สมาธสบายใจ

โดยพระอาจารยพรหมวงโส

ลขสทธ พระอาจารยพรหมวงโส2557ลขสทธภาพ พระอาจารยพรหมวงโส2557

อนญาตใหเผยแพรภายใตสญญาอนญาตแบบครเอทฟคอมมอนสแบบอางองแหลงทมา-ไมใชเพอการคาและใหอนญาตตอไปแบบเดยวกน4.0ระหวางประเทศ(CCBY-NC-SA4.0)https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/

คณมเสรภาพทจะแบงปนทำาสำาเนาแจกจายและสงงานชนนภายใตเงอนไขดงตอไปน •แสดงทมา–คณตองแสดงทมาของงานดงกลาวตามรปแบบ ทผสรางสรรคหรอผอนญาตกำาหนด •หามนำาไปใชเพอการคา–คณไมสามารถนำางานนหรอสวนหนง สวนใดของงานนไปใชเพอการพาณชย •อนญาตแบบเดยวกน–หากคณดดแปลงเปลยนรปหรอตอเตม งานนคณตองใชสญญาอนญาตแบบเดยวกนหรอแบบทเหมอนกบ สญญาอนญาตทใชกบงานนเทานน

ตดตอขอสำาเนาดจทลของหนงสอไดทBodhinyanaMonastery216KingsburyDrive,Serpentine,WA6125,Australiaโทร.+61(0)895252420

สมาธสบายใจ

โดย

พระอาจารยพรหมวงโส

แปลและเรยบเรยงจาก

The Basic Method of Meditation by Ajahn Brahm

แนวทางการฝกสมาธแบบสบายใจ

บทท 1

การรกษาจตใหแนวแนอยในปจจบนขณะ

บทท 2

การตระหนกรถงปจจบนขณะอยางสงบเงยบ

บทท 3

จตประคองแนวแนอยกบลมหายใจอนงดงามตลอดเวลา

7

21

37

สมาธสบายใจ 7

บทท 1การรกษาจตใหแนวแนอยในปจจบนขณะ

“จดมงหมายของการทำาสมาธลกษณะนคอ

ความเงยบทงดงาม ความสงบนง

และความกระจางแจงแหงจต”

การทำาสมาธคอหนทางทจะนำาไปสการปลอยวางในขณะทเราทำาสมาธ เราปลอยวางโลกภายนอกทซบซอนเพอเขาถงโลกภายในทสงบเยน ตามความเชอทางศาสนาและลทธตางๆ การทำาสมาธคอเสนทางไปสจตทบรสทธและทรงพลง การมจตทบรสทธหลดพนจากโลกนเปนประสบการณทนาอศจรรยและเปยมสข การฝกทำาสมาธในชวงแรกมกจะตองใชความอตสาหะมากหนอย แตขอใหอดทนฝกเพราะผลทไดรบคอสภาวะอนงดงามทรงคณคา คมความพยายามจรงๆ! กฎแหงธรรมชาตประการหนงคอ ทใดไมมความพยายาม ทนนไมมความกาวหนา ไมวาจะเปนนกบวชหรอฆราวาส หากไมมความพยายาม กจะไมมความกาวหนาไมวาในการทำาสมาธหรอสงใดกตาม

พระอาจารยพรหมวงโส8

อยางไรกด แคพยายามอยางเดยวนนไมพอ ตองเปนความพยายามอยางชาญฉลาดดวย กลาวคอ เราควรกำาหนดทศทางพลงงานของเราไปในททควรและคงความเพยรนนไวจนกวาจะบรรลภารกจ ความพยายามอยางฉลาดไมเปนอปสรรคกดกนหรอรบกวนเรา หากแตจะนำามาซงความสงบอนงดงามแหงสมาธทดงลก ในการทจะรวาเราควรกำาหนดความพยายามไปในทศทางใดเราตองมความรความเขาใจอยางชดเจนเกยวกบเปาหมายของการทำาสมาธ ซงคอ ความเงยบทงดงามความสงบนงและความกระจางแจงแหงจต หากเราเขาใจเปาหมายนแลวเรากจะเหนไดชดเจนวาตองกำาหนดความพยายามไปทจดใดและจะใชวธการใดเพอบรรลเปาหมายนน ความพยายามทดคอ ความพยายามในการปลอยวางในการพฒนาจตทจะโนมไปในทางละวาง หนงในพระพทธพจนทเรยบงายแตลกซงคอ “จตของผทำาสมาธทนอมไปในทางละวางจะเปนสมาธไดงาย” ผทำาสมาธประเภทนจะประสบความสขภายในเกอบจะโดยอตโนมต สงทพระพทธเจาตรสกคอ เหตสำาคญททำาใหเราเขาสมาธระดบลกหรอภาวะททรงพลงเหลานไดคอ ความเตมใจทจะละวาง

สมาธสบายใจ 9

ปลอยวางและสละวางหรอ“ลดละเลก”นนเอง ระหวางการทำาสมาธ จตของเราไมควรมงสะสมหรอตดยดสงใด แตเราควรฝกจตใหยนดทจะละสงตางๆและปลอยวางภาระทงหลาย ในยามทเราไมไดนงสมาธเราตองแบกรบภาระหนาทมากมาย เหมอนเราแบกสมภาระหนกหนวง แตในขณะทเราฝกสมาธ สมภาระตางๆ นนกลบเปนสงทไมจำาเปนเลย ดงนน ในขณะททำาสมาธ ลองฝกวางสมภาระใหมากทสดเทาทจะมากได ใหคดวาสงเหลานนเปนภาระ เปนลกตมหนกทกดทบเราอย เมอคดดงนได เราจะมทศนคตทเหมาะควรสำาหรบการละวางสงเหลานอยางไมไยดโดยไมหวนกลบไปอก ทศนคตและความพยายามลกษณะนตลอดจนจตทโนมไปทางปลอยวางจะนำาเราไปสสมาธทลก แมในขนแรกๆทเรมทำาสมาธลกษณะน ลองดสวา เราจะสรางพลงแหงการละวางไดมากเพยงใดและเตมอกเตมใจเพยงใดและการปลอยวางจะเกดขนเองทละเลกทละนอย เมอจตของเราละวางสงตางๆ ได เราจะรสกโปรงเบากวาเดมเปนอสระจากภาระทงหลาย ในการฝกสมาธ การละวางนจะคอยๆเกดขนเปนลำาดบทละขนๆ

พระอาจารยพรหมวงโส10

เราอาจผานขนตอนตนๆ นไดอยางรวดเรวหากตองการแตขอใหระวงสกหนอย เพราะบางครง เมอเราผานขนตอนชวงแรกเรวเกนไป การเตรยมจตใหพรอมอาจจะไมสมบรณด เปรยบเทยบไดกบการสรางบานบนรากฐานทเปราะบางไมแขงแรง โครงของบานจะสรางขนไดเรวมากแตกทลายลงรวดเรวเชนกน! ฉะนน คนฉลาดจงควรใชเวลานานๆในการกอรากฐานตลอดจนพนเรอนชนแรกดวยความรอบคอบ เพอใหมพนฐานทมนคงแขงแรง จากนนเรากมงหนาสรางชนสองชนสามตอไปได ซงคอ สภาวะสขจากสมาธซงจะมนคงและหนกแนนเชนเดยวกน วธการทอาตมาสอนการทำาสมาธนน อาตมาชอบเรมงายๆ ดวยการฝกวางสมภาระของอดตและอนาคตบางครงเราอาจคดวาแบบนทำางายๆพนๆไปหนอยแตถาเราทมเทพยายามฝกเรองงายๆ นอยางเตมทโดยไมรบวงไปหาสมาธระดบสงเสยกอนทเราจะถงเปาหมายแรกแหงการมจตนงอยกบปจจบนขณะ และถาเราทำาไดแลวเราจะรวา เราไดสรางรากฐานทแขงแกรงสำาหรบรองรบการฝกระดบทสงขนตอไป การละวางอดตหมายถงการหยดคดถงทกสงไมวา

สมาธสบายใจ 11

จะเปนเรองงาน ครอบครว ขอผกมด หนาทรบผดชอบความเปนมาของตนเอง ประสบการณทงทดและทเลวรายในวยเดก เราละทงเรองในอดตเหลานนทงหมดดวยการไมแสดงความสนใจแมแตนอย เราจะกลายเปนคนไรอดตขณะฝกสมาธ เราจะไมคดแมแตวา เรามาจากไหน เกดทไหน บดามารดาเปนใคร หรอตนเองไดรบการเลยงดมาอยางไรภมหลงทงหลายนนจะถกละวางขณะทเราฝกสมาธเมอเราปฏบตเชนน ทกคนทมาอบรมฝกสมาธทนกเสมอภาคกน นนคอ เปนแคคนฝกสมาธคนหนงเทานน และจงไมใชเรองสำาคญเลยวาเราฝกปฏบตมานานแคไหน เรามประสบการณโชกโชนหรอเปนมอใหม หากเราละทงประวตเราไปเสย เราทกคนกจะเปนอสระและเทาเทยมกน เราจะปลดปลอยจตเราใหเปนอสระจากความหวงกงวล การกำาหนดร และความคดตางๆ ทตกรอบเราและยบยงไมใหเราไดพฒนาความสงบสขอนเกดจากการปลอยวาง ดงนน เราจงตองปลอยวางทก “สวน” ของอดตไมวาจะเปนอดตทเกดขนตงแตเขาโครงการอบรมสมาธครงน หรอแมแตความทรงจำาถงอดตทเกดขนเมอครน!เมอเราทำาไดอยางนแลว กเทากบวาเราไมไดแบกภาระจาก

พระอาจารยพรหมวงโส12

อดตมาสปจจบน ไมวาเมอครจะเกดอะไรขน เราไมตองใสใจอกตอไปแลว ปลอยใหมนผานไปเสย อยาใหเสยงจากอดตมาสะทอนในใจเรา การฝกเชนนเหมอนการพฒนาจตเราใหเหมอนหองบนวมเมอเหตการณการรบรหรอความคดใดมากระทบผนง“บนวม”กไมมสงใดสะทอนกลบไปทกสงตกไปหยดนงอยในนวมทบผนงนนคอเราไมปลอยใหอดตเขามาสงเสยงสะทอนในใจเรา ไมวาจะเปนอดตทเกดเมอวานหรอเวลาใดๆ กอนหนานน เพราะเรากำาลงฝกจตทนอมไปในทางปลอยวางละวางและลดภาระ บางคนมทศนคตวา หากเรานำาอดตมาพจารณาใครครวญ เราจะสามารถเรยนรจากอดตและสามารถแกปญหาในอดตไดแตทวาเราควรเขาใจวาเมอเราหนไปมองอดต เรากำาลงมองอดตผานเลนสทถกบดเบอน ไมวาเราจะคดวาอดตนนเปนอยางไร ความจรงมกจะไมใชอยางนน! นคอสาเหตวาทำาไมคนเราถงเถยงกนวาเกดอะไรขนกนแน แมแตเหตการณทเพงเกดขนเมอคร เจาหนาทตำารวจทมหนาทสบสวนอบตเหตจราจรตางทราบดวา แมอบตเหตจะเกดขนเมอครงชวโมงทผานมา พยานสองคน

สมาธสบายใจ 13

ตางพดความจรงทงคแตจะเลาเรองออกมาไมเหมอนกน ความทรงจำาของเรานนเชอไมได ฉะนน เมอเราเหนวาความทรงจำาของเรานนเชอถอไมได เรากจะไมเหนคณคาของการคำานงถงอดตและเรากจะสามารถปลอยวางได เราจะสามารถฝงอดตได เหมอนกบทเราฝงศพคนตายเราวางอดตไวในโลง แลวขดหลมฝงหรอเผาใหจบสนไปอยาไปออยองอยกบอดต อยาแบกโลงศพของวนเวลาทตายไปแลวไวในหวเรา หากเรายงจะแบกอย กเทากบเราทรมานตวไปแบกภาระทไมใชของเราปลอยใหอดตมนผานไปและเราจะสามารถเปนอสระในปจจบน สวนเรองอนาคตนน ไมวาจะเปนความกงวลความกลวแผนตางๆทเราวางไวตลอดจนความคาดหวงใดๆกขอใหปลอยไปใหหมดเชนกนพระพทธเจาตรสเกยวกบอนาคตไววา “ไมวาเธอคดวา อนาคตจะเปนอยางไรมนจะเปนอกอยางหนงเสมอ”ผมปญญาทราบดวาอนาคตเปนสงไมแนนอนไมมใครทราบไดและไมสามารถพยากรณได เปนเรองโงมากทจะคาดการณอนาคต และเปนการเสยเวลาไปโดยเปลาประโยชนทจะมานกถงอนาคตในขณะทเรากำาลงฝกสมาธอย

พระอาจารยพรหมวงโส14

เมอเราฝกจต เราจะพบวา จตใจเรานแปลกมากสามารถทำาสงมหศจรรยทคาดไมถงได เปนเรองธรรมดามากทผฝกสมาธทมปญหาจตใจไมคอยสงบเมอเรมทำาสมาธกมกจะคดวา “เอาอกแลว นงเทยวนกคงแยเหมอนเดมอก”แมพวกเขาจะเรมคดเชนนวาตวเองจะลมเหลว แตกอาจมเหตการณแปลกๆ เกดขนได นนคอ พวกเขาอาจสามารถเขาสมาธทลกและสขสงบได เมอไมนานมาน อาตมาไดยนเรองของผชายคนหนงในโครงการอบรมสมาธระยะเวลา 10 วน ในวนแรกเขาปวดเมอยตวมากจนรองขอกลบบานแตอาจารยบอกวา“อยตออกวนเถดแลวกหายปวดเองแหละอาจารยรบรอง”ผชายคนนนเลยอยตออกวน แตกลบปวดตวมากขน เลยอยากกลบบานอก อาจารยกพดเหมอนเดม “อกวนนาเดยวกหายปวด” เขาอยตอเปนวนทสามและยงทรมาน

กวาเดม ตลอดเวลา9วนทกเยนเขาจะพารางทปวดราวไปหาอาจารยและขอกลบบาน และอาจารยจะพดวา “อยตออกวนเถดนะ แลวความปวดกจะหายไป” และแลวในวนสดทาย เมอเขาเรมนงสมาธในตอนเชา ความเจบปวดทงหลายกหายไปเปนปลดทง! ซงเปนสงทนอกเหนอความ

สมาธสบายใจ 15

คาดหมายของเขาโดยสนเชง เขาสามารถนงเปนเวลานานโดยไมมอาการเจบปวดใดๆ ทงสน เขาประหลาดใจกบพลงทนามหศจรรยของจตมนษยซงสามารถทำาใหเกดผลลพธทคาดไมถงได เราไมรอนาคต มนอาจจะแปลกประหลาดเหนอความคาดหมายใดๆ ประสบการณลกษณะนทำาใหเราเกดปญญาและความแกลวกลาทจะละวางความคดทงมวลเกยวกบอนาคตและความคาดหวงทงหลาย เมอเรานงสมาธและคดวา “เหลออกกนาทนะเนยฉนตองทนไปอกนานแคไหน” ใจกจะเตลดไปหาอนาคตอกทวาความเจบปวดอาจจะหายไปไดในอกชวครนาทขางหนาอาจเปนนาททปราศจากความเจบปวด เราเดาไมไดหรอกวาอะไรจะเกดขนในอนาคต ขณะอยในชวงฝกกรรมฐาน หลงจากนงสมาธไปหลายครง บางทเราอาจคดวา ทฝกนงสมาธไปนนไมมดสกครงทวาครงตอไปทนงสมาธทกอยางอาจจะเงยบสงบอยางงายดาย เราอาจคดวา “ดจง เรานงสมาธเปนแลว!”แตแลว การนงสมาธคราวหนาอาจแยอก แลวเรากอาจจะงงวาเกดอะไรขน? อาจารยสอนสมาธคนแรกของอาตมาสอนสงท

พระอาจารยพรหมวงโส16

ฟงดแปลกๆเขาบอกอาตมาวาในโลกนไมมการฝกสมาธครงไหนทไมด! อาจารยพดถก การนงสมาธทเราคดวาไมไดเรองนาหงดหงด ไมไดดงใจนนเปรยบไดกบการทำางานหนกเพอใหได“เงนเดอน”นนเอง... เปรยบเหมอนคนทไปทำางานทงวนในวนจนทรและพอเลกงาน กไมไดเงนคาจาง เขาคดวา “แลวฉนจะทำาไปทำาไม” ในวนองคาร เขาทำางานทงวนอกและกไมไดเงนคาจางอก เปนวนทแยอะไรอยางน ทงวนพธ วนพฤหสกเหมอนกน โชครายสวนตดๆ กน แลวกถงวนศกร เขากทำางานเหมอนเดมและพอเลกงานเจานายกจายคาจางให“ดจง!ทำาไมทกวนเปนวนเงนเดอนออกไมไดหรอ?!” ทำาไมทกครงทเรานงสมาธจะเปน “วนเงนเดอนออก” ไมไดหรอ? ตอนน เราทกคนคงเขาใจอปมาอปไมยนแลว ชวงฝกสมาธทมปญหาคอชวงสะสมแตมของเราเปนชวงทเราสะสมปจจยทจะนำาไปสความสำาเรจ ในขณะทเราเพยรฝกเพอใหจตสงบในยามทเผชญความยากลำาบากในการนงสมาธ เราไดเสรมสรางความแขงแกรง สรางแรงสงไปสความสขสงบ และเมอเรามแตมความดมากพอ จตกจะเขาสสมาธทดและมนกจะเหมอน “วนเงนเดอนออก”

สมาธสบายใจ 17

ดงนน ชวงทเรารสกวา นงสมาธไมเอาไหนคอ ชวงเวลาทเราทำางานสวนใหญนนเอง เมอเรวๆนอาตมาไปอบรมการฝกสมาธใหญาตโยมทซดนยในชวงถามปญหาการทำาสมาธเปนการสวนตวกบอาตมาหรอทเราเรยกกนวาการสอบอารมณนนมสภาพสตรคนหนงบอกอาตมาวาวนนโกรธอาตมาทงวนดวยเหตผลทแตกตางกนสองประการในชวงแรกๆทนงสมาธเธอรสกวามนยากลำาบากมากและโกรธอาตมาทไมยอมตระฆงเลกนงใหเรวหนอยแตพอชวงหลงๆเธอนงสมาธไดสขสงบมากเลยโกรธอาตมาทตระฆงเรวไปแตละชวงทนงสมาธนนนานเทากนคอหนงชวโมงเปนอาจารยนยงไงๆกตระฆงไดไมถกเวลาซกท! นคอสงทจะเกดขนเมอเราคาดหวงถงอนาคต คดวา “อกกนาทนะกวาอาจารยจะตระฆง?” นนแหละคอการทรมานตวเอง เปนการหยบสมภาระหนกทไมใชของเราขนมาแบกดงนนขอใหเราระวงตวอยาไปหยบสมภาระหนกแหงการบนวา “เหลออกกนาทกวาจะหมดเวลานะ?” หรอ“ฉนตองทำาอะไรตอละ?” หากเราคดอยางนนอย กแปลวาเราไมไดใสใจกบสงทกำาลงเกดขนอย เราไมไดทำาสมาธอยเราเผลอจตหลดไปเสยแลวและหาเรองยงเขาตวแทๆ

พระอาจารยพรหมวงโส18

ในขนน ขอใหเรารกษาใจใหอยในปจจบนจนกระทงไมทราบวาวนนวนอะไรเวลาเทาไรเชาสายบายหรอเยนไมรทงนน!รแตเพยงวาปจจบนเปนอยางไรเมอรกษาจตไดเชนน เรากมาถงชวงเวลาททางธรรมะเรยกวา เราทำาสมาธอยในปจจบน ไมรบรวา เวลาผานไปนานแคไหนแลวหรอเหลอเวลาเทาไรไมแมแตจะจำาไดวาวนนวนอะไร สมยทอาตมายงเปนพระนวกะในเมองไทย ครงหนงอาตมาถงกบลมไปวา ปนปอะไรแลว! เปนความรสกทดจรงๆ ทไดอยในภพทไรกาลเวลา ภพทมเสรกวาโลกทกำาหนดดวยกาลเวลาทพวกเราอาศยอย ในภพทไรกาลเวลาเราจะพบกบปจจบนขณะ เหมอนผทรงปญญาทงหลายไดประสบเปนเวลาหลายพนป เปนเชนนมาตลอด ไมไดแตกตางกนเลยเราไดประสบความจรงแหงปจจบนขณะ ความจรงแหงปจจบนขณะนนอลงการมาก เมอเราไดละทงอดตและอนาคตทงมวล กเหมอนวา เรามชวตชวาขนมาทนท เราอยทน เรามสต นคอขนตอนแรกของการทำาสมาธ เพยงแครกษาสตใหอยกบปจจบน เมอเรามาถงขนน กถอวาประสบความสำาเรจมากแลว เราไดปลอยวางอปสรรคชนแรกทขวางทางการเขาสมาธทดงลกฉะนนขอให

สมาธสบายใจ 19

เพยรพยายามกนมากๆ เพอใหถงขนแรกนจนกระทงพนฐานสมาธของเราแขงแกรง หนกแนนและมนคง ตอไป เราจะบมจตทตระหนกรถงปจจบนขณะใหประณตยงขนสขนทสองของการทำาสมาธ นนคอ การตระหนกรถงปจจบนขณะอยางสงบเงยบ

สมาธสบายใจ 21

บทท 2การตระหนกรถงปจจบนขณะ

อยางสงบเงยบ

“ความสงบเงยบเออตอการพฒนาปญญา

และความกระจางแจงยงกวาการครนคด”

ในบทท 1 อาตมาไดวางกรอบเปาหมายของการฝกสมาธ ซงคอ ความสงบเงยบทงดงาม ความนงสงดและความกระจางแจงของจตซงเปยมไปดวยความรแจงอนลกซงยง จากนน อาตมาไดชใหเหนถงปจจยสำาคญทดำาเนนอยางตอเนองโดยไมขาดหวงตลอดเวลาททำาสมาธนนคอ การปลอยวางภาระทางวตถและภาระทางใจทงหลายและสดทายในบทท 1 อาตมาไดบรรยายอยางละเอยดถงแนวทางปฏบตทจะนำาไปสสงทอาตมาเรยกวา ขนตนของการทำาสมาธ และสมาธขนแรกนจะเกดขนเมอผปฏบตอยในปจจบนขณะเปนเวลานานอยางตอเนองโดยไมขาดตอน อาตมาไดพดไววา “ความจรงแหงปจจบนขณะนนมหศจรรยมากเมอเรามาถงขนนกถอวาประสบความสำาเรจมากแลว เราไดปลอยวางอปสรรคชนแรกทขวางทาง

พระอาจารยพรหมวงโส22

การเขาสมาธทดงลก”ทวาถงแมเราจะประสบความสำาเรจมากแลว แตเรากควรมงสความเงยบสงบแหงจตทงดงามและสตยจรงยงขน อาตมาขออธบายถงความแตกตางระหวางการตระหนกรถงปจจบนขณะอยางสงบเงยบกบการครนคดถงปจจบนขณะ อปมาไดกบการดการแขงขนเทนนสทางโทรทศน ขณะดการแขงขน เราสามารถสงเกตไดวามการแขงขนสองรายการเกดขนพรอมๆ กน รายการหนงคอการแขงขนทเราเหนบนจอโทรทศน และอกรายการหนงคอ การแขงขนทเราไดยนจากผบรรยาย หากนกเทนนสชาวออสเตรเลยกำาลงแขงกบชาวนวซแลนด คำาบรรยายจากผบรรยายชาวออสเตรเลยกบชาวนวซแลนดมกจะตางจากสงทกำาลงเกดขนจรง! คำาบรรยายมกเจอดวยอคต ในอปมาอปไมยนการดโทรทศนโดยไมมผบรรยายกคอการตระหนกรอยางสงบเงยบในขณะทำาสมาธ สวนการทเราสนใจฟงคำาบรรยายหมายถงการครนคดถงสงนน เราควรทราบวาเราใกลความจรงมากขนเมอเราสงเกตโดยไมวพากษวจารณเราเพยงแตตระหนกรถงปจจบนขณะอยางสงบเงยบ บางครง การทจตเราวพากษวจารณนเองททำาให

สมาธสบายใจ 23

เราคดวาเราเขาใจโลก แตแทจรงแลว ความคดเจอยแจวในใจแสดงวาเรานนไมรจกโลกธรรมแมแตนอย! และความคดเรอยเปอยภายในใจเรานนเองทถกทอตาขายแหงโมหะอนเปนตนเหตแหงความทกข ความคดหมกมนวพากษวจารณภายในใจทำาใหเราโกรธกบผทเราตราหนาวาเปนศตร รวมทงทำาใหเรายดตดกบคนทเรารกอนเปนภยตอการหลดพน ความคดฟงซานภายในใจของเราคอตนเหตแหงปญหาทงหลายในชวตเรา ดวยมนเปนผสรางความหวาดกลวและความรสกผด จนถงกอใหเกดอาการวตกกงวลและภาวะซมเศรา ความคดปรงแตงภายในใจเรานสามารถสรางมายาตางๆ ไดงายดายไมตางจากผบรรยายเกงๆ ทางโทรทศนทสามารถชกเชดความรสกของผชมใหโกรธเกรยวหรอนำาตาตกได ดงนน หากเราตองการแสวงหาสจธรรม เราควรใหคณคาแกการตระหนกรอยางสงบเงยบ และในยามททำาสมาธ กขอใหระลกวา การตระหนกรอยางสงบเงยบสำาคญกวาความคดใดๆทงสน การทเราใหความสำาคญกบความคดของเรานเองทเปนอปสรรคสำาคญตอการตระหนกรอยางสงบเงยบปญญาทจะนำาเราไปสการทำาสมาธขนทสองหรอการตระหนกร

พระอาจารยพรหมวงโส24

ถงปจจบนขณะอยางสงบเงยบได คอ คอยๆ ขจดความสำาคญทเราใหกบความคดพรอมกบพยายามตระหนกถงคณคาและความสตยจรงของการตระหนกรอยางสงบเงยบ หนงในหนทางทงดงามในการกำาราบความคดฟงซานชอบวพากษวจารณในใจคอการสรางความตระหนกรถงปจจบนขณะอยางลกซงโดยเราใสใจเฝามองทกขณะจตจนไมมเวลา “พากย” ถงสงทเพงเกดขน ความคดของเรามกจะเปนความเหนเกยวกบสงทเพงเกดขนเชน“นนดนะ”“นนแยมาก” “นนอะไรนะ?”ความคดเหนเหลานลวนเกยวกบประสบการณทเพงผานพนไป เมอเราสงเกตและแสดงความคดเหนเกยวกบประสบการณท เ พงผานพนไปหมายความวา ขณะนน เราไมไดใหความสนใจกบประสบการณทเพงมาถง เรามวแตตอนรบแขกคนเกาและละเลยแขกคนใหมทกำาลงเยยมเราอยตอนน! ลองสมมตวา จตของเราเหมอนเจาภาพงานเลยงซงมหนาทตอนรบแขกเมอแขกเดนผานประตเขามา หากแขกคนหนงเดนเขามาและเมอเราทกทายเขาเสรจแลวเรากคยเรองโนนเรองนตอ แปลวา เราไมไดทำาหนาทของเราทตองใสใจกบแขกคนถดไปทเดนผานประตเขามา เพราะ

สมาธสบายใจ 25

เรามแขกเดนเขาประตมาทกขณะ ดงนน สงทเราควรทำาคอ เพยงทกทายแขกคนหนง แลวกตองหนไปทกคนถดไปเราไมสามารถคยกบแขกคนใดไดไมวาจะคยกนสนแคไหนกตาม เพราะมฉะนน เราจะไมทนไดทกแขกคนตอไปทเดนเขามา ในขณะทำาสมาธกเชนกน ประสบการณทงหลายจะทยอยเดนเรยงผานประตแหงประสาทสมผสเขาสจตเราทละอยาง หากเราไปทกทายประสบการณหนงอยางมสตสมบรณและเรมสนทนาดวย เราจะไมทนไดเหนประสบการณถดไปทตามมาตดๆ เมอเราอยในปจจบนกบทกประสบการณ กบแขกทกคนทเขามาเยอนจตเรา เราจะไมมทวางสำาหรบการคดวจารณใดๆ ทงสน เราจะไมสามารถพดกบตนเองไดเลยเพราะเราทมเทสตรบรทงมวลไปกบการทกทายทกสงทเขามาในใจเรา นคอความตระหนกรถงปจจบนขณะอยางลกซงในระดบทกลายเปนความตระหนกรถงปจจบนอยางสงบเงยบในทกขณะ เมอเราพฒนาความเงยบสงบภายในใจไดถงระดบนแลว เราจะพบวา นคอการวางภาระหนกอกหนงชนราวกบวาเราแบกกระสอบททงใหญทงหนกมาสหาสบปไม

พระอาจารยพรหมวงโส26

เคยวาง และตลอดเวลานน เรากลากสงขารเดนทางอยางเหนอยลาหลายพนกโล บดน เรามความกลาและพบแสงสวางแหงปญญาพอทจะปลดกระสอบนนวางลงสกคร เราจะรสกโลงโปรงเบาและอสระดวยขณะนเราไมมภาระแบกกระสอบหนกแหงความคดฟงซานภายในใจ อกวธหนงในการพฒนาความตระหนกรอยางสงบเงยบคอ การสงเกตชองวางระหวางความคด ระหวางชวงความคดฟงซานในใจ ขอใหมสตวองไวสงเกตใหดในชวงรอยตอเมอความคดหนงสนสดลงและกอนอกความคดหนงจะเรมขน --ณจดนนแหละคอความตระหนกรอยางสงบเงยบ! ในชวงแรกๆ ภาวะนอาจจะเกดขนแคชวกาล แตหากเราสามารถรบรถงความเงยบชวแลนนได เราจะเรมเกดความคนเคย และเมอเราเรมเคยชน ความเงยบนกจะมระยะนานขน และในทสด เมอเราไดพบความเงยบน เราจะเรมมความสขกบความเงยบและนนคอสาเหตทจะทำาใหความเงยบนเจรญงอกงาม อยางไรกด อยาลมวา ความเงยบนขอายมาก หากความเงยบไดยนเราพดถงมนละกมนจะหายวบไปทนท! คงจะวเศษทเดยวหากเราทกคนสามารถละการ

สมาธสบายใจ 27

พดเรอยเปอยในใจและทำาใหจตนงอยในความรบรถงปจจบนขณะอยางสงบเงยบไดนานพอทจะตระหนกวาความนงรบรนนาเบกบานยงนก ความเงยบสงบเออตอ

การเกดปญญาและความกระจางแจงของจตมากกวา

การครนคด เมอเราตระหนกวา ความเงยบสงบภายในเปนสขและมคณคาเพยงใด เมอนน ความเงยบสงบกจะเปนสงทนาสนใจและมความสำาคญตอเรามากขนเทานนความเงยบสงบภายในจะกลายเปนสงทจตเราโนมเอยงไปหา จตของเราจะแสวงหาความเงยบสงบอยตลอดเวลาจนกระทงถงจดทจตคดวา เราจำาเปนจะตองคดดวยหรอเนองจากเมอทำาสมาธถงระดบนแลว เราจะตระหนกวาความนกคดของเราสวนใหญไมคอยมสาระสกเทาใดอยแลวความคดไมไดชวยใหอะไรดขนมา มแตจะทำาใหปวดหวเราจงยนดทจะใช เวลาอยกบความเงยบสงบภายในอยางงายดาย ดงนนขนทสองของการทำาสมาธคอ‘การตระหนกรถงปจจบนขณะอยางสงบเงยบ’ เราอาจใชเวลาสวนใหญพฒนาการทำาสมาธทงสองขนน เพราะการมาถงจดนได กแปลวาเราฝกสมาธมาไดไกลมากแลว ในความตระหนก

พระอาจารยพรหมวงโส28

รถง ‘ปจจบน’ อยางสงบเงยบ เราจะพบความสงบสขความเบกบานตามดวยปญญา หากเราตองการพฒนาตอไป แทนทจะตระหนกรอยางสงบเงยบถงสงใดกตามทเขามาในใจ เรากเลอกทจะตระหนกรถงสงใดสงหนงในปจจบนอยางสงบเงยบ สง

หนงสงใดนนอาจจะเปนลมหายใจของเรา (อานาปานสต)ความรสกเมตตา ภาพนมตวงกลมสทกำาหนดในใจ (กสณ)หรอจดรวมความตระหนกรอนๆ ในทน ตอไปน อาตมาจะอธบายเกยวกบการตระหนกรถงลมหายใจในปจจบนอยางสงบเงยบซงเปนขนทสามของการทำาสมาธ การทเราเลอกกำาหนดความสนใจไวทสงใดสงเดยวนบเปนการปลอยวางความหลากหลายและมงไปในทศทตรงขาม ซงคอ ความเปนหนงเดยว เมอจตรวมเปนหนงโดยความสนใจคงอยกบสงใดสงหนงเพยงสงเดยว ความรสกสงบสข เบกบานและพลงจะเพมขนเปนอยางมากและณตอนน เราจะพบวาความหลากหลายของวญญาณขนธ(การรบร) ทคอยสนใจกบประสาทสมผสทงหก (รป รสกลน เสยงสมผสทางกายและสมผสทางใจ)ซงเปรยบไดกบการมโทรศพทหกเครองอยบนโตะททกสายเรยกดงเขา

สมาธสบายใจ 29

มาพรอมกนนนชางเปนภาระทหนกยง การละวางความหลากหลายนเปรยบเสมอนการอนญาตใหมโทรศพทสายสวนตวเพยงเครองเดยววางบนโตะยอมทำาใหเราโลงอกจนรสกเบกบานมาก การเขาใจใหไดวา ความหลากหลายเปนภาระหนกหนวงเปนกญแจสำาคญในการนอมนำาจตใหสงบมนอยกบลมหายใจ หากเราคอยๆ พฒนาการตระหนกรถงปจจบนขณะอยางสงบเงยบดวยความสขมเปนเวลานาน เราจะพบวา เปนการงายมากทจะปรบทศทางความตระหนกรไปสลมหายใจและตามลมหายใจไดทกขณะโดยไมขาดชวงทงน เนองจากเราไดกำาราบอปสรรคสำาคญสองประการตอการทำาอานาปานสตใหเบาบางลง (อานาปานสตคอการกำาหนดความตระหนกรไวทลมหายใจ) อปสรรคประการแรกคอ แนวโนมของจตทชอบวงไปหาอดตหรออนาคต และอปสรรคประการทสองคอ ความคดปรงแตงในใจ นคอเหตผลวา ทำาไมอาตมาถงสอนสองขนแรกในการฝกการตระหนกรถงปจจบนขณะและการตระหนกรถงปจจบนขณะอยางสงบเงยบเพอเปนรากฐานทมนคงสำาหรบการฝกอานาปานสตทลกซงขน

พระอาจารยพรหมวงโส30

บอยครงทผฝกสมาธจะเรมดลมหายใจในขณะทจตยงกระโดดไปมาระหวางอดตกบอนาคต และความตระหนกรกถกกลบดวยเสยงความคดเจอยแจวในใจ เมอขาดการเตรยมพรอมผฝกสมาธจงรสกวาการทำาอานาปานสตเปนเรองยากหรอเปนไปไมไดดวยซำา และยอมแพไปดวยความหงดหงดทยอมแพเปนเพราะเรมไมถกจดฉะนนขอใหเตรยมการใหดกอนจะนอมนำาลมหายใจเปนจดตงสต ในทางตรงขาม หากจตของเราไดรบการฝกสองขนแรกมาพรอมดแลว เราจะพบวา เมอเราเปลยนไปดลมหายใจ เราจะสามารถรกษาจตใหจดจอกบลมหายใจไดโดยงาย หากเรารสกวารกษาจตใหอยกบลมหายใจไมคอยได กแปลวาเราเรงสองขนแรกไปหนอย ขอใหกลบไปฝกแบบฝกหดเบองตนใหมความอดทนอยางสขมคอหนทางทเรวทสด เมอเราจะดลมหายใจ ใหเรามงความสนใจไปทความเปนไปของลมหายใจทกำาลงเกดขนในปจจบนขณะเราตระหนกทราบวา ขณะน ลมหายใจเปนอยางไร กำาลงหายใจเขาหรอกำาลงหายใจออก หรออยระหวางชวงหายใจเขาและหายใจออก อาจารยบางคนสอนใหมองลมหายใจทปลายจมก บางคนบอกใหมองททอง บางคนบอกใหไป

สมาธสบายใจ 31

ดทโนนทน อาตมาพดจากประสบการณไดวา เราจะมองลมหายใจทไหนกไมสำาคญอนทจรงแลวอยาไปจบลมหายใจตรงจดไหนจะดทสด! ถาเรามองหาลมหายใจทปลายจมกมนกจะกลายเปนการตระหนกรถงจมก ไมใชการตระหนกรถงลมหายใจ และถาหากเรามองลมหายใจททอง มนกจะกลายเปนการตระหนกรถงทอง ฉะนน ตอนน ลองถามตวเองวา “ฉนกำาลงหายใจเขาหรอหายใจออก?” แลวเรารไดอยางไร? นนแหละคอคำาตอบ! สงทบอกเราวา ลมหายใจกำาลงเปนเชนไร นนคอสงทเราใหความสนใจในการทำาอานาปานสต หรอการทำาสมาธดวยการกำาหนดสตระลกรความเปนไปในลมหายใจ ใหเลกกงวลวา เรารถงการหายใจของเราทจดไหนของรางกาย ขอใหรวมสตรบรไวทความเปนไปของการหายใจแตเพยงอยางเดยว ปญหาทมกพบในการฝกสมาธขนนคอ แนวโนมทจะควบคมลมหายใจ จงเปนผลใหรสกหายใจไมสะดวก ในการแกปญหาน ขอใหลองจนตนาการวา เราเปนผโดยสารในรถ และกำาลงมองออกนอกหนาตางเพอดลมหายใจของเรา เราไมใชคนขบรถ และไมใช ‘ตวยงเบาะหลง’ ทคอยแนะนำาการขบใหแกคนขบรถอยตลอดเวลา ดงนน ขอให

พระอาจารยพรหมวงโส32

เลกสงโนนสงนจงปลอยวางและสนกสนานกบการเดนทางปลอยใหลมหายใจทำาหนาทหายใจในขณะทเราเพยงแคดโดยไมเขาไปวนวายดวย เมอเรารวา มลมหายใจกำาลงเขาและมลมหายใจกำาลงออกประมาณรอยลมหายใจโดยไมขาดชวง กแปลวาเราไดมาถงขนทสามของการทำาสมาธนนคอ ‘จตแนวแนอยกบลมหายใจตลอดสายอยางตอเนอง’ ขนนสขสงบและเบกบานกวาขนกอน เพอเขาสมาธใหลกยงขน เปาหมายของเราตอนนคอประคองจตแนวแนอยกบลมหายใจตลอดเวลา ขนทสหรอ ‘จตประคองแนวแนอยกบลมหายใจตลอดเวลา’ จะเกดขนเมอการรบรของเราครอบคลมทกขณะของลมหายใจเราทราบถงลมหายใจเขาตงแตวนาทแรกหรอเมอแรกรสกถงลมหายใจเขาจากนนขอใหสงเกตความรสกทกประการทคอยๆ เกดขนตลอดเวลาทหายใจเขาโดยไมพลาดแมแตเสยววนาทเดยวของลมหายใจเขา เมอลมหายใจเขาสนสดลง เรากตระหนกถงเสยววนาทนน ใจเราสามารถเหนไดชดถงกรยาสดทายของลมหายใจ ดงนนเราจงเหนวา เสยววนาทตอไปคอ ชวงหยดนงระหวางลมหายใจ และอกหลายวนาทกวาลมหายใจออกจะเรมขน

สมาธสบายใจ 33

เราจะเหนเสยววนาทแรกของลมหายใจออก และความรสกตางๆ ทตามมาขณะหายใจออกจนกระทงลมหายใจออกนนคอยๆ แผวลง และหายไปทสดเมอลมหายใจออกหมดแลว ทงหมดนเปนการตระหนกรอยางสงบเงยบอยในปจจบนขณะ ขณะน เราจะตระหนกรถงทกเสยวแหงลมหายใจเขาและลมหายใจออกหลายรอยลมหายใจตดตอกนโดยไมขาดสาย เราจงเรยกขนนวา ‘จตประคองแนวแนอยกบลมหายใจตลอดเวลา’ เราไมสามารถมาถงขนนโดยใชพลงบงคบ โดยการเพงหรอการยดจบ แตเราจะสามารถเขาถงความนงสงบระดบนไดดวยการปลอยวางทกสงในจกรวาลยกเวนความรสกรบรถงลมหายใจทกำาลงเกดขนอยในปจจบนอยางเงยบๆ ซงจรงๆ แลว ‘เรา’ ไมไดเปนคนทเขาถงขนน แตเปนจต จตทำาของจตเอง จตตระหนกวา สมาธขนนเปนแหลงพกอนสขสงบและนายนดโดยเพยงแคอยเงยบๆกบลมหายใจณทนคอทท‘ผกระทำา’ซงเปนสวนสำาคญของอตตามนษยเรมทจะเลอนหาย เราจะเหนวา ความกาวหนามาเยอนอยางงายดายในขนนของการทำาสมาธเพยงเราออกใหพนทางปลอยวาง

พระอาจารยพรหมวงโส34

และแคมองสงตางๆ ทเกดขนเทานน หากเราปลอยจตใหเปนไปตามกระแสธรรมชาต จตจะโนมเอยงไปสความเปนหนงเดยวทเรยบงาย เงยบสงบและสขใจกบสงหนงสงเดยวเพยงแคเปนหนงเดยวกบลมหายใจในทกขณะ นคอเอกภาพของจต เอกภาพกบขณะแหงกาลเวลา เอกภาพในความนงสงบ อาตมาเรยกขนทสนวา ‘จดเรมตน’ แหงการทำาสมาธ เพราะจากจดน เราจะเขาสภาวะแหงความเบกบานเมอเราสามารถประคองภาวะจตทรบรเพยงสงๆ เดยว(ในกรณนคอการตระหนกรถงลมหายใจ)ไดอยางตอเนองโดยไมเขาไปแทรกแซงลมหายใจจะเรมเลอนหายลมหายใจเราจะรสกเหมอนแผวลงไปทกทเมอจตจดจอกบศนยรวมแหงลกษณะแหงการหายใจ ซงคอ ความสงบ อสรภาพและปตสขอนบรรเจด ในขนตอนนอาตมาจะใชสำานวน“ลมหายใจทงดงาม”ณ ขณะน จตตระหนกรบรวาลมหายใจทสงบสขนนงดงามยงนก ขอใหรบรถงลมหายใจทงดงามนอยางตอเนองตลอดเวลาจากขณะจตหนงไปสอกขณะจตหนงโดยไมมการขาดตอน ขอใหรบรถงลมหายใจทงดงามนเปนระยะ

สมาธสบายใจ 35

เวลานานโดยไมตองใชความพยายามใดๆ ตอนน จงปลอยใหลมหายใจอนตรธานไป สงทเหลออยคอ“ความงดงาม”และความงามทปราศจากรปรางกจะกลายเปนสงเดยวทจตใหความสนใจจตณขณะนคอจตทสนใจในจตเอง จตจะไมมความตระหนกถงลมหายใจรางกายความคดเสยงหรอสงใดๆภายนอกอกตอไปสงทรบรมแตความงาม ความสงบ ความสข แสงสวางหรออะไรกตามแลวแตจะเรยก จตจะรสกถงแตความงามเทานนโดยไมม “สง” ทงาม การประสบซงความงามนเปนไปอยางตอเนองโดยไมตองใชความพยายามใดๆ และดวยการปลอยวางการคดเจอยแจว การพรำาพรรณนาในใจและการประเมนประมาณไปนานแลว ณ ตอนน จตจะนงมากจนไมอาจเอยอะไรออกมาไดเลย คณเพงเรมประสบกบแยมแรกของความสขแหงจต ความสขนจะพฒนางอกงามขนเรอยๆ จนหนกแนนมนคงและแขงแกรง และเมอนน คณกเขาสสภาวะสมาธทเรยกวาฌานซงอยในบทท3ของหนงสอเลมน!

สมาธสบายใจ 37

บทท 3จตประคองแนวแน

อยกบลมหายใจอนงดงามตลอดเวลา

“ไมตองทำาอะไรทงสน และจะเหนวา

ลมหายใจนน นมนวล

งดงาม และไรกาลเวลา”

ในบทท 1 และ 2 อาตมาไดอธบายถงสขนแรกของสมาธ (ตามทอาตมาเรยกในหนงสอเลมน) ซงไดแก

•การรกษาจตใหแนวแนอยในปจจบนขณะ•การตระหนกรถงปจจบนขณะอยางสงบเงยบ•การตระหนกรถงลมหายใจในปจจบนอยางสงบเงยบ•การประคองจตใหแนวแนอยกบลมหายใจตลอดเวลา

แตละขนตอน เราตองฝกปฏบตจนสมบรณกอนทจะเรมขนตอไป หากเราเรงรด “ขนตอนการปลอยวาง”เหลานแลว การปฏบตข นทสงกวานจะไปไมถงไหนเลยเหมอนกบเราสรางตกสงโดยมพนฐานทไมแขงแรงเพยงพอเพราะรบสรางชน 1, 2 และ 3 อยางรวดเรว เมอเราเพม

พระอาจารยพรหมวงโส38

ชนท 4 โครงสรางตกกจะออนยวบ และหากเราพยายามเตมชน5เขาไปอกตกทงหลงกจะทลายลง เพราะฉะนน ขอใหใชเวลาฝกปฏบตสขนแรกนอยางเตมท ปพนฐานใหมนคงแขงแรงกอนทจะเรมขนท 5คณควรจะสามารถอยในขนท 4หรอ ‘ประคองจตใหแนวแนอยกบลมหายใจตลอดเวลา’ ตระหนกรถงทกขณะหวงของสองหรอสามรอยลมหายใจตดตอกนไปโดยไมรสกลำาบากแตอยางใด อาตมาไมไดบอกใหโยมนงนบลมหายใจในขนตอนนนะเพยงแตใหระยะเวลาคราวๆวาเราควรอยในขนตอนนนานแคไหนใหไดกอนจะเรมขนตอนถดไป ในการทำาสมาธนนความใจเยนอดทนคอหนทางทเรวทสด! ขนตอนท 5 เรยกวา จตประคองแนวแนอยกบ

ลมหายใจอนงดงามตลอดเวลาโดยทวไปแลวขนตอนนเปนไปเองตามธรรมชาตโดยดำาเนนตอเนองมาจากขนตอนกอนหนาน เมอความสนใจของเราอยกบลมหายใจโดยไมสนใจสงอนใดอยางตอเนองไดอยางสบายๆ และไมมสงใดมาขดจงหวะความตระหนกร ลมหายใจกจะสงบลง และคอยๆละเอยดขนนมนวลขนสงบขนและงดงามขนจตของเรารบรถงและมความสขกบลมหายใจอนงดงามน

สมาธสบายใจ 39

จตจะมความพงพอใจอยางลกซง สขใจเพยงแคไดมองลมหายใจทงดงามนน “คณ” ไมตองทำาอะไรทงสน ถาคณพยายามทำาอะไรในขนตอนน คณจะทำาใหกระบวนการรวนไปหมด ความงามจะหายไป และเหมอนกบเราเลนเกมบนไดง คณจะถอยหลงไปไกลทเดยว “ผกระทำา” ตองหายตวไปจากขนตอนการทำาสมาธขนนมแต“ผร” ทสงเกตการณอยางเงยบๆโดยไมทำาอะไรทงสน เคลดลบเลกๆ ในการเขาถงขนตอนนคอ ยอมสงเสยงฝาความสงบในจตเพยงครงเดยวและคดอยางนมนวลวา “สงบเยน” เพยงเทานนพอ ในขนตอนน จตของเราจะออนไหวมากจนการสะกดแนะเพยงนดเดยว จตกจะเชอฟงทำาตามคำาสงอยางวางาย ลมหายใจจะสงบเยนลงและเกดลมหายใจทงดงาม เมอเราสงเกตมองเพยงลมหายใจอนงดงามในปจจบนโดยไมทำาอะไรอนทงสนความรสกทวาม(ลมหายใจ)‘เขา’หรอ(ลมหายใจ)‘ออก’หรอมชวงตนชวงกลางหรอชวงปลายของลมหายใจเหลานกจะหายไป ทงหมดทจตจะรบรคอการประสบถงลมหายใจงดงามทกำาลงดำาเนนอยในปจจบนขณะ จตจะไมสนใจวาลมหายใจอยชวงไหนหรอ

พระอาจารยพรหมวงโส40

ลมหายใจนนเกดทไหน ณ ขณะน เราทำาใหการทำาสมาธเปนไปอยางงายๆ เปนเพยงการประสบถงลมหายใจในปจจบน ไมมรายละเอยดทไมจำาเปนใดๆ ไมคำานงถงคำาวา(ลมหายใจ) ‘เขา’ หรอ (ลมหายใจ) ‘ออก’ มเพยงแคการตระหนกรถงลมหายใจงดงามทนมนวลตอเนองไรกาลเวลาและแทบจะไรการเปลยนแปลงโดยสนเชง คณไมตองทำาอะไรเลย เพยงดความนมนวลตอเนองอยางไรกาลเวลาของลมหายใจ ดวาคณจะปลอยใหลมหายใจสงบเยนไดแคไหนใชเวลาตามสบายในการอมเอมกบความหวานละไมของลมหายใจทงดงาม สงบเยนยงหวานละไมยง ลมหายใจนจะหายไปเมอเราสงบเยนเพยงพอ ไมใชเมอเราตองการเมอลมหายใจหายไปกจะเหลอแต‘ความงาม’อปมาอปไมยจากวรรณกรรมองกฤษอาจจะชวยใหเราเขาใจดขนในหนงสอเรอง ‘อลซในแดนมหศจรรย’อลซและราชนสแดงเหนภาพแมวยมในทองฟา ในขณะททงสองคนมองแมวอยนนหางแมวกจางหายไปเปนอยางแรกจากนนกองเทา ตามดวยขาทงสขาง ในไมชา ตวแมวกหายไปหมดเหลอแตหวทยงยมอย และแลว หวกเรมหายกลายเปน

สมาธสบายใจ 41

อากาศธาต เรมจากห แลวคอยๆ เขามาจนถงหนวด และในไมชา หวแมวยมกหายไปหมดเหลอแตรอยยมทยงคางอยบนฟา! เปนรอยยมทปราศจากรมฝปากททำาอาการยมแตเรายงเหนยมนนไดอย นเปนอปมาอปไมยทตรงทสดกบกระบวนการปลอยวางทเกดขนในระยะนของการทำาสมาธ แมวทมรอยยมบนใบหนาเปรยบไดกบลมหายใจทงดงาม แมวทหายตวไปกเหมอนลมหายใจทอนตรธานไป และรอยยมทปราศจากหนาและรมฝปากกเทยบไดกบ “ความงดงาม”ของสงหรอภาวะทเราพจารณากำาหนดรบร ในการทำาสมาธครงนนๆ โดยจตของเราจะสามารถรสกถงความงดงามนไดอยางแจมชด ความรสกทสมผสดวยใจแตประการเดยวนเรยกวา“นมต”ซงแปลวา “สญญาณ”หรอ เครองหมายในทนคอสญญาณของจต เปนสงทเกดจรงในจตเราเมอนมตเกดขนในจตเราเปนครงแรก จะรสกวามนแปลกมากๆ เพราะเราไมเคยพบเหนอะไรแบบนมากอน อยางไรกตาม ปรากฏการณทางจตทเรยกวา “สญญา” หรอการกำาหนดรนนจะพยายามคนหาฐานขอมลในความทรงจำาถง

พระอาจารยพรหมวงโส42

ประสบการณตางๆ ทผานมาในชวตวามอะไรทจะคลายกบนมตสกนดไหมเพอจะไดหาคำาบรรยายใหกบจตของเราตอไป สำาหรบผทำาสมาธสวนใหญ “ความงามทปราศจากเรอนราง” หรอ “ปตสข” ของจตนจะมองเหนเปนแสงทสวยงาม แตจรงๆ แลว ยอมมใชแสง เพราะตาเราปดอยและประสาทสมผสทางตากหยดทำางานไปนานแลว สงทเหนนนคอภาวะจตทเปนอสระจากโลกแหงประสาทสมผสทง 5 เปนครงแรกนนเอง แสงทเราเหนจะเหมอนพระจนทรเตมดวงโผลออกมาจากหมเมฆ ซงคอจตทสวางอำาไพหรอทบางคนเรยกวา จตประภสสร และหมเมฆกคอ โลกแหงประสาทสมผสทง 5 สงทเราเหนนนเปนปรากฏการณของจต ไมใชแสงใดๆ ทงสน แตคนสวนใหญแลวจะดเหมอนเปนแสง เรารสกวาเปน “แสง”เพราะคำาวา “แสง” นเปนคำานยามทแมจะไมสมบรณแบบแตกเปนคำาทดทสดเทาท“สญญา”หรอการกำาหนดรของมนษยเราจะหาได สำาหรบผทำาสมาธบางคน “สญญา” หรอ การกำาหนดรเลอกทจะพรรณนาการปรากฏของจตในลกษณะของความรสกทางกายภาพเชนความสงบเยนอยางยงยวด

สมาธสบายใจ 43

หรอปตสข ในความเปนจรงนน การรบรทางกายนน (สงทรบรสขหรอทกขรอนหรอหนาวฯลฯ)กไมตางจากประสาทตานนคอไดหยดทำางานไปนานแลวดงนนสงทกำาลงประสบอยจงไมใชความรสกทางกายภาพ เพยงแต เรา “กำาหนดร”วาคลายความปตยนดบางคนจะเหนแสงสขาวบางคนเหนดาวสทอง บางคนเหนไขมกสนำาเงน ตางๆ กนไปขอเทจจรงสำาคญทควรทราบคอ ทงหมดน คอการบรรยายปรากฏการณเดยวกนนนเอง ทกคนตางประสบภาวะทางจตบรสทธเดยวกน เพยงแตรายละเอยดของนมตทแตละคนเหนในขณะทำาสมาธอาจแตกตางกนตามการกำาหนดรทแตกตางกนของแตละคนนนเอง คณสามารถทราบวา สงทจตเหนเปน “นมต” ไดจากลกษณะ6ประการตอไปน

•นมตจะปรากฏขนหลงจากขนท5ของการทำาสมาธ เทานนคอหลงจากทผทำาสมาธประสบกบลมหายใจ อนงดงามเปนเวลานาน•นมตจะปรากฏขนหลงจากลมหายใจอนตรธานไป•นมตจะปรากฏขนเมอประสาทสมผสภายนอกทง5

พระอาจารยพรหมวงโส44

อนไดแกการมองเหนการไดยนการไดกลนการได รรสและการรบรสมผสทางกาย(เชนเยนรอนออน แขงฯลฯ)ทงหมดนไดอนตรธานไป•นมตจะปรากฏขนเมอจตนงเงยบเทานนเมอจต ปราศจากความคด(หรอคำาพดในใจ)โดยสนเชง•นมตดแปลกประหลาดแตมเสนหดงดดใจมาก•นมตเปนสงเรยบงายทสวยงาม

อาตมาบอกเลาถงลกษณะเหลาน เพอคณจะสามารถแยกแยะนมตแทจากนมตเทยมท เกดจากจนตนาการของคณเองได ขนท6จงเรยกวาการประสบนมตทงดงามซงจะเกดขนเมอเราปลอยวางรางกาย ความคดและประสาทสมผสทง 5 อยางสนเชง (ซงรวมถงการตระหนกรถงลมหายใจดวย)จนเหลอเพยงนมตทงดงาม บางครง เมอนมตแรกปรากฏอาจด “มวหมน”ในกรณนใหกลบไปทขนตอนการทำาสมาธกอนหนานนนคอการตระหนกรถงลมหายใจทงดงามอยางตอเนองและเงยบสงบเพราะเรากาวไปสขนนมตเรวเกนไป บางครงนมตอาจสวยงามแตไมเสถยร สวางแวบ

สมาธสบายใจ 45

ไปๆ มาๆ เหมอนไฟประภาคารแลวกหายไป ลกษณะเชนนบงบอกวาคณออกจากขนลมหายใจอนงดงามเรวเกนไปเราตองประคองจตใหอยกบลมหายใจทงดงามอยางสบายๆเปนเวลานานกอนทจตจะสามารถประคองการตระหนกรถงนมตซงเปนสงทละเอยดลกซงกวาลมหายใจดงนน เราจงควรฝกจตใหอยกบลมหายใจทงดงามเพยรฝกอยางอดทนและเมอถงเวลาทนมตจะเกด นมตจะสวย มนคงและงายทจะประคอง สาเหตหลกทนมตดหมองหมนกคอความพงพอใจในสงทมอยหรอเปนอยน นยงเบาบางอย คณยง“อยากได”บางสงบางอยางอยปกตคนเรามกจะอยากไดนมตทสวางสวยหรออยากไดฌาน แตโปรดจำาไววา ฌานคอสภาวะของการปลอยวางคอสภาวะทมความพงพอใจในสงทมอยหรอเปนอยอยางลกซงอยางทหาเปรยบไมไดตรงนสำาคญมากนะ อยาลม ดงนน จงปลอยจตกระหายหวไปเสย และฝกจตใหพงพอใจกบลมหายใจทงดงามและนมตหรอฌานกจะเกดขนเอง กลาวอกนยหนงกคอ สาเหตทนมตไมมนคงคอ“ผกระทำา”ไมยอมหยดวนวายนนเอง“ผกระทำา”คอคนคม

พระอาจารยพรหมวงโส46

หรอ “นกขบรถเบาะหลง” ทชอบยงในเรองทไมใชเรองของตน แลวทำาอะไรใหวนวายไปหมด สมาธลกษณะนคอกระบวนการตามธรรมชาตทจะสงบลงและ“ตวคณ”ตองหลบไปใหพนทาง สภาวะสมาธทลกนนจะเกดขนกตอเมอคณปลอยวางจรงๆเทานนและอาตมาหมายถงปลอยวาง

จรงๆจนกระทง“ผกระทำา”กไมสามารถทำาอะไรได วธทฉลาดทจะปลอยวางไดอยางลมลกคอ ตงใจมอบความวางใจในนมต ขอใหคณขดจงหวะความเงยบสงบเพยงขณะเดยวอยางนมนวลทสดและกระซบเบาแสนเบาในใจวา คณวางใจในนมตอยางเตมเปยม เพอท “ผกระทำา” จะสามารถปลอยการควบคมบงคบทงมวลและหายตวไปโดยสนเชง ในขณะทคณเฝาสงเกตอยนน จตซงในขณะนปรากฏอยในลกษณะของนมตตรงหนาคณกจะเขามาดแลกระบวนนเอง คณไมตองทำาอะไรทงสนเพราะความงามอยางยงยวดของนมตจะประคองความสนใจของคณไวไดโดยคณไมตองชวยทำาอะไรเลย ตอนน เพยงแตระวงอยาเผลอไปพจารณาประเมนโนนน คำาถามตางๆ เชน “นอะไร”“อยางนเขาเรยกวาฌานรเปลานะ” “แลวฉนตองทำาอะไร

สมาธสบายใจ 47

ตอไปละน” ทงหลายเหลานลวนแตเปนผลงานของ “ผกระทำา” ทพยายามมายงอกแลว ซงจะเปนการรบกวนกระบวนการทำาสมาธของเรา ถาคณอยากจะคด อยากประเมนวาอะไรเปนอะไร ควรทำาหลงจากทจบกระบวนการทำาสมาธแลว นกวทยาศาสตรทดจะประเมนผลงานการทดลองกตอเมอทำาการทดลองเสรจหรอเมอมขอมลในมอครบหมดแลว เพราะฉะนน ตอนน อยาพยายามคดสงสยโนนนเลย ไมมความจำาเปนทจะตองใสใจขอบของภาพนมตวา “มนกลมหรอเปนวงรกนแน” “ขอบมนชดหรอมวๆนะ” ความคดสงสยเหลานไมจำาเปนเลยและมแตจะทำาใหจตเราสะเปะสะปะมากขนคดเรองทวภาวะของภายในและภายนอกมากขน (ทวภาวะคอ ภาวะเปนค เชนถก-ผด,ด-ชว,มด-สวางเปนตน)และนำาไปสการรบกวนจตใจยงขน จงปลอยใหจตไปในทางทจตตองการ ซงปกตคอใจกลางของนมต ใจกลางของนมตคอสวนทสวยทสดและมแสงสวางบรสทธสดใสทสด จงปลอยวางทกสงทกอยางและปลอยจตใหเพลนไปกบสงทเกดขนเมอความสนใจของ

พระอาจารยพรหมวงโส48

เราถกดงไปยงใจกลางของนมตและดงลกลงไป หรอแสงสวางแผกวางออกโอบรอบตวเรา ไมวาเรารสกอยางไรประสบการณทงสองอยางนแทจรงกคอสงเดยวกนนนเองเพยงแตมองจากคนละมมเทานนเอง จงปลอยใจใหเปนหนงเดยวกบความปตสขปลอยใหขนตอนท7ของวถการทำาสมาธแบบนเกดขนนนคอฌานท 1

เมออยตรงธรณประตสฌาน มกจะมอปสรรคอยสองรปแบบคอ ความดอกดใจและความตนกลว อาการดอกดใจคอตนเตนมากถาณจดนใจคดวา“วาว!นแหละใชเลย!”ฌานกมกจะไมเกดขน คณควรพยายามลดอาการ“วาว” ดวยความดใจนใหเบาบางลงเพอใหจตนงเปนกลางแลวคอย“วาว”เมอออกจากฌานแตอปสรรคทมกเกดขนบอยกวาคอ ความกลว ความกลวนนจะเกดเมอเรารบรถงพลงอนเปยมลนและความสขยงของฌานหรอการตระหนกรวาหากจะเขาถงฌานใหไดอยางเตมตวนน สงทเราตองทงไวเบองหลงคอ ตวเรานนเอง! “ผกระทำา” จะเงยบสงบกอนทเราจะเขาฌาน แต “ผกระทำา” กยงไมหายไปไหนทวาเมออยในฌาน“ผกระทำา”จะอนตรธานไปอยางสนเชง“ผร”ยงคงทำางานอยนนคอคณยงมความตระหนกร แต

สมาธสบายใจ 49

ไรความสามารถในการควบคมใดๆ ทงสน แมแตจะคดอะไรสกอยางยงคดไมไดเลยนบประสาอะไรกบการตดสนใจ เจตจำานงของเราเหมอนจะถกแชแขงชวคราว อาการเหลานอาจรสกนากลวสำาหรบผฝกสมาธมอใหมทงหลายเพราะตลอดชวตมา ไมเคยเลยทเราจะเจอประสบการณทเราไมสามารถควบคมอะไรไดทงๆทตนอย ความกลวอนน คอความกลวทจะยอมปลอยวางสงทเปนของเฉพาะตนเชนเจตจำานง เราจะกาวขามความกลวนไดโดยเชอมนในคำาสอนของพระพทธเจาและเชอมนในความสขทจะไดประสบอนจะเปนรางวลของการปลอยวาง พระพทธองคมกตรสวา “เราไมควรกลวความสขอนเกดจากฌาน แตเราควรตดตามพฒนาและฝกฝนเปนประจำา” (ลฑกโกปมสตร มชฌมนกาย)ดงนนกอนทความกลวจะเกดขนใหตงจตมนในปตสขและศรทธาทมตอคำาสอนของพระพทธเจาและพระสาวกทเปนแบบอยางแกเราทงหลาย เชอมนในพระธรรมและปลอยใหฌานโอบกอดเราไวอยางอบอนในประสบการณอนดมดำาทสดในชวตอนมแตความเบาสบายเปยมสข ไรซงกายหยาบและอตตา ขอใหคณมความกลาหาญทจะปลอยวางการ

พระอาจารยพรหมวงโส50

ควบคมไปชวขณะและประสบกบความสขนดวยตวคณเอง หากสงทคณประสบคอ ฌาน ระยะเวลาทอยในฌานจะนานพอควร หากมนแคไมกนาท กไมนาจะเรยกวาฌาน โดยปกตแลวฌานระดบทสงขนจะกนเวลาหลายชวโมง เมอคณอยในฌานแลว ทางเลอกกจะอนตรธานไปคณจะออกจากฌานกตอเมอจตพรอมทจะออกเทานน คอเมอ “เชอเพลง” แหงการละวางทสะสมไวกอนหนานไดหมดลง นคอสภาวะแหงความพงใจทสงบสงดจนสามารถคงสภาพเชนนนไดเปนเวลานาน อกลกษณะหนงของฌานคอจะเกดขนเมอเราเหนภาพนมตตามทบรรยายขางตนเทานนนอกจากน คณควรทราบดวยวา ในขณะทอยในฌาน คณจะไมรบรถงรางกายเลย เชน ความปวดเมอยทางกาย จะไมไดยนเสยงใดๆจากภายนอก จะไมมความคดใดๆ อยในสมอง ไมมแมแตความคดทเปน “กศล” จะมแตการรบรอยางชดเจนเพยงประการเดยว ฌานเปนประสบการณของความสขระดบโลกตรธรรมทปราศจากนยามใดๆ ซงจะคงอยอยางไมเปลยนแปลงเปนเวลานาน อยางไรกด อยาเขาใจผดเกยวกบสภาวะของฌาน ฌานไมใชภวงค ฌานคอสภาวะ

สมาธสบายใจ 51

การตระหนกรทเขมขน อาตมากลาวมาทงหมดนเพอใหคณทราบวา สงทคณคดวาเปนฌานนนเปนฌานจรงหรอจนตนาการเอาเอง เรองการทำาสมาธนนยงมอะไรใหพดถงอกมากแตอาตมาขออธบายเพยงพนฐานอยางงายๆ โดยแบงเปนเจดขนและจบลงทฌานท1การทำาสมาธยงมเรองเกยวกบนวรณ 5 หรอสงทขวางกนจตใจไมใหกาวหนาในคณธรรมซงมอย 5 ประการ และวธการรบมอนวรณ เรองเกยวกบความหมายของสตการใชสตและสตปฏฐาน4นอกจากนกยงมเรองเกยวกบวถสความสำาเรจหรออทธบาท 4 ไปจนถงอนทรย 5 หรอความสามารถหลกทางจต 5 ประการและสดทายคอ เรองเกยวกบฌานขนสงขนไป ประเดนทงหมดนเกยวกบการทำาสมาธทงสน แตอาตมาจะขอเกบไวเลาในโอกาสตอไป สำาหรบคนทเขาใจผดวา ทงหมดทอาตมาพดถงนนเปนแค“สมถกรรมฐาน”โดยไมพดถง“วปสสนา”เลยนน อาตมาขอใหคณทราบไววา ทอาตมาบรรยายมาทงหมดนนไมใชทงวปสสนาหรอสมถะแตคอ“การภาวนา”ซงเปนวธทพระพทธเจาทรงสอนและเปนแนวทางปฏบตกนโดย

พระอาจารยพรหมวงโส52

ทวไปในกลมพระปาทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทยในสายของพระอาจารยชาพระอาจารยของอาตมา พระอาจารยชามกพดเสมอวา เราจะแบงแยกสมถะกบวปสสนาไมได และเราจะฝกสมถะกบวปสสนาแยกจากมรรค 8 ไมได นนคอ เราไมสามารถบรรลธรรมหรอปญญาญาณไดหากปราศจากสมมาทฏฐ (ความเหนความเขาใจทถกตองดงาม) สมมาสงกปปะ (ความคดถกตองชอบธรรม) สมมากมมนตะ (การกระทำาทางกายทถกตองดงาม) และอนๆ ในมรรค 8 หรอขอปฏบตอนดงาม8ขอทจะนำาไปสการดบทกข อนทจรงแลว การทเราจะกาวหนาในการทำาสมาธทง 7 ขนตอนไดนน เราตองเขาใจและยอมรบคำาสอนของพระพทธเจาและตองรกษาศลใหบรสทธดวย ญาณหรอการหยงรเปนสงจำาเปนทจะบรรลแตละขนตอน นนคอการเขาใจความหมายของคำาวา “ปลอยวาง” ยงการทำาสมาธของเราพฒนามากขนเทาไร ปญญาหยงรของเรากจะลกซงมากขนเทานนและหากคณบรรลฌานความคดเหนและความเขาใจของคณจะเปลยนไปหมด ปญญาเกยวกอยมากบฌาน และฌานเกยวกอยมากบปญญา นคอเสนทาง

สมาธสบายใจ 53

สนพพาน ดงทพระพทธองคทรงตรสไววา “ผทโสมนสกบการอยในฌานจะประสบผลสประการคอ โสดาบนผลสกทาคามผลอนาคามผลหรออรหนตผล” (ปาสาทกสตรฑฆนกาย)

อาจารยพรหมวงโส

มกราคม พ.ศ. 2546

ประวตพระอาจารยพรหมวงโส

พระอาจารยพรหมวงโสหรอทรจกกนในตางประเทศในนาม“อาจารยพรหม (Ajahn Brahm)” เกดและเตบโตในกรงลอนดอนและจบการศกษาสาขาฟสกสเชงทฤษฎจากมหาวทยาลยเคมบรดจพระอาจารยพรหมอปสมบทเปนพระภกษเมออายได 23 ป ในวนท5 ธนวาคม พ.ศ. 2517 และรบการฝกอบรมในสายวดปาของพระอาจารยชาเปนเวลา9ป ในป พ.ศ. 2526 พระอาจารยชาสงใหพระอาจารยพรหมไปออสเตรเลยเพอชวยสรางวดทเมองเพรธปจจบนพระอาจารยพรหมเปนเจาอาวาสของวดโพธญาณในเมองเซอรเพนไทน (หางจากเมองเพรธประมาณ1ชวโมง) ในป พ.ศ. 2549 พระอาจารยพรหมเรมโครงการกอสรางศนยปฏบตสมาธเพอเปนสถานฝกอบรมการทำาสมาธใหแกญาตโยมภายในสภาพแวดลอมทเหมาะสมแกการปฏบตธรรม ศนยปฏบตสมาธสวนปาเจรญฌาน(JhanaGroveMeditationCentre)มพธเปดเมอเดอนเมษายนพ.ศ.2552ปจจบนมการจดโครงการอบรมปฏบตธรรมทสวนปาเจรญฌาณปละหลายครง