ตอนท 1ความรทวไปเกยวกบโยะจจกโงะ:

ส�านวนคนจประสม 4 ตวอกษร

_13-11(001-018)P3.indd 1 12/15/13 4:21 PM

_13-11(001-018)P3.indd 2 12/15/13 4:21 PM

1บทน�า

_13-11(001-018)P3.indd 3 12/15/13 4:21 PM

4 โยะจจกโงะ・よじじゅくご 四字熟語・YOJIJUKUGO・สำ นวนคนจประสม 4 ตวอกษรภาษาญปน

การศกษาส�านวน สภาษต ค�าพงเพย หรอค�าคมของแตละประเทศถอไดวามความ

ส�าคญยงเพราะเปนเครองมอในการเรยนรแนวความคดศลปะ วฒนธรรม ขนบธรรมเนยม และ

ประวตศาสตรของประเทศนน ๆ ไดเปนอยางด เพราะส�านวนสภาษตจะสอดแทรกวถชวต

ความเปนอยของผคนในอดตทผานมาไวดวย ส�านวนของญปนมทงสวนทน�ามาจากภาษาจน

และสวนทเปนของญปนเอง ซงเมอรวมกนแลวมเปนจ�านวนมากมหาศาล ท�าใหยากตอการ

เรยนรและจดจ�าเปนอยางยง

การเรยนภาษาญปนในหองเรยน การศกษาคนควาดวยตนเอง ทงการอาน หรอการฟง

ภาษาญปนจากสอทกประเภท นอกจากตองมความรและเขาใจความหมายอกษรคนจแตละตวท

มอยจ�านวนมากแลว ผเรยนยงตองพบกบค�าศพทและส�านวนทประกอบดวยอกษรคนจสตวเรยง

กนอยเสมอ ท�าใหรสกวาภาษาญปนยากยงขนไปอก เพราะไมสามารถอานหรอฟงเนอหาไดเขาใจ

อยางแทจรง บางครงคนหาจากพจนานกรมกไมพบค�าศพทหรอส�านวนนน จงนบเปนอปสรรค

ส�าคญอยางหนงในการศกษาภาษาญปน

ในบทนจะไดเรยนรวาโยะจจกโงะคออะไร ประเภทของโยะจจกโงะ หลกการพจารณา

ส�านวนคนจประสม 4 ตวอกษร และความแตกตางระหวางส�านวนคนจประสม 4 ตวอกษร

กบส�านวน สภาษต ค�าพงเพย ค�าคม และภาษตโบราณ ดงรายละเอยดตอไปน

1. โยะจจกโงะคออะไรโยะจจกโงะ (四字熟語・よじじゅくご・Yojijukugo) ในภาษาญปนมความหมาย

ตรงตามตวอกษรวา “ค�าประสม 4 ตวอกษร” ในภาษาไทยมผ แปลวา “ค�าประสมคนจ

4 ตว” สวนใหญเปนค�าประสมคนจดงเดมทญปนรบมาจากค�าภาษาจนและปรบใชใหเหมาะสม

กบสงคมและวฒนธรรมญปน โดยมผใหความหมายไวดงน

พจนานกรม 成語林（旺文社: 1992）ใหนยามความหมายของค�าวา 四字熟語

(Yojijukugo) ไววา

“四字熟語 とは、四つの漢字から成る、まとまった意味を表すことば。ふつう

字音読みのものをいう。四字漢語ともいう。例：偕老同穴、隔靴掻痒、合従連衡、

画竜点睛、玉石混交。”

せ い ご り ん

がりょうてんせい ぎょくせきこんこう

じ おん よ かいろうどうけつ か っ か そ う よ う がっしょうれんこうれい

よ じ じゅく ご よ っ なか ん じ い み あらわ

よ じ かん ご

_13-11(001-018)P3.indd 4 12/15/13 4:21 PM

บทนำ 5

“โยะจจกโงะ คอกลมค�าทเกดจากการน�าอกษรคนจ 4 ตวมารวมกนและมความหมาย

รวมกน ปกตอานแบบจน (On-yomi) บางทกเรยกวา 四字漢語 เชน 偕老同穴 (เนอค

กระดกค) 隔靴掻痒 (เกาไมถกทคน) 合従連衡 (ผนกก�าลงตอส) 画竜点睛 (สงส�าคญอยท

สดทาย) 玉石混交 (ดเลวมปนกน)”

พจนานกรม　大辞林 (三省堂: 1995) ใหนยามความหมายของค�าวา 四字熟語

(Yojijukugo) ไววา

“よじじゅくご【四字熟語】：漢字四字で構成される熟語・成句「一日千秋」

「傍若無人」など。”

“โยะจจกโงะ คอ ค�าประสม/ค�าพงเพยทสรางขนจากอกษรจนสตว เชน 一日千秋

(ความรสกวาวนเวลาชางผานไปอยางเชองชา) 傍若無人（ท�าตามใจตนเองโดยไมสนใจคน

รอบขาง)”

พจนานกรม　新明解四字熟語辞典 (三省堂: 1998) ใหนยามความหมายของค�าวา

四字熟語 (Yojijukugo) ไวดงน

“四字熟語はわずか四文字で、人類の長年の英知をその背景を含めて比喩的

に表すことができるし、仏典・仏教語に基づく深遠な意義を含蓄ある比喩とし

て伝えることもできる。”

“โยะจจกโงะ มคนจเพยงสตว แตสามารถใชแสดงอปมาทแฝงไวซงภมปญญาอน

หลกแหลมทสะสมมานานของมนษย และยงสามารถใชเปนอปมาในการถายทอดหลกธรรม

ของพระพทธศาสนาไดดวย”

พจนานกรม　岩波四字熟語辞典 (岩波書店: 2008) ใหนยามความหมายของค�าวา

四字熟語 (Yojijukugo) ไววา

“「四字熟語」ということば、これを定義しようとすると、じつはそれだけでも相当

な難題になってしまいます。ポピュラーな例を出すと、「弱肉強食」はともかく、

「焼肉定食」を四字熟語というのはちょっと無理だとすれば、その理由は？――むずか

しいですよね。そんなこんなで、そもそも「四字熟語」などというくくり方自体がおか

しいのだという意見もあるくらいなのです。”

よ じ かん ご かいろうどうけつ

か っ か そ う よ う がっしょうれんこう がりょうてんせい

ぎょくせきこんこう

だ い じ りん

よ じん じか こうせい じゅくご せ い く いちじつせんしゅう

ぼうじゃくぶじん

いちじつせんしゅう

ぼうじゃくぶじん

しん めい かい よ じ じゅく ご じ てん

よ じ じゅく ご よ ん も じ じんるい ながねん え い ち はいけい ふ く ひ ゆ て き

あらわ ぶってん ぶっきょうご もと しんえん い ぎ が ん ち く

い わ な み よ じ じゅく ご じ て ん

よ ごじ じゅく て い ぎ そ う と う

なんだい ぽ ぴ ゅ ら れい だ じゃくにくきょうしょく

やきにくていしょく よ じ ごじゅく む り り ゆ う ー ー

よ じ ごじゅく か た じ た い

い け ん

_13-11(001-018)P3.indd 5 12/15/13 4:21 PM

6 โยะจจกโงะ・よじじゅくご 四字熟語・YOJIJUKUGO・สำ นวนคนจประสม 4 ตวอกษรภาษาญปน

“ถาจะใหนยามความหมายของ「四字熟語」กจะเกดปญหายงยากมาก เพราะจะท�า

ใหสงทนยมยกเปนตวอยางกน เชน 弱肉強食 (ปลาใหญกนปลาเลก/คนโงยอมเปนเหยอ

ของคนฉลาด) ซงเปนส�านวนคนจประสม 4 ตวอกษรอยางแนนอน แตถา「四字熟語」เชน

焼肉定食 (อาหารชดเนอยาง) ไมเปนส�านวนคนจประสม 4 ตวอกษรกยากทจะหาเหตผล

มาอธบาย ดงนนจงมบางความคดเหนวา「四字熟語」แปลกมาตงแตดงเดมแลว”

สรปไดวา โยะจจกโงะเปนกล มค�าประสมชนดหนงเกดจากการน�าเอาอกษรคนจ

4 ตวทแตกตางกนหรอเหมอนกนมารวมกนเขาเปนค�าเดยว กลายเปนค�าใหม และม

ความหมายใหมขนมา โดยอาจมเคาความหมายเดมหรอความหมายเปลยนไปกได สวนใหญ

เปนค�าประสมคนจ 4 ตวทญปนรบมาจากค�าภาษาจน

2. ประเภทของโยะจจกโงะเนองจากยงไมมการแบงประเภทของโยะจจกโงะอยางชดเจน ผเขยนจะขอแบงประเภท

โยะจจกโงะตามความหมาย ซงสามารถแบงได 2 ประเภท คอ

1. โยะจจกโงะประเภทความหมายทวไป คอกล มค�าทเกดจากการประสมกนของ

อกษรคนจ 4 ตวทเหมอนกนหรอแตกตางกนกไดน�ามารวมกนเปนโยะจจกโงะ มความหมาย

คงเดม หรอมความหมายแตกตางจากความหมายเดมเลกนอย เมออานหรอไดฟงสามารถ

เขาใจความหมายไดทนท เชน

都道府県 มาจากการประสมกนของค�าวา 都 (と-จงหวดโตเกยว) + 道 (どう-

จงหวดฮอกไกโด) + 府 (ふ-จงหวดเกยวโตและโอซากา) + 県 (けん-ชอจงหวดทลงทาย

ดวย 県 ม 43 จงหวด) มความหมายวา ชอรวมเรยกจงหวดทงหมดในประเทศญปน

日米関係 มาจากการประสมกนของค�าวา 日 (にち-ญปน) + 米 (べい-อเมรกา) +

関係 (かんけい-ความสมพนธ) มความหมายวา ความสมพนธระหวางญปนกบอเมรกา

大学教育 มาจากการประสมกนของค�าวา 大学 (だいがく-มหาวทยาลย) + 教育

(きょういく-การศกษา) มความหมายวา การศกษาในมหาวทยาลย

環境悪化 มาจากการประสมกนของค�าวา 環境 (かんきょう-สงแวดลอม) + 悪化

(あっか-เสอมลง) มความหมายวา สงแวดลอมเสอมลง

よ じ じゅく ご

よ じ じゅく ご

じゃくにくきょうしょく

やきにくていしょく

と どう ふ けん

に ち べ い か ん け い

だ いが くきょう い く

か ん あっきょう か

よ じ じゅく ご

_13-11(001-018)P3.indd 6 12/15/13 4:21 PM

บทนำ 7

歴史小説 มาจากการประสมกนของค�าวา 歴史 (れきし-ประวตศาสตร) + 小説

(しょうせつ-นวนยาย) มความหมายวา นวนยายองประวตศาสตร

โยะจจกโงะประเภทนมอยทวไป เปนวธการสรางค�าใหมในภาษาญป น สามารถ

สรางโยะจจกโงะขนใหมได และอาจเปลยนแปลงไปตามปรากฏการณตาง ๆ ทางสงคมท

เกดขนในแตละชวงเวลา

2. โยะจจกโงะประเภทความหมายเฉพาะ คอกล มค�าทเกดจากการประสมกนของ

อกษรคนจ 4 ตวทเหมอนกนหรอแตกตางกนกไดน�ามารวมกนเปนโยะจจกโงะ มความหมาย

ใหมซงไม ตรงกบความหมายเดมเลย หรอมความหมายใหมขนอกอยางหนงแตยงคง

รกษาความหมายของตวอกษรเดมไวบาง และมความหมายเชงเปรยบเทยบไปในทางบวก

หรอทางลบกได เมออานหรอไดฟงจะไมสามารถเขาใจความหมายไดทนท ตองอาศยการ

ตความ เชน

羊頭狗肉 มาจากการประสมกนของค�าวา 羊 (よう-แกะ) + 頭 (とう-ศรษะ) + 狗

(く-สนข) + 肉 (にく-เนอ) มความหมายวา การหลอกลวง ไมเปนจรงเหมอนทโฆษณา

海千山千 มาจากการประสมกนของค�าวา 海 (うみ-ทะเล) + 千 (せん-หนงพน) +

山 (やま-ภเขา) + 千 (せん-หนงพน) มความหมายวา การทผานรอนผานหนาวมามาก

คนทแขงแกรงมากดวยประสบการณ

終始一貫 มาจากการประสมกนของค�าวา 終 (しゅう-สดทาย จบ เสรจสน) + 始

(し-เรมตน) + 一貫 (いっかん-ตอเนองสม�าเสมอเปนแนวเดยวกนตลอด) มความหมายวา

เหมอนกนตงแตตนจนจบ เสมอตนเสมอปลาย

色恋沙汰 มาจากการประสมกนของค�าวา 色 (いろ-ส) + 恋 (こい-ความรก) +

沙汰 (ざた-เหตการณ ขาวสาร) มความหมายวา บรรยากาศก�าลงเขาดายเขาเขม ความ

รกใครทเขาไปเกยวของผกพน

絶体絶命 มาจากการประสมกนของค�าวา 絶体 (ぜったい-หมดสภาพ รางขาด) +

絶命 (ぜつめい-การสนลม การขาดใจตาย) มความหมายวา จนตรอก เขาตาจน หมด

หนทางหน

れき し しょう せつ

よう と う く にく

う み せん やま せ ん

しゅう し いっ か ん

いろ こい ざ た

ぜ っ た い ぜつ めい

_13-11(001-018)P3.indd 7 12/15/13 4:21 PM

8 โยะจจกโงะ・よじじゅくご 四字熟語・YOJIJUKUGO・สำ นวนคนจประสม 4 ตวอกษรภาษาญปน

โยะจจกโงะประเภทนจงจดเปนส�านวน (Idiom) อยางหนง เพราะเปนกลมค�า

ทมความหมายโดยรวมตางจากความหมายของแตละตวอกษรในกล มค�านน ถ าแปล

ความหมายตรงตวจะไมสามารถสอความหมายได เพราะมความหมายเชงอปมาเปรยบเทยบ

สวนใหญเปนโยะจจกโงะดงเดมทประเทศญปนรบมาจากค�าภาษาจนและปรบใชใหเหมาะสม

กบสงคมและวฒนธรรมญปน

ทงน ในภาษาองกฤษมการเรยกโยะจจกโงะแบบทเปนส�านวนนกนหลายอยาง ไดแก

Four-Character Idiomatic Compounds; Four-Character Idiom; Four-Character

Idiomatic Phrase; Japanese 4 letter proverbs or idiomatic expressions;

Japanese Idioms in 4 Characters; Four character idiomatic phrase;

Four-character Sino-Japanese compounds; Idiomatic Yojijukugo

ส�าหรบหนงสอเลมน จะเรยกโยะจจกโงะประเภทส�านวนดงกลาวเปนภาษาไทยวา

“ส�ำนวนคนจประสม 4 ตวอกษร”

3. หลกการพจารณาส�านวนคนจประสม 4 ตวอกษรจากความหมายและประเภทของโยะจจกโงะจะเหนไดวา ส�านวนคนจประสม 4 ตว

อกษรมลกษณะเปนกล มค�าทประกอบดวยตวอกษรคนจสตวเหมอนกบโยะจจกโงะแบบ

ทวไป การพจารณากลมค�าใด ๆ วาเปนส�านวนคนจประสม 4 ตวอกษรหรอไมนน มหลก

การพจารณาไดดงตอไปน

1. เปนกลมค�าประสมทมาจากตวอกษรคนจ 4 ตวรวมกน ถาดจากโครงสรางของ

กล มค�าจะมลกษณะของค�าทมาจากค�าภาษาจน 2 ตวอกษร (2+2) รวมกนมากทสด

เชน

平身低頭 มาจากการรวมกนของกลมประสมคนจ 2 ตว คอ ค�าวา 平身 (へいしん-

ยนตรง) และ 低頭 (ていとう-กมศรษะ) มความหมายวา การกมศรษะลงต�าเพอขอโทษ

การยอมรบในความรความสามารถ

平穏無事 มาจากการรวมกนของกลมค�าประสมคนจ 2 ตว คอ ค�าวา 平穏 (へい

おん-สงบสข) และ 無事 (ぶじ-ปลอดภย) มความหมายวา สนตสข ความรมเยนเปนสข

へ い しん て い と う

へい おん ぶ じ

_13-11(001-018)P3.indd 8 12/15/13 4:21 PM

บทนำ 9

悪事千里 มาจากการรวมกนของกลมค�าประสมคนจ 2 ตว คอค�าวา 悪事 (あく

じ-เรองไมด) และ 千里 (せんり-หนงพนล) มความหมายวา การกระท�าผดหรอเรองทไมด

ถกขดคยตแผออกไปอยางกวางขวาง

นอกจากนยงมกลมค�าทมาจากภาษาจนหรออกษรคนจตวเดยว (1+1+1+1) รวม

กนเปนส�านวนคนจประสม 4 ตวอกษรดวย เชน

喜怒哀楽 มาจากการรวมกนของอกษรคนจ 4 ตว คอค�าวา 喜 (き-ดใจ) + 怒

(ど-โกรธ ) + 哀 (あい-เศรา ) + 楽 (らく-สนก) มความหมายวา อารมณความรสกของมนษย

ไดแก ดใจ โกรธ โศกเศรา และสนกสนาน

老若男女 มาจากการรวมกนของอกษรคนจ 4 ตว คอค�าวา老 (ろう-ชรา) + 若

(にゃく-หนมสาว) + 男 (なん-ผชาย) + 女 (にょ-ผหญง) มความหมายวา ทกเพศทกวย

มนษยทกผทกนามไมจ�ากดเพศและอาย

電光石火 มาจากการรวมกนของอกษรคนจ 4 ตว คอค�าวา 電 (でん-ไฟฟา) + 光

(こう-แสง) + 石 (せっ-หน) + 火 (か-ไฟ เพลง) มความหมายวา รวดเรวปานสายฟาแลบ

2. พจนานกรมส�านวนคนจประสม 4 ตวอกษรสวนใหญจะมกลมค�าทมลกษณะเดยว

กบขอ 1. รวมทงยงรวมลกษณะการเรยงค�าแบบ [○○之○] ไวดวย เชน

他山之石 การเรยนรจากการผดพลาดของผอนเพอพฒนาตวเอง การเรยนรจาก

ประสบการณของผอน

雲泥之差 ตางกนราวฟากบดน

竹馬之友 เพอนสนท เพอนทเลนและเตบโตมาดวยกน

กลมค�าเหลานเดมเปนค�าประสมคนจ 3 ตว (三字熟語－Sanjijukugo) ทภาษา

ญปนเขยนเสยงโนะ [之(no)] ดวยอกษรฮรางานะ ตอมาเกดการเปลยนแปลงเขยนเสยง

โนะดวยอกษรคนจ จงนยมใชกนเปนส�านวนคนจประสม 4 ตวอกษร

3. จากลกษณะปกตทส�านวนคนจประสม 4 ตวอกษรอานแบบจน (onyomi)

ดงตวอยางขอ 2. ทยกมาขางตนแบบ [○○之○ ] ซงมอกษรตวหนงอ านแบบญป น

(kunyomi) คอเสยงโนะ (no) ลกษณะเชนนท�าใหมโยะจจกโงะจ�านวนหนงทจดไดวาเปน

あく せんじ り

き ど あい らく

ろうにゃくなんにょ

で ん こ う せ っ か

た しのいざん

うん さのでい

ちく ともば の

_13-11(001-018)P3.indd 9 12/15/13 4:21 PM

10 โยะจจกโงะ・よじじゅくご 四字熟語・YOJIJUKUGO・สำ นวนคนจประสม 4 ตวอกษรภาษาญปน

ส�านวนคนจประสม 4 ตวอกษรกลาวคอมสองตวอกษรหรอสามตวอกษรอานแบบญป น

(kunyomi) เชน

海千山千 การทผานรอนผานหนาวมามาก คนทแขงแกรงมากดวยประสบการณ

大盤振舞 เลยงอาหารหรอใหเงน/สงของจ�านวนมาก

十人十色 สบคนกสบอยาง ตางคนตางใจ นานาจตตง

อกทงยงมส�านวนคนจประสม 4 ตวอกษรบางส�านวนทอานแบบญปน (kunyomi)

ทกตวอกษร เชน

角矯牛殺 (つのをためてうしをころす) การดดเขาโคใหตรงกเหมอนกบฆาโค

先即制人 (さきんずればすなわちひとをせいす) ลงมอท�ากอนไดเปรยบ

จะเหนไดวา หากยดลกษณะดงกลาวขางตนนเปนตวก�าหนดวากล มค�าใดเปน

ส�านวนคนจประสม 4 ตวอกษรจะยงไมมความชดเจนและครอบคลมตามนยามความหมาย

ของส�านวนคนจประสม 4 ตวอกษรเพราะมขอบเขตกวาง ดงนนสามารถพจารณาลกษณะ

ตอไปนเปนองคประกอบเพมเตม

4. มความเปนนทาน โดยอาจจะยกเปนเรองเลาตาง ๆ ได กลาวคอ ส�านวนคนจ

ประสม 4 ตวอกษรมรากศพทมาจากตวอกษรจนเปนสวนประกอบส�าคญ ทไมใชเพยงแค

ความหมายในตวอกษรเทานนส�านวนคนจประสม 4 ตวอกษรยงมประวตเรองราวความ

เปนมาและวฒนธรรมซอนอย เชน 呉越同舟 (การตกอย ในสภาพทตองรวมมอกนเพอ

ความอยรอด) เปนส�านวนทมนทานสมยชนชวของจน (770 ปกอนครสตศกราช ถง 453

ปกอนครสตศกราช) วา คนในแควนอไมคอยจะสามคคกนกบคนทคอยเปนศตร บงเอญ

ตองนงเรอล�าเดยวกน แตเมอเกดลมพายพดกระหน�าตางฝายตางชวยเหลอกนเพอให

รอดชวต (Yojijukugojiten: 1994) ดงนน ผทไมทราบนทานเรองดงกลาวจง มกจะใชส�านวนน

ผดความหมาย

う み せ ん や ま せ ん

お お ば ん ぶ る ま い

じ ゅ う に ん と い ろ

ご えつ どうしゅう

_13-11(001-018)P3.indd 10 12/15/13 4:21 PM