե ծ ո ղ ս ի ր . տ ե ր ո մ ւ ւ է տ ա կ ց ո ղ կ ա , ա ր դ ա ր ո ւթ յա ն ձ ա յն ը կ հ ն չ ե ո ւ ա ս տ վ ա ծ ա յի ն հ ո գ ի ն կ թ ւ ս գ ա վ ո ր ե , կ ը ս ե մ ։ Մ ո ւր ա զ դ և ձ ա յն դ ս ր տ ա բ ո ւխ , տ՛երը լ ս ա ծ է ա ր դ ե ն ի մ թ շ վ ա ռ ա զ դ ա կ ի ց ս ։

Մ ա յր Ա թ ո ռ ի հ ս կ ա ն , ա ս տ վ ա ծ ա յի ն օ ր հ ­ն ե ր գ ո ւ , ե ր գ ե ց պ ա տ ա ր ա դո ւմ ը հ ա յ ց ե ղ ի ) ։ ,

ա յ ժ մ շ ե փ ո ր ն ե ր մ ա ր տ ի , ե ր գ ե ր ռ ա զ մ ա կ ա ն , վ ե հ ա փ ա ռ հ ա ր ո ւթ յս մ ւը հ ա ղ թ ա կ ա ն Հ ա յր ե - ն ի ք ի դ ։

Ս ր բ ե ր գ ա կ ղ ա ն դ , դ ա ր ա վ ո ր Մ ա յր Տ ա ճ ա ­ր ի ն հ ա յկ ա կ ա ն , կ ա ն չ դ է ա վ ե տ ի ս ա զ դ ա հ ա . վ ա ք ո ւ մ ի Ա վ ե տ յա ց ե ր կ ի ր , Ս ր բ ո ւթ յա ն հ ա րկ ա ռ ա ջ ն ո ր դ ո ղ ։

Ա դ ա մ ա ն դ յա ե ր ա զ ն ե ր ո լ ի ր ա կ ա ն ա ց ո ւ մ .. . Մ ե ռ ն ի մ ք ո լ դ ա շն ղ ո ղ ա ն ջ ի ն հ ա յր ա կ ա ն ։

Ա ր ա բ ֊Բ ո ւն ա ր

ՍԱՐԴԻՍ ս . ՂԱԶԱՐՅԱՆ

(9փ|ԱԱլելֆիա, «Նոր-Մա յա թիս!», 1954 р . , Л* 4 )

1Ш 8Г Ճ Ա ՅՐ հՆ Ւ Ք եՆ Ш Ы Ш Ъ Վ .ԿԱ ՑՈ հԹ ՑՈ ՒՆՆեՐ ԿՈհՏԱ Ճ Ո Գ ե Ա Ո Ր ! ՃԱ ՅԿ Ա ձՈ հՆ Վ Ա Ր Դ Ա Պ Ե Տ ՍՐՐԱՃԱՄՅԱՆ

Ի ն չպ ե ս ծ ա ն ո թ Է մ ե ր ս ի ր ե լի ը ն թ ե ր ց ո ղ , հ ե ր ո ս , Ն որին Ս . Օ ծ ո լթ յո ւն Տ . Տ . Գ ե ո ր գ Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց ե ր ա ն ա շ ն ո ր հ Վ ե հ ա փ ա ռ /ա թ ո ղ ի կ ո ս ի թ ա ղ մ ա ն տ խ ո ւր ա ռ ի թ ո վ , Ե ր ո լ-

“ ա զ ե մ ե ն Հ ա յա ս տ ա ն մ ե կ ն ա ծ Էին Ե բ ո լ ս ա ֊ դ ե մ ի Ս . Հ ա կ ո բ ա մ ի ա բ ա ն ն ե ր ե ն հ ո գ ե շ ն ո ր հ

Տ . Հ ա յկ ա զ ո ւ ն վ ա ր դ ա պ ե տ Ա բ ր ա հ ա մ յա ն ե հ ո գ ե շ ն ո ր հ Տ . Հ ա յր ի կ վ ա ր դ ա պ ե տ Ա ս լ ա ն ֊ յ ա ն , ո ր ո ն ք մ ո տ ա մ ի ս մ ը Հ ա յա ս տ ա ն մ ն ա - յ ե հ ե տ ո վ ե ր ա դ ա ր ձ ա ն Ե ր ո լս ա ղ ե մ ։

Ա յս ա ռ ի թ ե ն օ գ տ վ ե լո վ , ո ր պ ե ս «Կ ռ ո ւն կ »/ ։ մ ա ն ս ա վ ո ր թ ղ թ ա կ ի ց , տ ե ս ա կ ց ո ւ թ յո ւ ն մը

խ ն դ ր ե ց ի հ ո գ ե շ ն ո ր հ Տ . Հ ա յկ ա զ ո ւ ն վ ա ր դ ա ­պ ե տ Ա բ ր ա հ ա մ յա ն ե ն ։ Հ ա յր ս ո ւ ր բ ը , պ ա ­տ ա ս խ ա ն ե լո վ հ ա ր ց ո ւ մ ն ե ր ո ւ ս , հ ե տ և յա լ տ ե ­ղ ե կ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը տ վ ա վ <ւԿռունկտի մ ե շ հ ր ա ­տ ա ր ա կ վ ե լո ւ հ ա մ ա ր * ։

---- Հ ա յա ս տ ա ն ի մ ա յր ա ք ա ղ ա ք ե ր և ա ն իմեշ կան երեք ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր - Ս. Սարդիս, Ս. Հովհա ննես և Ս. Զորա վա ր։ Յուրա քա ն­չյո ւր եկեղեցի ունի հինգ քա հանա ներ և երկսեռ հոգա բա րձություններ, որոնք կաշխա- տին ևկեղեցիին բա րեկա րգությա ն համարւ Ա յս եկեղեցիները միշտ լեցուն են հա վա ­տ ա ցյա լներով ։ Ես բա խ տ ն ունեցա կիրակի մը պ ա տա րա գ մա տ ուցա նելոլ Ս. Զորավար եկեղեցիին մ ե շ , ուր (ներկա էին ա վելի քան հա զա ր հ ո գի ։ Հա կա ռա կ ա նոր, որ բա ր ե ­պաշտ ժողովուրդը լուր չուներ, թե ա յդ ՛օր­վան պ ատա րա գիչը վարդապետ մըւն է և ա ր- տա սահ մա նեն եկա ծ, բ ա յց և ա յնպ ես հա ­վա տ ա ցյա լներ խ ուռներա մ փ ութա ցա ծ էին եկ ե ղ եցի ։ Նույն օրը, ի մ ձեռա մբ մոտ ա վո­րա պ ես 6 0 0 հոգի հա ղորդություն ա ռին։

Երևանի մեշ ո չ մ եկ ա յլ եկեղեցի կա մ պ աշտամունքի վա յր կա բա ցի Հ ա յա ս տ ա ն ֊ յա յց Ա ռա քելա կա ն Եկեղեցինևրեն, և ոչ ալ մ զ կ ի թ ։ Նա խապ ես գո յո ւթ յո ւն ունեցող եր­կու մզկիթները թա նգա րա նի վերա ծվա ծ ե ն ։

— էշմիա ծնի Հոգևոր ճե մ ա ր ա նը ունի 18 ժա ռա նգա վոր սաներ և 9 սա րկա վա գներ, որոնցմե երեքը ա յս տարի կավարտեն Մ ոսկ- վա յի ա ստ վա ծա բա նա կա ն հա մա լսա րա նը և մոտ օրեն հոգևորա կա ն պ իտի ձեռնա դրվին։ Հոգևոր ճեմ ա րա նը ունի երեք տ ա սնա մյա դա սընթա ցքներ, որոնցմե երկուքը ա վա րտ ե- /ե հ ետ ո, հա շողա կ ուսա նողները կղրկվին Մ ոսկվա , ի րենց ուսումը կա տա րելա գործելոլ հա մա ր։ Հոգևոր ճեմ ա ր ա նը ունի զորավոր ուսուցչա կա ն կա զմ մ ը բա զմա հմուտ ոլսու- ցի չն եր ո վ , ինչպ ես պ րոֆ. Ա բրա հա մյա ն, և տ նօրենն է պարոն Մ . Մ ինա սյա ն։

— Հ ո գ և ո ր ճ ե մ ա ր ա ն ի ն մ ե շ կ դ ա ս ա վ ա ն դ - վ ի ն ն ա և կ ր ո ն ա կ ա ն և պ ա տ մ ա կ ա ն ն յո ւ թ ե ր ։

— էշմիա ծինն ունի հա րյուր հոգինոց դպրա ց դաս մ ը ։ Դպիրները ա մեն կիրակի Երևանեն էշմիա ծին կուգան ու կերգեն Եկ- մա լյա ն եղա նա կով։ Չ մ ոռնա մ հոս հիշե­լո ւ, որ սկսա ծ են էշմիա ձնի Տա ճա րի նորո­գութ յունները, որոնց ծա խ սը Հա յա ստ ա նի կա ռա վա րությա ն կողմե կհոգա ցվի ' մա սնա ­վորա պ ես ա յդ նպ ա տ ա կով տ րա մա դրվա ծ բ յո ւշե ո վ մ ը ։

— Ե ր և ա ն ը ի ր ն ե ր կ ա դ ի ր ք ո վ և շ ե ն ք ե ր ո ւ գ ե ղ ե ց կ ո ւ թ յա մ բ կ գ ե ր ա զ ա ն ց ե ո ր և է ե ր կ ր ի ք ա ղ ա ք ն ե ր ը ։ Կ ա ռ ո լ յց ն ե ր ո ւ ն մ ե շ կ տ ի ր ե

* Տ ե ղ ի խ ն ա յո ղ ո ւթ յա ն Հ ա մ ա ր զ ա ն ց կ ը ն ե ն ք Հ ա ր -

ւ/ում ները և կ հր ա տ ա րա կենр մ ի ա յԼ պ ա տ ա ս խ ա նն ե րը <

- Ы р . «1|ՌՈԻՆԿ»խ

հ ա յկ ա կ ա ն ճ ա ր տ ա ր ա պ ե տ ա կ ա ն ո ճ ը ։ Ե ր և ա ­ն ը ա ն ի 4 0 — 5 0 մ ե տ ր լ ա յն ո ւ թ յա մ բ պ ո ղ ո ­տ ա ն ե ր , ա ս ֆ ա լտ ա պ ա տ , ո ր ո ն ց ե ր կ ո ւ ե զ ե ր ­ք ը հ ա մ ա չա փ ծ ա ռ ե ր ո լ շ ա ր ա ն մ ը կ ա , է լ ե կ ­տ ր ա կ ա ն լ ո լ յս ե ր ո լ ա ռ ա տ ո ւ թ յա մ բ ո ղ ո ղ վ ա ծ , ո ր ո ն ք կ գ ե ր ա զ ա ն ց ե ն բ ո լո ր ի ն ձ ծ ա ն ո թ ք ա - ղ ա ք ն ե ր ո լ պ ո ղ ո տ ա ն ե ր ը ։ Ի բ ր և մ ե ծ ք ա ղ ա ք '

տ ե ս ա ծ ե մ Մ ո ս կ վ ա , Վ ի ե ն ն ա , Կ ի և , հ ա ր կ ո վ և ա յ լ ն , բ ա յց Ե ր և ա ն ը տ ա ր բ ե ր է բ ո լ ո ր ե ն . . .

Ե ր և ա ն ի դ պ ր ո ց ա կ ա ն թ ա ղ ա մ ա ս ը ն մ ա ն է հ ո ծ բ ա զ մ ո ւ թ յո ւ ն ո ւ ն ե ց ո ղ ք ա ղ ա ք ի մ ը , ուր

կ բ ն ա կ ի հ ա մ ա լս ա ր ա ն ա կ ա ն ե ր կ ս ե ռ ո ւս ա ­ն ո ղ ո ւ թ յո ւ ն ը , Մ ի շ ի ն և ն ո ւ յն ի ս կ ա մ ե ն ա փ ո ք ր ղ պ ր ո ց ն ե ր ո լ ա շ ա կ ե ր տ ն ե ր ի ն դ ե մ ք ի ն վրա կ փ ա յլի ո ւս մ ա ն տ ե ն չ ը , Ե ր և ա ն ի դ պ ր ո ց ն ե - ր ո ւն մ ե շ կ դ ա ս ա վ ա ն դ վ ի դ ա ս ա կ ա ն և ն ո ր հ ա յե ր ե ն Լ ն զ ա տ ' ռ ո ւ ս ե ր ե ն , ա ն գ ւի ե ր ե նը ն դ հ ա ն ր ա պ ե ս , և ո մ ա ն ց մ ե շ ն ա և ֆ ր ա ն ս ե ­ր ե ն , և գ ի տ ո ւ թ յա ն ա յն բ ո լ ո ր ճ յո ւ ղ ե ր ը ,ո ր ո ն ք բ ա ր ձ ր ա գ ո ւ յն և ե ր կ ր ո ր դ ա կ ա ն վ ա ր -ժ ա ր ա ն ն ե ր ո լ մ ե շ կ ո լս ո լց վ ի ն ։

---- Ե րև ա ն ք ա ղ ա ք ի շ ե ն ք ե ր ը , ա մ ե ն ք ն ա լ,ա ռ ա ն ց բ ա ց ա ռ ո ւ թ յա ն , հ ա յկ ա կ ա ն ն շ ա ն ա ­վ ո ր տ ո ւֆ ք ա ր ո վ շ ի ն վ ա ծ ե ն և բ ա զ մ ա հ ա ր կ ե ն - ֊ ո չ ա վ ե լի ք ա ն վ ե ց հ ա ր կ , ո ր պ ե ս զ ի ա ֊ մ ե ն ե ն վ ա ր ի հ ա ր կ ն ա ն գ ա մ չզ ր կ վ ի ա ր և ի ա ռ ո ղ ջ ա ր ա ր ճ ա ռ ա ղ ա յթ ն ե ր Լ ն ։ Ա կ ա ն ա տ ե ս ­ն ե ր կ վ կ ա յե ն , թ ե Ե ր և ա ն , ի ր տ ա ր ա ծ ո ւ ­թ յա մ բ , ե ր կ ո լք ո ւ կ ե ս ա ն գ ա մ ա վ ե լի մ ե ծ է ք ա ն Բ ե յր ո լթ ք ա ղ ա ք ը ,

Հ ա յա ս տ ա ն ի խ մ ե լո ւ շ ո լր ը ն շ ա ն ա վ ո ր է ի ր թ ե թ և ո ւ թ յա մ բ և լա վ ո ր ա կ ո ւ թ յա մ բ , ի ս կ օ դ ը ա ռ ո ղ ջ ա ր ա ր ։

---- ե ր և ա ն ի ն ե ր կ ա բ ն ա կ չ ո ւ թ յո ւ ն ն է ա մ ե -լ ի ք ա ն 4 5 0 .0 0 0 ։

— Հ ա յա ս տ ա ն ի գ ո ր ծ ա ր ա ն ն ե ր ը կ դ տ ն վ ի ն մ ե ծ մ ա ս ա մ բ ե ր և ա ն ի շ ր ջ ա կ ա յք ը , Ծ ո ւխ ա ր ­տ ա դ ր ո ղ գ ո ր ծ ա ր ա ն ն ե ր ը հ ա ս տ ա տ վ ա ծ ե ն ք ա ղ ա ք ի հ ա ր ա վ ա յի ն մ ա ս ի ն մ ե ջ , Ա ն ո ն ց մ ե ն շ ա ն ա վ ո ր է Կ ա ո ւչո ւկ ի ( ձ գ ա խ ե ժ — « ռ ը պ ը ր ս ) գ ո ր ծ ա ր ա ն ը , Ի ս կ գ ո ր ծ ա ր ա ն ն ե ր ե ն շ ա տ ե ր ը հ ա ս տ ա տ վ ա ծ ե ն ք ա ղ ա ք ի ծ ա յր ա մ ա ս ի ն մ ե ջ ---- ի ն չ պ ե ս կ ո ն յա կ ի և դ ի ն ի ի գ ո ր ծ ա ր ա ն ն ե ­ր ը ։ Ա ն ո ն ց մ ե ա մ ե ն մ ե կ ը ք ա ղ ա ք ի մ ը տ ե ս ք կ ց ո ւ ց ա դ ր ե ն .

Ե ր և ա ն ք ա ղ ա ք ը ո ւն ի վ ե ց զ բ ո ս ա յգ ի ( հ ա ն ր ա յի ն պ ա ր տ ե զ --- պ ա ր կ ) , խ ի տ ծ ա ռ ա ս ­տ ա ն ն ե ր ո վ , և ա ն ո ն ք ո ւն ի ն ժ ո ղ ո վ ո լր դ ի հ ա ն գ ս տ ո ւ թ յա ն հ ա մ ա ր ա մ ե ն դ յո ւ ր ո ւ թ յո ւ ն ­ն ե ր , ի ն չ պ ե ս ն ս տ ա ր ա ն , ա թ ո ռ , ս ե ղ ա ն , բ ա ր ձ ր ա խ ո ս , ձ ա յն ը ն դ ո ւ ն ա ր ա ն և ա յ լ ն . Ես ա ն ձ ա մ բ տ ե ս ա հ ա յ բ ա ն վ ո ր ն ե ր ո լ հ ո ծ բ ա զ ­մ ո ւ թ յո ւ ն մ ը ա յս զ բ ո ս ա յգ ի ն ե բ ե ն մ ե կ ո ւն մ ե ջ ։ Ա ն ո ն ց մ ե ա մ ե ն մ ե կ ը ն ս տ ա ծ կ պ ա ր ա - պ ե ր գ ր ք ի և կ ա մ թ ե ր թ ի մ ը ը ն թ ե ր ց ա ն ո ւ ­թ յա մ բ , մ ե ղ մ զ ե փ յո ւ ռ ի ն և դ ա ս ա կ ա ն ե ր ա - ժ ը շ տ ո ւ թ յա ն ե ղ ա ն ա կ ն ե ր ո ւն տ ա կ ։

Յ Տհ 1Г Ի I I . Ծ Ի Ն

Ե ր և ա ն ի մ ե շ ա ՛ լ ա վ ե ւ ի ս ք ա ն չ ա ց ա յ ի տ ե ս թ ա տ ր ո ն ն ե ր ո ւ , ո ր ո ն ց մ ե ն շ ա ն ա վ ո ր ն ե ր ե ն ե ն

Ս ո ւ ն դ ո ւ կ յա ն ը և Ա լ ե ք ս ա ն դ ր Ս պ ե ն դ ի ա ր յ ա -

ն ր : Ա յ ս վ ե ր ջ ն ո ւ յ ն մ ե ջ ե ս վ ա յ ե լ ե ց ի բ ե մ ա ­

դ ր ո ւ թ յ ո ւ ն ը " Գ ա վ ի թ ֊Բ ե կ ձ ի և ա յ լ ա զ գ ա յ ի ն

թ ա տ ր ե ր զ ո ւ թ յ ա ն ց ։ Ա մ ե ն ե ն հ ո յ ա կ ա պ ն է

ե ր և ա ն ի Ֆ ի լ հ ա ր մ ո ն ի ա յ ի ս ր ա հ ը , ո ր ո ւ ն շ ի ­

ն ո ւ թ յ ո ւ ն ը մ ի ա յ ն տ ա ր ի մ ը ա ռ ա ջ ա վ ա ր տ ե -

ց ա վ ։

— Տեսա բա նա ստ եղծուհի Սի լվա Կ ա պ ո ւ ֊ տ իկյա նը, բա նա ստ եղծ Սողոմոն Տա րոնցին, որ մի բանի պատեհ ա ռիթներով ա րտա սա ­նեց իր Հոյա կա պ քերթվա ծներեն մի քանի հա տ ։ Ա յո ՛, տեսանք և խ ոսեցա նք Ս. Տ ա - րոնցիին և ա յլ հա մբա վա վոր հա յ գրական մշա կներոլ հետ , Վարպետ Ա. Իսահա կյա նի տան մեջ։ Անոնբ ա մենքն ալ կաշ/սատին բարձր պահել հա յ մշա կույթին մա կա ր­դակը։

--- Հա յա ստ ա նի մեջ մեր ա րենակիցներըուրաի։ են, որովհետև իրենց աշիւատանքով ապա հոված են իրենց ներկա ն և սլայծաււ ա պ ա գա ն։ Անոնք իրենց մա նուկներոմւ կըր- թությա ն մտ ա հոգությունն իսկ չոմւին, որով­հետև պետական հիմնա րկներու մեջ անոնց կջամբվի հա յեցի դա ստ իա րա կություն։

Մեր վերջին հա րցումին, թե аՀ ա յր սուրբ, դուք ուղղակի ի ՛ն չ տպ ավորություն կրեցիք

Հա յա ստ ա նեն», հայր Հա յկա զուն պաւոաս- խ ա նեց.

— Ես ուղղակի հիացա Հա յա ստ ա նի ։էո- ղովուրդին շինարարական և կրթական ջաՀ։ - քերոմւ ու կրոնական րարես/աշտության վրա ։ Ա յս վերջինը, մա նա վա նդ, ա ռա վելա ­պես գերա զա նց Է քա ն արտասահմանի բ ո ­լոր դաղութներմէւնր։ Գիտե ս, Ա րմե՛ն, Հ ա ­յա ստ ա նի մեջ մեր ծախքերը ա մբողջու­թ յա մ բ հոգա ց Էջմիածինը և անոր ամբողջ հա սույթը կգոյա նա մոմա վա ճա ռությունով։ Ես լսա ծս չէ որ կպ ա տ մեմ, ա յլ տ եսա ծս։

— Վեհափառի թա դմա ն դրր ես կանու- /սեն իջտ յ էջմիա ծնա Տա ճա ր ր , ներկ՛ս ր ի լա լոլ առավոտ յա ն ժա մերգությա ն։ Հոն տ ե­սա հոծ րա գմւււթյոլն մր !տ վա տ ա ցյա ւնե - ր ու, որոնք երկու ժամվան մեջ կես պարկ մ ո մ գնա ծ էին ո։ վտ ոա ծ։ Ահա' էջմիածնի հասույթի միջոցր ։

Հա յկա զուն վարդապետ կպատրաստվի դա րձյա լ երթալո։ Հա յա ստ ա ն։ Ա ն . ա յս ա ն­դա մ, պիտի ընկերանա Տեղա կս։/ բա րձրա ­պ ատիվ Տ . Եղիշե արքեպիսկոպոս Տ ե ր տ ե ր ֊ յա ն ի , ե ր ր ան կերթա ա նցներ։ւ իր ւղտ շտ ո ֊ նին գլուխ ը։

ԱՐՍ՛ԵՆ ԱՍՏՈԻՐՅԱՆ

(Ն յա - З п г Г , «ԿՌՈԻՆԿ» չաբսասւսԼւ՚ւէ, 2 0 օւյոսսւոււ|ւ 1954 р . , .V 4 8 /1 8 1 0 )

ՖՐԼԼՆՍԱՃԱՅ եՐ Ւ ՏԱ Ս Ա Ր Դ Ն եՐ ՃԱՅԱՍՏՍւՆ Կ Ա ՅՑեԼեՆ

Ֆրանկո-Սովեւո մշա կութա յին կապի նա ­խ ա ձեռնութ յա մբ ա նցյսւ/ները 4 0 հոգինոց պատւԱւրակոլթյուն մը ա յց ե լե ց Սովետական երկիրները։ Ա յդ պա տ ։/]։ ր ո ւկությո ւնը կա զմը- վա ծ էր բա ցա ռա բա ր երիտասարդ ուսա նող­ներն և ուսա նողուհիներ!։, որոնք իրենց ա- մա ռա յին արձակուրդը ա յս կերպ ով ա նցոլ- ց ի ն ։

Այս բա խ տ ա վոր ա յցևլուներոլ խումթին մեջ կգտ նվեին երեք հա յեր ա լ, որոնցմե մին օրիորդ մ ը ։ Ասոնք մաս կկա զմեն Ֆրա նսա հա յ մշա կութա յին երիտասարդաց միությա ն (Ժ Ա Ֆ ), որ գաղութիս մեջ ճւսնչցը- վա ծ է որպես Հա յա ստ ա ն յա ն ճակատի ա ֊ ռաջապահ ընկերա կցությունը։

Ա յցելուներոլ խ ումբը Լորս օր Մ ոսկվա կմնա , չորս օր Լենինգրադ, որմե վերջ զ ա ­նազան խ ումրերոլ կրա ժնվին և տ ա րբեր ուղղությա մբ կմեկնին, մա ս մը Ուր ա լ, մաս մը Ստալինդրսւդ ե ա յլն ։ Մեր երիտա սա րդ­ն՛երն ալ կմեկնին Հա յա ստ ա ն, ուր քա նի մը օր կենալե վերջ կվերա դառնա ն Մոսկվա, ուր ժա մա դրվա ծ կըլլա ն բո լո րը , Ֆրանսա վերադառնալու հա մա ր։

Ահա ա յդ ճա մբո/ւդությա ն սոդավորու.- թ յոլնները մեզի ներկա յա ցնելու հսւմար ա նցյա լ շա բա թ իրիկուն, սեպ տ եմբեր 25-ին Ժ Ա Ֆ-ի որահ11ւերուն մեջ տեղի ունեցավ հրա պ ա րա կա յին ժողով, որուն վւութացեր էր ներկա ըլլա լս ։ խ ո ։։ծ ։ե ր ա մ բա զմութ յուն մ ը ։

Ա յցելուներեն Պ. Խաշխաշյսւն ընդարձակ տ եղեկություններ տվա վ Հա յա ստ ա նի ը ն կ ե ­րա յին սա րքուկա րգին, տնտեսական պ ա յ ֊ մա ններոլն, իրավա կա ն վիճակի մա սին, որ միևնույն են , ինչ որ Սովետական Միության բոլոր երկիրներուն մեջ։ Շատ հետաքրքրա­կան կերպ ով ե մա նրա մասնորեն տվավ դործա րա ններոլ և ա րհեստա նոցներու ն եր ­քին կ յա ն քը , առողջապահական պ ա յմա ննե­ր ը , հոն աշխատող բա նվորներուն ա շխ ա ­տավարձին սա կը, հա վելյա լ ժամերուն կամ ա րտադրանքին վճարր և ա յլն , որ չա փ ա ­զա նց շա հեկա ն էին և ունկնդրվեցա վ մեծ ուշա դրությա մբ։

Երկրորդ բա նա խ ոսն էր շատ շնորհալի ուսանողուհի մ ը ՝ օրիորդ Նազիկ Մ ելիք-Մ ի- ն ա սյա ն, որ քույրն է բա նա ստ եղծ Ռ ուր են

1954 է Я 1Г 1՛ II. » Ի 1.

Մ ելիքի։ Այս երիտասարդ օրիորդը, որ ֆրանսերեն կգրե և շաա գ ն ա ՞ ատված է ֆրանսա կա ն դրական շրջա նա կներե, Հա - յա ստ ւսնյա ն ձւսկատի ա մենեն ջերմ հա վա ­տավորն երեն և սլա յքա րոգներեն մին եղածէ աոաջին մեկ որե ն ։ Օրիորդ. Նաղիկ ԺԱՖ-ի եռա նդուն երիւոս։սարզո>.հիներեն մին Է , որ Հակաուսկ Ֆրանսա ծն ա ծ-մ եծցա ծ րլլարււն շատ սահուն հա յերեն կ/սոսի ե տարիներով երազս/ծ Է Հա յա ստ ա ն ա յց ե լե լ։

1'ր նկա րա գրությունը, ււր 4 0 վա յրկյա ն տ և եց, չսսիա ղա նդ Հուզիչ Էր։ Գրեթե րոլոր ներկաներսւն ւսչբերր թա ց Լին, երր կպ ա տ ­մեր Մ ոսկվա յեն դեպի հրեան իրենց ռա մ- բո ր դ ութ յո ւնր , հայ օդաչուի ե հ յո ւր ը ն կ ա լո ւ ֊ ,'/։ ի ն հետ ունեցա ծ իրենց հուղոսէնալից հա նդիպ ումը, ի ։ ո ս ա կցոէթյ ։ ։ ւնր մինչև ,Հա -I սատանի սահման հա սնիլր։ Պատ։ քեց, թե ինչպ ես երևանի օդա նա վա կա յա նր դիմա վո­րեր են Հա յա ստ ա նի դան ադան կա դմա կեր- ո/ությա նց ներկա յա ցուցիչ ներր, ծ ա ղ կ ե ֊։իունջևրով, գրկա խ ա ռնումներով ե հա մ- ր ա յր ն ե ր ո վ խ եղդել ուզա ծ Լւն երեր հ յուրե -ր ր ։--- Մենր ա յն զզա ցումը ունեինք, թե հինծա նոթներ, հա րա զա տներ էինք, որ իրար կորսնցուցա ծ ե վերստին դա ա ծ է ի ն ք ...

Կայարանի սրահին մեջ տեղի կունենա յ ընդունելութ յուն , որ ու ընթա ցքին բա ժա կներ կւդսւրպւէին Հա յա ստ ա նի , հա յ ժողովուրդի և դաղութահա յ ութ յա ն կ ե ն ա ցը ։

Օրիորդ Նազիկ Մ ելիք-Մ ինա սյա ն շաա ււրամաորեն ե խ ա նդա վա ռությա մբ մեզի պ ա տ ցսւց Մա տենա դարա նին շենքը, հոն Մ ա տենադարանի վա րիչ Խ ա չիկյա նի կհա նձ­նեն թա նկա րժեք ձեռագիր մ ը , որ վւարիղա ֊ հա յ տ զզա յին մ ր ՝ պարոն Հա յկ Ա ղա բեկյա ն ն վեր ղրկա ծ էր։ Այղ ա ռիթով Մ ա տ ենա դա ­րանին վարիչը կ/սնդրե ա նոնցմե , որ կոչ րնեն գա ղութա հա յությա ն, որպ եսզի զա նա ­զան անհատներու քով զւոնվող ձեռա գրերը Հա յա ստ ա ն ղրկւ1ինւ

Մեր երիտ ա սա րդները ա յնուհետ և ա յց ե - I՛ած են «Արարատս Կոնյակի և դինիի գոր­ծա րա նը, ուր ա նոնց կներ կ ա յա ցնե ն ' հոն պ ատրաստվող րսւսն տարրեր տեսա կի գի­նիներ ։ւ Ք ի չ վերջ, պատվո սեղանի մը շուրջ, րնկերա կա ն տաք մթնոլորտ ի մը մ եջ, կհար- կադրեն րոլոր ա յդ տեսա կներուն ռհամը տ ես նե ր ։... ի նչ որ շաա որարձր տրամա դրու­թյունս կսա եղծե։

Շատ գեղեցկորեն նկա րա գրեց իրենց ա յ ֊ ց ելո ւթ յո ւնը էջմիա ծինւ Պատմական վա ն­քին ա մեն մեկ քա րբ, րւսնղակը, նկարը խ ո ­րա պ ես կապավորն մեր ա յցելուները և

օրիորդը կ/աւր Հրդա ծե. и Աոաջին անգսո1 ր/ - րորւվ հա սկցա նք, թե ինչո՛ւ մ եր Ժողովուր- գը ա յդրտ ն ջերմորեն էլա սլված Է իր Ե կ ե ֊ ղ եցի ին . ..В 1

Գերազա նցա պ ես հուզիչ ե սրտապնդիչ տ յո ն կա ր ս։ գր ո է թ յո ւն ր հանդիոակտններու կողմե ընդունվեց։։/։/ արտակարգ գոհունա ­կո ւթ յա մ բ. ա մբողջ սրահը ՛կապրեր 1։րջա<1։իկ վա յրկյա ններ, տ եսներւվ' ուծա ցումի վտ ա ն­գին մա տնվա ծ ա յս մատտդ տդաքր որպի­սի' ա նկեղծ ե ա զնիվ հա յրենա սիրությա մբ լեցվ ա ծ են ե որպիսի՛ հպարտությա մբ կկրկնեին ա մեն նա խ ա դա սությա ն վերջա վո­րութ յա ն. «Այդս|Լււ 1, ւ/Ь г ս իրե լի , մ ե ր Гաւլ- ց ը ր Հ ա յր ե ն ի ք ը . . . » :

Ա յդ նշա նա կա լից իրիկունբ խ ոսք ա ռա վ նաև դաղութահա յ ծա նոթ գրագետ Լևոն Մ եսրոպ , որ Կաթողիկոսի թա ղմա ն ա ոթիվ Հա յա ստ ա ն Հրավիրված Էր։ Լևոն Մեսրոպ 1040-ի ն նույնպ ես մեկնա ծ Էր Հա յա ստ ա ն, ա յն ա տ են' մասՏւակցելոլ Գրողներ։։։, հա մա ­գումա րին, որպես ներկա յա ցուցիչը Ֆ րա ն­սա հա յ դրոգներոլ մ իութ յա ն։ Լևոն Մեսրոպ ս;յս ա նգա մ Հա յա ստ ա ն մնա ցել։ Է չորս ու կես ամիս ե կրցա ծ Է շաա մոտ են հետևիլ Հւսյա սա ա նի ժողովուրդ/։ ա ռօրյա կ յա ն քին , կրթա կա ն-գրա կա ն շա րժումներում։ Սակայն մա սնա վորա պ ես ան հետ ա քրքրվա ծ Է հա յ- րե նտդարձներու կ յա նքով, նկատի ունենա ­լո վ , ււր իր վերադարձին հարյուրավորներ իրենց պ արա գա ներուն ե ծա նոթներս ւն մա ­սին տեգեկությւււններ պիտի ուզեին ի մ ա ­նա ր Ան մեկիկ-մեկիկ ա յց ե լա ծ Է Բոլլգւս- ր ի ա յե ն , քհո ։ ։է[ան ի ո։ յե ն , IIյուրի ա ֊Հի ըս Հնա - ն ե ն , բ ա յց մա նա վա նդ Ֆ րա նսա յեն ներգա ղ­թ ա ծ հա յրհնա կիցներոլն տ ուները, իր աչքով տ եսա ծ Է ա նոնց բնա կա րա նները— բոլոր հա րմա րություններով. ապա մեկիկ-մեկիկ կկարդար ա նոնց տնուներր։ Հուզիչ Էր տ ե­սա րա նը, երբ ա յս կա մ ա յն անունը տված ատեն սրահին մեջեն կի։էա ցվեին ուրա խու­թ յա ն բա ցա գա նչութ յուններ. " Եղբորս տղանԷ, մորա քույրս Է, մեր դեղեն Է» ե ա յլն ։

Իր բա նա խ ոսությա ն վերջավորության տ ա ­ղանդա վոր դրա գետ ը ավեքի լրա ցուցիչ տ ե ­ղեկություններով պ ատ ա սխա նեց տրված հա րցերուն։

Լ. ՄՈԻԹԱՖՅԱՆ

( Ն յո ւ -Յ ո ր ք , «ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ ՀԱ ՅԱ Ս ՏԱ Ն»կիս ա շս ւբա թ ա րեր ր, 8 հոկտ եմբերի

1 9 5 4 -р . , Л” 4 0 )

60է 5 Մ Ի Ա Ծ Ի Ն 1954

ԱՄեՐՒԿԱՃԱՅ Ш Ш Ь Ш М Ъ ՄԻՈՒԹՅԱՆ 1 7 -Ր Դ Ш П Ю П М Ш Р С

Նյու-Ցորքի «Լրաբերռեն կտեղեկա նա նք, թե օգոստոսի 2 8 — 2 9 -ի ն տեղի ունեցա ծ է Ա մերիկահայ հառաջդիմական միությա ն1 7-ր դ հա մագումա րը, Ն յու-Ցորքի Լեյքըվոլ- ղի Բլումընքրանց սրահին մեջ։

Ժողուէը խ որ հետ ա քրքրությա մբ լս ա ծ ու ծափահարած է Կեդրոնական վարչության տարեկան գործունեությա ն զեկ ո ւյցը , ն ե ր ­կա յա ցվա ծ ընդհանուր քարտուղար ՕգսենII ա րյան ի կողմե։ Ֆինա նսա կա ն զեկույցը տ վա ծ է գանձապահ Ա. Ք ա ղցրունին։ Ը նդ ­հանուր գործունեություններոլ մա սին տ եղե­կատվություն ըրա ծ է Ա. Մ իրիճա նյա ն, իսկ « Լրաբերа թերթի բովա նդա կությա ն մա սին ' խ մբա գիր Մ ա րտենց։

Ժողովը որոշեր է հեռա գրով ողջոմնել Ա. Հ . միությա ն Կալիֆորնիո նա հա նգա յին դա շ­տա հանդեսը։

Օտարածիններու պաշտպան մա րմնի ը նդ ­հանուր քարտուղարը զեկուցա ծ է ա յն հա լա ­ծանքի մա սին, որ սա ստ կա ցա ծ է քա նի մը տարիներն ի վեր Մ իա ցյա լ Նահանգներու մեջ օտարածիններու, մա նա վա նդ ոչ քա ղա - քա ցիներոլ նկա տ մա մբ։ Ա յսպ իսիներ երկրեն վտա րվելու վտ ա նգին տա՛կ են , որոնց կ ա ր ­գին նաև 6— 7 հա յեր ։

Երկրորդ օրը, օգոստոս 2 9 -ի ն , հա մա գու­մարը ընդհանուր քննարկի ենթա րկա ծ է ներկա յա ցվա ծ բա նա ձևերր, որոնք կպար- ւիակեին բա զմա պ իսի մ ա ր զ ե ր ո լ- Սովետա­կան Հա յա ստ ա նի, խ ա ղա ղությա ն, Ա մերի­

կա յի Ա զգա յին Խորհ ուրդի, Դա շնա կցությա ն, հա յ ա նգլիա խ ոս սերունդի, վր ա բեր ո ի, Կեդ­րոնական վա րչությա ն— վերա րերյա / հար- ցե ր ը ,

Հա մա գումա րը մեծա պ ես ,/նահատած է Ա. Հ . միութ յա ն Կեդրոնական վա րչությունը , ՞Լրա բերв թերթի խ մբա գրությունը, անոր ա շխ ատա կիցներն ու գործա կիցները։ Դրա­մական գործունեությունները կա տա րվա ծ են ա մենա մա քոլր հա շվա պ ա հությա մբ և րծա - խ ըն գրութ յա մբ:

Արծաթյա բա ժա կը, որ կտր,Ա, միությա ն լա վա գույն դործունեոլթյոմւ ունեցող մա ս­նա ճյուղին, հա նձնվա ծ է ա յս ա նգա մ Ֆ ր ե զ ֊ նոյի պ ա տ գա մա վորին, որովհե տև Ֆրեղնոյի մա սնա ճյուղը իր քոթան բա րձրա գույն նիշե­րով գերակատարող ներեն լա վա գույնը եղած է ։ Հա մա գումա րը միա ձա յնութ յա մբ վերընտ ­րա ծ է նախ որդ Կեդրոնական վա րչությունը։

«Հա յրենա սեր և հա ռա ջդիմա կա ն ը ն կ ե ր ֊ ներոլ ա յս մ ե ծ հա վա քը ,— կեղրակացնե վրաբերտի թղթ ա կիցը,— կհա ստա տե, թե մեր կա զմա կերպ ությունը . խ որ արմատներ ձգա ծ է ժողովոլրգիՀյ մեջ, իսկ ա մերիկահա յ հա սա րա կությունը Հա ռա ջդիմա կա ն միու­թ յա ն մ ի ջոցով, ժողովուրդներու բա րեկա մու­թ յա ն և աշխարհի տևական խաղա ղությա ն տ ենչը կարտահա յտես։

(Րուիւարեստ, «ՆՈՐ ԿՅԱՆՔ» շա բա թա ­թերթ, 31 հոկտ եմբերի 19 5 4 թ .,

№ 4 3 /2 3 0 )

1954 է Я 1Г Ի I ! О I- 1, С1

Գ Ր Ա Խ Ո Ս Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն

ь ւ ի а ь а и г ь т, б, «здр արկեր>Հայպեահաւա, ЬгкшС, 1954 р . , 018 էշ:

1 9 5 4 թ վ ՚ս կ ս ւն ի հ ո կ տ ե մ ­

բ ե ր ի ն Հ ա յա п տ ա ն ի պ ե տ ա ­

կ ա ն հ ր ա տ ա ր ա կ չո ւթ յո ւնը

լո ւ յս ը ն ձ\ա յե ց ս ո վ ետ ա հ ա յ

տ ա ղ ա ն դ ա վ ո ր բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ

Ե ղիշե Չ ա ր ե ն ց ի ս տ ե ղ ծ ա ­

գ ո ր ծ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի մ ի ն ո ր ու

բ ո վ ա ն դ ա կ ա լի ց ժ ո ղ ո վ ա ­

ծ ո ւ ն ' «Ը ն տ ի ր Ь г 1 |к г » ը ն դ - ՝

հ ա ն ուր խ ո ր ա գ ր ի տ ա կ , ուր

ա մ փ ո փ վ ա ծ ե ն հեղինա կի

լա վ ա գ ո ւ յն բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ ո ւ-

թ յո ւն ն ն ր ը , բ ա լ յա գ ն ե ր ն ու

պ ո ե մ ն ե ր ը , ա նտ իպ երկերն

ո ւ թ ա ր գ մ ա ն ո ւթ յո ւն ն ե ր ը *

Չ ա ր ե ն ց ը մ ե ր պ ոեզք/ա յի

և գե ղ ա ր վ ե ս տ ա կ ա ն ա րձա -

կ ի խ ո շո ր ա գ ո ւ յն վ ա ր ­

պ ե տ ն ե ր ի ց մ ե կ ն Լ , Նա

իր ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ո ւթ յո ւն ն ե ­

ր ո վ մ ի ն ո ր ու պ ա յծ ա ռ կջ

բ ա ց ե ց հ ա յ գ ր ա կ ա ն ո ւթ յա ն

պ ա տ մ ո ւթ յա ն մ ե ջ ճ զ ա ր ­

գ ա ց մ ա ն ն ո ր ա ստ իճա նի

հ ա ս ց ն ե լո վ , ի բ ր ն որա ր ա ր ,

ս ո վ ե տ ա հ ա յ մ ե ր պ ոե զիա ն

ա ա ր ձ ա կ ա գ ր ո ւթ յո ւն ը »

Ա յս ժ ո ղ ո վ ա ծ ո ւի ց ո ո ւր ս են մ ն ա ց ե լ Չ ա ր ե ն ց ի ա ր

ձ ա կ ե ր կ ե ր ը , •Ե ր կ ի ր Ն ա ի ր ի է ն և 1Г Ե րևա ն ի ո ւղղի չ

տ ն ի ց է ը ։Հ ս կ ա յա կ ա ն Է Չ ա ր ե ն ց ի ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ո ւթ յւЛ հ ա ս ա -

ր ա կ ա կ ա ն -գ ե ղ ա ր վ ե ս տ ա կ ա ն ն շա ն ա կ ո ւթ յո ւն ը ւ Չ ա ր ե ն ց ի

պ ո ե զի ա ն գ ե ր ա զ ա ն ց ա պ ե ս հա սա րա կա կս/ն բ ո վ ա ն դ ա ­

կ ո ւ թ յա մ բ , խ ո րը դ ե մ ո կ ր ա տ ի զ մ ո վ , վ ա ռ հ ա յր ե ն ա ս ի ­

ր ո ւ թ յա մ բ , ժ ո ղ ւս էբ դ ա ք ն ո ւթ յա մ բ տ ո գ ո ր վ ա ծ ս տ ե ղ ծ ա ­

գ ո ր ծ ո ւ թ յո ւ ն Է , Ա յդ ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ո ւթ յա ն հ մ ա յք ի բո ւն

գ ա ղ տ ն ի ք ը ժողուԱէդի մ ա ք ա ռ մ ա ն , ի ղ ձ ե ր ի , ե ր ա զ ա ն ք ­

ն ե ր ի , գ ա լի ք ի ն կ ա տ մ ա մ բ ն ր ա վ ա ռ ո ւ ա ն բե կ ա ն ե լի

Հա վա տ ի խ ո րը և ճշմ ա րտ ա ցի ա ր տ ա ց ո լմ ա ն մեք Է,

Ո րպ ե ս խ ո ր ա պ ե ս ժ ո ղ ո վ ր դ ա կ ա ն բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ և ա ն ­

շա հ ա խ ն դ ի ր հ ա յր ե ն ա ս ե ր , Չ ա ր ե ն ց ը հա ր ա զա տ որեն

ա ր ձ ա գ ա ն ք ե լ կ ի ր Հ ա յր ե ն ի ք ի , ժ ո ղ ո վ ր դ ի , հ ա յ ի ր ա ­

կ ա ն ո ւթ յա ն գ ր ե թ ե բ ո լո ր բ ն ո ր ո շ ե ր և ո ւ յթ ն ե ր ի ն , խ ո ­

ր ա պ ե ս ա պ ր ե լ, տ ա ն ջ վ ե լ, պ ա յք ա ր ե լ ո ւ ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր -

ծ ե լ Է իր ժ ո ղ ո վ ր դ ի կ յա ն ք ո վ ո ւ ա ո օ ր յա յո վ , նրա

հ ո ւ յզ ե ր ո վ ո ւ ե ր ա զ ն ե ր ո վ ։

Ա ր դ ա ր և , Չ ա ր ե ն ց ի պ ո ե զ ի ա յի ժ ո ղ ո վ ր դ ա Հ ո ւ թ յո ձ ը .

բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ ա կ ա ն ա պ ր ո ւմ ն ե ր ի խ ո ր ո ւ թ յո ւ ն ը , հ ո ւզ ա ­

կ ա ն ո ւթ յո ւն ը , ա ն մ ի ջ ա կ ա ն ո ւթ յո ւն ը , ա ն կ ե ղ ծ ո ւթ յո ւն ը ,

ա ր տ ա հ ա յտ չա կ ա ն մ ի ջ ո ց ն ե ր ի բ ա զ մ ա զ ա ն ո ւթ յո ւն ը , ճոխ

ո ւ պ ա տ կ ե ր ա վ ո ր լե զ ո մ , ն ր ա հ ա մ ա ր ա պ ա հ ո վ ել են

պ ա տ վ ա վ որ տ եղ հ ա , գ ր ա կ ա ն ո ւթ յա ն մ ե ջ ։

սԸ նտ իր երկ եր а ո ւմ ա մ -

փ ովւվա ծ Է Չ ա ր ե ն ց ի ն ա ­

խ ա ս ո վ ետ ա կ ա ն և ս ո վ ետ ա ­

կա ն շրջա նների ե ր կ ե րի մի

մ ե ծ մ ա ս ը , ա ռա վելա պ ես

ս ով ետ ա կ ա ն շրջա նի ս տ ե ղ­

ծ ա գ ո ր ծ ո ւթ յո ւն ն ե ր ը »

Չ ա ր ե ն ց ի ն ա խ ա ս ո վ ե տ ա ­

կա ն 2Ր Հ ՚Ան ի պ ոեզ/ւա յի հ ի մ ն ա կ ա ն մ ո տ ի վ ն ե ր ի ց մ ե ­

կ ը , հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի բ ա զ ­

մ ա դ ա ր յա ն պ ա տ մ ո ւթ յա ն ը

հ ա տ ո ւկ , ա զ գ ա յի ն -հ ա ս ա ­

ր ա կ ա կ ա ն վշտ ի խ ո ր ու

բ ա ր ձ ր ա ր վ ե ս տ ա ր տ ա ց ո ­

լո ւմ ն Է կւսղմ ո ւմ ւ Նրա

պ ոե զիա ն իր խ ո ր ը ա ր­

մ ա տ ն ե ր ո վ կ ա պ վ ո ւմ կ հ ա յ

ժ ո ղ ո վ ր դ ի դ ա ր ա վ ո ր ն վ ա ­

ճո ւմ ն եր ի հետ ւ Յ ո ւր ա ց ն ե ­

լո վ մ ե ր մ ե ծ կլա սիկների

լա ւէւսդույն գրա կ ա ն տ ր ա ­

դ ի ց ի ա ն ե ր ը , Չ ա ր և ն ց ն իր

ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ո ւթ յա ն ա ռ ա ­

ջին տ ա ր ի ն եր ի ն կ ր կ ն ո ւմ I;

մ ե ր կ րս ս ի կ ն եր ի թ ե մ ա ն ե ր ն

ու մ ո տ ի վ ն ե ր ը ւ Նա հ ն չե ց -

ն ո ւմ կ « ց ա վ ] ,, ա ն վա խ ճա ն թ ա խ ծ ի յ> մ ո ա իվ ն եր ըւ Բ ա ­

ն ա ս տ ե ղ ծի հ ո ւս ա հ ա տ ո ւթ յո ւն ը , վ ի շտ ը , ա ր ձ ա գա ն քն են

հա ս ա րա կ ա կա ն վ շտ ի , հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ա պ ր ա ծ ա նլուր

ո ղ բ ե ր գ ո ւթ յա ն , ո ր ո վ հ ե տ և ի ն ք ն է լ •ա մ ե ն ,ի հետ է

ա պ ր ո ւմ ։ ա մ ե ն ք ի չա վ ։ տ ա ռ ա պ ո ւմ »,

Ի ր ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ո ւթ յա ն ա ռա ջին ի ս կ օ ր ե ր ի ց , Տ՛ա­

ր ե ն ց ի ն հ ո ւզ ո ւմ ո ւ տ ա գ ն ա պ ե ց ն ո ւմ է հա յրԱ նի ե ր կ -

րի և բ ա զ մ ա չա ր չա ր հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի բ ա խ տ ը , էՈ ս կ ե -

դ ի ՜ր կ , ա ր և ա ռ ա ՛տ , կ ա պ ո ւտ ա չյա Նաիրիտն ջե ր մ ա ց ­

ն ո ւմ է նրա ս ի ր տ ը , Բ ա ն ա ս տ ե ղ ծը ս ի ր ո ւմ է ի ր Հ ա յ ­

ր ե ն ի ք ն ո ւ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն ի ր հ ո գ ո ւ ա մ բո ղ ջ ջ ե ր մ ո ւ­

թ յա մ բ , Հ ա յր ե ն ի ք ի ջ ե ր մ ա ց ն ո ղ լի ր ի կ ա կ ա ն ս ե ր ը նա

մ իշտ զ գ ա ց ե լ է ի ր մ ե ջ , ն ո ւ յն ի ս կ ե ր բ •մ ե ն ա կ էի

ե ս , ինձ հետ է ի ր ղ ո ւ» , — ա ս ո ւմ է ն ա .

Հ ա մ ա շխ ա ր հ ա յի ն ա ռա ջին պ ա տ ե ր ա զմ ի ն բ ա ն ա ս ­

տ ե ղ ծ ը տ ե ս ն ո ւմ է ի ր Հ ա յր ե ն ի ք ի ա վե րո ւմ ն ո ւ հ ը ր -

կ ի զ ո ւմ ը .

г Ի ս կ ն ր ա ն ք ե կ ա ն ՝ ա ր յո ւն ո վ , հր ով .

Մ եր ե ր կ ի ր ը հ ի ն դ ա ր ձ ր ի ն փ ոշի•••■

Ս՛եր Կ յա նք ի հ ի մ ք ե ր ն ա ն դ ո ւն դ ը ը ն կ ա ն . . . ։ ,

Հա մ ա բն ա կ ա ն ա յդ թ ա խ ծ ի , ա ն կ ո ւմ ա յի ն տ ր ա մ ա ­

դ ր ո ւթ յո ւն ն ե ր ի օր ե ր ի ն է լ բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ ի հ ո գ ո ւ մ ա ն ­

մ ա ր է մ ն ա ց ե լ Հ ա յր ե ն ի ք ի ս երը և ն ա 3 գի շե ր ը ա մ -

С2 ԷՏ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն •195-1

բ ո զ ջ հ ի վ ա ն դ , ց ա վ ա դ ա ր , ե ր ա զ ո ւմ { ա րևի մ ա ս ի ն ,

և խ ո ր հ ր դ ա ծո ւմ '

г Ի ն չո ՛ւ [ երա զն ա յո ա շխ ա րհա վեր

Կա խվել մ ե ր գլխ ՛ին ա յսպ ես կ ո ւր ո ր ե ն .. . » ւ

Հ ա յր ե ն ա ս եր բա ն ա ս տ ե ղ ծ ր ի ր ՛մ ո ր մ ո ք ն է ա րտ ա ­

հ ա յտ ո ւմ ի ր ժ ո ղ ո վ ր դ ի և Հ ա յր ե ն ի ք ի ճ ա կ ա տ ա գր ի

մ ա սի ն ա յո տ ողե րի մ ե ջ , Բ ա յց Յ ա ր ե ն ց ի ն ա խ ա սո­

վետ ա կա ն շրջա նի հ ա յր ե ն ա ս ի ր ա կ ա ն ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ո ւ­

թ յո ւն ն ե ր ը տ ո գ ո ր վ ա ծ ե ն հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ե նրա Հ ա յ ­

ր ե ն ի ք ի բա խ տ որ ոշ ա պ ա գա յի նկա ՛տ մ ա մ բ ո ւն ե ց ա ծ

լա վ ա տ ե ս ո ւթ յա մ բ ւ пՀո ւս ա հ ա տ ո ւթ յա ն Ք ո ղը պ ՚ս տ ո ե -

/ո վ Հ ձ յո ւն /: տ սւկից վ ՚թ թ ո ղ մ ա նի շա կ ն ե րի պ ես դո ւրս

ե ն դա լի ս ն ր ա լա վ ա տ ե ս ո ւթ յա ն դ ե ռ և ս թ ո ւ յլ , ր ա յց

ա ոա ջին ծ ի լե ր ը » .

в Օրը կ գ ա ։ Եվ հե ռ ա վ ո ր դա շտ ե րի ց

Մ եր հ ն ձ վ ո ր ն ե ր ը , հ ո գ ն ա բ ե կ , կ գ ա ն ւոունէ

Կ բոլորեն ս ե ղա նի շուր ջը ն ո ր ի ց

Ո ւ կ լք ն ի հա գա ր ծ ի ծ ա ղ ու խ ն դ ո ւմ » ,

Խ ո ստ ումն ա լի ց բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ ի ա ո ա ջ, իր ս տ ե ղ ծ ա ­

գ ո ր ծ ո ւթ յա ն ե ր կ ր ո ր դ ւիուլում , բ ա ց վ ո ւմ ք լս ւ յն ո ւղ ի .

Չ ՚ս ր ե ն ց ը ն ո ր խ ո ս ք է բ ե ր ո ւ մ մ ե ր գ ր ա կ ա ն ո ւթ յա ն

թ ե ' իր թ ե մ ա տ ի կ ա յո վ , թ ե ՛ ի ր գա ղա փ ա ր ա կ ա ն թ ա ր մ

ձևե րով ու ն ո ր ա ր վ ես տ ո վ ՛ Նա ե ր գ ո ւմ Է ժող ո վ ր դ ի

մա քա ոմա Հ, ե ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ա շխ ա տ ա նքի ս խ ր ա դ ո ր -

ծ ո ւթ յո ւն ը ւ Բ ա նա ս տ եղծա կա ն գ յո ւտ ե ր ի շն ո ր հ ի վ , ա -

՚! ե ն մ ի բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ ո ւթ յո ւն դ ա ո ն ո ւմ Հ ինքնա տ իպ

ո ։ ի ն ք ն ո ւր ո ւյն սւո!,ղ ծ ա -ր ։ր ձ ո ւթ յս մ է , որտ եղ ա րտ ա ­

ց ո լվ ո ւմ Է կ յս /ն ք ի մ ե ծ ճ շ մ ա ր տ ո ւթ յո ւն ը , Հ ե ն ց ա յգ

՛■ Յ ա ր ե ն ց ի ե րկ ե րի գ ե ղ ա րվեստ ա կա ն ի ն ք ն ա տ /ւպ ո ,-

I'է ՛՛՛ն գ ա ղ տ ն ի ք ը ա յդ շրջա նի ե ր կ ե ր ո ւմ , Բ ա ն ա ս տ ե ղծ ր

իր հ ո գ ո ւ բ ո լո ր թ ե լե ր ո վ կ ա պ վ ո ւմ < ժ ո ղ ո վ ր դ ի կ յա ն - ր ի , ա ռ օ ր յա յի ո ւ հա դ թ ա նա կ ի հետ .

ոԲ ՚ե ո ւղ ո ւմ ես ե ր գ դ լս են

Ժ ա մա նա կի շուն չը դ տ ր ձ ի ր , —

Կապվիր Նյա րդով յուրա քա նչյուր

■Р" օրերին ո, քո դա ր ի ),... в

ե վ Յա րենցր դա ոնում Լ ս, Հս, սա/խար ‘ու ցո ւն ց վւս- թեբիկն երի երգիչը»,

Յ ա ր ե ն ց ը ա յդ ո ւղ ի ո վ ա ն ց ն ո ւմ Լ ը ն դ մ ի շտ ժ ո ղ ս .

վ ը բդ ա կա ն պ ո ե զ ի ա յի ա գ ի ն , մ ի ա ձ ո ւլվ ո ւմ ժ ո ղ ո վ ր դ ա ­

կա ն մ ա սս ա !,ե րի հևա , խ ո ր ա ն ո ւմ I կ յա ն ք ի I, է,որ

ի ր ա դ ա ր ձ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի մ ե ջ , հ ր ա ժ ա ր վ ո ւմ Է ա ն ց յա լի

« կա պ ույտ ե ր գ ե ր է ի ց , մ շո ւշի ց ո , ա ն կ ո ւմ ա յն ո ւթ յո ւ­

ն ի ց և ձ ե ռ ն ա մ ո ւխ { լի ն ո ւմ ե ր գ ե լո ւ Էսքիկա կա ն մ ե ծ

կ տ ա վ ն ե ր ս ./ ժ ո ղ ո վ ր դ ա կ ա ն Հ ե ր ո ս ո ւթ յա ն ՝ գ ե ղ ե ց կ ո ւ­

թ յո ւն ը , նրա ա նսա հմա ն ո ւժ ը , ն ո ր կ յա ն ք ի Հ ա ղ թ ա ­

ն ա կ դ ա պ ա գ ա յի , դա լի ք ի վ ա „ հա վ ա տ ը, ե ր գ ո ւմ <

ա շխ ա տ ա վոր մ ա ր դ կ ո ւթ յա ն հ ա մ ա շխ ա ր հ ա յի ն զ ա ր ­

թ ո ն ք ը , խ ա ղ ա ղ ո ւթ յա ն տ ե ն չը , ժ ո ղ ո վ ր դ ն ե ր ի ե ղ բ ա յ­

ր ո ւթ յա ն գ ա ղ ա փ ա ր ը , Բ ա ն ա ս տ ե ղ ծր խ ո րա պ ես Հ ա ­մ ո զվ ա ծ Լ , որ ժ ո ղ ո վ ո ւր դ ը , ի ր պ ա յք ա ր ո վ , կնվա ճի

խ ա դ ,ս ղ ո ւթ յո ւն ն ու երջա նկու թ յո էն րւ

• Ես ւսսում ե մ ' ա շխ ա րհը կդա ոնա

Մ ի ը ն դ Հա նուր խ ն դ ո ւթ յա ն փ ո ղ ո ց ՛ ,

1 9 2 0 թ վ ա կ ա ն ի ն գ ր վ ա ծ ֊Ь п | ժ ո ղ ո վ ր դ ի մ ա ս ի ս *

էպ իկա կա ն պ ո ե մ ո ւմ Յ ա ր ե ն ց ը , պ ա տ կ ե ր ե լո վ ուս ս Հե­

ր ո սա կ ա ն ժ ո ղ ո վ ր դ ի կ յա ն ք ը , կ ա ր ո ղ ա ցե լ Լ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն

հ ա ն դ ե ս բ ե ր ե լ որպ ես պ ա տ մ ո ւթ յո ւն կերտ ող ա ն խ ո ր ­տ ա կ ելի մ ի ո ւժ ի ,

1 9 2 0 - 1 9 3 է թ վ ա կ ա ն ն ե ր ի ն Յ ա ր ե ն ց ը դ ր ո ւմ է. «Ա .Ո .-

Տ ա պ ո ն մ ւ ք , ո ր տ ե ղ վ ա ռ ու ոԼ ա /իս տ ա կ ա ն գ ո ւ յն ե ր ո վ

ն կ ա ր ա գ ր ե լ Լ Հ ա մ ա շխ ա ր հ ա յի ն ա ռա ջին պ ա տ ե ր ա դ ֊

մ ը , հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ա ն ե լ կ ա ց ո ւթ յո ւն ը , Ս ո ց ի ա լի ս .

տ ա կա ն ռ և ո լյո ւց ի ա ն , որ փ ր կ ո ւթ յո ւն < բ ե ր ո ւմ Հա,

ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն և հ ա յ ա շխ ա տ ա վ ո ր ո ւթ յա ն ը , Պ ո ե մ ո ւմ ա-

ոա նձնա հ ա տ ուկ տ եղ ( գ ր ա վ ե լ հ ա յ ժողուԼբդի ա ղ ա .

տա դր ակ ան հ ա ր ց ը , Պ ո ե մ ր ա չքի ( ը ն կ ն ո ւմ նա և իր *ւոր ւոա ղա չա վւությւսմրւ

Յ ա ր ե ն ց ը բ ա զ մ ա ժ ա ն ր դ ր „ ղ Լ, Ա յս շրջա նի նրա

ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ո ւթ յա ն մ ե ջ ն շա ն ա կ ա լի ց տե ղ Է գ ր ա վ ո ւմ

բ ա լլա դ ը , ո ր տ ե ղ ն ա հ ա ն դ ե ս Է գա լի ս որպ ես ք ն ա ­

ր ա կ ա ն պ ո ե զ ի ա յի տ ա ղ ա ն դա վ որ վ ա ր պ ե տ , Հ ո վ հ ա ն ­

ն ե ս Հ ո վ հ ա ն ն ի ս յա ն ի ց , Հ ո վ հ ա ն ն ե ս Ր ՚ո ւլէ ա ն յս /ն ի ց Հ ե ­

տ ո Եղիշե Յ ա ր ե ն ց ը մ ե ր պ ո զ ի ա յի մ ե ջ հա ն դի սա ն ում

{ բ ա լլա դ ի խ ո շո ր վ ա ր պ ե տ ը . « 3 ՛ս ր ե ն ք /, բ ա լլա դ ն ե ր ը

ա չքի են ը ն կ ն ո ւմ ի ր ե ն ց խ ո ր ի դ ե ա կ ա ն ո ւթ յա մ բ ,

հ ո ւզ ա կ ա ն ո ւթ յա մ բ և պ ա ր զ ո ւ թ յա մ բ ւ ,

Յ ա ր ե ն ց ը մ ե ր մ ե ծ լի ր ի կ ն ե ր ի ց մ ե կ ն 1.1 11երը իր

բ ա զ մ ա զ ա ն ա ր տ ա հ ա յտ ո ւթ յո ւն ն ե ր ո վ հ ա ն դ ի ս ա ն ո ւմ <

Յ ա ր ե ն ց ի ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ո ւթ յա ն հի մ նա կ ա ն մ ո տ ի վ ն ե ր ի ց

մ ե կ ը ։ Ս երը նա դ ի տ ե լ Է որպ ես կ յա ն ք ի ա ղ բ յո ւր , ա շ­

խ ա տ ա ն ք ի ս խ ր ա գ ո ր ծ ո ւթ յո ւն ։ կ յա ն ք ը իմա ս տ ա վ որո ղ

և թ և ա վ որո ղ մ ի վ ե հ ղ դ ա ց ո ւմ ւ Նա ե ր դ ե լ Լ կ յա նր ր

հա ստ ա տ ող ս ե ր բ , նրա լի յվ կ ա ն ա չք ի I. ը ն կ ն ո ւմ իր

հ ո ւզ ա կ ա ն ո ւթ յա մ բ , ր ա զ մ ա զա ն ո ւթ յւս մ / , , ա ն մ ի ջա կ ա ­

ն ո ւթ յա մ բ , ա պ րումն ե րի խ ո ր ո ւթ յա մ բ ւ 1 9 2 0 __ 1921

ի վ ա կ ա ն ն ե ր ի ն ն ա դ լ ՚1 ՚լ /. Ա ա յա թ -Ն ո վ ա յի ն մ ս ձ ո ղ ո ,-

թ յւ ս մ բ «Տ ա ղ ա ր ա ն » յ ւ , զ ե ա ե ղ լխ ծ Հ Յ ա ր ե ն ց ի ա -

մ ե ն ա ժ ո զ ո վ ր զ ա կ ա ն և ո ւշա գ ր ա վ գ ո ր ծ ե ր ի ց մ ե կ ը '

«Ե լ, ի մ ա նուշ Հ ա յա ս տ ա ն ի - ր ա Խ ս ո տ ե ղ ծ ո լթ յո լն ր ,

ո ր բ լա վ ա դ ո , ր , ընտ րա կա ն ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ո ւթ յա ն ն 1.

մ ե ր պ ո ե զ ի ա յի մ ե քլ Ա յդ բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ ո ւթ յո ւն ը Հ ա յ­

ր ե ն ա սի րա կ ա ն ա զ ն ի վ դ դ ա ց ո ւմ ն ե ր ի մ ի ի ն ք ն ա բ ո ւխ

պ ո ռ թ կ ո ւմ Լ , որուեդ լս ոն ա ս տ ե ղ ծ ր կ ա րող ա ցել Լ

Հ ա յա ս տ ա ն ի տ ր Խ ո Հա մ բ ւա ւր , մ ե ր Հին, լա ց ա կ ո ւ-

մ ա ծ սս . ֊դի 1՛վ ա գ ր . տ րն ա ն մ ս Հ, վ ա ր գ ե ր ի բ ո ւ յր ը , /ո ւ ­ս ն լճ ե ր ի դ ո ւյն ե ր ը իր ա ր մ ի ա ձ ա յն դ

օԼ ՚ն տ ի ր ե ր կ ե ր օո ւմ հր ա տ ա րա կ վել են նւսե Յ ա ֊

ր ե ն ց ի ա նտ իպ ե ր կ ե ր ը ։ որ ոն ց թ վ ո ւմ ա չքի Լ ը ն կ ն ո ւմ

իր հ ո ւզ ա կ ա ն ո ւթ յա մ բ . К ^ и ' с т ВС՛. е т п * п .и ■ ր (Կ ո մ ի -

տ ա սի Հ ա մ ա ր ), ձ ո ն վ ա ծ Կ ոմ իս ւա ս ի' лձայն՛ի ա ր ք ա ս -

յ ի ա ճ յո ւն ի Հ ա յր ե ն ի ք վեր ա դ ա ր ձվ ե լո ւ պ ա տ մա կա ն

դ ե պ ք ի ն , ուր բ ա ն ա ս տ ե ղ ծր ո գ ե կ ո չո ւմ < ՜ հիշա տ ա կը

հ ա յ ե ր դ ի մ ե ծ կ ա խ ա ր դ ի ն , որը и ե ր գ ե լ է աշխա ■

ւոա նքր և ա րոր ը մ ա ճ կ ա /ի , ա նջուր դա շտ եր ո ւ հ ե ր ­

կ եր ե ս ի ր ո վ ե ր ք ա ն ձ կ ա լի ։,, և որը չ ի տ ես ել իր

«ե ր կ ր ՚ի տ ր շա լո ւյս ր փ ա ռ ա պ ա ն ծ, ի բ ր և ա ճ յո ւն դո ւ

ե կ ա ր , ի բ ր և ղւուսծ տ ա ր ա գ ի ր *, Ապա ե զա կ ի ա յդ

դ ե պ ք ի ց Չ ս ւր ե ն ց ր ա ն ո ւմ Լ մ ե ծ ր ն դ Հա ն ր ա ցո ւմ .

• Վ ե ր ա դ ա ռ ն ա ն պ իտ ի դեռ

Հ ա զ ա ր ս րտ եր տ ա ր ա գիր

Թ ո ղ ա ծ օտ ա ր հ ե ո ո & ե ր ,

ս ր վ ա ծ հ ո ղ մ ո վ հ ա ր ՚յ յ բ ի ր ւ ո -

Ի բ ր և ս րտ եր կ ե ն դ ա ն ի ,

1 'րրե մ ա ս ո ւն ք կ ա մ ա ճ յո ւն —

Ս րտ եր ր ա ն ի ' զ ե ո , բա նի

Հ ո ղ ն են իրենք/ ա ն րքում . . .

к Ը ն տ ի ր ե ր կ ե ր Ֆոէմ ա մ փ ո վւվ ե լ են ն ա և Չ ա ր ե ն յի

11ա րդմ ա ն ութ յո ։ն )ւեր ը սիր ՛ու) Հ ե ղ ի ն ա կ ն ե ր ի ս ՝ կմեն

Պ ո տ ի ե ի ց , Հ ա յն բ ի խ Հ ա յն ե ի ց , Վ ի կ տ որ ձ յո ւ դ ո յի ց , Մ .

Լ ե ր մ ո ն տ ո վ ի ց , Ն . Ն ե կ ր ա ս ո վ ի ց . Ո ւա յտ П ւի տ մ ե ն ի ս ,

Ы / ՚է Վ ե ր հ ա ր ն ի ց , Դ ե մ յա ն Բ ե ղ ն ի ի ց , Ն ա զի մ Հ ի ր մ ե -

թ ի ց , Մ ա յա կ ո վ ս կ ո ւց , Վ ո լֆ գ ա ն դ Գ յո թ ե ի ց , Ա լեքս ա նդ ր

Պ ո Վ կ ի ն ի ը և Մ ա /ս ի մ Գ որ կ ո ւց ։Չ ա ր ե ն ց ի ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ա կ ա ն ժ ա ռ ա ն գ ո ւթ յո ւն ը իր

պ ա տ կ ա ռ ե լի տ եղն Է գ ր ա վ ո ւմ հ ա յ գր ա կ ա ն ո ւթ յա ն

պ ա տ մ ո ւթ յա ն մ ե ք ։ Նա ի ր ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ո ւթ յո ւն ն ե ր ո վ

մ ի ն ո ր ու պ ա յծ ա ռ 1.ք ր ա ց ե ց Հ ա յ գ ր ա կ ա ն ո ւթ յա ն

պ ՚ս տ մ ա թ յա ն մեքւՉ ա ր ե ն ց ի ե ր կ ե ր ը , որ ոնք աչք/ի են ը ն կ ն ո ւմ ի ր են ց

թ ե մ ա յի Հ ա ր ս տ ո ւթ յա մ բ , ձ և ե ր ի , գեղա րվ եստ ա կ ա ն

պ ր ի ո մ ն ե ր ի , պ ա տ կերների բ ա ղ մ ա զ ս /ե ո ւթ յա մ ր , ի ն ք ­

ն ա տ ի պ ո ւթ յա մ բ , հ ա յր ե ն ա ս ի ր ո ւթ յա մ բ ու ժողու[յւր-

ւ։ ա յն ո ւթ յա .մ ր դ ա ր ձ ե լ ե ն ո ՛չ մ իտ քն հ ա յ ը ն թ ե ր ցա ս ե ր

Հա սա րա կ ութ յա ն , ա յլ նա և ս ով ետ ա կա ն ը ն թ ե ր ցո ղ

լա յն Հա սա րա կ ութ յա ն ա մ ե ն ա ս ի ր ե լի երկերրւ

Ա . ձ .