1

บทท 5.2 แนวความคดทางการเมอง สมยอยธยาและสมยรตนโกสนทรตอนตนและตอนกลาง

2

วตถประสงคเพอใหนสต 1. สามารถสรปหรออธบายความหมายของเทวราชาและสาเหตทไทย

น าคตเทวราชามาใชได

2. อธบายถงลกษณะเทวราชาแบบไทยได

3. อธบายถงความส าเรจและความลมเหลวของคตเทวราชาได

4. อธบายถงเหตผลทท าใหคตเทวราชากบธรรมราชาผสมผสานกนได

5. สามารถอธบายพระราชด า รของ รชกาลท 5 - 6 เก ยวกบรฐธรรมนญ

6. อธบายแนวความคดทางการเมองของกลมเจานายและขาราชการ ร.ศ. 103 และแนวความคดทางการเมองของกบฏ ร.ศ. 130 ได

3

สมยอยธยา พ.ศ. 1893 – 2310 ระยะเวลา 417 ป

4

กรงศรอยธยา

กษตรย 33 พระองค

5 ราชวงศ

อทอง สพรรณภม สโขทย ปราสาททอง บานพลหลวง

เสยเอกราชใหแกพมา 2 ครง

5

ครงท 1 (พ.ศ.2112) : พระมหนทราธราช

พระนเรศวรมหาราชทรงกอบกเอกราช คนมาไดเมอ พ.ศ. 2127

ครงท 2 (พ.ศ.2310) : พระเจาเอกทศน

พระเจาตากสนทรงกอบกเอกราช คนมาไดในอก 9 เดอนตอมา

การกอบกเอกราชจากพมา

6

สมยอยธยา

ความคดทางการเมอง

เทวราชา ธรรมราชา + • เปนเรองของประเพณนยม

• ท าใหกษตรยมความศกดสทธดจดงเทพเจา

• เปนผมพระราชอ านาจสงสด ใครจะละเมดมได

• เทวราชาไมม ความใกลชดกบประชาชน

ไมไดกลาวถงภารกจ

ในการสงสอนและดแล

ประชาชนใหพนจาก

วฏสงสาร

กษตรย

7

การผสมผสานแนวคดเทวราชาและธรรมราชาโดยไมมขอขดแยงกนสบเนองมาจากเหตผล 2 ประการคอ

1. คนไทยนบถอศาสนาพทธ แตกมอทธพลของพราหมณ ปนอยดวย ดงนน แมวากษตรยจะมฐานะเปนเทพเจา แตกสามารถมองเหนเปนพระโพธสตว ผคนยอมใหความเคารพ

2. ทงเทวราชาและธรรมราชาลวนมกศโลบายทจะเสรมสรางพระราชอ านาจของกษตรย

8

เทวราชา = กษตรยทเปนเทพเจา

ในศาสนาพราหมณถอวาเทพเจา คอพระศวะ และพระนารายณได

อวตารลงมาเปนกษตรย

กษตรยจงเปนผมพระราชอ านาจ

สงสดเดดขาดเหนอทกสงทกอยาง

มความศกดสทธ ผใดจะละเมดไมได

9

ความคดเทวราชาแบบไทยเดมอยในอนเดย ตอมาเมออนเดยตดตอกบเอเซยอาคเนย ความคดดงกลาวจงแพรขยายเขามาในชวาและอาณาจกรโบราณตาง ๆ ในแหลมอนโดจน ไทยอาจรบมาจากเขมรโดยตรงกไดหรออาจจะรบจากวฒนธรรมของพนเมองเดมในบรเวณลมแมน าเจาพระยาโดยตรงกได

10

สาเหตทรบความคดทางการเมองแบบเทวราชามาใชในอยธยา พระรามาธบดท 1 (อทอง)ไดน าความคดแบบเทวราชามาใชเพราะเหตผล 3 ประการ 1) เจตนารมณทางการเมองในการประกาศตนเปนอสระไมยอมรบอ านาจและอทธพลของสโขทยซงมการปกครองแบบธรรมราชาเปนเอกลกษณ 2) การไดรบอทธพลจากศาสนาพราหมณบรเวณลมแมน าเจาพระยาซงเคยอยใตอทธพลของเขมรมากอน 3) อาจไดรบอทธพลจากราชส านกของเขมรโดยตรง

เทวราชา

เจตนารมณทางการเมอง อทธพลจากศาสนาพราหมณ อทธพลจากราชส านกเขมร

11

ลกษณะแนวคดเทวราชาของไทยไมไดเครงครดเหมอนของเขมรแตกไมไดเปนคนธรรมดาสามญแบบพอขนของสโขทย ทงนเพราะคนไทยยดถอครอบครวเปนหลกในการด ารงชวตจงท าใหถอกษตรยเปนเหมอนผน าครอบครว แมกษตรยจะมฐานะเหมอนเทพเจาแตกทรงนบถอพระรตนตรยเชนเดยวกบประชาชนทวไป ความรสกจงถอวากษตรยเปนอนเดยวกนกบตน คอ ทงเคารพทงกลว

12

แนวคดแบบเทวราชามไดประสบความส าเรจเสมอไปเพราะพระมหากษตรยผทจะมอ านาจจรง ๆ ตองมคณสมบตหลายประการ เชน มฝมอในการรบ มความสามารถในการบรหารราชการแผนดน มพระชนมายทยงยนนาน ตวอยางเชน ราชวงศสพรรณภม สมเดจพระบรมไตรโลกนาถ ครองราชย 40 ป และสมเดจพระรามาธบดท 2 ครองราชย 38 ป สวนทมบญญาธการนอย เชน สมเดจพระอาทตยวงศ แหงราชวงศสโขทย (พระรวง) ครองราชย 30 วน ราชวงศสพรรณภม พระเจาทองลน ครองราชย 7 วน และราชวงศบานสวนพล สมเดจ พระเจาอทมพร ครองราชย 19 วน

13

ความคดทางการเมองแบบเทวราชาสามารถผสมผสานกบความคดกบธรรมราชาไดโดยไมกอใหเกดผลเสยหายตอกนเพราะเหตผล 2 ประการ 1. คนไทยมกนบถอศาสนาพทธโดยมศาสนาพราหมณเจอปนอยดวย 2. ทง 2 แนวความคดลวนแตมกศโลบายทจะเสรมสรางราชอ านาจ ความชอบธรรม และสทธธรรมทางการเมองของพระมหากษตรยจงสามารถใหการเกอกลกนได

14

เทวราชาผสมผสานกบธรรมราชา

15

ครองราชย 15 พรรษา 2310 – 2325

มพระชนมาย 48 พรรษา

16

ธนบร

สมเดจพระเจาตากสนมหาราช

ความคดแบบเทวราชาทองหนกไปในทางธรรมราชา

ปฏบตพระองค เปนหวหนาชมชน

ปฏบตพระองค ประหนงวา

เปนพอและคร

ทรงย าถงความส าพนธ เชงญาตกบขาทลละออง

พระบาท

ภราดรภาพ

17

อนตวพอชอวาพระยาตาก ทนทกขยากกชาตพระศาสนา ถวายแผนดนใหเปนพทธบชา แดพระศาสดาสมณะพระพทธโคดม ใหยนยงคงถวนหาพนป สมณะพราหมณชปฏบตใหพอสม เจรญสมถะและวปสสนาพอชนชม ถวายบงคมรอยบาทพระศาสดา คดถงพอพออยคกบเจา ชาตของเราคงอยคพระศาสนา พระพทธศาสนาอยยงคองคกษตรา พระศาสดาฝากไวใหคกน ฯ (มโนปณธานของพระเจาตากสนมหาราชจารกไวทศาลวดอรณราชวราราม)

18

สมยรตนโกสนทรตอนตน พ.ศ. 2325 – 2394 รวม 69 ป ตงแตรชกาลท 1 – รชกาลท 3

2325 - 2352 2352 - 2367 2367 - 2394

2394 - 2411 2411 - 2453 2453 - 2468

2468 - 2477 2477 - 2489 2489 - ปจจบน

สมยรตนโกสนทรตอนกลาง พ.ศ. 2394 – 2468 รวม 74 ป ตงแตรชกาลท 4 – รชกาลท 6

สมยรตนโกสนทร พ.ศ. 2468 – ปจจบน รวม 82 ป ตงแตรชกาลท 7 – รชกาลท 9 กษตรยภายใตรฐธรรมนญ

19

สมยรตนโกสนทรตอนตน

ความคดแบบธรรมราชา

20

สมยรชกาลท ๑ เนนรปแบบ ก า รบ า เ พญบ า รม ข อ งพระ

โพธสตวเพอจะน าสตวโลกไปสพระนพพาน

ทรงเนนอดมการณ ธรรมราชาเ พอชกจงคนไทยให ชนชมผน าคนใหม การขยายอาณาจกร และแขงขนกบพมาทางการเมอง

“ตงใจจะอปถมภก ยอยกพระพทธศาสนา ปองกนขอบขณฑสมา รกษาซงประชาและมนตร”

เสดจพระราชสมภพ เมอวนท ๒๐ มนาคม พ.ศ. ๒๒๗๙ สนพระชนมเมอ พ.ศ. ๒๓๕๒ ครองราชย ๒๗ พรรษา พระชนมาย ๗๔ พรรษา

21

มเจตนารมณอนแนวแนในการท านบ ารงพระพทธศาสนาทรงจดใหมการสอบเปรยญธรรม ๙ ประโยค ทรงสบทอดพระราชปณธานตามเบองพระยคลบาทของพระราชบดา

เสดจพระราชสมภพ เมอวนท ๒ ๔ ก ม ภ า พ น ธ พ . ศ . ๒ ๓ ๑ ๐ ส น พ ร ะ ช น ม เ ม อ พ . ศ . ๒ ๓ ๖ ๗ ครองราชย ๑๕ พรรษา พระชนมาย ๕๘ พรรษา

สมยรชกาลท ๒

22

เนนการคาขายกบยโรป น าแพทยแผนใหมเขามา เปดโรงพมพหนงสอพมพ คนไทยไดเรยนรภาษาองกฤษเปนครงแรก

เสดจพระราชสมภพ เมอวนท ๓๑ มนาคม พ.ศ. ๒๓๓๐ สนพระชนมเมอ พ.ศ. ๒๓๙๔ ครองราชย ๒๖ ป พระชนมาย ๖๔ พรรษา

สมยรชกาลท ๓

23

รตนโกสนทรตอนกลาง

ความคดแบบธรรมราชา + ความคดแบบเทวราชา

เตรยมการปฏรป ปฏรป สานตอ

24

เตรยมการปฏรป

เผชญการคกคามจากลทธจกรวรรดนยม ปรบปรงประเทศใหทนสมย เตรยมกษตรยรนใหมส าหรบสยาม ใหการศกษาแบบตะวนตก แดเจาฟาจฬาลงกรณ เสยดนแดนครงแรกใหแก ฝรงเศส คอเขมรทงประเทศ ยกเวนพระตะบอง ศรโสภณ และเสยมราฐ รวมเนอทประมาณ ๑๒๔,๐๐๐ ตร.กม.

เสดจพระราชสมภพ เมอวนท ๑๘ ตลาคม พ.ศ. ๒๓๔๗ สนพระชนมเมอ พ.ศ. ๒๔๑๑ ครองราชย ๑๖ ป พระชมมาย ๖๖ พรรษา (ทรงผนวช ๒๖ พรรษา)

สมยรชกาลท ๔

25

สมยรชกาลท 5 การปฏรปเพอใหสยามทนสมย สมยรชกาลท ๕ ทรงต ง ๑๒ กระทรวง สงโอรสและ

ขาราชการไปศกษาตอตางประเทศ ทรงเลกทาส เ สยดนแดนไทยใหแกฝรงเศสและองกฤษมากมาย

เสดจพระราชสมภพ เ มอวนท ๒๐กนยายน พ.ศ. ๒๓๙๖ สนพระชนมเมอ พ.ศ. ๒๔๕๓ ครองราชย ๔๒ ป พระชมมาย ๕๘ พรรษา (ครองราชยเมอพระชนมายแคเพยง ๑๕ พรรษาเทานน)

26

ยงคงเผชญกบ การลาอาณานคม

เสยดนแดนเปน จ านวนมาก

สงพระราชโอรส และขาราชการ

ไปเรยนเมองนอก

ปฏรปการ ปกครอง

แควนสบสองจไทย

ดนแดนฝงซายแมน าโขง

ดนแดนฝงขวาแมน าโขง

พระตะบอง,เสยมราฐ,ศรโสภณ

ดนแดนเขตมลาย องกฤษ

ฝรงเศส ตงกระทรวง 12 กระทรวง

ยกเลกประเพณทคร าคร

27

สานตอการปฏรป สมยรชกาลท 6 เปนกษตรยนกเรยนนอกพระองคแรก

จบนายรอยทโรงเรยนทหารแซนดเฮสต และมหาวทยาลยออกฟอรด ประเทศองกฤษ มการทดลองการปกครองระบอบประชาธปไตย ดสตธาน กบฎ ร.ศ.๑๓๐ เกดสงครามโลกครงท ๑ ใน พ.ศ. ๒๔๕๗

เ ส ด จ พ ร ะ ร า ช ส ม ภพ เ ม อ ว น ท ๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๒๓ สนพระชนมเมอ พ.ศ. ๒๔๖๘ ครองราชย ๑๖ ป พระชนมาย ๔๖ พรรษา

สมยรชกาลท ๖

28

รชกาลท 5 ทรงเหนดวยกบการมรฐธรรมนญแตตองพน รชสมยของพระองคไปแลว เนองจาก ทรงเหนวาประชาชนยงไมมความรเพยงพอ ดงนน จงควรปฏรปการปกครองกอนสงใดทงหมดจงโปรดเกลาใหตง 12 กระทรวงขนมาเพอรองรบการปฏรปนน

รชกาลท 6 ทรงเหนดวยกบพระราชบดาโดยทรงเหนวา การมรฐสภานน ประชาชนจะตองมความรและพรอมทจะเลอกผแทนของตนเองเขาไปนงในสภาได ถายงไมพรอมจะเกดผลเสยมากกวาเพราะจะน าไปสความสนคลอนสถาบนพระมหากษตรย

พระราชด ารของรชกาลท 5 และ 6 เกยวกบรฐธรรมนญ

29

กลมนมความเหนวา บานเมองไทยในขณะนน สมควรจะตองมการปกครองโดยมพระมหากษตรยเปนประมขตอไป แตจะตองถกจ ากดพระราชอ านาจใหอยภายใตบทบญญตแหงรฐธรรมนญ

โดยทในระยะแรก ๆ ไมจ าเปนตองมรฐสภากได พระมหากษตรยทรงม พระราชอ านาจสงสดในการวนจฉยและทรงมพระบรมราชโองการในเรองใด ๆ กไดโดยมอบหมายใหขนนางผใหญรบไปปฏบต โดยทพระองคไมตองทรงราชการนน ๆ ทกอยางดวยพระองคเอง

แนวคดทางการเมองของ “กลมเจานายและขาราชการ ร.ศ. ๑๐๓” และ “กบฏ ร.ศ. ๑๓๐”

30

แนวคดทางการเมองของ“กบฏ ร.ศ. ๑๓๐” (๒๔๕๔)

แนวคดทางการเมองของ “คณะผกอการ ร.ศ.๑๓๐”มลกษณะทยนยอมใหพระมหากษตรยยงคงด ารงต าแหนงพระประมขของประเทศตตอไปไดแตตองทรงใชพระราชอ านาจภายในขอบเขตทรฐธรรมนญบญญตไว หลงจากพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว รชกาลท ๖ ขนครองราชยไดไมถง ๒ ป ทรงเคยแสดงความคดเหนวา พระองคนยมระบอบรฐธรรมนญ แตททรงยงไมพระราชทาน เพราะเสนาบดและทปรกษาราชการทงชาวองกฤษและอเมรกาทดทานไว จงทรงตงดสตธานเปนการรจ าลองประชาธปไตย

31

แนวคดทางการเมองของ“กบฏ ร.ศ. ๑๓๐” (๒๔๕๔) (ตอ) อยางไรกตามมผวจารณวา ดสตธานเปนเพยงการละเลนอยางหนงของรชกาลท ๖ ทรงหาไดตงใจทจะกอตงรปการปกครองแบบประชาธปไตยอยางจรงจงแตอยางใดไม กลมคนบางพวกยงไดเพงเลงเขาไปยงราชส านกเหนวา มความฟงเฟอ ขาราชการบรหารและพระบรมวงศานวงศบางสวนซงใกลชดสนทสนมพระเจาอยหว กทรงโปรดปรานประทานความดความชอบดวยยศถาบรรดาศกด สวนบคคลทมความรความสามารถท างานในหนาทตนอยางพากเพยรกลบถกมองขาม แมแตพวกทมหนาทฟอนร าท าเพลง กกลบไดยศถาบรรดาศกดและเปนทโปรดปรานใหเขาเฝาใกลชด ความไมสม าเสมอและเปนธรรมดงน เปนทวจารณกนเอกเกรกทงในพระราชส านกและนอกพระราชส านก

32

ด ว ย เ ห ต น จ ง ม ก ล ม ค น ท ค ด ร า ย ห ม า ย โ ค น ร ะ บ อ บสมบรณาญาสทธราชยเพอเปลยนรปแบบการปกครองมาเปนระบอบประชาธปไตย ซงมการเตรยมการมาตงแตป พ.ศ ๒๔๕๒ กอนกระท าการถง ๒ ป บคคลทเปนหวหนาขบวนการปฏวตในครงน คอ ร.อ. ขนทวยหาญพทกษ (เหลง ศรจนทร), ร.ต.เหรยญ ศรจนทร, ร.ต. เนตร พนววฒน, ร.ต. จรญ ษตะเมษ, ร.ท จรญ ณ บางชาง, ร.ต.เจอ ศลาอาสน และมนายทหารหนมจากกองทพบกอกหลายคน และพลเรอนอกจ านวนหนงรวมมอดวย รวมผคดกอการทงสน ๙๑ คน โดยก าหนดเอาวนท ๑ มนาคม ๒๔๕๔ เปนวนกระท าการ ซงวนนนพระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท ๖ เสดจกลบจากการซอมรบจากพระราชวงสนามจนทร จงหวดนครปฐม

แนวคดทางการเมองของ“กบฏ ร.ศ. ๑๓๐” (๒๔๕๔) (ตอ)

33

แนวคดทางการเมองของ“กบฏ ร.ศ. ๑๓๐” (๒๔๕๔) (ตอ)

ในทสดพวกกอการกบฏตอพระราชบลลงกกไดรบโทษานโทษ แตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ทรงพระกรณาธคณโปรดเกลาฯ แทนทจะท าการประหารชวตกลมกบฏเหลานน กลบไดรบการลดหยอนผอนโทษลงมาเปนแตเพยงจ าคกตลอดชวตเทานน ถงแมการคดปฏวตของกลมทหารหนมจะกลายเปนโศกนาฏกรรมยอนมาเลนงานตนเองในทสด แตการกบฏครงนสะทอนใหเหนวา .... การคดลมลางระบอบสมบรณาญาสทธราชยนน ไดแพรหลายมากขนและกอใหเกดกลมทจะด าเนนการอยางจรงจงขนมา

34

หวหนาขบวนการปฏวตในครงน คอ ร.อ. ขนทวยหาญพทกษ (เหลง ศรจนทร)

พ.ศ. ๒๔๕๔

35

เปนปท ๑๗ ของการครองราชยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ไดมเจานายและขาราชการ จ านวนหนงทรบราชการ ณ สถานทตไทย ณ กรงลอนดอน และกรงปารส ไดรวมกนลงชอในเอกสารกราบบงคมทลความเหนจดการเปลยนแปลงการปกครองราชการแผนดน ร.ศ. ๑๐๓ ทลเกลาฯ ถวาย ณ วนพฤหสบด แรม ๘ ค า เดอน ๒ ปวอก ฉอศอ ศกราช ๑๒๔ ตรงกบวนท ๙ เดอนมกราคม พ.ศ. ๒๔๒๗

การเรยกรองตองการรฐธรรมนญของกลมเจานาย และขาราชการในร.ศ. ๑๐๓ (๒๔๒๗)

36

เจานายและขาราชการทจดท าหนงสอกราบบงคมทลความเหนครงนน มพระนามชอปรากฏอยทายเอกสาร ไดแก 1. พระเจานองยาเธอ กรมหมนนเรศรวรฤทธ (พระเจาบรมวงเธอกรมพระนเรศร วรฤทธ ) 2. พระเจานองยาเธอพระองคเจาโสณบณฑต (พระเจาบรมวง เธอกรมหมนพทยลาภพฤฒธาดา) 3. สมเดจพระเจานองยาเธอ พระองคเจาสวสดโสภณ (สมเดจกรมพระสวสดวฒน วศษฏ) 4. พระองคเจาปฤษฎางค (พระวรวงศเธอพระองคเจาปฤษฎางค) 5.นายนกแกว คชเสน {พระยามหาโยธา) 6. หลวงเดชนายเวร(สน สาตราภย ตอมาเลอนบรรดาศกดเปนพระยาอภยพพธ) 7. บศย เพญกล (จมนไวยวรนาถ) 8. ขนปฏภาณพจตร (หน) 9. หลวงวเสศสาล (นาค) 10. นายเปลยน 11. สปเลฟเตอรแนนสะอาด

37

แนวคดทางการเมองแบบจ ากดพระราชอ านาจของพระมหากษตรย

หมายถง ใหพระมหากษตรยใชอ านาจดานบรหาร นตบญญต และ ตลาการโดยผานทางคณะรฐมนตร รฐสภา และผพพากษาตามล าดบโดยอ านาจอธปไตยทแทจรงจะตองเปนของปวงชน

เหตผลทมแนวความคดเชนนเพราะ

1. อทธพลของลทธจกรวรรดนยมตะวนตกทขยายอ านาจมาทางเอเซยท าใหตองปฏรปการปกครองใหทนสมยเพอรบมอกบลทธดงกลาว

2. ความกาวหนาทางดานสตปญญาของขาราชการไทยทไปศกษาตอในตะวนตกจงตองการเปลยนแปลงระบบการเมองการปกครองของไทยใหเจรญกาวหนาเหมอนอยางตะวนตก

38

ความคดเหนทางการเมอง

รตนโกสนทรตอนกลาง

ธรรมราชา เทวราชา + กษตรยเสมอนพระโพธสตว

พาชาตใหพนภย

กษตรยตองเปนผน าประชาชน

ตอสกบการลาอาณานคม

39

สรป สมยอยธยา มรปแบบการปกครองแบบเทวราชาผสมกบธรรม

ราชา ราษฎรเคารพพระราชาในฐานะผน าครอบครวทนบถอพระรตนตรยรวมกน

สมยรตนโกสนทรตอนตนและตอนกลาง มรปแบบการปกครองแบบเทวราชาทเนนหนกไปในทางธรรมราชาแบบพระโพธสตว พระมหากษตรยมหนาทคมครองปองกนและน าพาราษฎรใหหลดพนจากวฏฏสงสาร

40

แบบฝกหดทายบท ชนท 12 1. แนวคดทางการเมองในสมยอยธยาเปนแบบใด ? 2. เทวราชาหมายถงแนวความคดอยางไร ? 3. แนวคดทางการเมองแบบเทวราชาไดรบการสบทอดและพฒนาตอไป

อยางไร ? 4. ความส าเรจและความลมเหลวของความคดทางการเมองแบบ

เทวราชาเปนอยางไร ? 5. รชกาลท 5 ถงรชกาลท 6 ทรงมความเหนในเรองรฐธรรมนญอยางไร ? 6. แนวความคดทางการเมองของกลมเจานายและขาราชการ ร.ศ. 103 เปน

อยางไร ? 7. แนวความคดทางการเมองของกบฏ ร.ศ. 130 เปนอยางไร ?

แหลงอางองขอมล

อาจารยอรญญา โชคสวสด เอกสารประกอบการสอน รายวชา ทฤษฎ การเมอง (Political Theories) จากเวปไซด https://www.slideshare.net/ssuser0a12a2/ political-theory-48530884