ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ¨Ñ ´

¡¡¡ ÒÒ μ ¹¹¹ à ÍÍÍÍͧ§§§§¨Ñ ´ ¡ Ò Ã μ ¹

à Í §¨Ñ ´ ¡ Ò Ã μ ¹ à Í §

à¹×éÍËÒ ·ÕÁ¢ºÇ¹¨Ñ§ËÇÑ´ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ ªÒμ ÔÇѲ¹ � ËÇÁÊØ¢ ÇÔÃÑμ¹ � ÊØ¢¡ØÅ »ÃÐÁÇÅ ¾ÙÅàª×éÍ ÇԪѠ¸ÂÒ¸ÃÃÁ ÃÑμ¹Ò ÊÒÃФس ¹Ô¤Á ½†ÒºØμà ÊÁ㨠ÇÒÁÐÅع ÊØÇÃó ¢¨Ñ´ÁÅ·Ô¹ ÊÁËÇѧ ÊÔ¹ªÙ àÃÕºàÃÕ§ ÍÔ¹·ÔÃÒ ÇÔ·ÂÊÁºÙó� ¡Í§ºÃÃ³Ò Ô̧¡Òà ´ÃØ³Õ Ã‹Í§¾×ª Á§¤Å »̃ÞÞÒ»ÃЪØÁ ÈÈԸà ºØÞ§¤ � ¡ÑÞÞҹѹ·� μҷԾ � ÇÔàªÕÂà ¾ÅÊÂÁ ISBN 978-974-350-869-1 ¾ÔÁ¾�¤ÃÑé§áá ÊÔ§ËÒ¤Á 2554 ¨Ó¹Ç¹¾ÔÁ¾� 1,000 àÅ‹Á ¨Ñ´·Óâ´Â ʶҺѹ¡ÒèѴ¡Ò÷ҧÊѧ¤Á ÀÒ¤ÍÕÊÒ¹ 185/134 ËÁÙ‹ºŒÒ¹«Ôμ ÕéᏠ�́ μӺŹ͡àÁ×ͧ ÍÓàÀÍàÁ×ͧ Ñ̈§ËÇÑ´ÊØÃÔ¹·Ã� 32000 ʹѺʹعâ´Â ʶҺѹ¾Ñ²¹Òͧ¤�¡ÃªØÁª¹ (ͧ¤�¡ÒÃÁËÒª¹)

ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ´́

¡¡¡ Ò Ã μ ¹¹¹ à ÍÍͧ¨Ñ ´ ¡ Ò Ã μ ¹

à Í §¨Ñ ´ ¡ Ò Ã μ ¹

à Í §¨̈̈

´¨̈̈̈̈̈̈̈ ÑÑÑ ´́́́́́́́́

¤Ó¹Ó เมื่อพูดถึงเรื่อง “การจัดการตนเอง” คนจำนวนมากก็มักจะคิดถึงจังหวัดอำนาจเจริญ

ผมเคยเขารวมกระบวนการของคนอำนาจเจริญ บางคร้ังบางคราวไดเห็นถึงความกระตือรือรน ของทีมงาน ของแกนนำจังหวัดน้ีอยางเต็มเปยม ไดเห็นถึงพลังและความตองการที่จะเปลี่ยนแปลงสังคม และชุมชนทองถิ่นอยางเต็มที่

การเคลื่อนตัว เชื่อมตอจากเครือขายเล็กๆ ที่กระจายตัวอยูในจังหวัด ถักทอ ตอสานใหมารวมกันคิดถึงระบบท่ีใหญขึ้น จากการคิดเปาหมายระดับตำบลมาสูเปาหมายท่ีใหญขึ้น โดยเฉพาะการจัดการตนเองในระดับจังหวัด ตองถือวาจังหวัดอำนาจเจริญอยูแถวหนาของจังหวัดทั้งมวล

การจะมีวิสัยทัศน หลักคิด วิธีคิดอยางนี้ได มิใชวาจังหวัดไหนก็จะทำได เพราะคนจำนวน มากยงั “คุนชนิ”กบังานเดมิ รองเดมิของตวัเองและไมยอมทีจ่ะออกจากรองเกาหรอืตอยอด “งานเกา” ตอไปได แตคนอำนาจเจริญไมเปนเชนนั้น แสดงใหเห็นวา คนอำนาจเจริญผานงานการเรียนรู มาอยางหนัก จนสามารถยกระดับ เชื่อมโยง คน งาน ทั้งหมดมาคิดเรื่อง “จังหวัดจัดการตนเอง” ได

หลักคิด หลักปฏิบัติเรื่อง “การจัดการตนเอง” หรืออีกนัยยะหน่ึงเรียกวา “การปกครองตนเอง” ตามรัฐธรรมนูญมาตรา มาตรา 281 เนนหลักแนวความคิดที่สำคัญของยุคสมัยนี้ เพราะ การจัดการปกครองแบบรวมศูนยอำนาจเปนเรื่องที่ลาสมัยไปเรื่อยๆ และจะหมดยุคสมัยของตัวมันเองไปในที่สุด เหตุผลคือการแขงขันของโลกยุคโลกาภิวัฒน ความเจริญของเทคโนโลยีหรือแมกระทั่ง การศึกษาของคนยุคใหมก็มีมากข้ึน ถาเกิดการรวมศูนยมากข้ึนเทาไรก็จะยิ่งทำลายระบบของตัวเองมากขึ้นเทานั้น และดวยเหตุผลที่ทองถิ่นมีความหลากหลายของวัฒนธรรม ความเชื่อ และทรัพยากรธรรมชาติตามภูมินิเวศของแตละถ่ิน การบริหารจัดการแบบเชิงเด่ียว กฎหมายฉบับเดียว ขอบังคับเดียวใชควบคุมไดทั้งประเทศ จึงไมสอดคลองกับความเปนจริงมากขึ้นเปนลำดับเชนกัน

บทเรียนของจังหวัดอำนาจเจริญ เปนบทเรียนที่สำคัญที่พื้นที่ตางๆ จังหวัดตาง ๆ จะนำไป เปนตนแบบในการเรียนรู และที่สำคัญการดำเนินงานตามทิศทาง “การจัดการตนเอง” จะเปนประวัติศาสตรชาติไทยในอนาคต เพราะกระแสการกระจายอำนาจ กระแสการลุกขึ้นมา “ขอคืนอำนาจ” กระแสการจัดการตนเองและกำหนดทิศทางตนเองของทองถิ่น จะดังแรงมากย่ิงขึ้น และกำลังจะลุกคืบมาเปนกระแสหลักของสังคมไทยและสังคมโลกอยางหลีกเลี่ยงไมได หนังสือ “คน อำนาจเจริญ จัดการตนเอง” จึงเปนหนาหนึ่งของประวัติศาสตรของการเมืองไทยไปโดยปริยายเชนกัน

สวิง ตันอุด

สถาบันการจัดการทางสังคม (สจส.)

1 ¨Ñ§ËÇÑ´ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

4 ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔިѴ¡ÒÃμ¹àͧ

5 âÁà´ÅÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

6 ¤¹ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

ÊÒúÑÞ

2 ¡Ãкǹ¡ÒÃà¤Å×è͹äËÇ ·Ò§¡ÒÃàÁ×ͧ

3 ¿„œ¹¿ÙªÕÇÔμ ¿„œ¹¿ÙªØÁª¹·ŒÍ§¶Ôè¹

1

4

9

15

18

29

1

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

ทามกลางกระแสท่ีผูคนตางโจษจันกันถึงเร่ืองความขัดแยง ความไมเปนธรรม รวมถึงการคนหาทางออกท่ีเปนไปตามระบอบประชาธิปไตยน้ัน มีขอเสนอท่ีหลากหลายความคิดเห็นทั้งมองตางมุมและมุมเดียวกัน แตประเด็นประชาธิปไตยเหลานั้นก็ยังไมเคย กาวพนจากเร่ืองระบบผูแทน การเลือกต้ังเขาคูหา ระบบการบริหารจัดการแบบเสียง ขางมากและระบบรัฐสภา

ที่จังหวัดอำนาจเจริญ จังหวัดลำดับท่ี 75 จังหวัดนองใหมตามลำดับการแตงตั้ง หากแตในกระบวนการพัฒนาของทองถ่ิน กระบวนการเรียนรูของคนอำนาจเจริญนั้น เรียกไดวาไมเปนสองรองใคร เพราะวันนี้ ชาวจังหวัดอำนาจเจริญกำลังกาวไปไกลสูแนวคิดเรื่องการจัดการตนเอง

1 ¨Ñ§ËÇÑ´ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

2

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

จงัหวดัอำนาจเจรญิ เปนจังหวดัตอนใตของภาคตะวนัออกเฉยีงเหนอื แยกตัวออกจากจังหวัดอุบลราชธานีเมื่อป พ.ศ.2536 เปนจังหวัดขนาดเล็กมีพื้นที่ทั้งสิ้น 1,975,780 ไร หรือ 3,161.248 ตารางกิโลเมตร แบงออกเปน 7 อำเภอ 63 ตำบล คือ อำเภอเมืองอำนาจเจริญ อำเภอหัวตะพาน อำเภอเสนานิคม อำเภอชานุมาน อำเภอพนา อำเภอลืออำนาจ และอำเภอปทุมราชวงศา และมีอาณาเขตติดตอ ดังนี้

ทิศเหนือ ติดเขตอำเภอเลิงนกทา จังหวัดยโสธร และอำเภอดอนตาล จังหวัดมุกดาหาร

ทิศตะวันออก ติดเขตประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ตามแนว ฝงแมน้ำโขง ดานอำเภอชานุมาน และติดเขตอำเภอเขมราฐ อำเภอกุดขาวปุน และอำเภอตระการพืชผล จังหวัดอุบลราชธานี

ทิศตะวันตก ติดเขตจังหวัดยโสธร ที่อำเภอปาติ้ว และอำเภอเลิงนกทา ทิศใต ติดเขตจังหวัดอุบลราชธานี ที่อำเภอมวงสามสิบ ประชากรสวนใหญทำการเกษตร โดยมีลำน้ำสายสำคัญ คือ ลำน้ำเซบกและลำน้ำ

เซบาย ที่ไหลลงสูแมน้ำมูลและแมน้ำชี อาชีพเกษตรกรรมและผลผลิตทางการเกษตรจึงเปนรายไดหลักของจังหวัด โดยเฉพาะขาวหอมมะลิพันธุดีขึ้นช่ือ

กอนที่จังหวัดอำนาจเจริญจะเติบโตเขมแข็งในกระบวนการพัฒนานั้น จังหวัดอำนาจเจริญก็ไมตางจากจังหวัดอื่นๆ ในประเทศไทย ยิ่งเปนจังหวัดที่มีพื้นที่เกษตรกรรม เปนฐานการผลิตสำคัญดวยแลว ยอมไดรับผลจากแผนพัฒนาฯ เฉกเชนจังหวัดอื่นๆ ที่การเติบโตของระบบเศรษฐกิจ การผลิตเชิงเดี่ยวนั้นนำมาซ่ึงความเปล่ียนแปลงรอบดานในสังคมจังหวัดอำนาจเจริญ ทั้งปญหาหน้ีสิน ปญหาสังคม ครอบครัว เด็กเยาวชน สตรี โดยจากสภาพปญหาที่เกิดขึ้นจริงในพื้นท่ีจังหวัดอำนาจเจริญน้ี ทำให คนทองถิ่นบางคน บางสวนเริ่มตื่นตัวกับปญหาจนนำมาสูการรวมตัว รวมกลุมกันหลวมๆ เพื่อหาแนวทางจัดการ

ภูมิศาสตร จังหวัดอำนาจเจริญ

3

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

Í.ªÒ¹ØÁÒ¹

Í.»·ØÁÃҪǧÈÒ

Í.¾¹ÒÍ.Å×ÍÍÓ¹Ò¨

Í.àÁ×ͧÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

Í.ªÒ¹ØÁÒ¹

Í.»·ØÁÃҪǧÈÒ

Í.¾¹ÒÍ.Å×ÍÍÓ¹Ò¨Í.ËÑÇμоҹÍ.ËÑÇμоҹ

Í.àÁ×ͧÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞÃا෾ÁËÒ¹ Ã

Í.à ¹Ò§ ¹Ô Á

2210 2134

2049

202

2034

212

Í.à ¹Ò§ ¹Ô Á

4

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

เดิมพ้ืนที่จังหวัดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือในอดีตพื้นที่บริเวณนี้เปนเขตพื้นที่สีแดง เปนพื้นที่ที่มีการตอสูทางการเมือง ระหวางแนวความคิดประชาธิปไตยกับคอมมิวนิสต ซึ่งจากประวัติศาสตรดังกลาวทำใหคนอำนาจเจริญ มีความคิดความอานท่ีเขมขนทางดานการเมืองและการมีสวนรวม ดังน้ันเม่ือการตอสูทางการเมืองเร่ืองประชาธิปไตยกับคอมมิวนิสตจบสิ้นลง ชาวบาน นักศึกษา ปญญาชนท่ีเคยอาศัยอยูตามปาเขาก็กลับมาเขาเมือง มีชีวิต มีอาชีพอยางปกติทั่วไป และหลายๆ คนก็กลายมาเปนแกนนำในการพัฒนาชุมชนดวย มองเห็นสภาพปญหาตางๆ จนอดรนทนไมไหว ดังที่แกนนำไดเลาวา

2 ¡Ãкǹ¡ÒÃà¤Å×è͹äËÇ

·Ò§¡ÒÃàÁ×ͧ

5

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

วิรัตน สุขกุล ผูประสานงานขบวนองคกรชุมชนจังหวัดอำนาจเจริญ “ที่ผานมาน้ัน การทำงานของพ่ีนองภาคประชาชนในอดีตน้ัน เรียกวาทำงานยากลำบาก

ตางคนตางอยู ตางคนตางทำ ไมมีใครอยากพูดเรื่องการเมืองเดี๋ยวจะโดนขอหาได แตขณะเดียวกันก็มีภาคประชาชนท่ีมองเห็นปญหาวาหากไมทำ พี่นองก็จะลำบาก ไมสามารถลืมตาอาปากได จึงกลายเปนจุดเริ่มตนที่ทำใหเกิดการเคลื่อนไหวทำงานพัฒนา ทั้งประเด็นเรื่องสิทธิขั้นพื้นฐานตามรัฐธรรมนูญ สิทธิชุมชนทางการเมือง รวมทั้งแนวคดิเรือ่งสงัคมแหงการพึง่พงิกนั”

กำนันรัตนา สาระคุณ แกนนำหญิงเหล็กคนหน่ึงของจังหวัดอำนาจเจริญ “แกนนำรุนแรกๆ เลยนั้น เขาเริ่มตนจากขบวนภาคประชาชนกลุมเล็กๆ ที่เริ่มตนมา

จากกลุมเพื่อนหญิงที่เปนการรวมกลุมกันประมาณ 10 คน ชวงประมาณป พ.ศ.2526 เนือ่งจากในชวงนัน้ผูหญงิถกูละเมิดสทิธหิลายดาน ทัง้สทิธใินครอบครัว สทิธทิางเพศ เดก็ ผูหญิงถูกทำราย ถูกกระทำจากครอบครัว กลุมเพื่อนหญิงทำกิจกรรมสรางการมีสวนรวมเพื่อแกไขปญหาสิทธิผูหญิง ซึ่งเปนปญหาที่เชื่อมโยงไปยังปญหาสังคมเรื่องอื่นๆ ดวย ทั้งปญหาเด็กเยาวชน ปญหาครอบครัว ปญหาการคาประเวณี การคาผูหญิงและเด็ก

จากปญหาตางๆ เขาก็นำเอาประเด็นเหลานี้มาถกกัน เกิดภาพการเคล่ือนไหวทำงานอยางจริงจัง มีการเคลื่อนไหวรวมกับองคกรอื่นๆ ทั้งองคกรที่ทำงานดานสิทธิสตรี และสิทธิเด็ก หลังจากนั้นก็ขยับมาทำงานดานเยาวชนดวย การรวมกลุมเพื่อนหญิงทำงานเพื่อแกไขปญหาตางๆ นั้น คนอ่ืนๆ ก็มองดวยความไมเขาใจในการทำงานของกลุม จนกระทั่งป พ.ศ.2529 เกดิวงคยุทีน่ำเอาเรือ่งเหลาน้ีมาคยุกนัอยางจรงิจงัมากขึน้ เกดิความเขาใจและสนใจ เริ่มมีหลายคนเขามารวมทำงานกับกลุม จนเกิดกิจกรรมความเคล่ือนไหว ในดานตางๆ เชน การผลักดันเชิงนโยบายจนเกิด พระราชบัญญัติตำบล พ.ศ.2537 และการรวมเคลื่อนไหวกับเครือขายผูหญิงสี่ภาค”

กลาวไดวา คนอำนาจเจริญที่ตื่นตัวเร่ืองการพัฒนาทองถ่ินเหลานี้ คือ ดอกผลของ

กระบวนการเคลื่อนไหวทางการเมืองในชวงป พ.ศ.2516 – 2519 และตอมานั้น นำมาสูกระบวนการเขามามีสวนรวมของคนอำนาจเจริญในการแกไขปญหาสังคมที่เริ่มตนจากปญหาสตรีและขยายประเด็นไปสูเรื่องอื่นๆ

6

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

การเคลื่อนตัว ของชุมชนทองถ่ิน

การเริ่มตนรวมกลุมของชุมชนทองถิ่นจังหวัดอำนาจเจริญขยับไปโดยอาศัย

การคลำทิศคลำทางเพราะเดิมยังไมมีการรวมกลุมกอนอยางชัดเจน รวมท้ังชาวบาน ตามชุมชนตางๆ ก็ยังกระจัดกระจาย ตางคนตางอยูถึงแมจะมีการรวมกลุมกระทำกิจกรรม ในชุมชน แตความเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นเม่ือป พ.ศ.2540 เมื่อสำนักงานกองทุนเพื่อสังคม หรือ SIF เขามาทำงานในพื้นที่ มาสนับสนุนชาวบานใหรวมกลุมเขียนโครงการพัฒนาขึ้น ซึ่งถือวาโครงการเปนเครื่องมือสำคัญอยางหนึ่งที่สรางกระบวนการเรียนรู การจัดการตนเอง และสรางแกนนำใหแกชุมชน

ชวงป พ.ศ.2540 – 2543 จึงเกิดการรวมตัวกันของขบวนชุมชนที่ชัดเจนมากขึ้น ภายใตฐานประเด็นการพัฒนาท่ีหลากหลาย เชน เศรษฐกิจชุมชน อาชีพ เครือขาย การจัดสวัสดิการผูดอยโอกาส ฯลฯ การดำเนินดงักลาวกอใหเกิดการจัดโครงสรางและกลไกของคณะทำงานระดับจังหวัดท่ีมาจากผูแทนองคกรชุมชน หนวยงานในพ้ืนท่ี รวมทั้งมีการจัดตั้งคณะกรรมการที่มีบทบาทเฉพาะอีกดวย เชน คณะทำงานฝายกลั่นกรองโครงการ ฝายพัฒนาศักยภาพโครงการ ฝายประเมินโครงการ ฝายพิจารณาโครงการ และคณะทำงานพิจารณาโครงการระดับภาค ที่กลาวไดวา ชวงการทำงานรวมกับ SIF ภาพของขบวนองคกรชุมชนภายในจังหวัดอำนาจเจริญเริ่มกอรูปชัดข้ึน ทั้งในเรื่องประเด็นการทำงานและการจัดโครงสรางการทำงาน การดำเนินการตางๆ ของขบวนชุมชน

การทำงานของชุมชนทองถิ่นที่กอรูปขึ้นในชวงที่ SIF เขามาสนับสนุนน้ัน เริ่มขยับตอยอดอยางตอเนื่อง ในชวงป พ.ศ.2544 – 2546 มีองคกรภาคีภายนอกตางๆ เขามาสนับสนุนขบวนชุมชนภายในจังหวัดอำนาจเจริญอยางเปนรูปธรรม เชน สถาบันพัฒนาองคกรชุมชน (พอช.) และสถาบันชุมชนทองถ่ินพัฒนา (LDI) โดยมีงานเสริมสราง ขบวนองคกรชุมชนท่ีสำคัญ คือ โครงการวิจัยเศรษฐกิจชุมชน 200 อำเภอ โครงการชีวิตสาธารณะ และโครงการจัดทำแผนชุมชน ซึ่งโครงการตางๆ นี้ลวนเปนเครื่องมือสำคัญ ที่สรางและพัฒนากลไกในการสรางความเขมแข็งแกชุมชนและขบวนองคกรชุมชน

7

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

แผนแมบทชุมชน แผนแหงการเรียนรูของชุมชน

จากชุมชนทองถิ่นของจังหวัดอำนาจเจริญท่ีกระจัดกระจาย เกาะกันอยูหลวมๆ นั้น

เกิดการเช่ือมโยงกันมากข้ึนจากกระบวนการจัดทำแผนชุมชน 11 ตำบลนำรองในป พ.ศ.2544 ซึ่งถือเปนเครื่องมือสำคัญที่สรางทั้งการเรียนรูใหแกแกนนำ และเปนเครื่องมือ ที่ทำใหเกิดชุดขอมูลที่เปนประโยชนตอการขับเคลื่อนงาน เนื่องจากขอมูลและกระบวนการในการจดัทำแผนนัน้ฉายใหเหน็ถงึศกัยภาพของกลุมตางๆ เหน็ตนทนุของพืน้ที ่ เหน็คนทำงาน และเห็นการเช่ือมโยงสัมพันธระหวางกลุมตางๆ ในฐานประเด็นเดียวกัน

ฐานกระบวนการเรียนรู เครื่องมือ ฐานขอมูลพื้นที่ ปญหา ประวัติศาสตรชุมชน ตนทุนตางๆ นำมาสูการออกแบบและรวมกำหนดเปนแผนแมบทของชุมชน เกิดกิจกรรมและปฏิบัติการในการแกไขปญหาของชุมชน ซึ่งนับไดวาเปนฐานเร่ิมตนสำคัญที่สรางชุมชนใหเรียนรู ริเริ่มแนวความคิดที่จะจัดการตนเอง

ชาติวัฒน รวมสุข สมาชิกสภาพัฒนาการเมืองจังหวัดอำนาจเจริญ “แผนแมบทชุมชนทำใหชุมชนไดเรียนรูกระบวนการทำงานเขาถึงความรู ทำให

คนทำงานทำงานอยางเปนระบบ คิดวิเคราะหมากขึ้น มีความเปนวิชาการ และสรางความภูมิใจใหทีม ทำงานเปนขั้นเปนตอน มีระบบ และผลที่เกิดในระดับพื้นที่ พบวา มีหลายพื้นที่ที่สามารถขับเคล่ือนแผนแมบทไปสูปฏิบัติการจริง พื้นที่สามารถเช่ือมโยงกับ หนวยงานภาคีในการท่ีจะดำเนินการแผน โดยอาจจะไมมีผลตอระดับหมูบาน ชาวบาน จริงๆ แตมีผลตอคนทำงาน แกนนำที่เกิดความรู เห็นทิศทางที่จะเดิน รวมท้ังเห็นลักษณะการแกไขปญหาของชุมชน ซึ่งนับวาเปนประสบการณยิ่งใหญสำหรับทีมอำนาจเจริญ”

กระบวนการเรียนรูยังเกิดขึ้นตอเน่ือง ในป พ.ศ.2547 โครงการชีวิตสาธารณะ

ทองถิ่นนาอยูภายใตการสนับสนุนของ LDI ก็เปนอีกหนึ่งเครื่องมือการเรียนรูที่สำคัญ จากงานโครงการชีวิตสาธารณะทำใหเกิดกระบวนการสืบคนและจัดทำฐานขอมูลพื้นที่ อยางจริงจัง เกิดการจัดทำแผนที่ ขอมูลกลุม ขอมูลคน ขอมูลพื้นที่รูปธรรม รวมทั้งนำขอมูล

8

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

ตางๆ นั้นมาจัดกลุมประเภทของประเด็นงานจนทำใหเกิดภาพใหญของขบวนองคกรชุมชนในจังหวัดอำนาจเจริญ

เกิดการจัดตั้งกลไกการทำงานพัฒนาทองถิ่นในระดับจังหวัด และการทำงาน

เชิงประเด็นเนื้องานอยางเปนรูปธรรมมากข้ึนในป พ.ศ.2547 – 2549 โดยการสนับสนุนทรัพยากรจากศูนยตอสูเอาชนะความยากจนภาคประชาชน (ศตจ.ปชช.) ผานฐานเครือขายแผนชุมชนเปนตัวขับเคลื่อน การขยับในรูปเครือขายเชิงประเด็นจึงเกิดขึ้น เกิดการพัฒนาและเสริมสรางกระบวนการเรียนรูแกแกนนำตำบล โดยที่ผูวาราชการจังหวัดอำนาจเจริญ ในขณะน้ันเองก็ไดใหการสนับสนุนงบประมาณการศึกษาดูงาน และการฝกอบรมพ่ีเล้ียงหนวยงานราชการในเรื่องการจัดทำแผนชุมชน จนกระทั่งไดเกิดกลไกระดับจังหวัดที่มาจากประเด็นงานตางๆ ในทองถิ่น เชน

องคกรชุมชนท่ีทำงานประเด็นเศรษฐกิจชุมชน ท้ังรานคาชุมชน โรงสีชุมชน กองทุนหมูบาน กลุมสัจจะสะสมทรัพย ก็เห็นภาพที่ชัดเจนมากขึ้นจนนำมาสูการมองภาพการขับเคลื่อนรวมกัน เกิดการขับเคลื่อนเรื่องการจัดสวัสดิการชุมชน โดยเริ่มจากการจัดทำสวัสดิการใหแกสมาชิกในกลุม

องคกรชุมชนท่ีทำงานประเด็นสรางเสริมสุขภาพท้ังหมด ตั้งแตเรื่องยาเสพติด แพทยทางเลือก จนถึงเรื่องเกษตรอินทรีย ก็รวมตัวกันโดยชูประเด็นรวมคือการทำเรื่องเกษตรอินทรีย ตลาดนัดสีเขียว โดยไดไปแลกเปลี่ยนเรียนรูดูงานที่สุรินทร

องคกรชุมชนที่ทำงานขับเคลื่อนในประเด็นทรัพยากร ทั้งฐานชุมชนที่ทำงานดานการอนุรักษปา อนุรักษน้ำ ที่รวมเปนเครือขายการจัดการทรัพยากร โดยมีฐานงานรูปธรรม ที่ทายางซุง และองคกรชุมชนที่ทำงานประเด็นภัยคุกคามตางๆ ทั้งยาเสพติด อุบัติเหตุ สิทธิสตรี ความรุนแรงในครอบครัว รวมทั้งคอรัปช่ัน

9

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

หลังงบประมาณดำเนินโครงการชีวิตสาธารณะหมดลง ขบวนองคกรชุมชน ในจังหวัดอำนาจเจริญยังขยับไปตอโดยการสนับสนุนจากสถาบันพัฒนาองคกรชุมชน (องคการมหาชน) ภายใตแผนยุทธศาสตรการฟนฟูชีวิตชุมชนทองถิ่น ป พ.ศ.2550 โดยเปนการทำงานตอยอดจากฐานทุนเดิมของชุมชน ทั้งคน ขอมูลความรู และกระบวนการทำงาน จากพื้นที่ตำบลนำรองพื้นท่ีรูปธรรมก็เกิดการขยับขยายสูตำบลอ่ืนๆ และนับเปนการขยับมาทำงานเชิงยุทธศาสตรเปนครั้งแรกของอำนาจเจริญ

¿„œ¹¿ÙªÕÇÔμ ¿„œ¹¿ÙªØÁª¹·ŒÍ§¶Ôè¹

3 Í.»

ÒÍ.Å×ÍÍÓ¹Ò¨

× Ó Ô

Í.ªÒ¹ØÁÒ¹ªÒÍ.Í.ª.ªÒªÒ¹Ò¹Ø¹ØÁ¹ØÁÒÁÒ¹Ò¹

Ø Ç§ÈÒÍ.»·ØÁ÷ØÁÃÒªÇǧ§ÈÒ» ÇǧÈÍ.Í.».»·»»·ØÁ·Á·ØÁ·Á÷ØÁÃÁÃÁÃÒÃҪҪǪÇǧǧȧÈÒÈÒ

Í ¾¹Í.¾¹Ò¹Í.Í..¾¹¾¹Ò¹ÒÍ.Å×ÍÍÓ¹Ò¨Í.Å×ÍÍÓ¹Ò¨ÍÍ.Í..ÅÍÅ×ÍÅ×ÍÍÍÓÍÓÓ¹Ò¹Ò¨Ò¨¾ÒÒ¹Í ËËÇμÍ Ë.ËËÇμ Ò¾ÒμÇμÐоҹ¾Ò¹¹ÒÍ.Í.Ë.Ë.ËÑÇ.ËÇËÑÇËÑÇËÇÇÇμÇμÇμÐμÐÐоҾÒÒ¾ÒÒ¹Ò¹¹

Í ÞÍÍ.àÁͧͧÍÓÍÓ¹ÒÍÓ¹¹Ò¨à¨ÃÞÍ ¨̈Í àÁ×ͧ ӹҨਹҨਹ ÃÍ§Í ¨à¨̈ ÔÞÃÔÞÞ¨ ÞÞÍ.Í..ààÁ×ÍàÁ×ÍÁ×ͧͧ§§§ÍÓÍÓÍÓÓÓ¹Ó¹ÒÓ¹ÒÓ¹Ò¹Ò¹Ò¨Ò¨Ò¨Ò¨̈ਨà¨à¨à¨Ãè̈ÃÞèÃÔÞÃÔÞÃÔÞ

ÍӹҨਨà¨ÃÔÞÞ

Ãا෾ÁËÒ¹ Ã

2210 21342049

202

2034

221212

Í.à ¹Ò§ ¹Ôà ¹Ò§ ¹Ô Á¹Ò§ ¹Í.Í..àà ¹¹Ò¹Ò§Ò§§ ¹¹Ô¹Ô¹Ô ÁÁ

10

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

ยุทธศาสตร ฟนฟูชีวิตชุมชนทองถ่ิน

มุงเนนใหชุมชนจัดการตนเอง โดยมีกระบวนการฟนทุน ฟนคน ฟนระบบการผลิต

ฟนฟูทรัพยากร ฟนที่ดิน ฟนระบบความสัมพันธ ความรวมมือ ความรัก ความสามัคคีและความเปนชุมชน

โดยมีกระบวนการทำงานที่จัดระบบความสัมพันธแบบพี่ชวยนอง จากพื้นที่รูปธรรมขยายไปยังพื้นที่ขยายผล โดยมีแกนนำ 1 คน รับผิดชอบหลัก 1 ประเด็นและรับผิดชอบ ไมเกินคนละ 2 ประเด็น ขณะเดียวกันก็เกิดเนื้อหาประเด็นใหมๆ เพิ่มขึ้น ทั้งประเด็น ทางสังคม บานมั่นคง ที่ดิน เด็กและสตรี เศรษฐกิจกองทุนชุมชน และสื่อ

ทีมขบวนจังหวัด สะทอนวา “โครงการชีวิตสาธารณะ เปนการทำงานที่จะมองกลุมงานที่คลายๆ กัน และจะมอง

แคเปนกลุมๆ จนขยับมาทำงานเชิงยุทธศาสตร เราก็พัฒนามาใหแตละกลุมแตละเครือขาย มามองภาพรวมของจังหวัดอำนาจเจริญรวมกัน ซึ่งในการเร่ิมทำเร่ืองฟนฟูชีวิตชุมชนทองถิ่นนั้น เริ่มมาจากการที่ตัวพี่นองเองมาคุยกัน เกิดการแลกเปล่ียนจนเห็นวา หากจะทำงานเพื่อทำใหคนจังหวัดอำนาจเจริญอยูดีมีความสุข เราจะตองทำเรื่องอะไร ก็มองเห็นวามันคือเรื่องการที่เราจะตองฟนฟูชุมชนทองถิ่นของตัวเอง เพราะสิ่งท่ีเราทำที่ผานมานั้นก็คลายกับการฟนฟูอยูแลว อยางเราทำตลาดสีเขียว เราก็ฟนวิถีตลาดทองถ่ินเดิมขึ้นมา เรื่องสวัสดิการที่สูญหายไป เราก็ฟนวิถีการพึ่งพิงชวยเหลือกันข้ึนมา เรียกวาเราทำงานฟนฟูอยูแลว จึงเกิดการทำงานเชิงยุทธศาสตรขึ้น เกิดภาพของการรวมกลุมกันทำงาน ในรูปของจังหวัดที่ขยับมาเร่ือยๆ เรียกวาพัฒนามาตลอด

โดยเรามีการทำงานที่พูดถึงเรื่องการพัฒนาศักยภาพคนทำงาน การพัฒนาศักยภาพคนเพื่อที่จะทำใหคนมองเห็นประเด็นงานรวมกัน โดยทำงานเพื่อท่ีจะนำไปสูเปาจังหวัดอำนาจเจริญนาอยู จนเกิดการรวมคนเพื่อมุงไปสูยุทธศาสตรใหญรวมกัน เอาพื้นที่ตางๆ

11

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

มารวมกัน เอาพื้นที่เปนตัวต้ัง โดยมีพื้นที่เริ่มตน 25 ตำบล เขามารวมมือกันซึ่งเปนพื้นที่ ที่กระจายตัวกันในจังหวัดอำนาจเจริญ ทำใหเราเริ่มเห็นคนเห็นพ้ืนท่ี โดยในกระบวนการทำงานพ้ืนที่จะเปนคนออกแบบวาเขาจะทำอะไรกับพื้นที่ของตัวเอง และพ้ืนท่ีเองก็ไมไดทำงานเด่ียวๆ แตเรามีการเช่ือมประเด็นงานเปนประเด็น 8 ประเด็น คือ การจัดการสวัสดิการ ท่ีอยูอาศัย ทรัพยากร เกษตรอินทรีย ส่ือภาคประชาชน เด็กและสตรี แผนแมบท เศรษฐกิจชุมชน ซึ่งจุดนี้เองที่เราเรียกวา การทำงานขบวน

และจากการท่ีเราเห็นกลุม เห็นองคกร เห็นการทำงานเปนขบวน ก็ทำใหเราคิดวา จะทำอยางไรท่ีจะทำใหพ่ีนองท่ีรวมกลุมทำกิจกรรมตางๆ น้ีไดรับการยอมรับโดยกฎหมาย จึงทำใหเกิดการเคล่ือนในรูปขบวนองคกรชุมชนท้ังประเทศ ไมเฉพาะอำนาจเจริญ จนเกิด พรบ.สภาองคกรชุมชน ขึ้นมา”

กอเกิด สภาองคกรชุมชน

ป พ.ศ.2551 เมื่อมี พรบ.สภาองคกรชุมชนเกิดขึ้น นับเปนกลไกสำคัญที่จะ

ยกระดับการรวมกลุมองคกรของชุมชนใหเปนนิติบุคคล มีกฎหมายรองรับ เกิดความ ชอบธรรมแกขบวนองคกรชุมชน จึงมีการจัดตั้งสภาองคกรชุมชนตำบลในพื้นที่จังหวัดอำนาจเจริญ รวม 25 แหง และปที่ 2552 ไดจัดตั้งเพิ่มเติมอีก 5 แหง (จากองคกรปกครองสวนทองถิ่นทั้งหมด 63 แหง) จนสามารถจัดเวทีสภาองคกรชุมชนตำบลระดับจังหวัดขึ้น เพื่อคัดเลือกตัวแทนไปเปนสมาชิกสภาพัฒนาการเมือง 1 คน และตัวแทนสภาองคกรชุมชนตำบลระดับชาติ 2 คน นอกจากนี้ ยังไดสรุปผลการดำเนินงาน และวิเคราะหสถานการณ เพื่อจัดทำแผนงานระดับตำบล และจังหวัด

12

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

ปจจุบันมีพื้นที่พัฒนาอยางเปนรูปธรรมใน 8 ประเด็น 56 ตำบล 8 เทศบาล 7 อำเภอ รวม 73 เครือขาย 1,410 องคกร ดังนี้

1) สวัสดิการ (กองบุญไทบาน) ครอบคลุมพื้นท่ี 61 ตำบล 7 อำเภอ 2) สังคม (เด็ก ผูหญิง บานมั่นคงและปองกันยาเสพติด) สามารถแกไขปญหา

ที่อยูอาศัย 9 ชุมชน 40 ครัวเรือน 3) เกษตรอินทรีย รวม 18 ตำบล 6 อำเภอ 4) ที่ดินที่ทำกิน รวม 3 ตำบล 28 หมูบาน 5) ทรัพยากร รวม 93 กลุม/องคกร 5 ตำบล 3 อำเภอ 6) แผนแมบทชุมชน รวม 63 ตำบล 7 อำเภอ 7) สื่อภาคประชาชน 8) เศรษฐกิจและทุนชุมชน รวม 2 องคกร

- LDI

2516-2539 2540-2546 2547-2549 2550-2551 2551-2553

13

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

วิรัตน สุขสกุล กลาววา “สภาองคกรชมุชนมบีทบาทในการเคล่ือนงาน ทำใหเกดิการรวมคน ทำใหคนมาคยุกนั

เพราะกอนนี้ไมเคยคุยกัน มีการคุยกันมากขึ้น ตำบลไหนประชุมบอยก็เคลื่อนงานเร็วขึ้น ตำบลไหนยังอืดก็ไมเคล่ือน ในการทำงานเราก็จะมีทีมประสาน 21 คน โดยทำงาน 1 คนตอ 3 พื้นที่

ทั้งนี้ ในการเคล่ือนขบวนสภาองคกรชุมชนระดับจังหวัด ตางคนตางก็ไปต้ังสภาองคกรชุมชนในตำบล แลวไปขยายเพื่อนพื้นที่อื่น ปรับรูปจากแกนประสานธรรมดาก็ปรับมาจัดตั้งองคกรชุมชนตามกฎหมายรองรับ ทำใหมีอำนาจตอรองในหลายเรื่อง โดยยังเช่ือมประสานความสัมพันธกับสวนราชการอยูเชนเดิม และเช่ือมโยงการทำงานรวมกันตางคนตางไดงานรวมกัน สวนในระดับจังหวัดนั้น การมีสภาองคกรชุมชนระดับจังหวัด ทำใหหนวยงานตางๆ เขามาหาเราไดอยางสบายใจ ทำงานรวมกันงายข้ึน โดยตอนขับเคล่ือนเราจะมีเวทีลงไปในแตละชุมชน เวทีประชาธิปไตยชุมชนตางๆ ก็เกิดเวทีท่ีจะสะทอนประเด็น งานตางๆ”

ชาติวัฒน รวมสุข “การขยายผลนั้น เรียกวาเกิดการทำงานอยางขยายแตเปนการขยายหรือหนุนงานกัน

ระหวางฐานงานตางๆ ซึ่งเรามีการเชื่อมตองานประเด็นกันอยูแลว เราทำงานทั้งฐานสภาองคกรชุมชน ฐานประเด็นสวัสดิการที่เราทำกองบุญไทบาน ฐานเกษตรอินทรียก็ยัง เคล่ือนตอ ดังน้ันเรามีหลายกอนงานท่ีมันขยับหนุนกันไป พ้ืนท่ีบางจุดอาจทำเร่ืองสวัสดิการ อยูแลว แตยังไมมีสภาองคกรชุมชน ก็มาขยับทำเรื่องสภาฯ โดยมีคนทำงานจากพ้ืนท่ี ที่มีสภาองคกรชุมชนมาชวยเคลื่อน มาชวยหนุน หรือบางพ้ืนท่ีทำเรื่องเกษตรอินทรีย แตยังไมไดทำสวัสดิการ คนจากพ้ืนท่ีทำสวัสดิการก็ลงมาชวยหนุน ชวยเคล่ือน ใชทุกฐานในการเคล่ือนหนุนเสริมกันและกัน ดังน้ันจึงทำใหพ้ืนท่ีขยายตัวอยางรวดเร็วครอบคลุมพื้นที่จังหวัด โดยมีสภาองคกรชุมชนเปน ตัวเหวี่ยง ถาพื้นที่เราเหว่ียงแลวทำทุกเรื่อง นั่นแหละคือจังหวัดจัดการตนเอง”

14

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

จากกระบวนการขับเคล่ือนของขบวนองคกรชุมชนจังหวัดอำนาจเจริญ สะทอน ใหเห็นถึงความสำคัญของการพัฒนาที่ฐานชุมชนทองถิ่น ดังน้ันจึงพบวา ในชวงเวลา หลายสิบปที่ผานมา กระบวนการพัฒนาของจังหวัดอำนาจเจริญ ในระดับชุมชนทองถิ่นน้ัน มีชุมชนจำนวนมากท่ีมีการจัดกระบวนการเรียนรู กระบวนการมีสวนรวม ตลอดจนกระบวนการในการคิดคน ออกแบบจัดการกับปญหาตางๆ ของชุมชน ทั้งลมลุกคลุกคลาน ลองผิดลองถูก สรุปบทเรียนกันมานับครั้งไมถวน พบวา

เครื่องมือสำคัญที่สรางกระบวนการเรียนรู กระบวนการมีสวนรวมของชุมชน มีดวยกันหลากหลายวิธีการ และกลไกซ่ึงสอดคลองกับวิถีชีวิตชุมชน และบริบทเง่ือนไขปจจัยแวดลอม ไมวาจะเปนแผนแมบทชุมชน ชีวิตสาธารณะ การฟนฟูชีวิตชุมชนทองถิ่น เครือขายเชิงประเด็น ตลอดจนการจัดการเชิงบูรณาการตางๆ ที่ลวนเปนเครื่องมือสำคัญ ที่ชุมชนทองถิ่นนำมาปรับประยุกตใชในการพัฒนากระบวนการจัดการตนเองของชุมชน จนทำใหชมุชนทองถ่ินหลายแหงสามารถยกระดบัพฒันาชมุชนกลายเปนชุมชนแหงการเรยีนรู ชุมชนจัดการตนเอง รวมท้ังยังเปนพื้นที่รูปธรรมในการขยายผลสรางการเรียนรูใหกับ พืน้ท่ีอืน่ๆ กลายเปนศนูยการเรยีนรูทีม่คีวามครบครนัท้ังเนือ้หา ชดุองคความรู สือ่การเรยีนรู กระบวนการในการสรางการเรียนรูและการมีสวนรวม ตลอดจนมีศักยภาพในการบริหารจัดการศูนยการเรียนรู

กลาวไดวา พัฒนาการที่เกิดข้ึนของชุมชนทองถ่ินที่เขมแข็งเหลานี้ “ขบวนองคกรชุมชน” คือกลไกขับเคล่ือนท่ีสำคัญ ท้ังเปนแกนในการบริหารจัดการและสรางการมีสวนรวม ในการเรียนรูและการรวมแกไขปญหา อีกทั้งยังเปนกลไกในการทำหนาที่เชื่อมรอย ประสานภาคีเครือขายความสัมพันธตางๆ ทั้งภายในและภายนอก เชื่อมทุน เชื่อมโอกาส เชื่อมความรู ดังนั้นจึงปฏิเสธไมไดเลยวา องคกรชุมชนคือหัวใจหลักของกระบวนการพัฒนาที่มีชุมชน เปนแกนอยางแทจริง

15

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

กระบวนการทำงานขององคกรชุมชนในพื้นที่รูปธรรม พื้นที่ศูนยการเรียนรูกลายเปนตนแบบหรือโมเดลในการขยายผลสำหรับชุมชนทองถ่ินอื่นๆ จนเกิดการยกระดับการทำงานพัฒนาชุมชนข้ึนมาเปนโครงขายและการมีสวนรวมในรูป “จังหวัดจัดการตนเอง”เพื่อขับเคล่ือน ขยายผล สรางการเรียนรูในมิติทองถ่ินระดับจังหวัด ดวยมุงหวังวากลไกจังหวัดจัดการตนเองน้ีจะกอใหเกิดการทำงานพัฒนาทองถ่ินอยางมีสวนรวม บูรณาการ ทุกประเด็น ทุกตนทุน ทุกศักยภาพในพ้ืนท่ีจังหวัด เพ่ือนำไปสูเปาหมายหลัก คือ การจัดการตนเองตั้งแตระดับชุมชนจนถึงระดับจังหวัด โดยประชาชนในจังหวัดสามารถกำหนดทิศทางยุทธศาสตรการทำงานของจังหวัดอยางมีสวนรวมโดยมีกระบวนการผลักดันใหรัฐกระจายอำนาจและสิทธิในการจัดการจังหวัดของตนเอง

ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ ¨Ñ´¡ÒÃμ¹àͧ ¨Ñ´¡ÒÃμ¹àͧ 4

16

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

ขบวนองคกรชุมชนจังหวัดอำนาจเจริญ เปนอีกหนึ่งพื้นที่ยุทธศาสตรสำคัญของกระบวนการจังหวดัจดัการตนเอง เพราะมีความชัดเจนของพ้ืนทีร่ปูธรรม กระบวนการเรียนรู การขยายผล และเครือขายองคกรชุมชน สภาองคกรชุมชนที่หลากหลายและบูรณาการประเด็นรอบดาน

แมวาขบวนองคกรชุมชนจะมีพื้นที่รูปธรรมชุมชนจัดการตนเองเปนจำนวนมาก หากแตการขับเคลื่อน “จังหวัดจัดการตนเอง” นั้น ตองยอมรับวาขบวนองคกรชุมชน ในหลายพ้ืนที่เปนเพียงมิติของ “การบูรณาการจังหวัด” ที่ยังไมลึกซึ้งหรือกาวไปสูนิยามของ “จังหวัดจัดการตนเอง” อยางแทจริง

หลังจากวิเคราะหปญหา และการทำงานของสภาองคกรชุมชนแลว คนอำนาจเจริญเริ่มมองเห็นวากระบวนการจัดการที่ผานมานั้น สะทอนถึงอำนาจในการจัดการปญหา ชุมชนขาดอำนาจในการกำหนดทิศทางการพัฒนาและแกปญหาของตนเอง ดังน้ัน คนอำนาจเจริญจึงไมรอ และเริ่มลงมือทำเพื่อใหไดมาซ่ึงอำนาจที่จังหวัดจะจัดการตนเองไดทั้งระบบ จากประกายความคิดนี้จึงเกิดการชักชวนผูคน แกนนำ คนทำงานตางๆ มารวมกันถอดบทเรียน สรุปงานเพื่อออกแบบวิธีการที่จะนำไปสูเปาหมายนั้น “จังหวัดจัดการตนเอง หรือ จังหวัดอำนาจเจริญอยูเย็นเปนสุข”

ทีมขบวนจังหวัด สะทอนวา “เรื่องจังหวัดจัดการตนเอง ยังเปนฐานแนวคิดใหม ในคำวาจัดการตนเองน้ัน

เรามองวาเปนคำที่ใชเรงรัดเกินไป อยางเม่ือสัก 2 ปที่แลวในวงคุยกัน เราก็มองวาอีกสัก 16 ปเรานาจะกาวไปถึงจุดนั้น แตพอวันนี้เราเริ่มขับเคลื่อนเรื่องนี้กันแลว แมคลายกับวาเราเปนเด็กคลอดกอนกำหนด เหมือนเด็กที่มีอายุครรภเพียง 7 เดือน ยังไมโตเต็มที่ แตเราก็มีตนทุนที่สมบูรณ มีความพรอมในระดับหน่ึง แตเมื่อเทียบกับท่ีอื่นเขาก็อาจจะยังมีอายุครรภไมกี่เดือนเทานั้น

ความเปนจังหวัดจัดการตนเองของเราน้ัน เรานำรองทำเรื่องประชาธิปไตยชุมชน เรามีพืน้ทีร่ปูธรรมในการจัดการตนเอง เรามีประชาชนท่ีมคีวามสามารถในการจัดการตนเองได และยังสามารถดำรงรักษาวัฒนธรรมของสังคมเอ้ืออาทรได ขณะเดียวกันอำนาจเจริญก็มีพื้นที่รูปธรรมที่ประสบผล ตั้งแตเรื่องเด็กสตรี ชุมชนปลอดเหลา เกษตรอินทรีย

17

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

รัฐธรรมนูญ มาตรา 78(3) วาดวยการกระจายอำนาจใหองคกรปกครองสวนทองถิ่นพ่ึงตนเองและตัดสินใจในกิจการของทองถ่ินไดเอง สงเสริมใหองคกรปกครองสวนทองถ่ิน มีสวนรวมในการดำเนินการตามแนวนโยบายพ้ืนฐานแหงรัฐ พัฒนาเศรษฐกิจของทองถ่ินและระบบสาธารณูปโภคและสาธารณูปการ ตลอดท้ังโครงสรางพื้นฐานสารสนเทศ ในทองถิ่นใหทั่วถึงและเทาเทียมกันท่ัวประเทศ รวมท้ังพัฒนาจังหวัดที่มีความพรอม ใหเปนองคกรปกครองสวนทองถิ่นขนาดใหญ โดยคำนึงถึงเจตนารมณของประชาชน ในจังหวัดนั้น

จากตนทุนที่เรามีจึงนำมาสูแนวทางในการปฏิรูปการเมืองเพื่อเปลี่ยนแปลงใหเกิดการ กระจายอำนาจ การจัดการตนเองเพื่อใหทองถิ่นอยูดีมีแฮงดวยการจัดการตนเอง ซึ่งสอดคลองกับแนวทางของรัฐธรรมนูญ มาตรา 78(3)

คำวาจัดการตนเองนั้น จริงๆ เรื่องจัดการตนเองนั้น เราจัดการมานานแลว แตเราไมรูวาเราจัดการ แตพอมีคำๆ นี้ เราถึงรูวาเราทำงานแนวทางนี้มานานแลว จนเราประสบ ผลสำเร็จ เราจัดการวังปลา จัดการเกษตรปลอดภัย จัดการเร่ืองทรัพยากรธรรมชาติ จัดระบบสวัสดิการดูแลกันและกัน แกปญหาของทองถ่ินดวยกระบวนการของชุมชนเอง เปนเร่ืองท่ีภาคประชาชนทำกันเอง ซึ่งจากพ้ืนที่รูปธรรมท่ีประสบความสำเร็จนี้ก็ขยายไปในหลายๆ พื้นที่ ทำใหเราเห็นศักยภาพในการจัดการตนเองของเรา

จากรูปธรรมท่ีมี กระบวนการท่ีเราทำ มันทำใหเรามองไปถึงเปาหมายของการเลือกต้ัง ผูวาราชการจังหวัด ซึ่งนี่คือเปาหมายหรือหัวใจของจังหวัดจัดการตนเอง โดยในการจัดการตนเองนั้นตองมองดูวาชุมชนกับทองถิ่นมีความสัมพันธในการจัดการตนเองไดมากนอยแคไหน ไมใชแคภาคประชาชน ตองเห็นทองถ่ิน ดวยแยกไมได เมื่อทำงานในระดับทองถิ่นไดจากทองถิ่นก็จะเดินมาถึงระดับจังหวัด ฐานชุมชนทองถ่ิน ความเขมแข็งของชุมชนทองถิ่นจึงเปนตัวช้ีวัดที่สำคัญ ดังน้ันกอนจะถามวาเราจะกาวมาสูจังหวัดจัดการตนเองอยางไร เราตองวิเคราะหพื้นที่ใหออก ตำบลมีความสัมพันธกับทองถิ่นอยางไร รวมมือกันมากนอยแคไหน ซึ่งขั้นรวมทำแผนดวยกัน ขั้นจัดตั้งขอบัญญัติ จนถึงขั้นเขาไปทำงานในทองถิ่นได กระบวนการเหลานี้สะทอนถึงการเมืองภาคประชาชนที่เขมแข็งทั้งสิ้น”

18

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

หลักคิดคือการเปลี่ยนอำนาจเจริญดวยพลังของพลเมือง พลังของพี่นองประชาชน ดังนั้นการทำงานของขบวนจังหวัดจึงตองปรับเปล่ียนต้ังแตความคิด ตองคิดท่ีจะจัดการตนเอง แกไขปญหาของตัวเอง พัฒนาไปสูความคิดที่จะสรางอำนาจเจริญใหอยูเย็นเปนสุขดวยกัน มี 3 ขั้นตอน 5 พลัง

: 3 ขั้นตอน

1. สรางพลเมือง พัฒนาประชาชนใหเปนพลเมือง คิดในเรื่องสวนรวมมากข้ึน โดยมี 3 ระดับ

• เตรียมจังหวัดอำนาจเจริญ มีผูวาฯ รองผูวาฯ หัวหนาสวนราชการ นายอำเภอทุกอำเภอ สวนธุรกิจ พี่นองสภาองคกรชุมชน ภาคีเครือขายตางๆ มารวมทำ

5 âÁà´ÅÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

19

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

บันทึกความรวมมือรวมกัน เพื่อนำไปสูการประกาศเจตนารมณของคนอำนาจเจริญใหสังคมไดรับรู

• เตรียมทีมวิทยากร ทีมขับเคลื่อนงานในระดับตำบล จำนวน 315 คน มาจากสภาองคกรชุมชน ตำบลละ 5 คน โดยสรางการเรียนรูผานการเขาคายอบรมเตรียมเพ่ือจะฝกวิธีคิด กระบวนการทำงานกับพื้นที่ เตรียมความรูความเขาใจเรียนรูฐานกระบวนการประชาธิปไตยชุมชน โดยวิทยากรเหลาน้ีจะลงไปทำกระบวนการในพื้นท่ี

• เตรียมพื้นที่ระดับตำบล โดยจะมีวิทยากร 5 คน และทีมขบวนจังหวัดที่จะตองรับผิดชอบหนุนเสริมงาน 1 คนตอ 3 ตำบล โดยจะมีการเปดพื้นที่ในระดับตำบล เพ่ือใหคนอำนาจเจริญในระดับตำบลมาเรียนรูเรื่องทองถ่ิน เรียนรูภาพในระดับจังหวัด มีหลักสูตรเปล่ียนประชาชนมาเปนพลเมือง เพื่อนำไปสูการขยับลงไปทำงานในระดับหมูบานตอไป

2. ขั้นปฏิบัติการ มีปฏิบัติการสรางพลเมืองในระดับพื้นที่หมูบาน ตำบล ที่ผานมา

มีองคกรที่ภาครัฐเขามาจัดตั้งจำนวนมาก และทำงานในประเด็นของตัวเองเทานั้น ขาดคน ที่คิดเรื่องสวนรวม จึงจะใชกระบวนการแกนนำในระดับสภาองคกรชุมชน ชักชวนแกนนำ ในระดับหมูบานมารวมคุยกันอยางไมเปนทางการ เปนเวทีชาวบาน เพื่อจะพัฒนาระบบ วิธีคิดของตัวเอง คิดทุกเรื่องที่เปนเรื่องของชุมชน และแตละพื้นที่จะเอาแผนของแตละพื้นที่มารวมกัน แลวจะเสนอแผนพัฒนาตำบล และยกระดับเปนแผนระดับจังหวัด ทำเวทีใหญของจังหวัดอำนาจเจริญในป พ.ศ.2555

3. ประกาศตัวตน มีเวทีประกาศเจตนารมณจังหวัดอำนาจเจริญจังหวัดอยูเย็น

เปนสุขดวยขอเสนอของประชาชนชาวอำนาจเจริญ โดยเปาในระยะสั้นที่ชัดเจนเห็นพอง รวมกันทั้งขบวนองคกรชุมชนจังหวัดอำนาจเจริญก็คือ อีก 1 ปนับจากน้ี พ.ศ.2555 พี่นอง ชาวจังหวัดอำนาจเจริญ จะรวมพลังของชุมชนทองถ่ินจำนวน 10,000 คน ประกาศเจตนารมณผลักดัน “กฎหมายเพื่อจัดการตนเอง”

20

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

: 5 พลัง • พลังคน จำนวน 10,000 คน ที่มาดวยหัวใจ มาพรอมบัตรประชาชน รวมกัน

ประกาศเจตนารมณเพื่อเปลี่ยนจังหวัดอำนาจเจริญ • พลังทางสังคม จากพี่นองประชาชน พี่นองชนชั้นกลาง กลุมองคกร NGO กลุม

ครูอาจารย ธุรกิจหางราน กลุมสตรี รวมแลวประมาณ 30 องคกรในจังหวัดอำนาจเจริญ ที่จะมีกระบวนการลงไปทำงานเปดเวทีคุย เปดพื้นท่ีในการแลกเปลี่ยนประเด็นปญหาที่กลุมพลังทางสังคมเหลานี้อยากจะเห็น อยากจะทำ เพ่ือทำขอเสนอของพลงัสวนน้ีตอจังหวัดอำนาจเจริญ

• พลังความรูทองถิ่น มีอยู 2 ลักษณะ คือ - ความรูที่เกิดจากคนทำงาน ความรู 8 ประเด็นงาน ชุดองคความรูจากพื้นที่

รูปธรรมตางๆ - ภูมิปญญาทองถิ่น องคความรูที่ดำรงอยูในชุมชน ในพ้ืนที่จากฐานวิถีชีวิต

วัฒนธรรม • พลังความรู จากการทำวิจัยเชิงปฏิบัติการ ขับเคล่ือนงานโดยใชกระบวนการ

วิจัย เพ่ือเอาขอเสนอตางๆ นั้นมาทำเปนขอเสนอเชิงวิชาการที่จะสอดคลอง ไปกับพลังคนที่ยืนยันในเจตนารมณเรื่องการเปลี่ยนแปลง

• พลังสื่อทองถิ่น จัดทำเวทีสาธารณะในระดับจังหวัด (ทุกเดือน) ที่จะรวม ทุกพลังมารวมกัน ผลิตสื่อใหขอมูลขาวสาร และส่ือสารผานทางวิทยุชุมชน 8 สถานี เว็บไซด หนังสือทองถิ่น เพื่อกระจายเร่ืองราวของฐานพลังตางๆ เปดพื้นที่ชุมชนไปสูสาธารณะ

: ทีมทำงาน 3 วง

• วงทีมตำบล • วงทีมที่ปรึกษาอาวุโส นักพัฒนารุนกอน • ทีมสื่อ

21

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

แนวทางการขับเคล่ือน เพื่อการพัฒนาขบวนองคกรชุมชนจังหวัดอำนาจเจริญ

กอนอื่นตองทำความเขาใจเปาหมายของคำวา “จังหวัดตนเอง” รวมกันกอน

เพื่อที่จะนำไปสูแนวทางในการจัดการรวมกัน ผูนำตองมีความชัดเจนรวมกัน จากนั้นจึงไปเตรียมพ้ืนที่ เตรียมเครื่องมือ เตรียมความพรอม กรณีของอำนาจเจริญนั้น เคร่ืองมือ ที่อำนาจเจริญใชคือ สภาองคกรชุมชน และใชกระบวนการประชาธิปไตยตำบล ขยับและเรียนรูรวมกัน เพ่ือเปาในการประกาศรวมกันถึงการเปนจังหวัดจัดการตนเอง

ขณะเดียวกันตองมีพื้นท่ีรูปธรรมที่จะยืนยันวาจัดการเรื่องอะไรบาง ทั้งจัดการทุน จัดการเร่ืองน้ำ เรื่องปา จัดการเร่ืองระบบการผลิต จัดการระบบสวัสดิการตองมีองคความรูที่จะนำไปสื่อสารได ที่จังหวัดอำนาจเจริญ เราเห็นองคความรูในการจัดการตนเอง ทั้งเรื่องเศรษฐกิจ สังคมวัฒนธรรม มีประเด็นการทำงานที่ชัดเจน มีกระบวนการที่ชัดเจนและลงลึก

à»ÅÕè¹?à»ÅÕè¹?

22

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

และสำคัญคือ การมีภาคี ประชาคม ภาคีราชการ ภาคีทองถิ่น ที่จะเปนพันธมิตรในการ ขยับงาน เดินไปดวยกัน รายละเอียดดังนี้

• ใชขบวนองคกรชุมชนระดับจังหวัด ซึ่งรวมตัวกันในนาม “สมาคมฅนฮักถิ่น” เปนกลไกในการประสานความรวมมือและเชื่อมโยงรูปธรรมงานของพื้นที่ปฏิบัติการตำบล สูนโยบายระดับจังหวัด

• ใหพื้นที่ปฏิบัติการตำบลเปนพื้นที่สรางรูปธรรม ภายใตสภาองคกรชุมชนตำบลเปนเครื่องมือและเวทีการแลกเปลี่ยนกระบวนการทำงานขององคกรชุมชน

• ใชประเด็นงานในการเช่ือมโยงรูปธรรมในพ้ืนท่ีจังหวัดอำนาจเจริญ • ยกระดับการรวบรวมขอมูลตำบลสูศูนยขอมูลตำบล • ยกระดับงานรูปธรรมของพื้นที่ตำบลเปนความรูของชุมชนโดยกระบวนการจัดการความรู

ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞÍÂÙ‹àÂç¹à»š¹ÊØ¢ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞÍÂÙ‹àÂç¹à»š¹ÊØ¢

23

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

• การขยายการจดแจงจัดต้ังสภาองคกรชุมชนใหครอบคลุมพื้นที่ทั้งเมืองและชนบทของจังหวัดอำนาจเจริญ

• จัดระบบและหนุนใหสภาองคกรชุมชนตำบลมีระบบการบริหารจัดการที่ดี พื้นที่เปาหมายในการดำเนินการ แบงออกเปน 4 ระดับ คือ 1. พื้นที่ตำบลปฏิบัติการพื้นท่ีเขมขน รวม 25 ตำบล 2. พื้นที่ตำบลปฏิบัติการพื้นท่ีเขมขนปานกลาง รวม 23 ตำบล 3. พื้นที่ตำบลปฏิบัติการพื้นท่ีบุกเบิก รวม 16 ตำบล 4. พื้นที่เชิงประเด็นงาน จำนวน 9 ประเด็น ตำบลปฏิบัติการพื้นที่เขมขน รวม 25 ตำบล มีคุณสมบัติดังนี ้• มีความสามัคคี รวมมือเอื้อเฟอเผื่อแผ มีการรวมกันตรวจสอบ และใชคุณธรรม นำความรู

• มีการรณรงคเพื่อการตอตานยาเสพติด การใชสารเคมี และสารพิษ อยางเขมขน • มีการรวมกลุมเพื่อการพึ่งพากัน มีความขยัน • มีครอบครัวอบอุน สมาชิกชุมชนรูจักบทบาทหนาที่ เขาใจซ่ึงกันและกัน • มีผูนำที่ซื่อสัตย มองการณไกล • ชุมชนมีเปาหมาย ทิศทางและแผนงานพัฒนา • มีงานสวัสดิการเต็มพื้นท่ี • มีกฎกติกา เปนประชาธิปไตย • มีผูนำที่หลากหลายท้ังผูนำทางธรรมชาติและผูนำทางการ • เปนพื้นที่สภาองคกรชุมชนตำบล ที่มีผลการดำเนินงานที่ดี เชน - การประชุมมากกวา 3 ครั้ง - วิเคราะหจัดทำแผน และเสนอตอ อปท. - อปท. ไดตั้งขอบัญญัติสนับสนุนงบประมาณ - สมาชิกกลุมมาจดแจงครบทุกหมูบาน - จำนวนกลุมท่ีจดแจงมีจำนวนมากกวา 60% ของจำนวนกลุมทั้งหมดในตำบล

24

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

- มีประเด็นการขับเคลื่อนงาน อยางนอย 3 ประเด็น - มีทีมงานที่เปนแกนนำหลักในการขับเคลื่อนในพ้ืนที่ อยางนอย 12 คน - มีขอมูลกลุม/องคกรอยางชัดเจน ตำบลปฏิบัติการพื้นที่เขมขนปานกลาง รวม 23 ตำบล มีคุณสมบัติดังนี้ • เปนพื้นที่ยังไมไดตั้งสภาองคกรชุมชนตำบล • มีกิจกรรมรวมกันในระดับตำบล อยางนอย 2 ประเด็น • หมูบานสมาชิกเขารวมอยางนอย 60% ของจำนวนหมูบานในตำบล และ/หรือ มีสมาชิกชาวบานเขารวม อยางนอย 200 คน

• มีคณะกรรมการบริหารกลุม/องคกรอยางชัดเจนอยางนอย 5 คน/ประเด็น • มีกลุมองคกรที่หลากหลาย • มีภาคีพัฒนา • มีผูนำตนแบบบางดาน ตำบลปฏิบัติการพื้นที่บุกเบิก รวม 16 ตำบล คือ ตำบลท่ียังไมไดมีการดำเนินงาน

รวมกันกับขบวนองคกรชุมชนจังหวัด ขบวนงานเชิงประเด็นระดับจังหวัด ไดแก 1. ประเด็นสวัสดิการชุมชน 2. ประเด็นการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ 3. ประเด็นเกษตรอินทรีย 4. ประเด็นทางสังคม (เด็ก-สตรี-ผูสูงอายุ-ยาเสพติด) 5. ประเด็นที่ดินทำกิน 6. ประเด็นบานม่ันคง 7. ประเด็นเศรษฐกิจและทุนชุมชน 8. ประเด็นสื่อชุมชน 9. ขบวนองคกรชุมชนระดับจังหวัด/ที่ประชุมสภาองคกรชุมชนตำบลระดับจังหวัด

25

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

จัดรูปองคกร การทำงานของขบวนจังหวัดอำนาจเจริญ จัดรูปแบบการบริหารจัดการแบบจัดทัพ

แตไมไดจัดทัพ ซึ่งหมายถึงไมมีโครงสรางการทำงานแบบสูงต่ำ หรือมีประธาน รองประธานในการบริหารจัดการ เนื่องจากมีบทเรียนจากการบริหารโครงสรางท่ีทำใหงานไมเดิน และคนเขาถึงการทำงานยากเพราะมีความแข็งตัวสูง เนนคนอยากทำ คนท่ีมีใจท่ีจะทำงาน การบริหารจัดการจึงใชหัวของแตละประเด็นเขามาเปนตัวแทนในระดับจังหวัด

คณะทำงาน เลาวา “ทำงานโครงสรางมาตั้งแต SIF ทั้งโครงสรางของกลุมตางๆ ทีมทำงานจังหวัด

หรือแมแตเครือขายแผนแมบทชุมชนก็ยังตองมีประธาน รองประธาน การประชุมก็ตองมีวาระ คณะทำงานก็มีโครงสราง คนไมใชคณะทำงานก็จะน่ังหางๆ หรืออยางเวลาประธานมาประชุมไมได ก็ไมมีใครกลาตัดสินใจ จนเราตองมาสรุปกันวาปญหาเกิดจากอะไร เลยคิดวาเราเปลี่ยนมาคุยกันธรรมดาดีกวา การจัดรูปองคกรทำงานแบบไมมีโครงสรางนาจะเหมาะกับลักษณะขององคกรภาคประชาชนมากที่สุด มาทำงานบนความถนัด บนศักยภาพ ทำไดชวยกัน ทำไมไดก็ชวยกัน จัดรูปแบบการทำงานฐานการทำงานท่ีเปดโอกาสในการทำงาน และเกรงใจกัน เอาใจใสกัน

ดังนั้นการเช่ือมรอยขบวนจึงไมมีหัวขบวน แตละเครือขายก็จะมีคนหลักในการทำงาน ซึ่งก็จะใหคนนี้เปนหัวของขบวนองคกรชุมชน และทำหนาที่ในการประสานกับขบวนองคกรชุมชนดวย พอขยับมาในระดับจังหวัด ก็จะมีตัวประสานกลางท่ีประสานงานกับภาคี แตละภาคีอยู เมื่อมีการประชุม มีการประสาน ขาวสารอะไรก็จะเอาเร่ืองกลับมายังกลุม เหมือนเวลาไปปาแลวไดหมูปามาก็เอามาแบงกัน ทีมก็จะคิดออกแบบ นำกัน เรียนรูรวมกัน”

26

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

กระบวนการทำงาน

ขบวนองคกรชุมชนของจังหวัดอำนาจเจริญมีความโดดเดน เขมแข็ง เพราะแกนนำ คนทำงานลวนตางขยับงานอยางมีทิศมีทาง และมีโจทย มีเปาหมายเดียวกันทำใหงานเกิดรูปธรรม ความสำเร็จ และกลายมาเปน ฐานสำคัญในการเคลื่อนงานจังหวัดอำนาจเจริญจัดการตนเอง

การทำงานท่ีตอยอดและเช่ือมรอยกันมาตลอด ทำใหเห็นคน เห็นงานตอเนื่อง อยางกรณีคนเห็นมาตั้งแตชวงทำโครงการของ SIF และยิ่งมาชัดเจน กันมากขึ้นชวงทำแผนแมบทชุมชนทั้งจังหวัด พอมาทำโครงการชีวิตสาธารณะคนมารวมกันมากขึ้น ไดเร่ิมคุยกัน คุยกันต้ังแตเร่ืองความถนัด ความพรอมของพ้ืนท่ี คนในพ้ืนท่ี หรือ ภาคีของแตละกลุม ภาพของขบวนก็เริ่มเกิด

สรางฐานความเขมแข็งของชุมชนทองถิ่น จากพื้นท่ีรูปธรรมหนึ่งขยายไปยัง พื้นที่หนึ่ง ชวงที่ขยายพ้ืนท่ีมากท่ีสุดคือชวงทำงานฟนฟูชีวิตชุมชนทองถ่ิน ปจจัยสำคัญ ที่ทำใหเกิดการขยายพ้ืนที่ทำงานน้ัน คือ การท่ีหนวยงานในทองถ่ิน เชน อบจ. พมจ. เห็นรูปธรรมการทำงานจึงเขามาสนับสนุนกระบวนการทำงาน ประกอบกับแกนนำ คนทำงานลวนเปนบุคคลท่ีไดรับการยอมรับในสังคม และเปนผูที่มีประสบการณทำงาน มีศักยภาพท้ังในระดับทองถิ่น จังหวัด และระดับชาติ คนมีศักยภาพในการเชื่อมประสาน หรือโยงใยการทำงานใหเกิดขึ้นได

การจัดการความสัมพันธกับหนวยงานตางๆ นั้น มีหลายระดับ การขับเคล่ือนงานรวมกับภาคีวาจะทำใหอำนาจเจริญจดัการตนเอง เปนความสัมพนัธเกิดข้ึนมาจากการทำงานของชุมชนทองถิ่น องคประกอบท่ีสองคือบุคลิกทาทีของคนทำงาน ความประนีประนอม พูดจากันได รูจักเลือกคนที่เหมาะสมไปจัดความสัมพันธ

เริ่มจากรูปธรรมท่ีมี และขยายผล เห็นการทำงานระหวางกันเหมือนสายน้ำตางสายที่ไหลมารวมกัน จุดที่ทำงานคือการรวบรวมกำลังพล ทั้งงานขายน้ำ ขายปา ขายสวัสดิการ และอีกหลายเครือขายมาเจอกัน มารวมกันทำงานแบบไมมีโครงสรางที่แข็งตัว เปนการทำงานแบบไทบาน พูดคุยกันงายดวยความเปนคนไทบานเหมือนกัน พี่นองกัน ทำงานเหมือนระบบครอบครัว ระบบเครือญาติ คนที่เขามาทำงานตางก็มีประสบการณทำงาน

เพรมีเปฐาน

27

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

รวมกันจนเห็นศักยภาพของกัน ดังนั้นพอมาขึ้นรูปการทำงานเปนคณะทำงาน เปนทีม จึงจัดทีมงานจัดสรรงานไดงาย การทำงานไมใชแบบสลากกินรวบแตเปนสลากกินแบง กระจายงานกระจายเงิน คนประสานก็ทำหนาที่ประสาน ไมมีใครทำตัวเปนหัวหนาชัดเจน

บทบาทหนาท่ี/ภารกิจงาน ทีมที่หนึ่ง ทีมยุทธศาสตร คุณสมบัติคือมองภาพรวมงานของจังหวัดอำนาจเจริญ

มองกลุมคนออก มีประมาณ 6-7 คน กำหนดทิศทางในการขยับ ประสานภาคีที่เปนราชการ เชน ผูวาฯ อบจ. พมจ. ประสานหนวยงานภาคีขางนอก

ทีมที่สอง ประสานขบวนองคกรชุมชนจังหวัดอำนาจเจริญ 25-30 คน แบงบทบาทหนึ่งคนตอ 3-4 ตำบล ยกระดับงานพัฒนา โดยใชทั้งสภาองคกรชุมชนและงานประเด็น เปนเคร่ืองมือในการขยับ มีบทบาทในการยกระดับแลว ยังมีบทบาทในการประสาน เชื่อมโยงกันระดับจังหวัด

ทีมที่สาม ทีมปฏิบัติการในพื้นท่ีตำบล จุดแข็งของขบวนจังหวัดอำนาจเจริญ 1. มีแกนนำในแตละประเด็นที่มีประสบการณตรงในการดำเนินงานในเร่ือง

ที่เกี่ยวของ และมีความรูความสามารถเฉพาะ 2. มีชุดบทเรียนในการรวมตัวกัน เพื่อปองกันการมีโครงสรางอำนาจที่แข็งตัว

สูความสัมพันธแนวราบ ไมมีประธาน เนนความเสมอภาค ใชมติที่ประชุมในการตัดสินใจ

3. มีกองเลขานุการและฝายการเงินกลาง มีกติกากลางรวม เชน ผูรับผิดชอบ แผนงานหามยุงเก่ียวกับการเงิน การบัญชี กติกาการเบิกจายที่ตองผานมติ ที่ประชุมทุกครั้ง การใชบัญชีเงินฝากเพียงบัญชีเดียว การจัดสวัสดิการ/สนับสนุนดูแลคณะทำงานท่ีทัดเทียม (คาตอบแทน คาพาหนะ คาอาหารในสถานท่ี นอกสถานที่)

28

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

4. การกำหนดบทบาทหนาที่ของแกนนำหลักท่ีชัดเจน เนนการออกแบบ ควบคุม กำหนดนโยบายการทำงานรวมกัน

5. การจัดกลไกเชิงประเด็นที่เนนการรับผิดชอบหลัก 1 คนตอ 1 ประเด็นและรับผิดชอบรองไมเกินคนละ 1 ประเด็นเพื่อปองกันการซ้ำซอน

6. การมอบหมายภารกิจที่เหมาะกับประสบการณของแตละคน 7. การทำงานภายใตกระบวนการมีสวนรวม 8. ทัศนคติที่ดีในการทำงานกับภาคีพัฒนา อันเนื่องมาจากการไดรับความรวมมือที่ดี

ของหนวยงานภาครัฐในพื้นที่ อาทิ สำนักงานพัฒนาสังคมและความมั่นคง ของมนุษย ศูนยพัฒนาสังคมหนวยที่ 75 องคการบริหารสวนจังหวัดอำนาจเจริญ เทศบาลเมืองอำนาจเจริญ สำนักงานเกษตรจังหวัดอำนาจเจริญ รวมทั้ง ทานผูวาราชการจังหวัดอำนาจเจริญ ที่เอื้ออำนวยและสนับสนุนกิจกรรม งานพัฒนาที่ขบวนองคกรชุมชนรองขอทั้งในรูปงบประมาณ ขอมูลขาวสาร บุคลากร วัสดุอุปกรณ ฯลฯ

จุดออนของขบวนจังหวัดอำนาจเจริญ 1. ขาดการเชื่อมโยงแผนยุทธศาสตรจังหวัดภาคประชาชนในระยะยาวและขาด

การวิเคราะหแหลงทุนรวมกัน 2. การจัดทำเอกสาร ขอมูลยังไมเปนระบบ 3. ระบบการติดตามประเมินผลภายในเพื่อพัฒนางานยังไมชัดเจน

29

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

6 ¤¹ à¨ÃÔÞ ÍÓ¹Ò¨

แมนวา“จังหวัดจัดการตนเอง” เปนคำใหม แตแนวคิด และกระบวนการของการจัดการตนเองไมใชเร่ืองใหม ที่ผานมาชุมชนทองถ่ินไดทำเร่ืองการจัดการตนเอง สรางความเขมแข็งของชุมชนในการเขามามีสวนรวมในการแกไขปญหาทองถิ่นอยางตอเนื่อง ถาจะ ตางกันก็คงเปนระดับของการจัดการ ท่ีผานมาจังหวัดไมเคยคิดจัดการเปล่ียนแปลงโครงสราง ใหมีอำนาจในการจัดการตนเอง แตคิดจัดการตนเองภายใตโครงสรางท่ีถูกครอบไวเทานั้น ดังนั้นหากเขาใจหัวใจของจังหวัดจัดการตนเอง ก็ไมใชเรื่องยากที่จะริเริ่มทำเรื่องนี้ ประกอบกับทีมงานไดวิเคราะหถึงความโดดเดน ของจังหวัดอำนาจเจริญอันจะเปนศักยภาพในการจัดการตนเองไดวา

30

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

• มีพื้นที่ขนาดเล็กแตมีศักยภาพ ขนาดพ้ืนที่ไมกวางทำใหกุมสภาพไดงาย ประสานจัดการงาย ประหยัดงบประมาณ

• พื้นฐานวิถีวัฒนธรรมไทบาน มีการทำงานแบบพ่ีนอง คนมีอุดมการณเพื่อประชาชน จิตอาสาจิตสาธารณะ ระบบอาวุโส วัฒนธรรมอันดีงาม (วัฒนธรรม การชวยเหลือเกื้อกูล มีการตรวจสอบโปรงใส แบงปนทำใหอยูรวมกันได)

• พื้นท่ีมีตนทุนคน ตนทุนความรู ตนทุนประเด็นการทำงาน ตนทุนประสบการณรวม คนมีศักยภาพ มีกระบวนการทำงานตอเนื่องและพัฒนามาตลอด

• ประสานเชื่อมโยงภาคี หนวยงานตางๆ ทั้ง พมจ. อบจ. อปท. เช่ือมโยงกันได ไดทั้งเงินทั้งงานโดยใชความโดดเดนความสัมพันธสวนตัวในการประสาน มีสไตลทั้งขูทั้งปลอบในการประสานแบบนิ่มๆ

• ขบวนจังหวัดมีกระบวนการทำงานท่ีเหมาะสม ชัดเจน เห็นเปาหมายรวมกันชัดเจน คือ อยากเปล่ียนอำนาจเจริญ โดยเนนการสรางการเรียนรูเพื่อที่จะปรับเปลี่ยนที่วิธีคิด จากประชาชนเปนพลเมือง โดยทำลึกตั้งแตในระดับหมูบาน ทุกหมูบานในจังหวัดอำนาจเจริญ

คนอำนาจเจริญ

จะไดอะไรจากจังหวัดจัดการตนเอง วันนี้ขบวนจังหวัดอำนาจเจริญ กำลังตั้งตนเดินหนาเรื่องจังหวัดจัดการตนเองอยาง

จริงจัง มีทิศทาง แผนงาน แนวทาง และกระบวนการขั้นตอนที่ชัดเจนในการขับเคลื่อน แตก็ไมอาจปฏิเสธไดวา แนวคิดเรื่องการจัดการจัดการตนเองหรือขับเคลื่อนรูปแบบจังหวัดจัดการตนเองนั้น ยังอยูในวงการรับรูในหมูคนทำงานเสียเปนสวนใหญ ดังนั้นการสราง ความรูความเขาใจในประเด็นน้ีจึงเปนหนางานสำคัญยิ่งของขบวนจังหวัดที่ตองผลักดัน ใหเกิดข้ึน ดังเชนแผนงานท่ีวางไวเร่ืองการปรับเปล่ียนประชาชนสูการเปนพลเมือง สรางพลเมืองที่มีความคิดจัดการตนเอง แตกอนท่ีจะบรรลุไปสูเปาหมายนั้น คำถามใกลตัว ที่พี่นองคนอำนาจเจริญอาจจะอยากรูก็คงหนีไมพน คนอำนาจเจริญจะไดอะไรจากการขับเคลื่อนเรื่องการจัดการตนเอง และการเคลื่อนเรื่องนี้เปนเร่ืองที่ถูกกฎหมายหรือไม

31

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

แกนนำ ไดวิเคราะหวา “พี่นองยังไมเขาใจเรื่องจัดการตนเอง แตเขาเขาใจเรื่องที่ตัวเองทำได เขาใจวาชุมชน

ของเขาทำอะไรไดดวยตัวเอง ดังนั้นจึงเปนสิ่งที่เราตองสรางความรูโดยผานการใชเวที และยกกรณีตัวอยางใหฟงใหเห็น และพามาดูงานใชบทเรียนจากตำบลนำรอง ยกรูปธรรม ทีม่นัจบัตองไดเอาประเดน็งานชดัๆ เปดเวทพีฒันาศกัยภาพของแกนนำ สรางความเขาใจ เพื่อการไปขยายงาน อบรมผูประสานงาน 3 คายๆ ละ 20 คน สิ่งที่เขาจะได คือ พี่นอง จะมีกระบวนการเรียนรูรวมกัน ไดรับการยกระดับความคิดทางการเมือง เศรษฐกิจ และสังคมเพื่อนำไปสูความเปลี่ยนแปลง เพื่อนำไปสูการปรับเปลี่ยนโครงสรางในระดับทองถิ่นที่คนไทบานเขามามีสวนรวม เรียนรูและปรับเปลี่ยน ปรับเปลี่ยนเรียนการบริหารจัดการรวมกัน ในระดับจังหวัดทำเพื่อใหประชาชนสามารถกำหนดแผนเพื่อใหพี่นองอยูดีมีสุขได โดยเปนแผนของประชาชนแลวใหหนวยงานเอาไปปฏิบัติ และอำนาจเจริญจะเปนทองถิ่นขนาดใหญ ที่นำไปสูการเลือกต้ังผูวาราชการจังหวัดเอง เปนการกระจายอำนาจตนเองเพื่อที่เราจะจัดการเองได”

รัฐธรรมนูญ พ.ศ.2550 มาตรา 281 ......... “ทองถิ่นใด มีลักษณะที่จะปกครอง

ตนเองได ยอมมีสิทธิไดรับจัดตั้งเปนองคกรปกครองสวนทองถิ่น ………” จะเห็นไดวา รัฐธรรมนูญ มาตรา 281 ก็ไดเปดชองและใหสิทธิเอาไว ดังนั้นเปาหมาย

การจัดการตนเองของขบวนจังหวัดอำนาจเจริญ จึงเปนการคิดและอยูภายใตกรอบรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย การกำหนดแผน ทิศทางการพัฒนาตัวเองนั้นคือสวนหนึ่งของการ กระจายอำนาจ เปนประชาธิปไตยและสิทธิทางการเมืองที่พลเมืองพึงมีพึงไดตามขอบเขต ที่กฎหมายบัญญัติไว ขณะเดียวกัน ขบวนองคกรชุมชนจังหวัดอำนาจเจริญไดเขาหารือ การจัดงาน “ปฏิรูปประเทศไทยจากฐานราก ผานประชาธิปไตยชุมชน โดยสภาองคกรชุมชนตำบล”

32

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

นายแกนเพชร ชวงรังสี ผูวาราชการจังหวัดอำนาจเจริญ ก็ไดแลกเปล่ียนในประเด็นนี้วา

“ความรวมมือระหวางภาคประชาชนกับภาครัฐมีความสำคัญอยางย่ิง ในการพัฒนาความเขมแข็งของชุมชนทองถิ่น จังหวัด การเดินงานของขบวนองคกรชุมชน จังหวัดอำนาจเจริญ เดนชัดคูขนานทำงานหนุนเสริมไปกับภาคสวนตางๆ ภายในจังหวัด จนไดเกิดความรูปธรรมรวมมือในพื้นที่นโยบาย

โดยสวนตัวรูสึกชื่นชม ยินดีใหการสนับสนุนเต็มกำลัง ตามบทบาทหนาท่ีจังหวัด ใหดีที่สุดอยูแลว ภายใตการลงนามบันทึกความรวมมือการขับเคลื่อนปฏิรูปประเทศไทยดวยประชาธิปไตยชุมชน ทั้ง 5 ฝาย ซึ่งประกอบดวย ตัวแทนสภาพัฒนาการเมือง สถาบันพัฒนาองคกรชุมชน ขบวนองคกรชุมชนจังหวัดอำนาจเจริญ องคการบริหารสวนจังหวัดอำนาจเจริญ จังหวัดอำนาจเจริญ ก็เปนเรื่องท่ีจะไดรวมมือกันทำงานใหบรรลุผล โดยเฉพาะเปาหมายการรวมกันพัฒนา และสรางกระบวนการเรียนรูใหชุมชนทองถิ่นเขมแข็ง สามารถจัดการตนเองได”

33

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

ถามคนอำนาจเจริญ คำถามก็คือ ตัวเราเองอยูในสถานะแบบไหน เปนประชากร หรือเปนพลเมือง

มีสวนรวมในการเมืองในระบอบประชาธิปไตยน้ีมากนอยแคไหน เรามีหนาที่ เราใชสิทธิอันเปนประโยชนตอบานน้ีเมืองนี้ หรือครอบครัว ชุมชน สังคมเล็กๆ ของเราแลวหรือยัง

หากคำตอบคือ ยัง ...การเริ่มตนเล็กๆ เริ่มไดดวยกาวแรก ยางกาวของการ

เขามามีสวนรวมในการกำหนดทิศทางการพัฒนาของชุมชนทองถิ่นของตัวเอง ทองถ่ินท่ีตัวเรากำเนิด มีครอบครัว ญาติพ่ีนองดำรงอยู เหมือนเชนท่ีน่ี “คนจังหวัดอำนาจเจริญ”

“คน” ที่วันนี้พวกเขาเปนมากกวาประชากร แตคือพลเมืองที่พลิกฟน

ดูแล แกไขปญหาของตนเองโดยกระบวนการการมีสวนรวมของชุมชน คนที่มีกระบวนการเรียนรูและรูจักรากเหงา วิถีวัฒนธรรมของทองถ่ินของตนเอง คนท่ีมีจิตอาสา จิตสำนึกเพื่อสังคม เห็นประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนสวนตน เอามือ เอาแรง เอาใจมาทำงานพัฒนาบานเกิด ดวยอยากเห็นพ่ีนอง เครือญาติ ครอบครัว เพ่ือนบานอยูรวมกันอยางมีความสุข อยูดีมีแฮง อยางที่ทีมขบวนจังหวัดอำนาจเจริญบอกวา “อำนาจเจริญมีความสุขท่ีสุด...ความสุขที่ไดมาจากการอยูเย็นเปนสุขรวมกัน

“อำนาจ” พื้นที่รูปธรรม ชุมชนทองถิ่นที่มีอำนาจในการจัดการตนเอง

มีสิทธิที่จะกำหนดออกแบบวิธีการแกไขปญหา วิธีการพัฒนาชุมชนดวยตนเอง โดยมีแผนชุมชนท่ีสอดคลองกับเง่ือนไขชีวิต เงื่อนไขวัฒนธรรม ความเปนชาติพันธุ “แผน” ที่มีชีวิตและทรงอำนาจมากกวาแผนฉบับไหนๆ เพราะถูกออกแบบดวยพอแมพี่นองลูกเล็กเด็กแดงเจาของปญหา ผานการมีเวทีและปฏิบัติซ้ำแลวซ้ำเลาจนนำไปสูการจัดการส่ิงละอันพันละอยางที่เปนปญหาในชุมชน กลายเปนพื้นที่

34

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

ตนแบบพ้ืนที่นำรองแกพื้นท่ีอื่นๆ …อำนาจท่ีอยูนอกหีบเลือกต้ังและไมไดอยูแคในแผนกระดาษใหกากบาทเทาน้ี แตอยูในมือและเทาที่กาวเดินออกมามีสวนรวม ในการกำหนดและจัดการตนเอง

“เจริญ” ตัวชี้วัดคุณภาพของสังคม ชีวิตผูคน ที่ไมไดคาดหวังจะเอาชนะ

คะคานกันดวยการแขงขัน เอารัดเอาเปรียบ มีสังคมตางคนตางอยู ตางคนตาง ทำมาหากิน แตคือการสรางสังคม ชุมชน ทองถิ่นที่มีพี่นองไทบานอยูรวมกัน แบงปน ใชประโยชนและเขาถึงฐานทรัพยากรชีวิต ตนทุนสังคมตางๆ รวมกัน อยางเก้ือกูล ไมใชเจริญแควัตถุ สาธารณูปโภคมากมายเต็มเมือง แตเจริญดวยคุณธรรม น้ำจิตน้ำใจของการดำรงอยูรวมกัน ....ตัวช้ีวัดที่ไมมีมูลคา แตมากคุณคาจนไมจำเปนตองประเมินใดๆ

คน – อำนาจ – เจริญ กำลังกาวเดินไปสูเสนทางการพัฒนาที่ปลายทางคือ

การจัดการตนเอง ที่ไมวาเปาหมายจะเดินไปถึงชาหรือเร็ว อำนาจเจริญก็สตารท ทำสิ่งเหลานี้มานานมากแลว และย่ิงเขมขนขึ้นทุกวันๆ กระบวนการจังหวัดจัดการตนเองหรือจังหวัดอำนาจเจริญอยูเย็นเปนสุขที่นำมาเลาสูกันฟงนี้ เปนเพียง เส้ียวเล็กๆ ของกระบวนการทั้งหมดที่คนอำนาจเจริญคิด หวัง และตั้งใจจะ ลงมือทำ ...อุปสรรคยังมีอีกมาก ปญหายังมีอีกเยอะ แตโอกาสก็ยังมีอยูมิใชนอย ซึ่งคนอำนาจเจริญก็ไมเคยยอทอ พิสูจนดีไดจากรูปธรรมความสำเร็จของพื้นที่ชุมชนทองถิ่นมากมาย และฐานคิดเรื่องประชาธิปไตยที่กาวไปไกลกวาระบบผูแทน เพราะวันนี้อำนาจอยูในมือพวกเขา อยางนอยที่สุดก็อำนาจในการจัดการและกำหนดชีวิตของตนเองบนดินแดนบานเกิด ที่นี่ “จังหวัดอำนาจเจริญ”

35

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

รูปธรรมชุมชนทองถิ่นจัดการตนเอง : ตำบลนาผือ อำเภอเมืองอำนาจเจริญ จังหวัดอำนาจเจริญ

จากปญหาหลายดานท่ีชุมชนตองประสบท้ังเร่ืองปญหาหน้ีสินจากการทำเกษตรกรรม ปญหาสังคมผูคนที่ตัวใครตัวมันมากข้ึน ไหนจะเรื่องผลผลิตราคาไมดีขณะที่ตองซื้อปุย ซื้อยาซื้อวัสดุอุปกรณทุกอยางเพื่อการผลิต ยาเสพติด ทะเลาะวิวาท เด็กและเยาวชน ปญหา รอบดานที่กอเกิดขึ้นทำใหบรรดาผูเฒา ผูแก แกนนำชุมชนหันมาจับเขานั่งคุยกันเอาปญหาของแตละหมูบานทั้ง 12 หมูบานมาถกกัน ขณะเดียวกันก็มีการหนุนเสริมจากภาคีภายนอกอยางสำนักงานกองทุนเพ่ือสังคม (SIF) ที่เขามาสนับสนุนงบประมาณและเคร่ืองมือในการดำเนินการแกไขปญหาของชุมชน ตอมามีการประชาคมตำบล ชาวชุมชนลงมติรวมกัน จนจัดตั้งสภาผูนำขึ้นในป พ.ศ.2543

กระบวนการในการคนหาปญหา วิเคราะหชุมชนก็เกิดขึ้น โดยใชกระบวนการทำแผนแมบทชุมชนเปนเคร่ืองมือสำคัญ ที่จะชวยทำใหชาวชุมชนไดมองเห็นสภาพปญหาของตัวเองอยางรอบดาน เห็นอดีต เขาใจปจจุบัน และรวมกันวางแผนเพ่ืออนาคต และจากกระบวนการทำแผนแมบทชุมชนน่ีเองท่ีไดสรางตนทุนหลายส่ิงอยางใหกอเกิดขึ้นในชุมชน ทั้งตนทุนเรื่องแกนนำชุมชน ตนทุนกระบวนการเรียนรู การคิดวิเคราะหเชื่อมโยงและมองปญหา กระบวนการมีสวนรวมของชุมชน

ÀÒ¤¼¹Ç¡

36

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

“เราใชขอมูลทำงาน” นายสุบิน ทัศนบุตร “ปญหาทีแรกเลยน้ัน สมัยกอนเราอยูกันแบบตัวใครตัวมัน

การชวยเหลือกันมีนอย เพราะทุกคนก็ตองทำมาหากิน ปญหาเรื่องหนี้สินรายรับรายจาย ก็หนักหนา ในชวงจังหวะนั้นเอง SIF ก็ใหงบประมาณทำงานพัฒนาชุมชนทั้ง 12 หมูบาน เราก็เอางบมาดำเนินการทำงานเกิดเวทีพูดคุยกันตอเน่ือง จนตอมาก็มีการจัดตั้งสภาผูนำ เอาตัวแทนคณะกรรมการหมูบานละ 5 คนมาเขาทำงาน โดยเปนมติรวมกันของทั้งตำบล

พอเรามีสภาผูนำ เราก็เริ่มคุยกัน ใชเวที ใชกระบวนการทำแผนแมบทเปนเครื่องมือในการคิดหาทางออกของปญหา ทำการสำรวจขอมูล และมาน่ังคุยกัน คุยกันไปคุยกันมาหลายคนก็พูดเรื่องเดียวกัน เรื่องคาใชจายในครัวเรือนโดยเฉพาะขาวของเคร่ืองใชตางๆ ซึ่งมีราคาแพง ใชจายสูง เราก็มามองปญหาวิเคราะหกันจนสรุปวาเราจะจัดตั้งรานคาชุมชน ถามวาทำไมเปนรานคาชุมชน เพราะรานคาชุมชนจะชวยใหเราซ้ือสินคาขาวของตางๆ ในราคาท่ีไมแพงนัก ขายและจัดการโดยชาวบานดวยกันเอง เราก็เริ่มทำเรียนรูไป แกปญหาไปดวยเรียกวาประชุมสำรวจกันบอยคร้ังมาก รานคาชุมชนของเราประสบผลสำเร็จเพราะทำใหพี่นองชาวบานลดรายจายไปเยอะ แตเราก็ยังเจอปญหาอยางอื่นอีก ก็เริ่มมาคิดจะขยับตอเราทำงานกับขอมูล เราก็เอาขอมูลมาทำงาน ในรานคาชุมชนมันมีบัญชีมีการจดบันทึกเราก็เอามานั่งดูกัน พบวา ในป พ.ศ.2549 เหลากลายเปนสินคาขายดีที่สุดในชุมชน และจำนวนของคนท่ีซื้อเหลาก็เพิ่มข้ึนทุกวันๆ พอเห็นขอมูลแบบน้ี เราคิดเลยวาจริงๆ แลวมัน ไมไดแกอะไร เพราะสุดทายพ่ีนองชาวบานก็ยังมีรายจายท่ีฟุมเฟอยอยูเหมือนเดิมและ อาจจะหนักกวาเดิม

สภาผูนำตำบลนาผือเอง ก็เอาเรื่องนี้มาคุยกัน พบวา ปญหาเรื่องรายจาย งานๆ หนึ่งไมวาจะบุญ งานบวช งานศพ กฐิน ขอมูลจากการสำรวจรายรับรายจายพบวา แตละงานรายจายคาเหลาตกอยูที่ 30,000 กวาบาทขึ้นไป แตนอกจากปญหาเรื่องรายจายก็ยังมีปญหาอ่ืนๆ เชน มีการทะเลาะกันทุกว่ีทุกวันก็เพราะกินเหลานี่แหละ พอมาเจอกันตามงานตางๆ ตองเสียคาเหลายังไมพอ พอเหลาเขาปากแลวเมาก็ทะเลาะกัน มีเรื่องตอยตีกัน”

นายถัน บุญสามารถ “....พอเรามองเห็นปญหา เราก็ลงมือทำ มีการสำรวจและลงประชาคมทุกหมูบานจนไดขอสรุปและทิศทางแกไข สิ่งที่ทำใหเราขับเคลื่อนงานไปไดอยางดี ก็เพราะเรามีประสบการณจากแผนแมบททำใหเรามีตนทุนของชุมชนในหลายดาน ทั้งพระ

37

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

อบต. อสม. ครู เรามีโครงสรางของสภาผูนำตำบล เราเชื่อมโยงทำงานดวยกันมาตลอด และการมีสวนรวมของพ่ีนองในชุมชนก็มีสูง พอจะขยับงานอะไรเสียงขานรับและการมีสวนรวมจึงเกิดขึ้นไดงาย...”

ขอมูลเคล่ือนไหวพ่ีนองขยับรับลูก สรางตัวอยางการเปล่ียนแปลงเปนรูปธรรมความสำเร็จ

จะเห็นไดวา กระบวนการทำงานของตำบลนาผือนั้น ขับเคลื่อนรวมกันโดยอาศัยขอมูลเปนพลังสำคัญ ขณะเดียวกันดวยตนทุนชุมชนที่สั่งสมมาจากกระบวนการทำแผนแมบทชุมชน ทำใหการริเริ่มใดๆ ประสบผลและมีทิศทางในการกาวเดินที่ชัดเจน ทำให ชาวบานใหการยอมรับไดงาย และจากงานบุญประเพณีปลอดเหลา 3 งาน จากจุดเริ่มตนนั้นที่มีรูปธรรมความสำเร็จเดนชัด วันน้ีตำบลนาผือไดขยับเพิ่มงานบุญประเพณีปลอดเหลา รวมแลว 8 งานดวยกัน โดยการขยายผลตรงนี้ลวนกอเกิดขึ้นจากกระบวนการตระหนัก เขาใจ และเห็นประโยชนรวมกันของทั้งตำบล

นายสุริยะ สุริยะวัน “.. .ผลปรากฏวาชาวบาน 90% เห็นดีดวยวาจาก 3 งานบุญประเพณีปลอดเหลาน้ันประสบผลสำเร็จ และจะเคล่ือนตอโดยจะเพ่ิมงาน เชน งานขึ้นบานใหม งานบุญมหาชาติ งานสำคัญทางพุทธศาสนา เขาพรรษา-ออกพรรษา รวมทั้งงดซ้ือขายในวันพระใหญ กลายเปนตำบลนาผือ ทำทั้งหมด 8 งานบุญประเพณี ปลอดเหลา

ถามวา จุดสำคัญที่ทำใหประสบผลสำเร็จนั้น เพราะเราทำงานกันจริงๆ ศักยภาพของผูนำที่ทำใหชาวบานเชื่อถือ เรามีตัวอยางมีรูปธรรม อยางพูดกันตรงๆ คนทำงาน เรื่องเหลาสวนมากก็กินเหลาทั้งน้ัน แตเราก็ตองเปนตัวอยาง เราก็เลิกพอไปพูดกับพี่นอง มันก็งายข้ึน คนก็เช่ือถือศรัทธา เขาเห็นเขาก็เอาอยาง จนตอนน้ีเรามีรูปธรรมชัด ชีวิตครอบครัว ชุมชน สังคม ความเปนอยู ทุกอยางที่ดีขึ้น”

“เครื่องมือที่เราใชและการเชื่อมโยงท่ีเราทำ” ทั้งนี้ ในความสำเร็จใดๆ ก็ตาม คงปฏิเสธไมไดวา เครื่องมือและกระบวนการที่ใชเปน

สวนหนุนเสริมสำคัญที่จะทำใหงานเดินหรือไมเดิน สำหรับตำบลนาผือเองนั้น ชุมชนก็ใชเครื่องมือที่หลากหลาย รวมท้ังการทำงานเชื่อมประสานทุกภาคสวน

38

¤¹:::ÍÓ¹Ò¨à¨ÃÔÞ

นางหนูแวง “เคร่ืองมือท่ีเราใชและการเช่ือมโยงท่ีเราทำน้ัน จริงๆ แลวเราใชเคร่ืองมือหลากหลาย ทั้งการยกยองเชิดชูคนตัวอยาง คนตนแบบ และแกนนำคนทำงานเองก็ตองทำงานโปรงใสดวยเพื่อใหพี่นองเชื่อถือ เราจะแจงใหทราบตลอด ใชขอมูลใหทุกคนเขาถึง รูไดผานสื่อตางๆ ในชุมชน เชน วิทยุชุมชน เรามีเวทีประชุมสม่ำเสมอ และเราทำงาน อยางมีการเช่ือมโยงกับหนวยงานตางๆ เชน วัด อนามัย อบต.

…นอกจากเช่ือมโยงกับหนวยงานแลว เราเช่ือมโยงบูรณาการประเด็นในการทำงานของชุมชนดวยเราบูรณาการทุกอยางของชุมชน ทั้งงานกองบุญสวัสดิการ งานธุรกิจคาสง งานปุยอินทรีย งานกลุมอนุรักษ งานโคกระบือปศุสัตว เรื่องโรงสีชุมชน และงานเหลา ทุกเร่ืองบนเปาเดียวคือ ชุมชนเขมแข็ง จัดการตนเองได ยกตัวอยางเชน ถามีการจัดงานแลวไมมีเหลา กองทุนสวัสดิการก็จะชวย 1,000 บาท หรือเรามีกองบุญสวัสดิการ เม่ือสมาชิกเจ็บไขไดปวย คณะทำงานกองบุญสวัสดิการก็จะไปเย่ียมไข ดูแล เราไมใชใหแคเงินนะ แตสิ่งท่ีเราทำ คือ “เราโฮมกันถึงที่” เราอยากใหภาพของ คนลาวอีสานท่ีกลมเกลียวเหนียวแนนกลับมา เหมือนคำกลาวท่ีวา “พริกบานเหนือ เกลือบานใต” เปนภาพงานที่เชื่อมกัน เปนภาพของสังคมที่จะชวยเหลือกันและกัน”

พระครูโอภาสธรรมนิวิฐ (เจาอธิการไสว ฐิตธมฺโม) เจาคณะตำบลชั้นโท เจาคณะตำบลนาผือ วัดโคกกอก ตำบลนาผือ อำเภอเมือง จังหวัดอำนาจเจริญ “...ตำบลนาผือ เราทำงานโดยแบงคนตามบทบาทความสามารถ บทบาทหนาที่แบงตามความถนัด แตเรามีเปาหมายเดียว เราอยากเห็นพี่นองรางกายแข็งแรง คนอยูดีกินดีมีสุข มีความเอ้ืออาทรตอกัน พระสงฆเองก็ทำงานมีสวนลงพื้นท่ีกับผูนำดวย...”

บทเรียน ประสบการณของตำบลนาผือ เปนหนึ่งในรูปธรรมการคิดริเริ่มจัดการตนเองของชุมชนทองถิ่น โดยมีสภาผูนำเปนแกนพลังสำคัญในการพัฒนาชุมชน เปน กระบวนการท่ีสะทอนใหเห็นถึง ทิศทางการทำงาน พัฒนาชุมชนทองถ่ิน การทำงาน อยางมีสวนรวมของทุกฝายในชุมชนทองถ่ิน มีเคร่ืองมือท่ีเหมาะสมกับวิถีวัฒนธรรมของชุมชน มีกลไกในการสรางกระบวนการเรียนรูอยางตอเนื่อง และรูจักเลือกใชเครื่องมือ ที่เหมาะสมในการเคลื่อนงานสรางคนเขมแข็ง เพื่อสรางชุมชนที่เขมแข็ง

»ÃÐÁÇÅÀÒ¾ กิจกรรม