bÖlÜm 3 etkİ deĞerlendİrme yaklaŞim ve metodolojİsİ · 2018-07-09 · 3.6.1.1.1.5.2....

BÖLÜM 3

ETKİ DEĞERLENDİRME YAKLAŞIM

VE METODOLOJİSİ

TANAP DOĞALGAZ İLETİM A.Ş TRANS ANADOLU DOĞALGAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU

i

İÇİNDEKİLER

Sayfa No

İÇİNDEKİLER ..................................................................................................................... i

ŞEKİLLER ......................................................................................................................... ii

TABLOLAR ........................................................................................................................ ii

KISALTMALAR ................................................................................................................. iii

3. ETKİ DEĞERLENDİRME YAKLAŞIM VE METODOLOJİSİ ........................................3-1

3.1. ÇED Prosesi ............................................................................................................3-2

3.1.1. Türkiye'de ÇED Süreci ..........................................................................................3-3

3.2. ÇSED Prosesi ..........................................................................................................3-6

3.3. Kapsamlaştırma .......................................................................................................3-8

3.4. Paydaşların Bilgilendirilmesi ve Aydınlatılması .......................................................3-10

3.5. Mevcut Durum Veri Toplama ..................................................................................3-13

3.6. Etki Değerlendirme Metodolojisi .............................................................................3-17

3.6.1. Etkilerin Tanımlanması ........................................................................................3-56

3.6.1.1. Çevresel Etkiler ................................................................................................3-68

3.6.1.1.1. Çevresel Etkiler için Önem Kriterleri ..............................................................3-68

3.6.1.1.1.1. Topraklar ....................................................................................................3-68

3.6.1.1.1.2. Manzara ve Görsel Etkiler ..........................................................................3-76

3.6.1.1.1.3. Deniz ve Yüzey Suyu Kaynakları................................................................3-77

3.6.1.1.1.3.1. Yüzey Suyu Kaynakları ...........................................................................3-77

3.6.1.1.1.3.2. Deniz Suyu Kaynakları ............................................................................3-79

3.6.1.1.1.4. Yeraltı Su Kaynakları..................................................................................3-80

3.6.1.1.1.5. Hava Emisyonları ve Hava Kalitesi .............................................................3-82

3.6.1.1.1.5.1. Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşaması .............................................................3-84

3.6.1.1.1.5.2. İşletme Aşaması ......................................................................................3-84

3.6.1.1.1.6. Gürültü ve Titreşim .....................................................................................3-85

3.6.1.1.1.6.1. İnşaat Aşaması için Kriterler ....................................................................3-88

3.6.1.1.1.6.2. İşletme Aşaması için Kriterler ..................................................................3-88

3.6.1.1.1.7. Trafik ve Taşımacılık ..................................................................................3-88

3.6.1.1.1.8. Kültürel Miras .............................................................................................3-92

3.6.1.2. Sosyal Etkiler ...................................................................................................3-94

3.6.1.2.1. Sosyal Etkiler için Önem Kriterleri .................................................................3-94

3.6.1.3. Ekolojik Etkiler ................................................................................................ 3-112

3.6.1.3.1. Ekolojik Etkiler için Önem Kriterleri .............................................................. 3-112

3.6.2. Beklenmeyen Olaylar Sonucu Meydana Gelen Etkiler ...................................... 3-132

3.6.3. Etkilerin Hafifletilmesi ve Faydaların Arttırılması ................................................ 3-133


ii

3.6.4. Gerekli Etki Azaltıcı Önlemler Alındıktan Sonra Geriye Kalan Etkiler ................ 3-134

3.7. Kümülatif Etkiler ................................................................................................... 3-134

3.8. Küresel Etkiler ...................................................................................................... 3-136

TABLOLAR

Sayfa No

Tablo 3.6-1. Etki Faktörleri ile Proje Faaliyetleri arasındaki Etkileşim ........................... 3-21

Tablo 3.6-2. Etki Faktörü Yoğunluğunun Tanımı için Değerlendirilen Özellikler ............ 3-22

Tablo 3.6-3. Fiziksel Çevre – İnşaat Aşaması .............................................................. 3-58

Tablo 3.6-4. Fiziksel Çevre – İşletme Aşaması ............................................................ 3-59

Tablo 3.6-5. Fiziksel Çevre – İşletmeye Kapatma Aşaması .......................................... 3-60

Tablo 3.6-6. Biyolojik Çevre – İnşaat Aşaması ............................................................. 3-61

Tablo 3.6-7. Biyolojik Çevre – İşletme Aşaması ........................................................... 3-62

Tablo 3.6-8. Biyolojik Çevre – İşletmeye Kapatma Aşaması ........................................ 3-63

Tablo 3.6-9. Sosyal Çevre – İnşaat Aşaması ............................................................... 3-64

Tablo 3.6-10. Sosyal Çevre – İşletme Aşaması ............................................................ 3-65

Tablo 3.6-11. Sosyal Çevre – İşletmeye Kapatma Aşaması ......................................... 3-66

ŞEKİLLER

Sayfa No

Şekil 3.1-1. ÇED'e tabi Projeler için ÇED Süreci Akış Şeması ....................................... 3-4

Şekil 3.1-2. Seçme-Eleme Kriterlerine Tabi Projeler için ÇED Süreci Akış Şeması ........ 3-5

Şekil 3.2-1. ÇSED Süreci Aşamaları .............................................................................. 3-8

Şekil 3.6-1. ÇED Metodolojisi ....................................................................................... 3-18


iii

KISALTMALAR

AB Avrupa Birliği

BÇA Bölgesel Çalışma Alanı

CP Katodik Koruma

ÇED Çevresel Etki Değerlendirmesi

ÇSED Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

ÇSMÇ Çevresel ve Sosyal Mevcut Durum Çalışması

ÇSYEP Çevresel ve Sosyal Yönetim ve Eylem Planları

ÇSYS Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemi

ÇŞB Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

ÇŞİM Çevre ve Şehircilik Bakanlığı İl Müdürlükleri

DU Etki Değerlendirme Unsuru

EA Etki Alanı

EBRD Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası

ECA İhracat Kredi Kuruluşları

EIB Avrupa Yatırım Bankası

ENVID Çevresel Tehlikelerin Belirlenmesi

EP Ticari Bankalar

EUNIS Avrupa Doğa Bilgi Sistemi

GSYH Gayrisafi Yurtiçi Hasıla

HAZID Tehlike Tanımı

HAZOP Tehlikeli İşletilebilirlik Çalışması

HKT Halkın Katılımı Toplantıları

IAIA Uluslararası Etki Değerlendirmesi Birliği

IFC Uluslararası Finans Kuruluşu

IFI Uluslararası Finans Kurumları

ISQG Ara Sediman Kalite Kılavuz İlkeleri

IUCN Doğa ve Doğal Kaynakların Korunması İçin Uluslararası Birlik


iv

KED Kümülatif Etki Değerlendirmesi

ÖBA Önemli Bitki Alanları

ÖÇB Önemli Çevresel Bileşen

ÖDA Önemli Doğa Alanları

PEİ Projeden Etkilenen İnsanlar

PEL Muhtemel Etki Seviyesi

PKP Paydaş Katılım Planlanması

PM Partikül Madde

QRA Nicel Risk Analizi

SG Sera Gazları

TANAP Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı

TMT Temel Mühendislik ve Tasarım

UNESCO Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü

WB Dünya Bankası

YÇA Yerel Çalışma Alanı

YÜT Yer Üstü Tesisi

YYSK Yüksek Yeraltı Suyu Koşullarında


3-1

3. ETKİ DEĞERLENDİRME YAKLAŞIM VE METODOLOJİSİ

TANAP Projesi için uygulanan etki değerlendirme yaklaşım ve metodolojisi TANAP tarafından sağlanan kılavuz ilkeler doğrultusunda tanımlanmış ve temel olarak proje plan ve mühendislik sürecinin ön aşaması ile (Temel Mühendislik ve Tasarım – TMT aşaması) belirlenmiştir. ÇED sürecini etkileyen temel faktörler aşağıda özetlenmektedir:

Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı (TANAP) Projesi’nin neden olabileceği çevresel etkileri değerlendirebilmek amacıyla, 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve 30.06.2011 tarihinde değişikliğe uğrayan

Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği uyarınca, ÇED süreci başlatılmasına karar verilmiştir.1

TANAP, projenin çevresel ve sosyal yönetimi için doğal gaz boru hatları açısından mevcut uluslararası standartlara ve endüstride geçerli en iyi uygulamalara uyum göstermesini amaçlamaktadır. Söz konusu standartlar, 2012 IFC (Uluslararası Finans Kuruluşu) Performans Standartları, EBRD (Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası) Performans Gereklilikleri ve AB Direktifleri doğrultusunda bir araya getirilerek belirlenmiş olup, ÇED Raporu Bölüm 4'te de detaylandırıldığı üzere, konuyla ilgili ulusal mevzuata da tamamen uymaktadır.

TANAP ÇED Raporu’nun hazırlanma sürecinde, hem ulusal resmi kurumlar hem de uluslararası muhtemel yatırımcıların, özellikle IFI (Uluslararası Finans Kurumları), ECA (İhracat Kredi Kuruluşları) ve EP Ticari Bankaları’nın gereklilik ve beklentilerini karşılayacak, bütünleşik bir yaklaşımı benimsemiştir. Bu beklentiyi karşılayabilmek amacıyla ÇED Raporu, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇŞB) tarafından sağlanan "Özel Formata" (Bkz. Şekil 3.1-1) uygun olarak hazırlanmıştır. TANAP, ÇED Raporu’nun ulusal düzenlemelere uygun olarak hazırlanabilmesi amacıyla Çınar Mühendislik Müşavirlik A.Ş. ile bir sözleşme yapmıştır. Buna ek olarak TANAP, ÇSED sürecine destek sağlanması ve muhtemel uluslararası yatırımcılar, özellikle IFI, ECA ve EP Ticari Bankaların diğer beklentilerinin ÇSED Raporu’na katılabilmesi amacıyla Golder Associates ile de bir anlaşma yapmıştır.

Proje sahasının oldukça geniş olan coğrafi kapsamı ve projenin kapsama alanı üzerindeki mevsimsel kısıtlar, saha verisi için yapılan örneklemeler ve etki değerlendirme teknikleri bakımından birçok önemli tercihin yapılmasında yönlendirici olmuştur.

ÇED sürecinin genel amacı, yüksek hassasiyete sahip alıcıların ve proje nedeniyle ortaya çıkan ve önemli bir yoğunluğa sahip olan çevresel ve sosyal stres etkeninin bir arada bulunduğu, sorun yaşanabilecek temel alanların tespit edilebilmesi ve ilgili muhtemel etkilerin azaltılması olmuştur.

Geniş coğrafi kapsam, projenin TMT aşamasında olması, proje plan ve mevsimsel kısıtlarının bir araya gelmesi, bazı durumlarda çevresel ve sosyal etkilerin daha nitel bir yaklaşım benimsenerek tespit edilmesi ve bunun sonucu olarak da, bazı sahaya özel önleyici faaliyetlerin gerçekleşebilmesi amacıyla daha detaylı çalışmalar yapılmasını önkoşul olarak belirleyen, azaltıcı bir stratejinin benimsenmesine yol açmıştır.

Çizgisel bütün altyapı projeleri ve özellikle uzunluğu dikkate alındığında TANAP Projesi’nde dikkate alınması gereken diğer bir özellik de proje koridoru boyunca, bulunduğu bölgeye bağlı olarak farklılık gösterecek bir dizi potansiyel çevresel ve sosyal etkiye sahip olan bileşenlerden oluşuyor olmasıdır. ÇED metodolojisi, belli bir hassasiyet taşıyan ve bir veya daha fazla çevresel ve sosyal etkiye yol açabilecek proje bileşeni içermesiyle tanımlanabilecek, önemli ya da "kritik

1 Yönetmeliğin en son hali 03.10.2013 tarihinde yayımlanmıştır. Ancak TANAP ÇED süreci en son Yönetmeliği’nin

yayımlanmasından önce başlamıştır (ÇED başvurusu yapılmıştır). Bu nedenle TANAP Projesi, 2011 tarihli Yönetmeliğin ÇED sürecini takip edecektir.


3-2

alanları" coğrafi olarak tespit etmek üzere tasarlanmıştır. Bu yaklaşımın amacı, önleme stratejisini daha kritik alanlara yoğunlaştırarak, çevresel ve sosyal yönetime ayrılmış proje kaynaklarının en verimli şekilde kullanılabilmesini sağlamaktır.

3.1. ÇED Prosesi

Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı (TANAP) Projesi’nin neden olduğu çevresel etkileri değerlendirebilmek amacıyla, 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği uyarınca, bir ÇED süreci başlatılmıştır. Yukarıda bahsi geçen ulusal ÇED Yönetmeliği’ne ek olarak, yönetmelikle aynı doğrultudaki 2011/92/EU sayılı Avrupa Birliği (AB) Direktifi de değerlendirilmiştir.

TANAP, doğal gaz boru hattı endüstrisindeki uluslararası standartları ve en iyi uygulama örneklerini uygulamayı taahhüt etmektedir. Bu nedenle, IFI ve AB gereklilikleri, Uluslararası Anlaşmalar ve En İyi Uygulama Örnekleri ÇED sürecinde dikkate alınmıştır.

Bölüm 1'de de değinildiği üzere, TANAP Projesi için yürütülen Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi süreci, ulusal mevzuat gereklerinin yanı sıra ilgili Uluslararası Finans Kuruluşları (IFI'lerin) gerekliliklerini de yerine getirebilmek amacıyla bütünleşik bir yaklaşım benimsemektedir. IFI standartlarında tanımlanan ek gereklilikler Bölüm 1'de kısaca açıklanmaktadır. Söz konusu ÇED çalışmasında değerlendirilen genel ilke ve prosedürler sonraki bölümlerde detaylı bir şekilde açıklanmaktadır.

TANAP Projesi'ni olabilecek en verimli biçimde hayata geçirebilmek amacıyla, projenin başından itibaren ÇED süreci uygulamaya konulmuştur. TANAP Proje güzergâhı belirlenirken çevresel ve sosyal unsurlar dikkate alınmıştır.

TANAP Projesi ÇED çalışması kapsamında, öncelikle mevcut fiziksel, biyolojik ve sosyal durumun belirlenebilmesi amacıyla proje alanı ve çevresinden veriler toplanmıştır. Buna ek olarak, sonraki bölümlerde açıklandığı gibi proje bileşenlerinin mevcut koşullar üzerindeki olası etkileri tanımlanmıştır.

Muhtemel etkilerin kapsamının öngörülmesi ve taşıdığı önemin değerlendirilebilmesi amacıyla çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Değerlendirme aşamasında gerekli etki azaltıcı önlemler de tespit edilmiştir. Gürültü ve hava emisyonunun olası etkilerinin kapsamını belirleyebilmek için lisanslı bilgisayar programları kullanılmıştır.

Projeden etkilenebilecek tarafların (halk ve diğer paydaşların) bilgilendirilmesi ve görüşlerinin alınması, mevcut durum verilerinin toplanması, proje ilerleme ve proje tasarımı ile sürekli etkileşim içindeki paralel programlarla yürütülmüştür.

ÇED süreci tamamlandıktan sonra, çevresel ve sosyal etki azaltıcı önlemlerin hayata geçirilmesi ve etkinliğinin sağlanması için inşaat, işletme ve işletmeye kapatma aşamalarında izleme faaliyetleri yürütülecektir.

Tanımlanan azaltıcı önlem ve izleme gereklilikleri, projenin ayrıntılı tasarım ve inşaat, işletme ve işletmeye kapatma teknik şartları kapsamında olacaktır. Proje yüklenicileri, ilgili ihale dokümanlarında bu teknik şartlar hakkında bilgilendirilecektir. Teknik şartnameler, projenin çevresel ve sosyal etkilerini azaltıcı önlemler, yönetim planları, performans göstergeleri ve izleme planlarını içerecektir.


3-3

3.1.1. Türkiye'de ÇED Süreci

Türkiye'de uygulanan ÇED sürecinin esasları, Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği ile tanımlanmaktadır. Ulusal ÇED Yönetmeliği’ne göre, bir projenin ÇED çalışmasına tabi olup olmadığı, projenin kapsam ve kapasitesine göre belirlenmektedir. Yönetmelik Ek-1’de belirtilen özelliklere sahip projeler için ÇED gereklidir. Söz konusu projeler için ÇED sürecini, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yürütmektedir. Ek-2'de listelenen ve çevresel etkilerinin nispeten düşük olduğu düşünülen, daha düşük kapasiteli projeler için seçme-eleme kriterleri uygulanmaktadır. Bu projelerin ÇED sürecini, projenin gerçekleştiği yerlerdeki ilgili Valilikler yürütmektedir. ÇED ve seçme-eleme kriterlerine tabi projeler için akış şemaları Şekil 3.1-1 ve Şekil 3.1-2'de sunulmaktadır.

TANAP DOĞALGAZ İLETİM A.Ş. TRANS ANADOLU DOĞAL BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU

3-4

Şekil 3.1-1. ÇED'e Tabi Projeler için ÇED Süreci Akış Şeması

ÇED Raporu’nun 1 yıl içinde, projeye özgü formatta hazırlanması ve Bakanlığa sunulması

ÇED Başvuru Dosyası’nın, ÇED Yönetmeliği EK-III’te yer alan formata uygun olarak, Çevre ve Şehircilik

Bakanlığı’na sunulması (eğer varsa “ÇED gereklidir” kararı ile birlikte)

ÇED Başvuru Dosyası’nın formata uygunluk açısından incelenmesi

Uygun Format

İnceleme ve Değerlendirme Komisyonu’nun Kurulması

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve Valilik tarafından ÇED Süreci Başlama Duyurusu

ÇED Başvuru Dosyası’nın Komisyon Üyeleri sayısı kadar çoğaltılması

Komisyon Üyeleri’ne Halkın Katılımı Toplantısı ve Kapsam & Özel Format Belirleme Toplantısı

Duyurusu

Halkın Katılımı Toplantısı

Format

uygun değil

Halk, görüş

için Valilik

veya ÇŞB ile

iletişim

kurabilir

Kapsam & Özel Format Toplantısı

ÇED Raporu’nun Çoğaltılması

Uygun Format

Format uygun

değildir

(düzeltilmiş ve

revize edilmiş

ÇED Raporu, 3

ay içinde tekrar

sunulur, aksi

takdirde

geçersiz

sayılır)

ÇED Raporu’nun Komisyon Üyeleri’ne teslimi, İnceleme ve Değerlendirme Toplantı duyurusu

ÇŞB ve Valilik tarafından ÇED Süreci Başlangıcı Duyurusu

İnceleme & Değerlendirme Toplantısı ve Komisyon Üyelerinin Görüşlerinin Alınması

Uygun Format

İnceleme ve Değerlendirme sürecinin tamamlanması

ÇED Raporunun yetersiz

olması durumunda yetkili

Proje Sahibi ÇED

Raporu’ndaki eksikleri

tamamlar ve en fazla 2

kez sunabilir ÇED Raporu’nun 2 kopyasının Proje Sahibinin taahhüt mektubu ve yetkili imzası ile birlikte teslimi

(5 iş günü)

ÇED Raporu’nun Valilik ve ÇŞB tarafından halkın görüşüne açılması

ÇED Başvuru Dosyası’nın ÇBS tarafından Komisyon Üyeleri sayısı kadar çoğaltılmasının istenmesi

ÇED Başvuru Dosyası’nın Komisyon Üyeleri sayısı kadar çoğaltılması ve ÇBS’ye Sunulması

ÇBS’nin nihai kararı

ÇED Olumsuz Kararı ÇED Olumlu Kararı

Olası Etki Kaynaklarının Belirlenmesi

Etki Seviyesi Tahminini

Etki Değerlendirmesi

Etki Öneminin Belirlenmesi

Mevcut Durum

Çalışması (Mevcut Koşullar) (Fiziksel,

Biyolojik ve Sosyal)

İzleme ve Kontrol Faaliyetleri

(Denetim, Raporlama ve Düzeltici Faaliyetler)

ÇED Rapor Formatı’nın Kontrolü ve İncelemesi (3 iş günü)

Proje Tanım ve Tasarım Aşaması

İlgili tüm taraflar ile

görüşmeler

ÇED Raporu’nun, halkın görüşüne açılması sırasında

elde edilen veriye göre yeniden gözden geçirilmesi

TANAP DOĞALGAZ İLETİM A.Ş. TRANS ANADOLU DOĞAL GAZ BORU HATTI (TANAP) PROJESİ ÇED RAPORU

3-5

Şekil 3.1-2. Seçme-Eleme Kriterlerine Tabi Projeler için ÇED Süreci Akış Şeması

İlgili Valiliğin seçme-eleme kriterlerine göre değerlendirerek "ÇED gereklidir" kararı aldığı projeler için, ÇŞB denetimi altında, ÇED sürecinin başlatılması ve ÇED Raporu’nun hazırlanması gerekmektedir.

Proje Tanıtım Dosyasının (PTD) ÇED Yönetmeliği EK-IV’e

uygun olarak hazırlanması

PTD’nin İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü’ne sunulması

(3 Kopya)

PTD’nin İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü tarafından Ek-IV’te

verilen format ile uygunluğunun değerlendirilmesi ve eğer

varsa eksikliklerin tamamlanmasının istenmesi (5 iş günü)

Düzeltilmiş PTD’nin 6

ay içinde İl

Müdürlüğü’ne

verilmemesi

durumunda Uygun Format

PTD’nin, İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü tarafından bulunan

eksikliklerin tamamlanmasından sonra, İl Müdürlüğüne

sunulması (6 ay)

PTD’nin İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü tarafından

İncelenmesi ve Değerlendirilmesi (15 iş günü)

İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü’nün Nihai Kararı (“ÇED

gereklidir” veya “ÇED gerekli değildir”) (5 iş günü)

ÇED gereklidir

PTD’nin “ÇED gereklidir”

kararı ile birlikte İl Çevre

ve Şehircilik Müdürlüğü

tarafından ÇSB’ye

sunulması

ÇED gerekli

değildir

Nihai PTD’nin sunulması


3-6

Projeden etkilenebilecek taraflar bilgilendirilir ve görüşleri alınır, ayrıca ÇED Başvuru Dosyasında verilen bilgiler değerlendirilerek, ÇŞB tarafından kurulan İnceleme ve Değerlendirme Komisyonu da süreç içerisinde etkin bir role sahiptir.

Komisyon, ilgili kamu kurum ve kuruluş temsilcileri, Bakanlık yetkilileri, Proje Sahibi ve Bakanlıkça yetkilendirilmiş kurum ve kuruluşlardan oluşmaktadır. Komisyon Üyeleri, ÇED Raporu’nun kapsamının belirlenmesinde ve ÇED Raporu için ÇŞB tarafından nihai kararın alınmasında önemli rollere sahiptirler.

3.2. ÇSED Prosesi

Ev Sahibi Hükümet Anlaşması'nda ifade edildiği üzere: TANAP, Ev Sahibi Hükümetin onayına sunulmak üzere Çevresel ve Sosyal Standartlar doğrultusunda Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi (ÇSED) geliştirecektir. ÇSED, ilgili kamu kurum ve kuruluşlara başvurularak ve bu kurumlar ve kuruluşlar ile iletişim içerisinde geliştirilmeli ve ulusal mevzuata göre değerlendirilip onaylatılmalıdır.

Çevresel ve Sosyal Standartlar, ulusal mevzuatla uyumlu olacak ve ayrıca Uluslararası Finans Kurumu'nun (IFC) Performans Standartları da dâhil olmak üzere, doğalgaz boru hattı endüstrisinde genel olarak benimsenen uluslararası standart ve uygulamalar da göz önünde bulundurulacaktır.

IFC ve doğal gaz boru hattı endüstrisinde genel olarak benimsenmiş uygulamalarda tanımlanan Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi (ÇSED) süreci, projenin çevresel ve sosyal etkilerinin tanımlanması ve yönetilmesi bakımından, yasalarda ifade edildiği şekliyle ulusal ÇED gerekliliklerine uygun bir yaklaşıma da yer vermektedir.

Uluslararası düzeyde ÇSED, 1992 yılında Rio de Janeiro'da gerçekleşen, Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı'nda kabul edilmiştir. Konferansın Nihai Deklarasyonunun, 17.Maddesi ÇED'e ayrılmıştır:

“Çevresel Etki Değerlendirmesi, ulusal bir araç olarak, çevreye önemli olumsuz bir etkisi olabilecek ve yetkili bir ulusal kurumun kararına tabi olan faaliyetler için gerçekleştirilmelidir.”

Çok taraflı kalkınma bankalarının çoğu ÇSED süreç ve kılavuz ilkeleri oluşturmuştur. Dünya Bankası tarafından ÇED kapsamındaki ilk operasyonel direktif, 1989'da hazırlanmıştır. Haziran 2009 itibariyle, 100'den fazla ülkede çalışmaları bulunan birçok ticari banka dâhil, 66 finans kurumu Ekvator Prensiplerini kabul etmiştir. Ekvator Prensipleri, finansal destek verdikleri büyük projelerin, sosyal sorumluluk bilinci ve güçlü çevresel yönetim uygulamaları yansıtılarak geliştirilmesini amaçlayan Uluslararası Finans Kurumu’nun (IFC) çevresel ve sosyal performans standartlarına dayanmaktadır. ÇSED süreci için uluslararası alanda kabul görmüş başlıca gereklilikleri tanımlayan kurumlardan bazıları aşağıda verilmektedir:

Uluslararası Finans Kurumu (IFC) Dünya Bankası (WB) Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) Avrupa Yatırım Bankası (EIB) İhracat Kredi Kuruluşları (ECA) da dâhil diğer IFI'ler.

Dünya Bankası Çevresel Değerlendirmesi – Operasyonel Politikası, projeleri olası çevresel etkilerinin nitelik ve büyüklüğünün yanısıra tür, mekân, duyarlılık ve ölçeğine göre sınıflandırmaktadır. IFC ve EBRD de projeleri etkilerinin nitelik ve büyüklüğüne göre (Ek 1


3-7

ve Ek 2 projeleri için Türkiye'de yapılan ÇED sınıflandırmasına benzer şekilde) değerlendirmektedir.

IFC tarafından finanse edilen projelerin sosyal ve çevresel sürdürülebilirliklerinin sağlanması için, IFC Performans Standartları’na uymaları gerekmektedir. EBRD tarafından finanse edilen projeler ise, EBRD Performans Gerekliliklerini yerine getirmek zorundadır. EIB, AB politikalarıyla aynı doğrultudaki sürdürülebilir yatırım projelerini finanse etmektedir. EIB'nın finanse edeceği projeler için alınacak önlem ve uyulacak standartların, bütün ilgili AB Direktif ve Yönetmelikleriyle uyumlu olması gerekmektedir.

EIB ve EBRD tarafından uygulanan ÇSED süreçleri, AB ÇED Direktifi (Direktif 97/11/EC ile değiştirilen Direktif 85/337/EEC) doğrultusundadır.

Uluslararası Etki Değerlendirmesi Birliği (IAIA), en iyi uygulama örnekleri dokümanı, ÇSED sürecinin aşamalarını aşağıdaki şekilde listelemektedir:

1. Çevresel Etki Değerlendirmesi çalışmasının hazırlanması - sunulan teklifin etkileri, azaltıcı önlem önerileri, sonuçların önemi ve proje teklifinden etkilenebilecek halkın ve toplulukların kaygılarını açık ve tarafsızca belgelendirmeyi amaçlamaktadır. Sürecin bu aşaması, ÇSED Raporu’nun fiili hazırlanmasına karşılık gelmektedir.

2. Belgelerin incelenmesi - Raporun iş tanımına uygun olup olmadığı, yapılan teklife dair tatmin edici bir değerlendirme sunup sunmadığı ve karar alınabilmesi için gereken bilgileri içerip içermediğinin belirlenmesini amaçlamaktadır.

3. Karar alma - sunulan teklifin onaylanması veya reddedilmesi ile hayata geçirilebilmesi için gereken koşulların belirleneceği aşamadır.

4. İzleme - verilen onay koşullarının yerine getirilmesini sağlamak, gelişmenin etkileri ve etki azaltıcı önlemlerin etkinliğini izlemek ve gerektiğinde çevresel yönetimi optimize edebilmek için çevre denetimi ve süreç değerlendirmesi gerçekleştirmeyi amaçlamaktadır.

Bu bölümde, çevre ve toplum üzerindeki etkinin değerlendirilmesi için izlenecek metodolojiye yer verilmektedir. Söz konusu metodoloji ilgili ulusal ve uluslararası gerekliliklerin yerine getirilebilmesi ve bir ÇSED Raporunun hazırlanabilmesi için oluşturulmuştur. Aşağıdaki şekil, bu raporda açıklanan metodolojiye bağlı olarak, ÇSED Raporu hazırlanış aşamalarını özetlemektedir.


3-8

Şekil 3.2-1. ÇSED Süreci Aşamaları

3.3. Kapsamlaştırma

ÇED kapsamının belirlenmesi, TANAP Projesinin tüm bileşenleriyle birlikte yapılan ve Projenin geliştirileceği geniş alana ait coğrafi, fiziksel, ekolojik ve sosyal özelliklerin başlangıç analizlerine dayanmaktadır. Saha verileri toplama faaliyetlerinin en kısa zamanda başlatılması gereksinimi göz önünde tutularak, masabaşı veri toplama çalışmalarının da en kısa zamanda başlayabilmesi için, kapsam belirleme süreci birbirini takip eden ve aşağıda yer alan üç aşamada gerçekleştirilmiştir:

Mevcut durum kapsamının belirlenmesi – masabaşı çalışmaları; masabaşı çalışmalarının gerçekleştirilebilmesi için gereken kapsamda destekleyici bir metodoloji hazırlanmıştır.

Mevcut durum saha çalışmaları için boşluk analizi ve metodolojileri; masabaşı analizleri sonucunda ortaya çıkan veri boşluklarının tespiti ve gereken saha verilerinin belirlenmesini takiben destekleyici bir metodoloji hazırlanmıştır.

ÇED çalışması kapsamının belirlenmesi; ÇŞB tarafından belirlenen özel formatla aynı doğrultuda etki analizi içeren destekleyici bir metodoloji hazırlanmıştır.

Paydaş katılım ve istişare faaliyetlerinin sonuçları aşağıda açıklandığı üzere kapsam belirleme aşamasında değerlendirilmiştir. Paydaş katılım sürecinde ÇŞB, ÇED özel formatının belirlenmesinden sorumlu olmuştur. Ayrıca, ÇED Raporu Bölüm 5'te sunulan ve fizibilite aşamasında gerçekleştirilen ve alternatiflerin değerlendirilmesi için yapılan çalışmalar, temel kısıtları belirlemek ve analiz etmek suretiyle, projenin coğrafi, çevresel ve sosyal özelliklerinin anlaşılmasına katkı sağlamıştır.

• Projenin Sınıflandırılması• ÇŞB, ÇED Özel Format ve Kapsam Belirleme RaporuKapsamın belirlenmesi

•Mevcut durum çalışmasına yönelik geliştirilmiş metodolojiler doğrultusunda, çevresel ve sosyal bileşenlere yönelik ikincil veri ve mevcut durum saha verilerinin toplanması

•Mevcut durum çalışmasına yönelik geliştirilmiş metodolojiler doğrultusunda, mevcut durumun raporlanması

Mevcut Durum Çalışmaları

•Etki analizi•Etki değerlendirmesiEtki Değerlendirmesi

•Önemli Etkiler için Yönetim Planları•Etki azaltıcı önlemlerin tanımlanması

Yönetim Planları

•Proje bilgilerinin ve ÇSED bulgularının halka duyurulması

•Halkın görüşleri dikkate alınarak ÇSED raporunun tamamlanması

Kamuoyuna Sunulması

•Çalışmaların izlenmesine dair planlar ve yönetim planlarında tanımlandığı şekilde etki azaltıcı önlemlerin etkinliği

İzleme Planları

•Yönetim planlarının izlenmesiİzleme


3-9

Kapsam belirleme süreci aynı zamanda, korunması ve/veya geliştirilmesi amaçlanan ulusal veya uluslararası politika, sözleşme, anlaşma, yasal veya idari kararlara tabi olan ve projenin Etki Alanı’ndaki (EA) fiziksel, biyolojik ve sosyal çevrenin birbirinden ayrı bileşenleri olarak tanımlanan, Önemli Çevre Bileşenlerinin (ÖÇB) tespit edilebilmesini sağlamıştır. Bazı fiziksel bileşenler, örneğin jeolojik risk veya iklim değişikliklerinin proje üzerinde nasıl olumsuz bir etkisi olabileceği ve bunun sonucunda da herhangi bir afet durumunda yerel topluluk ve toplum genelini nasıl etkileyebileceği düşünülerek, en yakın döneme ait uluslararası standartlarda tanımlandığı şekliyle, etki ve risklerin değerlendirilmesi daha geniş kapsamda dikkate alınmıştır. Kapsam belirleme aşamasının sonuçlarına dayanarak, ÇED çerçevesinde değerlendirilen ÖÇB'lerin listesi aşağıda sunulmaktadır:

Fiziksel çevre: o Meteoroloji ve iklim o Hava kalitesi o Gürültü ve vibrasyon o Hidrojeoloji ve yeraltı suyu kalitesi o Jeoloji ve jeomorfoloji o Depremsellik o Toprak o Görsel estetik o Hidroloji ve yüzey suyu kalitesi o Dip morfolojisi o Fiziksel oşinografi o Deniz suyu o Denizel sediman

Biyolojik çevre o Korunan alanlar o Karasal flora o Karasal fauna

Kuşlar Amfibiler Sürüngenler Memeliler Omurgasızlar

o Tatlısu florası o Tatlısu faunası

Balıklar Omurgasızlar

o Tatlısu habitat ve ekosistemleri o Karasal habitat ve ekosistemler o Biyoçeşitlilik o Denizel flora o Denizel fauna

Balıklar Zoobentoslar Memeli ve kaplumbağalar

o Denizel habitat ve ekosistemler o Denizel biyoçeşitlilik o Denizel koruma alanları

Sosyal çevre o İdari yapı ve yönetim o Yerleşim yeri o Demografik profil o Altyapı hizmetleri


3-10

o Ulaşım ve trafik o Ekonomik koşullar o Arazi kullanımı ve tarım o İstihdam ve geçim kaynakları o Toplumsal problemler o Toplumsal sermaye o Sağlık durumu ve hizmetleri o Eğitim durumu ve hizmetleri o Hassas gruplar o Kültürel miras ve arkeoloji o Ekosistem hizmetleri o Yeniden yerleşim ve arazi edinimine bağlı gelir kaybı

Proje Etki Alanı (EA), TANAP veya yüklenicileri mülkiyetinde olan veya TANAP veya yüklenicileri tarafından işletilen veya yönetilen boru hattı sistemini oluşturan fiziksel tesislerin etki etme olasılığı olan alanlar içerir. Etki alanı, proje nedeniyle daha sonra ya da bir başka yerde oluşabilecek, planlanmamış fakat öngörülebilir alanları ve Etkilenen Toplulukların geçimlerinin bağlı olduğu biyolojik çeşitlilik ya da ekosistem hizmetleri üzerinde etkilerin oluşabileceği alanları da kapsar. Değerlendirmenin yapıldığı sırada buna ilişkin tesisler saptanmamıştır.

Proje EA’sının toplamı, aşağıda açıklandığı üzere, EA’nın tespit edilen her bir etki faktörü ile kesişimi sonucu ortaya çıkmaktadır. Proje, pek çok açıdan uluslararası ve ulusal düzeyde sonuçlara yol açacaktır; Türkiye ve Avrupa düzeyinde enerji güvenliğine katkı sağlayacak, Azerbaycan gazı için yeni bir pazar oluşturacak ve küresel pazarlardan çeşitli bileşenler için alım yapılmasını gerektirecektir (borular, bileşenler, mühendislik, vb.). Boru hattı sistemini oluşturan fiziksel tesislerin doğrudan etkileri çoğunlukla yerel düzeyde kalacak, genellikle tesisin kendi çevresinden başlayıp en fazla birkaç (3-5) kilometre ile sınırlı kalacaktır.

Projenin tüm ömrü için zamana bağlı kapsam belirleme çalışmaları aşağıdaki temel aşamaları ve süreleri ortaya koymaktadır:

İnşaat aşaması: 5 yıl İşletme aşaması: 43 yıl 2 İşletmeye kapatma aşaması: 1 yıl

3.4. Paydaşların Bilgilendirilmesi ve Aydınlatılması

TANAP’ın kurumsal politikası uyarınca, ulusal mevzuat ve IFI gerekliliklerini karşılayabilmek amacıyla paydaş bilgilendirme ve katılım faaliyetleri gerçekleştirilmiş olup, bu faaliyetlere ilişkin özet bilgiler aşağıda verilmiştir.

ÇED süreci boyunca gerçekleştirilen paydaş katılım faaliyetlerinin sonuçları (gerçekleştirilen faaliyetler, alınan şikâyet, soru ve öneriler vs.) Ek 3’de ve Paydaş Katılım Planı ile ilgili bilgiler ÇED Raporu Bölüm 6'da yer almaktadır.

Türkiye’de ÇED sürecinde paydaş katılım faaliyetlerinin yürütülmesi gerekliliği ÇED Yönetmeliği’nde (30.06.2011 tarihli Resmi Gazete’yle değişik, 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete) yer almaktadır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇŞB), çevrenin güvence altına alınması ve korunması, doğal kaynakların sürdürülebilir gelişim ve

2 Ev Sahibi Hükümet Anlaşması süresi 49 yıldır (Haziran 2012'deki başlangıç aşamasından sonra ilk gaz akışı 2018 yılında gerçekleşecektir). Bu nedenle, işletme aşaması 43 yıl olarak öngörülmektedir.


3-11

yönetimi ile şehir planlama için uygulanacak politika ve yasaların çıkarılması ve hayata geçirilmesinden sorumlu yetkili makamdır.

ÇED Yönetmeliği uyarınca, Proje Sahibi, Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısı öncesinde, halkı bilgilendirmek, görüş ve önerilerini almak ve bunları proje sürecine dâhil etmek amacıyla, Halkın Katılımı Toplantıları (HKT) düzenlemekle yükümlüdür.

TANAP Projesi kapsamında gerçekleştirilen HKT’lerin yerleri, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı İl Müdürlükleri (ÇŞİM) ile birlikte belirlenmiş, PEİ’ler için kolay ulaşılabilir yerler seçilmiştir. Toplantı tarihinden en az 10 gün önce, bir ulusal, bir de yerel gazetede ilanlar verilerek toplantı tarihi, saati, yeri ve konusu halka duyurulmuştur. Bunun yanısıra, muhtarlara ve diğer yerel mülki amirlere de bilgilendirme yapılmıştır.

Toplantılara ÇŞB İl Müdürü veya kendisi tarafından tayin edilen bir kişi başkanlık yapmıştır. Toplantılarda halka projeyle ilgili bilgi verilmiş, halkın görüş, soru ve önerileri alınmıştır. Söz konusu toplantı tutanakları Bakanlığa gönderilmiş ve birer kopyası da Valiliklerde kalmıştır.

ÇED Raporu sunumunu takiben, inceleme ve değerlendirme süreci başlayacaktır. Proje inceleme ve değerlendirme aşamasının başlatıldığı ve ÇED Raporu’nun kamuya açıldığı halka duyurulacaktır. Halkın görüşleri dikkate alınacak ve nihai ÇED Raporu’nda bunlara da yer verilecektir.

IFC için, Proje Sahibinin halkı proje hakkında bilgilendirmesi ve paydaş katılım faaliyetleri yürütmesi zorunluluktur. Ekvator Prensipleri Finansal Kurumlarının temelini oluşturan IFC Performans Standartları, halkın katılımı faaliyetlerinin proje geliştirme sürecinin ilk aşamalarında başlatılmasını ve ilgili tarafların katılımının her aşamada aşağıdaki nitelikleri taşıması gerektiğini vurgular:

“Bağımsız” (tehdit veya zorlamadan bağımsız),

“Öncelikli” (bilginin kamuoyuyla zamanında paylaşılması),

“Bilgilendirilmiş” (ilgili, anlaşılabilir ve erişilebilir bilgi).

Özel IFC gerekliliklerine aşağıda yer alanlar da dâhildir:

Paydaş Analiz ve Katılım Planlaması

Projeden etkilenen topluluklar ve projeye ilgi duyabilecek diğer paydaşların belirlenmesi ve dış iletişimin tüm paydaşlarla diyaloğu nasıl kolaylaştırdığının değerlendirilmesi,

Dezavantajlı veya hassas olarak tanımlanan paydaş gruplarının etkin katılımını sağlamak için gereken tedbirleri içeren bir PKP’nın geliştirilmesi.

Bilgilerin Kamuoyuyla Paylaşılması

(i) Projenin amaç, nitelik ve kapsamı; (ii) gerçekleştirilmek istenen faaliyetlerin süresi; (iii) ilgili topluluklar için söz konusu olabilecek risk ve muhtemel etkiler ve bunlar için alınacak etki azaltıcı önlemler; (iv) öngörülen paydaş katılım süreci ve (v) şikâyet mekanizması hakkında bilgilendirme yapılması.


3-12

İstişare

Etkilenen topluluklara projenin riskleri, etkileri ve etki azaltıcı önlemler hakkında görüşlerini ifade etmeleri için fırsatlar sağlayan bir istişare süreci geliştirilmesi,

(i) Çevresel ve sosyal etkilerin tespit edilmesi sürecinin erken aşamalarında başlayıp, etkiler ortaya çıktıkça kesintisiz bir şekilde devam eden; (ii) önceden açıklanmış ve bilgisi verilmiş olan konularla ilgili şeffaf, tarafsız, anlamlı, kolayca erişilebilir ve kültürel olarak uygun, yerel dilde sunulmuş bilgiye dayanan; (iii) doğrudan etkilenmeyenlerden ziyade, doğrudan etkilenenlerin tamamının katılımına odaklanan; (iv) herhangi bir dış manipülasyon, müdahale, zorlama veya tehdide yer vermeyen; (v) mümkün olduğunca anlamlı katılımlara olanak sağlayan ve (vi) belgelendirilmiş, iki yönlü bir sürece yer verilmesi,

Etkilenen toplulukların dil tercihlerine, kendi karar alma süreçlerine ve dezavantajlı veya hassas grupların ihtiyaçlarına yönelik istişare süreci oluşturulması.

Bilinçli İstişare ve Katılım

Etkilenen toplulukların bilinçli katılımı ile sonuçlanan bilinçli istişare ve katılım süreci yürütülmesi,

(i) Gerekmesi halinde ayrı forum veya katılım faaliyetleriyle hem erkek hem de kadınların görüşlerini alan ve (ii) uygun olduğunda, etkiler, etki azaltma mekanizmaları ve faydalar konusunda, erkek ve kadınların farklı kaygılar ve önceliklerini yansıtan bir danışma süreci yönetilmesi,

İstişare sürecinin ve özellikle etkilenecek topluluklar için söz konusu risk ve olumsuz etkilerin giderilmesi veya en aza indirgenmesi için alınmış önlemlerin belgelendirilmesi ve etkilenenlere, kaygılarının nasıl ele alındığına dair bilgi verilmesi.

Dış İletişim

(i) Halktan haber alma ve kaydetme, (ii) ortaya çıkan sorunları değerlendirme ve bunların nasıl ele alınacağını belirleme, (iii) cevap verme, izleme ve belgeleme ile (iv) çevresel ve sosyal yönetim programını uyarlama yöntemlerini içeren bir dış iletişim prosedürünün uygulamaya konulması.

Etkilenen Topluluklar için Şikâyet Mekanizması

Etkilenen toplulukların çevresel ve sosyal performans hakkında şikâyetlerini, endişelerini öğrenmek ve bunların çözüme kavuşturulması için bir şikâyet mekanizması oluşturulması,

Paydaş katılımı süreci boyunca etkilenen toplulukların şikâyet mekanizması hakkında bilgilendirilmesi.

Etkilenen Topluluklar için Raporlama

Etkilenen topluluklar için öncelikli olmaya devam eden ve şikâyet mekanizmasıyla bu topluluklar için sorun oluşturduğu tespit edilen konulara ilişkin eylem planlarının hayata geçirilmesinde kaydedilen ilerlemeyi anlatan periyodik raporlamalar yapılması, açıklayıcı bir bilgilendirmenin periyodik aralıklarla etkilenen topluluklara sağlanması için plan yapılması,

Raporlama sıklığının yılda birden az olmaması (IFC, 2012).


3-13

Benzer şekilde, EBRD de aşağıda yer alanları gerekli görmektedir:

Paydaş katılımının herhangi bir manipülasyon, müdahale, baskı ve tehdit olmadan ve zamanında, konuyla ilgili, anlaşılabilir ve kolayca erişilebilir bilgiler sağlanarak gerçekleştirilmiş olduğunun kanıtlanması,

i) Projeden etkilenen veya etkilenmesi muhtemel (etkilenen taraflar) veya ii) projeye ilgisi bulunabilecek (diğer ilgili taraflar) birey veya grupların paydaş olarak tespit edilmesi,

Çevresel veya sosyal eylem planları veya etki azaltıcı önlemlerin açıklanması,

Halkın katılımı sürecinin belgelendirilmesi,

ÇED belgelerinin kamuya açık tutulması,

Ücretsiz ve etkilenen toplulukların tamamına açık bir şikâyet mekanizmasının geliştirilmesi ve bu mekanizmanın kullanılmasının herhangi bir ceza veya olumsuzluğa yol açmayacağının güvencesinin verilmesi (EBRD, 2008).

ÇED hazırlığına paralel olarak, TANAP'ın Türkiye'de yürütmekte olduğu çalışmalar, EBRD, IFC ve Ekvator Prensipleri Finansal Kurumları tarafından gerekli görülen bir doküman olan, PKP’yi de içermektedir.

Bilgilendirme ve paydaş katılımına yönelik IFC ve EBRD gereklilikleri, Türk Mevzuatı ve Avrupa Birliği gerekliliklerinin ötesine geçmektedir. Dolayısıyla, ulusal gereklilikler, IFC ve EBRD gerekliliklerinin yerine getirilmesi suretiyle karşılanacaktır.

HKT’lerde dile getirilen temel konular aşağıda sunulmaktadır:

Güzergâh üzerindeki tüm yerleşim birimlerine eşit fırsatların sunulması da dâhil olmak üzere, yerel istihdam sağlanması,

Gaz dağıtım ve tedarik iyileştirilmelerine yönelik talepler,

Güzergâh üzerindeki yerleşim yerleri için sosyal yatırımlar ve diğer faydaların sağlanmasına yönelik talepler,

Özellikle boru hattı inşasından etkilenebilecek olduğundan, su kalitesine ilişkin konular,

Boru hattı yapımından sonra oluşabilecek tarımsal etkiler ve hasatta yaşanabilecek muhtemel sıkıntılar,

Atık yönetimi,

İnşaat trafiğinden ötürü mevcut olan yollara verilebilecek zarar,

Yüklenici yönetimi,

İnsan ve hayvanların güvenliğinin yanısıra, boru hattı güvenliğinin sağlanması,

Arkeolojik sit alanları ve bunlara verilebilecek muhtemel zararlar,

Sağlığa ilişkin riskler.

3.5. Mevcut Durum Veri Toplama

Mevcut duruma ilişkin veri toplanması için, Şubat 2013 ile Mart 2014 arasında bir dizi Çevresel ve Sosyal Mevcut Durum Çalışması (ÇSMÇ) gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalar, tüm ÖÇB'lere ilişkin mevcut bibliyografik verilerin toplanması ve analizi amacıyla yapılan Masabaşı Çalışmalarını ve seçilen ÖÇB’lere dair saha verilerinin


3-14

toplanmasını amaçlayan alan çalışmalarını kapsamaktadır. Her bir ÖÇB’ye ilişkin mevcut durum metodolojilerinin ayrıntıları, ÇED Raporu Bölüm 7’nin ilgili alt bölümlerinde sunulmaktadır.

Mevcut verilerin tespitini sağlamak ve çalışmaların tekrar edilmesini engellemek amacıyla yapılan boşluk analizinin ardından, Golder tarafından saha verilerinin toplanması ve analiz edilmesine ilişkin metodolojiler hazırlanmıştır. Veri boşluk analizi için toplam 491 bibliyografik kaynak ele alınmış ve saha araştırması ya da detaylı masabaşı çalışmalarıyla elde edilmesi gereken temel veriler açısından özetlenmiştir.

Karasal bileşenler:

Meteoroloji ve iklim: Meteorolojik parametreler, Hava Kalitesi: Seçilen noktalardaki hava kalitesi parametreleri, Jeoloji ve jeomorfoloji: litoloji, stratigrafik kolon kesitleri, yapısal jeoloji, jeoteknik

özellikler, heyelan, karst, mineral kaynakları, Depremsellik: tektonik, faylar, deprem bölgeleri, daha önce gerçekleşen

depremler, deprem riski değerlendirmesi, Toprak: Kirlilik, kimyasal ve fiziksel özellikler, Hidroloji ve yüzey suyu kalitesi: Hidrolojik parametreler, taşkın riski, su kalitesi, Hidrojeoloji ve yeraltı suyu kalitesi: Hidrojeolojik parametreler, kirlilik, kimyasal ve

fiziksel özellikler, Gürültü ve Vibrasyon: Arka plan gürültüsü ve arka plan vibrasyonu, Görsel Estetik: Peyzaj koruma alanları, Karasal Flora: Endemik ve/veya sınırlı alanda dağılım gösteren, kritik ve tehlikede

olan karasal flora türleri, Karasal Fauna: Endemik ve/veya sınırlı alanda dağılım gösteren, kritik ve tehlikede

olan karasal fauna türleri, Tatlısu florası: Kritik ve tehlikede olan, endemik ve/veya sınırlı alanda dağılım

gösteren tatlısu flora türleri, Tatlısu faunası: Kritik ve tehlikede olan, endemik ve/veya sınırlı alanda dağılım

gösteren tatlısu fauna türleri, Karasal habitat ve ekosistemler: Modifiye habitat, doğal ve kritik habitat alanları,

küresel açıdan göçmen ve koloni oluşturan tür ve/veya toplulukların önemli konsantrasyonlarını destekleyen habitatlar, kilit evrimsel süreçlerle ilişkili yüksek tehlike altındaki ve/veya eşsiz ekosistem ve habitatlar,

Tatlısu habitatları ve ekosistemleri: Modifiye habitat, doğal habitat ve kritik habitat, küresel öneme sahip yoğunluktaki göçmen ve/veya koloni oluşturan türleri barındıran habitatlar, yüksek tehlike altındaki veya nadir ekosistemler ve temel evrimsel süreçlerle ilgili habitatlar,

Biyoçeşitlilik: Ekosistem hizmetleriyle ilgili türler ve kilit biyoçeşitlilik alanları, Korunan alanlar: Milli parklar, tabiat parkları, sulak alanlar, yaban hayatı koruma

alanları ve yaban hayatı geliştirme alanları, İdari yapı ve yönetim: İller, ilçeler ve köylerdeki idare ve yönetim sistemleri, Yerleşim yeri: İllerde idari öneme sahip yerleşim alanları ve şehirler, Altyapı hizmetleri: su temini ve dağıtımı, kanalizasyon sistemleri, atık yönetimi,

elektrik üretim ve dağıtımı, telekomünikasyon, piyasalar, Ulaşım ve trafik: İl sınırları içindeki mevcut yollar (otoyollar, şehir içi ve

şehirlerarası yollar) ve il sınırları içinde kalan demiryolu ağı (yük ve yolcu taşıma, istasyonlar),

Arazi kullanımı ve tarım: Arazi kullanım kategorileri ve tarımsal faaliyetler, Demografik profil: Nüfus yoğunluğu, yaş dağılımı, cinsiyet oranı, etnik yapı ve

hassas gruplar,


3-15

Ekonomik koşullar: Ekonomik faaliyetler, çeşitli ekonomik faaliyetlerin gayrisafi milli hasılası ve kişi başına yıllık gelir,

İstihdam ve geçim kaynakları: Çalışma alanındaki istihdam düzeyi ve aktif nüfus; Toplumsal sorunlar: Alkol kullanımı, suç, ticari seks işçiliği, çocuk işçiliği ve zorla

çalıştırma, iş/mesleki haksızlıklar dâhil gibi mevcut toplumsal problemler, Toplumsal sermaye: Güç ilişkileri, yerel topluluklardaki ilişki ağı ve hiyerarşiler,

yerel toplulukların toplumsal dokusundaki zayıf/güçlü yanlar ve dış değişimlere uyum sağlayabilme kapasitesi,

Sağlık durumu ve hizmetleri: Yerel nüfusun sağlık koşulları ve sağlık hizmetleri, Eğitim durumu ve hizmetleri: Çalışma alanındaki eğitim tesisleri ve okuryazarlık

oranları, Hassas gruplar, Kültürel miras ve arkeoloji: UNESCO sit alanları, arkeolojik sit alanları ve korunan

mimari ve kültürel alanlar, Ekosistem hizmetleri: ekonomik öneme sahip ürünler (flora/fauna sağlayan

habitatlar), düzenleyici hizmetler sağlayan habitatlar, destek hizmetleri sağlayan habitatlar ve kültürel hizmetler sağlayan habitatlar,

Yeniden yerleşim ve arazi edinimine bağlı gelir kaybı: Arsa parselleri, binalar ve yerleşimlere ilişkin mülkiyet durumları “Geçim Kaynaklarının İyileştirilmesi ve Yeniden Yerleşim Eylem Planı” çerçevesinde ele alınmıştır.

Denizel bileşenler:

Dip morfolojisi: Önemli morfolojik özellikler, Denizel sediman: Kirlenmiş sediman ve ince taneli sedimanın dağılımı; Depremsellik: Marmara Denizi’nin depremselliği, tarihi depremler, deprem riski

değerlendirmesi, Deniz suyu: Su kalitesi, Fiziksel oşinografi: Deniz akıntıları, dalga ve gelgitler ve kıyısal erozyon, Denizel flora: Bentik denizel flora, endemik ve/veya sınırlı dağılım gösteren, kritik

ve tehlike altında olan flora türleri; hassas denizel flora türleri; Denizel Fauna: Endemik ve/veya sınırlı dağılım gösteren, kritik ve tehlikede olan

denizel bentik türler, balık yavrulama alanları ve/veya beslenme alanları ve/veya üreme alanları, deniz memelileri ve/veya deniz kaplumbağaları, denizel türlerin Marmara Denizi’ndeki göç yolları, hassas balık ve zoobentos türleri;

Denizel habitat ve ekosistemler: Kritik habitat alanları veya koruma kaygısı olan habitatlar,

Denizel biyoçeşitlilik: Biyoçeşitlilik için kritik alanlar; ekosistem hizmetleriyle ilgili türler,

Denizel koruma alanları, Ulaşım ve trafik: Deniz taşımacılığı, iskele ve limanlar, Ekonomik koşullar: Balıkçılık ve turizm faaliyetleri, Kültürel miras ve arkeoloji: UNESCO sit alanları, arkeolojik sit alanları ve korunan

mimari ve kültürel sit alanları, Ekosistem hizmetleri: Kültürel hizmetler (miras alanları ve kültürel sit alanları,

arkeolojik sit alanları içeren veya yüksek arkeolojik potansiyele sahip alanlar ve ekolojik turizm veya turizm potansiyeli olan alanlar) ve kaynak (deniz mahsulü sağlayan bölge/ler veya habitat/lar, ekosistem hizmetleri için kilit türlerin varlığı) sağlayan alanlar.

Projede tespit edilmiş olan ÖÇB'ler üzerinde doğrudan veya dolaylı bir etkinin olabileceği muhtemel EA dikkate alınarak bir Mevcut Durum Yerel Çalışma Alanı (YÇA) tanımlanmıştır. YÇA, genellikle boru hattı ve proje bileşenlerini içeren 500 m genişliğindeki güzergâh koridorunu içerse de, bazı durumlarda 500 m genişliğindeki güzergâh koridoru


3-16

dışındaki proje bileşenlerini de içine alacak şekilde genişletilmiştir. Denizel kısmı içine alan YÇA, jeofiziksel deniz çalışmasında incelenen alanla uyumlu olarak, 1000 m genişliğindedir. YÇA ayrıntıları, ÇED Raporu Bölüm 7 - Mevcut Çevresel Özellikleri’nin ilgili kısımlarında verilmektedir. ÇSMÇ süresince güzergâh koridoru birkaç defa değiştirilmiş ve Projeden etkilenmesi muhtemel yeni bölgeleri de kapsayacak şekilde ilave saha çalışmaları yapılmıştır. Güzergâh koridorunda gerçekleşen değişikliklerle ilgili ayrıntılar, ÇED Raporu Bölüm 5 - Güzergâh Seçiminin Gerekçeleri ve Alternatiflerinin Değerlendirilmesinde sunulmaktadır. YÇA içerisindeki bazı fiziksel ve biyolojik bileşenlerin önemini ve rolünü doğru şekilde değerlendirebilmek amacıyla, masabaşı çalışmalarının bir parçası olarak bir Bölgesel Çalışma Alanı (BÇA) analiz edilmiştir. Aşağıda belirtildiği üzere, BÇA, çevresel bileşenler için mekânsal olarak belirlenmiştir.

Karasal fiziksel bileşenler o Meteoroloji ve klimatoloji: Bölgesel iklim alan (klimatoloji için), meteorolojik

açıdan homojen alan (meteoroloji için), o Hava kalitesi: Meteorolojik açıdan homojen alan, o Jeoloji ve jeomorfoloji: İl bazında stratigrafi ve yapısal homojen alan (jeoloji

için) homojen arazi formuna sahip alanlar (jeomorfoloji için), o Depremsellik: Sismojenik Zon / homojen sismik risk taşıyan alanlar, o Toprak: Homojen toprak alanı (“referans toprak grubu” veya “toprak

kapasite sınıfları” olarak da adlandırılır), o Hidroloji ve yüzey suyu kalitesi: İl bazında ana su havzaları, akarsu

havzaları, o Hidrojeoloji ve yeraltı suyu kalitesi: İl bazında yeraltı suyu ihtiva eden

havzalar, o Gürültü ve vibrasyon: İlçe alanı, o Görsel Estetik: Homojen peyzaj alanı,

Karasal biyolojik bileşenler: Eko-bölge, Korunan alanlar: YÇA'dan itibaren 5 km’lik tampon bölge, Denizel fiziksel bileşenler: Marmara Denizi ve Çanakkale Boğazı, Denizel biyolojik bileşenler: Marmara Denizi ve Çanakkale Boğazı, Sosyal bileşenler: İl, ilçe.

Mevcut durum masabaşı çalışmalarında resmi kurumlar ve çevre kuruluşları, üniversite ve araştırma merkezleri ve diğer veri tabanlarına ek olarak çalışmanın yapıldığı alanlarda daha önce yürütülmüş çevresel ve sosyal çalışmalardan elde edilen veriler değerlendirilmiştir.

Literatür taraması; ulusal ve uluslararası çevresel ve sosyal veri tabanları, bilimsel literatür ve “gri”3 literatür, daha önce yapılmış çevresel etki değerlendirme çalışmaları ve diğer ilgili veri ve mevcut bilgiler, web siteleri, STK verileri ve bilgi kaynakları kullanılarak gerçekleştirilmiştir.

Saha çalışmaları, toplanan verilerde kabul edilebilir bir tutarlılık ve doğruluk düzeyi sağlayan standardize metodolojiler izlenerek yapılmıştır. Mevcut Durum metodolojilerin detaylı bir tanımı Ek 2’de sunulmaktadır.

Mevcut durum tespit çalışmalarının genel amacı, Projenin oluşturacağı olası etkiler karşısında çeşitli ÖÇB’lerin hassasiyetlerinin belirlenmesini sağlayacak verilerin toplanması ve izleme faaliyetleri sırasında değişikliklerin saptanmasında kıstas olarak kullanılabilecek güncel bir çevresel çerçeve tanımlamaktır.

3 Gri bilgi kaynağı, “ ticari yayıncılık tarafından kontrol edilmeyen, yani birincil faaliyeti yayıncılık olmayan üretici kuruluşlar tarafından elektronik ve basılı olarak üretilen ve her seviyede resmi, akademik, iş dünyası ve endüstriyel dağıtımı yapılan bilgidir”. (Grey Literature Network Service - www.greynet.org)


3-17

Çevresel veya sosyal bileşenler değişime yönelik belli bir duyarlılık veya eğilim özelliğine sahiptir. Bu özellik bileşenlerin kendine özgü bir ya daha fazla özelliğinin belli değere veya hassasiyete sahip unsurların bulunması işlevi veya mevcut yüksek düzeyde çevresel bozulma işlevidir.

Çevresel ve sosyal bileşenlerin duyarlılığı, mevcut kalite derecesi ve bileşenin çevresel değişimlere karşı olan zafiyetini tanımlayan özelliklerin olup olmamasına göre değerlendirilmektedir.

Her unsurun duyarlılık düzeyi aşağıda ifade edilen derecelendirmeyle belirlenmektedir:

düşük orta yüksek

Herhangi bir duyarlı/hassas unsurun tespit edilemediği yerlerde, duyarlılık düzeyi ihmal edilebilir olarak kabul edilmektedir.

Çeşitli bileşenlerin duyarlılığın tanımlanması için kullanılan özel metodoloji aşağıdaki bölümde açıklanmaktadır.

3.6. Etki Değerlendirme Metodolojisi

Projede kullanılan Etki Değerlendirme metodolojisi, şeffaf bir biçimde tasarlanmış olup, çevresel ve sosyal bileşenlerin yarı-nicel analizine imkân sağlamaktadır. Metodoloji, ayrıca önemli etkilerin oluşması beklenen kritik alanların tespit edilebilmesi amacıyla, kartografik çıktılara da dayanmaktadır.

Metodoloji genel olarak aşağıda yer alan unsurların tespit edilmesine dayanmaktadır:

Proje bileşenleri: Belli teknolojik ve fiziksel özellikleri bulunan ve yerleri itibariyle projenin bir parçası olan birimler,

Proje faaliyetleri: Çeşitli proje bileşenlerinin inşaat, işletme ve işletmeye kapatma için gerekli olan faaliyetlerin her biri,

Etki faktörleri: Çevresel veya sosyal durumu veya kaliteyi etkileme kapasitesine sahip, çevreye veya topluma doğrudan veya dolaylı olarak, herhangi bir şekilde müdahale edebilecek proje faaliyetleri,

Duyarlılık: Mevcut durum kalitesini gösteren bazı koşul ve/veya özel çevresel ve sosyal bileşenler ve/veya kaynakların gösterdiği eğilimler,

Etkiler: Çeşitli proje faaliyetlerinin yarattığı etki faktörleri nedeniyle çevresel veya sosyal durum veya kalitenin uğradığı değişimler,

Etki azaltıcı önlemler: Olumsuz etkileri önlemek veya en aza indirgemek veya olumlu etkileri güçlendirmek için gerçekleştirilen faaliyetler.

Aşağıdaki şekil, sonraki bölümlerde ayrıntılı bir şekilde tanımlanacak olan genel metodolojiyi özetlemektedir.


3-18

Şekil 3.6-1. ÇED Metodolojisi

Proje bileşenleri

TANAP Projesinin inşaat, işletme ve işletmeye kapatma aşamaları ve sistemin kara ve deniz bölümleri için birbirinden farklı Proje bileşenleri tespit edilmiştir. Bileşenlerin ayrıntılı bir tanımı, inşaat, işletme ve işletmeye kapatma teknikleri ve stratejileri ÇED Raporu Bölüm 2'de verilmiştir. Etki azaltıcı önlemler ve biyorestorasyon/arazinin eski haline getirilmesi için alınacak önlemler, iki haftada bir yapılan koordinasyon toplantıları ve özellikle hassas su geçişleri konusunu ele almak için yapılan toplantılar ve atölye çalışmaları sırasında, mühendislik ve çevre ekipleri arasında tartışılmıştır.

Karasal Proje bileşenleri – inşaat

Karasal boru hattı Yol geçişi - açık kazı Yol geçişi - kazısız Demiryolu geçişi Kanal kesişimi - açık kazı Kanal geçişi - kazısız Nehir geçişi - açık kazı Nehir geçişi - kazısız Geçici ulaşım yolları Kalıcı ulaşım yolları Boru hattı Yüksek Yeraltı Suyu Koşullarında (YYSK) Kompresör istasyonları Kamp sahaları Blok vana/pig/ölçüm istasyonu Boru stok sahaları


3-19

Karasal Proje bileşenleri – işletme

Boru hattı- karasal Kompresör istasyonları Blok vana/pig/ölçüm istasyonu Kalıcı ulaşım yolları

Karasal Proje bileşenleri – işletmeye kapatma

Boru hattı-Denizel Kompresör istasyonları Blok vana/pig/ölçüm istasyonu Kalıcı ulaşım yolları

Denizel Proje bileşenleri – inşaat

Denizel boru hattı Boru hattı döşenmesi

Denizel Proje bileşenleri – işletme

Denizel boru hattı Boru hattı döşenmesi

Denizel Proje bileşenleri – işletmeye kapatma

Boru hattı denizel Boru hattı döşenmesi

Proje faaliyetleri

Her bir proje bileşeni inşaat, işletme veya işletmeye kapatma aşamalarında çevreyi etkileyebilecek bir dizi faaliyetle nitelendirilebilir. Bu faaliyetler, "proje faaliyetleri" olarak adlandırılır ve aşağıda listelenmektedir.

Arazi edinimi: TANAP'ın proje alanları mülkiyetini alabilmesine olanak sağlamak için gerekli olan tüm idari faaliyetleri ve saha faaliyetlerini içerir.

Bitki örtüsünün temizlenmesi: Kazı makineleri ve dozerlerin çalışma koridoru ve proje alanına girişini sağlayabilmek amacıyla, ağaç ve fundalıklar başta olmak üzere, doğal bitki örtüsünün temizlenmesi.

Bitkisel toprak/toprağın temizlenmesi ve depolanması: Çalışma koridorunun her iki tarafında depolamak amacıyla bitkisel toprağın (otsu bitki örtüsü de dâhil) sıyrılması ve su akışı ve rüzgâr erozyonu gibi sebeplerle toprağın bozulmasını önlemeye yönelik tüm faaliyetleri içerir.

Hendek açılması: Borunun döşeneceği kanalın kazılmasını kapsar ve yumuşak toprağın, kayaların ve sedimanın kazılmasını içerir.

Borunun bükülmesi, dizilmesi ve kaynak yapılması: boruların bükülmesi (genellikle boru stok sahalarında yapılır), 12 m uzunluğundaki boruların taşınması ve çalışma koridoru boyunca boşaltılması, otomatik kaynak makineleri kullanılarak yapılan kaynak işlemi ve tahribatsız testlerin gerçekleştirilmesini içerir.

Boru bağlantılarının kumlanması ve kaplanması: Kaynaklama işleminden sonra boruların eklem yerlerindeki açık çelik kumlanır, temizlenir ve kaplanır.

Boru döşeme: Kaynaklanmış borunun, side boom kullanılarak açılmış hendeğin tabanına indirilmesini içerir.

Boru yataklaması ve geri dolgusunun yapılması: Kazılmış malzemenin önce hendeğin tabanına, sonra da boru hattının üzerine yerleştirilmesi ve buldozerlerle yapılan düzleştirme ve sıkıştırma işlemlerini içerir.


3-20

Hidrostatik test: Boru kesitlerinin (genellikle yaklaşık 10 km) filtre edilmiş veya arıtılmış suyla doldurulması, basıncın uygun test basıncı seviyesine çıkarılması ve testten sonra suyun deşarjını içerir.

Biyorestorasyon çalışmaları: Biyorestorasyon çalışmaları, bitkisel toprağın eski haline getirilmesi, tohumlama yapılması, koruyucu tabakaların (jüt örtüsü gibi) yerleştirilmesini veya nehir kenarı koruyucuları, eğim kırıcılarının vb. inşa edilmesini içerir.

Su derivasyonu ve drenajı: Yüksek yeraltı suyu seviyesi olan alanları, sulak alanlar ve nehir geçişlerinde hendek açılabilmesini sağlamak amacıyla, su derivasyonu ve drenaj işlemleri yapmak gerekmektedir. Bu faaliyetler palplanş, batardo vb. gibi çeşitli teknikler ve son olarak da suyun pompalanmasını içerir.

Borunun/malzemenin taşınması: 12-18 m uzunluğunda boru kesitlerinin ve diğer inşaat malzemelerinin boru stok ve kamp sahalarına, stok/kamp sahalarından da çalışma koridoruna veya YÜT inşaat alanlarına taşınmasını içerir.

Boru/malzeme depolanması: Boruların ve diğer inşaat malzemelerinin stok sahalarında geçici olarak depolanmasını içerir.

Genel mühendislik/inşaat çalışmaları: Toprak çalışmaları (hafriyat, tesviye, toprağın düzleştirilmesi), beton temellerin atılması, yapı ve altyapıları, elektrik, hidrolik, telekomünikasyon sistemlerinin vb. inşa edilmesini içerir.

Yapım/altyapı yıkımı: Bina, yol, menfez gibi mevcut yapıların yıkımını içerir. Konaklama ve iş gücünün yönetimi: Yatak, yiyecek-içecek, boş zaman yönetimi

de dâhil olmak üzere, tüm çalışanların kamp sahalarında konaklaması için gerekli olan faaliyet ve hizmetleri ve çalışanların haklarının ve görevlerinin gözetilmesi için gerçekleştirilen tüm idari ve yönetimsel faaliyetleri içerir.

Hizmet alımı: Boru hattı sisteminin inşaat ve işletmesi için gerekli olan mal ve hizmetlerin satın alması ile ilgili tüm faaliyetleri içerir.

Boru hattı sistemi işletmesi: Boru hattının standart işletme prosedürlerine göre işletilmesini sürdürebilmek için gerçekleştirilen tüm teknik (denetim, izleme, bakım) ve idari faaliyetleri içerir.

Boru hattı sistemi arıza yönetimi: Boru hattıyla ilgili herhangi bir arıza durumunda etkinleştirilmesi gereken olağanüstü teknik ve idari faaliyetleri içerir. Bu faaliyetler dışarıdan kuruluşların müdahalesini de içerebilir.

Etki faktörleri

Etki faktörleri, proje faaliyetlerinin bir sonucu olarak, proje tarafından çevre üzerinde oluşturulan ve olumlu veya olumsuz değişiklikleri tetikleme potansiyeli bulunan fiziksel, kimyasal, biyolojik ve sosyal stres etkenleridir.

TANAP Projesi için tespit edilen etki faktörleri şunlardır:

o Sera gazlarının emisyonu o Toz ve partikül madde emisyonu o Gaz kirleticilerin emisyonu o Yerel morfolojik değişimler o Bitkisel toprak kalitesi veya miktarının azalması o Arazi restorasyonu o Kullanım suyu ihtiyacı o İçme suyu ihtiyacı o Atıksu deşarjı o Katodik korumadan kaynaklı kirlilik o Doğal su kaynaklarının akış/dolaşım değişimi o Askıda sediman o Gürültü emisyonu


3-21

o Vibrasyon emisyonu o Yeni yapı altyapıların inşa edilmesi o Yapı ve altyapıların tahribatı o Atık bertaraf hizmetleri ihtiyacı o Endüstriyel mineral (kum, çakıl vb.) ihtiyacı o Doğal bitki örtüsünün temizlenmesi o Yabancı türlerin girişi o Arazi kullanımındaki değişiklikler o İşgücü ihtiyacı o Mal, malzeme ve hizmetler ihtiyacı o Enerji ihtiyacı o Trafik artışı o Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması o Yöreye işçi göçü

Etki faktörleri ve proje faaliyetleri arasındaki ilişki aşağıdaki tabloda özetlenmektedir.

Tablo 3.6-1. Etki Faktörleri ile Proje Faaliyetleri arasındaki Etkileşim

Etki faktörleri, Proje ve Proje faaliyetlerinin yukarıda tanımlandıkları halleriyle yapılan analizinden elde edilen bir dizi özelliğe göre ölçülmekte ve bu özelliklerin birleşimi de, etki faktörü yoğunluğunun tanımlanmasını sağlamaktadır. Etki faktörü yoğunluğunun tanımlanması için değerlendirilen özellikler ve etki faktörü yoğunluğunun derecelendirilmesi için kullanılan şema aşağıda sunulmaktadır.

Sera

gaz

ı em

isyo

nu

Toz

ve p

arti

kül e

mis

yon

u

Gaz

kir

leti

cile

rin

em

isyo

nu

Yere

l mo

rfo

lojid

e d

eğiş

iklik

ler

Bit

kise

l to

pra

k ka

lites

inin

/mik

tarı

nın

aza

lmas

ı

Sah

a re

sto

rasy

on

u

Ku

llan

ma

suyu

ihti

yacı

İçm

e su

yu ih

tiya

cı

Atı

k su

deş

arjı

Kat

od

ik k

oru

mad

an k

ayn

akla

nan

kir

leti

cile

r

Do

ğal s

u k

ayn

akla

rın

da

akış

/do

laşı

m d

eğiş

iklik

leri

Ask

ıda

sed

iman

Gü

rült

ü e

mis

yon

u

Titr

eşim

em

isyo

nu

Yen

i yap

ı ve

alty

apıla

rın

inşa

ed

ilmes

i

Yap

ı ve

alty

apıla

rın

ort

adan

kal

dır

ılmas

ı

Atı

k be

rtar

af h

izm

etle

ri ih

tiya

cı

End

üst

riye

l min

eral

(ku

m, ç

akıl

taşı

vb

.) ih

tiya

cı

Do

ğal b

itki

ört

üsü

nü

n k

ald

ırılm

ası

Yab

ancı

tü

rler

in g

iriş

i

Ara

zi k

ulla

nım

ınd

aki d

eğiş

iklik

İşgü

cü ih

tiya

cı

Mal

, mal

zem

e ve

hiz

met

ihti

yacı

Ener

ji ih

tiya

cı

Traf

ik a

rtış

ı

Alt

yap

ı/h

izm

etle

rin

kes

ilmes

i/sı

nır

lan

mas

ı

Yöre

ye iş

çi g

öçü

Arazi edinimi

Bitki örtüsünün kaldırılması

Bitkisel/üst toprağın kaldırılması ve saklanması

Kazı faaliyetleri

Borunun bükülmesi, dizilmesi ve kaynak

Boru bağlantısının kumlanması ve kaplama

Borunun döşenmesi

Boru yataklama ve geri dolgu

Hidrostatik test

Biyorestorasyon çalışmaları

Su derivasyonu ve kurutma

Boru/malzeme taşınması

Boru/malzeme depolanması

Genel mühendislik/inşaat çalışmaları

Bina/yapı yıkımı

İşgücünün barınması ve yönetimi

Satın alma

Boru hattı sistemi işletimi

Boru hattı arızasının yönetimi

ETKİ FAKTÖRÜ

PROJE FAALİYETİ


3-22

Yön: Olumsuz (etki faktörünün çevresel veya sosyo-ekonomik durumun veya kalitenin kötüleşmesine neden olması). Olumlu (etki faktörünün çevresel veya sosyo-ekonomik durum veya kalitenin iyileşmesine neden olması).

Büyüklük: Etki faktörünün kapsamı, genellikle etki azaltıcı önlemlerin de etkilerini hesaba katarak ortaya çıkarılan sayısal bir ölçüttür.

Geri Döndürülebilirlik: Değişimin ardından bileşenin nitel durumunun eski haline dönüştürülebilmesi olasılığı.

Coğrafi kapsam: Etki faktörü etkisinin hissedildiği bölge. Süre: Etki faktörünün etkin olduğu süre. Sıklık: Muhtemel etki faktörünün ne sıklıkla meydana geldiği. Gerçekleşme olasılığı: Etki faktörünün meydana gelme olasılığı.

Tablo 3.6-2. Etki Faktörü Yoğunluğunun Tanımı için Değerlendirilen Özellikler

Özellikler Derecelendirme

Yön Olumlu Olumsuz

Büyüklük Düşük Orta Yüksek

5 10 15

Geri Döndürülebilirlik Kısa vadede geri dönüştürülebilir Uzun vadede geri dönüştürülebilir Geri dönüştürülemez

1 3 5

Coğrafi kapsam Yerel Bölgesel Bölgesel ötesi

0 1 2

Süre Kısa (<1 yıl) Orta (1-3 yıl Uzun (>3 yıl

0 1 2

Sıklık Nadir Kesintili Kesintisiz

0 1 2

Gerçekleşme olasılığı Muhtemel değil Muhtemel Kesin

0 1 2

Kriterlerin tamamı, iyi uygulama örnekleri doğrultusunda, standart etki azaltıcı önlemlerin alınmış olduğunu varsaymaktadır. Bu nedenle, etki faktörleri yalnızca etki azaltıcı önlemler uygulandıktan sonra ölçülmektedir.

Etki faktörleri ayrıca etkinin ortaya çıkabileceği özel bir Etki Alanı (EA) için belirlenmiştir. Proje EA’sının tamamı, etki faktörleri için çıkarılan EA'larının bir araya getirilmesiyle elde edilmektedir.

Bu analiz sonucunda, proje bileşenlerinin hepsi için inşaat, işletme ve işletmeye kapatma aşamalarında ortaya çıkan etki faktörü yoğunluğu belirlenmekte ve aşağıda sunulan biçimde sınıflandırılmaktadır:

İhmal edilebilir: Etki faktörünün etkilenen çevrede herhangi bir değişime yol açacak kadar büyük bir etkisi yoktur veya oldukça sınırlıdır.


3-23

Düşük: Etki faktörünün etkilenen çevre üzerinde düşük bir etkisi vardır ve yalnızca çok hassas alıcıların mevcut olması durumunda belli sonuçlara neden olabilir.

Orta: Etki faktörünün etkilenen çevre üzerinde değişime neden olma potansiyeli vardır ve orta hassasiyetteki alıcıların bulunması durumunda fark edilebilir değişikliklere, yüksek hassasiyetteki alıcıların bulunması durumunda ise önemli değişikliklere yol açma potansiyeli vardır.

Yüksek: Etki faktörü orta ve yüksek hassasiyetteki alıcıların bulunması durumunda önemli değişikliklere yol açma potansiyeline sahiptir.

Etki faktörleri, şu nitelik değerlerinin toplamından oluşacaktır:

Yön Büyüklük Geri döndürülebilirlik Coğrafik kapsam Süre Sıklık Gerçekleşme olasılığı

Örneğin, işletme aşamasında kompresör istasyonlarından kaynaklanan gaz kirleticilerinin emisyonlarının etki faktörü aşağıdaki şekilde olacaktır:

Etki Faktörü =22

22= 10 (Büyüklük–Orta) + 5 (Geri döndürülebilirlik–Geri döndürülemez) + 1 (Coğrafi kapsam-Bölgesel) + 2 (Süre-Uzun (>3yıl) + 2 (Sıklık-Sürekli) + 2 (Gerçekleşme olasılığı-Kesin).

Etki faktörlerinin tanımı ve her bir faktörün ağırlığının detayları aşağıda açıklanmaktadır.

Sera gazı emisyonu

Sera gazları (SG), termal kızılötesi spektrumda radyasyonu soğuran ve yayan, atmosferik gazlardır. Bu gazlar, Karbondioksit (CO2), Metan (CH4), Diazot oksit (N2O), Ozon (O3) ve Kloroflorokarbonları (CFC'ler) içerir. Sera gazlarının antropojenik emisyonları, bu gazların atmosferde yoğun bir şekilde birikmesine sebep olmakta ve bu da, küresel iklim değişimine neden olan en önemli etkenlerden birini teşkil etmektedir. Sera gazı emisyonları, kontrol edilmeyen veya kaçağa bağlı büyük miktarlarda emisyonlar haricinde genellikle yerel düzeyde pek görülmese de, bu gazlar atmosfere hızla yayılabildikleri, birkaç aydan binlerce yıla kadar uzun bir süre atmosferde kalmaya devam edebildikleri ve etkilerini sürdürebildikleri için küresel özellik taşımaktadır.

Projenin neden olduğu başlıca sera gazı emisyonu; kamp sahaları, ofis ve depolar gibi sabit kaynaklarda kullanılan enerji üretim ünitelerinden ve ısıtma/soğutma sistemlerinden ve araçların içten yanmalı motor kullanımına bağlı olarak ortaya çıkan CO2 formundadır.

Diğer bir sera gazı kaynağı ise, boru hattı sistemindeki vana ve flanşlardan kaçak metan gazıdır.

Boru hattı ile taşınan gazın kullanımı nedeniyle ortaya çıkan sera gazı emisyonları bu değerlendirme kapsamına alınmamıştır.

Projeden kaynaklanacağı tahmin edilen sera gazı emisyonları şunlardır:


3-24

İnşaat aşamasında araç/güç kaynaklarından CO2 emisyonu İnşaat aşamasında sabit kaynaklardan CO2 emisyonu İşletme aşamasında CH4 emisyonu İşletme aşamasında gaz türbinlerden CO2 emisyonu

Etki faktörü alanı küreseldir ve olası etkiler, küresel etkiler ÇED Raporu Bölüm 10’da ele alınmıştır.

Toz ve partikül emisyonu

Atmosferdeki toz emisyonu, araç geçişinin yarattığı türbülanslar da dâhil, rüzgâr nedeniyle kıraç toprağın veya inşaat malzemelerinin havaya karışmasının sonucu veya Partikül Madde (PM) halinde, araçların egzozundan gaz emisyonu olarak ve kamp sahaları ve depolardaki enerji üretim üniteleri ve ısıtma ve soğutma sistemlerinin kullanımı sonucu sabit kaynaklardan ortaya çıkabilir. Koloidal fraksiyonlarla bağlı olmayan kuru toprak partiküllerinin rüzgârla uçma ihtimali daha fazla olduğu için çöl iklimi ve yarı-çöl iklimi tozun etkilerini daha fazla ortaya çıkarmaktadır.

Tozun etkileri partikül boyutu ve tozun kaynağına ve ortaya çıkma mekanizmasına bağlı olarak büyük oranda değişiklikler gösterebilen kimyasal/mineral bileşime bağlıdır.

İnsanlar üzerindeki etki, temel olarak atmosferdeki tozun, PM10 ve PM2.5 (çapı sırasıyla 10 ve 2,5 mikrometreden küçük olan partiküller) olarak ölçülen solunabilir kısmıyla ilgilidir. PM10 ve PM2.5 için kalite kriterleri ilgili mevzuatta tanımlanmaktadır.

Ekolojik alıcılar üzerindeki etkiler, karasal omurgalılar için insan üzerindeki etkilere benzer şekilde gelişmektedir. Diğer organizmalar üzerindeki farklı etkiler arasında; yapraklarda toz birikmesine bağlı olarak fotosentez veriminin azalması ve karasal omurgasızlar için solunum sistemlerinin tıkanması sayılabilir.

Toz emisyonunun ikincil etkilerinden biri de görsel olarak peyzaj bozulması ve görüş mesafesi kısıtlandığından, özellikle cadde ve otoyol çevrelerinde güvenlik sorunu oluşturabilmesidir.

Son olarak, mülk ve ekinlerin tozla kaplanması da en aza indirgenmesi gereken sorunlardan biri olarak düşünülmektedir.

Mevcut bilginin sınırlı olması nedeniyle, mevcut çalışma kapsamında toz emisyonu için herhangi bir nicel tahmin yapılamamaktadır. Muhtemel toz emisyonları için tesislerin türleri ve bunların inşaat ve işletmesi için gerekli Proje faaliyetleri dikkate alınarak nitel bir tahminde bulunulmuştur.

Kompresör istasyonları için büyüklükleri ve kurulu güç kapasiteleri değerlendirilerek, işletme sırasında meydana gelecek toz emisyonları için, mühendislik girdilerine dayalı detaylı bir tahmin yürütülmüş ve yayılım modeli hazırlanmıştır.

TANAP Projesinin tüm bileşenleri için inşaat, işletme ve işletmeye kapatma aşamalarına ait etki faktörü yoğunluğu aşağıda yer alan tabloda sunulmaktadır. Etki faktörü negatif yöndedir.


3-25

Etki faktörü alanı aşağıda sunulan biçimde belirlenmektedir:

İnşaat aşaması: 200 m İşletme aşaması: YÜT'lerden 5000 m İşletmeye kapatma aşaması: 200 m

Etki faktörü: Toz ve partikül madde emisyonu

İnşaat İşletme İşletmeye kapatma

Boru hattı - karasal 20 0 0

Boru hattı - denizel 10 0 0

Yol geçişi - açık kazı 14 0 9

Yol geçişi - kazısız 9 0 9

Demiryolu geçişi 9 0 9

Kanal geçişi - açık kazı 14 0 9

Kanal geçişi - kazısız 9 0 9

Nehir geçişi - açık kazı 14 0 9

Nehir geçişi – kazısız 9 0 9

YYSK içinden boru hattı 14 0 9

Kompresör istasyonları 20 11 19

Kamp sahaları 21 0 0

Blok vana/pig/ölçüm istasyonu 9 0 14

Boru stok sahaları 16 0 0

Boru hattı döşenmesi 9 0 0

Geçici ulaşım yolları 14 0 0

Kalıcı ulaşım yolları 14 0 14

Gaz kirleticilerin emisyonu

Gaz kirleticiler araçların egzozlarından ve kamp sahaları, ofis ve depolarda kullanılan, güç üretim üniteleri ve ısıtma/soğutma sistemleri gibi sabit kaynaklar tarafından oluşmaktadır. Bir başka gaz kirletici kaynağı ise sera gazı emisyonu başlığı altında ele alındığı üzere, boru hattı sistemindeki vana ve flanşlardan kaçak metan gazlarıdır.

Bu değerlendirmede ele alınan gaz kirleticiler, hidrokarbonların yanmasıyla açığa çıkan başlıca gazlar olan NOx ve SO2'dir. Taşıtlardan ve sabit kaynaklardan ortaya çıkabilecek emisyonlar farklı teknikler kullanarak hesaplanmıştır.

Taşıtlar için inşaat aşamasında Proje bileşenlerinin her biri için tipik bir taşıt filosu tahmini yapılmış ve emisyon faktörleri her taşıt kategorisinin günlük kullanımına ait tipik


3-26

çalışma programına dayalı belli bir varsayımda bulunularak her taşıt kategorisi için uygulanmıştır. Günlük emisyonlar üzerinden hesaplanan sonuçlar, Proje bileşenlerinin gaz emisyonları açısından derecelendirilmesine imkân sağlamıştır.

Sabit kaynaklar açısından, inşaat aşamasında konaklama kamplarında ve işletme aşamasında ofis ve depolardaki ısıtma ve soğutmadan kaynaklı gaz emisyonlarına ait tahminler, kullanım ve günlük yakıt tüketimine dayanarak gerçekleştirilmiştir.

Kompresör istasyonları için büyüklükleri ve kurulu güç kapasiteleri değerlendirilerek, işletme sırasında meydana gelecek NOx ve SO2 emisyonları için, mühendislik girdilerine dayalı detaylı bir tahmin yürütülmüş ve yayılım modeli hazırlanmıştır.


Etki faktörü alanı aşağıda sunulan biçimde belirlenmektedir:


Etki faktörü: Gaz kirleticilerin emisyonu







Kanal geçişi -açık kazı 14 0 9



Nehir geçişi hendeksiz 9 0 9









3-27

Etki faktörü: Gaz kirleticilerin emisyonu



Yerel morfolojik değişimler

Yerel morfolojik değişimler, kazı faaliyetleriyle birlikte YÜT'lerin kurulacağı alanların tesfiye ve düzleştirilmesi gerekmesi durumunda ortaya çıkmaktadır. Boru hattı koridoru boyunca gerçekleşecek değişikliklerin geçici olacağı ve yalnızca inşaat aşamasıyla sınırlı olacağı düşünülmektedir. Öte yandan, YÜT alanlarında oluşacak değişiklikler inşaat aşamasıyla sınırlı olabileceği gibi işletme aşamasının tamamını da kapsayabilecektir.

Yerel morfolojideki değişikliklerin sonuçları temel olarak şu şekildedir:

Kazı ve hendek açma faaliyetleri sırasında sığ yeraltı suyu ile olası temas Yüzey suyu drenajındaki değişikliklerin su kalitesi ve toprak erozyonuna

etkisi

Etki faktörü, çeşitli Proje bileşenleri için yapılan nispi derecelendirme kullanılarak, çeşitli proje bileşenleriyle ilgili toprak çalışmalarının geneline dair muhtemel büyüklüğe dayanılarak tahmin edilmiştir.

TANAP Projesinin tüm bileşenleri için inşaat, işletme ve işletmeye kapatma aşamalarına ait etki faktörü yoğunluğu aşağıda ye alan tabloda sunulmaktadır. Etki faktörü negatif yöndedir.

Etki faktörü alanı aşağıda yer alan biçimde belirlenmektedir:

İnşaat aşaması: Bileşenin kendi alanı İşletme aşaması: 500 m İşletmeye kapatma aşaması: Bileşenin kendi alanı.

Etki faktörü: Yerel morfolojik değişimler



Boru hattı -denizel 12 0 0


Yol geçişi -kazısız 12 0 0




Nehir geçişi açık kazı 17 0 0

Nehir geçişi - kazısız 12 0 0


3-28

Etki faktörü: Yerel morfolojik değişimler










Bitkisel toprak kalitesinin/elverişliliğinin azalması

Proje faaliyetlerinden dolayı bitkisel toprak kalitesi veya elverişliliğinin azalması temel olarak toprak çalışmaları (örn. kazılar, bina ve altyapılar ile toprağın üstünün kapatılması, sıkıştırılması), ağır ekipmanlardan dolayı meydana gelen sıkışmalar, makine/taşıtlardan kazayla yakıt/yağ dökülmesi veya yetersiz atıksu deşarjı nedeniyle toprağın doğrudan kirlenmesi sonucu olabilmektedir.

Toprak erozyonunda artışa (örn. bitki örtüsünün yok olması) bağlı kirlenme toprak kalitesinde etkilere neden olabilmektedir. Bu etkiler toprağın temel işlevlerini yerine getirme kapasitesini düşürebilmektedir. Toprağın bir kere zarar görmesi veya kirlenmesi halinde, toprak kapasitesini eski haline dönüştürmek son derece zordur.

Üstelik kirlenmiş toprağın kendisi de başka çevresel bileşenler (örn. yüzey suları ve/veya yeraltı suları) için kirlilik kaynağı haline gelebilmektedir.

Bitkisel toprak kalitesi/elverişliliğinin azalması genellikle aşağıdaki şekilde gerçekleşmektedir:

Doğal kaynakların yok olması (bitkisel toprağın kalıcı olarak sıyrılması) Sıkışma (toprak gözeneğinin azalması, toprak yapısının değişmesi) Tıkanma (geçirgen olmayan bir malzemeyle kaplamak) Erozyon (toprak partiküllerinin/besin maddelerinin yok olması) Kirlenme (toprağa çeşitli maddelerin karışması, bu maddelerin arka plan veya

referans seviyelerin üzerinde konsantrasyonlara ulaşması)

Toprak kalitesinin bozulması başka sonuçlara da yol açabilmektedir:

Toprak verimliliğinin düşmesi Yüksek kaliteli tarım arazilerinin kaybedilmesi Doğal habitatın yok olması Habitat bölünmesi Toprağın su tutma kapasitesinin düşmesi Toprağın hidrolik iletkenliğindeki değişme Sızıntıların artması Su kaynaklarında sediman birikiminin artması


3-29

Yüzey suyu/yeraltı suyunda kirlenmenin başlaması Morfolojik kararsızlıkların tetiklenmesi Bitkilere zarar vermesi

Etki faktörü için yapılan tahmin, kazı çalışması büyüklüğüne, yapıların kapladığı alana, temizlenen bitki örtüsü türlerine ve toprağa geçen atık suyun/kirleticinin karakteristiğine dayandırılmaktadır.

TANAP Projesinin tüm bileşenleri için inşaat, işletme ve işletmeye kapatma aşamalarına ait etki faktörlerinin yoğunluğu aşağıda yer alan tabloda sunulmaktadır. Etki faktörü negatif yöndedir.

Etki faktörünün alanı aşağıda yer alan biçimde belirlenmektedir:

İnşaat aşaması: Bileşenin kendi alanı İşletme aşaması: Bileşenin kendi alanı İşletmeye kapatma aşaması: Etki beklenmemektedir.

Etki faktörü: Bitkisel toprak kalitesinin/elverişliliğinin azalması


Boru hattı karasal 20 0 0

Boru hattı denizel 0 0 0

Yol geçişi açık kazı 10 0 8

Yol geçişi kazısız 15 0 8


Kanal geçişi açık kazı 10 0 8

Kanal geçişi hendeksiz 10 0 8


Nehir geçişi kazısız 10 0 8










3-30

Saha Restorasyonu

Saha restorasyonu, işletmeye kapatma aşamasında kullanılan ilgili tüm yerüstü ekipman ve temelleri de dâhil, boru hattı YÜT'lerinin (kompresör, ölçüm, pig, çıkış ve blok vana istasyonları) kaldırılmasının ardından, bitkisel toprak kalite/elverişliliğinin eski haline getirilmesiyle ilgilidir.


Etki faktörünün alanı aşağıda yer alan biçimde belirlenmektedir:

İnşaat aşaması: Etki beklenmemektedir İşletme aşaması: Etki beklenmemektedir İşletmeye kapatma aşaması: Bileşenin kendi alanı.

Etki faktörü: Saha restorasyonu








Kanal geçişi kazısız 0 0 0












3-31

Kullanım suyu ihtiyacı

Kullanım suyu ihtiyacı temel olarak, inşaat/işletme aşamasında Projenin ihtiyaçları (örn. beton hazırlamak, boru hattı hidrotesti, tozun bastırılması ve inşaat sahaları için gereken su) ve işletmeye kapatma aşamasında kompresör istasyonlarında gerçekleştirilecek yıkım faaliyetlerinden dolayı ortaya çıkmaktadır.

Bu ihtiyaçların mevcut su kaynaklardan karşılanması, kullanım suyu miktarı ve kullanılabilirliği ile ilgili sorunlara yol açmaktadır (örn. insan ve yaban hayatı gibi diğer kullanıcılar açısından kullanılabilirliğin azalması gibi).

Ayrıca su kaynaklarının yok olması, tatlı su ekosistemleri için ciddi sorunlara yol açabilmektedir (örn. su akışında ve hızında meydana gelen değişikliklerin hidrolik bekletme süreleri üzerindeki etkileri, sıcaklık, sediman birikimi, oksijen seviyeleri ve besin maddesi yoğunluğu üzerinde etkili olabilir ki, bunların tamamı tatlı su ekosistemlerinin sağlıklı bir biçimde işleyişinin sürdürülebilirliğini sağlayan etkenlerdir).

Etki faktörü için yapılan tahmin kullanılacak tatlı su miktarına dayandırılmaktadır.

TANAP Projesinin tüm bileşenleri için inşaat, işletme ve işletmeye kapatma aşamalarına ait etki faktörü yoğunluğu aşağıda yer alan tabloda sunulmaktadır.

Etki faktörü alanı aşağıda ifade edilen biçimde belirlenmektedir:

İnşaat aşaması: 5.000 m İşletme aşaması: Etki beklenmemektedir İşletmeye kapatma aşaması: 1.000 m

Etki faktörü: Kullanım suyu ihtiyacı
















3-32

Etki faktörü: Kullanım suyu ihtiyacı






İçme suyu ihtiyacı

İçme suyu ihtiyacı temel olarak, inşaat aşamasında inşaat sahasında ve işletme aşamasında da kalıcı tesislerde bulunan çalışanların ihtiyaçlarını karşılama ihtiyacından kaynaklanmaktadır.

Söz konusu ihtiyacın karşılanması mevcut içme suyu kaynakları açısından sorun yaratmakta ve su talebinin artışına yönelik muhtemel bir ihtiyaç ortaya çıkmaktadır.

Ayrıca içme suyunun insani tüketim açısından uygun bir kalitede olması gerekmekte ve bu amaç doğrultusunda arıtma teknolojilerine ihtiyaç duyulabilmektedir.

Etki faktörü için yapılan tahmin, inşaat ve işletme aşamasında ihtiyaç duyulacak içme suyu miktarına dayanmaktadır.

Büyük miktarlardaki içme suyu talebi, özellikle yerel su temin sistemlerinin yeterli olmadığı kırsal alanlarda, zorlayıcı olabilmekte veya su kuyularından yararlanılarak su temin sistemlerinin inşaatını gerektirebilmektedir.


Etki faktörü alanı aşağıda gösterilen biçimde belirlenmektedir:

İnşaat aşaması: Kamplardan 1000 m İşletme aşaması: YÜT'lerden 1000 m İşletmeye kapatma aşaması: Etki beklenmemektedir.


3-33

Etki faktörü: İçme suyu ihtiyacı



















Atıksu deşarjı

Projeden kaynaklanacak atıksu deşarjı temel olarak, arıtılmış atıksu, inşaat alanları ve inşaat alanlarından ve proje altyapısından gelen yağmur suyu, inşaat makinelerinin yıkanması için kullanılan su ve boru hattında yapılan hidrotestlerde kullanılan su ile ilgili olacaktır.

Atıksu deşarjı, inşaat aşamasında işçilerin ve işletme aşamasında da YÜT personelinin kullandığı suyun geri dönüşünden kaynaklanmaktadır.

Atıksu, evsel atık su; yemek ve temizlik faaliyetlerinden gelen atık suyu kapsar.

Proses kaynaklı atıksu, hidrotest için kullanılan sudan kaynaklanmaktadır. Boru hattı sistemine zarar vermesini önlemek için bu suya çeşitli kimyasallar ekleneceği için, deşarjdan önce özel bir arıtmadan geçirilmesi gerekebilecektir.

Yağmur suyu akışından da etkiler ortaya çıkabilir (kirleticiler ve askıda sediman içerebilir). Yüzey suyuna kirletici deşarjını önleyebilmek için uygun bir yağmur suyu yönetiminin oluşturulması gerekmektedir.


3-34

Her koşulda tüm atık sular için, yüzey suyuna atıksu deşarj standartlarına uyulacaktır. Bununla birlikte, farklı fiziksel-kimyasal özelliklere sahip atıksu deşarjı, alıcı ortamın su kalitesi üzerinde değişikliklere neden olabilir.

Etki faktörü için yapılan tahmin, alıcı yüzey suyuna deşarj edilen atık suyun muhtemel niteliğine ve miktarına dayandırılmaktadır.



İnşaat aşaması: Deşarj noktasından mansap yönüne 1000 m İşletme aşaması: Deşarj noktasından mansap yönüne 1000 m İşletmeye kapatma aşaması: Deşarj noktasından mansap yönüne 1000 m.

Etki faktörü: Atıksu deşarjı


Boru hattı karasal 18 0


















3-35

Denizel katodik korumadan kaynaklı kirlilik

Boru hattının denizdeki bölümünde paslanmayı önlemek amacıyla kullanılan katodik koruma sistemi, deniz suyuna bazı kirleticilerin salınmasına sebep olabilmektedir. Genellikle iki farklı türde katodik koruma sistemi kullanılmaktadır: “Galvanik CP Sistemi (zamanla malzemesini kaybeden anot)” ve “sıkıştırılmış akım yöntemiyle katodik koruma sistemi”. Anotun zamanla malzemesinin aşınması ve açığa çıkan metal(ler)in ortamdaki suya karışması nedeniyle, galvanik sistem genellikle anotun metal yapısına da bağlı olarak ortam üzerinde daha büyük bir etkiye sahip olmaktadır. TANAP'ın deniz altından geçen boru sistemi için daha tehlikesiz olan alüminyum anotlar seçilmiştir. Sıkıştırılmış akım yöntemiyle katodik koruma sistemi, galvanik sisteme kıyasla, sınırlı bir etkiye sahip gibi görünmektedir. Ancak metal oksidasyonu, oksijen ve klor değişimi nedenleriyle, bu sistemin de bazı olası etkileri tanımlanmıştır. Bununla birlikte, sıkıştırılmış akım yöntemiyle katodik koruma sistemiyle ortaya çıkan sedimandaki klor ve çözünür metal iyonlarının taşınması yalnızca anotun bulunduğu yerle sınırlıymış gibi görünmektedir.

TANAP Projesinin tüm bileşenleri için inşaat, işletme ve işletmeye kapatma aşamalarına ait etki faktörü yoğunluğu aşağıda yer alan tabloda sunulmaktadır Etki faktörü negatif yöndedir.


İnşaat aşaması: Etki beklenmemektedir İşletme aşaması: 1.000 m İşletmeye kapatma aşaması: Etki beklenmemektedir.

Etki faktörü: Denizel katodik korumadan kaynaklı kirlilik

















3-36

Etki faktörü: Denizel katodik korumadan kaynaklı kirlilik





Doğal su kaynaklarında akış/dolaşım değişiklikleri

Doğal su kaynaklarındaki akış/dolaşım değişiklikleri temel olarak, inşaat aşamasında gerçekleşecek olan nehir, akarsu ve sulak alan geçişlerinden kaynaklanmaktadır.

Akarsu/dere akış yatağının değişmesi, su kalitesi ve akış dinamiklerini bu da balık habitatlarını ve diğer çevresel bileşenleri etkileyebilir (örn. suyun akış miktarındaki azalma nehir kenarındaki bitki örtüsü ve sediman birikimini etkileyebilir, bu da bentik omurgasızların habitatını etkileyebilir).

Akışta baskı sonucu değişimler yüzey ve yeraltı suyu arasındaki ilişkiye etki edebilir. Bunun sonucunda ise akarsu içerisindeki sucul hayat etkilenebilir.

Sulak alanlardan geçen suyun akışındaki değişiklik (örn. kurutma faaliyetlerine bağlı olarak su tablasında düşme) suyun bileşenlerini kaybetmesine yol açabilmekte ve mevcut flora ve fauna türünü/sayısını etkileyebilmektedir.

Etki faktörü için yapılan tahmin, su kaynaklarının akışında/dolaşımında meydana gelebilecek değişim oranına dayandırılmıştır.



İnşaat aşaması: Su geçişlerinden mansap yönüne 500 m İşletme aşaması: Etki beklenmemektedir İşletmeye kapatma aşaması: Etki beklenmemektedir.

Etki faktörü: Doğal su kaynaklarında akış/dolaşım değişiklikleri









3-37

Etki faktörü: Doğal su kaynaklarında akış/dolaşım değişiklikleri













Askıda sediman

Askıda sediman temel olarak, inşaat aşamasında boru hattının kara üzerindeki su geçişleri ve denizel kısımda borunun döşenmesi ile ortaya çıkacaktır.

Açık kazı geçiş metodu, nehir içinde kanal açılmasını gerektirmekte ve bunun sonucu olarak da mansaptaki su (eğer inşaat aşamasında nehirde su bulunuyorsa), artan askıda sediman miktarından etkilenebilmektedir. Bu durum bentik omurgasızlar ve tatlı su balık habitatlarını etkileyebilmekte ve nehir içerisindeki sucul hayat için bir rahatsızlık yaratabilmektedir.

Etki faktörü için yapılan tahmin, akarsular/dereler üzerinde yapılacak çalışmaların su akışı varken gerçekleştirilip gerçekleştirilemeyeceğine bağlı olarak yapılmıştır.

Denizel alanlarda askıda sediman ise, boru hattının döşenmesi ve kazılması ile ortaya çıkmaktadır. Denizel ortamda askıda sediman etkisi, bulanıklığın artması ve su kolonundaki sedimanlara bağlı kirliliğin taşınması ihtimali olarak ortaya çıkmaktadır. Bulanıklık ve su kolonundaki kirletici konsantrasyonlarının artması, sucul organizmaları bazı yönlerden olumsuz olarak etkileyebilmektedir.



İnşaat aşaması: Su geçişlerinden mansap yönüne 1.000 m İşletme aşaması: Etki beklenmemektedir İşletmeye kapatma aşaması: Etki beklenmemektedir.


3-38

Etki faktörü: Askıda sediman



















Gürültü emisyonu

İnşaat aşamasında ortaya çıkacak gürültü emisyonu, esasen inşaat makinelerinin kullanılması ve inşaat malzemelerinin taşınmasına bağlıdır.

Proje sırasında başlıca gürültü kaynakları; çalışma faaliyetleri ve inşaat malzemelerinin taşınması sırasında kullanılan ekipman ve taşıtlar olacaktır (örn. ekskavatör, hidrolik kırıcılar, vinçler, kamyonlar, beton karıştırıcıları, beton pompaları, vb.). Denizel gürültü, boru hattının taşınması, döşenmesi için kullanılacak gemi ve mavnalardan kaynaklanacaktır.

İşletme aşamasında gürültü YÜT'lerdeki ve özellikle kompresör istasyonlarındaki faaliyetlerden (örn. kompresör üniteleri, gaz soğutma sistemleri) oluşacaktır. İşletme aşamasında denizel hiçbir gürültü kaynağı bulunmayacaktır.

Etki faktörü için yapılan tahmin, inşaat ve işletme aşamalarında çalıştırılacak ve başlıca gürültü kaynağını oluşturacak makinelerin gürültü seviyelerine yönelik yapılan değerlendirmeye dayandırılmıştır (gerekli yerlerde gürültü modellemesi yapılmıştır).


3-39




Etki faktörü: Gürültü emisyonu



















Vibrasyon emisyonu

Vibrasyon emisyonu en çok kayalık alanlarda yapılan kazı faaliyetlerinden kaynaklanacaktır (başlıca vibrasyon kaynakları kayaların kazılmasında kullanılan, hidrolik kırıcı gibi makin olacaktır).

İşletme aşamasında vibrasyon emisyonu temel olarak kompresör istasyonlarının çalışmasından kaynaklanacaktır.


3-40

Etki faktörüyle ilgili değerlendirme, inşaat aşaması için, kazı faaliyetleri ve makinelerden (örn. darbeli/darbesiz makineler, patlatma faaliyetleri) yayılacak olası vibrasyon emisyonlarını ve işletme aşaması için temel olarak kompresör ünitelerinin kullanılmasıyla ortaya çıkan vibrasyon düzeyi tahminini temel almıştır.



İnşaat aşaması: 200 m İşletme aşaması: YÜT'lerden 200 m İşletmeye kapatma aşaması: 200 m.

Etki faktörü: Vibrasyon emisyonu



















Yeni yapı ve altyapıların inşa edilmesi

Yeni yapı ve altyapıların inşa edilmesi, inşaat aşamasında geçici konaklama tesisleri, atölyeler ve yardımcı tesislerin inşa edilmesi ve işletme aşamasında ise YÜT'leri ve denizde boru hattı döşenmesini kapsamaktadır.


3-41

Bu unsurlar, fiziksel olarak kapladıkları alanlar açısından toprak ve arazi kullanımı ve görsel estetik üzerinde etkiye sahip olabilir.

Etki faktörü için yapılan tahmin, yeni yapı ve altyapıların inşa edilmesiyle birlikte peyzaj algısındaki değişiklik oranına dayandırılmıştır (görsel estetik açısından farkedilmezden önemli derecede farklıya doğru derecelendirme kullanılmıştır).

TANAP Projesinin tüm bileşenleri için inşaat, işletme ve işletmeye kapatma aşamalarına ait etki faktörü yoğunluğu aşağıda yer alan tabloda sunulmaktadır. Sert zeminindeki boru hattı, habitat çeşitliliğini artırabilmesi gibi olumlu etkilemektedir ancak, bunun haricinde etki faktörü negatif yöndedir.


İnşaat aşaması: 3.000 m İşletme aşaması: 3.000 m İşletmeye kapatma aşaması: Etki beklenmemektedir.

Etki faktörü: Yeni yapı ve altyapıların inşa edilmesi




















3-42

Yapı ve altyapıların kaldırılması

Yapı ve altyapıların ortadan kaldırılması, inşaat aşaması için tüm geçici konaklama tesisleri, atölyeler ve destek birimlerinin, işletmeye kapatma aşaması için ise tüm ilgili yerüstü ekipman ve temeller dahil olmak üzere, boru hattı YÜT'lerinin (kompresör, ölçüm, pig, çıkış ve blok vana istasyonları) sökülmesini kapsamaktadır.

Bu unsurlar, fiziksel olarak kapladıkları alanlar açısından toprak ve arazi kullanımı ve görsel estetik üzerinde etkiye sahip olabilir.

Etki faktörü için yapılan tahmin, yeni yapı ve altyapıların inşa edilmesiyle birlikte peyzaj algısındaki değişiklik oranına dayandırılmıştır (görsel estetik açısından farkedilmezden önemli derecede farklıya doğru derecelendirme kullanılmıştır).



İnşaat aşaması: Etki beklenmemektedir İşletme aşaması: Etki beklenmemektedir İşletmeye kapatma aşaması: 3.000 m.

Etki faktörü: Yapı ve altyapıların ortadan kaldırılması


















3-43

Etki faktörü: Yapı ve altyapıların ortadan kaldırılması




Atık bertaraf hizmetleri ihtiyacı

Atık bertaraf hizmetleri ihtiyacı, inşaat atıkları, boru hattı sisteminin işletilmesinden kaynaklanan atıklar (örn. evsel katı atıklar, ambalaj atıkları, inşaat atıkları, bakım faaliyetlerinden kaynaklanan katı atıklar, inşaat araçları ve ekipmanından kaynaklanan atık yağ, makine atık yağı, ömrünü tamamlamış lastikler, atık pil ve akümülatörler, tehlikeli atıklar ve tehlikeli atıklar ile kontamine malzemeler, atık su arıtma tesisi çamuru ve tıbbi atıklar) ve işletmeye kapatma aşamasında tüm ilgili yerüstü ekipmanı ve yapılar dâhil olmak üzere, boru hattına ait YÜT'lerin yıkım faaliyetleri sırasında oluşan atıkların bertarafını kapsamaktadır.

Mevcut lisanslı tesisler üzerinde etki faktörü artarken, mevcut atık bertaraf tesislerinde azalmaktadır.

Etki faktörü için tahmin, Proje aşamalarında ortaya çıkacak atık miktarını temel alarak gerçekleştirilmiştir.



İnşaat aşaması: İl İşletme aşaması: İl İşletmeye kapatma aşaması: İl

Etki faktörü: Atık bertaraf hizmetleri ihtiyacı












3-44

Etki faktörü: Atık bertaraf hizmetleri ihtiyacı










Endüstriyel mineral (kum, çakıl taşı vb.) ihtiyacı

Endüstriyel mineral ihtiyacı, öncelikle beton ve yataklama, destek malzeme ve geri dolgu işlemleri için gerekli malzemeden (inşaat sırasında gerçekleştirilen kazı çalışmalarında çıkarılan malzemenin bu amaca uygun olmaması halinde) kaynaklanacaktır.

İhtiyaç duyulan asıl malzeme kum olup, lisanslı sahalardan temin edilecektir.

Bu etki faktörü, mevcut malzemeye olan talebi artırması açısından ruhsatlı taş ocaklarına etki edecektir.

Etki faktörü için tahmin inşaat aşamasında ihtiyaç duyulacak inert malzeme miktarını temel alarak gerçekleştirilmiştir.

TANAP Projesinin tüm bileşenleri için inşaat, işletme ve işletmeye kapatma aşamalarına ait etki faktörü yoğunluğu aşağıda yer alan tabloda sunulmaktadır. Etki faktörü negatif yöndedir. Etki faktörü alanı aşağıda gösterilen biçimde belirlenmektedir:

İnşaat aşaması: İl İşletme aşaması: Etki beklenmemektedir İşletmeye kapatma aşaması: Etki beklenmemektedir.

Etki faktörü: Endüstriyel mineraller (kum, çakıl taşı vb.) ihtiyacı








3-45

Etki faktörü: Endüstriyel mineraller (kum, çakıl taşı vb.) ihtiyacı














Doğal bitki örtüsünün kaldırılması

İnşaat öncesinde sahanın hazırlanma aşamasında, inşaat koridoru boyunca çalışma alanları ve YÜT'lerin inşaat alanlarında doğal bitki örtüsünün kaldırılması beklenmektedir. Tipik olarak, boru hattı inşaat koridoru boyunca ağaçlar sökülecek ve fundalık ile ot türleri yolunarak temizlenecektir. Mümkünse kerestenin satışı yapılacak ve piyasası olmayan ağaç ürünleri (dal ve kökler) önceden belirlenmiş noktalarda depolanacak, ya da uygunluğuna bağlı olarak gübre olarak veya biyokütle yakma tesislerinde kullanılacaktır. Nadir veya tehlike altında olan flora veya fauna türlerinin bulunduğu ve önceden özel olarak belirlenmiş alanlardaki bitki örtüsünün kaldırılması; alanda gerçekleştirilecek koruma faaliyetleri; tohumlar, propagüller veya hedef fauna türlerinin yeniden üretim ve yerini değiştirme maksadıyla toplanmasından sonra gerçekleştirilebilecektir.

Bitki örtüsünün ortadan kaldırılmasının flora, fauna, habitat ve ekosistemler, toprak ve görsel estetik bileşenleri üzerinde etkileri vardır. Etki faktörünün yol açtığı sonuçların büyüklüğü, ortadan kaldırılan ağaç ve doğal fundalık ve çayır oluşumlarının miktarıyla ilişkilidir.



İnşaat aşaması: Bileşenin kendi alanı İşletme aşaması: Etki beklenmemektedir İşletmeye kapatma aşaması: Bileşenin kendi alanı.


3-46

Etki faktörü: Doğal bitki örtüsünün kaldırılması



















Yabancı türlerin girişi

Yabancı flora ve fauna türlerinin Proje alanına kaza eseri birkaç şekilde girişi söz konusu olabilir: Tür, tohum ve propagüllerin başka yerlere ait toprağa karışarak gelen girişi, başka yerlerde kullanılan ve kullanılmalarının ardından düzgünce temizlenmemiş araç ve makinelere yapışarak girişi, başka yerlerden taşınan ve dezenfekte edilmeyen sularla ve başka yerlerden getirilen inşaat malzemelerine (özellikle ağaç ve kumlara) yapışarak girişi.

Yabancı türlerin rekabet, predasyon ve parazitleşme gibi mekanizmalarla doğal flora, fauna ve ekosistem bileşenleri üzerinde olumsuz etkileri olabilir ve bazı durumlarda, yerel ekonomik faaliyetler (tarım, balıkçılık, ormancılık, turizm) ve ekosistem hizmetleri üzerinde de olumsuz etkileri olabilir.



3-47

Etki faktörünün alanı aşağıda gösterilen biçimde belirlenmektedir:

İnşaat aşaması: Bileşenin kendi alanı İşletme aşaması: YÜT'ler İşletmeye kapatma aşaması: Bileşenin kendi alanı

Etki faktörü: Yabancı türlerin girişi



















Arazi kullanımındaki değişiklik

Tarım arazilerinin azalması, çeşitli proje bileşenleri için arazi ihtiyacı ve arazi istimlaklarından kaynaklanmaktadır. Tarım arazilerinin azalması boru hattı, boru stok ve kamp sahaları gibi bileşenler açısından, geçici olacaktır. İnşaat faaliyetlerinin tamamlanmasının ardından, tarımsal faaliyetlerde bazı kısıtlar haricinde, arazinin eski haline getirilmesi çoğunlukla mümkün olacaktır. Kompresör istasyonları gibi diğer tesisler için arazi kalıcı olarak kullanılacaktır. Bu nedenle, daha önceki tarımsal faaliyetler ve üretim faaliyetleri gerçekleştirilemeyecektir. Bazı durumlarda ise arazi sahipleri inşaatın gerçekleştirildiği alanın gelecekte, çiftçilik yerine hayvancılık yapmak gibi, kullanım şeklini değiştirmeyi tercih edebilir. Tarım arazilerinde azalma, araziyi hali hazırda kullanmakta olan kişi ve toplulukların geçim kaynakları üzerinde etkili olabilecektir.


3-48



İnşaat aşaması: Bileşenin kendi alanı İşletme aşaması: Bileşenin kendi alanı İşletmeye kapatma aşaması: Bileşenin kendi alanı.

Etki faktörü: Arazi kullanımındaki değişiklik




















3-49

İş gücü ihtiyacı

İş gücü tüm Proje süresince temel bir unsur olacaktır ancak, bazı proje bileşenlerinin belli aşamalarında daha da önemli bir hale gelecektir. Çalışanların sayısı inşaat aşamasında en yüksek noktaya ulaşacak ve temel olarak geçici işlerden ibaret olacaktır. Bu iş gücünün çoğu kompresör istasyonları ve boru hattının inşaatında kullanılacaktır. İşletme aşamasında, kompresör istasyonları gibi tesislerin işletilebilmesi için daha sınırlı sayıda kalıcı çalışana ihtiyaç duyulacaktır. İşletmeye kapatma aşamasındaysa yüksek miktarda geçici çalışana ihtiyaç duyulacak, ancak bunların sayısı inşaat aşamasındaki kadar büyük olmayacaktır. İş gücü talebi proje tarafından doğrudan işe alınanların yanısıra yükleniciler tarafından işe alınanları ve tedarik zincirinin tamamında yer alan çalışanları da kapsamaktadır.

İş gücüne duyulan ihtiyaç, çeşitli düzeylerde istihdam şartlarını değiştirebilir ve nüfus içerisindeki iç-göç ve dış-göç akışı üzerinde etkili olabilir. Olumlu etkilerin arasında iş fırsatları, gelir kaynaklarının oluşması ve kapasite artışı yer alacaktır. Ancak, işe alım süreci iyi yönetilemezse yerel topluluklar içerisinde Proje tarafından karşılanamayacak kadar yüksek bir beklentiye neden olunabilir. Kalifiye çalışanlara duyulacak ihtiyaç aynı zamanda insanların mesleklerini geçici ya da kalıcı olarak değiştirebileceği, bunun da iş gücü piyasası üzerinde daha geniş bir etkinin yaratılabileceği anlamına da gelmektedir.



İnşaat aşaması: İl/ülke İşletme aşaması: İl İşletmeye kapatma aşaması: İl

Etki faktörü: İş gücü talebi














3-50

Etki faktörü: İş gücü talebi








Yöreye işçi göçü

Yöreye işçi göçü, iş gücü talebi etki faktörüne doğrudan bağlıdır ve özellikle kamp sahalarının bulunduğu yerler başta olmak üzere, çeşitli proje alanlarında dışarıdan gelen iş gücünün bulunmasını beraberinde getirecektir. Bu etki faktörü, inşaat aşamasında oldukça ciddi bir önem taşıyacak olup, işletme ve işletmeye kapatma aşamalarında oldukça sınırlı olacaktır.

İnşaat aşamasında işçiler 700-800 kişilik kamp sahalarında konaklatılacaktır. Proje kapsamında 23 kamp sahası (3 alternatif alan), 2 kamp sahası ve boru stok sahası ve 21 boru stok sahası planlanmaktadır. Bu kamplar içme suyu sistemi gibi mevcut destek altyapıları üzerinde ek bir baskı oluşturabilir ve trafiğin arttığı yerler haline gelebilir Buna ek olarak, işçilerin bölgedeki varlığı yerel topluluklarla etkileşime girilmesine neden olacak ve bunun da hem olumlu hem de olumsuz sonuçları olabilecektir. Olumlu etkilerin arasında işçiler için mal alımı ve yerel işyerleri için oluşacak fırsatlar yer almaktadır. Olumsuz etkilerin arasındaysa işçiler ve yerel topluluklar arasında yaşanabilecek muhtemel gerginlikler, insanların günlük yaşayışında meydana gelebilecek küçük değişiklikler ve bazı hastalıkların yayılımındaki muhtemel artışlar yer almaktadır.




Etki faktörü: Yöreye işçi göçü







3-51

Etki faktörü: Yöreye işçi göçü















Mal, malzeme ve hizmet ihtiyacı

Etki faktörü, Proje ömrü boyunca gerekecek tüm malzeme ve hizmetleri içermektedir. Bu nedenle kum, çakıl ve boru gibi inşaat malzemelerinin yanısıra, iş gücü için gerekli olan yiyecek, konaklama ve ulaşım gibi hizmetleri de kapsamaktadır. Buna ek olarak, güvenlik ve teknik uzmanlık gibi hizmetler de bu tanıma dâhildir. Mal, malzeme ve hizmetin nereden alındığına bağlı olarak etkiler yerelden ulusal düzeye ve sınır ötesine kadar uzanabilecektir.

Mal, malzeme ve hizmet ihtiyacı, bu unsurların satın alınmasıyla bağlantılı olarak iş fırsatları ve gelir artışı gibi olumlu ekonomik etkilere sahip olabilecektir. Ancak, sosyo-ekonomik yapısı zayıf bölgelerden geçici olarak veya büyük çapta satın almalar, yerine getirilemeyen beklenti ve ekonomik dengesizliklere yol açabilir. Buna ek olarak, mal, malzeme ve hizmetin satın alındığı yerel pazarlarda fiyat artışına sebep olunabilecektir.





3-52

Etki faktörü: Mal, malzeme ve hizmet ihtiyacı



















Enerji ihtiyacı

İnşaat makineleri kullanımından işletme tesisleri faaliyetleri ve çalışanların konaklamasına kadar uzanan birçok proje faaliyetinde enerjiye ihtiyaç duyulacaktır. İhtiyaç duyulan enerji çeşitli kaynaklardan temin edilebilecek ve farklı türlerde olacaktır: Makineler için fosil yakıtlar, işletme tesislerinin faaliyetleri için gazın kendisinden üretilecek elektrik enerjisi ve diğer tesislerin işleyişi için ulusal enerji şebekesinden alınacak elektrik enerjisi.

Tesislerin ulusal şebekeye bağlanması veya fosil kaynaklardan kendi elektrik enerjisini üretmesi arasındaki seçim, enerji dağıtım altyapısı olup olmamasına, enerji ve taşımanın maliyeti gibi etkenlere bağlı olacaktır.

Kullanılan enerji kaynağına göre, kirlilik emisyonu, sera gazı emisyonu, yakıtın taşınması nedeniyle trafik artışı ve mevcut altyapılar üzerindeki baskının artması gibi farklı etkiler söz konusu olabilecektir. Buna ek olarak enerji kullanımı, enerji piyasasından yapılan alımlara bağlı olarak pazar üzerinde olumlu ekonomik faydalara da sahip olabilecektir.


3-53



İnşaat aşaması: İl İşletme aşaması: İl İşletmeye kapatma aşaması: İl

Etki faktörü: Enerji ihtiyacı


Boru hattı kara 0 0 0

Boru hattı deniz 0 0 0
















Trafik artışı

Trafik artışı, tedarik zincirinin parçaları olan ve proje faaliyetleri için gereken mal, hizmet ve iş gücünün taşınması ihtiyacı sonucu ortaya çıkmaktadır. Trafik artışı hem taşıt hem de gemi trafiği için söz konusu olup, özellikle projenin belli aşamalarında ve belli proje bileşenlerinin etrafında oldukça kritik bir öneme sahip olacaktır. En çok malzeme inşaat aşamasında taşınacak olup, işletme ve işletmeye kapatma aşamalarındaki etki sınırlı olacaktır.


3-54

Boru hattı stok sahaları, inşaat malzemelerinin stoklanıp farklı inşaat sahalarına dağıtıldığı yerler olduğundan, bu alanların trafiğin en yoğun olduğu noktalar olması beklenmektedir. Buna ek olarak kompresör istasyonları oldukça büyük olacağından, büyük miktarlarda malzeme ve iş gücüne ihtiyaç duyulacak ve buna bağlı olarak da trafik yoğunluğunun daha fazla olması söz konusu olacaktır. Kamp sahalarında insanların günlük olarak çalışma alanlarına ve tekrar kamp sahalarına taşınmalarıyla birlikte çalışanlar için gereken malzemelerin kamp sahalarına ulaştırılması gerekecektir. Trafik artışının bu noktaların etrafında yoğun olması ve bu noktalardan uzaklaşıldıkça azalması beklenmektedir. Trafik yoğunluğu boru hattı boyunca dağılmış olacak ve bu nedenle, yoğunluk daha az olacaktır.

Taşıt trafiğindeki artış kirletici emisyonu, toz emisyonu, gürültü emisyonu, yol altyapılarının yıpranması, trafik kazası riskinin artması, seyahat süresinde yaşanabilecek gecikmeler ve yerel topluluklar için genel rahatsızlık gibi geniş bir aralıkta etkilere neden olabilir.

Deniz trafiğindeki artış ise kirletici emisyonu, gürültü emisyonu, deniz kazası riskinin artması, yerel ekonomik faaliyetler (örneğin balıkçılık) üzerinde genel rahatsızlıklara ve askıda sediman oluşumuna yol açabilir.

TANAP Projesinin tüm bileşenleri için inşaat, işletme ve işletmeye kapatma aşamalarına ait etki faktörü şiddeti aşağıdaki tabloda sunulmaktadır Etki faktörü negatif yöndedir.

Etki faktörü etki alanı aşağıdaki şekilde belirlenmektedir:

İnşaat aşaması: 5.000 m İşletme aşaması: 5.000 m İşletmeye kapatma aşaması: 5.000 m.

Etki faktörü: Trafik artışı


Boru hattı kara 15 0 0

Boru hattı deniz 9 0 0











3-55

Etki faktörü: Trafik artışı








Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması

Proje faaliyetleri özellikle inşaat aşamasında altyapı ve hizmetlerin kesilmesi veya sınırlanmasına yol açabilecektir. Kazı çalışmaları gibi inşaat faaliyetleri, su dağıtım veya kanalizasyon sistemleri için sorunlara neden olabilecektir. Enerji veya içme suyu dağıtım şebekesi gibi altyapılar üzerindeki baskının artması da ayrıca sorunlara yol açabilecektir. Ancak, bu etkilerin geçici olacağı düşünülmektedir.


Etki faktörü etki alanı aşağıdaki şekilde belirlenmektedir:

İnşaat aşaması: Bileşenin ayaz izi İşletme aşaması: Etki beklenmemektedir İşletmeye kapatma aşaması: Bileşenin ayaz izi

Etki faktörü: Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması


Boru hattı – karasal 0 0 0






Kanal geçişi – kazısız 8 0 0


Nehir geçişi – kazısız 0 0 0


3-56

Etki faktörü: Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması


Boru hattı - YYSK içinde 0 0 0








3.6.1. Etkilerin Tanımlanması

Etkiler, mevcut durum çalışmasında tanımlandıkları halleriyle, çevrenin fiziksel, biyolojik veya sosyal bileşenlerinin mevcut durum ve/veya eğilimlerinde meydana gelen değişiklikler olarak tanımlanmaktadır. Etki aşağıdaki şekilde ortaya çıkabilir:

Olumlu; değişiklik bileşenin genel kalitesini yükseltiyor, Olumsuz; değişiklik bileşenin genel kalitesini düşürüyor, Doğrudan; değişikliğe neden olan faaliyet aynı yer ve zamanda gerçekleşiyor, Dolaylı; değişikliğe neden olan faaliyet daha sonra veya belli bir uzaklıkta

gerçekleşiyor, ancak makul derecede öngörülebilir durumda, Kümülatif; değişiklik, zaten var olan, planlanmış veya makul derecede öngörülebilir

durumdaki proje veya gelişmelere eklendiğinde, projenin ardışık etkileri ve/veya aynı coğrafi bölgede projeyle ilişkilendirilebilecek birçok bileşenin bir araya gelen etkilerinin bir sonucudur.

Etkiler, etki faktörünün şiddetini ve söz konusu etki faktörüne maruz kalan bileşenin duyarlılığı bir araya getirilerek değerlendirilmekte ve bu nedenle, yoğunluğu yüksek olan bir etki faktörü duyarlılığı yüksek bir bileşenle bir araya getirildiğinde, etki değeri en yüksek seviyesine ulaşmaktadır. Proje alanının genişliği dikkate alındığında, etkiler esasında coğrafi bir süreçle, etki faktörleri ve duyarlılık analizleri oluşturulup kesiştirilerek hesaplanmaktadır. Böylece etkiler, etki faktörü EA ile farklı duyarlılığa sahip coğrafi birimlerin birleştiği alanların sonucu olarak ortaya çıkmaktadır (Bkz. Ek 4.5).

Süreç genel olarak inşaat, işletme ve işletmeye kapatma aşamalarının tamamında tekrar edilen aşağıdaki adımlara dayanmaktadır:

Tüm proje bileşenlerinden oluşan bir proje haritası, bu bileşenlerin tüm fiziksel özelliklerini (yer, büyüklük, şekil) yansıtacak şekilde hazırlanır.

İlgili etki faktörleri her proje bileşeniyle ilişkilendirilir; buna yukarıdaki paragraflarda yer alan faktör yoğunluğu ve EA’da dâhildir.

Tespit edilen duyarlılık unsurlarının her biri için (duyarlılığın tanımı için aşağıdaki paragraflara bakınız), mevcut durum haritalarının yeniden sınıflandırılmasına dayanan duyarlılık analizleri yapılır; duyarlılık analizleri farklı seviyelerde duyarlılığı bulunan alıcıların coğrafi dağılımını gösterir.


3-57

Bir duyarlılık unsuru üzerinde birden fazla etki faktörünün söz konusu olduğu ve/veya birden fazla proje bileşeninin EA belli bir alıcı ile kesiştiği yerlerde, etki faktörü yoğunluklarından alınan değerler toplanır ve böylece alıcılar üzerindeki birden fazla proje bileşeni etkileri tam olarak değerlendirilmiş olur.

Kesişimlerin sayısal sonuçları alıcılar için tek tek veya topluca bir tablo halinde özetlenir ve tüm alıcıların etki değerleri, en yüksek etki değerine bölünerek yüksek, orta, düşük ve ihmal edilebilir olarak standartlaştırılır. Bu şekilde alıcılar, kritik alanların belirlenmesine imkân sağlayacak biçimde, nispi bir etki sınıflandırılmasına konmuş olur.

Sonuçta ortaya çıkan analizler, aşağıda tanımlanan değerlendirme unsurları aracılığıyla ölçülen, çeşitli ÖÇB'ler üzerindeki etkileri gösterir.

Bir etkiyi belirleyen faktörler ve duyarlılık unsurları arasındaki etkileşim, aşağıda yer alan 9 matriste hem inşaat, işletme ve işletmeye kapatma aşamaları hem de fiziksel, biyolojik ve sosyal çevreler için sırayla sunulmaktadır.


3-58

Tablo 3.6-3. Fiziksel Çevre – İnşaat Aşaması

Toz

ve p

arti

kül e

mis

yon

u

Gaz

kir

leti

cile

rin

em

isyo

nu

Yere

l mo

rfo

lojid

e d

eğiş

iklik

Bit

kise

l to

pra

k ka

lites

ind

e/m

ikta

rın

da

azal

ma

Sah

a re

sto

rasy

on

u

Ku

llan

ım s

uyu

ihti

yacı

İçm

e su

yu ih

tiya

cı

Atı

k su

deş

arjı

Kat

od

ik k

oru

mad

an k

ayn

aklı

kirl

etic

i sal

ınım

ı

Do

ğal s

u k

ayn

akla

rın

da

akış

/do

laşı

m d

eğiş

iklik

leri

Ask

ıda

sed

iman

Gü

rült

ü e

mis

yon

u

Titr

eşim

em

isyo

nu

Yen

i yap

ı ve

alty

apıla

rın

inşa

ed

ilmes

i

Yap

ı ve

alty

apıla

rın

ort

adan

kal

dır

ılmas

ı

Atı

k b

erta

raf

hiz

met

leri

ihti

yacı

End

üst

riye

l min

eral

(ku

m, ç

akıl

vb.)

ihti

yacı

Do

ğal b

itki

ört

üsü

nü

n k

ald

ırılm

ası

Yab

ancı

tü

rler

in g

iriş

i

Ara

zi k

ulla

nım

ınd

aki d

eğiş

iklik

İşgü

cü İh

tiya

cı

Mal

, mal

zem

e ve

hiz

met

ihti

yacı

Ener

ji ih

tiya

cı

Traf

ik a

rtış

ı

Alt

yap

ı/h

izm

etle

rin

kes

ilmes

i/sı

nır

lan

mas

ı

Yöre

ye iş

çi g

öçü

Önemli Çevresel Bileşen Değerlendirme Unsuru Duyarlılık Unsuru

Yüksek tarımsal potansiyele sahip toprağın azaltılması/bozulması Tarımsal toprak potansiyeli 1 1Yüksek erozyon potansiyelinje sahiğp toprağın bozulması Toprak erozyonu potansiyeli 1 1Toprak kirliliği Toprak kirliliği potansiyeli 1

Yerleşimler 1Yollar 1Arkeolojik alanlar 1Korunan alanlar 1Su kaynaklarının morfolojideki değişikliğe ve bitki örtüsünün kaldırılmasına karşı

hassasiyeti1 1 1 1 1

Su kaynaklarının su deşarjı ve askıda sedimana hassasiyeti 1 1 1 1 1Deniz Suyu Deniz suyu kalitesinin bozulması Deniz suyunun kirlenmesi 1 1 1Hidrojeoloji ve Yeraltı Suyu

Kalitesi

Sığ yeraltı suyu kalitesinin bozulması Sığ yeralt suyu ve kaya geçirgenliğinin bulunması1 1

İnsan reseptörler 1Ekolojik reseptörler 1İnsan reseptörler 1Ekolojik reseptörler 1İnsan reseptörler 1Ekolojik reseptörler 1İnsan reseptörler 1Ekolojik reseptörler 1Fay 1Toprak kayması 1 1Diğer jeolojik riskler (karstik alanlar, sıvı8laşma, nehir erozyonu) 1 1

Sismoloji Deprem riski olan alanlardan geçiş Sismik alanlar 1Dip Morfolojisi Di,p morfolojisinde değişiklikler Hassas morfolojik özelliklerin bulunması 1 1Denizel Sediman Askıda ince taneli veya kirlenmiş sediman İnce taneli veya kirlenmiş sediman bulunması 1 1Denizel Gürültü Sualtındaki gürültü seviyesinde artış Hassas türlerin bulunması 1

Jeoloji ve Jeomorfoloji Jeolojik risklerden geçiş

Hava Kalitesi Solunabilir toz konsantrasyonunun artması

Gaz kirleticilerin konsantrasyonunun artması

Gürültü ve Titreşim Titreişm seviyesinin artması

Gürültü seviyesinin artması

Hidroloji ve Yüzeysel Su kalitesi Yüzeysel su kaliyesi ve kaynaklarının ekolojik bütünlüğünün bozulması

ETKİ FAKTÖRÜ

Toprak

Görsel Estetik Peyzaj görsel özelliklerinde değişiklikler


3-59

Tablo 3.6-4. Fiziksel Çevre – İşletme Aşaması

Toz

ve p

arti

kül e

mis

yon

u

Gaz

kir

leti

cile

rin

em

isyo

nu

Yere

l mo

rfo

lojid

e d

eğiş

iklik

Bit

kise

l to

pra

k ka

lites

ind

e/m

ikta

rın

da

azal

ma

Sah

a re

sto

rasy

on

u

Ku

llan

ım s

uyu

ihti

yacı

İçm

e su

yu ih

tiya

cı

Atı

k su

deş

arjı

Kat

od

ik k

oru

mad

an k

ayn

aklı

kirl

etic

i sal

ınım

ı

Do

ğal s

u k

ayn

akla

rın

da

akış

/do

laşı

m d

eğiş

iklik

leri

Ask

ıda

sed

iman

Gü

rült

ü e

mis

yon

u

Titr

eşim

em

isyo

nu

Yen

i yap

ı ve

alty

apıla

rın

inşa

ed

ilmes

i

Yap

ı ve

alty

apıla

rın

ort

adan

kal

dır

ılmas

ı

Atı

k b

erta

raf

hiz

met

leri

ihti

yacı

End

üst

riye

l min

eral

(ku

m, ç

akıl

vb.)

ihti

yacı

Do

ğal b

itki

ört

üsü

nü

n k

ald

ırılm

ası

Yab

ancı

tü

rler

in g

iriş

i

Ara

zi k

ulla

nım

ınd

aki d

eğiş

iklik

İşgü

cü İh

tiya

cı

Mal

, mal

zem

e ve

hiz

met

ihti

yacı

Ener

ji ih

tiya

cı

Traf

ik a

rtış

ı

Alt

yap

ı/h

izm

etle

rin

kes

ilmes

i/sı

nır

lan

mas

ı

Yöre

ye iş

çi g

öçü

Önemli Çevresel

Bileşen

Değerlendirme Unsuru Duyarlılık Unsuru

Yüksek tarımsal potansiyele sahip

toprağın azaltılması/bozulması

Tarımsal toprak potansiyeli

1 1

Yüksek erozyon potansiyelinje

sahiğp toprağın bozulması

Toprak erozyonu potansiyeli1 1

Toprak kirliliği Toprak kirliliği potansiyeli

Yerleşimler 1Yollar 1Arkeolojik alanlar 1Korunan alanlar 1Su kaynaklarının morfolojideki değişikliğe ve

bitki örtüsünün kaldırılmasına karşı

Su kaynaklarının su deşarjı ve askıda sedimana

hassasiyeti1 1

Deniz Suyu Deniz suyu kalitesinin bozulması Deniz suyunun kirlenmesi 1 1Hidrojeoloji ve Yeraltı

Suyu Kalitesi

Sığ yeraltı suyu kalitesinin

bozulması

Sığ yeralt suyu ve kaya geçirgenliğinin

bulunması 1

İnsan reseptörler 1Ekolojik reseptörler 1İnsan reseptörler 1Ekolojik reseptörler 1İnsan reseptörler 1Ekolojik reseptörler 1İnsan reseptörler 1Ekolojik reseptörler 1Fay 1Toprak kayması 1Diğer jeolojik riskler (karstik alanlar,

sıvı8laşma, nehir erozyonu)1

Sismoloji Deprem riski olan alanlardan geçiş Sismik alanlar1

Dip Morfolojisi Di,p morfolojisinde değişiklikler Hassas morfolojik özelliklerin bulunması

Denizel Sediman Askıda ince taneli veya kirlenmiş

sediman

İnce taneli veya kirlenmiş sediman bulunması

Denizel Gürültü Sualtındaki gürültü seviyesinde

artış

Hassas türlerin bulunması


Hava Kalitesi Solunabilir toz

konsantrasyonunun artması

Gaz kirleticilerin

konsantrasyonunun artması



ETKİ FAKTÖRÜ

Toprak

Görsel Estetik Peyzaj görsel özelliklerinde

değişiklikler

Hidroloji ve Yüzeysel

Su kalitesi

Yüzeysel su kaliyesi ve

kaynaklarının ekolojik

bütünlüğünün bozulması


3-60

Tablo 3.6-5. Fiziksel Çevre – İşletmeye Kapatma Aşaması

Toz

ve p

arti

kül e

mis

yon

u

Gaz

kir

leti

cile

rin

em

isyo

nu

Yere

l mo

rfo

lojid

e d

eğiş

iklik

Bit

kise

l to

pra

k ka

lites

ind

e/m

ikta

rın

da

azal

ma

Sah

a re

sto

rasy

on

u

Ku

llan

ım s

uyu

ihti

yacı

İçm

e su

yu ih

tiya

cı

Atı

k su

deş

arjı

Kat

od

ik k

oru

mad

an k

ayn

aklı

kirl

etic

i sal

ınım

ı

Do

ğal s

u k

ayn

akla

rın

da

akış

/do

laşı

m d

eğiş

iklik

leri

Ask

ıda

sed

iman

Gü

rült

ü e

mis

yon

u

Titr

eşim

em

isyo

nu

Yen

i yap

ı ve

alty

apıla

rın

inşa

ed

ilmes

i

Yap

ı ve

alty

apıla

rın

ort

adan

kal

dır

ılmas

ı

Atı

k b

erta

raf

hiz

met

leri

ihti

yacı

End

üst

riye

l min

eral

(ku

m, ç

akıl

vb.)

ihti

yacı

Do

ğal b

itki

ört

üsü

nü

n k

ald

ırılm

ası

Yab

ancı

tü

rler

in g

iriş

i

Ara

zi k

ulla

nım

ınd

aki d

eğiş

iklik

İşgü

cü İh

tiya

cı

Mal

, mal

zem

e ve

hiz

met

ihti

yacı

Ener

ji ih

tiya

cı

Traf

ik a

rtış

ı

Alt

yap

ı/h

izm

etle

rin

kes

ilmes

i/sı

nır

lan

mas

ı

Yöre

ye iş

çi g

öçü

Önemli Çevresel Bileşen Değerlendirme Unsuru Duyarlılık Unsuru

Yüksek tarımsal potansiyele sahip toprağın azaltılması/bozulması Tarımsal toprak potansiyeli 1 1Yüksek erozyon potansiyelinje sahiğp toprağın bozulması Toprak erozyonu potansiyeli 1Toprak kirliliği Toprak kirliliği potansiyeli 1

Yerleşimler 1Yollar 1Arkeolojik alanlar 1Korunan alanlar 1Su kaynaklarının morfolojideki değişikliğe ve bitki örtüsünün kaldırılmasına karşı hassasiyeti

1

Su kaynaklarının su deşarjı ve askıda sedimana hassasiyeti 1 1Deniz Suyu Deniz suyu kalitesinin bozulması Deniz suyunun kirlenmesi

Hidrojeoloji ve Yeraltı Suyu

Kalitesi

Sığ yeraltı suyu kalitesinin bozulması Sığ yeralt suyu ve kaya geçirgenliğinin bulunması

İnsan reseptörler 1Ekolojik reseptörler 1İnsan reseptörler 1Ekolojik reseptörler 1İnsan reseptörler 1Ekolojik reseptörler 1İnsan reseptörler 1Ekolojik reseptörler 1Fay

Toprak kayması

Diğer jeolojik riskler (karstik alanlar, sıvı8laşma, nehir erozyonu)

Sismoloji Deprem riski olan alanlardan geçiş Sismik alanlar

Dip Morfolojisi Di,p morfolojisinde değişiklikler Hassas morfolojik özelliklerin bulunması

Denizel Sediman Askıda ince taneli veya kirlenmiş sediman İnce taneli veya kirlenmiş sediman bulunması

Denizel Gürültü Sualtındaki gürültü seviyesinde artış Hassas türlerin bulunması


Hava Kalitesi Solunabilir toz konsantrasyonunun artması

Gaz kirleticilerin konsantrasyonunun artması



ETKİ FAKTÖRÜ

Toprak

Görsel Estetik Peyzaj görsel özelliklerinde değişiklikler

Hidroloji ve Yüzeysel Su kalitesi Yüzeysel su kaliyesi ve kaynaklarının ekolojik bütünlüğünün bozulması


3-61

Tablo 3.6-6. Biyolojik Çevre – İnşaat Aşaması

Toz

ve p

arti

kül e

mis

yon

u

Gaz

kir

leti

cile

rin

em

isyo

nu

Yere

l mo

rfo

lojid

e d

eğiş

iklik

Bit

kise

l to

pra

k ka

lites

ind

e/m

ikta

rın

da

azal

ma

Sah

a re

sto

rasy

on

u

Ku

llan

ım s

uyu

ihti

yacı

İçm

e su

yu ih

tiya

cı

Atı

k su

deş

arjı

Kat

od

ik k

oru

mad

an k

ayn

aklı

kirl

etic

i

salın

ımı

Do

ğal s

u k

ayn

akla

rın

da

akış

/do

laşı

m

değ

işik

likle

ri

Ask

ıda

sed

iman

Gü

rült

ü e

mis

yon

u

Titr

eşim

em

isyo

nu

Yen

i yap

ı ve

alty

apıla

rın

inşa

ed

ilmes

i

Yap

ı ve

alty

apıla

rın

ort

adan

kal

dır

ılmas

ı

Atı

k b

erta

raf

hiz

met

leri

ihti

yacı

End

üst

riye

l min

eral

(ku

m, ç

akıl

vb.)

ihti

yacı

Do

ğal b

itki

ört

üsü

nü

n k

ald

ırılm

ası

Yab

ancı

tü

rler

in g

iriş

i

Ara

zi k

ulla

nım

ınd

aki d

eğiş

iklik

İşgü

cü ih

tiya

cı

Mal

, mal

zem

e ve

hiz

met

ihti

yacı

Ener

ji ih

tiya

cı

Traf

ik a

rtış

ı

Alt

yap

ı/h

izm

etle

rin

kes

ilmes

i/sı

nır

lan

mas

ı

Yöre

ye iş

çi g

öçü

ÖÇB DU Duyarlılık unsuru

Karasal fauna - Memeliler Seçilen karasal fauna türleri için uygun

habitatların azaltılması/bozulması

Seçilen karasal fauna türleri için uygun

habitatların mevcudiyeti

Karasal fauna - Kuşlar Seçilen karasal fauna türleri için uygun




Karasal fauna - Sürüngenler Seçilen karasal fauna türleri için uygun




Karasal fauna - Amfibiler Seçilen karasal fauna türleri için uygun




Karasal fauna - Omurgasızlar Seçilen karasal fauna türleri için uygun




Karasal flora Seçilen karasal fauna türleri için uygun


Seçilen karasal flora türleri için uygun


Tatlısu faunası - Balıklar Seçilen tatlısu faunası türleri için uygun


Seçilen tatlısu faunası türleri için uygun


Tatlısu faunası - Sucul

omurgasızlar





Tatlısu florası Seçilen tatlısu florası türleri için uygun


Seçilen tatlısu florası türleri için uygun


Karasal habitat ve

ekosistemler

Koruma önemine sahip karasal habitatların

azaltılması/bozulması


mevcudiyeti

Kritik habitatların azaltılması/bozulması Kritik habitatların mevcudiyeti

Tatlısu habitat ve

ekosistemler

Koruma önemine sahip tatlısu habitatlarının



mevcudiyeti


Karasal/Tatlısu Biyoçeşitlilik Yüksek biyoçeşitliliğe sahip habitatların


Gözlemlenen tür sayısının yüksek olması

Karasal duyarlı ve korunan

alanlar

Karasal duyarlı ve korunan alanlara müdahele Karasal duyarlı ve korunan alanların

mevcudiyeti

Denizel flora Seçilen denizel flora türlerinin


Seçilen denizel flora türlerinin mevcudiyeti

Denizel fauna Seçilen denizel fauna türleri için uygun


Seçilen denizel fauna türlerinin

mevcudiyeti ve/veya seçilen denizel fauna

türleri için uygun habitatların mevcudiyeti

Denizel habitat Koruma önemine sahip denizel habitatların


Yüksek koruma önemine sahip denizel


Denizel biyoçeşitlilik Yüksek biyoçeşitlilik alanı ve/veya koruma

önemine sahip denizel habitat/habitatlar

ve/veya denizel korunan alanların

habitatlarının azaltılması/bozulması


ve/veya koruma önemine sahip denizel

habitatların mevcudiyeti ve/veya denizel

korunan alanların mevcudiyeti

Denizel korunan alanlar Denizel duyarlı ve korunan alanlara olası

müdahele

Halihazırda bulunan veya planlanan denizel


ETKİ FAKTÖRÜ


3-62

Tablo 3.6-7. Biyolojik Çevre – İşletme Aşaması

Toz

ve p

arti

kül e

mis

yon

u

Gaz

kir

leti

cile

rin

em

isyo

nu

Yere

l mo

rfo

lojid

e d

eğiş

iklik

Bit

kise

l to

pra

k ka

lites

ind

e/m

ikta

rın

da

azal

ma

Sah

a re

sto

rasy

on

u

Ku

llan

ım s

uyu

ihti

yacı

İçm

e su

yu ih

tiya

cı

Atı

k su

deş

arjı

Kat

od

ik k

oru

mad

an k

ayn

aklı

kirl

etic

i sal

ınım

ı

Do

ğal s

u k

ayn

akla

rın

da

akış

/do

laşı

m d

eğiş

iklik

leri

Ask

ıda

sed

iman

Gü

rült

ü e

mis

yon

u

Titr

eşim

em

isyo

nu

Yen

i yap

ı ve

alty

apıla

rın

inşa

ed

ilmes

i

Yap

ı ve

alty

apıla

rın

ort

adan

kal

dır

ılmas

ı

Atı

k b

erta

raf

hiz

met

leri

ihti

yacı

End

üst

riye

l min

eral

(ku

m, ç

akıl

vb.)

ihti

yacı

Do

ğal b

itki

ört

üsü

nü

n k

ald

ırılm

ası

Yab

ancı

tü

rler

in g

iriş

i

Ara

zi k

ulla

nım

ınd

aki d

eğiş

iklik

İşgü

cü İh

tiya

cı

Mal

, mal

zem

e ve

hiz

met

ihti

yacı

Ener

ji ih

tiya

cı

Traf

ik a

rtış

ı

Alt

yap

ı/h

izm

etle

rin

kes

ilmes

i/sı

nır

lan

mas

ı

Yöre

ye iş

çi g

öçü

DÇB DU Duyarlılık unsuru

Karasal fauna - Memeliler Seçilen karasal fauna türleri için uygun




Karasal fauna - Kuşlar Seçilen karasal fauna türleri için uygun




Karasal fauna - Sürüngenler Seçilen karasal fauna türleri için uygun




Karasal fauna - Amfibiler Seçilen karasal fauna türleri için uygun




Karasal fauna - Omurgasızlar Seçilen karasal fauna türleri için uygun




Karasal flora Seçilen karasal fauna türleri için uygun


Seçilen karasal flora türleri için uygun habitatların

mevcudiyeti

Tatlısu faunası - Balıklar Seçilen tatl ısu faunası türleri için uygun


Seçilen tatl ısu faunası türleri için uygun


Tatlısu faunası - Sucul makroomurgasızlar Seçilen tatl ısu faunası türleri için uygun


Seçilen tatl ısu faunası türleri için uygun


Tatlısu florası Seçilen tatl ısu florası türleri için uygun


Seçilen tatl ısu florası türleri için uygun habitatların

mevcudiyeti

Karasal habitat ve ekosistemler Koruma önemine sahip karasal habitatların



mevcudiyeti


Tatlısu habitat ve ekosistemler Koruma önemine sahip tatlısu habitatlarının


Koruma önemine sahip tatl ısu habitatlarının

mevcudiyeti


Karasal/Tatlısu Biyoçeşitlilik Yüksek biyoçeşitl i l iğe sahip habitatların



Karasal duyarlı ve korunan alanlar Karasal duyarlı ve korunan alanlara müdahele Karasal duyarlı ve korunan alanların mevcudiyeti

Denizel flora Seçilen denizel flora türlerinin


Seçilen denizel flora türlerinin mevcudiyeti

Denizel fauna Seçilen denizel fauna türleri için uygun


Seçilen denizel fauna türlerinin mevcudiyeti

ve/veya seçi len denizel fauna türleri için uygun




Yüksek koruma önemine sahip denizel habitatların

mevcudiyeti

Denizel biyoçeşitlilik Yüksek biyoçeşitl i l ik alanı ve/veya koruma

önemine sahip denizel habitat/habitatlar ve/veya

denizel korunan alanların habitatlarının


Gözlemlenen tür sayısının yüksek olması ve/veya

koruma önemine sahip denizel habitatların

mevcudiyeti ve/veya denizel korunan alanların

mevcudiyeti

Denizel korunan alanlar Denizel duyarl ı ve korunan alanlara olası

müdahele

Halihazırda bulunan veya planlanan denizel


IMPACT FACTORS


3-63

Tablo 3.6-8. Biyolojik Çevre – İşletmeye Kapatma Aşaması

Toz

ve p

arti

kül e

mis

yon

u

Gaz

kir

leti

cile

rin

em

isyo

nu

Yere

l mo

rfo

lojid

e d

eğiş

iklik

Bit

kise

l to

pra

k ka

lites

ind

e/m

ikta

rın

da

azal

ma

Sah

a re

sto

rasy

on

u

Ku

llan

ım s

uyu

ihti

yacı

İçm

e su

yu ih

tiya

cı

Atı

k su

deş

arjı

Kat

od

ik k

oru

mad

an k

ayn

aklı

kirl

etic

i sal

ınım

ı

Do

ğal s

u k

ayn

akla

rın

da

akış

/do

laşı

m d

eğiş

iklik

leri

Ask

ıda

sed

iman

Gü

rült

ü e

mis

yon

u

Titr

eşim

em

isyo

nu

Yen

i yap

ı ve

alty

apıla

rın

inşa

ed

ilmes

i

Yap

ı ve

alty

apıla

rın

ort

adan

kal

dır

ılmas

ı

Atı

k b

erta

raf

hiz

met

leri

ihti

yacı

End

üst

riye

l min

eral

(ku

m, ç

akıl

vb.)

ihti

yacı

Do

ğal b

itki

ört

üsü

nü

n k

ald

ırılm

ası

Yab

ancı

tü

rler

in g

iriş

i

Ara

zi k

ulla

nım

ınd

aki d

eğiş

iklik

İşgü

cü İh

tiya

cı

Mal

, mal

zem

e ve

hiz

met

ihti

yacı

Ener

ji ih

tiya

cı

Traf

ik a

rtış

ı

Alt

yap

ı/h

izm

etle

rin

kes

ilmes

i/sı

nır

lan

mas

ı

Yöre

ye iş

çi g

öçü

DÇB DU Duyarlılık unsuru

Karasal fauna - Memeliler Seçilen karasal fauna türleri için uygun habitatların


Seçi len karasal fauna türleri için uygun


Karasal fauna - Kuşlar Seçilen karasal fauna türleri için uygun habitatların




Karasal fauna - Sürüngenler Seçilen karasal fauna türleri için uygun habitatların




Karasal fauna - Amfibiler Seçilen karasal fauna türleri için uygun habitatların




Karasal fauna - Omurgasızlar Seçilen karasal fauna türleri için uygun habitatların




Karasal flora Seçilen karasal fauna türleri için uygun habitatların


Seçi len karasal flora türleri için uygun


Tatlısu faunası - Balıklar Seçilen tatl ısu faunası türleri için uygun habitatların


Seçi len tatlısu faunası türleri için uygun


Tatlısu faunası - Sucul

omurgasızlar

Seçilen tatl ısu faunası türleri için uygun habitatların


Seçi len tatlısu faunası türleri için uygun


Tatlısu florası Seçilen tatl ısu florası türleri için uygun habitatların


Seçi len tatlısu florası türleri için uygun


Karasal habitat ve

ekosistemler




mevcudiyeti


Tatlısu habitat ve

ekosistemler



Koruma önemine sahip tatl ısu habitatlarının

mevcudiyeti


Karasal/Tatlısu Biyoçeşitlilik Yüksek biyoçeşitl il iğe sahip habitatların



Karasal duyarlı ve korunan

alanlar

Karasal duyarlı ve korunan alanlara müdahele Karasal duyarl ı ve korunan alanların

mevcudiyeti

Denizel flora Seçilen denizel flora türlerinin azaltılması/bozulması Seçi len denizel flora türlerinin mevcudiyeti

Denizel fauna Seçilen denizel fauna türleri için uygun habitatların


Seçi len denizel fauna türlerinin mevcudiyeti

ve/veya seçi len denizel fauna türleri için uygun




Yüksek koruma önemine sahip denizel


Denizel biyoçeşitlilik Yüksek biyoçeşitl il ik alanı ve/veya koruma önemine

sahip denizel habitat/habitatlar ve/veya denizel

korunan alanların habitatlarının


Gözlemlenen tür sayısının yüksek olması ve/veya

koruma önemine sahip denizel habitatların

mevcudiyeti ve/veya denizel korunan alanların

mevcudiyeti

Denizel korunan alanlar Denizel duyarl ı ve korunan alanlara olası müdahele Hal ihazırda bulunan veya planlanan denizel


ETKİ FAKTÖRÜ


3-64

Tablo 3.6-9. Sosyal Çevre – İnşaat Aşaması

Toz

ve p

arti

kül e

mis

yon

u

Gaz

kir

leti

cile

rin

em

isyo

nu

Yere

l mor

folo

jide

deği

şikl

ik

Bit

kise

l top

rak

kalit

esin

de/

mik

tarı

nd

a az

alm

a

Sah

a re

sto

rasy

on

u

Ku

llan

ım s

uyu

ihti

yacı

İçm

e su

yu ih

tiya

cı

Atı

k su

deş

arjı

Kat

od

ik k

oru

mad

an k

ayn

aklı

kirl

etic

i sal

ınım

ı

Do

ğal s

u k

ayn

akla

rın

da

akış

/do

laşı

m

değ

işik

likle

ri

Ask

ıda

sed

iman

Gü

rült

ü e

mis

yon

u

Titr

eşim

em

isyo

nu

Yen

i yap

ı ve

alty

apıla

rın

inşa

ed

ilmes

i

Yap

ı ve

alty

apıla

rın

ort

adan

kal

dır

ılmas

ı

Atı

k b

erta

raf

hiz

met

leri

ihti

yacı

End

üst

riye

l min

eral

(ku

m, ç

akıl

vb

.) ih

tiya

cı

Do

ğal b

itki

ört

üsü

nü

n k

ald

ırılm

ası

Yab

ancı

tü

rler

in g

iriş

i

Ara

zi k

ulla

nım

ınd

aki d

eğiş

iklik

İşgü

cü ih

tiya

cı

Mal

, mal

zem

e ve

hiz

met

ihti

yacı

Ener

ji ih

tiya

cı

Traf

ik a

rtış

ı

Alt

yap

ı/h

izm

etle

rin

kes

ilmes

i/sı

nır

lan

mas

ı

Yöre

ye iş

çi g

öçü


Altyapı ve Ulaşım Trafik ve ulaşım üzerindeki etkiler Trafik ve ulaşıma ilişkin duyarlılık

Altyapı ve Ulaşım Altyapı ve hizmetler üzerindeki etkiler Altyapı ve hizmetlere ilişkin duyarlılık

Ekonomi ve İstihdam Yerel Ekonomi için fırsatlar Yerel ekonomiye ilişkin duyarlılık

Ekonomi ve İstihdam Yerel istihdam koşullarında değişiklikler Yerel istihdam koşullarına ilişkin duyarlılık

Geçim Kaynakları ve Arazi Edinimine Bağlı Gelir Kaybı Çiftçiliğe dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler Çiftçiliğe dayanan geçim kaynaklarına ilişkin duyarlılık

Geçim Kaynakları ve Arazi Edinimine Bağlı Gelir Kaybı Hayvancılığa dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler Hayvancılığa dayanan geçim kaynaklarına ilişkin duyarlılık

Halk Sağlığı, Eğitim, Emniyet ve Güvenliği Yerel sağlık hizmeti ve kurumları üzerindeki etkiler Yerel sağlık hizmeti ve kurumlarına ilişkin duyarlılık

Halk Sağlığı, Eğitim, Emniyet ve Güvenliği Halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki etkiler Halk sağlığı ve güvenliğine ilişkin duyarlılık

Halk Sağlığı, Eğitim, Emniyet ve Güvenliği Yerel eğitim hizmetleri üzerindeki etkiler Yerel eğitim hizmetlerine ilişkin duyarlılık

Halk Sağlığı, Eğitim, Emniyet ve Güvenliği İtilaf ve anlaşmazlığın artması İtilaf ve anlaşmazlıklara ilişkin duyarlılık

Halk Sağlığı, Eğitim, Emniyet ve Güvenliği Günlük faaliyetlerin aksaması Günlük faaliyetlerin aksamasına il işkin duyarlılık

Demografi ve göç Demografik değişiklikler Demografik yapıya ilişkin duyarlılık

Kültürel miras ve arkeoloji Somut olmayan kültürel miras üzerindeki etkiler Somut olmayan kültürel mirasa ilişkin duyarlılık

ETKİ FAKTÖRÜ


3-65

Tablo 3.6-10. Sosyal Çevre – İşletme Aşaması

Toz

ve p

arti

kül e

mis

yon

u

Gaz

kir

leti

cile

rin

em

isyo

nu

Yere

l mo

rfo

lojid

e d

eğiş

iklik

Bit

kise

l to

pra

k ka

lites

ind

e/m

ikta

rın

da

azal

ma

Sah

a re

sto

rasy

on

u

Ku

llan

ım s

uyu

ihti

yacı

İçm

e su

yu ih

tiya

cı

Atı

k su

deş

arjı

Kat

od

ik k

oru

mad

an k

ayn

aklı

kirl

etic

i sal

ınım

ı

Do

ğal s

u k

ayn

akla

rın

da

akış

/do

laşı

m d

eğiş

iklik

leri

Ask

ıda

sed

iman

Gü

rült

ü e

mis

yon

u

Titr

eşim

em

isyo

nu

Yen

i yap

ı ve

alty

apıla

rın

inşa

ed

ilmes

i

Yap

ı ve

alty

apıla

rın

ort

adan

kal

dır

ılmas

ı

Atı

k b

erta

raf

hiz

met

leri

ihti

yacı

End

üst

riye

l min

eral

(ku

m, ç

akıl

vb.)

ihti

yacı

Do

ğal b

itki

ört

üsü

nü

n k

ald

ırılm

ası

Yab

ancı

tü

rler

in g

iriş

i

Ara

zi k

ulla

nım

ınd

aki d

eğiş

iklik

İşgü

cü ih

tiya

cı

Mal

, mal

zem

e ve

hiz

met

ihti

yacı

Ener

ji ih

tiya

cı

Traf

ik a

rtış

ı

Alt

yap

ı/h

izm

etle

rin

kes

ilmes

i/sı

nırl

anm

ası

Yöre

ye iş

çi g

öçü






Geçim Kaynakları ve Arazi Edinimine Bağlı Gelir KaybıÇiftçiliğe dayanan geçim kaynakları üzerindeki

etkilerÇiftçiliğe dayanan geçim kaynaklarına ilişkin duyarlılık

Geçim Kaynakları ve Arazi Edinimine Bağlı Gelir KaybıHayvancılığa dayanan geçim kaynakları üzerindeki

etkilerHayvancılığa dayanan geçim kaynaklarına ilişkin duyarlılık

Halk Sağlığı, Eğitim, Emniyet ve Güvenliği Yerel sağlık hizmeti ve kurumları üzerindeki etkiler Yerel sağlık hizmeti ve kurumlarına ilişkin duyarlılık




Halk Sağlığı, Eğitim, Emniyet ve Güvenliği Günlük faaliyetlerin aksaması Günlük faaliyetlerin aksamasına ilişkin duyarlılık


Kültürel miras ve arkeoloji Somut olmayan kültürel miras üzerindeki etkiler Somut olmayan kültürel mirasa ilişkin duyarlılık

ETKİ FAKTÖRÜ


3-66

Tablo 3.6-11. Sosyal Çevre – İşletmeye Kapatma Aşaması

Toz

ve p

arti

kül e

mis

yon

u

Gaz

kir

leti

cile

rin

em

isyo

nu

Yere

l mo

rfo

lojid

e d

eğiş

iklik

Bit

kise

l to

pra

k ka

lites

ind

e/m

ikta

rın

da

azal

ma

Sah

a re

sto

rasy

on

u

Ku

llan

ım s

uyu

ihti

yacı

İçm

e su

yu ih

tiya

cı

Atı

k su

deş

arjı

Kat

od

ik k

oru

mad

an k

ayn

aklı

kirl

ilik

Doğ

al s

u k

ayn

akla

rın

da

akış

/do

laşı

m d

eğiş

iklik

leri

Ask

ıda

sed

iman

Gü

rült

ü e

mis

yon

u

Titr

eşim

em

isyo

nu

Yen

i yap

ı ve

alty

apıla

rın

inşa

ed

ilmes

i

Yap

ı ve

alty

apıla

rın

ort

adan

kal

dır

ılmas

ı

Atı

k b

erta

raf

hiz

met

leri

ihti

yacı

End

üst

riye

l min

eral

(ku

m, ç

akıl

taşı

vb

.) ih

tiya

cı

Doğ

al b

itki

ört

üsü

nü

n k

ald

ırılm

ası

Yab

ancı

türl

erin

gir

işi

Ara

zi k

ulla

nım

ınd

aki d

eğiş

iklik

İşgü

cü ih

tiya

cı

Mal

, mal

zem

e ve

hiz

met

ihti

yacı

Ener

ji ih

tiya

cı

Traf

ik a

rtış

ı

Alt

yap

ı/h

izm

etle

rin

kes

ilmes

i/sı

nır

lanm

ası

Yöre

ye iş

çi g

öçü






Geçim Kaynakları ve Arazi Edinimine Bağlı Gelir KaybıÇiftçiliğe dayanan geçim kaynakları üzerindeki

etkilerÇiftçiliğe dayanan geçim kaynaklarına ilişkin duyarlılık

Geçim Kaynakları ve Arazi Edinimine Bağlı Gelir KaybıHayvancılığa dayanan geçim kaynakları

üzerindeki etkilerHayvancılığa dayanan geçim kaynaklarına ilişkin duyarlılık

Halk Sağlığı, Eğitim, Emniyet ve Güvenliği Yerel sağlık hizmeti ve kurumları üzerindeki etkilerYerel sağlık hizmeti ve kurumlarına ilişkin duyarlılık




Halk Sağlığı, Eğitim, Emniyet ve Güvenliği Günlük faaliyetlerin aksaması Günlük faaliyetlerin aksamasına ilişkin duyarlılık


Kültürel miras ve arkeoloji Somut olmayan kültürel miras üzerindeki etkilerSomut olmayan kültürel mirasa ilişkin duyarlılık

ETKİ FAKTÖRÜ


3-67

Etkiler, ölçülebilir fiziksel, biyolojik ve sosyal parametrelerden oluşan bir dizi Etki Değerlendirme Unsuru (DU) kullanılarak değerlendirilmektedir. DU'lar, her bir ÖÇB için aşağıdaki hiyerarşiye göre, bir seri kriter temelinde tanımlanmaktadır:

Etki faktörüyle doğrudan bağlantılı parametreler, Değerlendirilmekte olan çevresel ve sosyal bileşen için önem arz eden

parametreler, Yerel mevzuatta kalite veya risk eşiğinin tanımlandığı parametreler, Değerlendirilmekte olan uluslararası standartlarda kalite veya risk eşiğinin

tanımlandığı parametreler, Uluslararası bilimsel topluluk içinde kabul görmüş ölçütlerin tanımlandığı

parametreler, Doğrudan ve nicel olarak ölçülebilen parametreler, Uluslararası alanda kabul görmüş standart ölçüm metodolojileri bulunan

parametreler, İlgili paydaşlarca anlamı ve anlaşılabilirliği bulunan parametreler.

TANAP Projesi için tanımlanan DU’lar, aşağıda yer alan listede özetlenmekte ve devamında da ayrıntılarıyla tanımlanmaktadır.

Fiziksel bileşenler

Sera gazı emisyonunun artması, Solunabilir toz konsantrasyonunun artması, Kirletici gaz konsantrasyonunun artması, Jeolojik risk alanlarından geçiş, Sismik risk taşıyan alanlardan geçiş, Yüksek tarım potansiyeli bulunan toprakların azalması/kalitesinin bozulması, Yüksek erozyon potansiyeline sahip olan bölgelerdeki erozyon, Toprağın kirliliği, Yüzey suyu kalitesinin düşmesi veya su kaynaklarının ekolojik bütünlüğünün

bozulması, Sığ yeraltı suyu kalitesinin düşmesi, Gürültü seviyesinin artması, Vibrasyon seviyesinin artması, Peyzajın görsel özelliklerinin değişmesi, Sualtı gürültü seviyesinin artması, Dip morfolojisinde meydana gelen değişiklikler, Deniz suyu kalitesinin düşmesi, Askıda ince taneli veya kirlenmiş sediman oluşması,

Biyolojik bileşenler

Seçilen karasal fauna türleri için uygun olan habitatın azalması/bozulması, Seçilen karasal flora türleri için uygun olan habitatın azalması/bozulması, Seçilen tatlısu fauna türleri için uygun olan habitatın azalması/bozulması, Seçilen tatlısu flora türleri için uygun olan habitatın azalması/bozulması, Seçilen denizel fauna türleri için uygun olan habitatın azalması/bozulması, Seçilen denizel flora türleri için uygun olan habitatın azalması/bozulması, Koruma açısından önemi bulunan/korunan karasal habitatın azalması/bozulması, Koruma açısından önemi bulunan tatlısu habitatının azalması/bozulması, Koruma açısından önemi bulunan denizel habitatın azalması/bozulması, Yüksek biyolojik çeşitliliği bulunan habitatın azalması/bozulması,


3-68

Kritik habitatın azalması/bozulması, Korunan alanlara müdahale edilmesi.

Sosyal bileşenler

Trafik ve ulaşım üzerindeki etkiler, Altyapı ve hizmetler üzerindeki etkiler, Üretim faaliyetleri üzerindeki etkiler, Yerel ekonomi için fırsatlar, Yerel istihdam şartlarında değişiklikler, Çiftçiliğe dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler, Hayvancılığa dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler, Yerel sağlık sistem ve kurumları üzerindeki etkiler, Halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki etkiler, Yerel eğitim sistemi üzerindeki etkiler, İtilaf ve anlaşmazlığın artması, Günlük faaliyetlerin aksaması, Demografik değişiklikler, Somut olmayan kültürel miras üzerindeki etkiler, Kültürel sit alanları ve arkeoloji üzerindeki etkiler, Ekosistem hizmetleri üzerindeki etkiler.

Listelenen değerlendirme unsurlarının çoğu, yerel çevre veya etkilenen toplulukların maruz kaldığı olumsuz etkileri ölçmektedir. Beklenen olumlu etkiler yalnızca hizmet alım faaliyetleri ve yerel istihdam koşullarındaki değişikliklere bağlı olarak yerel ekonomi için oluşan fırsatlarla ilgilidir.

3.6.1.1. Çevresel Etkiler

3.6.1.1.1. Çevresel Etkiler için Önem Kriterleri

3.6.1.1.1.1. Topraklar

Toprak kalitesinin korunması, değerlendirilen ulusal, Avrupa ve uluslararası mevzuat ve kılavuz ilkelerinde olduğu gibi, TANAP Projesi’nin hedefleri arasındadır. Toprak, birçok ekolojik sürecin yanısıra, tarım ve ormancılık faaliyetlerinin temelini oluşturduğu için, kilit bir kaynaktır. Toprak; bitki örtüsünün yok olmasıyla birlikte, rüzgâr ve suya daha çok maruz kalıp erozyona uğraması, sıkışmaya bağlı olarak fiziksel özelliklerinin değişmesi, gübreleme faaliyetlerine bağlı olarak kimyasal özelliklerinin değişmesi, atıksu deşarjı ve hava kirliliğinin birikmesi gibi birçok etki altında kalmaktadır. Toprak aynı zamanda iklim değişimi, asitleşme, nitratlaşma ve çölleşme gibi küresel değişimlerin olumsuz etkilerine daha fazla maruz kalan bölgelerde kısıtlı bir kaynak haline gelmektedir. Mevcut haliyle zaten kirli olan toprağın örselenmesi, kazı faaliyetleriyle ortaya çıkacak toprağın bertarafı veya arıtılması gerekeceği ve bazı özel inşaat tekniklerine gerek duyulabileceğinden, Proje için daha fazla risk doğuracaktır. Proje EA’nı, Proje bileşenlerinin ayak izi olarak tanımlanmaktadır.

Toprak duyarlılığı birçok farklı şekilde ölçülebilmektedir. Ancak, çalışmanın amacı doğrultusunda, aşağıda yer alan parametreler değerlendirilmektedir:

Ulusal toprak sınıflandırma sistemine göre toprağın tarımsal potansiyeli, Ulusal toprak sınıflandırma sistemine göre toprağın erozyon potansiyeli, Toprağın kirlenme potansiyeli, Mevcut kirlenmiş topraklar.


3-69

Aşağıda yer alan tablo, bileşenin duyarlılık seviyesi için yapılan değerlendirmeyi göstermektedir.

Duyarlılık seviyesi

Düşük Orta Yüksek

Toprağın tarımsal potansiyeli Ulusal toprak - arazi kullanım kabiliyeti

sınıf VIII

Ulusal toprak - arazi kullanım kabiliyeti

sınıf V÷VII

Ulusal toprak - arazi kullanım kabiliyeti

sınıf I÷IV

Toprağın erozyon potansiyeli Hiç veya çok az Orta Önemi ve çok önemli

Toprak kirliliği potansiyeli Corine Arazi Örtüsü Endüstriyel alanlar

Corine Arazi Örtüsü Kentsel alanlar

Corine Arazi Örtüsü Tarım alanları

Mevcut kirlilik Toprak kalitesi kılavuz ilkelerdeki sınır değerlerin üstündeki sahalar

Toprak duyarlılığının belirlenmesinde değerlendirilen mevcut durum verileri aşağıda sunulmaktadır:

Türkiye'nin toprak haritası

Toprak bileşeni üzerindeki etkiler aşağıda yer alan değerlendirme unsurlarına göre ölçülmektedir:

Yüksek tarımsal potansiyele sahip toprağın azalması / bozulması Yüksek erozyon potansiyeline sahip olan bölgelerdeki erozyon Toprak kirliliği

Toprak üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:

Bitkisel toprak kalitesinin veya miktarının azalması Doğal bitki örtüsünün kaldırılması

İşletme aşaması:

Bitkisel toprak kalitesinin veya miktarının azalması,

İşletmeye kapatma aşaması:

Saha restorasyonu

Etki faktörleriyle bileşenlerin duyarlılığı arasındaki etkileşimin bir sonucu olan önem kriterleri, aşağıda yer alan tabloda tanımlanmaktadır.


3-70

Değerlendirme unsuru: Yüksek tarımsal potansiyele sahip olan toprağın azalması / bozulması

Düşük etki Orta etki Yüksek etki

Toprak veya zemin koşullarında etki tespit edilmemiştir veya arazinin eski haline getirilmesinin ardından üç aya kadar önemsiz etkiler bekleniyor

Arazinin eski haline getirilmesinin ardından altı aya kadar üretimde önemsiz bir düşüş bekleniyor

Arazinin eski haline getirilmesinin ardından bir yıldan fazla süreyle üretimde orta derece veya önemli bir kayıp öngörülüyor

Değerlendirme unsuru: Yüksek erozyon potansiyeline sahip olan bölgelerdeki erozyon

Düşük etki örnekleri Orta etki Yüksek etki

Önemsiz veya yerel toprak erozyonu, toprak kayması

Potansiyel olarak bir dere/oluk aşınımı veya sığ akarsu/vadi erozyonuna yol açan ve açıkça gözlenebilir toprak erozyonu

Çevredeki arazi ve boru bütünlüğü üzerindeki potansiyel etkisiyle, geniş kapsamlı olacağı öngörülen dere ve akarsu formasyonu

Değerlendirme unsuru: Toprağın kirlenmesi

Düşük etki örnekleri Orta etki Yüksek etki

Hassasiyete veya düşük yoğunluklu etki faktörleriyle hareket eden proje bileşenlerinin etkisine bağlı olarak, potansiyel dökülmelere maruziyeti düşük olan, hafif azaltıcı/yönetimsel önlemler gerektiren alanlar.

Hassasiyete veya düşük-orta yoğunluklu etki faktörleriyle hareket eden proje bileşenlerinin etkisine bağlı olarak, potansiyel dökülmelere maruziyeti orta derece olan, sınırlı azaltıcı/yönetimsel önlemler gerektiren alanlar.

Hassasiyete veya orta-yüksek yoğunluklu etki faktörleriyle hareket eden proje bileşenlerinin etkisine bağlı olarak (özellikle YÜT ve yeraltı suyu seviyesi yüksek koşullarda), potansiyel dökülmelere maruziyeti yüksek olan, sahaya özel azaltıcı/yönetimsel önlemler ve/veya daha derin çalışmalar gerektiren alanlar.

Jeoloji ve jeomorfoloji

Jeolojik stabilitenin korunması ve potansiyel jeolojik risklerin (jeolojik risklerin) önlenmesi, hem güvenli inşaat ve işletme bütünlüğünün sağlanması hem de mevcut altyapı ve insan yaşayışının yanısıra, koruma altındaki alan ve ekosistemlerin bütünlüğüne zarar verebilecek jeolojik instabilitelerin tetiklenmesinden kaçınılmasını sağlamak bakımından, TANAP Projesi’nin hedefleri arasında yer almaktadır. Duyarlılık, projenin yol açtığı müdahalelerin sonucu olarak proje veya var olan altyapı ya da yerleşim yerlerine jeolojik risk teşkil edebilecek unsurların varlığıyla tanımlanmaktadır.

Önem arz eden jeolojik risk unsurları aşağıda yer alan biçimde tespit edilmektedir:

Lineer jeolojik riskler (büyük fay hatları) Bölgesel jeolojik riskler (heyelanlar, karst alanları, sıvılaşma alanları, varsa flüvyal

erozyon alanları).

Faylar, yapısal haritalara bağlı olarak, aktif veya inaktif olarak sınıflandırılabilirler.

Heyelanlar, eğim stabilite harita ve/veya inklinometre ölçümlerine göre aktif veya inaktif olarak sınıflandırılabilirler.


3-71




Fay İnaktif fay Aktif fay

Heyelan İnaktif heyelan Aktif heyelan

Diğer jeolojik riskler (karst alanları, sıvılaşma, akarsu kanalları, eğim erozyonu)

Başka jeolojik risklerin varlığı

Jeoloji ve jeomorfoloji duyarlılığının belirlenmesinde değerlendirilen mevcut durum verileri aşağıda yer almaktadır:

Jeolojik veri (jeoloji ve jeomorfoloji, yüzey altı koşullar, yapısal veri), Çalışma ve saha araştırmalarından elde edilen doğal tehlike verileri (eğim

stabilitesi, heyelan, alüvyal yelpazeler, fay, karst alanları, kum sıvılaşması, flüvyal erozyon alanları).

Jeoloji ve jeomorfolojiyle ilgili etki ve riskler aşağıda yer alan değerlendirme unsurları aracılığıyla ölçülmektedir:

Coğrafi tehlike alanlarının geçişi

Jeoloji ve jeomorfoloji üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:

Yerel morfolojik değişimler Yeni yapı ve altyapıların inşa edilmesi




Hiçbir etki faktörü öngörülmedi

Etki faktörleriyle bileşenlerin duyarlılığı arasındaki etkileşimin bir sonucu olan önem kriterleri aşağıda yer alan tabloda tanımlanmaktadır.

Değerlendirme unsuru: Jeolojik risk alanlarının geçişi (fay ve heyelanlar)


İnaktif fay veya inaktif heyelan alanlarında, koridor boyunca veya YÜT'lerin inşaatıyla ilgili olarak yapılan kazı faaliyetleri

İşletme aşaması süresince, inaktif heyelan alanlarında YÜT'lerin bulunması

Aktif fay veya aktif heyelan alanlarında, koridor boyunca veya YÜT'lerin inşaatıyla ilgili olarak yapılan kazı faaliyetleri

İşletme aşaması süresince, aktif heyelan alanlarında YÜT'lerin bulunması


3-72

Sismoloji

Proje geçiş alanı sismolojisi, inşaat aşaması ve işletmenin güvenliğiyle birlikte bütünlüğü bakımından hesaba katılması gereken bir unsurdur. Mühendislik ve inşaat açısından yapılan değerlendirmelerin yanı sıra, güvenli inşaat ve işletme, çevresel ve sosyal bakımdan önem arz etmektedir. Zira depremler, yıkıcılığı yüksek olması durumunda, projeden çevreye önemli etkilerin yayılmasını tetikleyebilir. Bunlara hava, su ve toprağa kirlilik yayılımı, yüksek miktarlarda atık üretimi, sağlık ve kurtarma hizmetleri üzerindeki baskının artması da dâhildir.

Duyarlılık, ulusal düzenlemelerindeki sismik sınıflandırmaya göre tanımlanmaktadır.




Sismik bölgeler Sismik bölgeler IV ve V Sismik bölgeler II ve III Sismik bölge I

Depremsellik duyarlılığının belirlenmesinde değerlendirilen mevcut durum verileri aşağıda yer almaktadır:

Türkiye'nin deprem risk haritasında yer alan sismik bölgeler

Depremsellikle ilgili etki ve riskler aşağıda sunulan değerlendirme unsurları aracılığıyla ölçülmektedir:

Sismik risk taşıyan alanlardan geçiş

Depremsellik üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:






Etki faktörleriyle bileşenlerin duyarlılığı arasındaki etkileşimin bir sonucu olan önem kriterleri aşağıda ye alan tabloda tanımlanmaktadır.


3-73

Değerlendirme unsuru: Sismik risk taşıyan alanlardan geçiş


Sismik bölge IV ve V olarak sınıflandırılan yerlerde yapılan YÜT'ler

Sismik bölge II ve III olarak sınıflandırılan yerlerde yapılan YÜT'ler

Sismik bölge I olarak sınıflandırılan yerlerde yapılan YÜT'ler

Deniz tabanı/Dip morfolojisi

Deniz tabanı morfolojisindeki çeşitlilik, farklı bentik türlerin koloni oluşturma imkânlarını belirlemekte, bu da balık topluluklarını etkilemektedir. Uygun şekilde planlanması halinde, deniz tabanı morfolojisindeki çeşitliliğin artırılması (örn. yapay resiflerin oluşturulması), denizel biyoçeşitlilik üzerinde olumlu etkilere sahip olabilir. Orijinal deniz tabanı morfolojisi kontrol edilmeden değişiklik yapılması veya deniz tabanı morfolojisi çeşitliliğinin azaltılması, denizel habitatların bozulması ve türlerle birlikte biyoçeşitliliğin kaybedilmesine neden olabilir. Ayrıca, bentik türler tarafından koloni oluşturulabilmesi açısından, zaman içinde bir stabilitenin oluşması gerekmektedir. Çapa taraması veya gemi gövdesinden kaynaklanan darbeler gibi fiziksel rahatsızlıklar türlerin yerinden olmalarına neden olabilmektedir.

Deniz tabanı morfolojisinin belirlenmesinde değerlendirilen mevcut durum verileri aşağıda yer almaktadır:

Multibeam görüntüleme çalışması, Yandan taramalı sonar çalışması.

Duyarlılık, hassas morfolojik özelliklerin varlığıyla tanımlanmaktadır.




Hassas morfolojik özelliklerin varlığı

Basamak ve yüzey altı sığlıkları gibi az sayıda morfolojik özellik barındıran (kumlu veya çamurlu), monoton yumuşak deniz tabanı

Basamak, yüzey altı sığlıkları ve kaya ve taşlardan oluşan birkaç sert alt katman bölgesi gibi morfolojik özellikleri barındıran (kumlu veya çamurlu), yumuşak deniz tabanı

Basamak, yüzey altı sığlıkları, batık, külçeler arasında kalmış kanallar, eğimler gibi önemli morfolojik özellikleri barındıran (hem kumlu/çamurlu alanları hem de kayalıkları bulunan), yumuşak ve sert deniz tabanı

Dip morfolojisiyle ilgili etki ve riskler aşağıda yer alan değerlendirme unsurları aracılığıyla ölçülmektedir:

Deniz tabanı morfolojisinde meydana gelen değişiklikler

Deniz tabanı morfolojisi üzerinde etkisi bulunan faktörler:


3-74

İnşaat aşaması:

Yerel morfolojik değişimler Askıda sediman oluşumu


Etki beklenmemektedir



Etki faktörleriyle bileşenlerin duyarlılığı arasındaki etkileşimin sonucu olan önem kriterleri aşağıda yer alan tabloda tanımlanmaktadır.

Değerlendirme unsuru: Deniz tabanı morfolojisinde meydana gelen değişiklikler


Orijinal morfolojik özelliklerin hem artırılması hem de azaltılması bakımından (örneğin, az sayıda taş eklenmesi, morfolojik özelliklerden birkaçının düzleştirilmesi) orta ila yüksek hassasiyet alanlarında yapılan sınırlı değişiklikler (düşük olumsuz etki)

Düşük duyarlılık alanlarında deniz tabanı morfolojisi çeşitliliğinin artırılması (düşük olumlu etki)

Başlangıçtaki morfolojik özelliklerin hem artırılması hem de azaltılması bakımından (örneğin, taş eklenmesi, temel morfolojik özelliklerin düzleştirilmesi) orta ila yüksek hassasiyet alanlarında yapılan değişiklikler (orta olumsuz etki)

Orta ila yüksek duyarlılık alanlarında deniz tabanı morfolojik çeşitliliğinin azaltılması (örneğin, morfolojik özelliklerin düzleştirilmesi) (yüksek olumsuz etki)

Sediman

Denizel sedimanlar, deniz ekosisteminin temel unsurlarından biridir. Sedimanlarda bentik topluluklar koloniler oluşturabilmekte ve sedimanlar kirlilik biriktirebilmektedir. Boru hattı döşenmesi sırasında meydana gelen denizel sediman hareketliliği su bulanıklığında artış, sert tabaka ve hassas habitatların kaplanması ve (varsa) kirliliğin su ve besin zinciri içerisinde yayılmasına neden olabilmektedir.

Denizel sediman duyarlılığının belirlenmesinde değerlendirilen mevcut durum verileri aşağıda yer almaktadır:

Sedimanın fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik özellikleri (örnek alınması ve laboratuvarda analiz),

Yandan taramalı sonar çalışması.

Oşinografik parametre ve özellikle akıntılar, bileşen değerlendirilmesinde önem arz etmektedir.

Sediman duyarlılığı, ince taneli sediman ve/veya kirlenmiş sedimanın varlığıyla tanımlanmaktadır.



3-75



İnce taneli ve/veya kirlenmiş sediman varlığı

Sınırlı miktarda silt ve kil gibi ince taneli sediman bulunması (<20%)

Silt ve kil gibi ince taneli sediman,

ve/veya Kanada Çevresel Kılavuz İlkeleri, Sucul Yaşamın Korunması için Sediman Kalite Kılavuz İlkeleri

4,

Ara Sediman Kalite Kılavuz İlkeleri (ISQG) eşik değerlerine göre kirlenmiş olarak sınıflandırılan sedimanların bulunması

Silt ve kil gibi ince taneli sediman,

ve Kanada Çevresel Kalite Kılavuz İlkeleri, Sucul Yaşamın Korunması için Sediman Kalite Kılavuz İlkeleri, PEL (Muhtemel Etki Seviyesi) eşik değerlerine göre tehlikeli olarak sınıflandırılan sedimanların bulunması

Sedimanlarla ilgili etki ve riskler aşağıda yer alan değerlendirme unsurları aracılığıyla ölçülmektedir:

İnce taneli ve/veya kirlenmiş sedimanın yeniden askıya alınması

Sedimanlar üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:

Yerel morfolojik değişimler Askıda sediman






Değerlendirme unsuru: Askıda ince taneli ve/veya kirlenmiş sediman


Kazı ve/veya hendek açma faaliyetleri tamamlanmasının ardından, üç günden az bir süreyle gözlenen, deniz suyunda görülebilir oranda bulanıklık artışı

Kirlenmiş sediman olmaması nedeniyle sedimana bağlı kirlenme riski yoktur

Kazı ve/veya hendek açma faaliyetleri tamamlanmasının ardından, bir haftaya varan bir süreyle gözlenen, deniz suyunda görülebilir oranda bulanıklık artışı

Kirlenmiş sedimana bağlı olarak belirli miktarda kirlenme riski

Kazı ve/veya hendek açma faaliyetleri tamamlanmasının ardından, bir haftadan fazla bir süreyle gözlenen, deniz suyunda görülebilir oranda bulanıklık artışı

Kirlenmiş sedimana bağlı olarak yüksek miktarda kirlenme riski

4 Sediman Kalite Kılavuz İlkelerinde iki gösterge değeri bulunmaktadır. Bunlar, ISQG (Sediman Ara Kalite Kılavuz İlkeleri) ve

PEL (Muhtemel Etki Seviyesi)'dir. ISQG, daha muhafazakâr olan değerken, MES, “genellikle veya her zaman olumsuz biyolojik etkilerle ilişkilendirilen kimyasal konsantrasyonunun en alt sınırını” temsil etmektedir.


3-76

3.6.1.1.1.2. Manzara ve Görsel Etkiler

İnşaat aşamasında çeşitli proje bileşenlerinin varlığı, geçici olarak proje alanının görsel algılanışını değiştirecek, işletme aşamasında ise sadece kompresör istasyonları ve daha az oranda blok vana, ölçüm ve pig istasyonları görsel öğeler olarak kalacaktır. Etkilenen alanın duyarlılığı; ekolojik bütünlük seviyesi, bulunan altyapılar, köy, manzaralı yol ve korunan alanlar, turistik bölgeler, dinlenme yerleri ve arkeolojik alanlar gibi önemli seyir noktalarının varlığı gibi mevcut görsel özelliklere bağlı olacaktır. Faktörlerin etki alanı, proje bileşenlerinin kalıcı veya geçici niteliğine bağlı olarak değerlendirilmiş olup, işletme aşaması için kompresör istasyonları özel olarak analiz edilmiştir.

Duyarlılık, aşağıda ifade edildiği biçimde tanımlanmaktadır:

Kompresör istasyonu sınırlarına 3 km mesafede yerleşim yerleri, koruma alanları, turistik bölgeler, dinlenme yerleri, arkeolojik alanlar ve yollar alıcılar olarak tespit edilmiştir.




Yerleşim yerleri <100 sakini bulunan yerleşim yerleri

100-500 sakini bulunan yerleşim yerleri

>500 sakini bulunan yerleşim yerleri

Yollar köy/ilçe yolları İle bağlı yollar Şehirlerarası yol ve otoyollar

Arkeolojik alanlar Arkeolojik alanların bulunması

Koruma alanları Parkların bulunması

Görsel estetik duyarlılığının belirlenmesinde değerlendirilen mevcut durum verileri aşağıda sunulmaktadır:

Sosyal mevcut durum çalışmasından elde edilen yerleşim yerine ait harita ve nüfus,

Yol haritaları, Korunan alanların haritası

Peyzaj ve görsel estetik üzerindeki etkiler aşağıda yer alan değerlendirme unsurlarına göre ölçülmektedir:

Peyzaj görsel özelliklerinin değişmesi

Peyzaj ve görsel estetik üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:





3-77


Yapı ve altyapıların yıkımı

Etki faktörleriyle bileşenlerin duyarlılığı arasındaki etkileşimin sonucu olan önem kriterleri aşağıda tabloda tanımlanmaktadır.

Değerlendirme unsuru: Peyzaj görsel özelliklerinin değişmesi


Yapay veya insan eliyle doğallığı bozulmuş veya yoğun tarım faaliyetleriyle doğallığı bozulmuş ve değiştirilmiş bir peyzajda, sınırlı sayıda alıcının bulunduğu ve/veya yerel topluluk veya diğer paydaşlar için değeri az olan alanlarda meydana gelen önemsiz görsel değişiklikler

Hem doğal arazi formu veya tarihi/geleneksel özellikleri hem de peyzaj genelinin doğallığını büyük ölçüde bozmayan ama insan yapımı modern özellikler sunan bir peyzajda meydana gelen farkedilebilir değişiklikler

İl/bölge bazında ve turist çeken veya gezi ya da açık hava faaliyetleri sırasında peyzajdan etkilenen kişiler tarafından değer verilen bir peyzaj/yerleşim yerinde meydana gelen farkedilebilir görsel değişiklikler

Doğal arazi formu ve/veya tarihi/geleneksel olarak değerli bir peyzaj sunan ve değer verilen bir peyzajda meydana gelen önemli değişiklikler

Ulusal/uluslararası düzeyde önem verilen ve büyük oranda turist çeken veya yerel topluluklar için yüksek değeri bulunan ve yerel kültürel mirasın bir parçası olarak kabul edilen bir peyzaj/yerleşim yerinde meydana gelen önemli görsel değişiklikler

3.6.1.1.1.3. Deniz ve Yüzey Suyu Kaynakları

3.6.1.1.1.3.1. Yüzey Suyu Kaynakları

Hidroloji ve yüzey suyu kalitesi

Yüzey suyu kalitesi ve su kaynakları ekolojik bütünlüğün korunması, dikkate alınan ulusal, Avrupa ve uluslararası mevzuat ve kılavuz ilkelerin hedefi olduğu gibi, TANAP Projesi’nin de hedefleri arasında yer almaktadır. Su kaynakları; atık su deşarjı, siltleşme ve boru hattı geçişi sırasında projenin yol açabileceği dip ve akarsu kenarlarında meydana gelen fiziksel değişikliklerden etkilenebilecektir. Projenin EA içerisindeki su kaynakları büyüklük ve morfolojileri bakımından çeşitlilik göstermektedir. Söz konusu çeşitlilik, dağ derelerinden taşkın akarsulara kadar sürekli, sürekli olmayan ve geçici akıntılar içermektedir. Yüzey su kaynakları üzerinde zaten var olan kullanım ve etki seviyeleri (askıda sediman gibi) havza genelinde çeşitlilik göstermektedir.

Su kaynaklarının duyarlılığı aşağıda ifade edilen biçimde tanımlanmaktadır:

3 m'den büyük genişliğe sahip önemli su kaynakları alıcı olarak kabul edilmektedir, Su kaynakları ekolojik ve morfolojik özelliklerine göre ekolojik bütünlük seviyelerini

belirleyen standart bir forma dayanılarak tanımlanmaktadır, Su kalitesi, mevcut durum çalışmasında tanımlandığı üzere, temel parametreleri

belirleyen seçilmiş su kaynaklarında ölçülmektedir.

Aşağıda yer alan Tablo, bileşenin duyarlılık seviyesi için yapılan değerlendirmeyi göstermektedir.


3-78



Morfolojik değişimler ve bitki örtüsünün yok olmasına karşı su kaynaklarının duyarlılığı

Düşük ekolojik bütünlüğe sahip su kaynakları

Orta seviyeli ekolojik bütünlüğe sahip su kaynakları

Yüksek ekolojik bütünlüğe sahip su kaynakları

Su deşarjı ve askıda sedimana karşı su kaynaklarının duyarlılığı

Ulusal yüzey suyu kalitesi Sınıf IV

Ulusal yüzey suyu kalitesi Sınıf II ve III

Ulusal yüzey suyu kalitesi Sınıf I

Su kaynakları duyarlılığının belirlenmesinde değerlendirilen mevcut durum verileri aşağıda sunulmaktadır:

Projeden etkilenen su kaynaklarının haritası, Yüzey suyu mevcut durum çalışmasında elde edilen, su geçişleri için ekolojik

bütünlük değerlendirmesi, Yüzey suyu mevcut durum çalışmasında elde edilen su kalitesi verileri,

Yüzey suyu kaynakları üzerindeki etkiler aşağıda yer alan değerlendirme unsurlarına göre ölçülmektedir:

Yüzey suyu kalitesinin düşmesi veya su kaynakları ekolojik bütünlüğünün bozulması

Yüzey suyu kaynakları üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:

Yerel morfolojik değişimler İçme suyu ihtiyacı Doğal su kaynaklarının akışı/dolaşımındaki değişimler Atıksu deşarjı Askıda sediman


Atıksu deşarjı


Doğal bitki örtüsünün ortadan kalkması Atıksu deşarjı



3-79

Değerlendirme unsuru: Yüzey suyu kalitesinin düşmesi veya su kaynakları ekolojik bütünlüğünün bozulması


Alıcı su kaynağına çıkış suyu kalite standartlarında su deşarjı ve çevresel kalite standardı kapsamında etkiler

Çalışma alanının hemen yanında kalan su kaynağına yönelik fiziksel müdahale

Bir haftadan kısa süreyle gözlemlenen, su kaynağında görülebilir derecede bulanıklık artışı

Bir haftadan daha kısa süreyle gözlemlenen, su debisinde akış yönünde önemsiz azalma

Doğrudan ve dolaylı etkiler algılanabilir seviyede olacak ancak, kaynağın kullanımı ve değeri bundan etkilenmeyecektir. Proje faaliyetlerinin tamamlanmasının ardından hızla mevcut durum koşullarına dönüş (alıcıya bağlı olarak 1-3 ay)

Düşük ihtimalle, alıcı su kaynağına çıkış suyu kalite standartlarının dışında su deşarjı ve çevresel kalite standardının dışına çıkan etkiler

İnşaatın tamamlanmasının ardından bir aya varan bir süreyle gözlemlenen, su kaynağında görülebilir bulanıklık artışı

Bir aya varan süreyle gözlemlenen, su debisinde akış yönünde görülebilir derecede düşüş

Kaynağın karakter/yapı/özelliklerinin geçici olarak değişmesi ve/veya kullanımının geçici bir süreyle etkilenmesi ya da kısıtlanmasından dolayı, kaynağın kullanıcılar veya değeri üzerinde muhtemel etkilerin oluşması ancak, kaynağın genel bütünlüğünün tehlike altında bulunmaması. Mevcut durum koşullarına dönüş süresi alıcıya bağlı olarak 3-6 ay

Alıcı su kaynağı için çıkış suyu kalite standartları ve çevresel kalite standardına uymayan deşarj ihtimali, ancak hızla seyrelme

İnşaat tamamlanmasının ardından bir aydan uzun ve üç aydan kısa bir süreyle gözlemlenen, su kaynağında görülebilir derecede bulanıklık artışı

Bir aydan daha uzun bir süreyle gözlemlenen, su debisinde akış yönünde ciddi bir azalma

Gelişmelerin ardından kaynağın karakter/yapı/özelliklerinde meydana gelen değişimlerden dolayı, kaynağın diğer kullanıcılar veya değeri üzerinde doğrudan ya da dolaylı etkilerin oluşması, kaynağın genel bütünlüğünün tehlike altında bulunması veya başkaları tarafından kullanımın geçici bir süreyle kısıtlanması. Mevcut durum koşullarına dönüş: 6–12 ay

3.6.1.1.1.3.2. Deniz Suyu Kaynakları

Deniz suyu kalitesinin korunması, proje için göz önünde bulundurulan, ulusal, Avrupa ve uluslararası mevzuat ve kılavuz ilkelerin hedefi olduğu üzere, TANAP Projesi’nin de hedefleri arasında yer almaktadır. Deniz suyu; atık su deşarjı, askıda sediman, gemi ve araçlardan kazayla dökülen kirleticiler nedeniyle etkilenebilmektedir.

Deniz suyu duyarlılığının belirlenmesinde değerlendirilen mevcut durum verileri aşağıda sunulmaktadır:

Bölgedeki deniz suyu üzerine kaynaklardan elde edilen tarihsel veriler Su kalitesi mevcut durum çalışmasında elde edilen su kalitesi verileri

Buna ek olarak, fiziksel oşinografik mevcut durum verileri de toplanmıştır. Söz konusu veriler, deniz suyu duyarlılığının tanımlanmasında önem arz etmektedir.

Bileşenin duyarlılığı, aşağıda yer alan tabloda verilen parametreler ışığında tanımlanmaktadır:



Deniz suyu kirliliği Avrupa Deniz Suyu Kılavuz İlkeleri’ne göre, kirlenmiş su ve/veya yüksek kapasiteli su geri dönüşümü (açık deniz; orta - güçlü akıntılar)

Avrupa Deniz Suyu Kılavuz İlkeleri’ne göre, kirlenmemiş su ve/veya orta kapasitede deniz suyu geri dönüşümü (örn. geniş körfez; orta şiddetli akıntılar)

Avrupa Deniz Suyu Kılavuz İlkeleri’ne göre, kirlenmemiş su ve sınırlı deniz suyu sirkülasyonu (örn. kapalı veya yarı-kapalı körfez; zayıf akıntılar)


3-80

Deniz suyu kaynakları üzerindeki etkiler, aşağıda yer alan değerlendirme unsurlarına göre ölçülmektedir:

Deniz suyu kalitesinin düşmesi

Deniz suyu kaynakları üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:

Yerel morfolojik değişimler Atıksu deşarjı Askıda sediman


Katodik korumadan kaynaklı olarak açığa kirletici çıkması


Etki beklenmemektedir.


Değerlendirme unsuru: Deniz suyu kalitesinin bozulması


Alıcı ortama (deniz suyu) çıkış suyu kalite standartlarına uygun hidrostatik test suyu deşarjı ve çevresel kalite standardına uygun etkiler

ve/veya üç günden az süreyle gözlemlenen, deniz suyunda görülebilir derecede bulanıklık artışı

ve/veya katodik koruma sisteminden kaynaklı çok az miktarda kirlilik salınımı ve borunun 1 m çevresinde muhtemel kirlilik

Alıcı ortama (deniz suyu) düşük ihtimalle çıkış suyu kalite standartlarının üzerinde su deşarjı ve düşük ihtimalle çevresel kalite standardına uygun olmayan etkiler

ve/veya kazı ve/veya kanal açma faaliyetlerinin tamamlanmasının ardından bir haftaya varan süreyle gözlenen, deniz suyunda görülebilir oranda bulanıklık artışı

ve/veya katodik koruma sisteminden sınırlı miktarda kirlilik salınımı ve borunun 5 m çevresinde muhtemel kirlilik

Etkilenen deniz suyu için su çıkışı kalite standartlarının dışında muhtemel su deşarjı ve çevresel kalite standardının dışında muhtemel etkiler

ve/veya kazı ve/veya hendek açma faaliyetleri tamamlanmasının ardından bir haftadan uzun süreyle gözlenen, deniz suyunda görülebilir oranda bulanıklık artışı

ve/veya katodik koruma sisteminden sınırlı miktarda kirlilik salınımı ve borudan 5 m uzaklığa kadar muhtemel kirlilik

3.6.1.1.1.4. Yeraltı Su Kaynakları

Hidrojeoloji ve yeraltı su kalitesi

Yeraltı suyu kalitesinin korunması, göz önünde bulundurulan ulusal, Avrupa ve uluslararası mevzuat ve kılavuz ilkelerinin hedefi olduğu üzere, TANAP Projesi’nin de hedefleri arasında yer almaktadır. Sığ yeraltı suyu (bu değerlendirmede yer seviyesi ve yer seviyesinin 5 m altında kalan su kaynakları olarak tanımlanmaktadır), inşaat aşamasında yapılan kazı faaliyetleri sırasında meydana gelen morfolojik değişiklikler, atıksu deşarjı ve kaza eseri deşarj edilen maddelerden etkilenebilecektir. Kazı faaliyetlerinin niteliği düşünüldüğünde, etkilerin yalnızca zemin seviyesiyle, yerin 2,5 m aşağısında kalan sığ yeraltı sularında görülmesi beklenmektedir.


3-81

Yeraltı suyu duyarlılığı aşağıda ifade edilen biçimde tanımlanmaktadır:

Mühendislik çalışmaları ve litolojik veri setlerinden elde edilen mevcut yeraltı su seviyeleri

Mevcut yeraltı suyu kirlenme bilgileri ve yeraltı suyu kirlenme ihtimalinin bulunduğu bölgeler

Sosyal çalışmalardan edinilen bilgilere göre, yeraltı suyundan yararlanan köyler




Sığ yeraltı suyu ve kaya geçirgenliğinin bulunması

Yeraltı su seviyesinin 5 m'den fazla olduğu

ve/veya kaya geçirgenliğinin düşük olduğu alanlar

Yeraltı su seviyesinin 2,5 m ile 5 m aralığında olduğu

ve/veya kaya geçirgenliğinin orta seviyede olduğu alanlar

Yeraltı su seviyesinin 2,5 m'den az olduğu

ve/veya kaya geçirgenliğinin yüksek olduğu alanlar

Yeraltı su duyarlılığının belirlenmesinde değerlendirilen mevcut durum verileri aşağıda sunulmaktadır:

Mühendislik çalışmalarından elde edilen su seviyesi ölçümleri Hidrojeolojik mevcut durum çalışmalarından elde edilen su kirliliği bilgileri Sosyal mevcut durum çalışmasından elde edilen köylerdeki su kullanım bilgileri

Yeraltı su kaynakları üzerindeki etkiler, aşağıda yer alan değerlendirme unsurları ışığında ölçülmektedir:

Sığ yeraltı suyu kalitesinin düşmesi

Yeraltı suyu üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:

Yerel morfolojik değişimler İçme suyu ihtiyacı


İçme suyu ihtiyacı




3-82

Etki faktörleriyle bileşenlerin duyarlılığı arasındaki etkileşimin sonucu olarak ortaya çıkan önem kriterleri aşağıda yer alan tabloda tanımlanmaktadır.

Değerlendirme unsuru: Sığ yeraltı suyu kalitesinin düşmesi


Etkilerin geniş çapta farkedilebilir olmaması ve kullanıcılar üzerinde öngörülen bir etkisinin bulunmaması

Etkisi yalnızca gerçekleştiği alanın yakın çevresi ile sınırlı ve birkaç günden 1-3 aya kadar bir süre içerisinde mevcut durum seviyesine dönülebilecek, kazayla meydana gelen dökülme veya salınımlar

Yeraltı su seviyelerinde bir miktar yerel etki görülmesi, ancak etkilenen su kaynağı, nehir veya sulak alan olmaması, tuzlanma girişimi öngörülmemesi

Yalnızca proje alanıyla sınırlı ve altı ay ile bir yıl içerisinde mevcut durum seviyesine döndürülebilecek kazayla meydana gelen dökülme ve salınım veya yerel zararlar

Yeraltı suyu kaynaklarında önemli oranda azalma ihtimali ve/veya alıcı su kaynağı, nehir veya sulak alan üzerinde muhtemel etkiler ve/veya muhtemel tuzlanma girişimi. Akiferler üzerinde uzun vadeli etkiler veya akiferlerin temel unsur/özelliklerinin tamamen kaybı ya da çok büyük değişimlere uğraması ve temel özelliklerin kalıcı olarak kaybedilmesi ihtimali

Bir yıldan uzun bir süre boyunca mevcut durum seviyesine döndürülemeyecek kadar büyük bir zarara yol açan dökülmeler veya kazayla meydana gelen olaylar

3.6.1.1.1.5. Hava Emisyonları ve Hava Kalitesi

Hava kalitesinin korunması, göz önünde bulundurulan ulusal, Avrupa ve uluslararası mevzuat ve kılavuz ilkelerinin hedefi olduğu üzere, hem insan sağlığı hem de ekosistemlerin bütünlüğünün korunması açısından, TANAP Projesi’nin de hedefleri arasında yer almaktadır. Duyarlılık, EA içerisinde bulunan ve Proje nedeniyle ortam hava kalitesindeki, solunabilir toz (PM10, PM2.5) ve Kirletici gazların (SO2, NOx) konsantrasyonlarındaki artış gibi, değişikliklerden olumsuz olarak etkilenebilecek insanların ve ekolojik alıcıların varlığıyla tanımlanmaktadır.

Hava kirliliğine karşı duyarlılık aşağıda yer alan biçimde tanımlanmaktadır:

Proje koridorunun 1.000 m çevresinde bulunan insanlar için:

Proje EA içerisinde yer alan yerleşim yerleri, hava kalitesi etkilerinin insan alıcıları olarak kabul edilmektedir.

Yerleşimlerin alanı, sosyal mevcut durum çalışmalarına göre yerleşim noktasının çevresinde bulunan Corine Arazi Örtüsü haritalarından alınan kentsel alan sınırları veya 1:25.000 ölçekli topoğrafik haritalardan edinilen alanlarla tanımlanmaktadır.

Yerleşim yerleri, mevcut verilere dayanılarak, yaşayan nüfus sayısına göre sınıflandırılmaktadır.

Yerleşim yeri sınırlarından itibaren 1.000 m içerisinde anayol, otoyol ve endüstriyel alanların bulunması, yerleşim yerinin duyarlılığını artırmaktadır.

Yerleşim alanlarında, mevcut durum saha çalışmaları sırasında Çınar Çevre Laboratuvarı A.Ş. tarafından tespit edildiği üzere, Ulusal, AB veya IFC tarafından kabul edilmiş en katı hava kalitesi kriterlerinin aşılması gibi, bilinen hava kalitesi sorunlarının bulunması.


3-83

Proje koridorunun 500 m çevresinde bulunan ekolojik alıcılar için:

Korunan alanlar ve farklı habitat türleri, hava kalitesi etkilerinin ekolojik alıcıları olarak kabul edilmektedir.

Korunan alanların sınırları veya karasal ekolojik çalışmalarda tanımlanan habitat türleri, hassas alan sınırlarının belirleyicisi kabul edilmektedir.



Alıcılar (insan) <100 sakini bulunan yerleşim yerleri



Anayol, otoyol veya endüstriyel alanların 1000 m yakınında, <100 sakini bulunan yerleşim yerleri

Anayol, otoyol veya endüstriyel alanların 1000 m yakınında, 100-500 sakini bulunan yerleşim yerleri

Hava kalitesi kriterlerinin aşıldığı noktaların 1000 m yakınında bulunan yerleşim yerleri

Ekolojik alıcılar Korunan alanlarının bulunması

Yapay habitatların bulunması Doğal habitatların bulunması

Kritik habitatların bulunması

Hava kalitesi duyarlılığının belirlenmesinde değerlendirilen mevcut durum verileri aşağıda sunulmaktadır:

Yerleşim yerinin haritadaki konumu ve büyüklüğü Sosyal mevcut durum çalışmalarından elde edilen okul, sağlık merkezleri ve

rekreasyon alanları yer bilgileri Corine Arazi Örtüsü haritası Karasal ekolojik mevcut durum çalışmalarından elde edilen habitat haritası Korunan alanların haritası Hava kalitesi mevcut durum saha faaliyetleri sırasında seçilmiş noktalarda ölçülen

hava kalite verileri

Hava kalitesi üzerindeki etkiler, aşağıda yer alan değerlendirme unsurları ışığında ölçülmektedir:

Solunabilir toz konsantrasyonununda artış Kirletici gazların konsantrasyonunda artış

Hava kalitesi üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:

Toz ve partikül emisyonu Gaz kirleticilerin emisyonu


3-84





Etki faktörleriyle bileşenlerin duyarlılığı arasındaki etkileşimin sonucu da önem kriterleri aşağıda yer alan tabloda tanımlanmaktadır.

Değerlendirme unsuru: Solunabilir toz konsantrasyonunda artış


Az sayıda kişinin kalite kriterlerini muhtemelen aşan toz seviyesine (hafta bazında) seyrek biçimde maruz kalması

Modifiye habitat ekosistemlerindeki genel fauna ve flora türleriyle birlikte besi hayvanlarının sürekli olmayan ve sınırlı miktarda toza maruz kalması

Küçük yerleşim yerlerinin kalite kriterlerini aşan toz seviyesine (gün bazında) sıklıkla maruz kalması

Modifiye ve doğal habitatlarda koruma statüsündeki bazı türler de dahil fauna ve flora türlerinin sürekli olarak toza maruz kalması

Küçük yerleşim yerlerinin sürekli ve büyük yerleşim yerlerinin sıklıkla kalite kriterlerini aşan toz seviyesine maruz kalması.

Doğal/kritik habitatlarda koruma statüsü olan bazı türler de dahil birkaç fauna ve flora türünün kesintisiz olarak toza maruz kalması

Değerlendirme unsuru: Kirletici gazların konsantrasyonunun artması


Az sayıda kişinin kalite kriterlerini muhtemelen aşan gaz kirletici seviyesine (hafta bazında) seyrek biçimde maruz kalması

Modifiye habitat ekosistemlerindeki genel fauna ve flora türleriyle birlikte besi hayvanlarının sürekli olmayan ve sınırlı miktarda gaz kirleticiye maruz kalması

Küçük yerleşim yerlerinin kalite kriterlerini aşan gaz kirletici seviyesine (gün bazında) sıklıkla maruz kalması

Modifiye ve doğal habitatlarda koruma statüsündeki bazı türler de dahil fauna ve flora türlerinin sürekli olarak gaz kirleticilere maruz kalması

Küçük yerleşim yerlerinin sürekli ve büyük yerleşim yerlerinin de sıklıkla kalite kriterlerini aşan gaz kirletici seviyesine maruz kalması

Doğal/kritik habitatlarda koruma statüsü olan bazı türler de dahil birkaç fauna ve flora türünün sürekli olarak gaz kirleticilere maruz kalması

Meteoroloji ve İklim

Meteoroloji ve İklim etki değerlendirmesi Küresel Etkiler Bölüm 3.8’de (özellikle sera gazı emisyonları) ve Hava Emisyonları ve Hava Kalitesi Bölüm 3.6.1.1.1.5’te verilmektedir.

3.6.1.1.1.5.1. Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşaması

Bölüm 3.6.1.1.1.5’e bakınız.

3.6.1.1.1.5.2. İşletme Aşaması

Bölüm 3.6.1.1.1.5’e bakınız.


3-85

3.6.1.1.1.6. Gürültü ve Titreşim

İnsanların gürültü ve vibrasyonun olumsuz etkilerine karşı korunması, göz önünde bulundurulan ulusal, Avrupa ve uluslararası mevzuat ve kılavuz ilkelerinin hedefi olduğu gibi, TANAP Projesi’nin de hedefleri arasında yer almaktadır. Duyarlılık, Proje Etki Alanı (EA) içerisinde bulunan ve projenin yol açtığı gürültü ve vibrasyon emisyonundan olumsuz olarak etkilenebilecek alıcılarla tanımlanmaktadır. Muhtemel gürültü kaynakları arasında inşaat ve işletmeye kapatma aşamalarında iş makinası, alarmlar ve patlatma/yıkım faaliyetleri bulunmaktadır. İşletme aşamasında ise gürültü kaynaklarının başında kompresör istasyonları ve diğer YÜT'lerdeki taşıt ve ekipman trafiği gelmektedir.

Gürültü ve vibrasyon emisyona duyarlılık aşağıda yer alan biçimde tanımlanmaktadır:

Alıcılar (insan) için:

Proje EA içerisinde yer alan yerleşim yerleri, gürültü ve vibrasyon üzerinde etki edeceği alıcılar olarak kabul edilmektedir

Yerleşim yerinin alanı yerleşim noktasının etrafını gösteren Corine Arazi Örtüsü haritalarından çıkarılan kentsel alan sınırları dikkate alınarak veya 1:25.000 ölçekli topoğrafik haritalardan alınarak düzenlenen alan olarak tanımlanmaktadır

Yerleşim yerleri mevcut verilere dayanılarak, yaşayan nüfus sayısına göre sınıflandırılmaktadır

Yerleşim yeri sınırlarından itibaren 1.000 m içerisinde anayol, otoyol ve endüstriyel alanların bulunması yerleşim yerinin duyarlılığını artırmaktadır

Mevcut durum saha faaliyetleri sırasında tespit edildiği üzere, yerleşim alanında ulusal mevzuatta verilen gürültü sınırlarının aşılması gibi, bilinen gürültü sorunlarının bulunması

Proje koridoruna 1.000 m mesafede bulunan ekolojik alıcılar için:

Korunan alanlar ve farklı habitatlar, gürültü emisyonuyla ilgili etki altındaki ekolojik alıcılar olarak kabul edilmektedir.

Korunan alan sınırları veya karasal ekolojik çalışmalarda tanımlanan habitat türleri, hassas alanı sınırlayıcı kabul edilmektedir.

Gürültü Duyarlılık seviyesi Düşük Orta Yüksek

İnsan alıcılar <100 sakini bulunan yerleşim yerleri 100-500 sakini bulunan yerleşim yerleri


Anayol, otoyol veya endüstriyel alanların 500 yakınında, <100 sakini bulunan yerleşim yerleri


Gürültü kriterlerinin aşıldığı noktalara 500 m mesafede bulunan yerleşim yerleri

Ekolojik alıcılar Korunan alanların bulunması




3-86

Vibrasyon Duyarlılık seviyesi Düşük Orta Yüksek

Alıcılar (insan) <100 sakini bulunan yerleşim yerleri



Anayol, otoyol veya endüstriyel alanların 100 m yakınında, <100 sakini bulunan yerleşim yerleri


Vibrasyon kriterlerinin aşıldığı noktalara 100 m mesafede bulunan yerleşim yerleri

Ekolojik alıcılar Koruma alanlarının bulunması



Gürültü ve vibrasyon duyarlılığının belirlenmesinde değerlendirilen mevcut durum verileri aşağıda sunulmaktadır:

Yerleşim yerinin haritadaki konum ve büyüklüğü Sosyal mevcut durum çalışmalarından elde edilen okul, sağlık merkezleri ve

rekreasyon alanlarının yer bilgileri Corine Arazi Örtüsü haritası Gürültü için yürütülen mevcut durum saha faaliyetleri sırasında seçilmiş noktalarda

ölçülen gürültü verileri Ulusal mevzuatta alanların kullanımına bağlı gürültü sınıflandırması

Gürültü ve vibrasyondan dolayı alıcıların üzerinde oluşan etkiler, aşağıda yer alan değerlendirme unsurları ışığında ölçülmektedir:

Gürültü seviyesinin artması Vibrasyon seviyesinin artması

Gürültü ve vibrasyon üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:

Gürültü emisyonu Vibrasyon emisyonu


Gürültü emisyonu


Gürültü emisyonu Vibrasyon emisyonu


3-87


Değerlendirme unsuru: Gürültü seviyesinin artması


İnşaat sırasında konut alanları dışında, üzerinde anlaşılan gündüz çalışma saatleri toplam gürültünün (ortam ve inşaat gürültüsü) en fazla 5 dB(A) artması veya içerisinde 65 dB(A)’dan az olması ve gece Leq (1 saatlik) değerinin 45 dB(A)’nın altında olması

İşletme sırasında, konut alanları dışında sürekli gürültü+tonal düzeltmenin 42dB(A)’nın altında olması veya arka plan gürültüsünün 42dB(A)’yı aştığı yerlerde arka plan gürültü seviyesini en fazla 3 dB(A) kadar artırması

Bakım sırasında yapılacak havalandırma gürültüsünün alıcının ön cephesinde LAmax değerinin 50-60 dB(A) olması

Acil durumlarda yapılacak havalandırma gürültüsünün alıcıda, LEP haftalık maruz kalma düzeyinin, 70–80 dB(A) ve LCpeak değerinin 137 dB(A)’in altında olması

İnşaat sırasında konut alanları dışında, üzerinde anlaşılan gündüz çalışma saatleri içerisinde toplam gürültünün (ortam ve inşaat gürültüsü) 10 dB(A)’dan daha fazla artması veya 65 dB(A) seviyesinden fazla, ancak 75 dB(A) seviyesinden az olması ve gece Leq (1 saatlik) değerinin 45 dB(A)’nın altında olması

İşletme sırasında, konut alanları dışında sürekli gürültü+tonal düzeltmenin, 42dB(A)’nın üzerinde veya arka plan gürültü seviyesinin 5-10 dB(A) üzerinde olması

Bakım sırasında yapılacak havalandırma gürültüsünün alıcının ön cephesinde LAmax değerinin 65-70 dB(A) olması

Acil durumlarda yapılacak havalandırma gürültüsünün, LEP haftalık maruz kalma düzeyinin alıcıda 85-87 dB(A) ve LCpeak değerinin 137-140 dB(A) olması

İnşaat sırasında konut alanları dışında, üzerinde anlaşılan gündüz çalışma saatleri içerisinde toplam gürültünün (ortam ve inşaat gürültüsü) 10 dB(A)’dan daha fazla artması veya 75 dB(A)’dan fazla olması ve Leq (gece) 55 dB(A)’nın altında olması

İşletme sırasında konut alanları dışında, sürekli gürültü+tonal düzeltmenin 42dB(A)’nın üzerinde veya arka plan gürültü seviyesini 10 dB(A)’dan fazla aşması

Bakım sırasında yapılacak havalandırma gürültüsünün alıcının ön cephesinde LAmax değerinin 70 dB(A)’nın üzerinde olması

Acil durumlarda yapılacak havalandırma gürültüsünün alıcıda, LEP haftalık maruz kalma değerinin 87 dB(A)’nın, LCpeak 140 dB(A)’nın üzerinde olması

Değerlendirme unsuru: Vibrasyon seviyesinin artması


<0.3 mm/s PPV. Vibrasyon yalnızca inşaatla ilgili çoğu frekansa duyarlı alıcılarda hissedilebilir

0,3–10 mm/s PPV. Vibrasyon hissedilebilir > 10mm/s PPV. Çok kısa süreler hariç, maruz kalınması tahammül sınırlarını aşabilecek seviyede vibrasyon

Denizel gürültü

Günümüzde deniz taşıtları ve diğer antropojenik kıyı faaliyetlerine bağlı gürültünün deniz hayatını tam olarak nasıl etkilediği ile ilgili bilimsel bulgular sınırlıdır. Teorik olarak akustik müdahaleler, deniz memelileri ve deniz kaplumbağalarının dalış ve yüzeye çıkma alışkanlıklarını etkileyerek, öncelikli habitatları terk etmelerine yol açmaktadır. Buna ek olarak balıklar, söz konusu alanı geçici olarak terk edebilir ve daha hassas bazı deniz omurgasızları en gürültülü zamanlarda buralarda beslenmeyi ve avlanmayı bırakabilir.

Denizel gürültü duyarlılığının belirlenmesinde değerlendirilen mevcut durum verileri aşağıda sunulmaktadır:

Kıyısal antropojenik faaliyetlere bağlı olarak çalışma alanı arka plan sualtı gürültüsü özelliklerinin tespit edilebilmesi için yapılan, veri toplamaya dayalı masa başı çalışması

Denizel gürültü duyarlılığı, hassas türlerin varlığıyla tanımlanmaktadır.


3-88


Denizel gürültüyle ilgili etki ve riskler aşağıda yer alan değerlendirme unsurları aracılığıyla ölçülmektedir:

Sualtı gürültü seviyesinin artması

Denizel gürültü üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:

Yerel morfolojik değişimler Gürültü emisyonu






Değerlendirme unsuru: Sualtı gürültü seviyesinin artması


Bölgedeki mevcut gürültü kaynaklarına (örn. gemi motorları) benzer gürültü kaynaklarının oluşturulması

Etkilenen alanda cetecea (denizel memeli) ve balıkçılık sahalarının seyrek olması ve küçük ölçekli bir gürültü artışı olması nedeniyle deniz memelileri ve/veya balıkçılık faaliyetleri üzerinde sınırlı bir etkinin oluşması

Bölgedeki mevcut gürültü kaynaklarına (örn. gemi motorları) benzer gürültü kaynaklarının oluşması ve kazı faaliyetleri ve sahanın hazırlanması gibi nedenlerden dolayı (patlayıcı kullanımı hariç olmak üzere) yeni gürültü kaynaklarının oluşması

Etkilenen alanda cetecea (deniz memelisi) ve balıkçılık sahalarının bulunması ve orta ölçekli bir gürültü artışı olması nedeniyle cetecea (denizel memeli) ve/veya balıkçılık faaliyetleri için orta ölçekli bir rahatsızlık riskinin bulunması (buna bölge için yeni gürültü tipolojilerinin eklenmesi de dâhildir)

Bölgedeki mevcut gürültü kaynaklarına (örn. gemi motorları) benzer gürültü kaynaklarının oluşturulması ve kazı faaliyetleri ve sahanın hazırlanması gibi nedenlerden dolayı yeni gürültü kaynaklarının oluşturulması

Etkilenen alanda cetecea (deniz memelisi) ve balıkçılık sahalarının bulunması hem de önemli ölçüde bir gürültü artışı (buna alan için yeni gürültü tipolojilerinin eklenmesi de dâhildir) olması nedeniyle cetecea (deniz memelisi) ve/veya balıkçılık faaliyetleri için büyük ölçekli bir rahatsızlık riskinin bulunması

3.6.1.1.1.6.1. İnşaat Aşaması için Kriterler

Bölüm 3.6.1.1.1.6’ya bakınız.

3.6.1.1.1.6.2. İşletme Aşaması için Kriterler

Bölüm 3.6.1.1.1.6’ya bakınız.

3.6.1.1.1.7. Trafik ve Taşımacılık

Altyapılar, temel yaşamsal ihtiyaçlara cevap veren hizmetlerdir. Bu nedenle, temiz su, elektrik, telekomünikasyon ve kanalizasyon sistemlerine erişim, toplumların yaşam


3-89

kalitesi için önemlidir. Ulaşım altyapıları, insanlara hareket etme ve sosyal etkileşimlerde bulunma imkânı sağlar ve toplu fırsatlar yaratırlar. Böylece de sosyal ve ekonomik gelişmişliğin bel kemiğini oluştururlar. Bu nedenle TANAP, mevcut altyapılara mümkün olan en az tahribatı vermeyi ve mümkün olması durumunda, mevcut hizmetlerin geliştirilmesine katkıda bulunmayı taahhüt etmektedir. Büyüklük ve kapsamından dolayı Proje, mevcut altyapılar üzerinde fiziksel etkiler oluşturabilecek ve bu da insanların günlük yaşam ve geçim kaynakları üzerinde muhtemel etkilere neden olabilecektir.

Altyapı ve ulaşımla ilgili etki ve riskler aşağıda yer alan değerlendirme unsurları aracılığıyla ölçülmektedir:

Trafik ve ulaşım üzerindeki etkiler Altyapı ve hizmetler üzerindeki etkiler

Altyapı ve ulaşım üzerindeki etkilerin değerlendirmesinde, Sosyal Mevcut Durum Raporu’nun aşağıda yer alan bölümlerindeki verilerden faydalanılmıştır:

Altyapı hizmetleri Ulaşım ve trafik

Buna ek olarak, Sosyal Mevcut Durum Raporu’nun aşağıda belirtilen diğer bölümleri de değerlendirme sürecine katkı sağlamıştır:

Demografik profil Yerleşim profili İdari yapı ve yönetim

Trafik ve ulaşım bakımından değerlendirme unsurları için aşağıda yer alan duyarlılık unsurları kullanmıştır:

500’den fazla sakini bulunan yerleşimler Yolları kaldırımsız, asfaltsız ve kötü kalitede olan yerleşimler Kış şartlarında ulaşımı zor olan yerleşimler Sadece tek bir yoldan ulaşılabilen yerleşimler Market veya dükkânları bulunmayan yerleşimler Taşımalı eğitimden faydalanan yerleşimler Demiryolu ulaşımı bulunan yerleşimler

Aşağıda yer alan tablo, değerlendirme unsurları için yapılan duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir.


3-90



Trafik ve ulaşım üzerindeki etkiler

0-1 unsur 2-3 unsur 4 veya daha fazla

Kompresör istasyonları ve Eskişehir Çıkış İstasyonu Bağlantı Hattı civarındaki yerleşimlerde trafik ve ulaşım bakımından değerlendirme unsurları için aşağıda yer alan duyarlılık unsurları kullanılmıştır:

500’den fazla sakini bulunan yerleşimler Yolları kaldırımsız, asfaltsız ve kötü kalitede olan yerleşimler Sadece tek bir yoldan ulaşılabilen yerleşimler Market veya dükkânları bulunmayan yerleşimler Taşımalı eğitimden faydalanan yerleşimler Demiryolu ulaşımı bulunan yerleşimler



Trafik ve ulaşım üzerindeki etkiler


Trafik ve ulaşım üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:

Trafik artışı Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması


Trafik artışı



Değerlendirme unsuru: Trafik ve ulaşım üzerindeki etkiler


Yol altyapısı ve ulaşım durumu iyi olan bölgelerde oluşan tahribat

Yol altyapısı zayıf, yılın bazı zamanlarında ulaşılması zor ve temel ihtiyaçlarını başka yerleşimlerden karşılayan bölgelerde oluşan küçük çaplı tahribat

Yol altyapısı zayıf, yılın bazı zamanlarında ulaşılması zor ve temel ihtiyaçlarını başka yerleşimlerden karşılayan bölgelerde oluşan büyük çaplı tahribat

Altyapı ve hizmetler üzerindeki etkiler bakımından, değerlendirme unsurları için aşağıda yer alan duyarlılık unsurları kullanılmıştır:

Su şebekesi olmayan ve sürekli veya sıklıkla su kesintisi yaşayan yerleşimler


3-91

Elektrik kesintileri yaşayan yerleşimler Kanalizasyon sistemi olmayan yerleşimler

Aşağıda yer alan tablo, değerlendirme unsuru için yapılan duyarlılık seviyesi değerlendirmesini göstermektedir.



Altyapı ve hizmetler üzerindeki etkiler

0-1 unsur 2 unsur 3 unsur

Altyapı ve hizmetler üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:

Kullanım suyu ihtiyacı İçme suyu ihtiyacı Atıksu deşarjı Yeni yapı ve altyapıların inşa edilmesi Atık bertaraf hizmetleri ihtiyacı Yöreye işçi göçü Enerji ihtiyacı Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması


İçme suyu ihtiyacı Atıksu deşarjı Atık bertaraf hizmetleri ihtiyacı Yöreye işçi göçü Enerji ihtiyacı


İçme suyu ihtiyacı Atıksu deşarjı Yapı ve altyapıların yıkımı/sökülmesi Atık bertaraf hizmetleri ihtiyacı Yöreye işçi göçü Enerji ihtiyacı Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması


Değerlendirme unsuru: Altyapı ve hizmetler üzerindeki etkiler


Mevcut altyapı ve hizmet birimleri iyi olan bölgelerde oluşan tahribat

Mevcut altyapı ve hizmet birimleri zayıf olan bölgelerde oluşan küçük çaplı tahribat

Mevcut altyapı ve hizmet birimleri zayıf olan bölgelerde oluşan büyük çaplı tahribat


3-92

3.6.1.1.1.8. Kültürel Miras

Kültürel miras, bu bileşene iki farklı düzeyde dâhil edilmektedir: Proje faaliyetlerinin anıt ve sit alanlarına zarar verebilme riski bulunduğundan, etkiler fiziksel bir düzeyde değerlendirilmektedir. Bu durumda güzergâhın değiştirilmesi de dâhil, uygun hafifletici önlemlerin alınması gerekli olabilecektir. Başka bir düzeyde, kutlama ve geleneksel inançlar gibi somut olmayan mirasın tahrip edilmemesi için de dikkatli olunması gerekmektedir. Özellikle toplumsal kimlikleri açısından önemli bir unsur teşkil eden ve azınlıklara ait somut olmayan mirasa özen göstermek gerekmektedir.

Kültürel miras ve arkeolojiyle ilgili etki ve riskler aşağıda yer alan değerlendirme unsurları aracılığıyla ölçülmektedir:

Kültürel ve arkeolojik sit alanları üzerindeki etkiler Somut olmayan kültürel miras üzerindeki etkiler

Kültürel miras ve arkeoloji üzerindeki etkilerin değerlendirmesi, aşağıda yer alan ve Arkeoloji Mevcut Durum Raporunun ilgili bölümlerinde sunulan verilere dayanmaktadır:

Kültürel miras ve arkeoloji

Buna ek olarak, aşağıda yer alan ve Mevcut Durum Raporu bölümlerinden alınan bilgiler, değerlendirme sürecinin desteklenmesi ve daha iyi anlaşılması açısından değerli katkılar sağlamaktadır:

Demografik profil

Kültürel miras ve arkeoloji bakımından değerlendirme unsurları için aşağıda yer alan duyarlılık unsurları tespit edilmektedir:

Kültürel ve arkeolojik sit alanlarının varlığı Arkeolojik yapı bulgularının türü Arkeolojik bulguların nitelik ve sayısı Farklı arkeolojik bulguların mekânsal ilişkileri (mesafe/derinlik) Arazi morfoloji ve jeolojisi Arazi kullanımı

Aşağıda yer alan tablo, değerlendirme kriteri için yapılan duyarlılık seviyesini göstermektedir.



Kültürel ve arkeolojik sit alanları üzerindeki etkiler

Proje koridoru veya YÜT'lerin kapladığı alanların hiçbirinde herhangi bir kültürel veya arkeolojik sit alanı olmaması. Düşük arkeolojik potansiyel

Proje koridoru veya YÜT'lerin kapladığı alanların herhangi birinde kültürel veya arkeolojik sit alanı bulunması. Arkeolojik kalıntılar bakımından zayıf ancak, antik yerleşim yerleri açısından iyi jeomorfolojik koşullara sahip bölgeler

Proje koridoru veya YÜT'lerin kapladığı alanların herhangi birinde önemli kültürel veya arkeolojik sit alanı bulunması. Birçok arkeolojik kalıntının bulunduğu, antik yerleşim yerleri açısından güçlü jeomorfolojik koşullara sahip ve antik isimler ve birçok belgesel kaynağa sahip bölgeler


3-93

Kültürel ve arkeolojik sit alanları üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:

Yerel morfolojik değişimler Vibrasyon emisyonu Yeni yapı ve altyapıların inşa edilmesi


Hiçbir etki öngörülmedi


Yerel morfolojik değişimler Vibrasyon emisyonu Yeni yapı ve altyapıların inşa edilmesi


Değerlendirme unsuru: Kültürel ve arkeolojik sit alanları üzerindeki etkiler


Arkeolojik potansiyeli düşük olan

bölgelerde gerçekleştirilen proje

faaliyetleri; uzak veya ihmal edilebilir

arkeolojik bulgu ihtimali

Fazla arkeolojik kalıntının

bulunmadığı, herhangi bir antik isim

taşımayan, ancak belli bir

jeomorfolojik yapısı bulunan (dik bir

eğim gibi) bölgelerde

gerçekleştirilen proje faaliyetleri

Birçok arkeolojik kalıntının bulunduğu,

antik yerleşim yerleri açısından iyi

jeomorfolojik koşullara sahip ve antik

isimleri ve birçok belgesel kaynağa sahip

olan bölgelerde gerçekleştirilen proje

faaliyetleri

Soyut kültürel miras konusundaki duyarlılığı ölçmek için aşağıdaki parametreler

kullanılmıştır:

Geleneksel ve kültürel etkinliklerin varlığı Farklı dil, din, etnik kökene mensup olan grupların olması

Aşağıda yer alan tablo, soyut kültürel miras konusundaki duyarlılık seviyesi

değerlendirmesini göstermektedir:

Değerlendirme

Unsuru

Duyarlılık Seviyesi


Soyut kültürel

miras üzerindeki

etkiler

0 parametre 1 parametre 2 parametre

Soyut kültürel miras üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:

Yöreye işçi göçü Trafik artışı


3-94





Soyut kültürel miras için duyarlılık ve etki değerlendirme analizi yapılmış olup, bu

başlık için uygulanabilir olmaması sebebiyle etki derecelendirmesi yapılmamıştır (Bkz. ÇED Raporu Bölüm 8.3).

3.6.1.2. Sosyal Etkiler

3.6.1.2.1. Sosyal Etkiler için Önem Kriterleri

Ekonomi ve İstihdam

Proje, yerel ekonominin gelişmesi için önemli yarar ve fırsatlar sağlayabilecektir. Ancak, kapsamı düşünüldüğünde potansiyelin iyi yönetilememesi halinde eşitsizlik ve gerçekçi olmayan beklentilere de neden olunabilecektir. Ekonomik fırsatlar, yöredeki mevcut ekonomik altyapıya bağlı olarak, yerel mal ve hizmet alımı ve yöre halkı için istihdam olanakları yoluyla gerçekleşecektir. Söz konusu fırsatların yöre halkı tarafından ne ölçüde değerlendirilip değerlendirilemeyeceğini anlayabilmek açısından mevcut ekonomik gelişmişlik düzeyi ve yerel işgücü piyasasını anlamak gerekmektedir. Düşük oranda endüstriyel ve ticari faaliyetlere ya da vasıflı işgücüne sahip olan bölgeler, projenin sunduğu fırsatlardan yararlanma anlamında, ekonomik bakımdan kalkınmış bölgelere kıyasla daha zayıf kalacaklardır. TANAP, gerçekleştireceği faaliyetlerle yerel kalkınmanın güçlendirilmesi ve mevcut kapasitenin de desteklemesini amaçlamaktadır. Böylelikle projenin yerel faydaları en üst seviyeye çıkarılmış olacaktır. Projenin farklı bölgeler üzerinde sahip olacağı muhtemel etkinin anlaşılması, TANAP’ın hâlihazırda ekonomik olarak gelişmiş bölgelerde proje faydalarını en üst seviyeye çıkarmasını ve ekonomik altyapı yetersizliği nedeniyle projeden yeterince fayda sağlayamayacak bölgeleri de desteklemesine olanak sağlayacaktır.

Ekonomi ve istihdamla ilgili etki ve riskler, aşağıda yer alan değerlendirme unsurları aracılığıyla ölçülmektedir:

Yerel ekonomi için fırsatlar Yerel istihdam için fırsatlar

Ekonomi ve istihdam üzerindeki etkilerin değerlendirmesinde, Sosyal Mevcut Durum Raporu’nun aşağıda yer alan bölümlerindeki verilerden faydalanılmıştır:

Ekonomik koşullar Arazi kullanımı ve tarım İstihdam ve geçim kaynakları


İdari yapı ve yönetim Yerleşim profili Eğitim durum ve hizmetleri


3-95

Yerel ekonomiye ilişkin değerlendirme unsurları için aşağıda yer alan duyarlılık unsurları kullanılmıştır:

GSYH’sinin %70'inden fazlası sanayi ve hizmet sektöründen elde eden İller Sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi sıralamasında ilk %40'lık dilimde yer alan iller 5 km’lik alan içerisinde sanayi tesisi bulunma durumu 5 km’lik alan içerisinde organize sanayi bölgesi bulunma durumu Ekonomisi aşağıda yer alan sektörlerden en az birine dayanan iller:

o Metal olmayan ürün imalatı, madencilik ve taş ocağı işletmesi, makine ve ekipman imalatı, demir ve çelik imalatı, temel metal sanayii, motorlu kara taşıtı imalatı




Yerel ekonomi için fırsatlar 0-1 unsur 2-3 unsur 4+ unsur

Yerel ekonomi için fırsatlar üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:

Atık bertaraf hizmetleri ihtiyacı Enerji ihtiyacı Endüstriyel mineral (kum, çakıl vb.) ihtiyacı İşgücü talebi Mal, malzeme ve hizmetler ihtiyacı


Atık bertaraf hizmetleri ihtiyacı Enerji ihtiyacı Endüstriyel mineral (kum, çakıl vb.) ihtiyacı İşgücü talebi Mal, malzeme ve hizmetler ihtiyacı


Atık bertarafı hizmetleri ihtiyacı Enerji ihtiyacı Endüstriyel mineral (kum, çakıl vb.) ihtiyacı İşgücü talebi Mal, malzeme ve hizmetler ihtiyacı



3-96

Değerlendirme unsuru: Yerel ekonomi için fırsatlar


Düşük gelişmişlik seviyesine sahip veya projenin ihtiyaç duyduğu mal, malzeme ve

hizmetleri sağlayamayan bölgelerde oluşan fırsatlar

Yüksek ekonomik gelişmişlik seviyesine sahip veya

geçmişte boru hattı projesi deneyimi bulunan bölgelerde

oluşan fırsatlar

Yüksek ekonomik gelişmişlik seviyesine sahip veya geçmişte boru hattı projesi

deneyimi bulunan bölgelerde oluşan büyük fırsatlar (örneğin, yerleşim

yakınlarında bir kamp sahası veya kompresör istasyonunun bulunması).

Yerel istihdam koşullarındaki değişimler bakımından değerlendirme unsurları için aşağıda yer alan duyarlılık unsurları kullanılmıştır:

İşsizlik oranı %10'dan fazla olan iller Yükseköğretim oranı %10,7’den az olan iller İşgücüne katılım oranı %50'den az olan iller




Yerel istihdam için fırsatlar 0-1 unsur 2 unsur 3 unsur

Yerel istihdam koşullarındaki değişiklikler üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:

İşgücü talebi Mal, malzeme ve hizmetler ihtiyacı






3-97


Değerlendirme unsuru: Yerel istihdam için fırsatlar


Yetersiz veya ihtiyaca uygun olmayan

işgücünün bulunduğu bölgeler için istihdam fırsatları.

İhtiyaca uygun işgücünün

bulunduğu bölgeler için istihdam fırsatları.

İhtiyaca uygun işgücünün bulunduğu

bölgeler için büyük istihdam fırsatları (örneğin, kamp sahaları veya

kompresör istasyonlarının bulunması).

Geçim Kaynakları ve Arazi Edinimine Bağlı Gelir Kaybı

Proje, kalıcı ve geçici arazi edinimine bağlı gelir kaybına yol açacak, dolayısıyla EA’da bulunan toplulukların geçim kaynaklarını etkileyecektir. Buna ek olarak proje faaliyetleri, günlük hayatta farklı kapsam ve ölçeklerde rahatsızlık ve sorunlara yol açabilecektir. Projenin kapsamı dikkate alındığında, en çok çiftçilik ve hayvancılık faaliyetleri etkilenecektir. Söz konusu etkiler, geçimlerini bu faaliyetlerden sağlayan ve düşük gelirli haneler için daha yoğun olacaktır. Ancak, rahatsızlık ve sorunların giderilebilmesi amacıyla, bazı etki azaltıcı önlemler uygulanacaktır. Arazi edinimine bağlı gelir kaybı ise YYEP’de belirtilen ilkeler doğrultusunda tazmin edilecektir.

Geçim kaynakları ve arazi edinimine bağlı gelir kaybıyla ilgili etki ve riskler, aşağıda yer alan değerlendirme unsurları aracılığıyla ölçülmektedir:

Çiftçiliğe dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler Hayvancılığa dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler

Geçim kaynakları ve arazi edinimine bağlı gelir kaybı üzerindeki etkilerin değerlendirmesinde, Sosyal Mevcut Durum Raporu’nun aşağıda yer alan bölümlerindeki verilerden faydalanılmıştır:

İstihdam ve geçim kaynakları Arazi kullanımı ve tarım


Yerleşim profili Demografik profil

Çiftçilik faaliyetlerine bağlı geçim kaynakları üzerindeki etkiler bakımından değerlendirme unsurları için aşağıda yer alan duyarlılık unsurları kullanılmıştır:

Bahçecilik ve/veya bağcılık faaliyetlerinde bulunan haneler Çiftçiliğin ve/veya bağcılığın bir gelir kaynağı olarak bildirildiği yerleşimler Tarım makineleri bulunmayan yerleşim yerleri Hanelerin %80'inden fazlasının 98,4 dekardan az tarım arazisine sahip olduğu

yerleşimler Hanelerin %60'ından fazlasının yetersiz gelire sahip olduğu yerleşimler


3-98




Çiftçiliğe dayanan geçim kaynakları üzerindeki

etkiler


Kompresör istasyonları ve Eskişehir Çıkış İstasyonu Bağlantı Hattı civarındaki yerleşimlerde çiftçilik faaliyetlerine bağlı geçim kaynakları bakımından değerlendirme unsurları için aşağıda yer alan duyarlılık unsurları kullanılmıştır:

Çiftçiliğin bir gelir kaynağı olarak bildirildiği yerleşimler Tarım makineleri bulunmayan yerleşimler


Duyarlılık Seviyesi


Çiftçiliğe dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler

0 unsur 1 unsur 2 unsur

Çiftçilik faaliyetlerine bağlı geçim kaynakları üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:

Toz emisyonu Bitkisel toprak kalitesi veya miktarının azalması Kullanım suyu ihtiyacı Atık su deşarjı Yeni yapı ve altyapıların inşa edilmesi Tarım arazisinin azalması


Toz emisyonu Bitkisel toprak kalitesi veya miktarının azalması Kullanım suyu ihtiyacı Atık su deşarjı Yeni yapı ve altyapıların inşa edilmesi Arazi kullanımındaki değişiklikler


Toz emisyonu


3-99

Kullanım suyu ihtiyacı Atık su deşarjı Yapı ve altyapıların yıkımı/sökülmesi Tarım arazisinin azalması


Değerlendirme unsuru: Çiftçiliğe dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler


Sınırlı çiftçilik faaliyeti bulunan Çiftçilik faaliyetlerinin sınırlı olduğu veya geçim kaynaklarının çiftçiliğe dayanmadığı bölgelerde gerçekleştirilen proje faaliyetleri ve projeden kaynaklı küçük rahatsızlıklar

Yoğun çiftçilik faaliyeti bulunan veya geçim kaynaklarının yüksek oranda çiftçiliğe dayandığı bölgelerde gerçekleştirilen proje faaliyetleri ve projeden kaynaklı küçük rahatsızlıklar

Sınırlı çiftçilik faaliyeti bulunan bölgelerde arazi edinimi.

Yoğun çiftçilik faaliyeti bulunan veya geçim kaynaklarının yüksek oranda çiftçiliğe dayandığı bölgelerde, çiftçilik faaliyetleri ve projeden kaynaklı uzun süreli ve kalıcı rahatsızlıklar

Yoğun çiftçilik faaliyeti bulunan, uzun dönemli ekim yapılan veya geçim kaynaklarının yüksek oranda çiftçiliğe dayandığı bölgelerde arazi edinimi

Hayvancılığa dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler bakımından değerlendirme unsurları için aşağıda yer alan duyarlılık unsurları kullanılmıştır:

Hayvancılığın ana gelir kaynağı olarak bildirildiği yerleşimler Hayvanların haneler tarafından otlatıldığı yerleşimler Arıcılığın bir gelir kaynağı olarak bildirildiği yerleşimler Hanelerin %60'ından fazlasının yetersiz gelire sahip olduğu yerleşimler




Hayvancılığa dayanan geçim

kaynakları üzerindeki etkiler


Kompresör istasyonları ve Eskişehir Çıkış İstasyonu Bağlantı Hattı civarındaki yerleşimlerde hayvancılık faaliyetlerine bağlı geçim kaynakları bakımından değerlendirme unsurları için aşağıda yer alan duyarlılık unsurları kullanılmıştır:

Hayvancılığın ana gelir kaynağı olarak bildirildiği yerleşimler Arıcılığın bir gelir kaynağı olarak bildirildiği yerleşimler



3-100



Hayvancılığa dayanan

geçim kaynakları üzerindeki

etkiler


Hayvancılık faaliyetlerine bağlı geçim kaynakları üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:

Toz emisyonu Bitkisel toprak kalitesi veya miktarının azalması Yeni yapı ve altyapıların inşa edilmesi Arazi kullanımında değişiklik Trafik artışı


Toz emisyonu Bitkisel toprak kalitesi veya miktarının azalması Yeni yapı ve altyapıların inşa edilmesi Arazi kullanımındaki değişiklikler Trafik artışı


Toz emisyonu Bitkisel toprak kalitesi veya miktarının azalması Yapı ve altyapıların yıkımı/sökülmesi Tarım arazisinin azalması Trafik artışı


Değerlendirme unsuru: Hayvancılığa dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler


Sınırlı hayvancılık faaliyeti bulunan bölgelerde gerçekleştirilen proje faaliyetleri ve projeden kaynaklı küçük rahatsızlıklar

Yoğun hayvancılık faaliyeti bulunan veya geçim kaynaklarının yüksek oranda hayvancılığa dayandığı bölgelerde gerçekleştirilen proje faaliyetleri ve projeden kaynaklı küçük rahatsızlıklar

Yoğun hayvancılık faaliyeti bulunan veya geçim kaynaklarının yüksek oranda hayvancılığa dayandığı bölgelerde, hayvancılık faaliyetleri ve projeden kaynaklı uzun süreli ve kalıcı rahatsızlıklar

Yoğun hayvancılık faaliyeti bulunan veya geçim kaynaklarının yüksek oranda hayvancılığa dayandığı bölgelerde arazi edinimi

Yoğun hayvancılık faaliyeti bulunan bölgelerde trafiği arttıracak unsurların


3-101

Değerlendirme unsuru: Hayvancılığa dayanan geçim kaynakları üzerindeki etkiler


bulunması

Halk Sağlığı, Eğitim, Emniyet ve Güvenliği

Proje, EA içerisinde bulunan toplulukların sağlık, eğitim, emniyet ve güvenliği üzerinde geniş çaplı bir etkiye sahip olacaktır. Bunlar, geçici rahatsızlıklardan günlük faaliyetler üzerindeki daha ciddi etkilere kadar uzanabilecek, Proje ilerleyişinin yanısıra TANAP ve yöre halkı arasındaki ilişkiyi etkileyebilecektir.

Bu kısımda, her ne kadar küçük ölçekli olsalar da, çok sayıda hane ve topluluk için önemli sayılabilecek etkiler incelenmektedir. Söz konusu etkilerin çoğu, yüksek nüfus yoğunluğunun olduğu veya belli alıcıların (örneğin, okul ve sağlık kurumları) bulunduğu bölgelerde gerçekleştirilen proje faaliyetlerinden kaynaklanacaktır. TANAP, halk sağlığı ve emniyeti üzerindeki etkilerin en aza indirgenmesini amaçlamaktadır. Bu nedenle, uluslararası standartlar doğrultusunda güvenlik, emniyet ve sağlık konularını ele alan kurumsal politikalar belirlenecektir. Buna ek olarak, yöredeki geçici süreli kalabalık işgücü, böyle bir dışsal değişikliğe kolay adapte olamayabilecek topluluklar için önemli bir etki yaratacaktır. Bu durumda, çalışanlarla yöre halkı arasındaki anlaşmazlıkların en aza indirgenmesi için bir dizi özel etki azaltıcı önlemin hayata geçirilmesi gerekecektir.

Halkın sağlık, eğitim, emniyet ve güvenliğiyle ilgili etki ve riskler aşağıda yer alan değerlendirme unsurları aracılığıyla ölçülmektedir:

Yerel sağlık hizmeti ve kurumları üzerindeki etkiler Halk sağlığı ve güvenliği üzerindeki etkiler Yerel eğitim hizmetleri üzerindeki etkiler İtilaf ve anlaşmazlığın artması Günlük faaliyetlerin aksaması

Halkın sağlık, eğitim, emniyet ve güvenliği üzerindeki etkilerin değerlendirmesinde, Sosyal Mevcut Durum Raporu’nun aşağıda yer alan bölümlerindeki verilerden faydalanılmıştır:

Sağlık durumu ve hizmetleri Eğitim durumu ve hizmetleri Toplumsal sorunlar Toplumsal sermaye Doğal afetlerin yönetimi Toplumsal ihtilaf ve anlaşmazlıklar


Yerleşim profili Demografik profil İdari yapı ve yönetim


3-102

Yerel sağlık hizmeti ve kurumları bakımından, değerlendirme unsurları için aşağıda yer alan duyarlılık unsurları kullanılmıştır:

İldeki yaşlı nüfusunun %12'den fazla olması Hanelerin %16'sından fazlasının bakıma ihtiyaç duyan aile fertlerine sahip olduğu

yerleşimler İldeki ortalama yaşam süresinin 77’den az olması Nüfusun %20'sinden fazlasının sağlık sistemini yetersiz ya da çok yetersiz olarak

bildirdiği yerleşimler Hanelerin %30'undan fazlasında en az bir engelli aile ferdinin bulunduğu

yerleşimler Yerleşimde bir sağlık tesisi bulunması




Yerel sağlık sistemi ve

kurumları üzerindeki etkiler

0 unsur Köyde sağlık tesisi

bulunması + 1 unsur

Köyde sağlık tesisi

bulunması + 2 veya daha

fazla unsur

Kompresör istasyonları ve Eskişehir Çıkış İstasyonu Bağlantı Hattı civarındaki yerleşimlerde yerel sağlık hizmet ve kurumları bakımından değerlendirme unsurları için aşağıda yer alan duyarlılık unsurları kullanılmıştır:

İldeki ortalama yaşam süresinin 77’den az olması İldeki nüfus yoğunluğunun 80 kişi/km2 ‘den fazla olması Yerleşimde bir sağlık tesisi bulunması




Yerel sağlık hizmeti ve


0 unsur Köyde sağlık tesisi

bulunması

Köyde sağlık tesisi

bulunması + 1 unsur

Yerel sağlık hizmeti ve kurumları üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:

Yöreye işçi göçü Trafik artışı Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması


Trafik artışı


Yöreye işçi göçü


3-103



Değerlendirme unsuru: Yerel sağlık hizmeti ve kurumları üzerindeki etkiler


Yeterli sağlık tesislerine sahip veya nüfusun sınırlı bir kesiminin sağlık hizmetlerine ihtiyaç duyduğu bölgelerde mevcut hizmetlerde küçük aksamalar

Sağlık kurumları iyi olan veya nüfusun sınırlı bir kesiminin sağlık kurumlarına ihtiyaç duyduğu bölgelerde projeden kaynaklı büyük rahatsızlıklar

Sağlık kurumları kötü olan veya nüfusun geniş bir kesiminin sağlık kurumlarına ihtiyaç duyduğu bölgelerde projeden kaynaklı büyük rahatsızlıklar

Halk sağlığı ve güvenliği bakımından değerlendirme unsurları için aşağıda yer alan duyarlılık unsurları tespit edilmektedir:

İldeki ortalama yaşam süresinin 77’den az olması İldeki yaşlı nüfusunun %12'den fazla olması İldeki nüfus yoğunluğunun 80 kişi/km2 ‘den fazla olması Hanelerin %16'sından fazlasının bakıma ihtiyaç duyan aile fertlerine sahip olduğu

yerleşimler




Halk sağlığı ve güvenliği

üzerindeki etkiler


Kompresör istasyonları ve Eskişehir Çıkış İstasyonu Bağlantı Hattı civarındaki yerleşimlerde halk sağlığı ve güvenliği bakımından değerlendirme unsurları için aşağıda yer alan duyarlılık unsurları kullanılmıştır:

İldeki ortalama yaşam süresinin 77’den az olması İldeki nüfus yoğunluğunun 80 kişi/km2 ‘den fazla olması




Halk sağlığı ve güvenliği

üzerindeki etkiler



3-104

Halk sağlığı ve güvenliği üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:

Toz emisyonu Gaz kirleticilerin emisyonu Kullanım suyu ihtiyacı İçme suyu ihtiyacı Atık su deşarjı Gürültü emisyonu Yöreye işçi göçü Trafik artışı


Toz emisyonu Gaz kirleticilerin emisyonu Kullanım suyu ihtiyacı İçme suyu ihtiyacı Atık su deşarjı Gürültü emisyonu Trafik artışı


Toz emisyonu Gaz kirleticilerin emisyonu Kullanım suyu su talebi İçme suyu ihtiyacı Atık su deşarjı Gürültü emisyonu Yöreye işçi göçü Trafik artışı


Değerlendirme unsuru: İnsan sağlık ve güvenliği üzerindeki etkiler


Nüfus yoğunluğunun düşük olduğu, daha az sayıda insani alıcıların bulunduğu, dolayısıyla da proje faaliyetlerinden kaynaklı sağlık risklerinin az olduğu bölgelerde gerçekleştirilen proje faaliyetleri

Nüfus yoğunluğunun yüksek olduğu, daha fazla sayıda insani alıcıların bulunduğu, dolayısıyla da proje faaliyetlerinden kaynaklı sağlık risklerinin daha fazla olduğu bölgelerde gerçekleştirilen proje faaliyetleri

Nüfus yoğunluğunun yüksek olduğu veya hassas grup ve kötü sağlık kurumlarının bulunduğu bölgelerde gerçekleştirilen proje faaliyetleri

Trafiğin çoğalmasına neden olan önemli bir unsurun bulunması ve yol kazası risklerinin artması

Kamp sahaları ve daha fazla yaygın hastalık riskinin bulunması


3-105



Yerel eğitim hizmeti ve


1 unsur 2 veya daha fazla unsur Taşımalı eğitimden

faydalanan yerleşim yerleri

Yerel eğitim hizmet ve kurumları bakımından değerlendirme unsuru için aşağıda yer alan duyarlılık unsurları tespit edilmektedir:

İlköğrenim oranının %97,9’dan düşük olması Gezici okullardan faydalanan yerleşim yerleri Okula gitmeyen çocukların bulunması İldeki okuryazarlık oranının %92'den az olması




Yerel eğitim hizmeti ve


1 unsur 2 veya daha fazla unsur Taşımalı eğitimden

faydalanan yerleşim yerleri

Yerel eğitim hizmeti ve kurumları üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:







3-106


Değerlendirme unsuru: Yerel eğitim hizmet ve kurumları üzerindeki etkiler


Genel proje faaliyetlerinden dolayı okullara verilebilecek küçük rahatsızlıklar

İlköğrenim oranları düşük olan bölgelerde okullara verilebilecek rahatsızlıklar

Okuluna servisle giden öğrencilere verilebilecek rahatsızlıklar

Hanenin gelir seviyesinin düşmesi sebebiyle çocukların eğitim hizmetlerinden mahrum kalması

İtilaf ve anlaşmazlıkların artması bakımından değerlendirme unsurları için aşağıda yer alan duyarlılık unsurları kullanılmıştır:

Bir ihtilaf veya anlaşmazlık geçmişinin bulunması Farklı etnik/dini grupların varlığı İldeki suçlu oranının %0.20'den fazla olması Hanelerin %80'inden fazlasının sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksine göre D ve E

kategorisinde bulunması Projeye %40'tan az oranda bir desteğin bulunması Yerleşimde herhangi bir derneğin bulunmaması




İtilaf ve anlaşmazlığın

artması

0-1 unsur 2 unsur 3 veya daha fazla unsur

Kompresör istasyonları ve Eskişehir Çıkış İstasyonu Bağlantı Hattı civarındaki yerleşimlerde gerginlik ve anlaşmazlıkların artması bakımından değerlendirme unsurları için aşağıda yer alan duyarlılık unsurları kullanılmıştır:

Bir ihtilaf veya anlaşmazlık geçmişinin bulunması İldeki suçlu oranının %0.20'den fazla olması Projeye %40'tan az oranda bir desteğin bulunması Yerleşimde herhangi bir derneğin bulunmaması


3-107




İtilaf ve anlaşmazlıkların

artması

0 unsur 1 unsur 2 veya daha fazla unsur

İtilaf ve anlaşmazlıkların artması üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:

Yeni yapı ve altyapıların inşa edilmesi Tarım arazisinin azalması İşgücü talebi Yöreye işçi göçü Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması


İşgücü talebi


Tarım arazisinin azalması İşgücü talebi Yöreye işçi göçü Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması


Değerlendirme unsuru: İtilaf ve anlaşmazlıkların artması


Üçüncü bir tarafın arabuluculuğuyla çözüme kavuşturulması gerekmeyen, bireyler veya hanelerle yaşanan projeyle ilgili ihtilaflar

Üçüncü bir tarafın arabuluculuğuyla çözüme kavuşturulması gereken, bireyler veya ailelerle yaşanan projeyle ilgili ihtilaflar

Üçüncü bir tarafın arabuluculuğuyla çözüme kavuşturulması gereken, çok sayıda hane veya yerel idarecilerle yaşanan projeyle ilgili ihtilaflar

Proje çalışanları veya yöre halkının karıştığı olay veya suçlar


3-108

Günlük faaliyetlerin aksaması üzerindeki etkiler bakımından değerlendirme unsurları için aşağıda yer alan duyarlılık unsurları kullanılmıştır:

Dul kadın hane reisli hane oranının %20'den fazla olması Kadın oranının %52'den fazla olması Hiçbir derneğin bulunmadığı yerleşimler Hanelerin %80'inden fazlasının sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksine göre D ve E

kategorisinde bulunması Yerleşimin daha önce bir boru hattı projesi deneyimi olmaması




Günlük faaliyetlerin

aksaması

0-1 unsur 2 unsur 3 veya daha fazla unsur

Kompresör istasyonları ve Eskişehir Çıkış İstasyonu Bağlantı Hattı civarındaki yerleşimlerde günlük faaliyetlerin aksaması bakımından değerlendirme unsurları için aşağıda yer alan duyarlılık unsurları kullanılmıştır:

Dul kadın hane reisli hane oranının %20'den fazla olması Kadın oranının %52'den fazla olması Hiçbir derneğin bulunmadığı yerleşimler Yerleşimin daha önce bir boru hattı projesi deneyimi olmaması




Günlük faaliyetlerin

aksaması

0 unsur 1 unsur 2 veya daha fazla unsur

Günlük faaliyetlerin aksaması üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:

Toz emisyonu Kullanım suyu ihtiyacı İçme suyu ihtiyacı Atıksu deşarjı Gürültü emisyonu Vibrasyon emisyonu Yöreye işçi göçü Trafik artışı Altyapı/hizmetlerin kesilmesi/sınırlanması


3-109






Değerlendirme unsuru: Günlük faaliyetlerin aksaması


Genel proje faaliyetlerinden dolayı bireyler veya sınırlı sayıda haneyi ilgilendiren kısa süreli sorunlar

Genel proje faaliyetlerinden dolayı çok sayıda hane veya yerleşimin tamamını ilgilendiren kısa süreli sorunlar

Çok sayıda hane veya yerleşimin tamamını ilgilendiren uzun süreli sorunlar

Proje faaliyetleri nedeniyle belli grupların (örneğin kadınların) günlük faaliyetlerini yerine getirme imkânlarının sınırlanması

Yakında kamp sahası bulunması

Demografi ve Göç

Proje kapsamıyla ilişkili olarak doğrudan ve dolaylı istihdam fırsatlarının oluştuğu kamp sahaları yakınlarındaki toplulukların demografik profilinde önemli değişikliklerin olabileceği düşünülmektedir. Söz konusu etkinin, özellikle iç/dış göç süreçlerinin zaten görülmekte olduğu bölgelerde, Proje faaliyetleriyle yoğunlaşması beklenmektedir. Bu da yerleşim yeri nüfusunda ciddi bir değişim yaşanmasına neden olabilecek ve toplumsal yapı ve uyum üzerinde önemli etkilere yol açabilecektir.

Demografi ve göçle ilgili etki ve riskler aşağıda yer alan değerlendirme unsurları aracılığıyla ölçülmektedir:


3-110

Demografik değişiklikler

Demografi ve göç üzerindeki etkilerin değerlendirmesinde, Sosyal Mevcut Durum Raporu’nun aşağıda yer alan bölümlerindeki verilerden faydalanılmıştır:

Demografik profil Yerleşim profili

Demografik değişiklikler bakımından değerlendirme unsurları için aşağıda yer alan duyarlılık unsurları kullanılmıştır:

Yaşlı nüfusunun %12'den fazla olması İç/dış göç yaşayan yerleşimler Yaz nüfusunun kış nüfusuna göre en az %50 oranında artması Kadın oranının %52'den fazla olması




Demografik değişiklikler 0-1 unsur 1-2 unsur 3 veya daha fazla unsur

Kompresör istasyonları çevresindeki yerleşim yerlerinde ve Eskişehir Çıkış Bağlantı Hattı boyunca demografik değişiklikler bakımından, değerlendirme unsurları için aşağıda yer alan duyarlılık unsurları tespit edilmektedir:

İç/dış göç yaşayan yerleşim yerleri Yaz nüfusunun kış nüfusundan %50 fazla olması Kadın oranının %52'den fazla olması




Demografik değişiklikler 0 unsur 1 unsur 2 veya daha fazla unsur

Demografik değişiklikler üzerinde etkisi bulunan faktörler:

İnşaat aşaması:

İşgücü talebi Yöreye işçi göçü


3-111


İşgücü talebi


İşgücü talebi Yöreye işçi göçü


Değerlendirme unsuru: Demografik değişiklikler


Projenin kısa dönemli iç/dış göçe yol açması

Hâlihazırda nüfus dalgalanmaları yaşayan bir yerleşim yerinde, projenin kısa dönemli iç/dış göçe yol açması

Projenin uzun dönemli iç/dış göçe yol açarak yerleşimdeki nüfusu ciddi şekilde değiştirmesi

Ekosistem Hizmetleri

Ekosistem hizmetleri teriminin etki değerlendirme alanında iki yönlü bir anlamı vardır: genel bir kavram olarak, bir proje ekosistemleri etkileyebilir ve bu şekilde ekosistemden yararlananlar üzerinde çeşitli yollarla değişikliklere sebep olabilir; proje aynı zamanda işletim süreci ve çalışanlarına iyi çalışma koşulları sunmak için belirli ekosistem servislerine bağlı olabilir. Bu bileşenin doğası gereği, ekosistem servislerinin hem sosyal hem de biyolojik disiplinlerden elde edilen veriler dikkate alınarak tanımlanması gerekir. Bu nedenle, ekosistem servislerinin değerlendirmesi hem sosyal hem de biyolojik disiplinlere ait bileşenlerin etki analizlerinin sonuçlarına bağlıdır. Ekosistem servislerinin değerlendirmesi için kullanılan yaklaşım farklıdır çünkü analizi diğer bileşenler için kullanılan nicel hesaplamalara dayanmakta ancak sonuçlar mevcut verilerin detayına bağlı olarak, nitel terimler biçiminde sunulmaktadır Ekosistem servisleri ile ilgili etkiler ve riskler aşağıdaki değerlendirme unsurlarına göre ölçülür:

Ekosistem servisleri üzerindeki etkiler

Ekosistem hizmetleri üzerindeki etkilerin değerlendirilmesi aşağıdaki Mevcut Durum Rapor bölümlerinde elde edilen ve sunulan verilere göre gerçekleştirilmiştir:

İstihdam ve geçim kaynakları Toprak kullanımı ve tarım Flora (Karasal ve Tatlı-su) Fauna (Karasal ve Tatlı-su)

Ayrıca Mevcut Durum Raporlarında yer alan aşağıdaki başlıklar içeriği daha iyi anlamak ve değerlendirme sürecini desteklemek için önemli bilgiler içermektedir:

Yerleşim profili Demografik profil


3-112

“Ekosistem servisleri üzerindeki etkiler” değerlendirme unsuru için, aşağıdaki duyarlılık unsurları tanımlanmıştır:

Ormancılık faaliyetleri ve ekonomik ilişki Avcılık faaliyetleri ve ekonomik ilişki Meyve ve mantar toplama faaliyetleri ve ekonomik ilişki Balıkçılık faaliyetlerinin ve ekonomik ilişki Turizm faaliyetleri ve ekonomik ilişki Koruma statüsündeki türlerin yaşadığı habitatlar Biyoçeşitlilik değeri olan habitatlar Koruma açısından önemi bulunan habitatlar

Bu unsurların toplamı, bileşenin genel hassasiyetini belirlemektedir.

Ekosistem hizmetleri üzerindeki etkiler, projenin sosyal ve biyolojik bileşenler üzerinde yaratması beklenen birincil etkilerin bir sonucudur. Bu nedenle, ekosistem hizmetleri üzerindeki etki faktörleri, aşağıdaki biyolojik ve sosyal bileşenler üzerindeki etkilerle aynıdır.

Geçim kaynakları ve arazi edinimine bağlı gelir kaybı; Karasal flora ve fauna Tatlısu florası ve faunası Denizel flora ve fauna

Etki faktörleri ve bileşenlerin hassasiyetlerinin etkileşiminin bir sonucu olarak ortaya çıkan önem kriterleri aşağıdaki tabloda tanımlanmıştır:

Değerlendirme unsuru: Ekosistem hizmetleri üzerindeki etkiler


Toplulukların geçim kaynakları ve refahı ile düşük oranda ilişkisi olan ekosistem hizmetleri üzerinde sınırlı etkiler. Projeden etkilenen ekosistem hizmetleri, koruma statüsünde olmayan türler, düşük biyoçeşitlilik değeri olan habitatlar ve/veya koruma açısından önemi bulunmayan habitatlar içerir.

Toplulukların geçim kaynakları ve refahı ile ilişkisi olan ekosistem hizmetleri üzerinde etkiler Projeden etkilenen ekosistem hizmetleri, koruma statüsünde olmayan türler, orta derecede biyoçeşitlilik değeri olan habitatlar ve/veya koruma açısından orta derecede önemi olan habitatlar içerir

Toplumun geçim kaynakları ve refahı ile ilişkisi olan ekosistem hizmetleri üzerinde önemli etkiler Projeden etkilenen ekosistem hizmetleri, koruma statüsünde olan türler, yüksek derecede biyoçeşitlilik değeri olan habitatlar ve/veya koruma açısından yüksek önemi olan habitatlar içerir.

3.6.1.3. Ekolojik Etkiler

3.6.1.3.1. Ekolojik Etkiler için Önem Kriterleri

Karasal Flora

Türkiye’de karasal flora türlerinin korunması, biyoçeşitliliğin küresel düzeyde korunması için anahtar konulardan biridir; çünkü Türkiye, Batı Palearktik’teki ülkeler arasında en zengin floraya (yaklaşık 9.700 takson) ve çok yüksek bir endemizm oranına (% 30’un üzerinde) sahiptir.

Karasal flora türleri inşaat sırasında, özellikle doğal bitki örtüsünün kaldırılıp üst toprağın sıyrılacağı Proje bileşenleri ayak izi dâhilinde, farklı Proje faaliyetlerinden


3-113

etkilenebilecektir. Karasal flora üzerindeki dolaylı etki, ulaşım yolları ve inşaat alanları çevresindeki tozuma, kazara toprak kirlenmesi ve atıksu deşarjı gibi etkiler ile ilişkilendirilebilirken; ikincil önemdeki küçük bir etki de, TANAP Projesi için aşılmayacak bir sorun yaratmayacağı düşünülen zararlı gaz (NOx, SO2) salınımlarıyla ilişkilendirilebilecektir. Ancak, bu durumun TANAP Projesi için aşılamayacak bir sorun olması beklenmemektedir. Flora konusunda dikkat çeken başka bir konu, diğer çizgisel altyapı projelerinde de soruna neden olmuş yabancı türlerin muhtemel taşınımı olacaktır. Yabancı türler, doğal flora türleri ile rekabete girebilmekte ve büyük alanlarda dağılan türleri yerlerinden edebilmektedirler.

Türkiye’nin iklim özgünlüğü göz önüne alındığında, Orta Anadolu ve Akdeniz Bölgeleri’nin kuru ve yarı kuru topraklarında veya Doğu Anadolu’nun yüksek rakımlı bölgelerinde büyümeleri için uygun koşulların geri getirilmesindeki zorluklar nedeniyle, flora üzerindeki etkilerin azaltılması bilhassa zor olabilecektir.

Duyarlılık, Etki Alanı’nda (EA), seçilen karasal flora türlerinin popülasyonlarına uygun ve belirlenen etki faktörleri tarafından olumsuz etkilenebilecek habitatların varlığı ile tanımlanmaktadır.

Bireysel değerlendirmeye uygun bulunan türler, aşağıda yer alan kriterlere göre seçilmektedir:

Tehdit altındaki türler; IUCN Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türler Kırmızı Listesi’ne göre CR ve EN kategorisindeki türler,

Sınırlı alanda dağılım gösteren türler.

Habitat uygunluğu, Avrupa Doğa Bilgi Sistemi (EUNIS) III. seviye habitat kategorisindeki her tür için bir uygunluk düzeyinin (yüksek, orta ve düşük) saptanması ve daha sonra değerlendirmede dikkate alınan bütün türler için habitat duyarlılık analizleri ile belirlenmektedir.

Değerlendirme, her bir türün dağılım alanı içinde yapılmıştır.

Duyarlılık düzeyi


Hedef tür A Düşük uygunlukta EUNIS

kodu

Orta uygunlukta EUNIS kodu Yüksek uygunlukta EUNIS

kodu

Hedef tür B Düşük uygunlukta EUNIS

kodu


kodu

Hedef tür n Düşük uygunlukta EUNIS

kodu


kodu

Karasal flora duyarlılığının belirlenmesinde kullanılan mevcut durum verileri, aşağıda yer alan unsurlardan oluşmaktadır:

Karasal flora saha çalışmasında gözlemlenen türlerin listesi, Türkiye’de var olan Önemli Doğa Alanları (ÖDA) ve Önemli Bitki Alanları (ÖBA)

hakkında veri, Türkiye’de tehlike altındaki türlere ilişkin Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı verileri, EUNIS / Habitat haritası, Türlerin varlığını (gözlendiği şekilde) gösteren haritalar,


3-114

Kritik tehlike altında (CR) veya tehlike altında (EN), endemik, sınırlı alanda dağılım gösteren flora türlerinin dağılım ve habitat tercihlerini gösteren haritalar,

Korunan alanlar haritası.

Karasal floraya ilişkin etki ve riskler, aşağıda yer alan değerlendirme unsurlarına göre tespit edilmektedir:

Seçilen karasal flora türlerine uygun habitatların azalması/bozulması

Karasal flora üzerinde rol oynayan etki faktörleri, aşağıda sunulmaktadır:

İnşaat aşaması:

Toz ve partikül madde emisyonu Gaz kirleticilerinin emisyonu Yerel morfolojik değişimler Üst toprak kalitesi/elverişliliğin azaltılması Yeni yapı ve altyapıların inşası Doğal bitki örtüsünün kaldırılması Yabancı türlerin girişi


Toz ve partikül madde emisyonu Gaz kirleticilerin emisyonu Üst toprak kalitesi/ elverişliliğinin azaltılması


Toz ve partikül madde emisyonu Gaz kirleticilerinin gazların emisyonu Saha restorasyonu Yabancı türlerin girişi

Etki faktörleri ve bileşenlerin duyarlılığı arasındaki etkileşimin sonucunda oluşan önem kriterleri, aşağıda yer alan tabloda gösterilmektedir.

Değerlendirme ölçütü: Seçilen karasal flora türlerine uygun habitatın azalması/bozulması


Seçilen karasal flora türleri için düşük uygunluktaki habitatın azalması/bozulması

Seçilen karasal flora türleri için orta uygunluktaki habitatın azalması/bozulması

Seçilen karasal flora türleri için yüksek uygunluktaki habitatın azalması/bozulması


3-115

Karasal Fauna

Karasal fauna türleri, inşaat süresinde birçok farklı Proje faaliyetinden etkilenebilecektir; bu faaliyetler hem doğal bitki örtüsünün kaldırılıp üst toprağın sıyrıldığı Proje ayak izi, hem de insan varlığının artışına ilişkin etkenler ile gürültüyle ilişkili etkenleri kapsamaktadır. Karasal flora üzerindeki dolaylı etki, ulaşım yolları ve inşaat alanları çevresindeki tozuma, kazara toprak kirlenmesi ve atıksu deşarjı gibi etkiler ile ilişkilendirilebilirken; ikincil önemdeki küçük bir etki de, TANAP Projesi için aşılmayacak bir sorun yaratmayacağı düşünülen zararlı gaz (NOx, SO2) salınımlarıyla ilişkilendirilebilecektir. Ancak, bu durumun TANAP Projesi için aşılamayacak bir sorun olması beklenmemektedir. Flora konusunda dikkat çeken başka bir konu, diğer çizgisel altyapı projelerinde de soruna neden olmuş yabancı türlerin muhtemel taşınımı olacaktır. Fauna üzerine yabancı türlerin etkileri, flora türlerinin (örneğin özel böcekler için) kaybolması veya predatör, rekabetçi ve parazitlerin ortaya çıkması ile ilişkilendirilebilecektir.

Duyarlılık, Etki Alanı’nda (EA), seçilen karasal fauna türlerinin popülasyonlarına uygun ve belirlenen etki faktörleri tarafından olumsuz etkilenebilecek habitatların varlığı ile tanımlanmaktadır.


Tehdit altındaki türler; IUCN, Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türler Kırmızı Listesi ve/veya Türkiye Kırmızı Veri Kitabı (Türkiye Kuşları Kırmızı Kitabı) tarafından Tehlike Altında (EN) veya Kritik Tehlike Altında (CR) olarak sınıflandırılmış olanlar,

Endemik türler, Sınırlı alanda dağılım gösteren türler.






kodu

Orta uygunlukta EUNIS

kodu

Yüksek uygunlukta EUNIS

kodu


kodu


kodu


kodu


kodu


kodu


kodu


3-116

Karasal fauna duyarlılığının belirlenmesinde kullanılan mevcut durum verileri, aşağıda yer alan unsurlardan oluşmaktadır:

Saha çalışmaları sırasında gözlemlenen memeli, kuş, sürüngen, amfibi ve arthropoda tür listeleri;

Türkiye’de var olan ÖDA’lar hakkında veri; Türkiye Kırmızı Veri Kitabı’ndan (Türkiye Kuşları Kırmızı Kitabı ve Türkiye

Kelebekleri Kırmızı Kitabı), Türkiye’deki tehdit altındaki türler hakkında veri; EUNIS / Habitat haritası; Türlerin varlığını (gözlendiği şekilde) gösteren haritalar; Kritik tehlike altında (CR) veya tehlike altında (EN), endemik, sınırlı alanda dağılım

gösteren fauna türlerinin dağılım ve habitat tercihlerini gösteren haritalar; Korunan alanlar haritası.

Karasal faunaya ilişkin etki ve riskler, aşağıda yer alan değerlendirme unsurlarına göre tespit edilmektedir:

Seçilen karasal fauna türlerine uygun habitatların azalması/bozulması

Karasal fauna üzerinde rol oynayan etki faktörleri, aşağıda sunulmaktadır:

İnşaat aşaması:

Toz ve partikül madde emisyonu Gaz kirleticilerinin emisyonu Yerel morfolojik değişimler Üst toprak kalitesi/elverişliliğinin azalması Gürültü emisyonu Yeni yapı/altyapıların inşası Doğal bitki örtüsünün kaldırılması Yabancı türlerin girişi


Toz ve partikül madde emisyonu Gaz kirleticilerin emisyonu Üst toprak kalitesi/elverişliliğinin azalması Gürültü emisyonu


Toz ve partikül madde emisyonu Gaz kirleticilerin emisyonu Üst toprak kalitesi/elverişliliğinin azalması Gürültü emisyonu Yabancı türlerin girişi


3-117


Değerlendirme unsuru: Seçilen karasal fauna türlerine uygun habitatın azalması/bozulması


Seçilen karasal fauna türleri için düşük uygunluktaki habitatın muhtemel azalması/bozulması

Seçilen karasal fauna türleri için orta uygunluktaki habitatın muhtemel azalması/bozulması

Seçilen karasal fauna türleri için yüksek uygunluktaki habitatın muhtemel azalması/bozulması

Tatlısu Florası

Tatlısu florası, Türkiye’de biyoçeşitlilik ve ekosistemlerin belirlenmesinde, karasal flora gibi çok önemli bir role sahiptir; korunması, hem ülke hem de Proje için önemli bir hedef olarak kabul edilmektedir. Tatlısu florası, karasal flora ile aynı düzeyde endemizm seviyesine sahip gibi görünmemekle birlikte, özellikle Orta Anadolu ve Akdeniz Bölgeleri’nin nispeten kurak iklimleri göz önünde bulundurulduğunda, önemli ve nadir ekosistemleri desteklemektedir.

Tatlısu florası üzerindeki etkiler, genellikle inşaat sırasında riparyan ve sucul bitki örtüsünün kaldırılacağı su geçişleri ile su akışındaki değişiklikler ve su geçişi yönünde oluşan siltasyon sorunlarıyla ilişkili olacaktır.

Duyarlılık, Etki Alanı’nda (EA), seçilen tatlısu flora türlerinin popülasyonlarına uygun ve belirlenen etki faktörleri tarafından olumsuz etkilenebilecek habitatların varlığı ile tanımlanmaktadır.


Tehdit altındaki türler; IUCN, Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türler Kırmızı Listesi’ne göre Tehlike Altında (EN) veya Kritik Tehlike (CR) kategorisindeki türler,

Sınırlı alanda dağılım gösteren türler.






kodu


kodu


kodu


kodu


kodu


kodu


kodu


kodu


kodu


3-118

Tatlısu florası duyarlılığının belirlenmesinde kullanılan mevcut durum verileri, aşağıda yer alan unsurlardan oluşmaktadır:

Tatlısu faunası saha çalışmaları sırasında gözlemlenen türlerin listesi; Türkiye’de var olan ÖDA’lar hakkında veri; EUNIS / Habitat haritası; Türkiye’de tehlike altındaki türlere ilişkin Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı

verileri; Türlerin varlığını (gözlendiği şekilde) gösteren haritalar; Kritik tehlike altında (CR) veya tehlike altında (EN), endemik, sınırlı

alanda dağılım gösteren flora türlerinin dağılımı ve habitat tercihlerini gösteren haritalar;


Tatlısu florasına ilişkin etki ve riskler, aşağıda yer alan değerlendirme unsurlarına göre tespit edilmektedir:

Seçilen tatlısu flora türlerine uygun habitatın azalma/bozulması

Tatlısu florası üzerinde rol oynayan etki faktörleri, aşağıda sunulmaktadır:

İnşaat aşaması:

Yerel morfolojik değişimler Kullanım suyu ihtiyacı Atıksu deşarjı Doğal su kaynaklarında su akışı/dolaşımında değişiklikler Askıda sediman Doğal bitki örtüsünün kaldırılması Yabancı türlerin girişi


Atıksu deşarjı


Atıksu deşarjı Kullanma suyu ihtiyacı


Değerlendirme unsuru: Seçilen tatlı su flora türlerine uygun habitatın azalması/bozulması


Seçilen tatlısu florası türleri için düşük uygunluktaki habitatın muhtemel azalması/bozulması

Seçilen tatlısu florası türleri için orta uygunluktaki habitatın muhtemel azalması/bozulması

Seçilen tatlısu florası için yüksek uygunluktaki habitatın muhtemel azalması/bozulması


3-119

Tatlısu Faunası

Duyarlılık, Etki Alanı’nda (EA), seçilen tatlısu fauna türlerinin popülasyonlarına uygun ve belirlenen etki faktörleri tarafından olumsuz etkilenebilecek habitatların varlığı ile tanımlanmaktadır.

Bireysel değerlendirme için uygun bulunan türler, aşağıda yer alan kriterlere göre seçilmektedir:

Tehdit altındaki türler; IUCN, Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türler Kırmızı Listesi’ne göre Tehlike Altında (EN) veya Kritik Tehlike (CR) kategorisindeki türler;

Endemik türler; Sınırlı alanda dağılım gösteren türler.






kodu


kodu


kodu


kodu


kodu


kodu


kodu


kodu


kodu

Tatlısu faunası duyarlılığının belirlenmesinde kullanılan mevcut durum verileri, aşağıda yer alan unsurlardan oluşmaktadır:

Balık ve makroomurgasızlar saha çalışmaları sırasında gözlemlenen türlerin listesi,

Balık ölçümleri ve avlanma eforu hakkındaki veriler, Türkiye’de var olan ÖDA’lar hakkında veri, EUNIS / Habitat haritası, Türkiye Kırmızı Kitabı’nda, Türkiye’de tehdit altındaki türler hakkında veri, BWMP skor sistemine dayalı su kalitesini gösteren haritalar, Türlerinin varlığını (gözlendiği şekilde) gösteren haritalar, Kritik tehlike altında (CR) veya tehlike altında (EN), endemik, sınırlı alanda

dağılım gösteren fauna türlerinin dağılım ve habitat tercihlerini gösteren haritalar, Korunan alanlar haritası.


3-120

Tatlısu faunasına ilişkin etki ve riskler, aşağıda yer alan değerlendirme unsurlarına göre tespit edilmektedir:

Seçilen tatlısu fauna türlerine uygun habitatın azalması/bozulması

Tatlısu fauna üzerinde rol oynayan etki faktörleri, aşağıda sunulmaktadır:

İnşaat aşaması:

Yerel morfolojik değişimler Kullanım suyu ihtiyacı Atıksu deşarjı Doğal su kaynaklarında su akışı/dolaşımında değişiklikler Askıda sediman Gürültü emisyonu Doğal bitki örtüsünün kaldırılması Yabancı türlerin girişi


Atıksu deşarjı


Kullanma suyu ihtiyacı Atıksu deşarjı


Değerlendirme unsuru: Seçilen tatlı su fauna türlerine uygun habitatın azalması/bozulması

Düşük etki Düşük etki Düşük etki

Seçilen tatlısu fauna türleri için düşük uygunluktaki habitatın muhtemel azalması/bozulması

Seçilen tatlısu fauna türleri için orta uygunluktaki habitatın muhtemel azalması/bozulması

Seçilen tatlısu fauna türleri için yüksek uygunluktaki habitatın muhtemel azalması/bozulması

Karasal ve Tatlısu Habitat ve Ekosistemleri

Türkiye’deki karasal ve tatlısu habitat ve ekosistemlerinin korunması, dünyadaki diğer bütün ülkelerde olduğu gibi, doğanın korunması açısından önemli bir konu teşkil etmektedir.

Duyarlılık, EA’da bulunan alanların azalma ve/veya bozulmasından olumsuz etkilenebilecek ve koruma önemine sahip karasal habitatların varlığına göre tanımlanmaktadır.

Proje EA’sı, aşağıda yer alan ilgili etki faktörlerine göre tanımlanmaktadır:

Toz ve partikül madde emisyonu Gaz kirleticilerin gazların emisyonu Kazı Üst toprak kalitesi/ elverişliliğinin azalması


3-121

Yeni yapı/altyapıların inşası Doğal bitki örtüsünün kaldırılması Yabancı türlerin girişi

Ekolojik alıcılar için duyarlılık, aşağıda yer aldığı şekilde belirlenmektedir:

Korunan alanlar ve yüksek biyoçeşitlilik değerine sahip (örn. ÖDA) farklı tipteki habitatların varlığı,

Sık ormanların varlığı; Fauna türlerinin (başlıca kuşlar) göç yolları ve göçmen ve/veya koloni

oluşturan türlerin küresel olarak öneme sahip konsantrasyonlarını destekleyen habitatların varlığı,

Sulak alan, nehir geçişleri ve/veya diğer su kaynaklarının varlığı, Yüksek biyoçeşitlilik değeri olan (örn. ÖDA) habitatların veya korunan alanın

sınırları, Türkiye’deki habitat ve ekosistemler üzerindeki; bu alanların koruma

durumlarında önemli bir azalmaya neden olabilecek tehdit ve eğilimlerin mevcut düzeyi.



Yüksek koruma

önemine sahip

habitat

Türkiye Ulusal Biyolojik

Çeşitlilik Strateji ve Eylem

Planı’na göre biyolojik

zenginlik için düşük tehdit

oluşturan ekosistemlerin

parçası olan habitatların

varlığı

(tarımsal ekosistemler)

Türkiye Ulusal Biyolojik

Çeşitlilik Strateji ve Eylem

Planı’na göre biyolojik

zenginlik için orta tehdit

oluşturan ekosistemlerin

parçası olan habitatların varlığı

(düz bölgelerdeki ormanlar)

Türkiye Ulusal Biyolojik Çeşitlilik

Strateji ve Eylem Planı’na göre

biyolojik zenginlik için yüksek tehdit

oluşturan ekosistemlerin parçası olan

habitatların varlığı (bozkır, iç sular,

kıyı kumul ve dağlık ormanlar

ekosistemleri)

Kritik habitat - - Kritik habitatların varlığı

Karasal ve tatlısu habitat ve ekosistem duyarlılığının belirlenmesinde kullanılan mevcut durum verileri, aşağıda yer alan unsurlardan oluşmaktadır:

Saha çalışmaları sırasında gözlemlenen memeli, kuş, sürüngen, amfibi ve

arthropoda tür listeleri,

Türkiye’de var olan ÖDA’lar hakkında veri, Türkiye Kırmızı Veri Kitabı’nda (Türkiye Kuşları Kırmızı Kitabı, Türkiye Kelebekleri

Kırmızı Kitabı) , Türkiye’deki tehdit altındaki türler hakkında veri, EUNIS / Habitat haritası, Türlerin varlığını (gözlendiği şekilde) gösteren haritalar, Kritik tehlike altında (CR) veya tehlike altında (EN), endemik, sınırlı alanda dağılım

gösteren karasal fauna ve flora türleri dağılım ve habitat tercihlerini gösteren haritalar,


Karasal ve tatlısu habitat ve ekosistemlerine ilişkin etki ve riskler, aşağıda yer alan değerlendirme unsurlarına göre tespit edilmektedir:

Koruma önemine sahip karasal ve tatlısu habitatının azalması/bozulması Kritik habitatın azalması/bozulması


3-122

Karasal ve tatlısu habitat ve ekosistemleri üzerinde rol oynayan etki faktörleri, aşağıda sunulmaktadır:

İnşaat aşaması:

Toz ve partikül madde emisyonu Gaz kirleticilerin emisyonu Yerel morfolojik değişimler Üst toprak kalitesi/elverişliliğinin azalması Kullanım suyu ihtiyacı Atıksu deşarjı Doğal su kaynaklarında su akışı/dolaşımında değişiklikler Askıda sediman Gürültü emisyonu Yeni yapı/altyapıların inşası Doğal bitki örtüsünün kaldırılması Yabancı türlerin girişi


Toz ve partikül madde Gaz kirleticilerin emisyonu Üst toprak kalitesi/elverişliliğinin azalması Atıksu deşarjı Gürültü emisyonu


Toz ve partikül madde emisyonu Gaz kirleticilerin emisyonu Saha restorasyonu Kullanım suyu ihtiyacı Atıksu deşarjı Gürültü emisyonu Yabancı türlerin girişi


Değerlendirme unsuru: Koruma önemine sahip karasal ve tatlısu habitatının azalması/bozulması

Düşük etki Orta Etki Yüksek etki

Türkiye Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Strateji ve Eylem Planı’na göre biyolojik zenginlik için düşük tehdit oluşturan ekosistemlerin parçası olan habitatların (tarımsal ekosistemler) azalması/bozulması

Türkiye Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Strateji ve Eylem Planı’na göre biyolojik zenginlik için orta tehdit oluşturan ekosistemlerin parçası olan habitatların (düz bölgelerdeki ormanlar) azalması/bozulması

Türkiye Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Strateji ve Eylem Planı’na göre biyolojik zenginlik için yüksek tehdit oluşturan ekosistemlerin parçası olan habitatların (bozkır, iç sular, kıyı kumul ve dağlık ormanlar ekosistemleri) azalması/bozulması


3-123

Değerlendirme unsuru: Kritik habitatın azalması/bozulması

Düşük etki Orta Etki Yüksek etki

- - Kritik habitatların olası azalması/bozulması

Karasal Korunan ve Duyarlı Alanlar

Bu değerlendirme çerçevesinde koruma alanları, hem Türkiye Ulusal Mevzuatı ile kanuni olarak korunan alanlar, hem de ekolojik değerleri nedeniyle ulusal ve uluslararası düzeyde korumaya değer olarak belirlenmiş alanlar olarak nitelendirilmektedir. Proje güzergâhı, koruma alanları üzerinde doğrudan etkiye neden olmaktan özenle kaçınacak şekilde tasarlanmış olsa da, değerlendirme, Proje koridoru ve YÜT’leriyle çevredeki korunan ve duyarlı alanlar arasındaki mekânsal ilişki kapsamında yapılmaktadır. Analiz Projenin, ekolojik ilişkiler üzerinde sahip olabileceği bütün dolaylı etkilerini de geniş ölçekte yansıtmayı amaçlamaktadır.

Duyarlılık, proje koridorunun 5 km civarındaki korunan ve duyarlı alanların varlığına göre tanımlanmaktadır.

Aşağıda yer alan tablo, bileşen için duyarlılık düzeyi değerlendirmesini göstermektedir.



Korunan ve duyarlı alanların varlığı

Proje koridoruna 4 ve 5 km mesafedeki Milli Korunan Alanlar’ın varlığı

Proje koridoruna 2 ve 4 km mesafedeki Milli Korunan Alanlar’ın varlığı

Proje koridoruna 2 km mesafedeki Milli Korunan Alanlar’ın varlığı veya proje koridoruna 5 km mesafedeki uluslararası düzeyde korunan alanların varlığı

Korunan ve duyarlı alanların duyarlılığının belirlenmesinde kullanılan mevcut durum verileri, aşağıda yer alan unsurlardan oluşmaktadır:

Türkiye korunan alanları haritası Türkiye’nin Önemli Doğa Alanları

Korunan ve duyarlı alanlara ilişkin etki ve riskler, aşağıda yer alan değerlendirme unsurlarına göre tespit edilmektedir:

Korunan ve duyarlı alanlarla muhtemel etkileşim

Korunan ve duyarlı alanlar üzerinde rol oynayan etki faktörleri, aşağıda sunulmaktadır:

İnşaat aşaması:

Toz ve partikül madde emisyonu Gaz kirleticilerin emisyonu Yerel morfolojik değişimler


3-124

Üst toprak kalitesi/elverişliliğinin azalması Kullanım suyu ihtiyacı Atık su deşarjı Doğal su kaynaklarında su akışı/dolaşımında değişiklikler Askıda sediman Gürültü emisyonu Doğal bitki örtüsünün kaldırılması Yeni bina/alt yapıların inşası Yabancı türlerin girişi


Toz ve partikül madde emisyonu Gaz kirleticilerin emisyonu Üst toprak kalitesi/elverişliliğinin azalması Atıksu deşarjı Gürültü emisyonu


Gaz kirleticilerin emisyonu Atıksu deşarjı Gürültü emisyonu Yabancı türlerin girişi


Değerlendirme unsuru: Korunan ve duyarlı alanlarla muhtemel etkileşim

Düşük etki Orta etki Düşük etki

Korunan alanlar yüzeyinin % 5’den azı ile muhtemel etkileşim

Korunan alanlar yüzeyinin % 5’den fazla, % 25’den azı ile muhtemel etkileşim

Korunan alanlar yüzeyinin % 25’den fazlası ile muhtemel etkileşim

Denizel Flora

Marmara Denizi, aralarında koruma altında, sınırlı alanda dağılım gösteren ve/veya endemik türlerin de bulunduğu birçok makroskobik denizel vejetasyon türlerini barındırmaktadır. Bu türler, denizel ekosistemlerin dengesinin devamlılığını sağlamakta önemli rol oynamaktadır. Bu türlerdeki azalmalar, ekolojik ve hatta ekonomik seviyede doğrudan veya dolaylı birçok sonuç doğurmaktadır (birincil üretim, yumurtlama yerleri, üreme alanları, yavruların büyüme alanları, kıyıların stabilitesi) önem taşımaktadır.

Denizel flora ile proje faaliyetleri ve etki faktörleri ile ilişkili için başlıca tehditler; kirlilik, bulanıklık, gemilerin demirlemesi, sediman akışının modifikasyonu ve sediman birikimi ile ezilme olarak belirlenmektedir.

İnşaat aşamasında saha hazırlığına yönelik kıyısal çalışmalar, boru döşemesi ve hidrotest faaliyetleriyle denizel flora türlerini etkileyebilecektir. Faaliyetler sırasında ortaya çıkabilecek başlıca etki, katodik korumadan kaynaklanan kirleticilerin açığa çıkması ile ilişkilendirilebilir.


3-125

Duyarlılık, belirlenen etki faktörlerinden olumsuz etkilenebilecek seçilen flora türlerinin EA’daki varlığına göre tanımlanmaktadır.

Bireysel değerlendirmeye uygun görülen türler, aşağıda yer alan kriterlere göre seçilmektedir:

o Özel Koruma Alanları ve Akdeniz Biyolojik Çeşitliliği’ne İlişkin Protokol, (Ek II) - (SAP BIO Protokolü-MAP-UNEP), tarafından tehlikede veya tehdit altında olarak listelenen türler, Türkiye Protokolü 2002 yılında onaylamıştır.

o IUCN tarafından hassas, tehlike altında veya kritik tehlike altında olarak sınıflandırılmış türler,

o Ulusal mevzuat uyarınca korunan türler, Endemik türler, Sınırlı alanda dağılım gösteren türler.



Seçilen denizel flora türlerinin varlığı

Seçilen denizel flora türlerinin yokluğu; diğer flora türlerinin varlığı

Seçilen denizel flora türlerinin varlığı (ör: seyrek deniz çayırı; seçilen türlerin varlığı)

Seçilen önemli denizel flora türlerinin varlığı (ör: deniz çayırı; 20 m çapından büyük alanlarda seçilen türlerin varlığı)

Denizel floranın belirlenmesinde dikkate alınan mevcut durum verileri, aşağıda yer alan unsurlardan oluşmaktadır:

Masabaşı veri toplama çalışması Saha çalışması – türlerin listesi Saha çalışması – türlerin dağılımını gösteren veri/harita Saha çalışması – habitat haritaları

Denizel floraya ilişkin etki ve riskler, aşağıda yer alan değerlendirme unsurlarına göre tespit edilmektedir:

Seçilen denizel flora türlerinin azalması/bozulması

Denizel flora üzerinde rol oynayan etki faktörleri, aşağıda sunulmaktadır:

İnşaat aşaması:

Askıda sediman Yerel morfolojik değişimler Yabancı türlerin girişi Atıksu deşarjı


Katodik korumadan kaynaklanan kirletici(lerin) açığa çıkması




3-126


Değerlendirme unsuru: Seçilen denizel flora türlerinin azalması/bozulması


Gözlemlenen flora türleri örtüsünün % 10’dan azında muhtemel azalma/bozulma (seçilen flora türleri hariç)

Seçilen flora türleri üzerinde etki yoktur

Gözlemlenen flora türleri örtüsünün % 10 - 25’i arasında azalma/bozulma

Gözlemlenen seçilen denizel flora türleri örtüsünün % 5’den azı üzerinde muhtemel etki

Gözlemlenen flora türleri örtüsünün % 25’inden fazlasında muhtemel azalma/bozulma

Gözlemlenen seçilen denizel flora türleri örtüsünün % 5’den fazlası üzerinde muhtemel etki

Denizel Fauna

Marmara Denizi’nde yaklaşık 250 balık ve 4 denizel memeli (Cetacea) türü yaşamaktadır. Bölge, özellikle şişe burunlu yunuslar açısından büyük önem taşımaktadır. Birkaç bentik tür (Sünger, Krustase, Molluska, Hidrozoa, Derisidikenli) sert ve yumuşak zemini kolonize etmektedir. Zooplankton türleri, genellikle tuzluluk değişimlerine karşı, tuzluluk stresi geçirme ihtiyaçları dolayısıyla, oldukça dayanıklıdırlar.

Denizel fauna için, etki faktörleri ve proje faaliyetlerine ilişkin öngörülebilen başlıca tehditler; kirlilik, bulanıklık, gemilerin demirlemesi, askıda sedimanın değişime uğraması, sediman birikimi, su altı gürültüsü ve ezilme olarak belirlenmektedir. Memeli türleri özellikle su altındaki gürültüye karşı duyarlıyken, birçok bentik tür bulanıklık, gemilerin demirlemesi, askıda sedimanın değişime uğraması ve kirliliğine karşı duyarlıdırlar.

İnşaat aşamasında saha hazırlığına yönelik kıyısal çalışmalar, boru döşemesi ve hidrotest faaliyetleriyle denizel fauna türlerini etkileyebilecektir. İşletme aşamasında olumsuz etki sınırlı olacak ve büyük ölçüde katodik korumaya bağlı kirleticilerin açığa çıkışından kaynaklanacaktır. Orta derecede pozitif etki, ortama yeni bir sert zeminin (borular) eklenmesi ve sonuçta balık ve makroomurgasızlar için yeni niş alanlarının oluşması ile ilişkilendirilebilir.

Duyarlılık, hem seçilen denizel fauna türlerinin varlığı hem de/veya tespit edilen etki faktörleri tarafından olumsuz yönde etkilenebilecek seçilen denizel fauna türlerinin popülasyonları için uygun habitatların varlığına göre tanımlanmaktadır.

Bireysel değerlendirme için uygun bulunan denizel fauna türleri, aşağıda yer alan kriterlere göre seçilmektedir:

Tehdit altında olduğu kabul edilen tehlike altındaki türler: o Özel Koruma Alanları ve Akdeniz Biyolojik Çeşitliliği’ne İlişkin Protokol, (Ek II) -

(SAP BIO Protokolü-MAP-UNEP), tarafından tehlikede veya tehdit altında olarak listelenen türler, Türkiye Protokolü 2002 yılında onaylamıştır,

o IUCN tarafından hassas, tehlike altında veya kritik tehlike altında olarak sınıflandırılmış türler,

o Ulusal mevzuat uyarınca korunan türler Endemik türler Sınırlı alanda dağılım gösteren türler.


3-127



Seçilen denizel fauna türleri

popülasyonları için uygun

habitatların varlığı



habitatların, bilimsel kriterler

ve bölgesel düzeyde

habitat/türlerin dağılımına

(Marmara Denizi ve

Çanakkale Boğazı) ilişkin

bilgilere göre, sınırlı varlığı






(Marmara Denizi ve


bilgilere göre, sınırlı varlığı

ve

Seçilen denizel fauna

türlerinin zaman zaman

gözlemlenen varlığı






(Marmara Denizi ve


bilgilere göre, önemli varlığı

ve/veya

Habitat/türlerin bölgesel

düzeyde dağılımına ilişkin

bilimsel kriter ve bilgiye göre

seçilen denizel fauna

türlerinin önemli miktarda

gözlemlenen varlığı

Denizel faunanın belirlenmesinde kullanılan mevcut durum verileri, aşağıda yer alan unsurlardan oluşmaktadır:

Masabaşı veri toplama çalışması Saha çalışması – tür listesi Saha çalışması – tür dağılımını gösteren veri/harita Saha çalışması – habitat haritaları

Denizel faunaya ilişkin etki ve riskler, aşağıda yer alan değerlendirme unsurlarına göre tespit edilmektedir:

Seçilen denizel fauna türlerine uygun habitatın azalması/bozulması

Denizel fauna üzerinde rol oynayan etki faktörleri, aşağıda sunulmaktadır:

İnşaat aşaması:

Askıda sediman Yerel morfolojik değişimler Yabancı türlerin girişi Atık su deşarjı Gürültü emisyonu


Katodik korumadan kaynaklanan kirletici(lerin) açığa çıkması Yeni yapı/altyapıların inşası



Etki faktörleri ve bileşenlerin duyarlılığı arasındaki etkileşiminin sonucunda oluşan önem kriterleri, aşağıda yer alan tabloda gösterilmektedir.


3-128

Değerlendirme unsuru: Seçilen denizel fauna türlerine uygun habitatın azalması/bozulması


Seçilen denizel fauna türlerine uygun gözlemlenen habitatların % 5’den azında muhtemel azalma/bozulma

ve

Seçilen denizel fauna türlerine uygun, Proje koridorunun % 10’undan az yer kaplayan habitatlar

Seçilen denizel fauna türlerine uygun gözlemlenen habitatların % 5’inden fazla ve % 20’sinden azında azalma/bozulma ve

Proje koridorunun %10’undan fazla ve %25’inden az yer kaplayan seçilen denizel fauna türlerine uygun habitatlar

ve/veya

Denizel fauna seçilen türlerinin zaman zaman gözlenen varlığı

Seçilen denizel fauna türlerine uygun gözlenen habitatların %20’den fazlasında muhtemel azalma/bozulma

ve

Proje koridorunun %25’inden fazla yer kaplayan seçilen denizel fauna türlerine uygun habitatlar

ve/ya

Denizel fauna seçilen türlerinin gözlenen önemli varlığı

Denizel Habitatlar

Denizel habitat ve ekosistemlerin korunması, doğa koruma için anahtar konulardan biridir. Bazı denizel habitatlar, hassasiyetlerinden dolayı özel ilgi gerektirirler. Ancak, onları önemli kılan başka kriterler de bulunmaktadır. Koruma altında veya yüksek miras değerine sahip olduğu düşünülen türlerin varlığı, aynı zamanda habitatın kendiliğinden sahip olduğu estetik, ekonomik, miras değerleri veya nadirliği bunlar arasında sayılabilir. Bu kriterler bazında, habitatlar üç ana kategoriye ayrılabilirler:

Öncelikli habitatlar: korunması zorunlu olan habitatlar Önemli habitatlar: özel ilgi ve yönetim gerektiren habitatlar Diğer habitatlar: nadirlik veya hassasiyet niteliği olmayan ve miras, estetik ve

ekonomik açıdan sınırlı öneme sahip habitatlar. Bu habitatlar, özel koruma veya yönetim tedbirleri gerektirmezler.

Bu kategoriler ışığında bir Denizel Habitat Referans Listesi, Türkiye’nin de dâhil olduğu Akdeniz ülkeleri tarafından hazırlanmıştır.

Duyarlılık, EA’da azalma ve/veya bozulmayla olumsuz etkilenebilecek hem öncelikli hem de önemli habitatları kapsayan, yüksek korunma önemine sahip denizel habitatların varlığına göre tanımlanmaktadır.


Düşük Düşük Düşük

Yüksek koruma önemine

sahip habitatlar

Bir tek önemli habitatın

varlığı

Birden fazla önemli habitatın

varlığı

Öncelikli habitat(lar)ın varlığı

Denizel habitatların belirlenmesinde dikkate alınan mevcut durum verileri aşağıda yer alan unsurlardan oluşmaktadır:

Saha çalışması sırasında gözlenen türlerin dağılımı Çalışma alanında denizel habitat sınıflandırması Çalışma alanındaki denizel habitatların dağılımını gösteren haritalar

Denizel habitatlara ilişkin etki ve riskler, aşağıda yer alan değerlendirme unsurlarına göre tespit edilmektedir:

Koruma önemine sahip denizel habitatın azalma/bozulması


3-129

Denizel habitat ve ekosistemler üzerinde rol oynayan etki faktörleri:

İnşaat aşaması:

Askıda süspansiyon Yerel morfolojik değişimler Yabancı türlerin girişi Atık su boşaltımı Gürültü emisyonu


Katodik korumadan kaynaklanan kirletici(lerin) açığa çıkması Yeni yapı/altyapıların yapımı


Etki beklenmemektedir.


Değerlendirme unsuru: Koruma önemine sahip denizel habitatın azalması/bozulması


Gözlemlenen önemli habitat(lar)ın % 10’dan azının azalması/bozulması

Öncelikli habitatlar üzerinde etki yoktur

Gözlemlenen önemli habitat(lar)ın % 10’dan fazla % 25’den azının azalması/bozulması

Öncelikli habitatlar üzerinde etki yoktur

Gözlemlenen önemli habitat(lar)ın % 25’den fazlasının azalması/bozulması

veya

Öncelikli habitat üzerinde muhtemel etki

Denizel Biyolojik Çeşitlilik

Önceki paragraflarda bahsedilen karasal biyoçeşitliliğe benzer olarak, denizel biyoçeşitlilik, gen, tür ve habitat/ekosistem bakımından belli bir coğrafi alan içindeki çeşitlilik olarak tanımlanmaktadır. Bu değerlendirme çerçevesinde, bu çalışmada biyoçeşitlilik, tür ve habitat düzeyinde ele alınmaktadır. Toplanan verilerin doğası göz önüne alındığında, biyoçeşitlilik kavramının mümkün olan en pratik uygulaması tür ve habitat seviyesinde yapılmakta ve önlemler, tür ve habitat seviyesinde daha kolay alınabilmektedir.

Denizel biyolojik çeşitlilik kavramı dâhilinde birincil öneme sahip unsurlar, aşağıda listelenmektedir:

Kıyısal ve denizel topluluğun yalınlaştırılması (pelajik, planktonik, bentik) Hassas tür populasyonunun azalması Tehlike altındaki türlerin azalması Balıkçılık hedefindeki türlerin popülasyonunun azalması Habitat bozulması, parçalaması, erozyon veya örselenme Biyoçeşitlilik doğal dinamiklerinin bozulması Biyolojik istila İklim değişikliği


3-130

Duyarlılık, saha çalışması sırasında gözlemlenen ve yüksek sayıda tür barındıran habitatların varlığı ve/veya koruma önemine sahip denizel habitat ve/veya denizel korunan alanlarının varlığı ile tanımlanmaktadır.




Saha çalışması sırasında

gözlemlenen ve yüksek

sayıda tür barındıran


ve/veya koruma önemi olan

denizel habitatın varlığı

ve/veya seçilen denizel

fauna/flora türlerinin varlığı

ve/veya denizel koruma

alanı(ları)nın varlığı

Araştırılan bütün

habitatlarda gözlemlenen

türlerin ortalama % 0 -

33’ünü barındıran


ve/veya

Önemli bir habitatın varlığı

ve/veya

Seçilen denizel fauna/flora

türlerinin çok sınırlı varlığı

ve/veya

Proje koridoruna 2 km – 5

km arası mesafede denizel

korunan alan/alanların

varlığı



türlerin ortalama %34 -

66’sını barındıran


ve/veya

Birden fazla önemli habitat

varlığı

ve/veya


türlerinin varlığı

ve/veya


km arası mesafede denizel


varlığı



türlerin ortalama % 34 -

66’sını barındıran


ve/veya

Öncelikli habitat/lar varlığı

ve/veya


türlerinin ilgili varlığı

ve/veya

Proje koridoru içinde denizel


varlığı

Denizel biyoçeşitlilik duyarlılığının belirlemesinde kullanılan mevcut durum verileri, aşağıda yer alan unsurlardan oluşmaktadır:

Balık göçleri, balık avları, pelajik topluluk, bentos ve planktona yönelik bibliyografik veri toplama

Saha çalışmaları sırasında gözlemlenen fauna ve flora türlerinin dağılımı Saha çalışmaları sırasında gözlemlenen denizel habitatların dağılımı Denizel korunan alanların haritası

Biyoçeşitliğe ilişkin etki ve riskler, aşağıda yer alan değerlendirme unsurlarına göre tespit edilmektedir:

Yüksek biyoçeşitliliğe ve/veya koruma önemine sahip olan denizel habitat/lar ve/veya korunan denizel alanların azalması/bozulması

Denizel biyoçeşitlilik üzerinde rol oynayan etki faktörleri, aşağıda sunulmaktadır:

İnşaat aşaması:



3-131


Katodik korumadan kaynaklanan kirletici(lerin) açığa çıkması

İşletmeye kapatma:


Etki faktörleri ve bileşenlerin duyarlılığı arasındaki etkileşimin sonucunda oluşan önem kriterleri, aşağıda yer alan tabloda belirtilmektedir.

Değerlendirme unsuru: Yüksek biyoçeşitliğe ve/veya koruma önemine sahip olan habitat(lar)ın ve/veya denizel korunan alan(ları)nın azalması/bozulması


Yüksek biyoçeşitliğe ve/veya koruma önemine sahip olan habitat(lar)ın ve/veya denizel korunan alan(ları)nın % 10’unun azalması/bozulması

Yüksek biyoçeşitliğe ve/veya koruma önemine sahip olan habitat(lar)ın ve/veya denizel korunan alan(ları)nın % 10’dan fazla % 25’den azının azalması/bozulması

Yüksek biyoçeşitliğe ve/veya koruma önemine sahip olan habitat(lar)ın ve/veya denizel korunan alan(ları)nın % 25’ten fazlasının azalması/bozulması

Denizel Korunan Alanlar

Bu değerlendirme çerçevesinde denizel korunan alanlar, hem Türkiye Ulusal Mevzuatı ile kanuni olarak korunan alanlar, hem de ekolojik değerleri nedeniyle ulusal ve uluslararası düzeyde korumaya değer olarak belirlenmiş alanlar olarak nitelendirilmektedir. Duyarlılık, denizel koruma ve/veya proje koridorundan 5 km mesafedeki korumaya değer olduğu tespit edilen alanların varlığı ile tanımlanmaktadır.




Yerleşik veya planlanan

denizel korunan alanlar


km arası mesafede yerleşik

veya planlanan denizel

korunan alan(ları)nın varlığı


km arası mesafede yerleşik

veya planlanan denizel

korunan alanın/alanların

varlığı

Proje koridoru içinde

yerleşik veya planlanan

denizel korunan alan(ları)nın

varlığı veya Proje

koridoruna 5 km mesafede

uluslararası denizel korunan

alanların varlığı

Denizel korunan alanların duyarlılığının belirlenmesinde kullanılan mevcut durum verileri, aşağıda yer alan unsurlardan oluşmaktadır:

Türkiye’de var olan ve planlanan denizel korunan alanlar haritası

Denizel koruma alanlarına ilişkin etki ve riskler, aşağıda yer alan değerlendirme unsurlarına göre tespit edilmektedir:

Denizel korunan alanlara muhtemel müdahale

Korunan ve duyarlı alanlar üzerinde rol oynayan etki faktörleri, aşağıda sunulmaktadır:


3-132

İnşaat aşaması:







Değerlendirme unsuru: Denizel korunan alanlarla potansiyel kesişim


Denizel korunan alanların yüzeyinin % 5’ten azına muhtemel müdahale

Denizel korunan alanların yüzeyinin % 5’ten fazla ve % 25’ten azına muhtemel müdahale

Denizel korunan alanların yüzeyinin % 25’ten fazlasına muhtemel müdahale

3.6.2. Beklenmeyen Olaylar Sonucu Meydana Gelen Etkiler

Beklenmeyen olaylar, Bölüm 3.6’da dikkate alınacak Proje faaliyetlerinden birisi olarak belirtilmektedir. Beklenmeyen olaylar sonucu her bir çevresel ve sosyal bileşen üzerinde meydana gelebilecek olası etkiler bu metodoloji ile değerlendirilecektir. Beklenmeyen olaylara örnekler aşağıda verilmektedir:

İnşaat aşamasında maddelerin kazara deşarjı, İşletme aşamasında maddelerin kazara deşarjı, Gemi ve ekipmandan kaynaklanan kirleticilerin kazara boşaltılması, Kazara toprağın kirletilmesi ve atıksu deşarj, Sistem arızası nedeniyle doğal gaz kaçağı

Beklenmeyen olayların ayrıntılı bir şekilde tanımlanması için risk tanımlama ve değerlendirme çalışmalarını içeren aşağıdaki proje dokümanları kullanılacaktır:

Çevresel Tehlikelerin Belirlenmesi (ENVID) Tehlike Tanımı (HAZID) Nicel Risk Analizi (QRA) Tehlikeli İşletilebilirlik Çalışması (HAZOP) Diğer Risk Belirleme Çalışmaları

Beklenmeyen olaylara ilişkin tehlike ve bağlantılı çevresel ve sosyal risklerin yönetimi kapsamında uygulanması gerekecek özellikle mühendislik ve tasarım aşamalarında uygulanması gereken etki azaltıcı önlemlerin bazıları, Proje dokümanlarının bir parçası olarak tanımlanmış olacaktır.


3-133

ÇED süreci, beklenmeyen olayların çevresel ve sosyal etkilerinin ayrıntılı tanımlamasıyla birlikte bu etkileri en aza indirmek amacıyla uygulanması gerekecek etki azaltıcı önlemlerinin belirlenmesinde, burada tanımlanan etki değerlendirme yöntemini kullanacaktır.

ÇED süreci kapsamında tespit edilen beklenmeyen olayların etkisini yönetmek amacıyla önerilen bütün etki azaltıcı önlemler, yukarıda bahsi geçen diğer Proje dokümanları ile birlikte, yönetim planlarına dâhil edilecektir.

3.6.3. Etkilerin Hafifletilmesi ve Faydaların Arttırılması

Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemi

Çevresel ve Sosyal Yönetim Sistemi (ÇSYS), ISO 14001, OHSAS 18001 ve IFC 2012 PS1 gereklilikleriyle uyumlu olduğu gibi, Proje değerlendirme sürecinin başlangıcında Ulusal Yetkili Kurumlar ve Kreditörler tarafından sunulan taahhütlerin yerine getirilebilmesini sağlayacak bir dizi Çevresel ve Sosyal Yönetim Plan ve Prosedürlerini içermektedir.

ÇSYS, ÇED’de özetlenen kapsam ve IFC PS1 gereklilikleri doğrultusunda, Proje Çevre Sosyal Sağlık & Güvenlik (ÇSS&G) konularının yönetilmesi için gereken organizasyon yapısını ve personel bilgi, beceri ve tecrübe gerekliliklerini de tanımlamaktadır.

Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı

Çevresel ve Sosyal Yönetim Planları (ÇSYEP), boru hattı sisteminin inşaat, işletme ve işletmeye kapatılma aşamalarında ortaya çıkan farklı bir takım konu ve ihtiyaçlara karşılık verebilen bir dizi özel plan olarak hazırlanmaktadır. ÇSYEP’ler, Değerlendirme Unsurları aracılığıyla tanımlanan çeşitli etkilerin azaltılması ve izlenmesini sağlayacak tedbirleri tanımlamak üzere tasarlanmaktadır. ÇSEP, IFC 2012 PS1 tarafından tanımlanan azaltıcı hiyerarşiye uymak ve uygulamak üzere hazırlanmakta ve aşağıda sunulan tedbirleri içermektedir:

Etkinin tahmin edilmesi ve önlenmesi, Etkilerin en aza indirilmesi (hafifletme, düzeltme, onarma ve/veya yenileme), Etkinin telafisi/denkleştirmesi.

ÇSYEP kapsamındaki tedbirler işçiler, etkilenen topluluklar ve doğal çevrenin maruz kaldığı etki ve riskleri içermektedir.

ÇSYEP’ler aşağıda bileşenleri içermektedir:

İnşaat Etkileri Yönetim Planı Yöre Halkının Emniyet Yönetim Planı Halkla İlişkiler Planı Paydaş Katılım Planı İstihdam ve Eğitim Planları Tedarik ve Temin Yönetimi Planı Arazi Edinimi Planı

o Tazminat Eylem Planı o Yeniden Yerleşim Eylem Planı

Agrega Yönetim Planı Trafik (Ulaşım) Yönetim Planı Kültürel Miras Yönetim Planı


3-134

Erozyon, Eski Haline Getirme ve Peyzaj Planı Kirlilik Önleme Planı Atık Yönetim Planı Acil Müdahale Planı İnşaat, İşletme ve İşletmeye Kapatma Dönemi İzleme Planı

o İzleme Planının Kapsamı o İzleme Çalışmaları Felsefesi o İnşaat İzleme Planının Öğeleri o İzleme Yöntemi o İzleme Planı Uygulanması o Denetleme ve Gözden Geçirme

Aşağıda sunulan programlar da ulusal mevzuata uygun olarak ÇED’de yer almaktadır.

ÇED Olumlu Karar Belgesi Alınması Durumunda, Yeterlik Tebliği’nde yer alan “Yeterlik Belgesi Alan Kurum/Kuruluşların Yükümlülükleri” başlığı altında yer alan 9.madde’nin 4.bendi’nde belirtilen hususların gerçekleştirilmesi için program

ÇED Olumlu Karar Belgesi Alınması Durumunda, “Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik”te belirtilen hususların gerçekleştirilmesi için program

3.6.4. Gerekli Etki Azaltıcı Önlemler Alındıktan Sonra Geriye Kalan Etkiler

Etkiler, yukarıda da bahsedildiği üzere, iyi endüstri uygulamaları olarak tanımlanan standart etki azaltıcı önlemler uygulandıktan sonra tespit edilmekte olup, bu nedenle ÇED Raporu Bölüm 8’de açıklanan tüm etkilerin bakiye etki olarak değerlendirilmeleri gerekmektedir. ÇSYP’de tanımlanan tüm tedbirlerin mevcut mevzuat ve Projeye özel standartlara tam uyum sağlaması amaçlanmaktadır.

3.7. Kümülatif Etkiler

IFC (2012) ve IFC tarafından yayınlanan diğer bir yayın (Kümülatif Etki Değerlendirmesine İlişkin İyi Uygulamalar, Ocak 2013), ÇED’in kümülatif bir etki değerlendirmesi (KED) içermesi gerektiğini belirtmektedir, “risk ve etki tanımlama sürecinin gerçekleştirildiği sırada mevcut, planlanan veya makul olarak tanımlanan proje çalışmaları ile ilişkili olarak kullanılan veya projeden doğrudan etkilenen alan veya kaynaklar üzerindeki artan etkiden kaynaklanan kümülatif etkiler”.

Kümülatif etki örnekleri arasında, hava kuşağındaki kirletici emisyonların civar koşullar üzerinde artan katkısı, su kaynaklarında kirletici konsantrasyonunun artışı, bir su havzasında çok sayıda su kullanımı nedeniyle su akışının azalması, taşıma kapasitesi üzerinde artan baskı veya herhangi bir ekosistemdeki gösterge türlerin hayatta kalamaması, ağaç kesme için çok sayıda izin verilmesi sonucunda bir ormanın tükenmesi, Proje Etki Alanı’ndaki ulaşım faaliyetlerindeki artışlar nedeniyle kamu yolları boyunca daha fazla trafik ve kazalar gibi ikincil veya indirgenmiş sosyal etkiler gibi çevre koşullarına bağlı etkiler yer almaktadır.

Devlet imtiyazları ve/veya geliştirilen diğer işler, çoğu zaman var olan doğal kaynaklar (örn. hidro-elektrik potansiyeli olan su havzaları, rüzgâr kaynakları, kıyı liman bölgeleri, petrol rezervleri, maden kaynakları, ormanlar) etrafında yoğunlaşmakta ve aynı coğrafi alan içinde birden fazla projenin uygulanmasına yol açmaktadır. Mevcut projelerden kaynaklanan pek çok çevresel ve sosyal etki, teklif edilen ve/veya gelecekte gerçekleşmesi öngörülen projelerden kaynaklanacak muhtemel artımlı etkilerle


3-135

birleştiğinde, tek bir proje veya faaliyet sonucunda beklenmeyecek önemli kümülatif etkiler ortaya çıkabilir.

Kümülatif etki değerlendirmesi yapmak için kabul edilmiş standart bir yöntem bulunmamaktadır. Ancak, kullanılacak yaklaşım ve yöntemler, Proje hedef ve unsurlarını yansıtmalıdır.

ÇED ve KED aynı temel mantıksal çerçeve ve analitik süreç ve araçlara ancak farklı perspektiflere sahiptir. Özetlenecek olursa, ÇED proje-odaklı, KED ise önemli çevresel ve sosyal bileşen (ÖÇB-odaklı) odaklı olarak nitelendirilebilir. ÇED’de analizin odağı projeyle başlamaktadır. Projenin çevresel ve sosyal etkilerinin ortaya çıkacağı alan, etkilenecek olan ÖÇB’lerin tespiti ile belirlenmektedir. ÖÇB’ler üzerindeki etkiler tespit edilmekte ve mümkün olan hallerde etkilerden kaçınmak ve mümkün olmayan hallerde de etkileri en aza indirmek ve azaltmak için bir önlemler hiyerarşisi uygulanmaktadır.

KED aynı zamanda, proje tarafından etkilenebilecek çevresel ve sosyal bileşenlerin tespit edilmesine yönelik proje odaklı bir yaklaşım ile başlamaktadır. Ancak daha sonra, odak noktası ÖÇB’lere kaymaktadır. Dikkate alınan alan ÖÇB’lerin ortaya çıktığı ve diğer baskıların (ÇED’e ve doğal çevresel dinamiklere tabi olmayan projeler, gelişimler, insan faaliyetleri) üzerinde etki oluşturduğu alandır. Diğer etkiler tespit edildikten sonra kümülatif etkiler, ÖÇB’lerin koşulunda meydana gelen değişim olarak değerlendirilmektedir.

Kümülatif etki aşağıda yer alan unsurları içermektedir:

Mevcut ve gelecekte gerçekleşmesi öngörülebilen diğer proje ve gelişmelerin toplam etkisini oluşturacak bir “mevcut durum etkisi”

Proje etkisi – projenin kümülatif etkiye katkısı

KED kapsamında, söz konusu Projenin artan etkisi, ÖÇB’lerin koşulunun yalnız gelecekteki diğer projeler ve gelişmeler tarafından etkilenmesi ile proje ve gelecekteki diğer çalışmalar tarafından etkilenmesi durumları arasındaki farkı ifade etmektedir. ÇED ve KED kapsamında, bir projenin artan etkileri aynı olmakla birlikte farklı biçimlerde ele alınmaktadır. ÇED ve KED’de kullanılan yaklaşımlar etki yönetimi ihtiyacına yönelik çok farklı değerlendirmeler sunabilmektedir.

Dikkate alınması gereken temel kısıtlar aşağıda sunulmaktadır:

Mekânsal bilgi, Çevresel değişikliğin ölçülmesindeki zorluk, Sinerjik etkilerin öngörülmesindeki zorluk, Mevcut ve gelecekte gerçekleşecek gelişmeler konusunda alana özgü gerçeğe

dayalı bilgi eksikliği (örn. gizlilik konuları) ve Kaynak kullanımı ve ekolojik eşiklerin tanımlanmasındaki zorluk.

Kümülatif etkiler genelde birden fazla faaliyetin birleşik etkilerinden kaynaklandığı için, önleme ve yönetme sorumluluğu etkiye katkıda bulunan farklı taraflar arasında paylaşılmaktadır. Her bir projenin kümülatif etkiler üzerindeki artan katkılarının değerlendirilebilmesi, her projeye ait etki azaltıcı önlemlerin uygulanmasının izlenmesi ve yürütülmesi, gerekli ek hafifletici önlemlerin tanımlanması ve bütün bunların yönetilmesi,

ÖÇB üzerindeki diğer

geçmiş, güncel ve

gelecek etkiler

ÖÇB üzerindeki kümülatif

etki

Önerilen projenin ÖÇB

üzerindeki etkisi


3-136

uygulanmalarının sağlanması ve belgelenmesi için resmi kurumların aktif katılımı gerekmektedir.

Kümülatif etki değerlendirmesi amacıyla, Proje çevresel ve sosyal değerlendirmesi EA’sı, çalışma alanı olarak kabul edilecektir. Buna ek olarak, Proje EA sınırları içinde yer alan diğer projelere ait etkiler de dikkate alınacaktır. Diğer proje etkilerinin Proje EA’sı dışında olması durumunda, bu bölümde etkilerden bahsedilebilir ancak, kümülatif değerlendirmeye dahil edilmeyebilir.

Kümülatif etki değerlendirmesinin zamansal kapsamı, Projenin yaşam süresi olarak düşünülebilir. Kümülatif etki değerlendirmesinin zamansal kapsamı yalnızca var olan, insan kaynaklı bozulmalar ve bilinen ve yakın gelecekte gerçekleşmesi onaylanmış projeler ile sınırlı olacaktır.

Kümülatif değerlendirme süreci aşağıda yer alan bilgilerin toplanması ile başlayacaktır:

Proje alanında, sosyal BÇA (illeri) içerisinde mevcut, yapım aşamasında ve/veya önerilmiş projeler,

Ulaşım, petrol ve gaz, enerji ve üretim sektörleriyle ilgili herhangi bir proje, İlgili her seviyede – köy, ilçe, bölge ve ulusal – kısa /uzun vadeli herhangi bir ilgili

Program (ör: Kırsal Dönüşüm Programı, Tarımsal Dönüşüm Programı, Yerel Kalkınma Programı, Kültürel Miras Yönetim ve Koruma Programları),

Planlama politikaları (ör: Bölgesel Eylem Planları, Altyapı Master Planları) - her ilgili seviyede – şehir, ilçe, bölgesel, ulusal.

Daha önce de belirtildiği üzere, değerlendirme yalnızca mevcut bilgiye ve gelecekte gerçekleşecek gelişmeler olması durumunda devam edeceği öngörülen faaliyetlere dayalı yapılabilir. Kümülatif etkilerin değerlendirilmesinde, çevresel unsurlardan faydalanacağı düşünülen diğer gelişme ve faaliyetler de dikkate alınmalıdırlar. Toplanan veri mekânsal bir analiz için çoğunlukla yetersiz olacağı için değerlendirme, ÇED Raporu Bölüm 10’da özetlenen genel etki analizinden farklı olarak, mekânsal olmayan bir metodolojiye dayalı olarak gerçekleştirilecektir.

Sonrasında, muhtemel etkilerin etkileşimden ortaya çıkan mekânsal ve zamansal uzantılar, bir projeden kaynaklanan bütün olası faaliyetlerin dikkate alınmasını sağlamak için doğrulanacaktır. Bir sonraki aşamada, TANAP Proje konuları ile tutarlı bir karşılaştırma yansıtmak üzere belirli değerlendirme parametreleri tanımlanacak ve daha sonra süre, sıklık, coğrafi kapsam, yoğunluk ve ilgililik gibi bir dizi parametre bazında tanımlanan çevresel etki matrislerinin kullanımı ile KED gerçekleştirilecektir.

3.8. Küresel Etkiler

Projeden kaynaklanan küresel etkilerin iklim değişikliği ile ilişkili olacağı düşünülmektedir. Bu etkiler ÇED Raporu Bölüm 8’de meteorolojik ve iklimsel özellikler başlığı altında tanımlanmaktadır.

3.8.1 Sınırötesi Etkiler

Sınır ötesi etki değerlendirmesi Türkiye sınırlarının dışında, komşu ülkeler (Gürcistan ve Yunanistan) üzerinde olabilecek etkileri ele alacaktır. Türkiye, Sınır Ötesi Boyutta Çevresel Etki Değerlendirmesi Sözleşmesi’ne (1991) (ESPOO) taraf değildir. Ancak EIB gerekliliklerine göre, ESPOO Sözleşmesi (ve Avrupa çevre anlaşmalarının diğer yükümlülükleri), Türkiye gibi AB adayı veya potansiyel aday ülkeler için referans olarak gösterilmektedir. Öte yandan, Yunanistan ve Gürcistan, ESPOO Sözleşmesi


3-137

taraflarıdır. Bundan dolayı, TANAP Projesi’nin sınır ötesi etkileri, sınır ötesi etkiyi “küresel boyutta olma şartı aranmaksızın, fiziksel kökeni tamamen veya kısmen bir Tarafın yetki alanında önerilen faaliyetin, başka bir Tarafın yetki alanında neden olduğu herhangi bir etki” olarak tanımlayan ESPOO Sözleşmesi kapsamında değerlendirilecektir. Benzer şekilde IFC performans standardı 1 (2012 – GN36), sınır ötesi etkileri “projeye ev sahipliği yapan ülke dışında, birden fazla ülkeyi kapsayan fakat doğası gereği küresel olmayan etkiler” olarak tanımlamaktadır.

Projenin yapısı göz önüne alındığında, TANAP’ın TAP ve SCP ile bağlantısının sağlanması amacıyla, sınır ötesi etkilerin, Türkiye sınırları yakınında gerçekleştirilen Proje faaliyetlerine ilişkin bütün risk ve/veya etkileri tanımlaması ve değerlendirmesi beklenmektedir. TAP ve SCP, ÇED sürecine tabi olmuştur.

bÖlÜm 3 etkİ deĞerlendİrme yaklaŞim ve metodolojİsİ · 2018-07-09 · 3.6.1.1.1.5.2....

Documents