บทท 2

พระพทธศาสนาในประเทศไทย

วตถประสงคการเรยนประจ าบท เมอไดศกษาเนอหาในบทนแลว ผศกษาสามารถ 1. อธบายการเขามาของพระพทธศาสนาในประเทศไทยได

2. บอกประวตพระพทธศาสนาในสมยตางๆ ของไทยได เชน สมยสวรรณภม -ทวาราวด สมยอาณาจกรอายลาว สมยศรวชย สมยลพบรและการเขามาของพระพทธศาสนาเถรวาทแบบพกาม สมยสโขทย ลานนา อยธยา ธนบร และรตนโกสนทร จนถงรชกาลปจจบนได

3. สามารถวเคราะหแนวโนมพระพทธศาสนาในประเทศไทยในอนาคตได

ขอบขายเนอหา ❖ การเขามาของพระพทธศาสนาในประเทศไทย ❖ พระพทธศาสนา สมยสวรรณภม -ทวาราวด สมยอาณาจกรอายลาว ❖ พระพทธศาสนา สมยศรวชย สมยลพบร ❖ การเขามาของพระพทธศาสนาเถรวาทแบบพกาม ❖ พระพทธศาสนาในสมยสโขทย – ลานนา ❖ พระพทธศาสนาในสมยกรงศรอยธยา – ธนบร ❖ พระพทธศาสนาในสมยกรงรตนโกสนทร – จนถงรชกาลปจจบน ❖ แนวโนมพระพทธศาสนาในประเทศไทยในอนาคต

สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. PowerPoint 3. การบรรยายในชนเรยน 4. เวบไซตทเกยวของ

การวดผลและประเมนผล 1. ฟงการบรรยาย อภปราย รายงาน และซกถาม 2. แสดงความคดเหน การวเคราะห การวจารณ 3. ตรวจค าถามทายบท 4. ถามตอบเปนรายบคคล

๓๕ ความน า

พระพทธศาสนา หรอ ศาสนาพทธ เปนศาสนาทพระพทธเจา พระนามเดมวา เจาชายสทธตถะ เปนศาสดาเกดขนมาเมอ 45 ป กอน พ.ศ. ในประเทศอนเดย เปนศาสนาประเภทอเทวนยม ไมมพระเจา พระศาสดาทรงหลดพนไดดวยก าลงสตปญญาและความเพยรของพระองคเอง ในฐานะทพระองคกทรงเปนมนษย มใชเทพเจาหรอทตของพระเจาองคใด และเชอมนในศกยภาพของมนษยวา มนษย สามารถฝกฝนตนเองได สามารถพฒนาจตใจไปสความเปนมนษยทสมบรณ เปนผประเสรฐได(ทนโต เสฏโฐ มนสเสส) ดวยความเพยรของตนกลาวคอ พระพทธศาสนาสอนใหมนษยก าหนดชะตาชวตดวยการกระท าของตน เพอพาตวเองออกจากกองทกข เพราะการเวยนวายตายเกดในสงสารวฏ มไดมาจากสวดมนต บชาออนวอน ขอพรจากพระเจาและสงศกดสทธภายนอก (อตตา ห อตตโน นาโถ โก ห นาโถ ปโร สยา ตนเปนทพงของตน คนอนใครเลาจะเปนทพงได) ทรงสงสอนมนษยใหถอนตนเองหลดพนจากความทกขทงปวง ดวยวธการสราง “ปญญา” (สมมาทฐ) ตามหลกไตรสกขา (ศล สมาธ ปญญา) สามารถอยกบความทกขอยางรเทาทนตามความเปนจรง

พระพทธเจาหลงจากตรสร ทรงออกเผยแผค าสอนในชมพทวปคอ ประเทศอนเดยในปจจบน เปนเวลา 45 พรรษา พระองคปรนพพาน เมอ พระชนมายได 80 พรรษา หลกค าสอนของพระพทธศาสนา คอ ใหหยงเหนไตรลกษณ(อนจจง ความไมเทยง ทกขง ความเปนทกข อนตตา ความไมมแกนสารสาระตวตนทแท) อรยสจ 4 (ทกข สมทย(เหตใหทกขเกด) นโรธ(ความดบทกข) มรรคมองคแปด(มชฌมาปฏปทา) โอวาทส าคญ คอ ละชว ท าความด และการช าระจตใจใหผองใส สาวกของพระพทธเจา ม 4 กลม เรยกวา พทธบรษท คอ ภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา ค าสงสอนของพระพทธเจา เรยกโดยรวมวา พระธรรมวนย หลงการปรนพพานของพระพทธเจา พระธรรมวนยทพระองคทรงสงสอน ไดถกรวบรวมเปนหมวดหมดวยการสงคายนาพระธรรมวนยครงแรก จนมการรวบรวม จดเปนหมวดได 3 เรยกวา พระไตรปฎก(พระวนย พระสตร และพระอภธรรม) พระพทธเจา ใหถอพระธรรมวนยเปนหลกการแทนพระศาสดา “เถรวาท” เปนนกายดงเดมของศาสนาพทธ ยดหลกไมยอมเปลยนแปลงค าสงสอนของพระพทธเจา แตในการสงคายนาพระธรรมวนยครงทสอง ไดเกดแนวคดทเหนตางออกไปวา พระธรรมวนยสามารถปรบปรงเปลยนแปลงไดตามเวลาและสถานการณ” เพอความอยรอดของพทธศาสนา ท าใหเกดนกายใหมในชอ “มหายาน” ทงสองนกายไดแตกนกายยอยไปอก นบไดถง 18 นกาย (ในชวงไมถงหนงพนปหลงการประกาศศาสนา) และเผยแพรออกไปทวดนแดนทวปเอเชยและใกลเคยง

ปจจบนศาสนาพทธเปนศาสนาสากล ไดเผยแผไปทวโลก มผนบถอ ประมาณ 500 ลานคน ผนบถอพระพทธศาสนาสวนใหญอยในทวปเอเชย

๓๖ 2.1 พระพทธศาสนาในประเทศไทย1

พระพทธศาสนาเขามาสดนแดนประเทศไทย เมอประมาณ พ.ศ. 236 สมยเดยวกนกบประเทศศรลงกา พระเจาอโศกมหาราช กษตรยอนเดย จดสงคณะพระธรรมทตแบงออกเปน 9 สาย แลวสงไปประกาศพระพทธศาสนาในดนแดนตางๆ ดงน

สายท 1 มพระมชฌนตกเถระ เปนหวหนาคณะ ไปเผยแผพระพทธศาสนา ณ แควนกษมระ คอ รฐจมมแคชเมยร และ แควนคนธาระ ในปจจบน คอ รฐปญจาป ทงของประเทศอนเดยและประเทศปากสถาน

สายท 2 พระมหาเทวเถระ เปนหวหนาคณะ ไปเผยแผพระพทธศาสนา ในแควนมหสกมณฑลปจจบน ไดแก รฐไมเซอร และ ดนแดนแถบลมแมน าโคธาวาร ซงอยในตอนใตประเทศอนเดย

สายท 3 พระรกขตเถระ เปนหวหนาคณะไปเผยแผพระพทธศาสนา ณ วนวาสประเทศ ในปจจบน ไดแก ดนแดนทางตะวนตกเฉยงใตของประเทศอนเดย

สายท 4 พระธรรมรกขตเถระ หรอ พระโยนกธรรมรกขตเถระ เปนหวหนาคณะไปเผยแผพระพทธศาสนา ณ อปรนตกชนบท ปจจบนสนนษฐานวาคอ ดนแดนแถบชายทะเลเหนอเมองบอมเบย

สายท 5 พระมหาธรรมรกขตเถระ เปนหวหนาคณะ ไปเผยแผพระพทธศาสนา ณ แควนมหาราษฎร ปจจบน ไดแก รฐมหาราษฎรของประเทศอนเดย

สายท 6 พระมหารกขตเถระ เปนหวหนาคณะ ไปเผยแผพระพทธศาสนา ในเอเซยกลาง ปจจบน ไดแก ดนแดนทเปนประเทศอหราน และตรก

สายท 7 พระมชฌมเถระ ไปเผยแผพระพทธศาสนา ณ ดนแดนแถบภเขาหมาลย สนนษฐานวา ไดแก ประเทศเนปาล

สายท 8 พระโสณเถระ และ พระอตตรเถระ เปนหวหนาคณะ ไปเผยแผพระพทธศาสนา ณ ดนแดนสวรรณภม ปจจบน ไดแก ประเทศในคาบสมทรอนโดจน เชน พมา ไทย ลาว กมพชา เปนตน

สายท 9 พระมหนทเถระ (โอรสพระเจาอโศกมหาราช) พรอมดวยคณะ คอ พระอรฏฐเถระ พระอทรยเถระ พระสมพลเถระ และ พระหททสารเถระ ไปเผยแผพระพทธศาสนา ณ เกาะสงหล ลงกาทวป ในรชสมยของพระเจา เทวานมปยตสสะ กษตรยแหงลงกา ปจจบน คอ ประเทศศรลงกา

ประเทศไทย กรวมอยในดนแดนทเรยกวา สวรรณภม ซงมขอบเขตกวางขวาง ประเทศรวมกนอยในดนแดนสวรรณภมนไมนอยกวา 7 ประเทศ ไดแก ไทย พมา ศรลงกา เวยดนาม กมพชา

1 พสฏฐ โคตรสโพธ, พระพทธศาสนาในประเทศไทย, เอกสารประกอบการอบรมหลกสตรมคคเทสก, เชยงใหม, 2559.

๓๗ ลาว มาเลเซย นกวชาการไทย กสนนษฐานวา อยทจงหวดนครปฐม เนองจากไดพบโบราณวตถทส าคญ เชน พระปฐมเจดย และรปธรรมจกรกวางหมอบเปนหลกฐานส าคญ แตพมากสนนษฐานวา อยทเมอง สะเทม (สธรรมวด) ภาคใตของพมา

ดนแดนประเทศไทยแตกอน พวกละวา-มอญ เปนชนพนเมองดงเดม ไดมาตงอยกอนแลว คนอนเดยทมาตงหลกแหลงในบรเวณสวรรณภม เปนกลมคนทอพยพหนภยสงคราม ในสมยพระเจาอโศกทยาตราทพลงไปปราบแควนกาลงคะ ทรอดชวตถกจบเปนเชลย 150,000 คน และสวนใหญลงเรอหนมายงสวรรณภม และเลยไปเกาะชวากม เสนทางส าคญม 3 สายคอ

1. ทางบก ผานมาทางเบงกอล (บงคลาเทศ) อสสม ขามเทอกเขาเขาสตอนเหนอพมา ลวงมาประเทศไทย

2. ทางเรอ ขามอาวเบงกอลมาขนทอาวเมาะตะมะ หรอมาขนททามะรด ทวาย ตะนาวศร เดนบกสลมน าเจาพระยาตอนลางบรเวณ นครปฐม กาญจนบร สพรรณบร อางทอง ราชบร

3. ทางเรอ ขามมหาสมทรอนเดยเขาชองแคบมะละกา ขนบกทแหลมมลาย หรอออมแหลมไปยงกมพชา จมปา และจน

ส าหรบเสนทางทง 2 สายนน มเสนทางแยกไปอกคอ ขนทตกโกละ และตรง ตรงมายงสวรรณภม บางพวกไปอาวบานดอนตอไปยงอาณาจกรฟนน บางพวกออกจากจงหวดตรงไปยงนครศรธรรมราช สรปวา มชาวอนเดยมาตงหลกแหลงเรมตงแตจงหวดนครปฐม ราชบร ลงไปจนสดแหลมมลาย สวนเสนทางสายท 3 เปนทนยมกนมากมาแตสมยโบราณ ชาวอนเดยทไปตงอาณานคมอยทางตะวนออก เชน ชวา มลาย และจาม เปนตน ไมนยมเดนทางบก เพราะมอนตราย การขนสงสนคาล าบากเมอท าการคา อกทงชาวอนเดยมความรทางทะเลและฤดมรสม จงสามารถเดนเรอไดเปนอยางด ในยานเหลาน เมอพระโสณะ พระอตตระ สมณทตมาประกาศพทธศาสนา จงเปนไปดวยความสะดวก เพราะมชาวอนเดยไดมาตงหลกแหลงอยกนมาก และใชภาษาเดยวกน หรอมลามชาวอนเดยชวยเหลอ

การเดนทางสวนใหญคงใชทางน า แมหลวงจนฟาเหยน (ภกษชาวจน) ไดออกเดนทางจากเมองเชยงอน ผานตอนกลางประเทศจนลงสแคชเมยร คนธาระ ศกษาอยในอนเดยแลวเลยไปลงกา จากลงกากกลบสจน โดยผานอาวเบงกอลไปยงหมเกาะชวาแลวจงเดนทางตอไปจน (ใชเวลา 15 ป) ตอมาหลวงจนอจงกอาศยการเดนทางเรอ ผานเสนทางนเชนเดยวกน

2.2 พระพทธศาสนาในไทยสมยอาณาจกรตาง ๆ พระพทธศาสนาเขามาสสวรรณภม เจรญรงเรองมาตามล าดบ ผานยคสมยตอไปน 2.2.1 พระพทธศาสนา สมย สวรรณภม -ทวาราวด พ.ศ. 236 – 1600 อาณาจกรทวารวด เปนชอทใชเรยกอาณาจกรทางแถบลมแมน าเจาพระยาตอนลาง

เปนอาณาจกรทไดรบอทธพลวฒนธรรมศาสนาพราหมณจากอนเดย เปนแหลงชมชนขนาดใหญม

๓๘ เมองนครปฐม เปนศนยกลาง หลวงจนเฮยนจง(ยวนฉาง) หรอ พระถงซมจง (Hieun Tsing) ซงเดนทางจากเมองจนไปประเทศอนเดยทางบก ราว พ.ศ. 1172 – 1188 และพระภกษจนชอ อจง (I-Sing) ไดเดนทางไปอนเดยทางทะเลในชวงเวลาตอมา ไดเรยกอาณาจกรใหญแหงนตามส าเนยงชนพนเมองวา “โลโปต” หรอ จยลอพดด (ทวารวด) เปนอาณาจกรทตงอยระหวางเมองศรเกษตร (อยในพมา) ไปทางตะวนออก กบเมองอศานประ (อยในเขมร) ปจจบนคอ สวนทเปนดนแดนภาคกลางของประเทศไทย พงศาวดารจนสมยราชวงศฮน ไดกลาวถงดนแดนแหงนไววา “สามารถเดนเรอจากเมองกวางตงถงอาณาจกรทวารวดไดในเวลา 5 เดอน”

พระพทธศาสนาทเขามาในครงน เปนแบบเถรวาทดงเดม โดยพระสมณทตชดแรก ของพระเจาอโศก ทมาสวรรณภม(สายท 8) พทธศาสนกชนไดมความศรทธาเลอมใสบวชเปนพระภกษจ านวนมาก และไดสรางสถปเจดยไวสกการะบชา พระปฐมเจดย คอราว ๆ พ.ศ. 300 เปนสถปรปฟองน า เหมอนสถปสาญจ ในอนเดยทพระเจาอโศกทรงสรางขน ศลปะในยคนเรยกวา ศลปะแบบทวาราวด นครชยศรเคยเปนเมองหลวงของอาณาจกรทวารวด (พทธศตวรรษท 11 – 16) มปชนยสถานทใหญโตสรางไวเปนจ านวนมาก และยงเหลอปรากฎเปนโบราณสถานอยในปจจบน วดพระประโทนเจดย วดพระเมร วดพระงาม เปนตน โบราณสถานทคนพบลวนมฝมอประณต งดงาม ไดพบเหรยญเงนทมมอกษรจารกไววา “ศรทวารวดศวร” ประทบอยดวย นกโบราณคดไดส ารวจพบโบราณสถาน และพระพทธรป ทสรางตามแบบฝมอชางในสมยราชวงศคปตะของอนเดย (พ.ศ.860 – 1150) เปนจ านวนมากทนครปฐม และแถบเมองทตงอยในลมน าเจาพระยา เรอยไปทางภาคะวนออกเฉยงเหนอ จนถงเมองนครราชสมา และเมองบรรมย

2.2.2 พระพทธศาสนา สมยอาณาจกรอายลาว พ.ศ. 600 (สายคนไทอพยพมาจากจน) พระพทธศาสนาในยคนเปนแบบมหายาน ในสมยทขนหลวงเมา หรอ ลเมา กษตรยไทย

ทอยทางตอนใตของจน ครองราชยอยในอาณาจกรอายลาว ไดรบเอาพระพทธศาสนาแบบมหายานผานมาทางประเทศจน โดยการน าของพระสมณทตชาวอนเดยมาเผยแผ ในคราวทพระเจากนษกะมหาราชทรงอปถมภการสงคายนาครงท 4 ของฝายมหายาน ณ เมองชลนธร พระสมณทตไดเขามาเผยแผพระพทธศาสนาในเอเซยกลาง พระเจามงต กษตรยจนทรงรบเอาพระพทธศาสนาไปเผยแผในจน และสงทตมาเจรญสมพนธไมตรกบอาณาจกรอายลาว คณะทตไดน าเอาพระพทธศาสนามาเผยแผ ท าใหหวเมองไทยทง 77 มราษฎร 51,890 ครอบครว หนมานบถอพระพทธศาสนาเปนครงแรก ตอมาเมอเกดสงครามกบจน จงไดอพยพลงมาจนถงดนแดนประเทศไทยปจจบน(พระพทธศาสนาทตดตวมากบคนไท)

๓๙

2.2.3 พระพทธศาสนา สมยศรวชย พ.ศ. 1300 อาณาจกรศรวชย ในเกาะสมาตรา เจรญรงเรองในชวงพทธศตวรรษท 13 มเมองหลวง

ชอ “ปาเลมบง” สมยน พทธศาสนาในอนเดยไดเปลยนแปลงเปนมหายานเปนสวนมาก มหายานไดแผคลมไปทวอนเดยทงเหนอและใต และยคนน มหายานจากอนเดยใตกแผเขาสอาณาจกรศรวชยซงมอาณาเขตตดตอกบไทยสมยทวาราวด มหายานสมยนน เจรญเตมท ทงดานการศกษาและปฏบต ศนยกลางใหญอยทแหลมมลาย-เกาะสมาตรา ควอรช เวลส และ มาชมดาร นกโบราณคด กลาววา กษตรยวงศไศเลนทร มอ านาจเปนใหญเหนอแหลมมลาย เกาะสมาตรา และหมเกาะชวาทงหมด อาณาเขตทางตอนเหนอคลมมาถง จงหวดหวดสราษฎรธานในปจจบน (ยคนน เมองนครศรธรรมราชเปนประเทศราช)

พทธศาสนาสมยศรวชยเปนแบบมหายาน เพราะกษตรย ทรงนบถอลทธมหายานนกายตนตรยาน อยางเดยวกบราชวงศปาละแหงอนเดยใต และกษตรยทงสองมไมตรตอกน ลทธมหายานในสมยศรวชย คงไมสามารถขยายเลยสราษฎรธานขนมา เพราะเวลานน เหนอขนมายงเปนเขตของเถรวาทอย ตามทศนะของศาสตราจารย หมอมเจาสภทรดศ ดศกล ทรงยนยนวา ศลปะศรวชยมาถงอทอง จงหวด สพรรณบร และทวดศรมหาโพธ จงหวดปราจนบร(ทอนไมพบ) ปรากฏในศลาจารกวาประมาณ พ.ศ. 1550 กษตรยเชอสายศรวชยองคหนง ไดขนมาจากนครศรธรรมราช มาครองทลพบร และโอรสของพระองคไดไปครองประเทศกมพชา ตอมาไมนานศาสนาและศลปะวทยาการของเขมรไดเขาสประเทศไทยมากขน2

ในจารกหลกท 19 กลาววา ทเมองลพบรมพระสงฆทงสองนกายคอ สถวระ (เถรวาท) และมหายาน (ดประชมศลาจารก ภาคท 2 หนาท 12 ) เขาใจวาเถรวาทเปนนกายเดม สบมาแตครงสวรรณภม สวนมหายานนนเจรญอยในเขมรกอน จงเขามาเจรญในประเทศไทย ในตอนทไทยตกอยในอ านาจของเขมร หรอไมกมหายานอาจจะเขามาพรอมกนทง 2 ดาน คอ ดานเขมรและดานศรวชย พระพทธศาสนาแบบมหายานจงไดแผเขามาสภาคใตของไทย ดงหลกฐานทปรากฏคอเจดยพระบรมธาตไชยา พระบรมธาตนครศรธรรมราช และรปหลอพระโพธสตวอวโลกเตศวร

2.2.4 พระพทธศาสนา สมยลพบร (ละโว) พ.ศ. 1550 ในสมยกษตรยกมพชาราชวงศสรยวรมนเรองอ านาจนน ไดแผอาณาเขตขยายออกมาทว

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคกลางของประเทศไทย ในราว พ.ศ. 1540 และไดตงราชธานเปนทอ านวยการปกครองเมองตาง ๆ ในดนแดนดงกลาวขนหลายแหง เชน

เมองลพบร ปกครองเมองทอยในอาณาเขตทวาราวด สวนขางใต เมองสโขทย ปกครองเมองทอยในอาณาเขตทวาราวดสวนขางเหนอ

2 พระพทธศาสนาสมยศรวชย, [ออนไลน]. แหลงทมา : http://www.baanjomyut.com/library_2/ extension-1/buddhism_to_the_country/06.html. [2 กมภาพนธ 2559]

๔๐

เมองศรเทพ ปกครองหวเมองทอยตามลมแมน าปาสก เมองพมาย ปกครองเมองทอยในทราบสงตอนเหนอ เมองตาง ๆ ทตงขนน เมองลพบรหรอละโว ถอวาเปนเมองส าคญทสด กษตรยกมพชา

ราชวงศสรยวรมน ทรงนบถอพระพทธศาสนาฝายมหายาน ซงมสายสมพนธเชอมตอมาจากอาณาจกรศรวชย แตฝายมหายานในสมยนผสมกบศาสนาพราหมณ ประชาชนในอาณาเขตตางๆ จงไดรบพระพทธศาสนาทงแบบเถรวาททสบมาแตเดม กบแบบมหายานและศาสนาพราหมณทเขามาใหม ท าใหมผนบถอพระพทธศาสนา 2 แบบ และมพระสงฆทงสองฝาย คอฝายเถรวาทและฝายมหายาน และภาษาสนสกฤตอนเปนภาษาหลกของศาสนาพราหมณ และพระพทธศาสนาฝายมหายานกไดเรมเขามามอทธพลในดานภาษาและวรรณคดไทยตงแตบดนนมา ศาสนสถานทเปนทประจกษพยานใหไดศกษาถงความเปนมาแหงพระพทธศาสนา คอ พระปรางคสามยอดทจงหวดลพบร ปราสาทหนพมาย ทจงหวดนครราชสมา และปราสาทหนเขาพนมรงทจงหวดบรรมย เปนตน สวนพระพทธรปทสรางในสมยนนกเปนแบบขอม ถอเปนศลปะอยในกลม ศลปะสมยลพบร

2.2.5 การเขามาของพระพทธศาสนาเถรวาทแบบพกาม พ.ศ. 1600 ในสมยทพระเจาอนรทธมหาราช กษตรยพกามเรองอ านาจ ทรงรวบรวมพมากบรามญเขา

เปนอาณาจกรเดยวกน แลวแผอาณาเขตเขามาถงอาณาจกรลานนา ลานชาง จนถงลพบร และทวาราวด พระเจาอนรทธทรงนบถอพระพทธศาสนาฝายเถรวาท ทรงสงเสรมท านบ ารงพระพทธศาสนาอยางจรงจง สวนชนชาตไทย หลงจากอาณาจกรอายลาวสลายตว กไดมาตงอาณาจกรนานเจา ถงประมาณ พ.ศ. 1299 พระเจาสงหนวต โอรสของขนบรม คอ พลอโกะ ในภาษาจน พระองคเปนกษตรยของ อาณาจกรหนองแส จนวา นานเจา แตลาวเรยกวา อาณาจกรแถน (เมองแถนเกา) ไดสถาปนาอาณาจกรโยนกเชยงแสนในสวรรณภม หลงจากนนคนไทยกกระจดกระจายอยทวภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคกลางของประเทศไทยปจจบน เมอกษตรยกมพชาเรองอ านาจ คนไทยทอยในเขตอ านาจของขอม กไดรบทงศาสนาและวฒนธรรมของเขมรไวดวย สวนทางลานนากไดรบอทธพลจากขอมเชนเดยวกน คอเมออาณาจกรพกามของกษตรยพมาเขามาครอบครองดนแดนแถบน ดงเหนวาม ปชนยสถานแบบพมาหลายแหง และเจดยทมฉตรอยบนยอด และฉตรท 4 มมของเจดย กไดรบอทธพลมาจากพกามแบบพมา

2.2.6 พระพทธศาสนา สมยสโขทย พ.ศ.1800 หลงจากอาณาจกรพกามและกมพชาเสอมอ านาจลง คนไทยจงไดตงตวเปนอสระ ไดกอตง

อาณาจกรขนเอง 2 อาณาจกร ไดแก อาณาจกรลานนา อยทางภาคเหนอของไทย และอาณาจกรสโขทย มศนยกลางอยทจงหวดสโขทยปจจบน เมอพอขนรามค าแหง กษตรยองคท 3 เสดจขนครองราชย ทรงสดบกตตศพทของพระสงฆลงกา จงทรงอาราธนาพระมหาเถระชาวลงกาทมาเผยแผอยทนครศรธรรมราช มาเผยแผพระพทธศาสนาในกรงสโขทย พระพทธศาสนาแบบลงกาวงศไดเขา

๔๑ มาเผยแผในประเทศไทย ถง 2 ครง คอครงท 1 ในสมยพอขนรามค าแหง ครงท 2 ในสมยพระเจาลไท อาราธนาพระสมนเถระ ศษยของพระอทมพรสวาม แหงเมองพน มาเผยแผทส โขทย พระพทธศาสนาเจรญรงเรองมาก กษตรยทกพระองคทรงปกครองบานเมองโดยธรรม มความสงบรมเยน ประชาชนเปนอยโดยผาสก ศลปะสมยสโขทยไดรบการกลาวขานวางดงามมาก โดยเฉพาะพระพทธรปสมยสโขทย เชน พระพทธชนราช มลกษณะงดงาม ไมมศลปะสมยใดเหมอน

2.2.7 พระพทธศาสนา สมยอยธยา พ.ศ. 1991 พระพทธศาสนาในสมยอยธยาไดรบอทธพลของพราหมณเขามามาก พธกรรมตาง ๆ ได

ปะปนพธของพราหมณ เนนความขลงความศกดสทธ และอทธปาฏหารย มเรองไสยศาสตรเขามาปะปนอยมาก ประชาชนมงเรองการบญการกศล สรางวดวาอาราม สรางปชนยวตถ บ ารงศาสนาเปนสวนมาก ในสมยอยธยา ตองประสบกบภาวะสงครามกบพมา จนเกดภาวะวกฤตทางศาสนาหลายครง ประวตศาสตรอยธยาแบงเปน 4 ตอน ดงน

อยธยาตอนแรก (พ.ศ. 1991 - 2031) ในสมยพระบรมไตรโลกนาถ ทรงปกครองบานเมองดวยความสงบรมเยน ทรงท านบ ารง

พระพทธศาสนา พระองคทรงผนวชเปนเวลา 8 เดอน เมอ พ.ศ. 1998 ทวดจฬามณ และทรงใหพระราชโอรสกบพระราชนดดาผนวชเปนสามเณรดวย สนนษฐานวาเปนการเรมตนของประเพณการบวชเรยนของเจานายและขาราชการ ในรชสมยของพระองค ไดมการรจนาหนงสอมหาชาตค าหลวง ใน พ.ศ. 2025

สมยอยธยาตอนทสอง (พ.ศ. 2033 - 2173) สมยนไดมความนยมในการสรางวดขน ทงกษตรยและประชาชนทวไป นยมสรางวด

ประจ าตระกล ในสมยพระเจาทรงธรรม ไดพบพระพทธบาทสระบร ทรงใหสรางมณฑปครอบพระพทธบาทไว และโปรดใหชมชนราชบณฑตแตงกาพยมหาชาต เมอ พ.ศ. 2170 และโปรดใหสรางพระไตรปฎกดวย

สมยอยธยาตอนทสาม (พ.ศ. 2173 - 2275) สมเดจพระนารายณมหาราชเปนพระมหากษตรยทมบทบาทอยางมากทงตอฝาย

อาณาจกรและศาสนจกร ทรงสงเสรมพระพทธศาสนาอยางแรงกลา สมยนพวกฝรงเศสไดเขามาตดตอกบไทย พระเจาหลยสท 14 แหงราชวงศบรบง มพระราโชบายทจะใหสมเดจพระนารายณ และประชาชนชาวไทยรบนบถอครสตศาสนา ซงบาทหลวงฝรงเศสน ามาเผยแผ โดยทรงสงพระราชสาสนมาทลเชญสมเดจพระนารายณเขารบ นบถอครสตศาสนาพรอมทงเตรยมบาทหลวงมาไวคอยถวายศลดวย แตสมเดจพระนารายณไดทรงใชพระปรชาญาณตอบปฏเสธอยางทะนถนอมไมตร “ทรงขอบพระทยพระเจาหลยสทมพระทยรกใครพระองคถงแสดงพระปรารถนาจะใหรวมศาสนาดวย แตเนองดวยพระองคยงไมเกดศรทธาในพระทย ซงกอาจเปนเพราะพระเปนเจาประสงคทจะใหนบถอศาสนา

๔๒ คนละแบบคนละวธ เชนเดยวกบททรงสรางมนษยใหผดแผกเชอชาตเผาพนธ หรอทรงสรางสตวใหมหลายชนดหลายประเภทกได หากพระเปนเจามพระประสงคจะใหพระองคทานเขารบนบถอศาสนาตามแบบตามลทธทพระเจาหลยสทรงนบถอแลว พระองคกคงเกดศรทธาขนในพระทย และเมอนนแหละ พระองคทานกไมรงเกยจทจะท าพธรบศลรวมศาสนาเดยวกน”3 พระองคทรงน าพาประเทศชาตรอดพนจากการเปนเมองขนของฝรงเศสได เพราะมพระราชศรทธาตอพระพทธศาสนาอยางจรงจง

สมยอยธยาตอนทส (พ.ศ. 2275 - 2310) สมเดจพระเจาอยหวบรมโกศ ทรงเสวยราช เมอ พ.ศ. 2275 ทรงมบทบาทมากในการน า

สงคมยคน ไดแก คานยมการบวชเรยนกลายเปนประเพณทปฏบตสบตอกนมาถงยคหลง ก าหนดใหผทจะเปนขนนาง มยศถาบรรดาศกดตองเปนผทผานการบวชเรยนมากอน จงจะทรงแตงตงต าแหนงหนาทให ในสมยนไดสงพระภกษเถระชาวไทยไปฟนฟพทธศาสนาในประเทศลงกาตามค าทลขอของกษตรยลงกา เมอ พ.ศ. 2295 พระธรรมทตจากประเทศไทย น าโดย พระอบาลมหาเถระ จากวดธรรมาราม พระนครศรอยธยา พรอมดวยพระสงฆทแตกฉานในพระไตรปฎก และเครงครดในพระธรรมวนย อก 23 รป ไดเดนทางไปเพอฟนฟพระพทธศาสนาในประเทศศรลงกา เปนการเดนทางไปตามค าเชญจาก พระเจากรตศรราชสงหะ กษตรยศรลงกาในยคนน ททรงตองการฟนฟพระพทธศาสนาในศรลงกา ซงก าลงจะสญสน เนองจากไมมพระภกษสงฆทจะสามารถท าหนาทเปนพระอปชฌายได สาเหตมาจากคณะสงฆศรลงกาในขณะนนน าเอาคตความเชอแบบมหายานและลทธฮนดเขามาผสมผสานกบค าค าสอนแบบเถรวาท จนกระทงพธกรรมกลายเปนค าสอนหลก ประกอบกบนกลาอาณานคมตะวนตก คอ โปรตเกส เขามามบทบาททางการเมองแลว เผยแผครสตศาสนานกายโรมนคาทอลกดวยวธการทรนแรง เพอถอนรากถอนโคนพระพทธศาสนา คณะพระธรรมทตชดดงกลาวไดอปสมบทใหกบชาวศรลงกาจ านวน 700 รป และบรรพชาสามเณรอก 3,000 รป และหนงในสามเณรทไดรบการบรรพชาในครงนน คอ สามเณรเวลวตะ ศรสรณงกร ซงตอมาไดรบการสถาปนาเปนพระสงฆราช และทรงสถาปนา พระพทธศาสนานกายสยามวงศ หรอ อบาลวงศ ขน หลงจากนนพระพทธศาสนาในประเทศศรลงกากกลบคนมาเขมแขงเจรญรงเรองในลงกาอกครง จนถงปจจบน และเกดนกายของคณะสงฆไทยขนในลงกา ชอวา นกายสยามวงศ นกายนยงคงมอยถงปจจบน4

3 สมเดจพระนารายณมหาราช กบ พระพทธศาสนา, [ออนไลน]. แหลงทมา : http://www.dmc.tv/forum/index.php?showtopic=22046, [2 กมภาพนธ 2559]. 4 260 ป สายสมพนธ "พระพทธศาสนา" ไทย-ศรลงกา ฉลองนกาย"สยามวงศ", [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.thairath.co.th/content/331687, [2 กมภาพนธ 2559].

๔๓

2.2.8 พระพทธศาสนา สมยกรงธนบร(2310-2325) ป พ.ศ. 2310 กรงศรอยธยาถกพมายกทพเขาตจนบานเมองแตกยบเยน พมาไดท าลาย

บานเมองเสยหายยอยยบ เกบเอาทรพยสนไป กวาดตอนประชาชนแมกระทงพระสงฆไปเปนเชลยเปนจ านวนมาก วดวาอารามถกเผาท าลาย ครนตอมาพระเจาตากสนมหาราชทรงเปนผน าในการกอบกอสรภาพจากพมาได ทรงตงราชธานใหม คอเมองธนบร ทรงครองราชยและปกครองแผนดนสบมา ทรงบรณะปฏสงขรณวดวาอารามและสรางวดเพมเตมอกมาก ทรงรบภาระบ ารงพระพทธศาสนารวบรวมคมภรพระไตรปฎกจากหวเมอง มาคดเลอกจดเปนฉบบหลวง (แตไมยงทนเสรจบรบรณกสนรชกาล) ตอมา พ.ศ. 2322 กองทพไทยไดอญเชญพระแกวมรกตจากเวยงจนทนมายงประเทศไทย ประดษฐานไวทพระวหารวดแจง ภายหลงพระองคถกส าเรจโทษเปนอนสนสดสมยกรงธนบร

2.2.9 พระพทธศาสนา สมยรตนโกสนทร สมยรชกาลท 1 (2325 - 2352) พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช เสดจขนครองราชยเมอป พ.ศ. 2325

ตอจากพระเจาตากสนมหาราช ทรงยายเมองจากธนบร มาต งราชธาน ใหม เรยกชอวา "กรงเทพมหานครอมรรตนโกสนทร" ทรงสรางและปฏสงขรณวดตาง ๆ เชนสรางวดพระศรรตนศาสดาราม วดสทศนเทพวราราม วดสระเกศ และวดพระเชตพนฯ เปนตน พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช พรอมดวยสมเดจพระอนชาธราช กรมพระราชวงบวรมหาสรสหนาท ทรงมพระราชศรทธาปรารถนาจะท านบ ารงพระพทธศาสนาใหเจรญมนคง ไดทรงทราบวา ในเวลานนพระไตรปฎกมขอวปลาสคลาดเคลอนมาก แมพระสงฆจะมความประสงคจะท านบ ารงใหสมบรณกไมมก าลงพอจะท าได พระองคจงไดทรงอาราธนาสมเดจพระสงฆราชพรอมดวยพระสงฆทงปวงใหรบภาระ ทรงโปรดใหมการสงคายนาพระไตรปฎกครงท 9 และถอเปนครงท 2 ในประเทศไทย ทวดพระศรสรรเพชญ หรอ วดนพพานาราม (ปจจบนคอวดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ) เมอ พ.ศ.2331 พระสงฆอนมสมเดจพระสงฆราชฯเปนประธาน พรอมทงสงคตการกสงฆจ านวน 218 รป และราชบณฑตาจารยอบาสกจ านวน 32 คน ไดมการท าการสงคายนาพระธรรมวนย ตรวจช าระพระไตรปฎกพรอมทงคมภรสททาวเสส (คมภรไวยากรณบาล) และไดจารกไวในใบลานดวยอกษรขอม โดยใชเวลา 5 เดอน จงแลวเสรจ

เมอท าสงคายนาเสรจแลว โปรดใหปดทองทงปกหนาหลงและกรอบทงสน โดยเรยกวา พระไตรปฎกฉบบทองทบ โปรดใหมการสอนพระปรยตธรรมในพระบรมมหาราชวง ตลอดจนตามวงเจานายและบานเรอนของขาราชการผใหญ ทรงตรากฎหมายคณะสงฆขน เพอจดระเบยบการปกครองของสงฆใหเรยบรอย ทรงจดใหมการสอบพระปรยตธรรม ทรงสถาปนาสมเดจพระสงฆราชองคแรกของกรงรตนโกสนทร โดยสถาปนาพระสงฆราช (ศร) วดระฆงโฆสตาราม เปนสมเดจพระสงฆราช เมอป พ.ศ. 2325

๔๔

สมยรชกาลท 2 (2352- 2367) พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย เสดจขนครองราชยเมอ พ.ศ. 2352 ทรงท าน

บ ารงสงเสรมพระพทธศาสนาเหมอนอยางพระมหากษตรยไทยแตโบราณ ในสมยนไดมพระสงฆชาวลงการปหนง ชอ พระสาสนวงศ ไดอญเชญพระบรมสารรกธาตกบตนโพธลงกาเขามาถวาย โดยบอกวา สมเดจพระสงฆราชโปรดใหน ามา พระองคทรงมพระราชด ารวา พระสงฆในลงกากเปนสมณวงศแบบเดยวกบพระสงฆไทย เคยมสมพนธไมตรตดตอกนมาชานาน ประกอบกบพระพทธศาสนา ในลงกาเรมเศราหมอง เพราะลงกาตกเปนอาณานคมขององกฤษ พระองคจงโปรดแตงสมณทตคณะหนง ประกอบดวยพระสงฆจ านวน 9 รป มพระอาจารยดและพระอาจารยเทพเปนหวหนาไปลงกา เรมเดนทาง พ.ศ. 2357 กลบมา พ.ศ. 2361 ไดน าหนอพระศรมหาโพธ จากเมองอนราธบร โดยเชอกนวาเปนตนโพธเชอสายของพระศรมหาโพธ ทพระพทธเจานงตรสร จ านวน 6 ตน โดยปลกไวท รฐกลนตน 1 ตน จงหวดนครศรธรรมราช 2 ตน จงหวดกรงเทพฯ 3 ตน (วดสทศนฯ วดมหาธาตฯ วดสระเกศฯ) เมอกลบมาแลว พระอาจารยด ไดรบการแตงตงใหเปน พระคมภรปรชา และพระอาจารยเทพไดรบการแตงตงใหเปน พระปญญาวสารเถร นบเปนสมณทตไทยคณะแรก สมยรตนโกสนทร

ทรงฟนฟวนวสาขบชา วนวสาขบชาเปนวนส าคญทางพระพทธศาสนา เพราะเปนวนคลายวนประสต ตรสร ปรนพพาน ของพระสมมาสมพทธเจา ตรงกบวนขน 15 ค าเดอน 6 ซงไทยเคยจดท ากนตงแตสมยสโขทย และเสอมหายไปในสมยอยธยา ธนบร ลวงเลยมาถงสมยรชกาลท 2 จงมการฟนฟขนอกครง พระองคไดโปรดฯ ใหจดพระราชพธอยางใหญโต เรมตงแต วนขน 14-15 ค าถงวนแรม 1 ค า รวม 3 วน พระองคทรงรกษาพระอโบสถศล ปลอยนก ปลอยปลา หามเสพสรา หามฆาสตว ใหถวายประทป ตงโคม แขวนเครองสกการะบชา เวยนเทยน ใหมพระธรรมเทศนาในพระอารามหลวงและวดราษฎร ถวายไทยทานตลอด 3 วน ไดโปรดใหมการเปลยนแปลงแกไขวธการสอบไลปรยตธรรมขนใหม ไดขยายหลกสตร 3 ชน คอ เปรยญตร -โท - เอก เปน 9 ชน คอชนประโยค 1-2 ถงประโยค ป.ธ. 9

สมยรชกาลท 3 (2367 - 2394) พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวสมยรชกาลท 3 พระสงฆเดนทางไปลงกาเพอขอ

ยมพระไตรปฎกมาตรวจสอบกบของไทย 2 ครง ครงท 1 ใน พ.ศ. 2385 ครงท 2 ใน พ.ศ. 2387 พระไตรปฎกสมยนจงเปนทยอมรบวามความถกตองมากทสด พระองคโปรดใหมการสรางพระไตรปฎกฉบบหลวงเพมจ านวนขนไวอกหลายฉบบครบถวนกวารชกาลกอนๆ โปรดใหแปลพระไตรปฎกเปนภาษาไทย ทรงบรณะปฏสงขรณวดวาอารามหลายแหง และสรางวดใหม คอวดเทพธดาราม วดราชนดดา และวดเฉลมพระเกยรต ไดตงโรงเรยนหลวงขนเปนครงแรก เพอสอนหนงสอไทยแกเดก ในสมยนไดเกดนกายธรรมยตขน โดยพระวชรญาณเถระ (เจาฟามงกฏ) ขณะท

๔๕ ผนวชอยไดทรงศรทธาเลอมใสในจรยาวตรของพระมอญ ชอ ซาย ฉายา พทธว โส จงไดทรงอปสมบทใหม เมอ พ.ศ. 2372 ไดตงคณะธรรมยตขนในป พ.ศ. 2376 แลวเสดจมาประทบทวดบวรนเวศวหาร และตงเปนศนยกลางของคณะธรรมยต

สมยรชกาลท 4 (2394 -2411) พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 4 เมอทรงเปนเจาฟามงกฎไดผนวช 27

พรรษาแลวไดลาสกขาขนครองราชยเมอพระชนมาย 57 พรรษา ใน พ.ศ. 2394 ดานการพระศาสนา ทรงพระราชศรทธาสรางวดใหมขนหลายวด เชน วดปทมวนาราม วดโสมนสวหาร วดมกฎกษตรยาราม วดราชประดษฐสถตมหาสมาราม เปนตน ตลอดจนบรณะวดตาง ๆ อกมาก โปรดใหมพระราชพธ "มาฆบชา" ขนเปนครงแรก ใน พ.ศ. 2394 ณ ทวดพระศรรตนศาสดาราม จนไดถอปฏบตสบมาจนถงทกวนน

สมยรชกาลท 5 (2411 - 2453) พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวเสดจขนครองราชย เมอ พ.ศ. 2411 ทรง

ยกเลกระบบทาสในเมองไทย ทรงสรางวดใหมขน คอวดวดราชบพตร วดเทพศรนทราวาส วดเบญจมบพตร วดอษฎางนมตร วดจฑาทศราชธรรมสภา วดนเวศนธรรมประวต ทรงบรณะวดมหาธาตและวดอนๆอก ทรงนพนธวรรณกรรมทางพทธศาสนาจ านวนมาก โปรดใหมการเรมตน การศกษาแบบสมยใหมในประเทศไทย โดยใหพระสงฆรบภาระชวยการศกษาของชาต ครน พ.ศ. 2427 ไดจดตงโรงเรยนส าหรบราษฎรขนเปนแหงแรก ณ วดมหรรณพาราม ถงป พ.ศ. 2434 โปรดใหจดการศกษาแกประชาชนในหวเมอง โดยจดตงโรงเรยนในหวเมองขน เมอ พ.ศ. 2435 มพระบรมราชโองการประกาศตงกรมธรรมการเปนกระทรวงธรรมการ (กระทรวงศกษาธการปจจบน) พ.ศ. 2436 โปรดใหมการพมพพระไตรปฎกดวยอกษรไทย จบละ 39 เลม จ านวน 1,000 จบ โปรดใหยายทราชบณฑตบอกพระปรยตธรรมแกพระภกษสามเณร จากในวดพระศรรตนศาสดาราม ออกมาเปนบาลวทยาลย ชอ มหาธาตวทยาลย ทวดมหาธาต และตอมาป พ.ศ. 2439 ไดประกาศเปลยนนามมหาธาตวทยาลย เปนมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เปนทศกษาพระไตรปฎกและวชาการชนสงของพระภกษสามเณร

ป พ.ศ. 2436 สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส ทรงจดตง "มหามกฏราชวทยาลย" ขน เพอเปนแหลงศกษาพระพทธศาสนาแกพระภกษสามเณรฝ ายธรรมยตนกาย พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงเสดจเปดในปเดยวกน

สมยรชกาลท 6 (2453- 2468) พระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว ทรงพระปรชาปราดเปรอง ในความรทางพระ

ศาสนามาก ทรงนพนธหนงสอแสดงค าสอนในพระพทธศาสนาหลายเรอง เชน เทศนาเส อปา พระพทธเจาตรสรอะไร เปนตน ถงกบทรงอบรมสงสอนอบรมขาราชการดวยพระองคเอง ทรงโปรดให

๔๖ ใช พทธศกราช (พ.ศ. ) แทน ร.ศ. เมอ พ.ศ. 2456 ให เปลยนกระทรวงธรรมการเปนกระทรวงศกษาธการ

ในป พ.ศ. 2454 สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส ทรงเปลยนวธการสอบบาลสนามหลวง จากปากเปลามาเปนขอเขยนเปนครงแรก

พ.ศ. 2469 ทรงเรมการศกษาพระปรยตธรรมใหมขนอกหลกสตรหนง เรยกวา "นกธรรม" โดยมการสอบครงแรกเมอ เดอนตลาคม 2454 ตอนแรกเรยกวา “องคของสามเณรรธรรม”

พ.ศ. 2462 ถง พ.ศ. 2463 โปรดใหพมพคมภรอรรถกถาแหงพระไตรปฎกและอรรถกถาชาดก และคมภรอน ๆ เชน วสทธมรรค มลนทปญหา เปนตน

รชกาลท 7 (2468 - 2477) พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ทรงโปรดใหมการท าสงคายนาพระไตรปฎกขน

ตงแต พ.ศ. 2468 - 2473 เพอถวายเปนพระราชกศลแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท 6 ทรงจดใหพมพพระไตรปฎกฉบบสยามรฐ ชดละ 45 เลม จ านวน 1,500 ชด และพระราชทานแกประเทศตาง ๆ ประมาณ 500 ชด โปรดใหยายกรมธรรมการกลบเขามารวมกบกระทรวงศกษาธการ และเปลยนชอกระทรวงศกษาธการเปนกระทรวงธรรมการอยางเดม โดยมพระราชด ารวา "การศกษาไมควรแยกออกจากวด" ตอมาป พ.ศ. 2471 กระทรวงธรรมการประกาศเพมหลกสตรทางจรยศกษาส าหรบนกเรยน ไดเปดใหฆราวาสเรยนพระปรยตธรรม แผนกธรรม โดยจดหลกสตรใหม เรยกวา “ธรรมศกษา”

สมยรชกาลท 8 (2477 - 2489) พระบาทสมเดจพระเจาอยอยหวอานนทมหดล เสดจขนครองราชยเปนรชกาลท 8

ในขณะพระพระชนมาย เพยง 9 พรรษาเทานน และยงก าลงทรงศกษาอยในตางประเทศ จงมผส าเรจราชการแทนพระองค (เนองจาก ไดมการเปลยนแปลงการปกครองครงยงใหญของไทย ในรชสมยรชกาลท 7 เมอคณะราษฎรไดท าการปฏวต เปลยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบรณาญาสทธราช เปนระบอบประชาธปไตย เมอวนท 24 มถนายน พ.ศ. 2475 ตอมาพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวทรงสละราชสมบตเมอ พ.ศ. 2477)

ในดานการศาสนาไดมการแปลพระไตรปฎกเปนภาษาไทย แบงเปน 2 ประเภท คอ 1. พระไตรปฎก แปลโดยอรรถ พมพเปนเลมสมด 80 เลม เรยกวาพระไตรปฎก

ภาษาไทย แตไมเสรจสมบรณ และไดท าตอจนเสรจเมองานฉลอง 25 พทธศตวรรษ เมอป พ.ศ. 2500

2. พระไตรปฎก แปล ส านวนเทศนา พมพใบลาน แบงเปน 1250 กณฑ เสรจเมอ พ.ศ. 2492

๔๗

พ.ศ. 2484 ไดเปลยนชอกระทรวงธรรมการเปนกระทรวงศกษาธการ และกรมธรรมการเปลยนเปน กรมการศาสนา และในปเดยวกน รฐบาลไดออก พ.ร.บ. คณะสงฆ พ.ศ. 2484 เมอวนท 14 ตลาคม เพอใหการปกครองคณะสงฆมความสอดคลองเหมาะสมกบการปกครองแบบใหม

พ.ศ. 2488 มหามกฎราชวทยาลย ซงตงขนเมอ พ.ศ. 2436 ไดประกาศตงเปนมหาวทยาลยสงฆ ชอ "สภาการศกษามหามกฏราชวทยาลย" เมอวนท 10 ธนวาคม

สมยรชกาลท 9 (ตงแต พ.ศ. 2489 -2559) พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช ไดเสดจขนครองราชยเปนราชกาลท 9

เนองจาก พระบาทสมเดจพระเจาอยหวอานนทมหดลไดถกลอบปลงพระชนม เมอวนท 9 มถนายน พ.ศ. 2489 สบตอมา พระองคทรงมพระราชศรทธาในพระพทธศาสนา และทรงเปนศาสนปถมภก ทรงใหการอปถมภแกทกศาสนา ในรชสมยรชกาลปจจบน ไดมการสงเสรมพทธศาสนาดานตาง ๆ ดงน

- ดานการศกษา ประชาชนไดสนใจศกษาพทธศาสนามากขนตามล าดบ ไดมการจดตงสมาคม มลนธทางพทธศาสนาเพอการศกษามากมาย มการจดตงชมรมพทธศาสตร ในมหาวทยาลยและสถาบนการศกษาตาง ๆ พ.ศ. 2490 มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ซงตงขนตงแต พ.ศ. 2432 ไดประกาศตงเปนมหาวทยาลยฝายพระพทธศาสนาขน เมอวนท 9 มกราคม 2490 และเปดการศกษาเมอวนท 18 กรกฎาคม 2490 เปนตนมาจนถงปจจบน สวนการศกษาของพระสงฆไดมการยกระดบมาตรฐานการศกษา เชน ยกระดบมหาวทยาลยสงฆทง 2 แหง คอ มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย และมหามกฏราชวทยาลย ไดเปดการเรยนการสอนระดบอดมศกษาแกพระภกษสามเณรในระดบปรญญาตร ปรญญาโท และ ปรญญาเอก ไดมการรบรองวทยฐานะเทยบเทากบมหาวทยาลยสากลทวไป และไดออกกฏหมาย พ.ร.บ.มหาวทยาลยสงฆทง 2 แหง โดยรฐสภาเมอ พ.ศ. 2540 มชอวา "มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย และ "มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย"

ปจจบนนไดมวทยาเขตตางจงหวดอกหลายแหง เชน เชยงใหม พะเยา แพร ล าพน นครสวรรค ขอนแกน อบลราชธาน นครราชสมา หนองคาย นครปฐม นครศรธรรมราช เปนตน สวนการศกษาดานอน ไดมการจดตงโรงเรยนปรยตธรรมแผนกสามญ ระดบประถมปลาย และ ม.1 ถง ม.6 เมอป พ.ศ. 2514 ในป พ.ศ. 2501 ไดมการจดตงโรงเรยนพทธศาสนาวดอาทตยขนเปนแหงแรก ณ มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เพอเปดการสอนพทธศาสนาแกเดกและเยาวชน จนไดแพรขยายไปทวประเทศ

- ดานการเผยแผ ไดมการเผยแผพระพทธศาสนาอยางจรงจง ทงในและตางประเทศ ในประเทศไทยไดมองคกรเผยแผธรรมในแตละจงหวด โดยไดจดตงพทธสมาคมประจ าจงหวดขน สวนพระสงฆไดมบทบาทในการเผยแผมากขน โดยใชสอของรฐ เชน โทรทศน วทย เปนตน กระทรวงศกษาธการไดก าหนดเอาวชาพระพทธศาสนาเปนวชาภาคบงคบแกนกเรยนระดบ

๔๘ มธยมศกษา ตงแต ม. 1 ถง ม. 6 พระสงฆจงไดมบทบาทในการเขาไปสอนในโรงเรยนตาง ๆ มการประยกตการเผยแผธรรมในรปแบบตาง ๆ เชนการบรรยาย ปาฐกถา และเขยนหนงสออธบายพทธธรรมมากขน ทงภาษาไทยและภาษาตางประเทศ มพระเถระนกปราชญชาวไทยในยคน ไดแก พทธทาสภกข และพระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต) เปนตน ในตางประเทศไดมการสรางวดไทยในตางประเทศหลายวด เชน วดไทยพทธคยา ประเทศอนเดย เปนวดไทยแหงแรกในตางประเทศ ตอจากนนไดมการสรางวดไทยในประเทศตะวนตก คอ วดพทธประทป กรงลอนดอน พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเสดจเปด เมอวนท 1 สงหาคม พ.ศ. 2509 นบเปนวดไทยวดแรกในประเทศตะวนตก ตอมาป พ.ศ. 2514 ไดมการสรางวดแหงแรกในประเทศสหรฐอเมรกา ทนครลอสแองเจลส รฐแคลฟอเนย ชอวา วดไทยลอสแองเจลส นอกจากนนไดมองคการเผยแผพระพทธศาสนาในตางประเทศของคณะสงฆไทย ไดจดใหมการอบรมพระธรรมทตสายตางประเทศขนประจ าทกป เพอสงไปเผยแผพทธศาสนาในตางประเทศ โดยเฉพาะทางตะวนตก ปจจบนนชาวตะวนตกไดหนมาสนใจพทธศาสนากนมาก มวดไทยในตางประเทศ ดงน ในสหรฐอเมรกา 159 วด 3 ส านกสง ในเครอสมชชาสงฆไทยในสหรฐอเมรกา สงกดมหานกาย 101 วด5 สงกดคณะธรรมยต 58 วด 3 ส านกสงฆ, มาเลยเชย 79 วด, ออสเตรเลย 18 วด, องกฤษ 16 วด, เยอรมน 14 วด, สงคโปร 12 วด. อนเดย 11 วด, คานาดา 7 วด, ฝรงเศส 6 วด, สวเดน 6 วด, นวซแลนด 6 วด, อนโดนเซย 5 วด, ไตหวน 4 วด, สวสเซอรแลนด 3 วด, นอรเวย 3 วด, เดนมารก 3 วด, เบลเยยม 3 วด, เนเธอรแลนด 2 วด, ญปน 2 วด, ฟนแลนด 2 วด, อตาล 1 วด, เนปาล 1 วด, รสเซย 1 วด, จน 1 วด, ไอซแลนด 1 วด6 ป พ.ศ. 2508 ส านกงานองคการพทธศาสนกสมพนธแหงโลกไดยายมาประจ า ณ ประเทศไทย (พ.ส.ล.) เพอเปนศนยกลางของชาวพทธทวโลก

- ดานพธกรรม ไดมการเปลยนแปลงพระราชพธตาง ๆ ท เปนพระราชพธของพระมหากษตรย ใหเปนพธของรฐบาล เรยกวา “รฐพธ” โดยใหกรม กระทรวงตาง ๆ เปนผจด จดใหมงานสงเสรมพระพทธศาสนาชวงวนวสาขบชาของทกป พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงพระกรณาโปรดเกลาใหพระบรมวงศานวงศ เสดจแทนพระองคในพธเวยนเทยนในวนส าคญทางพทธศาสนาเชนวนวสาขบชา มาฆบชา อาสาฬหบชา ณ พทธมณฑล ซงสรางขน เมอคราว ฉลอง 25 พทธศตวรรษ

- ดานวรรณกรรม ไดมวรรณกรรมทางพทธศาสนาเกดขนมากมาย มปราชญทางพทธศาสนาเกดขนหลายรป จงไดเกดวรรณกรรมทงประเภทรอยแกวและรอยกรองมากมายหลายเลม เชน

5 วดไทยในสหรฐอเมรกา, [ออนไลน]. แหลงทมา : http://thaitemple.org [2 กมภาพนธ 2559]. 6 วดไทยในตางประเทศ, [ออนไลน]. แหลงทมา : http://udn.onab.go.th/attachments/ attachments/504_watthaitangpratet.pdf [2 กมภาพนธ 2559].

๔๙ พทธประวตจากพระโอษฐ ปฏจจสมปบาทจากพระโอษฐ ของพทธทาสภกข หนงสอ พทธธรรม ของพระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต) เปนตน

สมยรชกาลท 10 พ.ศ. 2559-ปจจบน สมเดจพระเจาอยหวมหาวชราลงกรณ บดนทรเทพยวรางกร ครองราชยตงแตวนท 1

ธนวาคม พ.ศ. 2559 ส านกงานราชเลขานการในพระองค สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร เผยพระราชกจสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร วนพฤหสบดท 1 ธนวาคม พ.ศ.2559 โดยระบวา พลเอกเปรม ตณสลานนท ผส าเรจราชการแทนพระองค นายพรเพชร วชตชลชย ประธาน สนช. พลเอกประยทธ จนทรโอชา นายกรฐมนตร และนายวระพล ตงสวรรณ ประธานศาลฎกา จะเขาเฝาฯ สมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร หลงเสดจฯ ไปในการพระราชพธทรงบ าเพญพระราชกศลปญญาสมวาร พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช ณ พระทนงดสตมหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวง

นายพรเพชร ประธาน สนช. เปนผกราบบงคมทลเชญองครชทายาท เสดจฯ ขนทรงราชย เปนพระมหากษตรย สบราชสนตตวงศ และทรงมพระราชด ารสตอบรบการขนทรงราชย

ในรชสมยของพระองคยงไมมเหตการณส าคญทางพระพทธศาสนา นอกจากการทรฐบาลโดย ดเอสไอ เขาปดลอมวดพระธรรมกาย เพอลอมจบพระธรรมชโย ดวยขอหาตางๆ

2.3 แนวโนมพระพทธศาสนาในอนาคต7 โลกแหงพระพทธศาสนาในทศวรรษทผานมา มเหตการณทนาจะมสวนส าคญตอความเปนไปของพระพทธศาสนาในอนาคต ไดแก 1) การประชมสดยอดผน าชาวพทธพทธครงท 1 ป พ.ศ. 2541 ทประเทศญปนและคร งท 2 พ.ศ.2543 ทประเทศไทย ไดมการจดต ง “สมชชาพระพทธศาสนาแหงโลก หรอการประชมสดยอดผน าชาวพทธ” การประชมสดยอดผชาวพทธ ครงท 3 ป พ.ศ. 2544 ทประเทศกมพชา ท าใหเกดความรวมมอระหวางชาวพทธมากยงขน 2) องคการสหประชาชาต(United International) ใหการรบรองวนวสาขบชาเปนวนส าคญสากลสหประชาชาต เมอป พ.ศ.2542 เปนการรบรองขององคกรสงสดของโลกตอพระพทธศาสนาวาหลกการพทธเปนบรรทดฐานในการสรางสนตภาพและดลยภาพของโลก เปนความหวงของมวลมนษยชาต จากการรบรองขององคการสหประชาชาตสรางความเคลอนไหวอยางคกคกในกลมชาวพทธทวโลก เชน การประชมนานาชาตวาดวยพระพทธศาสนาเถรวาทและมหายาน ความรวมมอ : ความเปนน าหนงใจเดยวกนของชาวพทธ ณ หอประชมพทธมณฑล จงหวดนครปฐม และศนยประชมสหประชาชาต กรงเทพฯ ระหวางวนท 16– 20 กรกฎาคม 2547 ทประเทศไทย แถลงการณรวม 5 ประเดน “ 1)

7 แนวโนมของพระพทธศาสนาในอนาคต [ออนไลน]. แหลงทมา: https://www.baanjomyut.com /library_2/extension-3/buddhism_in_europe_america/02_4.html, (9 มนาคม 2559).

๕๐ องคกรชาวพทธ 2) การศกษาพระพทธศาสนา 3) การเผยแผพระพทธศาสนา 4) พระพทธศาสนากบสงคมสงเคราะห 5) การรบรองวนวสาขบชาเปนวนส าคญสากล” จากนนกมการประชมนานาชาตวาดวยพระพทธศาสนาเถรวาทและมหายาน(ท างานเปนหนงเดยว เอกภาพและความรวมมอของชาวพทธ) ครงท 2 ป พ.ศ. 2548 ครงท 3 ป พ.ศ. 2549 ทประเทศไทยและมการเฉลมฉลองวนวสาขบชาอยางยงใหญ ดงเปนทประจกษตอสายตาทวโลก ซงเหตการณดงกลาวยอมมผลกระทบดานบวกตอการขยายตวของพระพทธศาสนาไปยงดนแดนตะวนตกมากยงขน พระราชปญญาเมธ (สมชย กสลจตโต) ใหทศนะวา “จากคณสมบตพเศษของพระพทธศาสนา และองคประกอบตางๆ ตลอดถงเพมความจรงจงหนกแนนในการปฏบตภารกจของคณะสงฆทกนกายอยางตอเนอง อาจกลาวไดวาวนหนงในอนาคตไมนานน “พระอาทตยจะขนทางทศตะวนตก” ไดอยางแนนอน” พระเทพโสภณ กลาวในคราวประชมพระพทธศาสนานาชาต ทประเทศศรลงกา วา “คณะสงฆไดฝาคลนลมมรสมรอดพนวกฤตมาเปนเวลากวา 2,500 ป นบแตองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาทรงกอตงคณะสงฆนขนมา ถาคณะสงฆปฏบตตามพระธรรมวนยอยางถกตองตามพทธประสงคดวยสตปญญา พระพทธศาสนากจะด ารงคงอยสถาพรในอนาคตกาลเพอประโยชนสขแหงมวลมนษยชาตตลอดไป” การขยายตวของพระพทธศาสนาทงสายเถรวาทและมหายาน เรมกรยทางโดยมหายานตอดวยเถรวาทแบบพมา ลงกา และไทย ซงก าลงเปนทนยมโดยเฉพาะกลมพระสงฆสายวดหนองปาพงซงมลกศษยเปนชาวยโรปอเมรกาโดยตรง ทมความรความสามารถในดานพระพทธศาสนาด มความตงใจในการเผยแผอยางจรงจงและเขาใจวฒนาธรรมพนฐานของตนเองเปนอยางด ซงจะท าใหพระพทธศาสนาในแดนตะวนตกพฒนาไดรวดเรวยงขน นอกจากนยงมเงอนไขตางๆ ทจะท าใหพระพทธศาสนาเตบโตในซกโลกตะวนตกคอ การท าหนาทอยางไดผลของพระสมณะทตในโลกปจจบน ค าสอนของพระพทธเจาสอดรบกบสถานการณยคโลกาภวตน ความรวมมอกนในการศกษาแลกเปลยนเรยนรท างานอยางมเปาหมายเดยวกนแมจะตางวธการ เชน การศกษาทศทางวางแผนเผยแผพระพทธศาสนาในศตวรรษท 21 การศกษาบทบาทพระพทธศาสนากบงานสงคมสงเคราะห การศกษาบทบาทพระพทธศาสนาดานการศกษา

2.4 เขาใจสงคมพระพทธศาสนาไทยในอนาคต8 บทบาทของพทธศาสนา ความทรดโทรมของศาสนา เปนเรองทเราพบเหนกนมานาน และถาดตามประวตศาสตรโดยเฉพาะในสงคมตะวนตก มนเปนปรากฏการณทชดเจนมาตลอดในชวงสองถงสามรอยปวา การเกดขนและการขยายตวของวทยาศาสตร แนวความคดใหมๆ ท าใหศาสนามอทธพลและมบทบาท

8 เขาใจสงคมพระพทธศาสนาไทยในอนาคต, [ออนไลน], แหลงทมา : https://semsikkha.org/ tha/index.php/article/article-4/232-buddhist-in-the-future, [9 มนาคม 2559].

๕๑ นอยลงตามล าดบ จนกระทงเมอ ๓๐ ปกอน นกสงคมวทยาหรอวานกประวตศาสตรชนน าหลายคนพยากรณวา ศาสนาในศตวรรษนคอศตวรรษท ๒๑ แทบจะไมมบทบาทอะไรมาก เพยงแคเปนสงทนบถอกนของหมคนกลมเลกๆ ทเชอวาจะเปนศตวรรษของความรงเรองทางวทยาศาสตร ซงจะเบยดขบศาสนาออกไป ค าท านายนเมอ ๓๐ ปกอนกดเหมอนวาเปนของทแนนอน แตวามาถงตอนนกไมชดเจนอกตอไปแลว ทวโลก สงคมเตบใหญขนและมการหวนกลบมาของศาสนาในหลายลกษณะ ทงศาสนาทนบถอกนอยเดม หรอมศาสนาใหมทเกดขน และบทบาทของศาสนา ซงเคยคดวาจ ากดอยเฉพาะคนหมเลกๆ เปนลกษณะปจเจกบคคลเทานน ในตอนนศาสนากลายเปนตวแปรตวหนงทส าคญในทางการเมอง วฒนธรรม หรอแมแตเศรษฐกจและสงคม ตวอยางทชดเจนคอ กลมบน ลาเดน, อลเคดา กเปนกลมศาสนา ซงมอทธพลกระทบตอวถชวตตามปกตทวทงโลก ท าใหเหนว า กลมทมศาสนาเปนแรงบนดาลใจไดกอใหเกดความเปลยนแปลงไมใชนอย ในแตละประเทศมศาสนา มนกายเปนตวทมบทบาทอยางมากในเรองการเมอง เชน ในอนเดย มความขดแยงระหวางมสลมกบฮนด และระหวางอนเดยกบปากสถาน ในลงกา มความขดแยงระหวางทมฬกบสงหล ในสหรฐอเมรกา ศาสนามบทบาทในฐานะทเปนกลมเคลอนไหวทางสงคม เพอทจะคดคานการท าแทงเสร การโคลนนง ศาสนาไดมบทบาทเปนกลมกดดนบางอยางอยางทเปนอยในปจจบน คงจะพดไมไดวาศาสนาเสอมถอยลงไป เพยงแตวาศาสนาไดเปลยนรป และมาในรปลกษณทเราอาจจะไมสงเกตเพยงพอ ในอนาคตจะยงคงมพทธศาสนาหรอศาสนาอนๆ อย แตจะมบทบาทอยางไร ศาสนาไมมวนตาย เพยงแตศาสนาอาจจะท าบทบาทเพยงแคเปนศาสนาของพธศพอยางในญปน บางคนบอกวา มนษยคอสตวทมศาสนา หรอจะพดอยางหนงวาศาสนานนคกบมนษย ซงการคนควาดานวทยาศาสตรประสาทวทยา เรมยอมรบมากขนวา ในสมองมนษยมกลไกทเออใหรสกถงการมอยของศาสนา แมกระทงเรองของพระเจา ถงกบพดกนอยางนวา ศาสนาถกโปรแกรมไวในสมองมนษย ไวในยนแลว เพราะฉะนน ศาสนาจะไมหายไปจากโลกนอยางงายๆ การทศาสนาไมหายไป เพราะวาสามารถตอบสนองความตองการของมนษยไดหลายอยาง อะไรคอบทบาทหรอวาคณประโยชนของศาสนา บางคนคดวาศาสนามบทบาทในเรองจตใจ แตทจรงแลวศาสนามบทบาทมากกวานน คอในเรองของวตถ ศาสนากบวตถมนไมไดแยกจากกน บทบาทของศาสนาในเรองวตถนมมาตลอดและจะมตอไป เชน ในตะวนออกกลางหรอวาในหลายประเทศทยากจน ศาสนามบทบาทมาก มคนนบถอมาก เพราะวาศาสนาไดท ากจกรรมสงคมสงเคราะห บ าเพญสาธารณประโยชน มโรงพยาบาลเพอคนยากจน หรอวามการจดหางานใหแกคนยากจน ด งนนบทบาทอนหนงทศาสนามตลอด คอ ดานชวยเหลอชวตความเปนอย ดานวตถ ดานปจจยส แมใน

๕๒ บางครงไมใหวตถแตไดใหความหวงเรองวตถ บทบาทอกดานของศาสนาคอการใหความหวงเกยวกบวตถ ประเดนตอมาคอ บทบาทดานการตอบสนองความตองการทางสงคม คอ การมกลม มผคนทเขารวมสงกด มกลยาณมตร เพราะมนษยตองการเพอน ตองการกลม ซงกลมไมไดชวยเฉพาะในเรองการท าบญเทานน แตชวยกนทงในเรองการท ามาหากน การกยมเงนกนได อนนคอบทบาทของศาสนา ปรากฏการณนชดเจนมากเมอเกดการอพยพเขามาในเมอง ประเดนทสาม คอการตอบสนองดานจตวญญาณ เชน การตองการทพง การตองการความปรารถนาทจะรสกมนคง โดยเฉพาะในโลกทแปรเปลยน วนวาย คนกจะรสกวาตองการอะไรทมนเปนหลกยด เพราะเหตนในโลกโลกาภวตน ส านกหรอนกายใหมๆ กจะระบาดไปทว เพราะวาคนตองการอะไรทมนคง มทพกพง หรอสามารถอธบายไดวาท าไมโลกถงไดวนวายขนาดน ความตองการค าตอบทท าใหเขารสกมนคง มนใจ ยงในยคความเสอมถอย มนษยเขาหาศาสนามากขน โดยเฉพาะนกธรกจเมอเขารสกวาชวตเขาเสยงมาก และเขากไมสามารถหาความแนนอนอะไรได เขามความรจ ากด ท าใหตองไปหาศาสนา หรอกลมไสยศาสตร และความตองการทางดานจตวญญาณนนกอาจเปนการตองการตอบสนองตวตน ความตองการทหาทางแกปญหาตวตนบางอยาง ความรสกถงชวตทมนไรคา หรอความตองการใหตวตนของเรามความตอเนอง อนนเปนสงทศาสนาท ามาตลอด ความออนแอของพทธศาสนา สมยกอนศาสนามความมนคงเพราะสามารถตอบสนองความตองการ ๔ ระดบนได ความตองการทางดานวตถ ดานสงคม ดานอารมณและจตใจ และดานจตวญญาณ แตเมอสงคมมการพฒนามากขน เชน รฐบาลมโรงเรยน แยกโรงเรยนออกจากวด มอนามย สาธารณสข ทแยกจากวด รฐบาลสามารถตอบสนองความตองการทางวตถได คนกหางวดและยงพระไมออกนอกวดเพอทจะไปมปฏสมพนธกบคน รอแตใหคนเขาวด วดกเลยไมสามารถตอบสนองความตองการทางดานสงคมได คอความตองการทางดานวตถ ไมวาจะเปนเรองการศกษา เศรษฐกจ และพยาบาล รฐไดเอาไปหมดแลว ไมวาจะเปนเรองสงคมสงเคราะหวดกไมมบทบาททางดานน แมจะมคนยากจนอยรอบวดกไมไดท าอะไร แมจะมคนปวยอยในชมชนกไมไดท าอะไร เพงจะมามบทบาทในระยะหลงนทพระมาท าดานอนรกษสงแวดลอม ท าศนยเดก ท าดานสงเคราะห การฝกอาชพ เอดส แตกมนอย บทบาทในเรองการตอบสนองจตใจ กเปนเรองความตองการทพงมากกวา ความหวงวาจะรวย จะมงมศรสข หรอการบรโภคนยม วตถนยม บทบาททวดเคยท ากไมไดท า นกเปนสาเหตทท าใหพทธศาสนาเสอมถอยลงและอกประการหนง คอการทไมสามารถตอบสนองความตองการของผคนได และกไมสามารถอธบายโลกได แตกอนศาสนามพลงเพราะสามารถอธบายโลกได ใชระบบไตรภมอธบายโลก และกฎแหงกรรม ท าใหเราทกข ท าใหคนมนรวย ท าใหคนจน

๕๓ ในสงคมเมอหลายรอยปกอน การอธบายแบบนมพลง ท าใหเกดความเปนระเบยบเรยบรอยในสงคม ตางคนตางยอมรบกนคนละบทบาท แตในปจจบนคนไมไดมความคดความเชอแบบไตรภม คนไมเชอวามนมสวรรค นรก และไมเชอเรองชาตหนา พทธศาสนาในปจจบนกไมมค าตอบทมพลงเพยงพอทจะอธบายความเปนไปของโลกและชวตทเปนอยได ขณะทความรทางดานวทยาศาสตร เศรษฐกจ เศรษฐศาสตร การเมอง เหลานอธบายไดวา ท าไมโลกเปนแบบน ความรใหมๆ มาท าหนาทแยงชงบทบาทในการอธบายโลก ซงแตกอนการอธบายโลกและจกรวาลเปนของศาสนา แตตอนนคนเชอเรองศาสนานอยลง เพราะวทยาศาสตรตอบไดดกวา พทธศาสนาไมปรบตวทจะอธบายความเปนจรงของโลกไดดพอ โดยไปเนนในเรองของการเกดดบ หรอปจจยในเรองปจเจกบคคล วาตวคณเปนอยางนเพราะคณท าเอง ทคณจนเพราะวาคณขเกยจ หรอเปนกรรมชาตทแลว ไมสามารถทจะไปเชอมโยงถงปจจยทอยรอบตว ปจจยทางดานสงคมหรอโครงสราง สถาบนสงฆตอนนขาดความเขมแขง ๓ อยาง คอ ๑. ทางดานจรยธรรม ๒. ทางดานสตปญญา ๓. ทางดานจตวญญาณ ความเขมแขงทางดานจรยธรรม อะไรทไมถกตอง คอเปนสญลกษณของความซอสตยสจรต คณธรรม มคนเหนวาพระโกงกนเวยนเทยน บณฑบาตไมโปรงใส หรอวาท าผดแลวปกปดชวยเหลอกน เวลาสอบนกธรรมกโกงกนมาก นกธรรมในตางจงหวดจะลอกน เปนทรกนด ท าใหพลงหรอความเขมแขงทางดานจรยธรรมออน ความเขมแขงทางดานสตปญญา พระสวนใหญมความรออนมาก การมสตปญญาไมไดรวมถงวฒการศกษา หรอตองผานระบบการศกษาเทานน แตหมายถงการทจะสามารถเทาทนโลก หรอสามารถทจะน าพาญาตโยมไปสสงทดงามและตอบปญหาชวตเขาได ความออนแอทางดานจตวญญาณ ทเหนไดชดคอการอยภายใตการน าของระบบบรโภคนยม เกดแฟชนไลลาสมณศกด หรอหารถประจ าต าแหนง อนนคอสาเหตของการเสอมโทรมของพทธศาสนา ซงมความจ าเปนทจะตองปฏรปกนใหมาก เหลานคอสาเหตทท าใหพทธศาสนาเสอมลงไป แลวกมคนนบถอนอยลง แตขณะเดยวกนในแงหนง ปรากฏการณทเกดขนนกท าใหคนทมการศกษา ชนชนกลางหนมาสนใจศาสนาพทธมากขน จะเหนความตนตว ความสนใจเรองการท าสมาธภาวนามมากขน แตวาเปนศาสนาทไมสงกดองคกร ไมสงกดวด เปนพทธศาสนาแบบทนนยม คอ นบถอศาสนาแตไมเขาวด กดวยสาเหตหลายอยาง เชน ไมมเวลา ไมมแรงดงดดใจเพยงพอ หรอวาอาจถงขนตอตาน แตคนเหลานสนใจศาสนาในเรองสมาธภาวนา เปนเรองของปจเจกบคคลมาก ปฏเสธพธกรรมและการนบถอศาสนาตามครอบครว หรอ

๕๔ ชมชน ท าใหเกดชองวางระหวางวดกบผคน และวดกไมใชเปนแรงบนดาลใจทางศาสนาหรอจรยธรรมอกตอไป ปจจบนคนทเขาวดกคอคนทไมมทางไปแลว เพราะคนทมทางไปกจะเขาโรงเรยนทางโลกหรอไมกไปเมองนอก สถาบนสงฆจงขาดคนรนใหม ขาดเรองใหมทมคณภาพ คนทอยกเพราะวาไมมทางไป อยแลวสบาย อาศยวาเปนแหลงท ามาหากน เปนพระแลวท าอะไรชาวบานกเหนสมควร และพระสวนใหญกท าไดแคประกอบพธกรรม เรองบรรยายธรรมกไมมความมนใจทจะท า ลกๆแลวกรสกไมคอยแนใจวาจะเทศนใหฆราวาสฟง เพราะฆราวาสมการศกษาสงกวา กเกดความไมมนใจ ตรงนคอปญหา พทธศาสนาทเชอมโยงไปเรองระบบการศกษาของสงฆ และระบบการปกครอง ระบบการศกษา เนนการทองจ ามาก และเปนการทองจ าหลกธรรมซงไมสอนใหรจกคด ไมสอนใหเชอมโยงกบชวตของสงคม ของผคน พระไมเขาใจวาท าไมคนรวยจงตองฆาตวตาย รอยวาตณหามนไมรจกพอ แตวาไมสามารถจะเขาใจและลกซงจรงจง เพราะตวทานกยงปรารถนาในวตถอย จงไมสามารถเขาสความสขอยางสนโดษได ถาไมเขาใจถงความสขจากสนโดษ ยงไลตามวตถอย กไมเขาใจหรอกวาท าไมคนรวยจงฆาตวตาย แลวระบบการศกษามปญหามาก คอเนนในเรองปรยตแบบทองจ า แทนทจะสอนใหรจกคดและน าไปสการปฏบตไปดวย ระบบการปกครองของคณะสงฆ ไมสงเสรมใหพระทท าหนาทน ไมสงเสรมในเรองของการเทศน การสอนชาวบาน แมกระทงการน าการสอนใหชาวบานนงสมาธภาวนา เพราะวาพระทจะไดรบการยกยองทางสมณศกดตองเปนพระทท าหนาทดานปกครอง สรางโบสถ สรางวหาร จงเปนผลงานทสามารถเสนอขอสมณศกดได ระบบฆราวาส จะถวาย ลาภสกการะ" แกพระท าหนาทดานเทศน ดานสวด ถาไมสวดเอาแตสอนหนงสอ หรอพระทท าสมาธภาวนา กไมมลาภสกการะ นคอระบบของฆราวาสทเ ปนอยปจจบน จงไมคอยจะมพระทอยากไปสอนหนงสอใหพระ เณร แสดงธรรมเทศนา เพราะมนไมมกลไกทจะสงเสรม แททจรงแลวตองเปนระบบทสงเสรมทางดานการสรางแรงจงใจภายใน ไมใชระบบภายนอก สรางแรงจงใจ คอ ท าใหรสกวาสงทท ามคณคามความส าคญ แตตอนนคนทท าด คดวาสงทเขาท ามคณคา มความหมายหรอไม ตองมชมชนมกลยาณมตร อนจะมก าลงใจ สงเสรมในการท าความด ลาภสกการะเปนเหมอนดาบสองคม คอถาท าพอดกเปนก าลงใจ แตวาปญหา คอลาภสกการะมาลงทตวบคคลแลวมนท าใหเขาเสยได หากลาภสกการะนลงมาทคณะสงฆ ทหมคณะ ทชมชน มนกจะเปนพลงได และนกเปนเหตผลทพระพทธเจาสรรเสรญการถวายสงฆทาน เพราะไมมเรองการอจฉารษยากน แตถาถวายเปนบคคล จะเกดการอจฉากน อนนกเปนภมปญญาของพระพทธเจาทสรรเสรญการถวายสงฆทานยงกวาการถวายเปนตวบคคล แมวาผนนจะเปนพระพทธเจาหรอพระอรหนตกตาม

๕๕ ปญหาในชวง ๑๕๐ ป หลงคณะสงฆไดเขาไปเปนสวนหนงของรฐ เปนสวนหนงของระบบราชการ ในปจจบนคณะสงฆเปนอนหนงอนเดยวกนโดยม พ.ร.บ.สงฆ รฐจงเขามาควบคมคณะสงฆได พทธศาสนาไทยตองอาศยหลกส าคญ ๓ อยางคอ ๑. ความสมพนธระหวางพระสงฆ ๒. ความสมพนธกบรฐ ๓. ความสมพนธกบประชาชน ทง ๓ สวนตองเกอกลกน คอชาวบานอปถมภคณะสงฆดวยปจจยส และขณะเดยวกนกดแลควบคมการปฏบตของพระ สวนพระกดแลชาวบานใหอยในศลในธรรม เชนเดยวกบสวนรฐกดแลสงเสรมคณะสงฆ และคณะสงฆกดแลใหรฐอยในความชอบธรรม เปนความสมพนธ ๓ ฝาย แตครนพอรฐดงคณะสงฆใหไปอยใกล ท าใหความสมพนธกบชาวบานเสยไป ตวอยางเชน "วด ตามประเพณของพทธเปนของชาวบาน พระเปนเพยงผมาอาศย เมอออกพรรษาเสรจชาวบานจะนมนตใหอยตอ แตในปจจบนวดกลายเปนของคณะสงฆหรอเปนของรฐ การสรางวดตองประกาศในราชกจจานเบกษา ตองผานกระบวนการทางฝายรฐ ใหวดเปนของแผนดน ของรฐ รฐไดดงวดออกจากชาวบาน การทคณะสงฆไปใกลชดกบรฐ เปนสวนหนงของรฐ ของระบบราชการนท าใหชาวบานรสกวาเขาไมไดมหนาททจะดแลวด ก ากบพระ เวลาเจอพระทท าตวไมเหมาะสมชาวบานนกถงกรมศาสนา ส านกงานพทธศาสนาแหงชาต ใหองคกรเหลานมาจดการ เมอเดอนธนวาคม ป ๒๕๔๖ มการสมมนาพระทท าเนยบรฐบาล ไดพดถงเรอง พทธศาสนากบความมนคงของชาต ไดนมนตพระสงฆธการมาจ านวน ๓๐๐ - ๔๐๐ รป มาพดถงเรองการปรบปรงพทธศาสนา คณะสงฆ และปรบปรงพทธศาสนาในหลายๆ ดาน เชน การปรบปรงการศกษา การใหความรเจาอาวาส สงฆธการ รวมถงการมสถาบนศกษาวจย ทงหมดเรยกรองใหรฐท า เปนเรองของรฐบาล จรงๆ แลวตองเปนเรองของมหาเถรสมาคมทจะตองท า ตองขวนขวาย เพราะเปนเรองของคณะสงฆโดยตรง พดอกอยางคอ พงตวเองไมได ไมรจกพงตวเอง ซงเปนวธคดทหยงรากลก ทกอยางใหรฐเขามาจดการ แตไมไดคดถงการมสวนรวมของประชาชน ตอนนส านกของคนไทยไปหวงพงกลไกทางรฐมาก ความสมพนธ ๓ อยางเลยสาบสญไป ท าใหคณะสงฆไปพงพงรฐมากขน รฐอปถมภ จงไมคดทจะตอบแทนชาวบาน เพราะวาดหรอไมดขนอยทรฐบาล ไมไดอยทชาวบาน เมอโครงสรางสถาบนเปนอยางน จ าเปนตองเอาความเขาใจเรองโครงสรางสงคมเขามาเสรมกบสงทเปนสจธรรม เรยกวา อกกาสโก พทธศาสนาในเมองไทย ปจจบนนยงไมกาวไปไกลมากนก มทานเจาคณพระธรรมปฎก และอาจารยพทธทาสทท าเรองน แตยงไมถงกบเปนกระแสหลก คอไดยกระดบพทธศาสนามามไดท าใหเปนแคมมมองของชวต แตคดท าใหเปนโลกทศนน ามาใชอธบายปญหาของโลก โดยเชอมโยงกบเศรษฐศาสตรแบบพทธ การเมองแบบพทธ วทยาศาสตรแบบพทธ ซง

๕๖ ในแงหลกธรรมตองม นนหมายถงการรวมประสานหยบยมเอาแนวคดใหมๆ ของตะวนตกมาใช เชน วทยาศาสตร เศรษฐศาสตร มารกซสต หรอปรชญาแบบโพสตโมเดรน (post modern) ซงตองอาศยการเปดใจกวางใหรบร หมายถงการทพทธศาสนาตองเขาไปปะทะกบศาสตรพวกน และรวมกนอธบายบางอยางใหชดเจนมากขน แมกระทงเรองจตใจกตองเรยนรเรองจตวทยาสมยใหม แตจะตองระวงไมใหพทธศาสนาถกครอบดวยศาสตรสมยใหม หรอจนกระทงกลายเปนจตบ าบดอกแขนงหนง แตไปไมถงขนตอนการลด ละ กเลส แคเปนวธทท าใหจตใจหายจากความเครยดมาก ตอนนพทธศาสนามอยางแพรหลาย คนเสยเงนจ านวนมากเพอไปเรยน ไปปฏบตพทธศาสนา โดยปฏเสธพธกรรม ไมมการสวดมนต ประกอบพธกรรมอนใด แตจะเนนเรองการท าสมาธ และไปไมถงเรองปญญา อตตา แมกระทงเรองทาน ศล กไมม คอวา แมคณจะเสพตามปกตกเสพไป เปรยบเสมอนวาจะท ากจกรรมใดๆ ตามปกต และตองมานงสมาธ ถาเครยดกมานงสมาธ หายใจเขาสดชน หายใจออกปลอยวาง แตกเลสไมลดแตประเดนทแทจรง คอศาสนาควรใหค าตอบของชวตและโลกได รวมทงท าใหเราเขาใจโลกนทผนผวน ปรวนแปร ทเรยกวาโลกาภวตน และสามารถเขาไปมทาททถกตองและตอบปญหาเหลานได ทาทของพทธศาสนาตอสงคมปจจบน พทธศาสนาจะตองเขาไปมทาททถกตองตอปรากฏการณทก าลงเปนอยในสงคมปจจบน การเอารดเอาเปรยบ มการกดข จนกระทงเกดเกดคนรวยกบคนจนทหางจากกนเรอยๆ พทธศาสนาตองใหค าตอบวา ท าอยางไรกบเศรษฐกจทเกดชองวางระหวางคนรวยกบคนจน จะท าอยางไรกบวทยาศาสตรเทคโนโลยทท าลายสงแวดลอม และจะท าอยางไรกบปญหาประชาธปไตยทรวมศนยผกขาดกนมาก ตองมการเสนอทาททถกตองมากกวาการปลอยวาง แตปญหาคอวาเราจะเขาไปจดการอยางไร นเปนเรองของหลกธรรม โดยนอกเหนอจากการรอฟนใหเขาใจหลกธรรมทถกตอง ซงเปนเรองใหญ ตงแตเรองธรรมะพนๆ เชน เรองบญ ทาน จนถงเรองนพพาน เพยนกนไปหมด จนเขาใจกนวา การท าบญคอการใหทานกบพระ รวมถงการถวายสงฆทาน เลยงพระ จนมองขามการท าบญดวยใจทแทจรงกมองขามไป เชน บางทานเปนเจาของโรงเรยน พอเดกไมมเงนคาเลาเรยนกไลออกไปเลยทงๆ ทเดกกจน แตเวลาท าบญกลบท าหนกเตมท การฟนฟหลกธรรมเรองพนฐาน คอ เรองบญกศล จนถงเรองนพพานจงเปนเรองทใหญ นอกจากการใหพทธศาสนาเปนค าตอบเรองโลกและชวตสมยใหมได ยงรวมถงการเสนอวธคดและทาทตอโลกอยางสอดคลองกบปจจบน ซงทานเจาคณพระธรรมปฎกไดท าไวมากกบเรองทาทตอโลก สวนหนงเรมตนจากความเขาใจ ปญหาทเรยกวา ทกข สมทย ถาไมเขาใจกอธบายล าบาก วาจะมหนาททาทอยางไรตอการคาเงน เลนหน ทาทอยางไรตอบรโภคนยม และยงเปนเรองททาทายมากกบเรองนโยบายรฐบาลปจจบน เหลานเปนอบายมข อนนเปนแงคดทเราจะตองพจารณาท าใหพทธศาสนาตอบสนองปญหาทเกดในระดบชวตกบระดบสงคม ปญหาชวตของผคน

๕๗ เวลานมเรองความทกข ความแปลกแยก จะวนอยในเรองเงน เรองความสมพนธ เรองเพศ ความรก การท างาน ความสข เทคโนโลย การตาย เปนปญหาโลกปจจบน พทธศาสนาไดใหขอคดอยางไร และการเสนอทางออกใหกบโลก เศรษฐศาสตรชาวพทธหรอวทยาศาสตรอยางททานเจาคณพระธรรมปฎกกลาวไว เปนเรองทเปนแนวคด จะตองโยงเกยวกบการสรางสถาบน การสรางชมชนทจะเกอกลในการสรางทางออกไวดวย พอพดถงสถาบนกนกถงสถาบนสงฆ ในสถาบนสงฆจะตองมการปฏรปมาก ทงในดานการปกครอง การบรหารคณะสงฆ ทส าคญคอการศกษาเปนเรองใหญ การปฏรปการปกครองคณะสงฆเพอใหมการกระจายอ านาจมากขน แตในขณะเดยวกนกตองท าใหมประสทธภาพ และไมใกลชดกบรฐจนเกนไป และตองใหสงคม ชมชน ประชาชนเขามามสวนรวม เรองปฏรปการศกษา การศกษาทเปรยบเปนหวใจจะมการปฏรปชามาก ชากวาส านกทจะเปลยนแปลงการปกครองคณะสงฆ สวนหนงเพราะความส าเรจในยคของพระมหาสมณเจาไดท าไวอยางด คนรนหลงเลยไมกลาแตะ และคนทไดรบความรจากทาน การศกษาจากทาน กชนชมทานวาเปนบดาของการศกษาคณะสงฆสมยใหม เลยไมกลาท าอะไรนอกทางหรอเปลยนแปลง โดยขณะททางฝายฆราวาสปฏรป มการเปลยนแปลงมากมายไป แตคณะสงฆยงไมมการพฒนา กลบอยกบทเรองระหวางพระกบฆราวาส ท าอยางไรใหฆราวาสไดเขามามสวนรวมกบคณะสงฆ โดยเรมจากวด ท าอยางไรใหชาวบานไดมามสวนรวมในการปกครองหรอสนบสนนพระสงฆ อยางเชน แมบญชในวดชาวบานยงไมมสวนรบรไดเลย ในยคนเรยกรองความโปรงใสในระบบราชการ แตกบคณะสงฆกลบสวนทางในเรองนมาก ควรไดเหนความโปรงใสในบญชของเงนวดดวย ขณะเดยวกนใหชาวบานเขาไปชวยวด แลวพระกจะชวยชาวบาน ใหชาวบานเขาไปชวยดแลวด อปถมภค าจน เขาไปชวยเหลอและรวมบรหาร ในขณะเดยวกนวดกจะเขาไปสนบสนนสงเสรมกจการของชมชน และเปนทพงทางจตวญญาณ นเปนเรองความสมพนธของคณะสงฆกบฆราวาส ซงจะตองเปนถงในระบบระหวางประเทศ การทจะมตวแทนหรอพทธบรษทมาเปนสภาชาวพทธ เขามาหารอกบมหาเถรสมาคมหรอองคกรทเกยวกบการบรหารพระสงฆลวนมขอจ ากดมาก องคกรปกครองคณะสงฆควรมตวแทนพระสงฆจากทตาง ๆ มา มหาเถรสมาคมจะเปนเพยงทปรกษาเพราะมอายมากควรทจะใหพกบาง ตอนนพระพทธศาสนาในเมองไทย ทางออกนาจะอยทฆราวาสมากกวาทคณะสงฆ ในแงทวาขณะนคณะสงฆไมสามารถทจะปฏรปตนเองได และประวตศาสตรของคณะสงฆเถรวาทกไมเคยปฏรปตนเองเลยสกครง กอนทจะมการเปลยนแปลงปฏรปคณะสงฆ ฆราวาสจะตองท าใหพทธศาสนาในแบบฆราวาสอยในระดบทดเสยกอน ตอนนพทธศาสนาในแบบฆราวาสเปนกระแสหน งในสงคม ฆราวาสก าลงมบทบาทมาก เปนพทธศาสนาซงมแนวโนมวาจะโตขนเรอยๆ และเปนกระแสหนงของโลก ตอนนพทธศาสนาแบบฆราวาสเปนแบบปจเจกบคคลและแบบผสมผสาน จนบางทเละเทะ คอเอาทงสายบาบา ทงธรรมกาย ทงอาจารยชา บางทกมตนตระและพราหมณเขาไปดวย

๕๘ หลายๆ อยางพรอมๆ กน หรอกวนอม ซงกใหเขามา ยกตวอยางบางวดจะมพระพทธรป กวนอม ฮนด พราหมณ พทธ เราจะเหนไดมากขน ผสมกนไปหมด หรออาจจะเปนจดขาย คอ ตองการใหคนเขาวดมจ านวนมากหลายส านก กเปนขอด ท าใหเกดความหลากหลาย เกดการปรบปรงใหเกดความเขมแขง แตบางทจะเรยกวามวกได แลวกมลกษณะปจเจกนยมสง ซงบางครงกปฏเสธพธกรรม หรอปฏเสธการทจะรวมกลมกนเพอทจะท าอะไรเพอสวนรวม สนใจแตจะปฏบตธรรมเพอสวนตว ไมสนใจรบผดชอบเรองสวนรวม สนใจแตเรองสวนตว และถานบถอพระพทธรป เจาแมกวนอมในฐานะทจะพงพาทาน เหมอนเปนเทพอยางหนงทจะดลบนดาลอะไรใหได ซงเปนทาททมนท าใหไมรจกพงตนเอง กไมเปนประโยชนเทาไร พทธศาสนากบบรโภคนยม พทธศาสนาแบบฆราวาสนยมมอทธพลของการบรโภคนยมมาก กมกลนอายของบรโภคนยมมาก คอตองการความสงบ แตกยงตองการความมงมศรสข คอยงอยากจะมชวตแบบหรหราแตสงบไปดวย จบปลาสองมอ" ซงเปนไปไมได เพราะชวตทหรหรานท าใหเรายดตดกบมน พอยดตดเมอมนแปรเปลยนไป แครถตดหรอวาแอรไมท างานกทกขแลว ท าอยางไรถงจะทาทายกบบรโภคนยมใหไดมากกวาน แมกระทงจะนงสมาธไดตองมระฆง มเบาะ มธป ตองตดแอรถงจะนงสมาธได กลายเปนเรองเสพวตถ ซงสมาธนนท าไดเลยไมตองไปรอระฆง แตท าไมตองไปรอ ท าไดเลย ท าไมตองไปมของพวกนดวย กลายเปนเรองของอตลกษณ เรองของภาพลกษณ คอไปตดกบบรโภคนยม การเสพวตถเพราะวาลกๆตองการเสพอตลกษณ คณตองการซออตลกษณ ซอภาพลกษณ มเบาะนงสมาธจะรสกปลม ในเมองนอกพทธศาสนาจะมภาพลกษณทด เพราะฉะนนสญลกษณอะไรทเกยวกบพทธศาสนา คนกจะนยมตาม เปนการเสพอตลกษณไป ซงอตลกษณของการเปนพทธ เปนผมรสนยมทางจตวญญาณ สวนหนงกลมบรโภคนยมท าโดยไมรตว เพราะบรโภคนยมกเปนการตอบสนองอตลกษณ เบองตนกคอ ท าใหสะดวกสบาย ตา ห จมก ลน กาย อาหารอรอย อากาศเยนสบาย แตพอถงจดอมตวแลวกตองการมากกวานน ตองการเสพภาพลกษณ อตลกษณกน เราตองการเปนคนทนสมย บรโภคนยมนนไปถงขนเสพภาพลกษณหรออตลกษณ เสพตวตนหรอภาพตวตน แตในขณะเดยวกนเรากตองการตวตนทดดดวย เปนภาวะตณหา หรอเรยกวามานะกได ตรงนกคอปญหาของคนยคปจจบน ปญหาของคนในปจจบนนคอปญหาเรองตวตน ซงมตงแตปญหาความเครยด ความทกข การสรางความตองการ การสรางตวตนทดด แลวบรโภคนยมเขามาตอบสนองตรงน มนเปนเรองของตวตนความรสก มแลวรสกวาชวตมความมนคง จตใจมความอบอนมากขน ถาไมมแลวรสกวาดอย รสกอายเพอน หรอวาตนเองไมมความมนใจในตวเอง รวมไปถงการผาตด ท าศลยกรรม เพราะวาหลายคนนนหมายถงการมชวตใหม การมตวตนใหมทดกวาเดม ตรงนเปน

๕๙ ปญหาตวตน เปนปญหาส าคญของคนยคปจจบน และบรโภคนยมมาตอบสนองตรงน ไมแคตอบสนองความสบายพนๆ อยางเดยว แตตอบสนองตวตนทดดดวย ตรงนพทธศาสนาสามารถท าใหผคนเขาใจลกซง เพราะพทธศาสนาเปนเรองทเขาไปจดการกบเรองตวตน เขาไปตอบปญหาเรองตวตนได โดยการเชออยางหนงวา มายาภาพของภาพตวตนนนไมจรง แลวยงไปยดถอมากเทาไหรกยงเปนทกขมากเทานน ตองปลอยวาง ตองเรมจากรเทาทนเสยกอน บรโภคนยมเปนศาสนาหนงไปแลวทใหค าตอบเรองตวตนได แลวเรากไดตระหนกดวยวา มนเปนศาสนาหนงไปแลว ไมใชลทธอยางเดยว เปนศาสนาหนงซงมมตดานศาสนาดวยคอ การตอบสนองดานจตวญญาณทเปนการตอบสนองความรสกท ไ ดจะมตวตนทถาวร เพราะนคอสญชาตญาณสวนลกของมนษยทตองการมตวตนทเปนนรนดร David พดไววา มนษยเราจะรสกพรองอยลกๆ จะมความรสกวาตวตนไมมอยจรง เราจะรสกวาเมอเกดความพรองจะท าใหกระสบกระสาย เราจะรสกวาไมสามารถยอมรบความจรงวาตวตนนนไมมอยจรง เพราะฉะนนจะตองหาอะไรมายด มายอมรบ และยนยนวาตวตนนนมอย แลวสงหนงทจะมารองรบกคอวตถ วตถนนจบตองได และรสกวามนมนคง วาตวตนนนมอยจรง หมายถงการมบานหลงใหญ การมรถคนใหญ การทเราเอาตวตนไปผกตดกบทรพยสนเหลาน ท าใหรสกวาตวตนมอยจรง มนคงและคนเราตองการโลกหนา เพราะวายอมรบไมไดวาตวตนนนจะดบสญ เราตองการจะรสกสบายใจถาตวตนสามารถทจะสบตอในภพหนาได คนสมยกอนไมคอยกลวความตาย เพราะเขารสกวาตายไปชาตหนากจะไปเกดใหม ตวตนไมไดดบสญไป หรอถาเปนศาสนาครสตตายไปแลวกไปรวมกบพระเจา ถาเปนฮนดตายไปแลวไปรวมกบปรมาตมน สงทท าใหคนสมยกอนไมกลวกบความตายคอ ตวตนนสบเนองไปได แตพอปจจบนคน ไมเชอในเรองโลกหนา ไมเชอเรองพระเจ า ไมเชอเรองพรหม ไมเชอเรองปรมาตมน กรสกวาตายแลวจะดบสญ กยอมรบไมได ท าใหกระสบกระสายมาก วธหาทางออกของโลกปจจบน คอวาถงคณตายแลวแตชอยง ถงคณตายกตายแตตว แตถาคณตายเพอชาตชอของคณกจะถกจดจ าไปเรอย เปนอนสาวรย เพราะฉะนนจะรสกวายงเปนอมตะอย ฉนยงมชอใหคนระลกถง เปนอนสาวรย ชาตนยมมามอทธพลมากจนกลายเปนศาสนาหนง กเพราะมค าตอบวา คณตายแตตวแตชอคณยงอย การบรโภคนยมมาตอบสนองอกแบบหนง คอ มวตถแลวมบานหลงใหญๆ แลว มเงนในธนาคารแลว สงเหลานจะมาตอบสนองมายนยนความเปนตวตนของคณใหหนกแนน มนคง สบายใจ เพราะยอมรบไมไดทจะพบวาตวตนไมมอยจรง แตทางพทธศาสนานนตวตนไมมอยจรง ในทสดคณกสงเกต รสกได แตคณจะยอมรบไดหรอเปลา หรอจะกดมนเอาไว สงใดมอย จรง ตวตนมนเปลยนไปเรอย ถาเราสงเกตและเรากรสกไดวาตวตนเปลยนไปอยเรอย ตอนนเวลาเจอคณ รสกวาฉนเปนพระ แตพอไปเจอครบาอาจารย ความรสกกจะเปลยนไปวาฉนเปนลกศษย พอไปเจอฝรงความรสกฉนวาเปนคนไทย พอเจอคนอสานกรสกวาบานเดยวกน ตวตนเปลยนไปเรอยและบางทมนกหายไป เชน

๖๐ ความรสกวาฉนเปนผชนะ ฉนเกง ฉนเขยนหนงสอเลมนได ฉนเกง แตพอโดนวจารณ ความรสกทวาฉนเกงมนหายไปเลย มนชรา มนมรณะไปเลย ตายไปเลย เรากตองรสกไดวา ตวตนมนไมมอยจรง ทเราคดวาเปนตวตนนนเราสรางขนมา เราจะรสกไดดวยจตส านกวา มนเปนสงทแอบเขามาและยอมรบไมได คนปจจบนนยอมรบไมได ตองเอาวตถขนมาเพอรองรบตวตน บรโภคนยมเลยกลายเปนศาสนาหนงเพราะตอบสนองความตองการเรองตวตนได แตตอบสนองแบบชวคราว ซงวนหนงคณกตองรสกวาไมใช เพราะวาคณไดเทาไหรกยงรสกเควงควางอย ยงรสกวาชวตนนมนขาดอะไรไปบางอยาง หรอเรยกวา ชวตพรอง" มนจะท าลายจตใจมาก ซงในพทธศาสนาจะมบทบาททางน คอการบ าบดความรสกพรอง ท าใหคณยอมรบวาตวตนไมมอยจรง เมอคณยอมรบกจะปลอยวาง แลวเมอคณปลอยวางตรงนไดความรสกกจะเบาไปเรอยๆ เรากจะมความสขมาก ตรงนเปนจดแขงของพทธศาสนาทจะเขามาตอบสนองได ถาถามวาพทธศาสนาจะมบทบาทอยางไรในอนาคต ค าตอบหนง คอท าใหคนเขาใจปญหาเรองตวตนใหได ไมใชแคท าใจใหสงบ ผอนคลาย ซงกมประโยชนแตกหายแคชวเวลาไมนาน เดยวกเกดทกขขนมาใหม เพราะฉะนน พทธศาสนาตองไปใหถงเรองปญญา โลกทศน ความเชอจนถงเรองตวตนเลย อนนคอสงทพทธศาสนาตองเผชญ เผชญกบบรโภคนยมใหได เพราะฉะนน อยากถามวาพทธศาสนาในอนาคตจะมบทบาทอยางไร ตองสกบบรโภคนยมได ตอนนบรโภคนยมเปนเรองส าคญมาก เปนปญหาใหญทบนทอนกบทกศาสนาเลย อนตรายกวาคอมมวนสต คอมมวนสตประกาศวาฉนจะท าลายทกศาสนา เสรจแลวคอมมวนสตไปกอนศาสนา แตบรโภคนยมบอกศาสนาวาเราอยดวยกนไดอยางสนต แตกคอยท าลายศาสนาไปเรอยๆ เชน ท าใหพทธศาสนาเปนรางทรงบรโภคนยม และในทสดกเอาพทธศาสนาเปนของเลน ท าใหศาสนาเปนสนคา ตงแตพระพทธรป สมาธภาวนา ท าใหเปนสนคาไดหมดเลย แมจะฟงดแลวรสกวาท ายาก แตถามองในภาพรวมแลวยงมความหวง เพราะวาในระดบโลกตอนนพทธศาสนามการเตบโตทนาสนใจ โลกาภวตนนจะรวาพทธศาสนานกวางมาก หนงสอพทธศาสนาขายด มคนใหความสนใจมาก ในแงของความสมพนธระหวางพระกบฆราวาส ตองมการรบผดชอบรวมกน ไปดวยกน แตวากนาเปนหวง เพราะวาในหลายประเทศ พทธศาสนากบฆราวาสแขงมากและไปไกล เชนในสหรฐฯ และในยโรป ไมจ าเปนตองพงพระเลย ไมเหนความจ าเปนของพระ เพราะวาอาจารยกรรมฐานกเปนฆราวาสเยอะ และรสกวาในสหรฐอเมรกาพระไมจ าเปน แตอาตมาวาจ าเปน ในแงทเปนสถาบน แตฆราวาสนน การสบทอดไมตอเนองเทากบสถาบนสงฆ การประพฤตพรหมจรรยกยงเปนสงจ าเปนส าหรบโลกสมยใหมอย การมครอบครวนนด แตตองไปใหถงชวตพรหมจรรยดวย มองในแงกวางๆ ยงมความหวง แตวาท าอยางไรใหฆราวาสเหนคณคาของพระสงฆ หรอวาแบบแผนชวตการประพฤตพรหมจรรย สงเสรมใหเกดพทธบรษททเขมแขง

๖๑ ได แมจะเปนพทธศาสนาแบบฆราวาสกเปนไป แตตองใหเขารปเขารอย อกดานหนงกตองมาหนน ชวยดแลตรวจสอบดวยทางสมณะสงฆดวย ดงนน บทสรปในแงทจะใหพทธศาสนามาตอบค าถามเรองการใชชวตในโลกไดอยางสมสมย มขอทจะตองปฏบตอยางเปนรปธรรมดงน ๑. การศกษาและการปฏบตตองเรมตนจากการท าความรจกหรอศกษาพทธศาสนาใหด และน ามาปฏบตกบชวตไดดวย เพราะตอนนความเขาใจผดเกยวกบเรองพทธศาสนานนมมาก ขอด คอเรามโอกาสทจะศกษาสงทสงเสรมใหเขาใจถกตองกมมาก แคพระไตรปฎกกแพรหลายงาย เพราะเดยวนมการบรรจลงในซด แตวาคนเราไมสามารถศกษาพทธศาสนาจากในซดหรอในพระไตรปฎกได จากอาจารยทถกตอง เชน พระธรรมปฎก จากอาจารยพทธทาส กเปนทางเลอกหนง หรอวาอาจารยหลายทาน หลวงพอชา เปนตน เรมตนจากการศกษาตวเอง การศกษาทดนน ควรศกษาดวยตวเอง ควรจะรวมกนเปนกลมชาวพทธควรใหความส าคญกบ สงฆะ" ชมชนใหมาก เราเรยกวา กลยาณมตร" จะชวยใหเรามก าลงใจท าใหไปไดถกทศถกทาง คลายกบวาท าอยางไรจะไมตดนสย shopping ได แคเรองเดยวกรวาเพอนจะชวยไดมาก เพราะเดยวนบางคนตดการ shopping มาก อยากเลกแตเลกไมได แตถามเพอนเปนนกจะชวยได การท าอะไรเปนกลมกจะมพลงมาก และถาเปนไปไดสามารถทจะเปนกลมทจะสงเสรมการศกษาและปฏบตไดดวย การปฏบตกจะมตงแตทาน ศล ภาวนา ถาจะปฏบตพทธศาสนากตองใหครบถวนเปนองครวม ทาน ศล ภาวนา คออนหนงโดยธรรม ขณะเดยวกนกไมไดเปนเพยงบคคลอยางเดยว มองเปนเรองมตสงคมดวย ๒. สงทพทธศาสนาขาดไปในรอบ ๑๐๐ ป จนถงปจจบน คอ มตทางดานสงคม โดยไปเนนในเรองปจเจกมาก มองขามมตทางสงคม ไมไดมองวาปจจยทางดานสงคมมสวนกระทบตอชวตเราอยางไร และเราจะมบทบาทตอสงคมอยางไร เวลาพดถง คณและโทษของศล" กจะพดถงวาศลมคณ โทษตอตวเราอยางไร แตไมไดพดวาศลจะท าใหเราอยดวยกนไดโดยปกตสขหรอไม การท าบญกจะเปนวา จะมงมศรสขไดอยางไรจากการท าบญ แตไมไดคดวา เมอท าบญแลวสงคมกจะสขดวย เมอใหทานแลวอานสงสกจะมตอสงคมดวย ไมใชแตตวเอง ถาเราศกษาพทธศาสนาครบถวน ตองมทงดานสวนตวและสวนรวม ภายในและภายนอก ซงเปนหวใจของพทธศาสนา ทเรยกวา กลยาณมตร ๓. ตงแนวทาง พยายามทจะขบเคลอนสถาบน ตอมากพยายามทจะท าใหสงคมปรบปรงใหดขน เราจะตองรสกอนาทรรอนใจ เมอบอกวาจะมการสรางอบายมข คอ entertainment complex เปนนโยบายของรฐบาล เราไมควรจะนงดดาย นโยบาย ระบบการศกษา ระบบเศรษฐกจ ซงท าใหคนเหนแกตวมากขน กตองหาทางทจะเกอกลตอความเปนมนษย ตอจรยธรรม นคอสงทอยากจะใหชาวพทธควรท ากนดวย สงทพดไปกเปนเพยงแคความคด แตวายงไมใชสจจะ สงทจะเปน

๖๒ สจจะคอสงทปรากฏแกจตใจของเรา อยากใหทกคนไดศกษาเรยนรเรองสจจะ ความจรงทปรากฏในจตใจของเราดวย ไมวาจะเรยนรเรองใดกตองกลบมาทตวเรา จดระบบกบสงทไดเรยนรมา เพอใหกลายเปนหนงเดยวกบเรา กท าใจใหสงบเพอทจะไดเชอมโยงทงความคดและหวใจ

สรปทายบท เมอภายหลงพทธปรนพพาน พระพทธศาสนาไดมความเจรญรงเรองไปในแควนตางๆ ไดมนกายตางๆ เกดขนทงนกายดงเดมและนกายใหม ท าใหพทธศาสนาแพรหลายไปสดนแดนตางๆ ตามล าดบโดยเฉพาะอยางยงในพทธศตวรรษท ๒ ในรชสมยของพระเจาอโศกมหาราช ทรงศรทธาเลอมใสในพทธศาสนาเถรวาทมาก ทรงท านบ ารงพระพทธศาสนาและปกครองบานเมองใหสงบรมเยน ประชาชนอยกนอยางสงบสข บทบาทส าคญของพระเจาอโศกมหาราชทมตอพระพทธศาสนาคอทรงอปถมภการสงคายนาพระธรรมวนยครงท ๓ ขจดภยรายของพระพทธศาสนาดวยการขจดพวกเดยรถยปลอมบวช และสงพระสมณทตไปเผยแผพทธศาสนา ในดนแดนประเทศตางๆ รวมถง ๙ สายดวยกน พระพทธศาสนาไดเผยแผเขาสดนแดนทเปนประเทศไทย 4 ยค คอ ยคท 1 ยคเถรวาทแบบพระเจาอโศกมหาราช นบแตชวงเวลาทพระเจาอโศกมหาราชทรงอปถมภการสงคายนาครงท 3 ไดทรงสงสมณทตไปเผยแผ โดย คณะพระสมณทตสายท 8 ม พระโสณเถระ และ พระอตตรเถระเปนประธานไดเดนทางมาเผยแผพระพทธศาสนาในแควนสวรรณภม หลกฐานทพบในประเทศไทยขดคนพบทจงหวดนครปฐม คอ ศลารปธรรมจกรกบกวางหมอบ แทนสถป อนเปนสงเคารพบชาเหมอนกบสมยพระเจาอโศกมหาราช ยคท 2 ยคมหายาน ประมาณ พ.ศ. 620 พระเจากนษกะมหาราชทรงอปถมภการสงคายนา ครงท 4 ของฝายมหายานท เมองชลนธร และ ไดสงคณะพระสมณท ตไปเผยแผพระพทธศาสนาฝายมหายานในเอเชยกลางจนถงประเทศจน และ จากจนกเผยแผตอมายงอาณาจกรอายลาว พ.ศ. 1300 กษตรยแหงอาณาจกรศรวชยในเกาะสมาตรา ไดขยายอ านาจเขามาถงดนแดนตอนใตของไทย ท าใหพระพทธศาสนามหายานเจรญรงเรองอยในดนแดนแถบน หลกฐานทปรากฏคอเจดยพระธาตไชยา จงหวดสราษฎรธาน พระบรมธาต จงหวดนครศรธรรมราช (องคเดม) พระพทธรป เทวรปหลอ พระโพธสตวอวโลกเตศวร และพระพมพตาง ๆ ในระหวาง พ.ศ. 1454–1725 ขอมมอ านาจเขามาครอบง าแผนดนประเทศไทย ขอมนบถอนกายมหายาน เมอมอ านาจท าให อทธพลของมหายานครอบคลมไปทว เปนเหตใหพระพทธศาสนามหายานร ง เรอง ท าใหมการนบถอพระพทธศาสนาทงสองแบบและศาสนาพราหมณผสมผสานกนไป ยคท 3 ยคเถรวาทแบบพกาม เมอ พ.ศ. 1600 พระเจาอนรทธมหาราชแหงพมามอ านาจ ทรงตงราชธานอยทเมองพกาม ทรงแผขยายอาณาเขตครอบคลมมาถงดนแดนตอนเหนอของไทย คอ ลานนา ลงมาถงลพบรและทวาราวด พระพทธศาสนาเถรวาทแบบพกามซงเปนสายทมาจาก

๖๓ เมองมคธ ประเทศอนเดย จงครอบง าคนไทยแถบนนไปดวย คนไทยจงหนไปนบถอพระพทธศาสนาเถรวาทแบบพกามอก แตอยางไรกด คนไทยฝายใตลงมาสวนใหญคงนบถอฝายมหายานอย ยคท 4 เถรวาทแบบลงกาวงศเมอ พ.ศ. 1698 พระเจาปรกกมพาหแหงประเทศลงกาไดทรงฟนฟพระพทธศาสนาในลงกา ไดอาราธนาพระมหากสสปะช าระสะสางพระธรรมวนย พระพทธศาสนากกลบรงเรอง มชอเสยงไปไกล ประเทศทนบถอพระพทธศาสนาตางกสนใจพากนเดนทางไปศกษาเลาเรยนพระไตรปฎกและไดรบการอปสมบทใหม ครนศกษาจนจบแลวกกลบบานเมองของตน เฉพาะประเทศไทย พระพทธศาสนาแบบลงกาวงศ ไดเขามาตงมนอยทนครศรธรรมราช นบแตนนมา พระพทธศาสนากฝงรากลกในจตใจขงสงคมไทย ผานยคสมย นบแต สมยทวาราวดเปนตนมาถงสมยปจจบน พระพทธศาสนาในประเทศไทยมความมนคงมากทสดในบรรดาประเทศทนบถอพระพทธศาสนา องคการพทธศาสนกสมพนธแหงโลกตงอยในประเทศไทย ความส าคญของพระพทธศาสนาตอสงคมไทย สงคมไทยเปนสงคมทมพทธศาสนาเปนพนฐานทางความเชอ ความคด วถชวตมผลตอวฒนธรรมของคนไทย มวดเปนศนยกลางในการอบรมสงสอนฝกฝนอบรมเยาวชนใหเปนคนดโดยใชพทธศาสนาชวยพฒนาจตใจ พระพทธศาสนามความส าคญ ในฐานะเปนศาสนาหลกของชาตไทย ในฐานะเปนสถาบนหลกของสงคมไทย ในฐานะสภาพแวดลอมและครอบคลมสงคมไทย พระพทธศาสนามอทธพลตอสงคมไทยหลายดาน ในดานสงคมและวฒนธรรม ดานการเมองการปกครอง ดานเศรษฐกจ เอกลกษณของพระพทธศาสนาแบบไทย พระภกษแบงเปน 2 ฝาย ไดแก ฝายอรญวาส คอ พระทอยปา เนนดานการปฏบตกรรมฐาน กบ ฝายคามวาส คอ พระทอยเมองหรอบาน เนนดานปรยต ศกษาและรกษาคมภรทางพทธศาสนา พระสงฆไทย ม 2 นกาย คอ มหานกาย กบ ธรรมยตกนกาย ยงมพระสงฆตางนกาย เชน พระสงฆจนนกาย และอนมนกาย คณะสงฆกบรฐมความสมพนธทใกลชดกนมาก ความสมพนธพเศษระหวางพทธศาสนากบรฐ ยงเหนไดจากบทบญญตในรฐธรรมนญทระบวา พระมหากษตรยตองเปนพทธมามกะ อกทงพธการของรฐ มกมพธการทางพทธศาสนามาเกยวของ ในอดต พระสงฆเปนผน าทงทางธรรมและทางโลก คอไมเพยงใหการอบรมทางดานศลธรรมและการพฒนาจตวญญาณเทานน แตทานยงสงเคราะหประชาชนในเรองอน ๆ ดวย เชน การศกษา วฒนธรรม การแพทย และการพฒนาชมชน ในปจจบน พระสงฆมบทบาทลดนอยลง อยางไรกตามยงมพระสงฆจ านวนไมนอยทเปนผน าดานจตวญญาณ มบทบาททงดานปฏบตและเผยแผ สามารถชกน าใหฆราวาสหนมาสนใจศกษาและปฏบตธรรมอยางจรงจง ในอดต มธรรมเนยมวาผชายทนบถอพทธศาสนา เมออายครบ 20 ปจะตองบวช กอนทจะมครอบครว ใชชวตในสมณเพศครงหนงในชวตเปนเวลาอยางนอย 3 เดอน แตปจจบนธรรมเนยมน

๖๔ เลอนหายไป ชาวพทธไทยใหความส าคญกบเรองการท าบญ บญกรยาวตถ 3 ประเภท คอ ทาน ศล ภาวนา สวนใหญชาวพทธไทยจะเนนหนกทการใหทาน หรอ การประกอบพธกรรม มากกวาการรกษาศล มงหวงเพยงแคความส าเรจในทางโลก หรอประโยชนปจจบนทจบตองได เชน ทรพย สขภาพ งานการ และครอบครว มสวนนอยทมงนพพาน สงคมไทยมความผกพนกบพทธศาสนาอยางลกซง จนไมสามารถแยกออกจากวถชวตประจ าวนได มอทธพลตอบคคล สงคม และวฒนธรรม ของไทยเปนอยางมาก พระพทธศาสนาเปนสถาบนหลก ใน ๓ สถาบนของชาต ควบคกบสถาบนชาต และพระมหากษตรย เปนศาสนาประจ าชาต เปนรากฐานของวฒนธรรมไทยดานตางๆ เชนดานภาษา วรรณกรรม ศลปกรรม จตรกรรม การศกษา การสงเคราะห และเปนศนยรวมจตใจของชาวไทยดงแตอดตกาลจนถงปจจบน แตในสงคมไทยปจจบน ปรากฏวาการพงพาพทธศาสนาไดเปลยนรปแบบไปจากเดมมาก เปนเพราะวาวถคด แนวคดแบบใหมซงไดรบอทธพลมาจากตะวนตก เชนแนวคดแบบวตถนยม ทนนยม ไดเขามามบทบาทตอวถชวตของคนปจจบน วธคดแบบพทธนยม หรอธรรมนยมไดเลอนหายไปจากใจคนรนใหมทละนอย ซงนาเปนหวงวาในอนาคตกาลขางหนานน คนไทยจะยงไดยดมนอยกบพระพทธศาสนาเหมอนกบคนไทยรนกอนหรอไม หรออทธพลของพทธศาสนาจะมอยเพยงแครปแบบและพธกรรมเทานน คนไทยมมรดกอนมคาคอพทธศาสนา หากคนไทยรจกคาของพทธศาสนา และรกษาไว พทธศาสนาจะคงอยคคนไทย ตลอดชวกาลนาน ฯ

๖๕

ค าถามทายบท *********************

1. จงอธบายการเขามาของพระพทธศาสนาในประเทศไทย 2. จงบอกประวตพระพทธศาสนาในสมยสวรรณภม -ทวาราวด 3. จงบอกประวตพระพทธศาสนาในสมยอาณาจกรอายลาว 4. จงบอกประวตพระพทธศาสนาในสมยศรวชย สมยลพบร 5. จงบอกประวตการเขามาของพระพทธศาสนาเถรวาทแบบพกาม 6. จงบอกประวตพระพทธศาสนาในสมยสโขทย 7. จงบอกประวตพระพทธศาสนาในสมยลานนา 8. จงบอกประวตพระพทธศาสนาในสมยอยธยา ธนบร และ 9. จงบอกประวตพระพทธศาสนาในสมยรตนโกสนทร จนถงรชกาลปจจบน 3. จงวเคราะหแนวโนมพระพทธศาสนาในประเทศไทยในอนาคตมาด

๖๖

เอกสารอางอง

นนท ธรรมสถตย. พระพทธศาสนาและคณะสงฆไทย. กรงเทพฯ : โรงพมพ เอดสน. 2532. พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต). พทธศาสนากบชาตไทย. กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

2536. _________. พทธศาสนากบสงคมไทย. กรงเทพฯ: มลนธโกมลคมทอง. พมพครงท 2, 2532. พระธรรมปฎก (ประยทธ ปยตโต). พระพทธศาสนาในอาเซย. กรงเทพฯ : ธรรมสภา, 2540. พระพทธศาสนาสมยศรวชย. [ออนไลน]. แหลงทมา : http://www.baanjomyut.com/library_2/

extension-1/buddhism_to_the_country/06.html. [2 กมภาพนธ 2559] พระราชธรรมนเทศ. (ระแบบ ฐตญาโณ). ประวตศาสตรพระพทธศาสนา. กรงเทพฯ. มหามกฎราช

วทยาลย, 2536. วดไทยในสหรฐอเมรกา. [ออนไลน]. แหลงทมา : http://thaitemple.org [2 กมภาพนธ 2559]. วดไทยในตางประเทศ. [ออนไลน]. แหลงทมา : http://udn.onab.go.th/attachments/

attachments/504_watthaitangpratet.pdf [2 กมภาพนธ 2559]. เสถยร โพธนนทะ. ประวตศาสตรพระพทธศาสนา ฉบบมขปาฐะ เลม 2. กรงเทพฯ: มหามกฏราช

วทยาลย. 2535. สมเดจพระนารายณมหาราช กบ พระพทธศาสนา. [ออนไลน]. แหลงทมา :

http://www.dmc.tv/forum/index.php?showtopic=22046, [2 กมภาพนธ 2559].

260 ป สายสมพนธ "พระพทธศาสนา" ไทย-ศรลงกา ฉลองนกาย"สยามวงศ". [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.thairath.co.th/content/331687, [2 กมภาพนธ 2559].

http : //www.visalo.org korobiznet รวบรวมงานเขยนและบทความของพระไพศาล วสาโล. http://thaitemple.org รายนามวดในเครอสมชชาสงฆไทยในสหรฐอเมรกา. http://udn.onab.go.th/attachments/504_watthaitangpratet.pdf.ส านกงานพระพทธศาสนา

แหงชาต.