คำ นำat.doa.go.th › mealybug › download ›...

คำ�นำ�

การเพมผลผลตมนส�าปะหลงใหเพยงพอกบความตองการใชในประเทศโดยการขยายพนทปลกนน

อาจท�าไดจ�ากด เนองจากตองแขงขนกบพชเศรษฐกจอกหลายชนด ดงนน การเพมผลผลตตอพนทจง

เปนแนวทางทเหมาะสมและมความเปนไปไดมากกวา กรมวชาการเกษตรมภารกจในการพฒนาการผลต

มนส�าปะหลงโดยการวจยพฒนาและถายทอดเทคโนโลยมผลงานวจยทแนะน�าและเผยแพรสเกษตรกรแลว

ทกสาขาวชา รวมทงพนธมนส�าปะหลงทไดรบการปรบปรงพนธเพอใหไดผลผลตและเปอรเซนตแปงสง ซง

แตละพนธมลกษณะเดนและเหมาะสมกบสภาพพนททแตกตางกนการเลอกพนธและชวงปลกใหเหมาะสม

กบพนทจะชวยใหเกษตรกรไดผลผลตสงขนงานวจยนจงใหความส�าคญกบเทคโนโลยเฉพาะพนทและการตอบ

ค�าถามทเกยวของกบพนทใหเกดเปนรปธรรมสามารถใหขอมลประกอบการตดสนใจเลอกเทคโนโลยทเหมาะ

สมส�าหรบการผลตมนส�าปะหลงในแตละพนทได

หวงเปนอยางยงวาหนงสอแผนทความเหมาะสมของเทคโนโลยการผลตมนส�าปะหลงเฉพาะพนท

นจะชวยใหขอมลเกยวกบการเลอกพนธทเหมาะสมกบพนท ชวยในการกระจายพนธดไปในพนททมสภาพ

แวดลอมเหมาะสมส�าหรบพนธนน และเปนขอมลส�าหรบเลอกชวงปลกทเหมาะสม รวมทงมสวนชวยในการ

ยกระดบผลผลตมนส�าปะหลงของประเทศได

คณะผจดท�า

มนาคม2553

ส�รบญ

ค�าน�า

สารบญ

บทน�า 1

การใชแบบจ�าลองพชประมาณผลผลตมนส�าปะหลง 3

แบบจ�าลองพช 3

ความตองการขอมลในการวเคราะห 5

กระบวนการวเคราะห 5

การประเมนความแมนย�าของแบบจ�าลอง 7

การคาดการณผลผลตมนส�าปะหลงระดบพนท 11

ผลของวนปลกตอการใหผลผลตมนส�าปะหลง 14

การเลอกชวงปลกทเหมาะสม 19

ผลผลตคาดการณและการจดท�าแผนทระดบการใหผลผลตรายพนธ 20

ระบบชวยตดสนใจเลอกเทคโนโลยทเหมาะสมในการผลตมนส�าปะหลงเฉพาะพนท 22

การผลตมนส�าปะหลงของเกษตรกร 23

ความเหมาะสมของเทคโนโลยการผลตเฉพาะพนท 29

การเลอกพนธทเหมาะสม 29

การใชพนธของเกษตรกรกบพนธทเหมาะสมเฉพาะพนท 39

ตวอยางเกษตรกรทประสบความส�าเรจ 40

บทสรป 43

เอกสารอางอง 44

ภาคผนวก

-แผนทความเหมาะสมของพนธมนส�าปะหลงทปลกตนฝน 47

-แผนทความเหมาะสมของพนธมนส�าปะหลงทปลกปลายฝน 55

แผนทความเหมาะสมของเทคโนโลยการผลตมนสำาปะหลง 1

ความสำาคญของมนสำาปะหลง

มนส�ำปะหลงเปนพชเศรษฐกจทท�ำรำยไดทส�ำคญของประเทศและเปนพชหลกของเกษตรกรกวำ

4แสนครอบครวพนทปลกปพ.ศ.2550/51จ�ำนวน7,750,413ไรผลผลต25,565,636ตนผลผลตเฉลย3,456

ตน/ไร ผลผลตสวนใหญสงออกในรปมนเสน แปงมนส�ำปะหลงและมนอดเมด ไทยจดเปนผ สงออก

อนดบ1ของโลกครองสวนแบงในตลำดโลก70%มลคำกำรสงออกรวมมำกกวำ 40,000ลำนบำทผลผลต

ทงหมดใชในประเทศ20%อยในรปบรโภค15%และอำหำรสตว 5%ปรมำณกำรใชในประเทศสงขนจำก

6.5ลำนตนหวสด ในปพ.ศ. 2550 เปน 9.65ลำนตนในปพ.ศ. 2551 (ส�ำนกงำนเศรษฐกจกำรเกษตร, 2551)

เนองจำกปรมำณควำมตองกำรดำนพชพลงงำนในประเทศและปญหำรำคำน�ำมนทเพมขนพลงงำนทดแทนจำก

พชเพอผลตเอทำนอลจำกมนส�ำปะหลงออยและไบโอดเซลจำกปำลมน�ำมนและพชอนๆ จงไดรบควำมสนใจ

ควำมตองกำรดำนพลงงำนทดแทนในประเทศและนโยบำยทตองกำรสรำงมลคำเพมของผลผลตภณฑ เชน

เอทำนอลบรรจภณฑยอยสลำยได (bioplastic) รวมทงกำรรกษำควำมเปนผน�ำในกำรสงออกท�ำใหตองรกษำ

ระดบกำรผลตมนส�ำปะหลงของประเทศ

แหลงปลกมนสำาปะหลง

มนส�ำปะหลงเปนพชทเกษตรกรนยมปลกกนมำกสำมำรถทนทำนตอสภำพแวดลอมตำงๆ ไดดเชน

ดนทมควำมอดมสมบรณต�ำ ทนทำนตอสภำพแหงแลง โรคและแมลง (สถำบนวจยพชไร , 2552)

ภำคตะวนออกเฉยงเหนอเปนแหลงทมพนทปลกมนส�ำปะหลงมำกทสด(ส�ำนกงำนเศรษฐกจกำรเกษตร2551)

รองมำไดแกภำคตะวนออกภำคเหนอและภำคกลำงตำมล�ำดบถงแมประเทศไทยจะมพนทปลกมนส�ำปะหลง

มำก แตผลผลตตอไรและประสทธภำพกำรผลตยงต�ำ กำรเพมผลผลตของมนส�ำปะหลง จ�ำเปนตองอำศย

เทคโนโลยกำรผลตทงดำนพนธและกำรเขตกรรมทเหมำะสมอยำงไรกตำมผลผลตและคณภำพของมนส�ำปะหลง

มควำมแตกตำงกนตำมสภำพภมอำกำศพนธและกำรจดกำรกำรผลตมนส�ำปะหลงทเหมำะสมในแตละพนท

จ�ำเปนตองอำศยขอมลจำกกำรวจยและพฒนำพรอมทงขอมลของพนทนนๆชวยสนบสนนในกำรตดสนใจเลอก

ใชเทคโนโลยทเหมำะสมส�ำหรบกำรผลตเฉพำะพนท

บทนำ�

2 แผนทความเหมาะสมของเทคโนโลยการผลตมนสำาปะหลง

ภาพท 1 พนทปลกและผลผลตเฉลยตอไรของมนส�ำปะหลงโรงงำน

การประเมนศกยภาพการผลตมนสำาปะหลง

กำรตดสนใจเลอกผลตพชชนดใดพนธอะไร ชวงไหนและปลกโดยวธใด เปนค�ำถำมพนฐำนท

เกษตรกรตองกำรค�ำตอบซงค�ำถำมเกยวกบเชงพนทนมสภำพแวดลอมในกำรผลตพชทหลำกหลำยจงน�ำเงอนไข

เหลำนมำเปนประเดนหลกในกำรพจำรณำก�ำหนดแนวทำงกำรใหค�ำแนะน�ำกำรผลตพชเฉพำะพนทเพรำะมผล

โดยตรงตอกำรใหผลผลตของมนส�ำปะหลง

กำรเลอกพนทพนธและชวงปลกทเหมำะสมจะชวยใหเกษตรกรผลตมนส�ำปะหลงไดผลผลตสงและ

สำมำรถลดตนทนกำรผลตได แตกำรผลตมนส�ำปะหลงทถกตองและเหมำะสมในแตละพนทนน จ�ำเปนตอง

อำศยขอมลทไดจำกกำรวจยหรอบำงกรณเกษตรกรจ�ำเปนตองท�ำกำรทดลองหรอทดสอบโดยตนเองท�ำให

สนเปลองทงเวลำและคำใชจำยมำกกำรประเมนศกยภำพกำรผลตพชแตเดมใชหลกกำรประเมนคณภำพทดน

ตำมกรอบแนวคดขององคกำรอำหำรและเกษตรแหงสหประชำชำต (FAO)สำมำรถจดชนควำมเหมำะสมของ

พนทไดโดยกำรน�ำคณลกษณะตำงๆของดนทเปนลกษณะถำวรมำใชในกำรพจำรณำ ไมไดหมำยควำมถง

กำรคำดคะเนผลผลตของพชทไดรบ(กองส�ำรวจดน,2523;เฉลยว,2533)แตกำรเจรญเตบโตและใหผลผลตของ

พชนนยงมปจจยอนๆทเกยวของดวยเชนภมอำกำศกำรจดกำรโรคแมลงฉะนนดนแตละชนดไมจ�ำเปนตอง

มสมรรถนะอยในชนเดมตลอดปประกอบกบกำรวจยและพฒนำงำนดำนแบบจ�ำลองพชมอยำงตอเนองท�ำให

กำรหำค�ำตอบดวยกำรจ�ำลองสถำนกำรณสำมำรถใชเปนแนวทำงทสำมำรถใหข อมลประกอบกำร

ตดสนใจเลอกเทคโนโลยทเหมำะสมส�ำหรบกำรผลตมนส�ำปะหลงได

ปกำรผลต

ผลผล

ต(กก

./ไร)

เนอท

เพำะปลก

(1,000ไร)


แบบจำาลองพช

แบบจ�ำลองพช (cropgrowthmodel) ไดรบกำรพฒนำโดยมพนฐำนจำกควำมเขำใจในกระบวนกำร

ส�ำคญๆของพชเชนกำรสงเครำะหแสงกำรเจรญเตบโตกำรเปลยนแปลงของน�ำ ไนโตรเจนในดนและพช

กำรจ�ำลองกำรเจรญเตบโตของพชโดยใชแบบจ�ำลองเปรยบเสมอนกำรท�ำกำรเพำะปลกในสภำพแปลงเพำะปลก

จรงแตจะใชคอมพวเตอรเปนอปกรณในกำรทดสอบกำรตอบสนองของพชตอสภำพแวดลอมและกำรจดกำร

จงสำมำรถน�ำมำใชประโยชนในงำนดำนกำรเกษตรไดเปนอยำงดดงน

1. ชวยนกวจยในกำรตงและทดสอบสมมตฐำนทไดจำกกำรจ�ำลองสถำนกำรณหรอแปลงทดลอง

2. ช วยในกำรประเมนกลยทธกำรจดกำร รวมทงกำรวเครำะหควำมเสยงของกำรจดกำร

แตละรปแบบในพนทหนง

3. ชวยจ�ำลองสถำนกำรณทดสอบงำนทดลองทมหลำยๆ ปจจยไดซงในกำรทดลองจรงไมสำมำรถ

ทจะท�ำไดหรอท�ำไดแตยำกตอกำรปฏบต

4. ชวยในกำรศกษำสภำพแวดลอมทมผลตอกำรเจรญเตบโตของพชโดยทงำนทดลองในสภำพแปลง

ไมสำมำรถท�ำไดเชนกำรเพมขนของคำรบอนไดออกไซดในชนบรรยำกำศทมตอกำรเจรญเตบโตและใหผลผลตของพช

5. สำมำรถประเมนศกยภำพกำรใหผลผลตในแตละพนทเพอเปนขอมลในกำรก�ำหนดนโยบำยกำรผลต

ส�ำหรบมนส�ำปะหลงมกำรพฒนำแบบจ�ำลองGUMCAS*โดยโครงกำรIBSNAT(TheInternational

BenchmarkSitesNetworkforAgrotechnologyTransfer)ซงบรรจอยในโปรแกรมระบบสนบสนนกำรตดสนใจ

เพอถำยทอดเทคโนโลยกำรเกษตรDSSAT (Decision Support System for Agrotechnology Transfer)

แบบจ�ำลองนไดรบกำรพฒนำเพอจ�ำลองกำรเจรญเตบโตผลผลตและพลวต (dynamic)ของน�ำในดนภำยใต

เงอนไขสภำวะแวดลอมและกำรจดกำรทเฉพำะเจำะจง (Uehara andTsuji, 1998) อกทงมกำรศกษำพฒนำ

แบบจ�ำลองส�ำหรบพนธมนส�ำปะหลงของไทยรวม8พนธไดแกพนธระยอง1ระยอง5ระยอง90เกษตรศำสตร50

ระยอง72ระยอง7ระยอง9และระยอง11หรอCMR35-22-196(วนยและคณะ,2547;วรยทธและคณะ,

2548;วรยทธ,2551)ในสภำพแวดลอมของไทยจนสำมำรถน�ำมำใชศกษำศกยภำพของผลผลตและกำรผลตใน

สภำพอำศยน�ำฝนได (พนมศกด และคณะ, 2545; วนยและสกจ ,2549;สกจและคณะ,2551)สำมำรถใชเปน

เครองมอในกำรวำงแผนขยำยผลงำนวจยและพฒนำกำรผลตมนส�ำปะหลงส พนทเปำหมำยได โดยกำร

ก�รใชแบบจำ�ลองพชประม�ณผลผลตมนสำ�ปะหลง

* GUMCAS เปนชอของแบบจ�ำลองมทมำจำกภำษำตำกำลอก GUMaya และภำษำองกฤษวำ CASsava หมำยถง มนส�ำปะหลง


ประยกตใชงำนทตองกำรค�ำตอบเปนเชงพนทซงมสภำพแวดลอมทหลำกหลำยจ�ำเปนตองใชระบบสำรสนเทศ

ภมศำสตร (geographic information system :GIS)ซงเปนระบบหรอเครองมอทใชในกำรเกบประมวลผล

วเครำะหและแสดงผลโดยอำศยลกษณะทำงภมศำสตรเปนตวเชอมโยงควำมสมพนธระหวำงขอมลนนๆและ

สำมำรถน�ำไปใชประโยชนไดในทกแหลงปลกทมขอมลสนบสนน

องคประกอบของ DSSAT

1. ระบบจดการฐานขอมล(databasemanagementsystem)

1.1 ขอมลพนฐำนทวไป (background) เปนขอมลเกยวกบสถำบนสถำนทดลองและนกวจย

ซงเปนขอมลพนฐำนทเกยวของกบกำรใชแบบจ�ำลอง

1.2 ขอมลงำนทดลองพช (experiment) เปนขอมลงำนทดลองในรปแบบของแผนกำรทดลอง

รวมทงวสดทดลองตำงๆ เชนก�ำหนดสงทดลองก�ำหนดคำเรมตนของดนทใชในงำนทดลองกำรชลประทำน

กำรใสปยเคม ชนดปยและอตรำปยหรอไถกลบเศษเหลอของพชพนธพชกำรเตรยมดนควำมลกในกำรไถ

และขอมลอนๆ

1.3 ขอมลพช (genetic coefficient) เปนขอมลสำยพนธพชคำสมประสทธทำงพนธกรรมของ

สำยพนธพชทตองกำรศกษำวจย

1.4 ขอมลภมอำกำศ(weather)เปนขอมลอำกำศรำยวนเพอควำมสอดคลองกบกำรเปลยนแปลง

ของน�ำหนกสวนตำงๆทมพนฐำนเปนรำยวน

1.5 ขอมลดน(soil)เปนขอมลทแบงตำมชนดนประกอบดวยขอมลคณลกษณะทำงเคมและกำยภำพ

ซงระบบจะน�ำไปจ�ำลองกำรเปลยนแปลงของน�ำและธำตอำหำรในดน

1.6 ขอมลโรคแมลงและเศรษฐศำสตรซงมสมบรณในบำงพชเชนพชตระกลถวสำมำรถเชอมโยง

กบระบบโรคแมลงไดโดยสำมำรถก�ำหนดสมประสทธของโรคแมลงระยะกำรท�ำลำยสนบสนนกำรวเครำะห

ควำมคมคำทำงเศรษฐกจ

2. ระบบแบบจ�าลอง(modelbasemanagementsystem)

แบบจ�ำลองพชทผำนกำรทดสอบ (validated)แลวน�ำมำรวมไวในระบบเชอมโยงนคอประเภท

ธญพชไดแกขำวขำวสำลขำวโพดขำวบำรเลยขำวฟำงและมลเลทพชตระกลถวไดแกถวเหลองถวลสง

พชหวไดแกมนส�ำปะหลงมนฝรงเผอกและมนเทศพชน�ำมนไดแกทำนตะวนพชอนๆเชนสบปะรดฝำย

กะหล�ำปล มะเขอเทศ

3. ระบบการจ�าลอง(simulationsystem)

3.1 จ�ำลองกำรผลตเปนฤด (seasonalanalysis) เปนกำรจ�ำลองระบบกำรผลตพชเปนรำยฤดปลก

ทงทเปนพชชนดเดยวหรอหลำยชนดในปเดยวเชนก�ำหนดใหจ�ำลองกำรปลก5101530ปเพอใหพชพบกบ

สภำพภมอำกำศทงทเหมำะสมหรอไมเหมำะสมเพอใหเกดคำเฉลยของกำรเจรญเตบโตและผลผลตหรอจ�ำลอง

กำรผลตเปนรำยฤด


3.2 จ�ำลองสภำวะกำรผลตอยำงตอเนอง (sequence analysis) ใชศกษำระบบกำรผลตพชอยำง

ตอเนอง งำนศกษำวจยในระยะยำวสำมำรถตดตำมกำรเปลยนแปลงภำวะของธำตอำหำรตลอดจนกำรสะสม

ของธำตอำหำรบำงชนดทสนใจ

ความตองการขอมลในการวเคราะห

ขอมลทควำมจ�ำเปนส�ำหรบใชในกำรจ�ำลองดวยDSSATประกอบดวยขอมลซงใหแบบจ�ำลองรวำ

ปลกเมอใดใสปยตอนไหนไถกลบเมอไรวนทเรมท�ำกำรจ�ำลองในสภำพแวดลอมอยำงไรไดแก

1. ขอมลดนประกอบดวย ชนดน ส เนอดน ปรมำณดนเหนยว ดนทรำย และดนทรำยแปง

ควำมหนำแนนรวมของดนซงเปนขอมลทไดจำกกำรส�ำรวจและวเครำะหดน รวมทงขอมลเกยวกบน�ำในดน

และอนๆรวมเปนขอมลหนำตดดนซงควรมกำรส�ำรวจและวเครำะหดนในพนทศกษำ

2. ขอมลภมอากาศ เปนขอมลรำยวนและครอบคลมระยะกำรเจรญเตบโตของพช โดยเรมตน

กอนวนปลกและสนสดหลงวนสกแกประกอบดวยชอสถำนทต�ำแหนงเสนรงเสนแวงอณหภมเฉลยควำมสง

จำกระดบน�ำทะเลและขอมลภมอำกำศอยำงนอยทสดตองประกอบดวยคำรงสดวงอำทตย(เมกะจน/ตร.ม./วน)

อณหภมต�ำสด(oซ)อณหภมสงสด(oซ)และปรมำณน�ำฝน(มม.)

3. สมประสทธพนธกรรมของพช (genetic coefficient) เสมอนลกษณะเฉพำะของพชหรอพนธ

เปนคณลกษณะทแสดงถงควำมเฉพำะเจำะจงในกำรทพชพนธนนๆจะตอบสนองตอปจจยสงแวดลอม เชน

อณหภมควำมยำววนปรมำณน�ำในดนท�ำใหแบบจ�ำลองสำมำรถค�ำนวณพฒนำกำรและผลผลตของพชพนธนนๆ

4. ขอมลเชงพนทผลลพธทตองกำรสวนหนงเปนแผนท ระบบสำรสนเทศภมศำสตรจงเปน

เครองมอหลกอนหนงในกำรจดกำรขอมลและขอมลเชงพนททใชในกำรศกษำไดแก

1. ขอมลแผนทเชงเลขชดดนของกรมพฒนำทดน(กรมสงเสรมคณภำพสงแวดลอม,ไมระบป)

2. พกดสถำนอำกำศของกรมอตนยมวทยำและขอมลภมอำกำศรำยวนปพ.ศ.2545-2550

(กรมอตนยมวทยำ,2551)

3. ขอมลแผนทเชงเลขพนทปลกมนส�ำปะหลงรำยจงหวดปพ.ศ. 2549 ของกรมพฒนำทดน

(กรมพฒนำทดน,2551)

4. พกดแปลงทดสอบพนธมนส�ำปะหลงในไรเกษตรกรปพ.ศ.2549และขอมลกำรผลตในระดบแปลง

กระบวนการวเคราะห

กำรจ�ำลองกำรเจรญเตบโตและผลผลตของมนส�ำปะหลงใชแบบจ�ำลองGUMCASจ�ำลองกำรผลต

จำกขอมลภมอำกำศรำยวนคณลกษณะดนคำสมประสทธทำงพนธกรรมและกำรจดกำรภำยใตสภำพแวดลอม

กำรผลตมนส�ำปะหลงของในแตละทองท เชน พนธ วนปลก ระยะปลก อำยเกบเกยว โดยอำศยน�ำฝน

ภำยใตสมมตฐำนทไมพจำรณำเรองปยมกระบวนกำรด�ำเนนงำนตำมแผนภำพท2และมขนตอนหลกดงน


1. ประเมนควำมแมนย�ำของแบบจ�ำลองโดยเปรยบเทยบผลผลตจำกแบบจ�ำลองกบผลผลตจำกแปลง

ทดสอบพนธมนส�ำปะหลงรวม 105 แปลงในพนท18จงหวด

2. คำดกำรณผลผลตมนส�ำปะหลงระดบพนท ใชแบบจ�ำลองคำดกำรณผลผลตมนส�ำปะหลงจ�ำนวน

1,308หนวยจ�ำลองกำรผลต

3. จดท�ำแผนทควำมเหมำะสมของเทคโนโลยน�ำผลกำรคำดกำรณผลผลตมนส�ำปะหลงเชอมโยงกบขอมล

เชงพนทดวยระบบสำรสนเทศภมศำสตรค�ำนวณพนทจดท�ำเปนแผนทคำดกำรณผลผลตแผนทพนธทเหมำะสม

เฉพำะพนทเปนทำงเลอกและค�ำแนะน�ำในกำรผลตมนส�ำปะหลง

4. พฒนำระบบชวยสนบสนนตดสนใจเลอกเทคโนโลยทเหมำะสมในกำรผลตมนส�ำปะหลงเฉพำะพนท

เพอใชเปนเครองมอชวยใหขอมลประกอบกำรตดสนใจเลอกพนธและชวงปลกทเหมำะสมส�ำหรบเกษตรกร

และประชำชนทวไปผำนเครอขำยอนเตอรเนต

ภาพท 2 กระบวนกำรด�ำเนนงำนจดท�ำแผนทเทคโนโลยกำรผลตมนส�ำปะหลงเฉพำะพนท


ประเมนควำมแมนย�ำของแบบจ�ำลอง เพอตรวจสอบวำกำรใชแบบจ�ำลองในกำรคำดกำรณผลผลต

มนส�ำปะหลงนนมควำมแมนย�ำมำกนอยเพยงใดโดยเปรยบเทยบผลผลตทไดจำกกำรคำดกำรณดวยแบบจ�ำลอง

กบผลผลตทไดจำกกำรผลตจรงในสภำพแปลงทดสอบทด�ำเนนกำรในโครงกำรทดสอบและพฒนำกำรผลต

มนส�ำปะหลงแบบมสวนรวมปพ.ศ. 2549/50กำรคำดกำรณผลผลตของแปลงทดสอบเรมจำกกำรเปรยบเทยบ

พกดของแปลงกบแผนทชดดนและแผนทขอบเขตของสถำนตรวจวดสภำพภมอำกำศซงไดจำกกำรแบงเขต

สถำนอตนยมวทยำดวยเทคนคtheissen(Hartkampet al.,1999) เพอใหทรำบวำแปลงทดสอบแตละแปลงอยใน

สภำพแวดลอมกำรผลตใดบำง แลวจงน�ำขอมลดนและสภำพอำกำศของแตละแปลงทดสอบนนๆซงตอไป

จะเรยกวำหนวยจ�ำลองกำรผลต(simulationmappingunit:SMU)มำวเครำะหในโปรแกรมDSSAT3.5โดยใช

พนธและกำรจดกำรตำงๆ เชนวนปลกระยะปลกวนเกบเกยวเชนเดยวกบทเกษตรกรปฏบตในแปลงทดสอบ

ยกเวนกำรจดกำรปยทแบบจ�ำลองยงไมสำมำรถประเมนกำรตอบสนองตออตรำปยในมนส�ำปะหลงไดจำกนน

จงวเครำะหเปรยบเทยบผลผลตทไดจำกกำรคำดกำรณกบผลผลตจรงแปลงทดสอบของเกษตรกร

กำรประเมนควำมแมนย�ำด�ำเนนกำรในพนธมนส�ำปะหลง 7พนธไดแกพนธระยอง 5 ระยอง 90

ระยอง7ระยอง72ระยอง9ระยอง11(CMR35-22-196)หรอเขยวปลดหนและเกษตรศำสตร50รวม 105 แปลง

ในพนท18จงหวดประกอบดวยภำคตะวนออกเฉยงเหนอ10จงหวดไดแกจงหวดกำฬสนธขอนแกนสกลนคร

รอยเอดนครรำชสมำบรรมยมกดำหำรมหำสำรคำม เลยและอบลรำชธำนภำคตะวนออก4จงหวดไดแก

จงหวดฉะเชงเทรำชลบรระยองและสระแกวภำคกลำง4จงหวดไดแกจงหวดกำญจนบรชยนำทสพรรณบร

และอทยธำน

สภาพแวดลอมของแปลงทดสอบมนสำาปะหลง

แปลงทดสอบพนธมนส�ำปะหลงทง 105แปลงจ�ำแนกได 53หนวยจ�ำลองกำรผลตประกอบดวย

17 เขตภมอำกำศ 34 ชดดน สภำพภมอำกำศระหวำงกำรทดลองปพ.ศ. 2549-2550 มปรมำณฝนเฉลย

1,307–1,316มม./ปอณหภมเฉลย23.0–33.1oซปลกในดนรวนปนทรำยเชนชดดนสนปำตองสควและวำรน

ดนรวนเหนยว ไดแกชดดนลำดหญำ และดนทรำยปนดนรวน เชนชดดนบำนไผ มหำสำรคำมและจนทก

โดยมปรมำณรงสดวงอำทตย 12.4-18.8 เมกะจน/ตร.ม./วน อณหภมสงสด 31.1-34.4 oซ อณหภมต�ำสด

20.8-25.3oซจ�ำนวนวนฝนตกรำยป94-140วนปรมำณน�ำฝน875–1,991มม./ป

การประเมนความแมนยำาของแบบจำ�ลอง


ตารางท1สภำพแวดลอมและผลผลตของมนส�ำปะหลงของแปลงทดสอบพนธปพ.ศ.2549/2550


ประเมนความแมนยำา

เปรยบเทยบผลผลตทไดจำกกำรจ�ำลอง (simulated yield) กบผลผลตทไดจำกแปลงทดสอบ

(observed yield) โดยใชตวชวดทำงสถตคอดชนควำมสอดคลอง (agreement index)ทแสดงควำมใกลเคยง

ระหวำงแบบจ�ำลองกบคำสงเกต(Willmott,1982)และrootmeansquareerror(RSME)ทแสดงควำมแตกตำง

ระหวำงผลผลตจำกแบบจ�ำลองกบผลผลตจรงหำกคำagreementindexใกลเคยงกบ1หรอคำRSMEยงนอย

เทำใดแสดงวำมควำมแตกตำงระหวำงผลผลตทไดจำกกำรจ�ำลองกบผลผลตจรงนอยหรอมควำมแมนย�ำในกำร

คำดกำรณมำกจำกสตร

Agreementindex(d)

∑∑

−+−

−−=

]))()(([])([

12

2

valueobservedxvalueobservedvalueobservedxvaluepredictedvalueobservedvaluepredicted

d

predictedvalue=คำจำกแบบจ�ำลอง

observedvalue=คำจำกผลผลตจรง

(Joneset al.,1994)

S =คำจำกแบบจ�ำลอง

O=คำจำกผลผลตจรง

กำรเปรยบเทยบผลผลตทไดจำกแบบจ�ำลองกบผลผลตจำกแปลงทดสอบพบวำแบบจ�ำลองสำมำรถ

คำดกำรณผลผลตไดคอนขำงแมนย�ำคำRMSEคอนขำงต�ำซงสอดคลองกบผลกำรคำดกำรณในพนธระยอง9

ระยอง90และระยอง11ทมคำRMSE0.750.86และ0.69ตำมล�ำดบส�ำหรบagreementindexทง7พนธ

มคำคอนขำงสงเขำใกลหนง(0.76–0.93)ยกเวนพนธระยอง72ทคำagreementindexต�ำกวำพนธอนๆ คอ0.64

และคำผลผลตคำดกำรณสงกวำคำผลผลตจรงทกกรณ(ภำพท3)ท�ำใหกำรน�ำขอมลผลผลตคำดกำรณของพนธ

ระยอง72ไปใชงำนตองรอบคอบเนองจำกประมำณกำรทไดสงกวำควำมเปนจรงมำกกวำอก6พนธอยำงไร

กตำมควำมแตกตำงของคำผลผลตทไดจำกกำรจ�ำลองและคำผลผลตจรงจำกแปลงทเกดขนอำจมสำเหตจำก

อทธพลของปจจยอนทไมรวมอยในชดของขอมลน�ำเขำของแบบจ�ำลองน เนองจำกเปนกำรจ�ำลองสถำนกำรณ

ผลตในสภำพอำศยน�ำฝนแตละหนวยจ�ำลองกำรผลตภำยใตเงอนไขของพนธชวงปลกและสภำพแวดลอมกำร

ผลตทก�ำหนดเทำนน

RMSEn

S Oi ii

n

= −=∑1

1

2( )


ภาพท 3 เปรยบเทยบผลผลตทไดจำกแบบจ�ำลองและผลผลตจรงในแปลงของมนส�ำปะหลง 7 พนธ


พนทปลกมนส�ำปะหลงปพ.ศ. 2549 ซงไดจำกกำรวเครำะหพนทปลกมนส�ำปะหลงทงประเทศ

โดยใชขอมลจำกดำวเทยม Landsat–5 ระบบ TM รวมกบกำรตรวจสอบภำคสนำมของกรมพฒนำทดน

(ส�ำนกส�ำรวจดนและวำงแผนกำรใชทดน, 2551)พบวำ มพนทปลกมนส�ำปะหลง จ�ำนวน 7,158,657 ไร

หำกจ�ำแนกภำคตำมพนทศกษำภำคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลำงมพนทปลกมำกทสด(ภำพท4)กระจำยอยบน

พนททมปรมำณน�ำฝนเฉลยรำยปแตกตำงกน

สวนใหญอย ในบร เวณทมฝนรำยป น อย

800-1,200และ1,200-1,600มม./ปลกษณะ

เนอดนทปลกมนส�ำปะหลงสวนใหญเปนดน

รวนปนทรำยกระจำยอยทกภำคของประเทศ

(ภำพท5)

ภาพท 4 พนทปลกมนส�ำปะหลงตำมพนทศกษำรำยภำค

การคาดการณผลผลตมนสำาปะหลงระดบพนท


ตารางท2 พนทปลกและผลผลตเฉลยมนส�ำปะหลงรำยภำคปกำรเพำะปลกพ.ศ.2549/50

ภาพท 5 สภำพแวดลอมของพนทปลกมนส�ำปะหลง

ทมำ : ส�ำนกส�ำรวจดนและวำงแผนกำรใชทดน (2549) ดดแปลงภำคตำมพนทศกษำ

ภำค พนทปลก(ไร) ผลผลต(ตน/ไร)

ภำคตะวนออกเฉยงเหนอ

ตอนบน 1,513,863 3.17

ตอนลำง 2,211,091 3.17

ภำคตะวนออก 1,666,361 3.87

ภำคเหนอ 696,567 3.69

ภำคกลำง 1,070,775 3.55

รวมทงประเทศ 7,158,657 3.46


ขอมลแผนทพนทปลกมนส�ำปะหลงน�ำมำซอนทบกบแผนทชดดนและแผนทเขตภมอำกำศทแบงเขตสถำน

ตรวจอำกำศโดยใชเทคนคTheissenท�ำใหไดแผนททมขอมลทงชดดนและภมอำกำศอยในชนขอมลเดยวกน

เปนหนวยจ�ำลองกำรผลต(ภำพท6)เพอใชเปนฐำนในกำรจดเตรยมขอมลส�ำหรบน�ำเขำแบบจ�ำลองโดยจ�ำลองสถำนกำรณ

กำรผลตในสภำพภมอำกำศตงแตปพ.ศ.2545-2550กบมนส�ำปะหลง7พนธไดแกพนธระยอง5ระยอง90ระยอง7

ระยอง9ระยอง72ระยอง11และเกษตรศำสตร50ก�ำหนดวนปลกทกสปดำหรวม52ครงในรอบป เพอเลอก

ชวงปลกทเหมำะสม ใชระยะปลก 80 x 60ซ.ม.ซงเปนทนยมปลกของเกษตรกร(วนย,2549กและ2549ข)

เกบเกยวทอำย 12 เดอน ตำมค�ำแนะน�ำของกรมวชำกำรเกษตร (กรมวชำกำรเกษตร, 2545)และคำดกำรณ

ผลผลตทง52วนปลก

ภาพท 6 กำรสรำงหนวยจ�ำลองกำรผลต (ก) พนทปลกมนส�ำปะหลงปพ.ศ. 2549 (ข) เขตภมอำกำศจำกกำรแบง

เขตสถำนตรวจอำกำศ (ค) แผนทชดดน (ง) หนวยจ�ำลองกำรผลต

(ก)พนทปลกมนส�ำปะหลง

(ข)เขตภมอำกำศ

(ค)ชดดน

(ง)หนวยจ�ำลองกำรผลต


เมอน�ำมำวเครำะหเชงซอนกบแผนทชดดนพบวำพนทบำงสวนปรำกฏอยบนชดดนทยงไมมกำรส�ำรวจ

ดน เชนดนทลำดเชงซอน (slope complex)ดนตะกอนน�ำพำ (alluvium soil)และบำงสวนปรำกฏบนดนนำ

เชนชดดนรำชบรพมำยสระบรทงสมฤทธชยนำทและบำนหมจงตดพนทดงกลำวรวมทงพนททขอมลยงม

ปญหำออกเมอน�ำพนทมำซอนกบแผนทเขตภมอำกำศคงเหลอพนทเพอน�ำเขำแบบจ�ำลองจ�ำนวน6.1ลำนไร

แบงได 61 เขตภมอำกำศ 141 ชดดน รวม 1,308หนวยจ�ำลองกำรผลต แลวด�ำเนนกำรคำดกำรณผลผลต

มนส�ำปะหลงโดยใชแบบจ�ำลองในแตละหนวยจ�ำลองกำรผลต

ผลของวนปลกตอการใหผลผลตมนสำาปะหลง

กำรคำดกำรณผลผลตมนส�ำปะหลงทปลกทกสปดำหรวม52วนปลกภำยใตสภำพอำศยน�ำฝนและ

เกบเกยวทอำย12เดอนเฉลยทกหนวยจ�ำลองกำรผลตพบวำผลผลตมนส�ำปะหลงแตละพนธแตกตำงกนในชวงปลก

(ภำพท7)พนธระยอง5ระยอง7ระยอง90ระยอง72ระยอง11และเกษตรศำสตร50ตอบสนองตอชวงปลก

ใกลเคยงกนและผลผลตลดลงต�ำหำกปลกในชวงสปดำหท 29-35หรอประมำณเดอนกรกฎำคม -สงหำคม

ผลผลตสงในชวงเดอนธนวำคม –กมภำพนธ และเปนไปในท�ำนองเดยวกนทกพนธ แตกำรปลกในชวงเดอน

ธนวำคม-กมภำพนธหำกท�ำใหทอนพนธงอกไดผลผลตจะสงกวำทกชวงปลกแตในทำงปฏบตอำจเปนไปไดยำก

สวนพนธระยอง9ตอบสนองตอกำรปลกในชวงปลำยฝนดกวำและใหผลผลตสง

ภาพท 7 ผลผลตคำดกำรณเฉลยของมนส�ำปะหลงทปลกทกสปดำหรวม 52 วนปลก


ภาพท 8 ผลผลตคำดกำรณของมนส�ำปะหลงทปลกในชวงเวลำและสภำพแวดลอมตำงกน


ภาพท 9 ผลผลตคำดกำรณของมนส�ำปะหลงทปลกในชวงเวลำจ�ำแนกเปนรำยภำค


จำกกรำฟสรปไดวำสภำพแวดลอมมอทธพลตอกำรใหผลผลตมนส�ำปะหลง ผลผลตแตกตำงกน

ตำมพนธ (ภำพท 8) และภมนเวศนกำรผลต(ภำพท 9) จำกกำรคำดกำรณผลผลตมนส�ำปะหลงทง 7พนธ

ทเกบเกยวเมออำย 12 เดอนในพนทตำงๆหำกพจำรณำแบงตำมภำคพบวำแตละพนธใหผลผลตแตกตำงกน

ดงน

- พนธระยอง5กำรปลกชวงฝนในภำคตะวนออกใหผลผลตสงกวำภำคอนผลผลตสงหำกปลกและ

เกบเกยวในชวงเดอนธนวำคม-มกรำคมกำรปลกชวงเดอนตลำคม-พฤศจกำยนผลผลตสงในทกภำคผลผลต

จะลดลงหำกปลกในเดอนพฤษภำคม-กนยำยน

- พนธระยอง7สำมำรถรกษำระดบกำรใหผลผลตไดดภำคตะวนออกจะใหผลผลตสงกวำภำคอน

ทกชวงปลกยกเวนชวงกลำงเดอนธนวำคม-มกรำคมชวงปลกทใหผลผลตสงอยระหวำงเดอนมนำคม-เมษำยน

และธนวำคม ยกเว นในเขตภำคกลำงและภำคตะวนออกชวงปลกทใหผลผลตสงอย ระหวำงเดอน

เมษำยน-พฤษภำคมและธนวำคม

- พนธ ระยอง 9 ผลผลตในภำคตะวนออกต�ำกวำภำคอนหำกปลกและเกบเกยวในชวงเดอน

มกรำคม-มนำคมแตผลผลตจะสงกวำหำกปลกในชวงตงแตเดอนพฤษภำคม–พฤศจกำยนสวนภำคอนๆ ผลผลต

ไมแตกตำงกนพนธระยอง9ใหผลผลตสงสดในชวงเดอนพฤศจกำยน-ธนวำคมแสดงวำเหมำะส�ำหรบกำรปลก

ปลำยฝนในทกภำคและมศกยภำพในกำรใหผลผลตสงกวำพนธอนๆในทกภำค

- พนธระยอง90 ใหผลผลตไมสงนกกำรปลกในภำคตะวนออกใหผลผลตสงกวำภำคอน โดยให

ผลผลตสงในชวงเดอนมนำคม-เมษำยนภำคตะวนออกเฉยงเหนอใหผลผลตสงในชวงเดอนมนำคมและธนวำคม

ภำคกลำงและภำคเหนอใหผลผลตสงในชวงเดอนเมษำยนและธนวำคมพนธนใหผลผลตต�ำหำกปลกในชวง

เดอนมถนำยน-กนยำยน

-พนธ ระยอง 72 กำรปลกในภำคตะวนออกใหผลผลตสงกวำภำคอน กำรปลกในชวงเดอน

กรกฎำคม-กนยำยนผลผลตจะลดลงในทกพนท แตกำรลดลงของผลผลตในภำคตะวนออกมต�ำกวำพนทอน

พนธระยอง 72จะผลผลตสงหำกปลกและเกบเกยวในชวงเดอนพฤศจกำยน-กมภำพนธมศกยภำพในกำรให

ผลผลตสงแตผลผลตลดต�ำมำกหำกปลกในชวงเดอนกรกฎำคม-กนยำยน

- พนธเกษตรศาสตร 50 สำมำรถปรบตวเขำกบสภำพแวดลอมทกภำคไดด กำรปลกในเขตภำค

ตะวนออกจะใหผลผลตสงกวำภำคอนเลกนอยชวงปลกทใหผลผลตสงอยระหวำงเดอนพฤศจกำยน-เมษำยน

แตผลผลตจะต�ำหำกปลกในชวงเดอนมถนำยน-กนยำยน

- พนธระยอง11ผลผลตมควำมผนแปรแตกตำงจำกพนธอนกำรลดลงของผลผลตทปลกในชวง

เดอนมถนำยน-กนยำยน มนอยกวำพนธอน ๆ และในภำคตะวนออกกำรลดลงของผลผลตในชวงเดยวกน

มนอยกวำแตกตำงจำกกำรปลกในภำคอนๆแตกำรปลกในชวงเดอนธนวำคมใหผลผลตต�ำกวำภำคอน


0

50

100

150

200

250

300

350

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

เดอน

ปรมา

ณนาฝ

น(มม

.)

เหนอตะวนออกเฉยงเหนอตอนบนตะวนออกเฉยงเหนอตอนลางกลางตะวนออก

เมอน�ำขอมลผลผลตมนส�ำปะหลงทง 7พนธ 52 วนปลกและ5ภำคผลตไปวเครำะหและตควำม

รปแบบกำรตอบสนองของพนธตอสภำพแวดลอม (pattern analysis) พบวำผลผลตผนแปรไปตำมพนธ

สภำพแวดลอมทปลกและปฏสมพนธระหวำงพนธและสภำพแวดลอมโดยภำคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน

และตอนลำงภำคเหนอและภำคกลำงวนปลกมอทธพลตอผลผลตมำก63.563.164.7และ60.3%ตำมล�ำดบ

ตำงจำกภำคตะวนออกทวนปลกมอทธพลตอผลผลตนอยกวำกำรปลกในภำคอน ๆ คอ 36.6% กำรปลก

มนส�ำปะหลงในแตละภำคมผลมำจำกพนธ23.4-36.6%โดยกำรปลกในภำคตะวนออกมอทธพลของพนธสง

ทสด36.3%และมผลมำจำกปฏสมพนธระหวำงวนปลกและพนธ 10.9-27.4%(ตำรำงท 3)ดงนนกำรปลก

มนส�ำปะหลงจ�ำเปนตองเลอกชวงปลกและพนธใหเหมำะสมเฉพำะพนท

ตารางท3ผลกำรวเครำะหควำมสมพนธระหวำงพนธและสภำพแวดลอม(%)

ภำค วนปลก พนธ ปฏสมพนธระหวำงวนปลกและพนธ

ตะวนออกเฉยงเหนอ

ตอนบน 63.5 23.4 13.0

ตอนลำง 63.1 24.0 12.9

ตะวนออก 36.3 36.3 27.4

เหนอ 64.7 23.8 11.5

กลำง 60.3 28.8 10.9

สำเหตของกำรตอบสนองตอชวงปลกพนธและสภำพแวดลอมทแตกตำงกน เมอพจำรณำปรมำณ

น�ำฝนและกำรกระจำยของฝนในชวงทศกษำพบวำปรมำณน�ำฝนในภำคตะวนออกสงและมกำรกระจำยของฝน

ดกวำภำคอนๆนอกจำกฝนแลวคณลกษณะดนทใชปลกในแตละภมภำคกมผลตอควำมสำมำรถในกำรอมน�ำ

ของดนควำมอดมสมบรณของดนจงท�ำใหควำมสำมำรถในกำรใหผลผลตแตกตำงกน

ภาพท 10 ปรมำณน�ำฝนและกำรกระจำยของฝนของภำคตำงๆ ในชวงทศกษำ


การเลอกชวงปลกทเหมาะสม

ผลผลตมนส�ำปะหลงทง 52 วนปลกในแตละภำคผลตเมอน�ำมำวเครำะหกลม (cluster analysis)

ของชวงปลกในแตละภำคพบวำชวงปลกทใหผลผลตคอนขำงดอยระหวำงกลำงเดอนกมภำพนธถงกลำงเดอน

พฤษภำคมและชวงกลำงเดอนตลำคมถงปลำยเดอนพฤศจกำยนชวงปลกทผลผลตสงแตผนแปรมำกอยระหวำง

ปลำยเดอนพฤศจกำยนถงกลำงเดอนกมภำพนธซงเปนชวงแลง สวนชวงทใหผลผลตต�ำอย ในชวงเดอน

มถนำยน-กนยำยนหรอชวงฝน(ภำพท11)

กำรปลกมนส�ำปะหลงจ�ำเปนตองใชน�ำหรอควำมชนในดนส�ำหรบงอกกำรจ�ำลองกำรผลตดวยแบบ

จ�ำลองพชไดก�ำหนดใหกำรปลกทกสปดำหมน�ำเพยงพอส�ำหรบกำรงอกของทอนพนธ แตในควำมเปนจรง

อำจมปญหำเรองนอยในหลำยพนท หำกควำมชนในกำรงอกไมเพยงพอจ�ำนวนตนตอไรจะลดลงดงนนกำร

ก�ำหนดฤดปลกจ�ำเปนตองพจำรณำปรมำณน�ำฝนรวมดวยกำรหำเวลำเรมตนฤดปลก(onsetofcassavagrowing

period)สำมำรถท�ำไดโดยวธ ForwardAccumulationMethodหรอรวมปรมำณน�ำฝนสะสมใหครบ100มม.

เมอพจำรณำรวมกบกำรวเครำะหกลมของชวงปลกพบวำกำรเรมตนฤดปลกมนส�ำปะหลงจะตกอยในชวง

ตนเดอนมนำคมและไมเกนกลำงเมษำยนแตกตำงกนตำมภำค (ภำพท 12)และอยในชวงปลกทมนส�ำปะหลง

ใหผลผลตคอนขำงด

ภาพท 11 กำรจดกลมของชวงปลกในแตละภำคผลตตำมระดบกำรใหผลผลต

ภาพท 12 ชวงปลกทเหมำะสมในแตละภำค

ชวงปลกทเหมำะสม


ผลผลตคาดการณและการจดทำาแผนทระดบการใหผลผลตรายพนธ

ผลผลตมนส�ำปะหลงทไดจำกกำรคำดกำรณดวยแบบจ�ำลองทง7พนธน�ำมำเชอมโยงกบขอมลแผนท

หนวยจ�ำลองกำรผลต (SMU)โดยใชระบบสำรสนเทศภมศำสตรดวยหนวยจ�ำลองกำรผลตทมสภำพแวดลอม

ตรงกนพบวำหนวยจ�ำลองกำรผลตซงเปนชดดนชมพวงตงอยในเขตปรมำณน�ำฝน800-1,000มม./ปมเนอท

มำกทสด 191,925ไร รองลงมำไดแกหนวยทเปนชดดนโชคชยตงอยในเขตปรมำณน�ำฝน800-1,000มม./ป

และหนวยทเปนชดดนสตกตงอยในเขตปรมำณน�ำฝน1,200-1,400มม./ปตำมล�ำดบ(ตำรำงท4)มนส�ำปะหลง

ทกพนธทปลกชวงปลำยฤดฝนและชวงแลงหรอเดอนพฤศจกำยน-มกรำคมใหผลผลตเฉลยสงกวำกำรปลกชวง

ตนฤดฝนหรอเดอนมนำคม-พฤษภำคม(ตำรำงท5)จงจดท�ำเปนแผนทระดบกำรใหผลผลตรำยพนธแสดงระดบ

กำรใหผลผลตในพนทปลกมนส�ำปะหลง4ระดบคอ

จดท�ำแผนทครอบคลมพนทปลกมนส�ำปะหลงของประเทศดวยพกดตำมระบบกรด (universal

transversemercator:UTM)บนพนหลกฐำนWGS84โซน47แสดงเขตกำรปกครองทศเหนอและมำตรำสวน

ทง2ชวงปลกคอตนฝนและปลำยฝน(ภำพผนวกท1-16)

ตารางท4 พนธทเหมำะสมในหนวยจ�ำลองกำรผลตทมเนอทสงสด10ล�ำดบแรก

<5 ตน/ไร5-10ตน/ไร10-15ตน/ไร>15 ตน/ไร

ผลผลต(ตน/ไร)

1,400-1,600

1,200-1,400

1,000-1,200

800-1,000

*กษ=เกษตรศำสตร

ฝน

(มม. ระยองระยองระยองระยองระยอง *กษ50ระยอง

/ป) สถำน เนอดน ชดดน 5 90 72 7 9 11 พนธทแนะน�ำ

นครรำชสมำ ดนรวนปนทรำย ชมพวง 5.2 4.2 5.3 6.6 5.3 4.7 3.1 ระยอง7,72,9,5

โชคชย ดนเหนยว โชคชย 3.3 1.7 5.5 3.5 6.9 3.9 4.4 ระยอง9,72

โชคชย ดนเหนยว ครบร 3.3 1.7 5.5 3.5 6.9 3.9 4.4 ระยอง9,72

นำงรอง ดนรวนปนทรำย สงเนน 5.0 4.4 5.7 6.7 5.6 5.1 3.9 ระยอง7,72,9

แปง

กมลำไสย ดนรวนปนทรำย จอมพระ 5.2 3.5 5.6 5.4 7.1 4.3 4.1 ระยอง9,72,7,5

นำงรอง ดนเหนยว โชคชย 3.0 2.6 4.1 6.8 6.1 4.0 3.8 ระยอง7

ฉะเชงเทรำ ดนรวนปนทรำย สตก 7.4 5.8 7.9 8.1 10.2 6.7 5.7 ระยอง9,7,72,5,90,11,

กษ50

ก�ำแพงเพชร ดนรวนปนทรำย สตก 6.6 4.7 7.0 6.9 7.6 5.9 5.5 ระยอง9,72,7,5,11,กษ50

มกดำหำร ดนรวนปนทรำย โครำช 4.5 2.7 4.9 5.0 6.2 3.6 3.2 ระยอง9

สกลนคร ดนรวนปนทรำย โครำช 4.9 3.2 5.5 5.2 7.1 4.2 4.5 ระยอง9,72,7


ตารางท5ผลผลตคำดกำรณของมนส�ำปะหลงทปลกในชวงเวลำตำงๆกนเฉลยรำยภำค(ตน/ไร)

CMR35-22-196=ระยอง11


ระบบชวยตดสนใจเลอกเทคโนโลยทเหมาะสมในการผลตมนสำาปะหลงเฉพาะพนท

กำรคำดกำรณผลผลตมนส�ำปะหลงในสภำพแวดลอมกำรผลตตำงๆน�ำผลมำพฒนำตอยอดเพอให

กำรเรยกใชขอมลผลงำนวจยนทมจ�ำนวนมำกหลำยสภำพแวดลอมท�ำไดสะดวกและงำยขนโดยกำรจดท�ำเปนระบบ

ใหบรกำรขอมลสนนสนนกำรตดสนใจทสำมำรถใหบรกำรผำนเครอขำยอนเตอรเนต เพอเลอกใชเทคโนโลย

ทเหมำะสมในกำรผลตมนส�ำปะหลงเฉพำะพนทโดยเฉพำะกำรเลอกพนธและชวงปลกทเหมำะสมกำรพฒนำ

ระบบสำรสนเทศมลกษณะเปนweb application ผใชไมจ�ำเปนตองท�ำกำรตดตงซอฟทแวรหรอระบบงำน

ลงบนเครองคอมพวเตอร เพยงแคมโปรแกรมเวบบรำวเซอรกสำมำรถใชงำนได (ภำพท 13) ใหขอมลผลผลต

คำดกำรณของมนส�ำปะหลง7พนธภำยใตสภำพกำรผลตโดยอำศยน�ำฝนใน4ชวงปลกไดแกเดอนพฤษภำคม

มถนำยน ตลำคม และพฤศจกำยนซงเปนชวงทเกษตรกรสำมำรถปลกไดและใหผลผลตสง อำงองจำก

เขตกำรปกครองจงหวดอ�ำเภอต�ำบลและชดดนทใชปลกผใชทเขำถงอนเตอรเนตไดกสำมำรถเขำถงระบบน

ไดตลอดเวลำทhttp://www.doa.go.th/cassava

ภาพท 13 หนำเวบส�ำหรบเลอกพนธชวงปลกใหเหมำะสมกบพนท


ตารางท6 เปอรเซนตกำรกระจำยฤดปลกมนส�ำปะหลงของเกษตรกรแตละเดอน

กำรศกษำกำรผลตมนส�ำปะหลงของเกษตรกร โดยวธสมภำษณและใชแบบสอบถำมกบเกษตรกร

ผปลกมนส�ำปะหลงจ�ำนวน500รำยในพนทรวม27จงหวดไดแกภำคเหนอตอนลำง2จงหวดคอก�ำแพงเพชร

และพษณโลกภำคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน7จงหวดคอกำฬสนธขอนแกนเลยชยภมมกดำหำรสกลนคร

และอดรธำนภำคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลำง5จงหวดคอนครรำชสมำบรรมยรอยเอดมหำสำรคำมและ

อบลรำชธำนภำคกลำง7จงหวดคอชยนำทนครสวรรครำชบรลพบรสระบรสพรรณบรและอทยธำนและ

ภำคตะวนออก 6 จงหวดคอ จนทบร ฉะเชงเทรำ ชลบร ปรำจนบร ระยองและสระแกว ระหวำงเดอน

พฤษภำคม – สงหำคมพ.ศ.2552 เกยวกบกำรปลก กำรดแลรกษำมนส�ำปะหลงของเกษตรกรมประเดน

ทนำสนใจดงน

ฤดปลก

เกษตรกรผ ปลกมนส�ำปะหลงสวนใหญปลกมนส�ำปะหลงในชวงตนฤดฝนระหวำงเดอน

มนำคม-พฤษภำคมภำคตะวนออกเฉยงเหนอมกำรปลกทงป รวมทงกำรปลกปลำยฝน เกษตรกรสวนใหญ

เกบเกยวในชวงแลงและเกบทอนพนธมำปลกตอเรมตงแตเดอนพฤศจกำยนและทยอยเกบหมดในเดอน

พฤษภำคมสวนภำคตะวนออกเฉยงเหนอมกำรเกบเกยวตลอดทงป(ตำรำงท6)

ก�รผลตมนสำ�ปะหลงของเกษตรกร

ƒ¥Ÿ ¿“§ ¡.§. °.æ. ¡’.§. ‡¡.…. æ.§. ¡‘.¬. °.§. .§. °.¬. µ.§. æ.¬. ∏.§.

ª≈Ÿ°

‡Àπ◊ÕµÕπ≈à“ß 5.4 17.9 19.6 35.7 14.3 5.4 1.8µ–«—πÕÕ°‡©’¬ß‡Àπ◊Õ

µÕπ∫π1.8 5.5 15.8 23.6 10.9 3.6 3 2.4 1.8 18.8 7.3 3

µ–«—πÕÕ°‡©’¬ß‡Àπ◊ÕµÕπ≈à“ß

0.9 4.3 33.6 25.0 4.3 4.3 2.6 0.9 9.5 5.2 2.6 2.6

°≈“ß 15.0 25.0 28.3 11.7 6.7 6.7 6.7µ–«—πÕÕ° 1 5.1 18.6 51 3.1 3.1 7.1 1

‡°Á∫‡°’Ë¬«

‡Àπ◊ÕµÕπ≈à“ß 3.6 26.8 37.9 8.9 3.6 5.4 5.4µ–«—πÕÕ°‡©’¬ß‡Àπ◊Õ

µÕπ∫π8.5 10.9 16.4 13.9 6.1 4.2 7.3 4.2 3.6 11.5 7.3 3

µ–«—πÕÕ°‡©’¬ß‡Àπ◊ÕµÕπ≈à“ß

4.3 19.8 19.8 10.3 2.6 9.5 4.3 10.3 3.4 3.4 5.2

°≈“ß 13.3 20.0 11.7 18.3 1.7 1.7 3.3 3.3µ–«—πÕÕ° 15.3 38.8 16.3 18.4 5.1 2 1 1 1

ตวเลขหมำยถงรอยละของเกษตรกรทปลกและเกบเกยวมนส�ำปะหลงในแตละเดอน


การใชพนธ

เกษตรกรนยมปลกมนส�ำปะหลงมำกกวำ1พนธในพนทเดยวกนพนธทเกษตรกรสวนใหญเลอกปลก

ในแตละภำคแตกตำงกน โดยทภำคตะวนออก ภำคเหนอและภำคกลำงเกษตรกรนยมปลกพนธระยอง 5

มำกทสดสวนภำคตะวนออกเฉยงเหนอเกษตรกรนยมปลกพนธเกษตรศำสตร50นอกจำกนยงมพนธอนๆอก

เชนระยอง7ระยอง9ระยอง72หวยบง60ระยอง11(CMR35-22-196) เปนตน เกษตรกรสวนใหญ 61%

เกบทอนพนธไวเองทเหลอซอทอนพนธจำกเพอนบำนหรอจำกจงหวดอนรวมทงซอทอนพนธจำกหนวยงำน

ของกรมวชำกำรเกษตร(ภำพท14และ15)

พนธทเกษตรกรตองการ

ภาคเหนอตอนลางเกษตรกร37%ตองกำรพนธระยอง5รองลงมำคอเกษตรศำสตร50นอกจำกน

ยงมพนธอนๆไดแกระยอง9ระยอง72ระยอง90หวยบง60ระยอง11โดยเหตผลทเกษตรกรใชประกอบใน

กำรตดสนใจเลอกพนธคอผลผลตสงล�ำตนไมแตกกงตนสงทนทำนตอโรคและแมลงและดแลรกษำงำย

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบนเกษตรกร25%ตองกำรพนธระยอง5รองลงมำคอเกษตรศำสตร50

นอกจำกนยงมพนธอนๆ ไดแกพนธระยอง9ระยอง72ระยอง90หวยบง60ระยอง11โดยเหตผลทเกษตรกร

ใชประกอบในกำรตดสนใจเลอกพนธคอผลผลตสงตนใหญแขงแรงดแลรกษำงำยทนทำนตอโรคและแมลง

เกบทอนพนธไวไดนำนเปอรเซนตแปงสงเกบเกยวงำยหำทอนพนธงำยและเหมำะสมกบพนท

ภาพท 14 กำรเลอกใชพนธมนส�ำปะหลงของเกษตรกร

ระยอง5 ระยอง7 ระยอง9 ระยอง72

ระยอง11หวยบง60เกษตรศำสตร50ระยอง90

เหนอ ตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน

ตะวนออกเฉยงเหนอตอนลำง

กลำง ตะวนออก


ภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลางเกษตรกร44%ตองกำรพนธเกษตรศำสตร50รองลงมำคอระยอง

5นอกจำกนยงมพนธอนๆไดแกระยอง7ระยอง72ระยอง90หวยบง60หวยบง80ระยอง11โดยเกษตรกร

ใหเหตผลส�ำคญคอผลผลตสงล�ำตนไมแตกกงทนทำนตอโรคและแมลง เกบเกยวงำย เหมำะกบสภำพพนท

ทนแลงเกบรกษำทอนพนธงำยและเปอรเซนตแปงสง

ภาคกลาง เกษตรกร 44%ตองกำรพนธระยอง 5 รองลงมำคอเกษตรศำสตร 50นอกจำกนยงม

พนธอนๆไดแกระยอง9ระยอง7ระยอง72หวยบง60หวยบง80ระยอง11มเหตผลในกำรตดสนใจเลอก

พนธคอผลผลตสง โตเรวดแลรกษำงำยทนแลงทนทำนตอโรคและแมลงอำยเกบเกยวสน เกบทอนพนธ

ไวไดนำนเปอรเซนตแปงสงและหำทอนพนธไดงำย

ภาคตะวนออกเกษตรกร41%ตองกำรพนธระยอง9รองลงมำคอระยอง7นอกจำกนยงมพนธอนๆ

ไดแกระยอง5เกษตรศำสตร50หวยบง60ระยอง11โดยมเหตผลคอผลผลตสงหวดกโตเรวทนทำนตอโรค

และแมลงและเปอรเซนตแปงสง

ภาพท 15 กำรเลอกใชพนธมนส�ำปะหลงของเกษตรกรปเพำะปลก 2552


การใสปย

ภาคเหนอตอนลาง เกษตรกร 98%ปลกมนส�ำปะหลงโดยมกำรใสปย ในรำยทใสปยใชปยสตร

46-0-0และ15-15-15ท29และ25%ตำมล�ำดบโดยใสปยเคมอตรำ10–70ก.ก./ไรและมกำรใชปยอนทรย

47%สวนใหญใสรองพนพรอมปลกเมออำย1และ3เดอน

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน เกษตรกร74%ใสปยเพยงครงเดยวสวนใหญใชสตร 15-15-15

และ16-8-8ท31และ20%ตำมล�ำดบในอตรำ9–100ก.ก./ไรและมกำรใชปยอนทรย21%เกษตรกรใสปย

รองพนพรอมปลกบำงแตสวนใหญใสเมออำย1-2เดอน

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง เกษตรกร88%ใสปย ในรำยทมกำรใสปยใชปยสตร 15-15-15

และ 46-0-0ท 17 และ 12%ตำมล�ำดบ โดยใสในอตรำ 8.5 – 100ก.ก./ไร และมกำรใชปยอนทรย 70%

อตรำ20-3,000ก.ก./ไรเกษตรกรสวนใหญใสรองพนพรอมปลกและอำย1-3เดอน

ภาคกลางเกษตรกร54%ใสปยเพยงครงโดยใชสตร15-15-15และ46-0-0ท27และ25%ตำมล�ำดบ

ใสทอตรำ1–100ก.ก./ไรและมกำรใชปยอนทรย48%สวนใหญใสรองพนพรอมปลก

ภาคตะวนออก เกษตรกร 78% ใสปยเพยงครงสวนใหญใชปยสตร 15-15-15ท 41%โดยใสใน

อตรำ20–100ก.ก./ไรมกำรใชปยอนทรย47%ทอตรำ100-1,000ก.ก./ไรสวนใหญใสเมออำย1และ3เดอน

การระบาดของแมลงศตรพช

แมลงศตรมนส�ำปะหลงทส�ำคญคอเพลยแปงมนส�ำปะหลงซงท�ำควำมเสยหำยตอผลผลตและท�ำให

ตนทนกำรผลตเพมขน ในป 2551พบกำรระบำดของพลยแปงรนแรงในภำคตะวนออกจงหวดก�ำแพงเพชร

นครรำชสมำและกำฬสนธ(ภำพท16)ซงก�ำหนดระดบควำมรนแรงกำรระบำดของเพลยแปงเปน3ระดบคอ

ระดบต�ำหรอพบปรมำณเพลยแปงนอยกวำ10%ของตนทส�ำรวจระดบปำนกลำงหรอพบปรมำณเพลยแปง

10-15%ของตนทส�ำรวจระดบสงหรอพบปรมำณเพลยแปงมำกกวำ-50%ของตนทส�ำรวจโดยพบในชวง

ฤดแลงและชวงฝนทงชวงระหวำงเดอนมกรำคม-พฤษภำคมส�ำหรบป 2552พบกำรระบำดของเพลยแปง

เพมขน (ภำพท 17) โดยเฉพำะจงหวดนครรำชสมำและบรรมย อำจเนองจำกกำรน�ำทอนพนธทไมสะอำด

จำกปทแลวมำปลกตอโดยไมมกำรแชทอนพนธดวยสำรฆำแมลงกอนปลกพบกำรระบำดในชวงแลงระหวำง

เดอนเมษำยน-มถนำยนและฝนทงชวงระหวำงเดอนมถนำยน-กนยำยน


ภาพท 16 กำรส�ำรวจควำมเสยหำยของมนส�ำปะหลงจำกกำรเขำท�ำลำยของเพลยแปงปเพำะปลก 2551

ภาพท 17 กำรส�ำรวจควำมเสยหำยของมนส�ำปะหลงจำกกำรเขำท�ำลำยของเพลยแปงปเพำะปลก 2552


การเกบเกยวและผลผลต

ภาคเหนอตอนลาง เกษตรกรสวนใหญ30%เกบเกยวมนส�ำปะหลงเมออำย10เดอนทอำย7 เดอน

4%บำงสวนเกบเกยวขำมปผลผลตหวสดอยระหวำง0.3-9ตน/ไร

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน เกษตรกร45% เกบเกยวมนส�ำปะหลงทอำย 12 เดอนและทอำย

10เดอน13%ผลผลตหวสดอยระหวำง1.4–10ตน/ไร

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง เกษตรกร28% เกบเกยวเมออำย 12 เดอน22% เกบเกยวทอำย

11เดอนผลผลตหวสดอยระหวำง1.4–10ตนตอไร

ภาคกลาง เกษตรกร 28% เกบเกยวเมออำย 12 เดอน 18% เกบเกยวทอำย 11 เดอน โดยผลผลต

หวสดอยระหวำง1.3-6ตนตอไร

ภาคตะวนออกเกษตรกรมกำรเกบเกยวมนส�ำปะหลงในชวงอำย7-19เดอนแตสวนใหญหรอ32%

เกบเกยวทอำย12เดอนผลผลตหวสดอยระหวำง1-10ตนตอไร

ภาพท 18 กำรกระจำยของผลผลตมนส�ำปะหลงในภำคตำง ๆ

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

40.0

45.0

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

ผลผลต (ตน/ไร)

รอยล

ะ

ภาคเหนอตอนลาง

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง

ภาคกลาง

ภาคตะวนออก


การเลอกพนธทเหมาะสม

กำรท�ำงำนในระดบพนทตองกำรค�ำตอบวำแตละพนธจะเหมำะสมเฉพำะพนทใดบำงจงน�ำผลผลตท

คำดวำจะไดรบมำชวยในกำรพจำรณำเลอกพนธทเหมำะสมโดยใชเกณฑกำรเลอกพนธทใหผลผลตสงกวำ

ผลผลตคำดกำรณเฉลยของพนธระยอง5จำกแตละหนวยกำรจ�ำลองกำรผลตโดยผลผลตคำดกำรณเฉลยของ

พนธระยอง5ค�ำนวณไดจำกกำรหำคำเฉลยของผลผลตเฉลยโดยถวงน�ำหนกจำกขนำดของพนทแตละSMUน�ำ

มำจดท�ำแผนทพนธทเหมำะสมเฉพำะพนทในภำคตำงๆจำกสตร

ภาพท 19 แผนทพนธมนส�ำปะหลงทเหมำะสมเฉพำะพนท

ความเหมาะสมของเทคโนโลยการผลตเฉพาะพนท


มนส�ำปะหลง12พนธสำมำรถแจกแจงพนธทเหมำะสมเฉพำะพนทไดจำกแผนทพนธมนส�ำปะหลง

ทเหมำะสมทแสดงในภำพท 19-27แตละพนทมควำมเหมำะสมของพนธแตกตำงกนภำคตะวนออกมพนธ

ใหเลอกมำกกวำภำคอน (ตำรำงท 7)อำจเนองจำกพนธสวนใหญไดรบกำรปรบปรงพนธจำกสภำพแวดลอม

ของภำคตะวนออกสำมำรถใชเปนทำงเลอกส�ำหรบเกษตรกรในกำรตดสนใจเลอกพนธทเหมำะสมกบพนท

ของตน

ตารางท 7 ควำมเหมำะสมของพนธเฉพำะพนทแยกตำมภำคผลต(ไร)


ภาพ

ท 2

0 แผ

นท

พน

ธมน

สำ�ป

ะหลง

ทเห

ม�ะส

มเฉพ

�ะพ

นท

ในเข

ตภ�ค

ตะวน

ออกเ

ฉยงเ

หน

อตอน

บน


ภาพ

ท 2

1 แผ

นท

พน

ธมน

สำ�ป

ะหลง

ทเห

ม�ะส

มเฉพ

�ะพ

นท

ในเข

ตภ�ค

ตะวน

ออกเ

ฉยงเ

หน

อตอน

บน

(ตอ)


ภาพ

ท 2

2 แผ

นท

พน

ธมน

สำ�ป

ะหลง

ทเห

ม�ะส

มเฉพ

�ะพ

นท

ในเข

ตภ�ค

ตะวน

ออกเ

ฉยงเ

หน

อตอน

ล�ง


ภาพ

ท 2

3 แผ

นท

พน

ธมน

สำ�ป

ะหลง

ทเห

ม�ะส

มเฉพ

�ะพ

นท

ในเข

ตภ�ค

ตะวน

ออกเ

ฉยงเ

หน

อตอน

ล�ง

(ตอ)


ภาพ

ท 2

4 แผ

นท

พน

ธมน

สำ�ป

ะหลง

ทเห

ม�ะส

มเฉพ

�ะพ

นท

ในเข

ตภ�ค

เหน

อ


ภาพ

ท 2

5 แผ

นท

พน

ธมน

สำ�ป

ะหลง

ทเห

ม�ะส

มเฉพ

�ะพ

นท

ในเข

ตภ�ค

ตะวน

ออก


ภาพ

ท 2

6 แผ

นท

พน

ธมน

สำ�ป

ะหลง

ทเห

ม�ะส

มเฉพ

�ะพ

นท

ในเข

ตภ�ค

กล�ง


ภาพ

ท 2

7 แผ

นท

พน

ธมน

สำ�ป

ะหลง

ทเห

ม�ะส

มเฉพ

�ะพ

นท

ในเข

ตภ�ค

กล�ง

(ตอ)


การใชพนธของเกษตรกรกบพนธทเหมาะสมเฉพาะพนท

กำรส�ำรวจกำรใชพนธมนส�ำปะหลงของเกษตรกรเปรยบเทยบกบค�ำแนะน�ำกำรใชพนธเฉพำะพนท

พบวำเกษตรกรเลอกใชพนธทเหมำะสมกบพนทของตน36.8%ไมเหมำะสม44.8%และ18.4%ไมมขอมลเพยง

พอทจะระบสภำพแวดลอมหรอชดดนได (ตำรำงท 8)ซงอำจปลกในชดดนทเปนดนนำแสดงวำยงมพนทอก

จ�ำนวนมำกทมศกยภำพในกำรยกระดบผลผลตดวยกำรเปลยนพนธ

ตารางท 8กำรใชพนธมนส�ำปะหลงของเกษตรกรเปรยบเทยบกบค�ำแนะน�ำกำรใชพนธเฉพำะพนท

จงหวด กำรใชพนธของเกษตรกร

เหมำะสม ไมเหมำะสม ไมมขอมล

เลย 5 5 -

กำฬสนธ 2 17 6

ก�ำแพงเพชร 27 6 5

ขอนแกน 9 20 1

จนทบร 3 - 8

ฉะเชงเทรำ 24 - 10

ชลบร 14 1 1

ชยนำท - 11 5

ชยภม - 17 8

นครรำชสมำ 22 25 18

นครสวรรค 6 8 3

บรรมย 10 8 -

ปรำจนบร 3 - -

พษณโลก 9 7 2

มหำสำรคำม - 9 -

มกดำหำร 10 19 4

รอยเอด 3 15 -

ระยอง 7 - 7

รำชบร 3 4 -

ลพบร 5 1 -

สกลนคร 3 10 3

สระแกว 10 3 7

สระบร 1 - -

สพรรณบร 1 2 -

อดรธำน 2 23 1

อทยธำน 4 8 1

อบลรำชธำน 1 5 2

รวม(รอยละ) 184(36.8) 224(44.8) 92(18.4)

หมำยเหต:ขอมลจำกเกษตรกร500รำย


กำรเปลยนพนธสำมำรถยกระดบผลผลตไดดวยกำรลงทนทนอยและมองวำเปนสงทท�ำไดงำยแต

ในควำมเปนจรงแลวมปจจยทท�ำใหเกดกำรเปลยนแปลงและกำรยอมรบพนธใหมๆ แตกตำงกนซงกลำวมำแลว

ขำงตนจำกกำรส�ำรวจขอมลควำมตองกำรดำนพนธ และเหตจงใจในกำรตดสนใจเลอกใชพนธของเกษตรกร

มเหตผลหลกคอผลผลตสงเกบเกยวไดเรวสำมำรถเกบทอนพนธไดนำนทนแลงและหำทอนพนธไดประกอบ

กบมกำรระบำดของเพลยแปงในมนส�ำปะหลงหลำยจงหวดท�ำใหมควำมตองกำรพนธใหมๆมำกขน

กำรกระจำยพนธดใหเหมำะสมกบพนทสำมำรถเพมผลผลตมนส�ำปะหลงได กรมวชำกำรเกษตร

ซงเปนหนวยงำนหนงทผลตและเผยแพรพนธด แตในปจจบนกำรใชพนธดอยำงเดยวไมเพยงพอตองกำร

ทอนพนธสะอำดดวยจงพฒนำกำรมสวนรวมของเกษตรกรและสรำงเครอขำยกระจำยพนธดเฉพำะพนทจำก

ผลกำรศกษำนผำนแปลงตนแบบในพนท12จงหวด14แหลงปลกคอจงหวดก�ำแพงเพชรนครสวรรคชยนำท

อทยธำนมกดำหำรขอนแกนเลยนครรำชสมำ(3อ�ำเภอคอครบรเสงสำงและปำกชอง)บรรมยอบลรำชธำน

สระแกวและปรำจนบร รวมกบเทคโนโลยกำรใชทอนพนธมนสะอำด (ทอนพนธทผำนกำรแชสำรฆำแมลง)

ด�ำเนนกำรแหลงปลกละประมำณ50ไรมเกษตรกรผรวมโครงกำร84รำยคดเปนเนอท763.5ไรใชเปนแหลง

กระจำยพนธทใหผลผลตดซงปรบปรงพนธโดยกรมวชำกำรเกษตรซงผลกำรด�ำเนนงำนตำมโครงกำรนจะได

พนทควำมเหมำะสมของพนธมนส�ำปะหลงเฉพำะพนทแปลงตนแบบในกำรกระจำยพนธและเกษตรกรมควำมร

ทถกตองเกยวกบกำรใชพนธมนส�ำปะหลงทเหมำะสมกบพนท

ตวอยางเกษตรกรทประสบความสำาเรจ

นายสม ทะนาสนธ อยบำนเลขท133หม3ต�ำบลโพธศรอ�ำเภอโพธชยจงหวดรอยเอดเปนเกษตรกร

อำสำท�ำงำนทดลองรวมกบกรมวชำกำรเกษตร เพอประเมนควำมเหมำะสมของมนส�ำปะหลงพนธระยอง 7

ในสภำพแวดลอมบำนหนองนกทำต�ำบลโพธศรอ�ำเภอโพธชยจงหวดรอยเอดซงมลกษณะเปนดนรวนปนทรำย

(ชดดนน�ำพอง)ปรมำณน�ำฝน1,200–1,400มม./ปประสบควำมส�ำเรจในกำรเปลยนพนธและปรบใชเทคโนโลย

กำรผลตใหเหมำะสมกบตนเอง

พนทท�ำกำรเกษตร 10.5 ไร เดมเคยปลกออยแตเมอออยรำคำตกต�ำจงหนมำปลกมนส�ำปะหลง

แทนเพรำะใหรำยไดมำกกวำ แตกยงมกำรปลกออยเสรมเลกนอยเพอใชเปนพชหมนเวยนกบมนส�ำปะหลง

นอกจำกนยงมกำรท�ำนำเพอบรโภคในครวเรอนสำมำรถพฒนำตนเองในกลมเกษตรกรอำสำดวยกนโดยปลก

เปรยบเทยบพนธ มนส�ำปะหลงระยอง 7 กบพนธ ระยอง 90 เดมท เคยปลก ซ งพนธ ระยอง 7

ใหผลผลตสง7.2ตน/ไรเปอรเซนตแปง28%สงกวำพนธระยอง90ทใหผลผลต6.6ตน/ไรเปอรเซนตแปง30%

ระหวำงกำรทดสอบมเกษตรกรแปลงขำงเคยงรวมสงเกตกำรณ เกษตรกรหลำยรำยใหควำมสนใจด�ำเนนกำร

วจยดวยตวเองจนประสบผลตำมเปำหมำยของตนและไดพฒนำวธกำรปลกดแลรกษำเพอเพมผลผลตในพนท

ปลกทลดลงเหลอ1ไรใหได15ตนมเทคนคทส�ำคญคอกำรเลอกใชพนธทเหมำะสมและใหผลผลตสงสดใน

พนทของตนเองคอพนธระยอง7และใชระยะปลกหำงขนเปน100ซม.ยกรองแลวขดหลมปลกระยะ60-70ซม.

ขดหลมกวำง30ซมลก50ซมรองกนหลมดวยปยคอกอตรำ1ตน/ไรใสปยเคมสตร15-15-15อตรำ133กก./ไร

โดยแบงใสครงท1จ�ำนวน100กก./ไรใสครงท2จ�ำนวน33กก./ไร


นายอบล แสนสอาด อยบำนเลขท74หม 4 ต.ทรงธรรมอ. เมอง จงหวดก�ำแพงเพชรแปลงปลก

มนส�ำปะหลงมลกษณะเปนดนรวนปนทรำย (ชดดนโครำช)ปรมำณน�ำฝน1,200– 1,400มม. /ป เหมำะสม

ส�ำหรบพนธระยอง5 ระยอง7 ระยอง9และระยอง72 เกษตรกรใชพนทสวนใหญปลกพนธระยอง5และ

หวยบง 60 ไมตองยกรองปลก กอนปลกรองพนดวยปยมลววอตรำ 400 กก./ไร และปยน�ำหมกอตรำ

360ลตร/ไรพนสำรปองกนและก�ำจดวชพชกอนปลกและปลกโดยกำรปกทอนพนธใหตงตรง ใชระยะปลก

90x90ซม.ท�ำกำรพนสำรเคมก�ำจดวชพชอกครงเมอมนส�ำปะหลงอำย 45วนหมนตรวจเชควชพชในแปลง

เกบเกยวผลผลตทอำย16-18เดอนผลผลตเฉลย9.5-10ตน/ไรมเทคนคทส�ำคญคอพนธดตองท�ำกำรคดเลอกพนธ

ขณะทตดตนไปเปนทอนพนธและคดทอนพนธอกครงหลงจำกทตดเปนทอนพนธขนำดประมำณ 20ซม.

กอนน�ำไปปลกหลงปลกตองดแลรกษำควำมชนโดยเฉพำะชวง4เดอนแรกเนองจำกมนส�ำปะหลงจะเรมลงหว

เมออำยประมำณ 3 เดอน และชวงปลกท เหมำะสมในพนทนคอประมำณวนท 1-10 พฤษภำคม

ซงใหผลผลตดทสด


ตารางท 9หนวยจ�ำลองกำรผลตและกำรคำดกำรณผลผลต(กรณตวอยำง)


ควำมสมพนธของภมอำกำศ ดน พนธ พช และกำรจดกำรมผลตอศกยภำพกำรใหผลผลตของ

มนส�ำปะหลงกำรวเครำะหควำมเหมำะสมของกำรผลตภำยใตเงอนไขสภำพภมอำกำศ ชดดนและกำรจดกำร

ในมนส�ำปะหลง 7พนธ คอระยอง5ระยอง90ระยอง7ระยอง9ระยอง72ระยอง11และเกษตรศำสตร50

เปรยบเทยบระหวำงแบบจ�ำลองกบผลผลตจรงในไรเกษตรกรพบวำแบบจ�ำลองสำมำรถคำดกำรณผลผลตได

คอนขำงแมนย�ำ โดยมคำดชนควำมสอดคลองระหวำง 0.76-0.93 ยกเวนพนธระยอง 72ทใหคำดชนควำม

สอดคลองต�ำกวำพนธอนๆคอ0.64และทง7พนธมคำRMSEคอนขำงต�ำ0.75-1.57ตนตอไรยกเวนพนธ

ระยอง72ทใหคำผลผลตคำดกำรณสงกวำคำผลผลตจรงและเมอน�ำแบบจ�ำลองมำใชในกำรคำดกำรณผลผลต

มนส�ำปะหลงในพนทแหลงปลกทงประเทศพบวำแบบจ�ำลองสำมำรถคำดกำรณผลผลตของมนส�ำปะหลงทง

7พนธ ไดตำมควำมแตกตำงของสภำพภมอำกำศชดดนและฤดปลก เมอน�ำผลมำแสดงในระบบสำรสนเทศ

สำมำรถใชเปนเครองมอสนบสนนกำรตดสนใจในกำรเลอกพนธปลกและเทคโนโลยกำรผลตไดเหมำะสมกบ

พนทภำยใตกำรจดกำรชวงเวลำปลกระยะปลกและอำยเกบเกยวทเหมำะสมตำมค�ำแนะน�ำของกรมวชำกำรเกษตร

เพอเพมประสทธภำพกำรผลตมนส�ำปะหลงของเกษตรกร และพฒนำเทคโนโลยกำรผลตใหเหมำะสม

กบพนทตอไปผลกำรศกษำไดน�ำไปใชเปนขอมลในกำรวำงแผนกำรกระจำยพนธและผลตทอนพนธดใหเหมำะสม

กบควำมตองกำรของพนท โดยน�ำไปใชในโครงกำรเพมผลผลตมนส�ำปะหลงเพอเปนพชทดแทนพลงงำน

ของกรมวชำกำรเกษตรในกำรก�ำหนดพนทเปำหมำยและตวชวดของโครงกำรป2552ในกำรกระจำยพนธดท

เหมำะสมกบพนทผำนแปลงเกษตรกรตนแบบไปสเกษตรกรในเครอขำย

กำรศกษำนด�ำเนนกำรภำยใตขอจ�ำกดของขอมล เชนจ�ำนวนพนธทมกำรศกษำคำสมประสทธทำง

พนธกรรมขอมลดน เปนตนดงนนควรไดรบกำรพฒนำรวมทงศกษำเพมเตมเพอควำมสมบรณในกำรน�ำมำ

ใชงำนตอไปเชนกำรศกษำเกยวกบคำสมประสทธทำงพนธกรรมของพนธใหมๆ กำรพฒนำกำรประยกตใชแบบ

จ�ำลองพชในงำนวจยมำกขนซงจะสำมำรถประหยดคำใชจำยและลดระยะเวลำในกำรจดท�ำแปลงทดสอบพนธ

และเทคโนโลยในพนทได กำรคำดกำรณผลผลตมนส�ำปะหลงปจจบนยงใชขอมลภมอำกำศในอดตอย แมจะ

สำมำรถใชขอมลภมอำกำศจ�ำนวนหลำยปไดแตควรพฒนำศกษำเพมเตมเกยวกบกำรใชขอมลภมอำกำศทเปน

ปจจบนมำกขนเนองจำกกรมอตนยมวทยำเรมพฒนำระบบกำรตรวจและบนทกขอมลอตโนมตส�ำหรบกำรน�ำ

ไปใชประโยชนสำมำรถน�ำไปใชเปนสวนหนงในกำรเลอกพนทเปำหมำยในกำรพฒนำทำงเศรษฐกจ เชน

กำรผลตพลงงำนกำรผลตแปงและกำรผลตอำหำรสตวใหเพยงพอสำมำรถใชเปนขอมลประกอบกำรพจำรณำ

ยกระดบผลผลตมนส�ำปะหลงของประเทศไดดวยกำรเปลยนพนธปรบชวงปลกใหเหมำะสมกบพนท

บทสรป


เอกสารอางอง

กรมพฒนำทดน. 2551 ขอมลพนทปลกมนส�ำปะหลง ป 2549. [ข อมลดจตอล]. กรมพฒนำทดน

กระทรวงเกษตรและสหกรณ,กรงเทพฯ.

กรมวชำกำรเกษตร. 2545. เกษตรดทเหมำะสมส�ำหรบมนส�ำปะหลง. เกษตรดทเหมำะสม ล�ำดบท 13.

กรมวชำกำรเกษตรกระทรวงเกษตรและสหกรณ.

กรมสงเสรมคณภำพสงแวดลอม. ไมระบ. ขอมลสำรสนเทศสงแวดลอมระดบจงหวด. [ซด-รอม].

กองสำรสนเทศสงแวดลอมกรมสงเสรมคณภำพสงแวดลอม,กรงเทพ.

กรมอตนยมวทยำ. 2551.ขอมลภมอำกำศรำยวนป 2545-2550ของสถำนตรวจอำกำศของกรมอตนยมวทยำ.

[ขอมลดจตอล]. 2551. เขำถงไดจำก :งำนบรกำรขอมลกลมภมอำกำศส�ำนกพฒนำอตนยมวทยำ

กรมอตนยมวทยำ,กรงเทพ.

กองส�ำรวจดน.2523.คมอกำรจ�ำแนกควำมเหมำะสมของทดนส�ำหรบพชเศรษฐกจ, เอกสำรวชำกำรเลมท28.

กรงเทพ:กรมพฒนำทดน.70หนำ.

เฉลยว แจงไพร. 2533 . กำรประเมนคณภำพทดนในประเทศไทย, เอกสำรวชำกำรฉบบท 127. กรงเทพ:

กรมพฒนำทดน.43หนำ.

พนมศกดพรหมบรมยปรำกำรศรงำมและอรรถชยจนตะเวช.2545.ระบบประมำณกำรผลผลตออยในพนท

ขนำดใหญ“ออยไทย1.0”รำยงำนฉบบสมบรณโครงกำรวจยกำรประมำณผลผลตออยดวยแบบจ�ำลอง

คอมพวเตอร.ศนยวจยเพอเพมผลผลตทำงเกษตรมหำวทยำลยเชยงใหม.หนำ55-85.

วรยทธ ศรชมพนธ จรงสทธ ลมศลำ และอจฉรำ ลมศลำ .2548. กำรศกษำพฒนำกำร กำรเจรญเตบโต

และคำสมประสทธทำงพนธกรรมของมนส�ำปะหลงพนธกำวหนำ.หนำ182-211.ใน รำยงำนผลงำน

วจย ป 2548(เลมท 1) ศนยวจยพชไรขอนแกน ส�ำนกวจยและพฒนำกำรเกษตรเขตท 3,

กรมวชำกำรเกษตร.

วรยทธ ศรชมพนธ.2551. กำรศกษำพฒนำกำร กำรเจรญเตบโต และคำสมประสทธทำงพนธกรรมของ

มนส�ำปะหลงพนธใหม.หนำ465-497.ในรำยงำนผลงำนวจยป2550เลมท2ศนยวจยพชไรขอนแกน

ส�ำนกวจยและพฒนำกำรเกษตรเขตท3กรมวชำกำรเกษตร.

วนยศรวตสกจ รตนศรวงษ และเพยงเพญศรวต. 2547.กำรศกษำพฒนำกำรเจรญเตบโตและสมประสทธ

ทำงพนธกรรมของมนส�ำปะหลงเพอใชในกำรก�ำหนดเขตกำรผลตมนส�ำปะหลง.หนำ1-3.ในผลงำน

วจยดเดนประจ�ำป2545.กรมวชำกำรเกษตรกระทรวงเกษตรและสหกรณ.


วนยศรวตและสกจรตนศรวงษ.2549.แผนทศกยภำพกำรผลตมนส�ำปะหลงในภำคตะวนออกเฉยงเหนอ.

โครงกำรจดท�ำแผนทศกยภำพกำรผลตมนส�ำปะหลง.ศนยวจยพชไรขอนแกน ส�ำนกวจยและ

พฒนำกำรเกษตรเขตท3กรมวชำกำรเกษตร.51หนำ.

วนยศรวต.2549ก.ฐำนขอมลกำรผลตมนส�ำปะหลงในภำคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน.โครงกำรจดท�ำแผนท

ศกยภำพกำรผลตมนส�ำปะหลง.ศนยวจยพชไรขอนแกนส�ำนกวจยและพฒนำกำรเกษตรเขตท 3

กรมวชำกำรเกษตร.65หนำ.

วนยศรวต.2549ข.ฐำนขอมลกำรผลตมนส�ำปะหลงในภำคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลำง.โครงกำรจดท�ำแผนท

ศกยภำพกำรผลตมนส�ำปะหลง.ศนยวจยพชไรขอนแกนส�ำนกวจยและพฒนำกำรเกษตรเขตท 3

กรมวชำกำรเกษตร.58หนำ.

ส�ำนกงำนเศรษฐกจกำรเกษตร.2550.รำยงำนผลกำรส�ำรวจมนส�ำปะหลงโรงงำนป2550.เอกสำรสถตกำรเกษตร

เลขท414.กนยำยน2550.ส�ำนกงำนเศรษฐกจกำรเกษตรกระทรวงเกษตรและสหกรณ.70หนำ.

ส�ำนกงำนเศรษฐกจกำรเกษตร.2551.ขอมลพนฐำนเศรษฐกจกำรเกษตร.ศนยสำรสนเทศส�ำนกงำนเศรษฐกจ

กำรเกษตร.97หนำ.

ส�ำนกส�ำรวจดนและวำงแผนกำรใชทดน. 2551. กำรส�ำรวจและคำดกำรณผลผลตมนส�ำปะหลงปกำรผลต

2549 โดยใชเทคโนโลยกำรส�ำรวจระยะไกลและระบบสำรสนเทศภมศำสตร. กรมพฒนำทดน

กระทรวงเกษตรและสหกรณ.เอกสำรวชำกำรเลขท32/09/49.180หนำ.

สกจรตนศรวงษ เรองศกดพำภมพฤกษจฑำทพยสดำพำลและเบญจพลดนประดษฐ.2551.กำรพฒนำกำร

ผลตมนส�ำปะหลงแบบเกษตรกรมสวนรวมในจงหวดรอยเอด.หนำ 63-71. ใน ผลงำนวจยดเดน

และผลงำนวจยทเสนอเขำรวมพจำรณำเปนผลงำนวจยดเดนประจ�ำป2550 กรมวชำกำรเกษตร

กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

สกจรตนศรวงษโสภดำสมคดวลยพรศะศประภำและนฤทยวรสถตย.2551.กำรพฒนำกำรผลตมนส�ำปะหลง

จงหวดรอยเอด.ศนยบรกำรวชำกำรดำนพชและปจจยกำรผลตรอยเอดส�ำนกวจยและพฒนำกำรเกษตร

เขตท4.28หนำ.

Jones, J.W., L.A.Hunt,G.Hoogenboom,D.C.Godwin,U. Singh,G.Y. Tsuji,N.B. Pickering, P.K.

Thornton,W.T.Bowen,K.J.Boote,andJ.T.Ritchie.1994.Inputandoutputfiles.p.1-94.InG.Y.

Tsji,J.W.JonesandS.Balas(eds.)DSSATv3vol.2.UniversityofHawaii,Honolulu,Hawaii.

Matthews,R.B.andL.A.Hunt.1994.GUMCAS:amodeldescribingthegrowthofcassava(Manihot esculenta

L.Crantz).FieldCropsRes.,36:69-84.

Tsuji,G.Y.,G.UeharaandS.Balas(eds.).1994.DSSATversion3.Volume2.UniversityofHawaii,Honolulu,

Hawaii.P6.

Uehara,G.andG.Y.Tsuji.1998.Overviewof IBSNAT.p. I-7.InG.Y.Tsujietal. (eds.)Understanding

optionsforagriculturalproduction.

Willmott,C.J.1982.Somecommentsontheevaluationofmodelperformance.AmericanMeteorological

Society.63:1309–1313.


ภาคผนวกท 2 แผนทคว�มเหม�ะสมของมนสำ�ปะหลงพนธระยอง 7 ทปลกตนฝน

แผนทความเหมาะสมของพนธมนสำาปะหลง



กโลเมตร



ภาคผนวกท 7 แผนทคว�มเหม�ะสมของมนสำ�ปะหลงพนธเกษตรศ�สตร 50 ทปลกตนฝน



ภาคผนวกท 8 แผนทศกยภ�พก�รใหผลผลตมนสำ�ปะหลงทปลกตนฝน

แผนทศกยภาพการยกระดบผลผลตมนสำาปะหลง


ภาคผนวกท 9 แผนทคว�มเหม�ะสมของมนสำ�ปะหลงพนธระยอง 5 ทปลกปล�ยฝน



ภ�คผนวกท 15 แผนทคว�มเหม�ะสมของมนสำ�ปะหลงพนธเกษตรศ�สตร 50 ทปลกปล�ยฝน



ภาคผนวกท 16 แผนทศกยภ�พก�รใหผลผลตมนสำ�ปะหลงทปลกปล�ยฝน

แผนทศกยภาพการยกระดบผลผลตมนสำาปะหลง

คำ นำat.doa.go.th › mealybug › download ›...

Documents