3biogeo03

BIOLOGIA ETA GEOLOGIA, DBH 3Digestio-aparatua eta arnas aparatua

WWWWWW HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

IRAKURGAIA

ESKEMA

BALIABIDEAK

INTERNET

JARDUERA

IRTENAURREKOA

IKERTU SAREAN



Irakurgaia Mende askoan, giza gorputzaren ezagupena kanpo-behaketara soilik mugatzen zen. Horregatik, giza gorputzaren barnealdea leku misteriotsua zen. XVIII. mendean, Lazaro Spallanzani izeneko zientzialaria lehenetakoa izan zen giza gorputzaren barrualdearen funtzionamendua aztertzen. Izan ere, digestioan elikagaiak nola eraldatzen diren aztertu zuen. Horretarako, belaki zatiak eta elikagaiak irensten zituen, soka batean lotuta zeudela. Denbora pixka batera, atera egiten zituen, urdailean nola aldatu ziren aztertzeko.Baina eraldaketa horiek ezin izan ziren zuzenean ikusi urte batzuk igaro arte. 1822. urtean, William Beaumont doktoreak tiro batez zaurituta zegoen indiar bat sendatu behar izan zuen gudu-zelaian. Balak izugarrizko zuloa egin zion sabelaldean eta urdailean.Medikuak eginahalak egin zituen zauri hura sendatzeko; baina zauria ez zen erabat itxi, oso handia baitzen. Zulo hartatik, Beaumontek urdailaren barrualdea aztertu ahal izan zuen denbora batez, eta ikusi zuen urdailaren paretak mugitu egiten direla eta urin azidoa sortzen dutela, elikagaia urdailera sartzean.

IRTENAURREKOA

William Beaumont doktorea


WWWWWW

Edukien eskema

Nutrizioa I

Nutrizioan aritzen diren aparatuak

HASI ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET JARDUERA

Digestio-aparatua

Anatomia

Arnas aparatua

Anatomia

Digestio-funtzioak

SailkapenaAhoratzea eta digestioaXurgapenaEgestioa

Arnas funtzioak

Gas-trukeaBirika-aireztapena

Gaixotasunak

Motak eta sorburuak

Zientzia zure esku

Marrazki zientifikoa egitea

HASI

IRTENAURREKOA

Gaixotasunak

Motak eta sorburuak



HASI

Unitatearen azalpenerako baliabideak

IRTENAURREKOA


Digestio-aparatuaren anatomia

Digestio-funtzioak

Elikagaiak ahoratzea eta digeritzea

Mantenugaiak xurgatzea

Egestioa Digestio-aparatuaren gaixotasunak

Arnas aparatuaren anatomia

Gas-trukea Birika-aireztapena Arnas aparatuaren gaixotasunak

Estekak

Digestio-aparatua eta digestioa

Digestio-aparatuari buruzko jarduera


Ikertu sarean


WWWWWW



IRTENAURREKOA

Digestio-aparatua Arnas aparatuaZirkulazio-aparatua

Zelulak

Iraitz-aparatua

Elikagaiak eta ura

Gorotz-materia

Mantenugaiak

Mantenugaiak

eta oxigenoa

Aire-sarrera

Aire-irteeraOxigenoa (O 2

)

Karbono dioxidoa

(CO 2) eta ura

Hondakinak eta ura

GernuaCO 2

, ura eta

beste hondakin

batzuk


WWWWWW

Digestio-aparatuaren anatomia


IRTENAURREKOA

Digestio-hodia Digestio-

guruinak

Listu-guruinak • Parotidak• Masailpekoak• Mihipekoak

Gibela • Behazuna• Behazun-xixkua

Pankrea• Pankrea-urina

Ahoa• Mihia• Hortzak

Hestegorria

Urdaila• Kardia (sarrera)• Piloroa (irteera)• Urin gastrikoa

Heste meharra• Heste-biloa

• Hiru zati ditu: duodenoa, jejunoa eta ileona

Heste lodia• Uzkia eta apendize

bermiformea

• Hiru zati ditu: heste itsua, kolona eta ondestea

Faringea• Epiglotisa


WWWWWW

Digestio-aparatua (1. animazioa)


IRTENAURREKOA

2. ANIMAZIOA HASI


WWWWWW

Gizakiaren digestioa (2. animazioa)


IRTENAURREKOA

HASI


WWWWWW

Egestioa: digeritu gabeko substantziak kanporatzen dira.

Digestioa: elikagaiak mantenugai bihurtzen dira.

• Ekintza mekanikoa.• Ekintza kimikoa.


Digestio-funtzioak

IRTENAURREKOA

Ahoratzea: elikagaiak digestio-hodira sartzen dira.

Xurgapena: mantenugaiak odolera pasatzen dira.

Elikagaiak irauten duen denboraeta zati bakoitzaren luzera

Hestegorria10-15 segundo25 zentimetro

Urdaila2-8 ordu

(edukiera) 2,5 litro

Heste meharra7-8 ordu

7-8 metro

Heste lodia15 ordu

1,5 metro




IRTENAURREKOA

Digestioa

Ahoratzea• Mastekatzea → hortzak

• Listuztatzea → listuaMihia

HortzakIRUDIA

HANDITZEKO

Listu-guruinak

Elikadura-boloa

HestegorriaEpiglotisa

Laringea

Urdaila

Pankrea

Gibela

Digestioa• Ekintza kimikoa

• Ekintza mekanikoa

IRUDIA HANDITZEKO

MANTENUGAIAK LORTZEA


WWWWWW

Hortzak



IRTENAURREKOA


• Listuztatzea → listua

Mihia Listu-guruin

parotida

Elikadura-boloa

Epiglotisa

Laringea

ATZERA

Masailpeko listu-guruina

Mihipeko listu-guruina

Irensketa

LUPAZ IRUDIA HANDITZEN DA




IRTENAURREKOA



Hortzak

ATZERA

Irensketa

EbakortzakLetagina

Aurreko haginak Atzeko haginak




IRTENAURREKOA



Hortzak

ATZERA

Irensketa

Koroa

Lepoa

Sustraia

Esmaltea

Bolia

Hortz-mamia

Zementua

Zulo apikalaOia

Hodiak eta nerbioak




IRTENAURREKOA



ATZERA

Irensketa Dastamena

Organo gihartsua

Mihia




IRTENAURREKOA

Hestegorria

Urdaila

Gibela

Digestio gastrikoa

• Ekintza kimikoa → urin gastrikoak

• Ekintza mekanikoa → mugimendu peristaltikoak

ATZERA

Mugimendu peristaltikoak

Elikadura-boloa


Pankrea




IRTENAURREKOA

Hestegorria

Urdaila

Pankrea

Gibela

ATZERA


Elikadura-boloa


Urdaila Mugimendu peristaltikoak

Urin gastrikoak

Kimoa

Kardia



Digestio gastrikoa




IRTENAURREKOA

Hestegorria

Urdaila

Gibela

Digestio gastrikoa



ATZERA


Elikadura-boloa


Pankrea

Behazuna

Pankrea-urina

Heste-urina

Kiloa

Behazun-xixkua




IRTENAURREKOA

Digestioa

ATZERA

DuodenoaUrdailaAhoa

Proteinak

Koipeak

Gluzido konplexuak

Lortutako mantenugaiak

DigestioaElikagaien osagaiak

Elikagaiak digeritzea eta mantenugaiak lortzea

Gluzido soilak

Glizerola eta gantz-azidoak

Aminoazidoak


WWWWWW

Mantenugaiak xurgatzea


IRTENAURREKOA

Heste meharra

Hodi kiliferoaHeste-tolesak

Heste-biloak

Odol-hodiak

Heste-tolesak


WWWWWW

Heste-flora

Heste lodia

Egestioa


IRTENAURREKOA

UzkiaOndestea

GorotzakApendize bermiformea

Goranzko kolona

Zeharkako kolona

Beheranzko kolona

Escherichia coli

Egestioa


WWWWWW

Gibel-zirrosia

Ehuna hil egiten da

Ultzerak

Helicobacter pylori

Digestio-aparatuaren gaixotasunak


IRTENAURREKOA

TxantxarraIdorreria Gastroenteritisa

AURREA HARTZEA

BakterioakUr gehiegi xurgatuta

Barrualdeko mintzaren

hantura


WWWWWW

Hortzak garbitzeko prozesua

Jan ondoren eta oheratu aurretik garbitzea

Digestio-aparatuaren gaixotasunak. Aurrea hartzea


IRTENAURREKOA

Behin betiko hortzeria

Esne-hortzeria

Gutxieneko denbora: 2 min

ATZERA

Dentistarengana aldian behin joatea Kontsumoa murriztea




IRTENAURREKOA

Sudur-hobiak

Trakea

Birikak• Pleura• Pleura-likidoa

Faringea EPIGLOTISA

Laringea

• Ahots-kordak

Bronkioak• Bronkioloak• Birika-

albeoloak




IRTENAURREKOA

Faringea

• Epiglotisa

Elikagaia irenstea

Aire-sarrera

Epiglotisaren funtzionamendua

ATZERA



Gas-trukea

IRTENAURREKOA

IRUDIA HANDITZEKO

Airea

CalorHumedadLimpieza

Sudur-hobiak

Albeoloak



Gas-trukea

IRTENAURREKOA

Odol-kapilarrak

Gas-trukea albeoloetan eta ehunetan

Ehuna

Birika-albeoloa

Karbono dioxido askoko odola

CO2 CO2

O2

O2

ATZERA

Oxigeno askoko odola



Birika-aireztapena

IRTENAURREKOA

Botoia sakatuz gero, birikek nola funtzionatzen duten ikusiko duzu

Arnasa hartzea

Arnasa botatzea

Diafragma

Diafragma

Diafragma uzkurtu, birikak zabaldu eta airea sartzen da.

Diafragma erlaxatu, saihets-hezurrak estutu eta airea ateratzen da.

Airea Airea

Airea Airea



Birika-aireztapena

IRTENAURREKOA

Arnasa hartzea

Arnasa botatzea

Diafragma

Diafragma




Diafragmaren uzkurdura

Aire-sarrera

ATZERA

Airea Airea

Airea Airea



Birika-aireztapena

IRTENAURREKOA

Arnasa hartzea

Arnasa botatzea

Diafragma

Diafragma




Aire-irteera

Diafragma erlaxatuta

ATZERA

Airea Airea

Airea Airea


WWWWWW

TABAKOA


Arnas aparatuaren gaixotasunak

IRTENAURREKOA

Hotzeria eta gripea

Asma

Tuberkulosia

BronkitisaArnasa hartzeko

zailtasunak

Mukiak

Eztula

Bakterio batek eragindako infekzioa

Bronkioen hantura

Txistu-hotsa

Arnas falta

EztulaArnas hodien hertsadura

Faktore alergikoak

Eztarria narritatzea

Nekea

Doministikuak

Mukiak

Txistu-hotsa

Arnas falta

Eztula

Bakterioak

Micobacteryum tuberculosis

Ehuna hondatzen da

Birusak



Tabakoa

IRTENAURREKOA

ATZERA

4.000 substantzia

Nikotina

BreaKarbono

monoxidoaSubstantzia

narritagarriak

ONDORIOAK Epe laburrean Epe luzean

Organismoan

Odol-presioa handitu egiten da, eta bihotz-erritmoa, bizkortu.Arnasa hartzeko gaitasuna txikitu egiten da, eta gorputzeko tenperatura jaitsi.Defentsak murrizten ditu.Eztula, faringitisa eta buruko mina eragiten ditu.

Usaimena murriztu egiten da.Loaren nahasmendua eragiten du.Arnasats txarra, bronkitis kronikoa, buruko mina, enfisemak eta ultzerak eragiten ditu.Arrisku handiagoa minbizia izateko.

Portaeran Mendetasuna sortzen du.Erre beharra gero eta egoera gehiagotan azaltzen da.

Erre behar konpultsiboa, mendetasun fisikoa nahiz psikologikoa eta portaera-mendetasuna.Abstinentzia-sindromea.Suminkortasuna eta antsietatea.




HASI

IRTENAURREKOA

1234

56

78

EbakortzaLetagina

Aurreko haginak

Atzeko haginak

Zuhurragina

Plano sinfisarioa edo sagitala

1 Plano sagitala marraztea

2 Bi arku egitea: goiko eta beheko masailezurretarako

3 Hortz-haginak adieraztea, ikusten diren bezala (isla ispiluan)

4 Hortz bakoitza adieraztea (azalera oklusala barne)

Azalera oklusala



Esteka interesgarriak

HASI

IRTENAURREKOA

Arnas aparatuaren arazoak

SARTU WEBORRI HONETARA

Digestio-aparatua

SARTU WEBORRI HONETARA

http://uuhsc.utah.edu/healthinfo/spanish/respiratory/index.htm





http://www.aula2005.com/html/cn3eso/07digestiu/07digestioes.htm







HASI

IRTENAURREKOA

3biogeo03

Education