anatomija na cns seminarska

7/16/2019 Anatomija Na CNS Seminarska

http://slidepdf.com/reader/full/anatomija-na-cns-seminarska 1/15

Golem mozok (Telencephalon)

Golemiot mozok e najgolem del od mozokot i negovataprose~na teìna iznesuva kaj maìte 1 400 g, a kaj ènite 1 300 g.

Vo sostav na golemiot mozok vleguvaat dve hemisveri, desna i leva,spojnica na golemiot mozok, strani~na mozo~na komora i opti~kiotdel od hipotalamusot. Dlabokata puknatina (fissura interhemisphaerica)postavena sagitalno go deli golemiot mozok na dve hemisveri. Vosekoja od niv se nao|a centralna {uplina ili strani~na mozo~nakomora.

Sivata masa na golemiot mozok ja gradi negovata kora (cortexcerebri) i subkorikalnata siva masa ili bazalni ganglii.Belata masa, pak e sostavena od brojni asocijacioni, komisuralni

(spojni~ki) i proekcioni nervni vlakna. Site vlakana zaedno formiraatzrakasta kruna (corona radiata). Dodeka delovite od belaat masasmesteni me|u bazalnite ganglii gradat vnatre{na i nadvore{namozo~na kapsla. Preku vnatre{nata mozo~na kapsla pominuvaatnajzna~ajnite motorni i senzitivni pati{ta.

Dvete hemisveri se povrzani so pomo{ na komisuralnitepati{ta koi{to gradat mozo~ni spojnici. Takvi se kaloznoto telo,svodot i prednata mozo~na spojnica. Na hemisferite im e

pridodaden i mirisniot mozok (rhinencephalon) koj kaj ~ovekot ezakr`laven vo smisla na negovata rasprostranetost no prestavuva inajstar razvien del od mozokot kaj ~ovekot.

Na sekoja hemisfera od mozokot se razlikuvaat tri strani,nadvore{na, vnatre{na i dolna. Nejzinata povr{ina e izbrazdena sobrojni poplitki i podlaboki brazdi koi ograni~uvaat vitki ili girusi. Nahemisferite od mozokot se razlikuvaat po ~etiri rezni ili lobusi :~elen (lobus frontalis), temenen (lobus parietalis), slepoo~en (lobus

temporalis) i tilen (lobus occipitalis). Temeniot i ~elniot lobus se oddeleniso pomo{ na centralnata brazda na Rolandi. Dodeka slepoo~niot itemeniot gi oddeluva brazdata na Sylvi. Pred centralnata brazda senao|a preden centralen girus, a zad nea zaden centralen girus.

1

rolandi

(sylvi)

http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Gray728.png

http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Gray728.png



A. êlen lobus : êlniot lobus se protega od predniot ~elen delna hemisferata do centralniot, Rolandov `leb nazad i lateralnatafisura od strana. Sulcus praecentralis se protega pred i paralelno socentralnata brazda. Ponatamu se deli na sulcus praecentralis superior iinferior. Gorniot i dolniot precentralni silkus odat na napred i nadoludelej}i ja povr{inata od frontalniot lobus na tri paralelni vijugi: gyrus

frontalis superior, medius i inferior . Gyrus frontalis superior e podelen sopomo{ na prednata granka od brazdata na Sylvi - ramus anterior

horizontalis i ramus anterior ascendes na tri dela: pars orbitalis leì rostralnonasproti ramus anterior horizontalis; pars triangularis e klinest del pome|uramus anterior horizontalis i ramus anterior ascendes; pars opercularis se nao|apome|u ramus ascendes i sulcus precentralis.

Orbitalnite brazdi i vijugi se nepravilni po oblik i polo`ba.Sulcus olfactorius se nao|a pod tractus olfactorius na povr{inata na

orbitalniot del; medijalno od nego se nao|a gyrus rectus ili vistinskigirus. Gyrus cinguli e `leb vo forma na polumese~ina na vnatre{natastrana pome|u sulcus cinguli i bradavi~astoto telo. Lobulusparacentralis e svrzuva~ka vijuga na krajot na centralniot `leb navnatre{nata povr{ina na hemisverite.

B. Temenen lobus : Temeniot lobus se protega od centralnatabrazda na Rolandi do fissura parietooccipitalis a lateralno do visinata na

2



fisure cerebri lateralis ( brazda na Sylvi). Sulcus postcentralis se protega kon ipararelno so fissura cerebri lateralis i se sostoi od goren i dolen del.Sulcus intraparietalis e horizontalen `leb koj ponekoga{ se spojuva sosulcus postcentralis. Lobus parientalis superior se nao|a nad horizontalniot delna sulcus intraparietalis, a pod nego lobus parietalis inferior .

Gyrus supramarginalis e onaj del od dolniot del na temeniotlobus koj so svojot nadolu naso~en konkavitet go opfa}a ramus

posterior fissurae cerebri lateralis. Gyrus angularis e del koj la~no go opfa}agorniot kraj na Sulcus temporalis superior a pritoa se prostira niz Sulcus

temporalis medius. Gyrus centralis posterior le i pome|u Sulcus centralis

(brazdata na Rolandi) i Sulcus postcentralis. Praecuneus e ~etvrtastavijuga na medijalnata strana na hemisferata pome|u fissura

parietoocipitalis i pome|u sulcus cinguli.

V. Tilen lobus: Tilniot lobus e zadniot lobus koj ima oblikna piramida i se nao|a pozadi fissura parietooccipitalis. Sulcus occipitalis

lateralis se protega transverzalno v dol` nadvore{nata povr{ina i godeli tilniot lobus na gyrus superior i gyrus inferior . Fisura calcarina ja delisrednata povr{ina na tilniot lobus na cuneus i gyrus lingualis. Klinestiotcuneus le`i pome|u fissura calcarina i fissura parietooccipitalis. Gyrus lingualis senao|a pome|u fissura calcarina i pars posterior fissurae collaeralis. Gyrus

occipito-temporalis lateralis ili gyrus fusiformis, - negoviot zaden del se nao|acentralnata ili bazalnata povr{ina na tilniot lobus.

3



G. Slepoo~en lobus: Slepoo~niot lobus e del odmozo~nata hemisfera koj leì pod nadvore{nata fissura cerebri lateralis

(brazdata na Sylvi) i se protega na nazad do nivoto na fissura

parietooccipitalis. Sulcus temporalis superior se protega preku slepoo~niot

lobus parealelno so fissura cerebri lateralis (brazdata na Sylvi). Sulcustemporalis medius odi paralelno so sulcus temporalis superior i malku podnego. Gyrus temporalis superior e del od lateralnata povr{ina naslepoo~niot lobus pome|u brazdata na Sylvi i sulcus temporalis superior .Gyrus temporalis medius leù pome|u sulcus temporalis superior i sulcus

temporalis medius. Gyrus temporalis inferior se nao|a pod sulcus temporalis

medius i se protega na nazad do gyrus occipitalis inferior. Gyri temporales

transversi ( Heschlova vijuga) go zazemaat zadniot goren del odpovr{inata na slepoo~niot lobus (dolnata ivica od brazdata na Sylvi).Sulcus temporalis inferior se protega v dol` dolnata povr{ina naslepoo~niot lobus. Gyrus fusiformis ili gyrus occipitotemporalis se nao|amedijalno a gyrus temporalis inferior lateralno od sulcus temporalis inferior.

Fissura hippocampi se protega na dolniot del od medijalnatastrana na slepoo~niot lobus od bradavi~astoto telo do uncus. Gyrus

parahippocampi leì pome|u fissura hippocampi i pars anterior fissurae collateralis,

negoviot zaden del e zavitka nagore i nanazad vo kukast oblikpoznat kako uncus.

D. Insula (Reilovo ostrov~e): Insulata leì dlaboko vonadvore{nata mozo~na puknatina i do nego moè da se dopre so

razdvojuvawe na gornata i dolnata ivica na puknatinata. Ostrov~etogo ograni~uva dlabokiot sulcus circularis. Nekolku kratki vijugi vo vid

4



na plitki brazdi go zazemaat predniot del na ostrov~eto; na zadniotdel se nao|a gyrus longus insulae.

Operculum ili poklopec na ostrov~eto e del od usnata na(brazdata na Sylvi). Operculum se nao|a pred i pod ramus anterior

ascendens. Operculum frontale se nao|a pome|u operculum orbitale i ramus

anterior ascendens. Operculum parientale leì pome|u operculum frontale i krajotna ramus posterior . Operculum temporale leì pome|u ramus posterior .

\. Rhinencephalon: Kaj cica~i na koi setiloto za miris im gouslovuva opstanokot , mirisniot del od mozokot formira dobrorazvien lobus (lobus olfactorius s. piriformis). Ovaj lobus kaj ~ovekot eprili~no zakr laven vo pogled na negovata teritorija i negovitepati{ta, postojat prili~ni nesoglasuvawa pome|u avtorite. Toj kaj~ovekot pretrpel promeni vo pogled na gradbata na svojata kora ifunkcija. Vo morfolo{ki pogled na mirisniot mozok kaj ~ovekot serazlikuvaat dve koncentri~ni vijugi, periferna (limbi~na) i vnatre{na(intralimbi~na), koja go opkruùva centralniot del na vnatre{naatstrana na hemisferata na golemiot mozok. Ovie dve vijugi sespojuvaat napred so mirisniot snop (tractus olfactorius) koj e vo vid nasagitalna vrvca prislonet kraj dolnata strana na ~elniot lobus nagolemiot mozok.

Perifernata ili limbi~na vijuga (gyrus limbicus) ima izgled napotkovica, ~ij konkavitet e naso~en napred. Nejziniot goren del -

gyrus cinguli koj se nao|a nad bradavi~astoto telo, prodolùva konmirisniot snop area subcallosa. Nejziniot dolen del - gyrus

5



parahippocampalis, koj se nao|a nad slepoo~nata vijuga se sviva nasvojot preden kraj i obrazuva kuka (uncus). Ovi dva dela nalumbu~nata vijuga ja povrzuvaat stesnatata vijuga, isthmus gyri

cinguli, koja se nao|a pozadi zadniot del na bradavi~astoto telo(splenium).

Vnatre{nata ili intralimbi~na vijuga (gyrus intralimbicus) ezakr`lavena osobeno nejziniot goren del , koj na gornata strana nabradavi~astoto telo obrazuva tenok sloj od siva masa (induseum

griseum). Pred bradavi~astoto telo taa se spojuva so mirisniot snopna gyrus paraterminalis. Od zadniot kraj na bradavi~astoto telointralumbi~nata vijuga se sviva nadolu i napred i prodol uvanajprvo kako gyrus fasciolaris, a potoa kako gyrus dentatus i lumbus unci

(Giacomini) dostignuva do predniot kraj na rahipokampalnata vijuga.Dolniot del na intralimbi~nata vijuga e odvoen parahipokampalnatavijuga so dlaboki `lebovi, sulcus hippocampi. Ovaj `leb stanuvazna~itelno podlabok vo svojot preden del i na dolniot yid odslepoo~niot rog na bo~nata komora formira ispaknatina, hippocampus

s. cornu Ammonis. Ova vozvi{uvawe ima na svojot preden krajprstovidno ispaknuvawe, koe so svojot izgled podsetuva na noga odnilski kow - pes hippocampi. Mirisniot snop (tractus olfactorius) ima na svoite kraevi po ednozadebeluvawe. Predno zadebeluvawe, glava ( bulbus olfactorius),predstavuva primaren olfaktiven centar. Od zadniot, triagolnozadebeluvawe (trigonum olfactorium) pominuvaat dve zakr`laveni vijugi,odnosno traki (striae olfactoriae) koi odat do prednite kraevi nalimbi~nata vijuga. Zad nego se nao|a predna dupkava supstancija

(substantia perforata anterior ) koja gi povrzuva prednite kraevite naintralumbi~nata vijuga. Dupkavata supstancija e ostatok odolfaktivnite bradavi~ki kaj nekoi cica~i. Niz nejzinite otvoripominuvaat krvnite sadovi za bazalnite ganglii na predniot mozok(thalamus corpus stratum). Nekoi avtori gi ozna~uvaat mirisniot snop ilimbi~nata vijuga, ili samo nivnite predni kraevi kako predenolfaktiven lobus (lobus olfactorius anterior ), a intralimbi~nata vijuga iprednata dupkava supstancija gi vbrojuvaat vo zadniot lobus (lobus

olfactorius posterior ).

E. Komisuri na golemiot mozok : corpus collosum, fornix icommissura cerebri anterior.

Corpus collusum - Bradavi~astoto telo se nao|a na dnoto na me|usferi~niot izdol`en `leb, nad tretata i strani~nite mozo~ni komori.Na svojot preden kraj toj se sviva nadolu, gradi koleno ( genu) i podnego klun (rostrum) koj se spojuva so zavr{nata plo~ka naembrionalnite nervni cevki (lamina terminalis). Negoviot sreden del,truncus, na svojot zaden del gradi zadebeluvawe (splenium). Fornix - Mozo~niot svod se nao|a na vnatre{niot yid nastrani~nata mozo~na komora, pome|u bradavi~astoto telo ipokrivot na tretata mozo~na komora. So svojot izgled toj podsetuva

vo celost na bukvata "H". Negoviot sreden del ili telo ( corpus fornicis)se spojuva so dolnata strana na bradavi~astoto telo. Teloto na

6



svojot preden i zaden kraj se deli na dva dela. Prednite delovi,solbovi na mozo~noto nebo (columnae fornicus) se svivaat vo lak isleguvaat najprvo na predniot yid na tretata mozo~na komoraapotoa propa|aat vo hipotalamusot i zavr{uvaat vo corpora mamillaria.Pome|u slobodniot del na stubot na mozo~niot svod i predniot del

na bradavi~astoto telo se nao|a tenka pregrada (septum pellucidum).Ovaa sagitalna neuroepitelna pregrada e odvoena od svoite pariciso tesna pukotina (cavum septi pellucidi).

Zadnite delovi od mozo~niot svod, negovite kraci (crura fornicis),se svivaat vo lak nadolu i napred i gi obikoluva najprvo zadnata idolnata strana na me|umozokot. Potoa krakot kako fimbria hippocampi

se protega do predniot kraj naparahipokampalnata vijuga.Mozo~niot svod pokraj komisuralni sodr`i i proekcioni

olfaktivni vlakna. Proekcionite vlakna odat do hypothalamus.

Komisuralnite vlakna pome|u leviot i desniot hyppocampus obrazuvaatpome|u po~etnite delovi na krakovite od mozo~niot svod triagolnakomisura (commissura fornicis s. lyra Davidis).

Commissura cerebri anterior . – Prednata mozo~na spojnica seprotega popre~no kaj predniot yid na tretata mozo~na komora. Taasodr`i komisuralni olfaktivni vlakna.

@. Ventriculus lateralis: [uplinata na hemisferite, strani~natamozo~na komora, se nao|a pod badavi~astoto telo. Taa ima oblikna potkovica ~ij konkavitet, naso~en napred i nadolu gi obfa}athalamus i nucleus caudatus. Na nejziniot vnatre{en yid se nao|aat septum

pellucidum, fornix i horoidniot splet na bo~nata komora ( plexus

chorioideus ventriculi lateralis). Na bo~nata mozo~na komora serazlikuvaat sredi{en del ( pars centralis) i tri roga, ~elen ili preden (cornu

anteruis), tilen ili zaden (cornu posterius) i slepoo~en ili dolen (cornu

inferius). Sredi{niot ili parientalniot del e vo vrska so tretata mozo~nakomora preku interventrikularniot otvor (foramen interventrikulare –

Monroi), koj se nao|a pome|u predniot kraj na talamusot i stolbot namozo~niot svod. Niz ovaj otvor vleguva horizontalnot splet, koj seprotega nazad i nadolu kaj slepoo~niot rog na bo~nata mozo~nakomora.

Siva masa na golemiot mozok

Sivata masa na golemiot mozok ja obrazuva korata nahemisferite (cortex cerebri) i subkortikalnata siva masa,koja se nao|avo prostorot pome|u insulata i talamusot. Najgolemata subkortikalnasiva masa, prugastoto telo (corpus striatum) predstavuva najvisokcentar ekstrapiramidalen motoren sistem. Drugite dve subkortikalnisivi masi, claustrum i corpus amygdaloideum, od koi prvata e del od koratana insulata a drugata del od kukata na mirisnata vijuga (uncus) pripa|aat olfaktivniot sistem.

Cortex cerebri

7



Korata na hemisferite na golemiot mozok se sostojat od {estsloja nevroni, razli~ni po golemina i oblik, od koi sekoj ima posebnafunkcionalna uloga. Ovaj {estosloen tip na kora (isocortex) sporedrazvienosta na razli~nite sloevi, obrazuva golem broj nacitoarhitektonski poliwa (Brodman, v.Economo). Samo korata na

mirisniot mozok i toa samo eden pomal del od nego se sostoi od dvasloja na nevroni (allocortex), so ogled na toa deka predstavuvafilogenetski najstar i spored toa najprost del od hemisferite nagolemiot mozok (archipallium).

Vo funkcionalen pogled na korata na hemisferite na golemiotmozok se deli na motorni, senzitivni i senzorielni poliwa, vo koi senao|a soodvetni centri. Nejzinite centri vo pogled na slo`enosta nasvojata funkcija se delat na primarni ili elementarni i na vi{i ili psihi~ki.

Motorni centri. - Primarnite motorni centri ili piramidalnatazona na korata na golemiot mozok gi regulira elementarnite volevidvi`ewa na ~ovekovoto telo. Toj se nao|a vo prednata centralnavijuga na ~elniot lobus (gyrus precentralis). Vo dolnata tretina navijugata se nao|a centarot za glavata i vratot, vo srednata tretinacentarot za dlankata, a vo gornata tretina centarot za ostanatiot delod teloto. Golemata povr{ina na centarot za dlankata i liceto gokarakteriziraat ~ovekot. Pred elementarniot motoren centar vogornata,srednata i dolnata ~elna vijuga se nao|aat vi{i motornicentri, koordinacioni i psihomotorni. Senzitivni centri. - Primarniot centar za povr{en i dlabok

svesen senzibilitet se nao|a vo korata na zadnata centrana vijuga(gyrus postcentralis). Zad nea vo ostanatite delovi na temeniot lobus senao|aat vi{ite senzitivni ili asocijacioni centri, koi vr{at analiza isinteza na primenite drazbi od primarniot centar, odnosno nivnoprepoznavawe (gnozia).

Senzorielni centri. - Elementarniot centar za vid, area striata, senao|a na vnatre{nata strana na tilniot lobus, vo kanxestiot `leb(sulcus calcarinus) i vo vijugite pod i nad nego. Elementarniot centr zasluh se nao|aat vo operkularniot del na gornata slepoo~na vijuga,kade postojat mali popre~ni nabori (gyri temporales transversi – Heschl).

Elementarniot centar za miris se nao|a vo limbi~nata vijuga, i toa

voglavno vo nejzinite predni delovi. Elementarniot centar za vkus senao|a vo pedniot dolen kraj na parahipokampalnata vijuga, odnosnovo delot pozadi nejzinata kuka (uncus). Elementarnite setilni centri sepridodadeni na vi{ite, psihoasocijacioni centri, koi vr{at analiza isinteza na drazbite primeni preku elementarnite centri, odnosnoraspoznavawe i sozdavawe na vpe~atoci. Zaedno sopsihosenzitivnite centri tie ja so~inuvaat integracionata zona nakorata na golemiot mozok, sedi{teto na svesta i memorijata na~ovekot. Poliwata za memorija go zazemaat najgolemot del odkorata na slepoo~niot lobus (Penfield).

Bela masa na golemiot mozok

8



Belata masa na hemisferite se sostoi od mnogubrojniasocijacioni, komisuralni i proekcioni pati{ta, koi zaedno obrazuvaat ja obrazuvaat zrakastata kruna na golemiot mozok (corona radiata).Nejzinite delovi pome|u supkortikalnite, sivi masi se narekuvaat

mozo~ni ~auri, vnatre{ni i nadvore{ni. Nadvore{nata ~aura (capsulaexterna) se nao|a pome|u claustrum i bazata na jadroto vo oblik na lupa(nucleus lentiformis).Vnatre{nata mozo~na ~aura ( capsula interna) senao|a medijalno od jadroto vo oblik na lupa, a lateralno odtalamusot i jadroto vo oblik na lupa (nucleus caudatus). Nahorizontalniot presek taa ima oblik na agol otvoren napolovina i nanea se razlikuvaat koleno (genu) i dva kraci, preden (crus anterius) izaden (crus posterius). Spored toa na nea se razlikuvaat u{te dvedela, retrolentikularni i sublentikularni. Niz vnatre{nata ~aura vrvatnajva`nite proekcioni pati{ta na centralniot nerven sistem i

nezna~ajno krvarewe vo nejzinata visina doveduva do te{koporemetuvawe vo sferata na dvièwa na ~ovekot, do pojavipoznatati pod imeto "{log". Asocijacioni pati{ta. - Asocijacionite pati{ta koi gi povrzuvaatme|u sebe centrite na edna hemisfera ovozmoùvaat najvisokafunkcija na nejzinata kora, volja, svest i memorija. Tie obrazuvaatkaratki i dolgi snopovi. Mnogubrojni kratki snopovi (fibrae arcuatae

cerebri) gi povrzuvaat centrite na sosednite vijugi. Dolgite snopovi gipovrzuvaat lobusite na hemisferite. Dva izdolèni snopovi goren idolen se protegaat se protegaat od temeniot lobus napred kon~elniot i slepoo~niot lobus. Eden kratok snop, vo vid na kuka

(fasciculus uncinatus), go povrzuva ~elniot i slepoo~niot lobus. Sitelobusi gi povrzuava snop vo vid na pojas (cingulum).

Komisuralni pati{ta. - Komisuralnite pati{ta koi gi porzuvaatcentrite na desnata i levata hemisfera gi formiraat spojnicite nagolemiot mozok: corpus callosum, fornix i commissura cerebri anterior.

Me|umozok (Diencephalon)

9



Me|umozokot se nao|a pome|u levata i desnata hemisfera nagolemiot mozok, pokrien od site strani, osven negovata dolna stranakoja e slobodna i go nalegnuva teloto na klinestata koska.Toj imadva osnovni dela, goren talamus i dolen hipotalamus, od koi prviot eznatno pogolem od vtoriot. Negovata centralna {uplina, mozo~nata

komora (ventriculus tertius) ,ima izgled na tesna puknatina, postavenavo sagitalnata ramnina.

Thalamus

Talamus ili vidnoto breg~e e vo oblik na ovoid, koja se nao|a pome|u tretata mozo~na komora i vnatre{nata mozo~na ~aura nagolemiot mozok. S o svojata gorna strana toj vleguva vo sostav podstrani~nata mozo~na komora, a so dolnata strana e srasnat so

hipotalamusot. Na negoviot zaden zadebelen kraj (pulvinar)pridodadenise dva pomali sostavni delovi na me|umozokot, metathalamus i

epithalamus.Pod posledniot kraj se nao|a metathalamus - dve ovalniispup~uvawa, koi se narekuvaat nadvore{no i vnatre{no kolenastotelce (corpus geniculatum_ laterale et mediale).Pome|u poslednite kraevi naleviot i desniot talamus se nao|a epithalamus, vo ~ij sostav vleguvaat:dve triagolni plo~ki (habenulae), spoeni me|usebno so komisura(commissura habenularum) i mozo~nata {i{arka (corpus pineale).

Corpus pineale.- Mozo~nata {i{arka e organ so triagolen oblik, kojnalegnuva na sredniot mozok, pome|u gornite bregovi na negoviotpokriv.Taa se sostoi od posebni razgraneti }elii, od neuroglii i odretki neuroni. Nejzinata uloga e nejasna. Se smeta deka taa pripa|a

10



na endokriniot sistem, deka la~i hormon koj go regulira, ko~ipreraniot polov razvoj kaj decata.

Siva masa .-Sivata masa go ispolnuva skoro potpolnotalamusot i go pretstavuva najvisokiot supkortikalen senzitiven

centar, vo koj se prekinuvaat site senzitivni i senzorijalni pati{ta soisklu~ok na vestbularniot pat. Taa e so tenki liv~iwa od bela masapodelena na tri jadra, predno, vnatre{no i nadvore{no.

Prednoto jadro (nucleus anterior thalami) pripa|a na olfaktivniotsistem. Na olfaktivniot sistem isto taka mu pripa|a edno jadro odepitalamusot, nucleus habenuale.Vnatre{noto jadro na talamusot (nucleus

medialis thalami) prima kratki pati{ta od vegetativnite jadra nastrani~niot yid i od podot tretata mozo~na komora. Nadvore{noto jadro na talamusot (nucleus lateralis thalami) prima dolgi pati{ta zapovr{inskiot i dlabokiot senzibilitet. So svojot zaden kraj toa gradi

pulvinar, vo koj se nao|a primarniot opti~ki centar. Primarniot opti~kicentar se nao|a i vo sivata masa na nadvore{noto kolenesto telce(nucleus corporis geniculati lateralis). Vo sivata masa na vnatre{notokolenesto telce (nucleus corporis geniculati medialis) se nao|a voprimarniot akusti~ki centar. Nadvore{noto jadro na talamusot se sostoi od ~etiri jadrenca,tri ventralni i edno dorzalno. Prednoto ventralno jadro (nucleus ventralis

thalami anterior) pripa|a vo ekstrapiramidalnot sistem. Srednotoventralno (nucleus ventralis thalami intermedius) gi primacerebelotalami~nite pati{ta, a zadnoto ventralno jadro (nucleus

ventralis thalami posterior ) pati{tata za povr{inskitot i dlabokiot svesensenzibilitet. Dorzalnoto jadro predstavuva filogenetski pomlad del odtalamusot (neothalamus). Toa e asocijalno gi prima pati{tata odventralnite jadra.

Bela masa. - Talamusot e povrzan so mnogu brojni aferentni ieferentni pati{ta so mozo~noto steblo i 'rbetniot mozok, so maliotmozok, hipotalamusot, bazalnite ganglii na golemiot mozok i sokorata na golemiot mozok.

Pati{tata koi go povrzuvaa talamusot so korata na golemiot

mozok, aferentnite (fasciculi corticothalamisi) i eferentni (fasciculithalamocorticales), obrazuvaj}i ~etiri kraka, koi se {irat lepezastosprema brazdite na golemiot mozok. Kracite na talamusot (peduncili

thalami, superior, inferior, anterior et posterior) pominuvaat niz vnatre{natamozo~na ~aura (capsula interna), so isklu~ok na dolniot ( pedunculus

thalami inferior) , koj odi sublentikularno kon korata na slepoo~natabrazda. Gorniot krak ( pedunculus thalami superior) sodr`at kortikalnineuroni na senzitivnite pati{ta, koi gi prodol uvaat senzitivnitepati{ta od lateralnite jadra na talamusot do zadnata centralnavijuga na temeniot breg na golemiot mozok (gurus postcentralis).

Hypothalamus

11



Hipotalamus go pravi podot i dolniot strani~en yid na tretata

mozo~na komora. Na negovata dolna strana, odej}i odnapred konnazad, se gledaat slednite elementi:raskrsnicata na opti~kite nervi(chiasma opticum), pepelavo ispup~uvawe (tuber cinerium) i dve trkalezni

izvi{uvawa, bradavi~esti tela (corpora mamillaria). Opti~kataraskrsnica i pepelastoto ispup~uvawe se delovi na golemiot mozokkoi sekundarno se priklu~ile na hipotalamusot. Od pepelastotoipup~uvawe se spu{ta kuka (infundibulum), na koja visi posledniotnerven breg na hipofizata.

Siva masa. - Vo bradavi~estoto telo na hipotalamusot se nao|aat dve jadra, medijalno i lateralno (nuclei corporis mamillaris, medialis et

lateralis) koi pripa|aat na olfaktivniot sistem. Ostanatata siva masa nahipotalamusot pretstavuva vsu{nost prodolènie na na retikularnatasupstancija na sredniot mozok. Nad prednite delovi na na crvenoto jadro i crnata supstancija taa obrazuva dve pogolemi retikularni jadra, nucleus subthalamicus i zona incerta, koi pripa|aat naekstrapiramidalniot motoren sistem i verojatno gi reguliraatsporednite balansira~ki pokreti pri dvièweto. Nejziniot tenokperiventrikularen sloj i pogolem broj na pomali jadra pretstavuvaatnajvisoki centri na avtonomniot nerven sistem, koi go reguliraatmatabolizmot, visinata na krvniot pritisok, sonot, seksualnieafunkcii. Povisokite vegetativni centri vo korata na golemiot mozok,koi gi reguliraat afektivnite i emocionalnite pojavi vo ìvotot, se nao|aat vo mirisnata brazda i vo predniot del na ~elniot lobus (Delmas).

Periventrikularniot siv sloj na hipotalamusot se nao|a odmapod ependimot na tretata mozo~na komora. Toj prodol uvanajpove}e dol` vnatre{nata i nadvore{nata strana na talamusot. Vonego pokraj vegetativnite centri, se nao|aat i nevrosekretorniostrov~iwa, ~ij sekret ima nevroregulatorna i nevrotrofi~na uloga.Odej}i odnapred nanazad, se nao|aat odma pod sulcus subthalaicus -ottrite nevrosektorni ostrov~iwa suprafonikalno, paraventikularno isupkomisuralno telo, koi se sostojat ependemot na tretata mozo~nakomora (Royssy et Mosinger).

Jadrata na hipotalamusot se nao|aat lateralnoperiventrikularniot sloj. Vo funkcionalen pogled tie mora da sepodelat na predna i zadna grupa (Hess). Prednata grupa, na koja ipripa|aat tri jadra (nuclei, supraoticus et paraventricularis) ja stimuliraatrabotata na parasimpatikusot, a zadnata grupa, koja ima isto takatri jadra (nuclei, ventromedialis, dorsomedialis et posterior), rabotata nasimpatikusot. Vo lateralniot del na sivata bradavica nahipotalamusot se nao|aat sitni jadra (nuclei tuberales). Tie seprodolùvaat vo poleto na tankiot sloj na sivata masa, koi se nao|aatpod le}astoto jadro na golemiot mozok (nucleus lentiformis), kakosubstantia inominata (Reicherti).

12



Bela masa. _ Belata masa na hipotalamusot ja gradatasocijativni pati{ta i kratki aferentni i eferentni pati{ta, koi gopovrzuvaat so medijalnoto jadro na talamusot, so kortikularnitevegetativni centri, retikularnata supstancija na mozo~noto steblo,mre`nicata na okoto i so zadniot breg na hipofizata. Najdolgiot pat,

dorzalniot izdol`en snop, (fasciculus longitudinalis dorsialis – Schutz),po~nuva od sitnite jadra na sivata bradavica i sleguva podcentralnata {uplina na mozo~noto steblo i 'rbetniot mozok. Toj sezavr{uva vo visceromotornoto jadro na mozo~nite nervi i vovegetativniot centar na 'rbetniot mozok, so koi gi nosi impulsite odhipotalamusot.

Treta mozo~na komora (ventriculus lll)

Strani~nite yidovi na tretata mozo~na komora go gradattalamusot i hipotalamusot, pome|u koi granicata ja ozna~uva eden

`leb, sulcus subthalamicus. Nejziniot pokriv e tenok, epitelijalen (laminatectoria ventriculi lll) i na negi nalegnuvaat horoidniot splet i mozo~niotsvod (fornix cerebri). Predniot yid go obrazuvaat stolbovite namozo~niot svod, prednata komisura na golemiot mozok i zavr{nataplo~ka na na nevralnata cefka, odnosno predniot mozo~en meur(lamina terminalis grisea).Dolniot yid na tretata mozo~na komora gogradi hipotalamusot, a nejziniot zaden yid predniot kraj na sredniotmozok i epitalamusot, pome|u koi se nao|a predniot otvor namozo~niot kanal (equeductus cerebri - Sylvii).Nad sredniot kraj namozo~niot kanal se nao|a poslednata mozo~na spojka (commissura

cerebri posterior). Na predniot, dolen i zaden yid na tretata mozo~nakomora se nao|aat sitni {pagovi.

Tretata mozo~na komora komunicira so strani~natamozo~na komora so otvor (foramen interventriculare – Monroi), koj se nao|a pome|u predniot kraj na talamusot i stolbot na mozo~niot svod.Vo nejziniot sreden del pome|u leviot i desniot talamus se nao|a sivaspojka, adhesio interthalamica.

Содржина :

1. Golem mozok (Thelencephalon)2. Siva masa na golemiot mozok3. Bela masa na golemiot mozok4. Me|umozok (Diencephalon)

13



Koristena literatura:

1. "Anatomija i fiziologija - 2" u~ebnik za zrdavstvena struka od AnicaKargovska - Klisarova i Dobrivoe \or|evi~, prosvetno delo,Skopje,1993.

2. " Anatomija coveka – deskriptivna i funkcionalna" od Marjan S. Boskovic ,

medicinska knjiga, Beograd – Zagreb,1984.

3. "Anatomija centralnog zivcanog sistema" od Dr.Branko M.Sljivic, naucna

knjiga,Beograd,1970.

4. "Korelativna neuroanatomija i funkcionalna neurologija" od Dr.Joseph G.Chusid, savremena administracija,Beograd,1979.

14



5. "Anatomski atlas za studente medicine i stomatologije" od Dr Slavoljub

Jovanovic, naucna knjiga, Beograd,1979.

15

anatomija na cns seminarska

Documents