W . . 3 1 . p

w numerze: kradz ie s oca sk rzyowan ie ulic ~* domy drewniane . hidifitvn zw izku rewizvineao so

d o i m o s i e d l

T R E N r . 2 D O M , O S I E D L E , M I E S Z K A N I E "

Kradzie soca Cienie domw wieowych na placu Napoleona

i ulicy Nowogrodzkiej. Tablice i obliczenia Skrzyowania ulic Duch jurydyk 2 Domy drewniane (projekt) Dom drewniany (projekt). Domy drewniane K R O N I K A

T. T.

arch. T. Nowakowski t. Wacaw Krlikowski arch. M . okcikowski

T. Witkowski A . Zachariewicz

P r e n u m e r a t a M i e s i e . c z n . i K a D o m , O s i e d l e , M i e s z K a n i e " w krajvi: 15 z . r o c z n i e , 8 z . p r o c z n i e . z a g r a n i c 20

C e n a p o j e d y n c z e g o n u m e r u z . 1.50

C E N Y O G O S Z E :

C a a s t r o n a 300 z . P . s t r . 150 z . w i a r t k a s t r . 80 z . s e m k a s t r . 45 z .

za okreilenie miejsca dopaca si 20 o.

Adresy: rocznie zl . 60; procznie z. 33; cznie z prenumerat .

Place i parcele: rocznie z. 63, procznie z. 33 za og. wielkoci 4 wierszy; za kady

wiersz dodatkowy 10 z. rocznie, 5 z. procznie.

ADRES REDAKCJI I ADMINISTRACJI: WARSZAWA, KRAKOWSKIE-PRZEDMIECIE 5 m. 5.

TEL. 202-05. KONTO CZEKOWE P. K. O. a 3 . 9 8 8

Z A R Z D D B R i Z A K A D W P R Z E M Y S O W Y C H

Dr. S T A N I S A W A HOFMOKLA Zarzecze k. Niska Maopolska p. tl*?!-, i tel. w miejscu

w y k o n u j e p a t e n t o w a n e

domy drewniane, o g n i o t r w a e

W Y - G O - D A Domy rozmaitych typw od pokoju z kuchni do 6 pokoi z wszelkiemi wygodami wykacza si w cigu 2 miesicy od zamwienia po cenach ryczatowych, oddaje pod klucz" zupenie suche, wygldajce jak murowane, lecz

3 razy od nich cieplejsze B i u r o w W a r s z a w i e :

N e w y w i a t 2 3 p a s a I t a l i a m . 5tel . 7 4 4 - 2 8 g o d z . 1112 .3O

O d stycznia roku 1932 wznowiono fachowe czasop ismo b u d o w l a n e

p. t. B a r d z o E k o n o m i c z n y T a n 1

^Ogniotrway n o w o c z e s n y

wychodzi raz na dwa miesice. Redakcja i Administrac ja Warszawa, Czackiego 1. Prenumerata roczna z 5.

Konto P. K . O . 19044

Niezbdna ks ika dia = budowniczych i betoniarzy

W Y R O B Y B E T O N O 1 * ' E c z i u

r u r y . s u p y , c h o d n i k i ,

o g r o d z e n i a , a w k i ,

w y r o b y z d o b n i c z e

Cena z 1,

S M Y C U D W I A T A " L e c h N l e m o j e w s k i Celazobeton jako w t e k nowoczesnej architektury,)

Cena z 2,

D o n a b y c i a w k s i g a r n i a c h o r a z w R e d a k c j i i A d m i n i s t r a c j i 3 o m "

W a r s z a w a , C z a c k i e g o 1. P. K . O . 19044 .

T A B L E D E S MATIRES E T I L L U S T R A T I O N S

-3

-751

-753

-756

Soleil vol T. Toeplitz 740 Tableaux illustrant les consquences rsultant de l'lvation d'un grand

difice, qui assombrit les maisons voisines arch. T. Nowakowski. Plan de Paris Le Corbusier (maisons-tours) Carrefour Les signes avertisseurs amricains Carrefours proposs par l'ing F. Malcher Solution prsente au concours pour l'amnagement de Zagreb (474 mal, 745 coteux, 746 bien) Esprit de desordre W. Krlikowski Situation fcheuse du Club Nautique Militaire, bati sur la voie publique Deux maisons en bois pour une famille arch. M . okcikowski Plans Vue de la maison Plans de cette maison Maisons en bois. Systme Wy-Go-Da arch. A. Zachariewicz. Coupe de la cloison Type d'une maisons trois chambres et cuisine Btiment d'une maison infantile Tarnowskie Gry aprs le montage (les joints des cloisons sont rendus visibles) La mme maison deux mois aprs le montage

Chronique Maison croissante Projets prims au concours de Berlin l'occasion de l'Exspositions Le soleil et la maison" En chemin" extrait des carnets de l' arch. Fr. Mczyski

772773 Illustrations du livre de Fr. Mczyski

725

741

742 748 749

752

754 757 758

759 760 762

763

764-77

R O C Z N I K I M I E S I C Z N I K A D O M O S I E D L E M I E S Z K A N I E R O C Z N I K I M I E S I C Z N I K A

r. 1929 oprawiony w cenie z. 20 (na wyczerpaniu) r. 1930 .. ,. - 16

Do nabycia w administracji: T. 1931 i yy u 30 (na wyczerpaniu)

Warszawa, Krak. Przedmiecie 5. m. 5. Tel. 202-05.

D o m O s i e d l e M i e s z k a n i e Mies icznik p o d r e d a k c j : J z e f a J a n k o w s k i e g o i T e o d o r a T o e p l i t z a

Rok IV L u t y 1932 Nr. 2

K R A D Z I E S O C A Zasada Wolno Tomku w swoim domku", ktrej suszno przez bajk

fredrowsk o Pawle i Gawle zostaa dobitnie zakwestjonowana, traci wszelk racj bytu, gdy zostanie przeksztacona na Wolno Ignacu na swoim placu".

Wolnoci budowania co si chce i jak si chce, dzi ju nikt nie broni. Prawodawstwa wszystkich krajw i oparte na nich miejscowe przepisy budowlane stanowi b. wyrane ograniczenie uniemoliwiajce naduycia prawa wasnoci wbrew Rzymskiemu okreleniu wasnoci jako prawa uycia i naduycia (jus utendi et abutendi).

Ograniczenia te maj na celu obron praw przyrodzonych wszystkich, prawa do soca, do powietrza, do wody, do bezpieczestwa, do ciszy, do zdrowia...

Prawo broni wszystkich zainteresowanych, obecnie i w przyszoci, wic nie-tylko wacicieli, ale i mieszkacw bliszych i dalszych ssiednich posesyj, przyszych lokatorw i uytkownikw wznoszonej budowli, wszystkich tych, ktrzy obok niej bd przechodzi lub przejeda.

Prawo broni przed wasn zachannoci nawet waciciela placu. Zasada koniecznoci ograniczenia swobody budowlanej uznana jest oglnie.

Istniej jednak b. znaczne rnice pogldw co do tego, gdzie granice tej swobody wyznaczy, a take czy i o ile mona je w poszczeglnych wypadkach (to si nazywa w drodze wyjtku") przesuwa.

Zabezpieczenia prawa kadego miesszkaca miasta do soca jest jednem z najtrudniejszych zada urbanisty, szczeglniej wanym w krajach zblionych do pnocy oraz tych miejscowociach, w ktrych ilo dni pochmurnych stosunkowo jest znaczn.*).

Aeby uzyska moliwie dobre warunki pod wzgldem nasonecznienia wszystkich pomieszcze naleaoby nietylko zerwa z zabudowaniem oficynowem (do-puszczalnem niestety podug polskiej ustawy w drodze wyjtku") ale ustali jako minimalny rozstaw domw od siebie dla ulic idcych z pnocy na poudnie ptora krotn dopuszczalnej wysokoci, dla ulic wschod-zachod. odstp winien odpowiada 2 i p krotnej wysokoci, wreszcie dla ulic kierunkw PnZ. PVV. lub P n W PIZ. dwukrotn.**)

Tymczasem nasza ustawa budowlana przewiduje jak wiadomo, stosunek szerokoci ulic do wysokoci domw 1:1.

Wic trzeba si pogodzi z tern, e dom pooony z drugiej strony ulicy zabiera moe znaczn cz nasonecznienia swemu vis a vis. Ale i ten stosunek nie wystarcza ambicjom wielkomiejskim Warszawy i chciom intensyfikacji zabudowy ze strony wacicieli placw.

N . York zapeni ograniczony morzem pwysep Manhattan drapaczami nieba. Za przykadem N . Yorku bez tego geograficznego uzasadnienia poszy inne mia-

*) Na szerokoci geograficznej Warszawy (52 szerok. pln.) soce moe wieci w cigu 4436 godz., w istocie jednak wieci tylko w cigu 1570 godzin rocznie.

' **) Patrz D. O . M . 1929 Nr. 8.

sta Ameryki, w Paryu powstaj wielopitrowe dla biur przeznaczone ,,buil-dingi", chepi si wysokiemi domami Madryt czemu Warszawa ma pozosta w tyle?

Le Corbusier marzy o City zoonej z samych wielopitrowych domw, Gropius uwaa 10 14 pitrowy dom mieszkalny za gospodarczo najlepiej uzasadniony mona wic jednoczenie podnie dochd /. placu i sta si wyrazicielem najdalej idcego modernizmu !

Ale zapomina si o tem, e Le Corbusier swoje idealne miasto nazywa miastem promiennem (Ville Radieuse) ktrego hasem dziki zachowaniu pomidzy domami wieowemi odlegoci 400 mir. i zabudowaniu tylko 5 % przestrzeni jest powietrze, wiato i ziele, a Gropius da ustawowego ograniczenia gstoci zabudowania zamiast ogranicze wysokoci.

Nikt z czoowych urbanistw spl-czesn\rch nic propaguje budowy domw wieowych w istniejcem, ciasno zabudowanem rdmieciu.

Takie dwa domy, nie sigajce eo-prawda chmur, ale wybijajce si ponad normalny 22 mir. gabaryt, dozwolone w drodze wyjtku" buduj si obecnie w Warszawie na rogu Nowogrodzkiej i Poznaskiej (gmach telefonw midzymiastowych) i na witokrzyskiej przy pl. Napoleona (Prudentialhouse).

Chcc sobie dokadnie zda spraw jak si budowa domw wieowych odbijana warunkach bytowania ssiadw, redakcja zwrcia si do p. arch. T. Nowakowskiego z proba o obliczenie jakie straty w nasonecznieniu ponios mieszkacy domw okolicznych.

Odpowied rezultat wielu godzin mudnej pracy, zawarta w ki lku wykresach i zaczonym do nich licie, jest bardzo wyrana.

Cie wiey na Nowogrodzkiej, budowanej przez instytucj pastwowi pozbawia jeden z ssiednich do: 40/o normalnego nasoneczni

*) Garden Cities x Town -Plannin

cie wiey z pl . Napoleona, sigajcy zim a do skweru przy kociele ewangielickm na placu Maachowskiego jeszcze wicej soca zabiera.

Czy budowa buildingw" w tych miejscach bya naprawd konieczn? Czy nie lepiej sucha tego co powie-dziaa IL Minton Taylor Kierownik Dziau Architektury Londynu najwikszego miasta na wiecie i nie najmniejszego chyba orodka handlu i f i nansw: Nie sdz by - Londyn stal si kiedykolwiek miastem drapaczy nieba, budynkw, ktre rabuj wiato soneczne swym ssiadom.*)

Czy Warszawa jest ju tak gsto zabudowana, e innego sposobu rozmieszczenia biur w jej centrum nie ma? Czy nie czekaj na nadbudow do normalnego gabarytu rdmiecia liczne dzi j eszczc niskie domy w czworoboku A l . Jerozolimskich, N . wiata, Krlewskiej, Marszakowskiej oraz do zmiany na biura tak jeszcze liczne w tych domach mieszkania.

Czy koniecznie trzeba zabiera soce nie tylko ssiadom, ale nawet dzieciom szkolnym, bawicym si w dni zimowe na skwerze Ewangielickim lub malestwom wywoonych w wzkach na ulic Mazowieck?

Nie zawsze zreszt i nie wszdzie mona ssiadw pozbawia soca bezkarnie. W niemieckim miecie Dortmund waciciel wybudowanego dwa lata temu domu wieowego skazany zosta na pacenie istniejcemu od 1911 r. na ssiedniej posesji hotelowi 20 fe-nigw dziennie na dodatkowe koszty owietlenia izby pozbawionej przez kilka godzin wiata dziennego. Niewielka suma staego obcienia i stwierdzenia zasady, niejednemu musi da do mylenia.

Nie wolno zapomnie, e Djagones tak mao jak wiadomo wymagajcy w sprawie warunkw mieszkaniowych o jedno tylko prosi Aleksandra Mace-

oskiego Nie zasaniaj mi so-

r. t.

A D E U S 2 R C H 1 T E K T

N O W A K O W S K I W A R S Z A W A . D N . ll..S*ys.Sma..l9.32...r.*

L l p O L N A 5 2

R A C O W N A L W I E J S K A 3 - B

B >- K f O M V

' 8 S 0 . S 8 . 1

* T O C Z K K .

K ' O- N R . 1 7 . 8 0 6

A R S 2 A w A

Do R e d a k c j i M i e s i c z n i k a " D 0 M - 0 S I E L E - M I E 5 Z K A N I E "

w W a r s z a w i e

N a z a p y t a n i e S z a n o w n e g o P a n a R e d a k t o r a w j a k i c h w a r u n k a c h o w i e t l e n i o w y c h

z n a j d z i e s i f r o n t d o m u u z b i e g u u l i c y P o z n a s k i e j i r a w i e j , p r z y w y b u d o

w a n i u 3 6 , 5 0 m . w y s o k i e g o g m a c h u u w y l o t u u l i c y r a w i e j n a u l , P o z n a s k i

j a k i e s k u t k i p o c i g n i e z a s o b w y b u d o w a n i e 6 3 m , w i e y p r z y u l , w i t o k r z y s

k o r g P l a c u N a p o l e o n a , o d p o w i a d a m z a c z o n e m i p r z y n i n i e j s z y m t a b l i c a m i i w y k r e s a m i , j a s n o c i r y s u n k w p r z y j e m r e d n i e r o c z n e n a w i e t l e n i e . P o n i e w a m a k s i m u m l e t n i e g o

n a w i e t l e n i a w c z e r w c u w y n o s i w n a s z e j s z e r o k o c i 6 1 , 2 2 , a m i n i m u m z i m o w e g o w g r u d n i u -1 4 , 4 2 p r z e t o r e d n i a n a w i e t l e n i e r o c z n e o d p o w i a d a b d z i e f o r m u l e : / 6 1 , 2 + 1 4 , 4 / : 2 = 3 7 , 8

- o d p o w i a d a 38- m i e s i c y w i o s e n n y c h i j e s i e n n y c h t . j . m a r c a i w r z e n i a . W y k r e s e m n a w i e t l e n i a t y c h m i e s i c y o p e r o w a e m j a k o r e d n i r o c z n .

M e t r o - g o d z i n n a z w a e m p o w i e r z c h n i j e d n e g o m e t r a k w a d r a t o w e g o , o w i e t l o n s o -

"-"iTfez j e d n _ godz in_ ._OLn_acz_am_ ^_ w d _ a l s z y m _ c i g u _ z n a k i e r a _ m / g . P r z e c i t n i n"a- " P o w i e r z c f i n i " " P o w i e ' r z c h n a 7 1 " ' " " r -

c i e n i a p r z y n a w i e t l e n i a s w i e t l e n i e w g o d z i n a c h f a s a d y 0 P o w , 9 8 0 n f .

n o r m a l n y m g a p r z y n o r m a l - n e g o p r z e z

b a r y c i e , n y m g a b a r , w i e ,

P o w i e r z c h n i a P o w i e r z c h n i a % w i a t a k r a -

c i e n i a d o d a - n a w i e t l e n i a d z i o n e g o p r z e z

p o z o s t a e g o w i e .

0 d z , 8 / r y s . 3 / 6 9 2 u f . 2 8 8 n f . 7 2 n f . 2 1 6 n f . 2 5 %

" 9 / 4 / 5 9 5 " 3 8 5 n f . 1 7 9 n f . 2 0 6 m 2 . 4 5 . 5 %

" 1 0 / " 5 / 3 8 5 af. 5 9 5 n f . 4 0 8 n f . 187 m 1 . 6 8 . 5 % " 1 1 / 6 / 17 5 n f . 8 0 5 m*. 4 5 4 n f . 3 5 1 n f . 5 6 . 4 %

" 1 2 / " 7 / 0 n f . 9 8 0 n f . 3 3 n f , 9 4 7 m2 . 3 . 4 %

w J e d n y m d n i u m / g 1 8 4 7 m / g 3 0 5 3 m / g 1 1 4 6 m / g 1 9 0 7 m / g p r z e c i t n a

w j e d n y m r o k u m / g : 6 7 4 1 5 5 m / g 1 1 1 4 3 4 5 m / g 4 1 8 2 9 0 m / g 6 9 6 0 5 5 m / g o U Uurf I U O u n a 4 0 %

P a s a d a 8 8 0 nf r y s , 8 / i / .

8 0 d z . l l r y s . 1 0 4 5 . 5 n f . 8 3 4 n f . 9 3 n f . 7 4 1 . 5 n f . 1 1 , 1 5 % " 1 2 1 1 1 2 0 n r . 7 6 0 n f . 2 8 8 n f . 4 7 2 n f . 3 7 . 8 9 %

" 1 3 " 1 2 1 5 0 n r . 7 3 0 n f . 5 3 0 n f , 3 5 0 n f . 7 2 . 6 0 %

" 1 4 " 1 3 1 7 6 a2 . 7 0 4 n f . 5 7 2 n f . 1 3 2 n f . 8 1 , 2 5 %

" 1 5 1 4 1 7 0 m. 7 1 0 n f . 2 0 0 n f . 5 1 0 .nf. 2 8 . 1 7 %

w j e d n y m d n i u m / g : 6 6 1 . 5 m / g 3 7 3 8 m / g 1 6 8 3 m / g 2 2 0 6 . 5 / m / g p r z e c i t n a

w j e d n y m r a k u m / g : 2 4 1 4 4 7 . 5 m / g 1 3 6 4 3 7 0 m / g 6 1 4 2 9 5 m / g 8 0 5 3 7 2 m / g 5 uI a u a l u t * * n 4 5 %

^ i - r a t y w i a t a , w y k a z a n e w z e s t a w i e n i a c h u w y p u k l i f a k t , e p r z e c i t n i e n a 1 0 nf f a s a d y w y

b a d a 1 o k n o 8 -Z p o w a a n i e m

. . . . . . . . \" . T a d e u s z N o w a k o w c k i a r c h ,

R Y S U N E K i .

d g o d z i n y 7 do g o d z

i fasady d o m w I, II,

l i IV na b o k u flB

icy P o z n a s k i e j s

>d o p e r a c j s fonecz -

q, a o g o d z . 13 s o -

; l i z g a s i po fasa -

ach, p o z a t e m t o n

l e w c i e n i u w a s n y m

v p r z e c i w s t a w i e n i u do

e n i a r z u c o n e g o ) . Z

D w y s z e g o j a s n o w i

a , e czas p e n e t r a c j i

o c a do m i e s z k a

wa p r z e c i t n i e 5 g o -

tin dziennie . " 1 N a fa

d a c h d o m w II, III

IV z a k r e s k o w a e m

rzebieg c i e n i a r z u c o -

ego przez w i e e , p o -

ad n o r m a l n y c i e ga-

arytu , d l a k a d e j g o -

ziny z o s o b n a i z te-

o w i d a na jakie j

>owierzchni fasady

i e a k r a d n i e w i a t o

rzez j e d n g o d z i n

> o j e d y c z e z a k r e s k o -

anie) , przez d w i e g o -

i n y ( p o d w j n e za-

r e s k o w a n i e ) , a j a k

rzez t rzy g o d z i n y (po-

j n e z a k r e s k o w a n i e )

a p i g o d z i n n o r -

l a l h e g o n a s o n e c z n i e -

ia .

& ra.no Sru.no

_ i

- a - - - f

iif,

ii.

ul: POZNASKA.

4*25SQ : i

DZIENNy PP2EB/E C/E/Y/A WIEV CD.EP" PO FA SADZ/E ZE MM NA ODCNKU,./?-B"Ul~ i POZNASKIEJ. | Il I Ml I II II III I I I M I I |

o. S. / 'S. 10. *s. Oo. 3 S +

Rys. 2.

RYS: 5.

Wiea. ocPieta. j/b^zce m&}zfa7zv*rt. :

I 1 P r z e z ' na. S. pocz.il.

O r b n . o .

3

rys. 729

RYSUNEK 2: Powierzchnia fasady domu III (980 ma) traci ponad program na powierzchni czarnej 3 godz. soca dziennie (123 m-134685 m g rocznie), na powierzchni kratkowanej 2 godz. dziennie (277 m-202210 m g rocznie), a na powierzchni kreskowanej f godz. dziennie (397 m-144905 m/g rocznie). Nienaruszon przez cie wiey pozostaje przestrze biaa o powierzchni 183 ma63145 m g rocz.

hXYS: 3 .

f a s a d z i e L t o d a

f n y c i c r i n t i e i y o

roetz. S r a n o - .

rys . 727

citn. no rnt*t + 6. 'Ltt.

rys . 730

RYS: 4 .

ClunoTWf&fnu na. p fasadf do*&ny Z K d'en foiLxyo^cii. %

9 rano.-.

rz.

-JmSHHEEHH r y s . 728

rys.731

RYSUNEK-8. DZIENNY PRZEBIEC C/E/VIA WIEy.,E-F-Q-H" PO FASA-DZIE UL : W/ET0KRZyiKIE7 NA ODCINKU A-B"IPO P0= WIERZ&NI PL NAPOLEONA

rys. 732 RYSUNEK 8. redni roczny przebieg cienia wiey po fasadach fl-B ul. -to Krzyskiej i po powierzchni Placu Napoleona, cie rzucony na powierzchnie placu wskazuje, jakie spustoszenie sieje w nasonecznieniu fasad w ul. Mazowieckiej i na przewlekych fasadach Placu Napoleona (fasada II ode. C-D).

rys . 733

w i e a . odbiera, slerict -niieizxa nioin: | i | p r z e z O ^ o o t i n O n a 5$ocU/v

' f cznienia. Zorzy normal'

3 " J%Zl*-*

rys. 734

R y 5 : 1 1 .

RYSUNEK 9. Powierzchnia fasady I (rys. 8) 880 m ! traci ponad program na powierzchni czarnej 3gozd. dziennego wiata (216 ma 236520 m/g rocznie), na powierzchni kratkowanej traci 2 godz. (475 ma 346750 m'g rocznie), a na powierzchni kreskowej 1 godz. (107 m- 39055 m/g rocznie), nienaruszon, pozostaje przez cie wiey przestrze biaa (82 ma 29930 m/g rocznie).

rys . 735

6

R y 5 f f 2 , . godzina. / 3 .

rys . 7J6

RV5:12>. 9

WS.16.

A-B. letni ciegabarylu.\ C->. rvioienny i Jesienny

cie yabaryu.. \ -P. zimowi/cie ?a.bar. -M tein i cie /vie e/.] j-: wiosenny i Jesienny

cie n/iey. ; i.-M z/Motoycie i/iey*

zasig cieni, gabarytu i ruU?\w -4:porach) roku H po paszczynie. /a.sa4.A-B przy ni owtoMrzyJkUj

rys . 740. RYSUNEK 16. Wiea przechodzi cieniem po fasadach w m i e s i c a c h wiosny, jesieni i zimy, a jedynie w okresie lata omija prawy, grny naronik. Gabaryt, natomiast, w zimie pozostawia owietlony grny odcinek ponad linj E-F,w jesieni i na wiosn pozostawia poow fasad nienaruszon ponad linj C-D, a w lecie cie gabarytu zaledwie dochodzi do parapetu okien parteru na od

cinku poniej linji fl-B.

rys . 741. L,e C o r b u s i e r o w s k i plan P a r y a p r z e w i d u j e z b u r z e n i e c a e g o d z i s i e j s z e g o o r o d k a h a n d l o w e g o i z a s t p i e n i e go p r z e i

n o w o z b u d o w a n e d o m y w i e o w e .

Wacaw Krlikowski

D U C H J U R Y D Y K Gdyby komu w Polsce powiedzia

no, e w kraju, ktry si mieni cywilizowanym, stawia si na jezdni wanej arterji komunikacyjnej domy, z pewnoci nie uwierzyby, a w kadym razie podaby stopie ucywilizowania tego kraju w powan wtpliwo. Jakie jednak byoby jogo zdumienie, gdyby dowiedzia si, e w stolicy Polski, w miecie zaliczajcym si do wielkich, w miejscu majeem by w przyszoci jednem z najbardziej reprezentacyjnych", wanie na rodku ulicy o wielkiej wartoci komunikacyjnej postawiono dom!

Niedowiarkom polecamy przechadzk nad Wis, gdzie tu obok mostu Poniatowskiego, na Wybrzeu Kociuszkowskim, znajduje si owo curiosum".

Waciwie, trudno zda sobie spraw jak to si mogo sta, jakim sposobem na jezdni Wybrzea Kociuszkowskiego stan Wojskowy Klub Wiolarski, bo jednak w calem tego sowa znaczeniu Klub ten zosta zbudowany na jezdni.

Prawodawstwo zachodnio - europejskie uczy nas, e place i ulice nale do dbr publicznych, pastwowych i jako takie uwaa si je za nietykalne; ulica jest wasnoci ogln, suc wszystkim i w tym sensie naley si jej specjalna opieka czy to ze strony pastwa czy gminy. Nad Wis w Warszawie jest tyle miejsca, e a dziw, dlaczego Wojskowy Klub Wiolarski musia koniecznie stan midzy nowym mostem kolejowym i mostem Poniatowskiego, i to na ulicy. Skoro jednak czynniki miarodajne nie rozumiej ulicy jako artrji komunikacyjnej majcej dla miasta kapitalne znaczenie i w dodatku dziaaj na szkod dobra oglnego, to dlaczeg Magistrat jako waciciel terenw pooonych nad Wis i stranik przyszoci miasta, nic upomnia si o prawa Warszawy? Naley tutaj przypuci albo niedostateczn interwencj Magistratu albo poprostu zlekcewa*

rys . 752

nic przez odpowiednie wadze przyszego rozwoju miasta oraz zdrowego sposobu mylenia. Tak czy owak, dzieje si rzecz paradoksalna: pastwo dziaa na szkod miasta, zamiast przeciwnie stara si aby ono, jako siedlisko wadzy i centrum kraju, rozwijao si normalnie. Ministerstwo Kolei przeprowadzajc przez skwery W y brzea Kociuszkowskiego lin je rednicow, respektowao praw jezdni Wybrzea przepuszczajc ponad ni arkad wiaduktu, a mogo przecie postpi prociej, zmniejszajc zarazem koszty budowy, zwyczajnie ulic zasypa ziemi.

Stoimy teraz przed takim stanem rzeczy, e o 40 m. od luku wiaduktu kolejowego jezdnia prawej drogi wybrzea, urywa si nagle przed cian Klubu. Chcc drog wyprowadzi z matni naley j pod ktem prostym skrci w lewo i doprowadzi do lewej drogi wybrzea, przez co tworzy si nadzwyczaj niebezpieczny gwatowny /.akrl dla ruchu, bowiem z jednej strony widok zakrywa wiadukt kolejowy i nasyp, z drugiej za budynek Klubu. Monaby rwnie urwa praw drog przy Tamce lecz zredukowana do polowy swej dugoci, by-

aby zupenie bezuyteczn i logicznie niewytumaczon. Pozostaje jeszcze jedna alternatywa bdca niestety smtn koniecznoci na przyszo, zniesienie caej prawej bezuytecznej ju drogi Wybrzea poczwszy od ulicy Karowej a do Klubu, czyli w sumie pozbawienia Warszawy piknej ulicy spacerowej i komunikacyjnej nad Wis (jedyny istniejc}' bulwar).

Zczasem Wybrzee Kociuszkow-sokie bdzie pierwszorzdn arterj komunikacyjn jak Quais nad Sekwan lub Victoria Embankment nad Tamiz. Solidny i trudny do usunicia budynek Klubowy (elazo-beton) niwe

czy warto komunikacyjn Wybrzea, a przedewszystkicm moliwo atwego poczenia go z Wybrzeem So-leckicm jakote moliwo rozdzielenia kierunkw ruchu na prawej i lewej drodze.

Patrzc na, mimowoli, przychodz na myl czasy, kiedy w Warszawie nie rozumiano potrzeby szanowania dobra oglnego, kiedy kady budowa gdzie chcia i jak chcia, czasy anarchji jurydyk.

Smutne, lecz analogja narzuca si sama.

Duch jurydyk unosi si jeszcze nad Warszaw.

rys . 753. W o j s k o w y klub w i o l a r s k i (x) u s u w a m o l i w o r a c j o n a l n e g o w y k o r z y s t a n i a W y b r z e a K o c i u s z k o w s k i e g o dla r u c h u w k i e r u n k u N . S. tak w a n e g o dla W a r s z a w y .

Dwa jednorodzinne domy drewniane proj. arch. Mieczysawa okcikowskiego

I

fil{. m i rys. 7*i5 ys. 751

1. Plan powyszy budynku pitrowego zawiera na parterze: duy pokj stoowy, gabinet, sie z klatk schodow, kuchni, alkow, spiarki i kredens z zejciem do piwniczki i na pitrze za 4 pokoje sypialne, azienk, W- . i taras kryty.

10

Konstrukcja budynku drewniana ciany z bali 4", dach kryty filcem bitumowym.

Wymiary zewntrzne 12,45 na 6,50 mtr. Powierzchnia zabudowana 78,40 mtr. kw., kubatura 470 mtr. sze. Przybliony koszt 14.000 z. bez instalacji.

rys . 756

II.

Wybudowany domek sy-tuowany jest na parceli wyduonej prostopadej do W i sy na terenie falistym, zalesionym modym zagajnikiem.

Budynek umieszczony jest na najwyszym punkcie parceli, skd roztacza si przepikny widok na Wis, i na tle rzeki wida zdaa kontury Warszawy.

Konstrukcja budynku drewniana. .ciany na parterze z bali 4-o calowych, na pitrze z bali 3-calowych, ca-o stoi na podmurwce z cegy piaskowo - wapiennej i jest czciowo podpiwniczona.

Dach kryty blach cynkow. Ogrzewanie budynku redukuje si tylko do dwuch piecw i jednego (rzona kuchennego w kuchni.

Celem potanienia kosztw budowy, budynek nie posiada adnych instalacji kanalizaeyjno-wodocigowych, a klozet umieszczony jest na zewntrz budynku.

Plan budynku zawiera na parterze pokj stoowy poczony z otwartym przez dwie kondygnacje hall'em, kuchni z dwoma szafami ciennemi, alko-

ry* tjt D o m e k n a d Wista w N o w e j W s i p o d F a l e n i c

w dla sucej, sionk kuchenn z wejciem do piwnicy oraz do spiarki; na pitrze rozlokowane s dwa pokoje sypialne oraz jeden pokj poczony z hall'em z wejciem na taras sucym dla kpieli sonecznych, a umieszczonym nad werand parteru.

Podog tarasu stanowi zwyke deski sosnowe uoone z pozostawieniem midzy sob szpar przez ktre woda deszczowa spywa na paski dach kryty filcem bitumowym zawieszonym tu pod podog tarasu, chronicym werand od zaciekw.

11

p l d H pvlrru plut) pipti-d

rys . 758

Dla oszczdnoci na fundamentach, powierzchnia pitra jest wiksz od parteru, przez wysunicie belek stropowych od strony wschodniej na 50 cent.

Wysoko pomieszcze 2,70 wraz ze stropem.

Kubatura budynku wraz z werand i piwnic wynosi 360 mtr. sze. Robota ciesielska i stolarska zostaa wykonana, wedug dostarczonych rysunkw w tartaku w Lubieniu pod Rozprz i po przewiezieniu materjalu zostaa zmontowana i dopasowana na miejscu.

Ustawienie surowego stanu budynku w ciesielskiej robocie zajo 8 dni czasu.

Koszt budynku powyszego bez wykoczenia wynis 7,900 zotych. Po cakowitym wykoczeniu z tynkami o-bustronnemi kosztowa bdzie 11.000 zotych, a wic jeden metr szecienny budowli okoo 30 z.

Budynek, wskutek posiadania g r u bych cian i piecw, moe by zamieszkiwany por zimow.

-12

Arch. Alfred Zachariewicz

Domy drewniane Nowy system Budowy fabrycznej drewnianych domw o g n i o t r w a y c h

Zeszyt padziernikowy z. r. powicia zapobiegliwa Redakcja miesicznika DOM O S I E D L E , M I E S Z K A N I E " budownictwu drewnianemu. I susznie, od czasu bowiem, kiedy Rzd przez usta P. Premjera Prystora z naciskiem w lecie ub. r. podkreli , e z uwagi na zuboenie spoeczestwa i katastrofalny spadek cen drewna w caym wiecie, postanowi popiera budownictwo drewniane, jest ono przedmiotem szerokiej dyskusji w pismach fachowych i prasie codziennej.

Przestudjowawszy ten zeszyt, znalazem tam obok rozmaitych bardzo cennych fachowych rozwaa na temat budownictwa drewnianego, take bogato ilustrowane opisy wielu systemw tego, przewanie zagranicznych. Materjal ten pragn uzupeni opisem systemu rdzennie polskiego pomysu, z ktrego fabrykacj zapoznaem si na miejscu w W y t w r n i wynalazcy, oraz zbadaem te domy gotowe, tym systemem ju postawione i zamieszkae. Mimo pewnego sceptycyzmu do budownictwa, skonstruowanego przez niefachowca przyznaj, e byem zdumiony znajomoci rzeczy wynalazcy i jego pomysowoci, i jestem zdania, e system ten zasuguje w caej peni na rozpowszechnienie w interesie ogu, albowiem niemal zupenie zapobiega tym wadom, czy niedogodnociom budownictwa drewnianego, ktre do niego budujcych swoje domy dotd zraaj .

Jest to system budowy elementowej, znany ju pod nazw W Y - G O - D A " , pomysu p. Dr . Stanisawa Ilofmokla z Zarzecza koo Niska w Maopolsce, ktry, bdc wacicielem lasw, parowego tartaku i stolarni oraz Zakadu impregnacji drzewa, z wielkim nakadem pracy i kapitau od 3 lat czyni prby skonstruowania takiego sposobu budowania domw drewnianych, ktryby pod wzgldem tanioci konkurowa ze zwykemi wapnem tyn-kowanemi drewniakami, a w y t w a r z a domy suche, ciepe i ogniotrwae, i niczem swego szkieletu drewnianego na oko nie zdradzajce .

Rozwizanie tego zadania wynalazcy widocznie si udao, skoro po ukoczeniu mud

nych prac przygotowawczych, uzyska ochron patentow i na konstrukcj skadanych cian elementowych i na ich w y p r a w obustronn, zupenie ogniochronn i doskonale izolujc, ktr nazwa Polonitem" i skoro rozpo-czwszy fabrykacj dopiero w sierpniu r. 1931, w przecigu 5 miesicy zimowych co podkrelam wykona dotd kilkanacie domw mieszkalnych, o kubaturze cznej okoo 5400 m sze. , w tern 8 domw na zamwienie Dyrekcyj Kolejowych w Katowicach i Radomiu, oraz zamieszkae ju od 3 miesicy Przedszkole kolejowe w Tarnowskich Grach, niedawno w obecnoci Pana Ministra Komunikacji K U E I 1 N A uroczycie powicone. Obecnie koczy si w Warszawie na Pradze przy ul. Jagieloskiej , na zamwienie D O K . I dom

0 8 mieszkaniach dla podoficerw I puku najciszej artylerji.

Uwaam tedy za wskazane zreferowanie czytelnikom D. O. M . " zasad konstrukcji 1 zalet tego systemu.

P o d s t a w o w ide wynalazcy byo i jest stworzenie budownictwa fabrycznego, t. j . takiego, ktre , o ile to jest fizycznie moli-wem, przenosi cae wykonanie domu do W y twrni . Z wyjtkiem tedy murw fundamentowych i kominw, krycia dachu, instalacji, malowania i t. p., wszystko inne wykonuje si w W y t w r n i w sposb znormalizowany, ciany w pytach i wszystko ponumerowane i powizane drutami przychodzi na miejsce budowy, gdzie na wczeniej przygotowanym fundamencie w 2 do 5 dniach dom- zostaje zmontowany i nakryty, nastpnie wewntrz wykoczony i zaraz moe by zamieszkany, bo ciany ju z W y t w r n i przychodz zupenie obustronnie Poloni tem" wyprawione i wysuszone.

System taki umoliwia znaczne potanienie domu ju z tego wzgldu, e przenosi fabrykacj na wie, gdzie robotnika taszego jest poddostatkiem, bliej rda materjau, w okolic l a s w i przemysu drzewnego, s k d transportuje si tylko gotowe elementy budowy bez masy odpadkw, pozwala budowa domy

13

A LuarKohpapu 2 poujielpza decokoujanie

A ai. polonilu 5 coH/p tncofp. 6 czop ujpucoh

2-2

rys. 759 P r z e k r o j e p o z i o m e i p i o n o w e c i a n y patent k o n s t r u k c j i

D r . St . H o f m o k l a

typowte i inasowo , i co take pod wzgldem spoecznym jest bardzo wane, system taki umoliwia fabrykacj caoroczn i daje zajtym w nim technikom i rzemielnikom zarobek przez cay rok bez przerwy zimowej i bezrobocia sezonowego, mog wic rwnie pracowa taniej.

Konstrukcja cian i ich wyprawianie jest w oglnych zarysacli nast]>ujca:

Element cienny (p. rys. 759) jest zasadniczo 1 metr szeroki, a okoo 3 metrw wysoki i skada si z dwu supkw teje wysokoci , ca. 8 na 8 ctm. w kwadrat grubych w oddaleniu 1 metra obok siebie ustawionych, do ktrych z obu stron przybite s poziomo deski metrowe gwodziami po obu bokach. W ten sposb powstaje wewntrz deszczuek i mi

dzy supkami warstwa powietrza 3 metry wysoka, k tra dla celw izolacyjnych przedzielona jest pionowo w a r s t w sztywnej specjalnej papy bitumicznej. Dla utrzymania tej pa[>y w poowie warstwy powietrza i zapobieenia kreniu tego z dou ku grze zastosowany jest wewntrz system listewek, ktre dziel powietrze w elemencie na 12 komr, jednak tak, aby to powietrze Wjjrawdzie nie kryo, ale przecie mogo z jednej komory do drugiej dla wentylacji si przedostawa .

Wspomniane wyej supki elementowe maj na dole i u gry czopy, ktre wchodz w podwaliny i oczepy i w ten sposb caa konstrukcja ciany silnie jest zwizan. Elementy w ten sposb s czone, e su|>ki i deski poziome tworz rodzaj pira i wpustu i jedna pyta w drug wchodzi, a poniewa wobec tego co metr przy czeniu schodz si obok siebie dwa supki, cztery czopy i owe usztywnienie wpustowe, statycznie ciana jest nadzwyczaj wytrzymaa na obcienie uyteczne i na cinienie boczne.

T a k wykonane pyty cienne wyprawia si w W y t w r n i obustronnie mas podobn do Xylolitu, z domieszk pewnych chemikaljw, ktre s zasadami, jak Xylolit sam, i sprawiaj, c wyprawa po steniu i wyschniciu okazuje niespodziewan przyczepno do deszczuek poziomych. Pozosta jce przy montowaniu na stykach szpary t sam wypraw si zakitowuje i po wyschniciu wygadza

, i powstaje ciana zupenie gadka, ktr bez dalszej jakiej wyprawy mona malowa i tapetowa .

cianki Dr . Hofmokla byy poddawane rozmaitym prbom w Chemicznym Instytucie badawczym w Warszawie na oliborzu, ktry orzeczeniami z 1 maja i 1 lipca 1931 stwierdzi :

1) e cho element tego systemu nie jest w tym stopniu ogniotrway, jak mur kamienny, czy ceglany, to jednak mona go uzna za ma-terja w wysokim stopniu odporny na dziaanie ognia.

2) e wspczynnik przewodnictwa ciepa lambda, wyliczony dla caej gotowej i wyprawionej cianki wynosi tylko 0,1137 dla temperatur od 0 do -\- 28 st. C\ i e w porwnaniu z przewodnictwem cieplnem muru ceglane-nego tej samej gruboci, co badana cianka (ca. 16 ctm.) przedstawia si 5-cio wzgl.

14

i om rys . 760 T Y P . N r . 4 f i r m y W Y - G O - D f l " . Rzut p o z i o m y d o m u o 3 p o k o j a c h z k u c h n i a , s p i a r n i , k r y t y m t a r a s e m , a z i e n k , W . C . p r z e d p o k o j e m , s u s z a r n i i p i w n i c . C e n a 12.000 z do k l u c z a . Przy c i a n i e po s t ronie l e w e j m o n a

d o b u d o w a j e d e n l u b 2 p o k o j e .

6-ciokrotnie korzystniej, a dla temperatur poniej p st. C . przewodnictwo to wypadnie jeszcze o jakie 10 do 150/o korzystniej.

3) e przepuszczalno powietrza przez warstw Polonitu" wraz z desk przylegajc wynosi 0.92 m. sze, na godzin przy uyciu nadwyki cinienia 22 mm. supku l i g = 300 mm. supka wody.

4) e pytka polonitowa, sprasowana pod cinieniem 800 kg/etm. kw., chocia zmniejszya sw grubo do poowy, nie spkaa, lecz zwikszya jeszcze sw wytrzymao mechaniczn na zginanie.

5) e przyczepno masy polonitowej do deski zdaje si by wiksz od spoistoci samej masy, albowiem odprynity przy transporcie kawaek Polonitu znaczn sw cz zostawi na desce w postaci silnie zwartej z drewnem.

6) e przy wbijaniu gwodzi Polonit nie kruszeje i nie pku i pod tym wzgldem i pod wzgldem nasikliwoci zachowuje si bez porwnania lepiej, anieli tynk murarski.

7) e polonit daje si podobnie atwo obra-

r y s . 761 W i d o k p e r s p e k t y w i c z n y d o m u T y p u N r . 4 W Y - G O - D f t

bia ( toczy, piowa, heblowa i t. p.) jak drzewo.

8) e 1 m. sze, cianki way wraz z obustronn w y p r a w 332 klg, , za 1 metr kwadratowy 50.4 klg.

W uwgldnieniu powyszych zalet tego budownictwa Ministerstwo Robt Publicznych reskryptem z 3 lipca 1931 r. Db. X V 1349 w pimie do Magistratu m. Warszawy nie znalazo przeszkd przeciw zatwierdzeniu planu wybiu/owania takim systemem domu pitrowego o 4 duych mieszkaniach, stwierdzajc, e dom taki bdzie cakowicie uognio-odporniony mas niepaln, jako szczelnem o-bustronnem pokryciem.

Przy zastosowaniu opisanego wyej budownictwa dom moe istotnie byf i jest o okoo 30 do 350/o taszym od domu murowanego, albowiem) i maler ja budowlany z drzewa jest lani, zwaszcza , e wynalazca uywa mater-jaw krtkicli i cienkich, domy wykonuje si w typach do licznych i do rozmaitych potrzeb dostosowanych, skutkiem czego zmniejszaj si koszty planw i kosztorysw, odpadaj prawie zupenie koszty interkalaryjne, albowiem dom w dwa miesice po zamwieniu W y t w r n i a oddaje do zamieszkania, w kocu buduje si za cen rycza tow, co jest moliwe tylko przy wykonaniu fabrycznem i zamawiajcy nie potrzebuje obawia si znacznych nieraz kosztw dodatkowych.

Typy domw s tak skonstruowane, e mona je w miar potrzeby powikszy przez dobudowanie jednego lub wicej pokoi.

Podany procent taszego wykonania okae

15

rys . 759 B u d y n e k p r z e d s z k o l a w T a r n o w s k i c h G r a c h po z m o n t o w a niu (1216/9.1931 r.) (Styki e l e m e n t w c i e n n y c h w i d o c z n e ) .

rys 760 B u d y n e k p r z e d s z k o l a w T a r n o w s k i c h G r a c h po w y k o c z e n i u

(I. XI . 931)

si jednak znacznie wikszym, jeeli si uwzgldni, e wobec gruboci cian tylko okoo 10 ctm., przy opisywanym systemie stosowanej i w porwnaniu ze cianami I M -rowanemi o gruboci przynajmniej 41 ctm., waciciel zyskuje na kubaturze uytecznej okoo 18O/o, o ktre to procenty stopie potanienia trzeba powikszy.

O dwu jeszcze stronach budownictwa drzewnego naley pomwi, ktre odstraszaj:} wacicieli parcel, a tymi s osiadanie si cin przy innych systemach, wskutek usychania i z tem poczone pkanie wyprawy, ktra przez par lat cigle wymaga napra-wek i uzupenie, i obawa przed grzybem domowym.

Zdaje mi si, e co do pierwszej wady, to sama konstrukcja cianki Dr . Hofmokla w a d t prawie zupenie wyklucza, naley bowiem pamita, e drewno ju przeschnite w kie

runku wkien przy dalszem usychaniu kurczy si tylko o jakie 1 do l,5n/o, a w kierunku prostopadym do wkien, wic przy budownictwie np. dylowem o jakie 8o/o.

Z tej przyczyny przy balach poziomych po roku czy dwu tworz si pomidzy dylami i u oczepu przy supach naronych, czy okiennych szpary do 15 ctm. cznie szerokie i z tynkowaniem albo wogle trzeba czeka, albo zdecydowa si na cigle odnawiania wyprawy. T a wada przy elementach omawianych nie zachodzi, albowiem supki konstrukcyjne w elementach stoj pionowo, a deski na nich s krtkie i le poziomo, ani w jednym, ani w drugim kierunku tedy

0 jakiem zsychaniu si nie moe by mowy 1 jakich poprawek Polonitu, ktry, jak dowiadczenie wykazao, nigdy nie pka, obawia si nie trzeba.

Co do grzyba, to powinno si waciwie zamawiajc drewno na budow dowiedzie si, czy pochodzi ono z cicia zimowego, czy las nie jest zagrzybiony it. p., jak zamawiajc ceg bada si, czy dobrze wypalona, czy z gliny odpowiedniej i t. p. Jest to niewtpliwie trudnem, skoro zazwyczaj budowniczy nawet nie ma monoci tych okolicznoci sprawdzi , kupujc drzewo od handlarza. Dlatego duo wiksz w tym wzgldzie pewno daje firma, ktra wykonuje domy fabrycznie z wasnego drzewa' i z wasnych lasw, ktrych zdrowotno atwo zbada.

W y t w r n i a W Y - G O - D A " uywa, zwaszcza do elementw, drewna suchego, trzyletniego, a ju ubiegej zimy zmontowaa sztuczn suszarni najnowszego systemu B. Schilde z Hersfeldu, aby na przyszo zawsze mie zapasy drzewa zupenie suchego. Jeeli si dalej uwzgldni, e waciciel posiada take Zakad impregnacji systemu Boucherie, w ktrym nasyca drzewo nawskro siarczanem miedzi i takiego tylko drzewa uywa na podwaliny i legary, mona miao twierdzi , e przeciw grzybowi nabywca takiego domu jest moliwie zabezpieczony.

Z tych wszystkich wzgldw uwaam, e budownictwo opisane ma wielk przyszo i jako system budownictwa drzewnego zasuguje pod kadym wzgldem na szerokie zastosowanie.

16

K R O N I K A Kurs

Kurs Instruktorek Mieszkaniowych zorganizowany przez Sekcj Mieszkaniow Tow. lligjenicznego ukoczyo 36 suchaczek.

Na kursie wygoszono 17 wykadw przez 12 prelegentw, przewanie czonkw

Instruktorek Mieszkaniowych Tow. Reformy Mieszkaniowej i Tow. Higjenicznego.

Suchaczki zwiedziy Warszawsk Spdzielni Mieszkaniow na oliborzu i wzorow-ni Zwizku Pani Domu.

Wskutek obudzenia ywego zainteresowania sprawami mie-

szkaniowemi na kursie, wiele suchaczek zapisao si na czonkw T o w . Higjenicznego, by p r a c o w a w Sekcji Mieszkaniowej oraz ujawniy zainteresowania pracami Polskiego Towarzystwa Reformy Mieszkaniowej".

IV Midzynarodowy Kongres Naukowej Organizacji Polski Komitet Naukowej

Organizacji komunikuje niniej-szem, e V Midzynarodowy Kongres Naukowej Organizacji odbdzie si w dniach 1823 lipca 1932 roku w Amsterdamie, w Instytucie Kolonjalnym.

Zmiana warunkw ycia o-garnia coraz szersze koa, pocigajc za sob zmiany w typach budowy mieszka.

Coraz wicej osb, ktre z pomoc rokw publicznych budowao sobie zbyt due mieszkania rezygnuje z nich definitywnie, t r a c c nadziej, by nawet drog podnajmu udao im si w czasie niezbyt odlegym mieszkanie spaci. Przedwojenne due mieszkania dzi jeszcze s rdem dochodu i nie przestan niem by, pki dziaalno budowlana si nie wzmoe i nie bdzie do no-

Na Kongres powyszy zgoszono dotychczas okoo 100 referatw, ktrych druk zosta ju rozpoczty. Bd one rozesane w pocztku maja r.b. do tych osb, ktre przed tym terminem zapisz si na Kongres.

Dzielenie mieszka nowych, dostpnych mieszka.

W Niemczech, gdzie ilo no-wozbudowanych mieszka, cho daleka od cakowitego zaspokojenia potrzeb, jest jednak bardzo wielk, spotykamy si z nowem masowem zjawiskiem dzielenia wielkich przedwojennych mieszka. Niemono znalezienia lokatorw na te mieszkania, doprowadzia do takich zjawisk, jak oddawanie bezpatne duych mieszka w najem, byle byy utrzymane, o-grzane i przypadajce na nie podatki cho w czci zapacone.

Dzielenie mieszka, odpo-

Zapisy na V Midzynarodowy Kongres Naukowej Organizacji przyjmuje Polski Komitet Naukowej Organizacji, Warszawa, Mokotowska 51 m. 60, (tel. 8-38-13 i 8-16-43).

wiadajce potrzebom, jest popierane przez rzd pruski, ktry w Berlinie paci 50 proc. kosztw przerbek w granicach 800 mk. za kade nowopowstae mae mieszkanie.

Za podzia mieszkania na 2, mona wic ot rzyma do 1600 mk.

Odbicie tego zjawiska znajdujemy w ogoszeniach wielkich firm budowlanych, ktre obecnie polecaj swoje usugi przy przeprowadzaniu generalnych remontw w domach starych, przebudowach, podziaach mieszka.

W maju do sierpnia 1932 r. ma si odby wystawa p. t. Soce, powietrze, dom dla wszystkich", staraniem Urzdu Wystaw, T a r g w i Turystyki w Berlinie.

W zwizku z powysz wys t a w ogoszono konkurs na zaprojektowanie domu rosncego". J d r o takiego domu nie moe przekracza 25 m. kwadr, i tak ma by skonstruowane, aby przy dalszej rozbudowie nie stracio na wartoci mieszkalnej. Koszt j d r a nie moe przekracza 2500 mk.

Na konkurs nadesano 1079 prac.

Z pord prac reprodukowanych w Nr. 1 1932 Bangil-de" podajemy 2.

R o s n c y d o m

rys. 764

1

rys . 765 E t a p I

II Nagrod proj. arch. Grotte ; @ iT r y . 766

z f f i 1bt

\-^L

E t a p II r y s . 767

17

rys . 768 E T A P III rys . 769

Etap I powyszego typu zawiera: pow. uytk. 22,77 m z ; kubatura 117,52 rrv!; koszt: 2423 Mk

III Nagr. proj. arch. Flaschentrager

Etap I powyszego typu zawiera:

pow. uytk. 30.9 m 2 ; kubatura 131 m.; koszt. 2350 M . rys . 771

Kursy elbetnictwa

Kursy prowa dzone przez i t. p. wszechstronne wiadomo-wybitne siy fachowe w godzi- ci, obejmujce konstrukcje el-nach wieczorowych w przeci- betowe, technologj betonu, sza-gu 4-ch tygodni, daj techni- lowanie i gicie oraz kosztory-kom, majstrom, podmajstrom sowanie robt. Praktyczne za

jcia. Sekretarjat czynny w godz. 1722, ul. Podwale 7. tel. 257-21.

Fr. IWczyski. Po drodze ze szkicownikw architektonicz-cznych M C M X X X I . Drukarnia Narodowa w Krakowie.

Ukazaa si pod powyszym tytuem nowa ksika znanego architekta krakowskiego Fr . Mczyskiego. Jest to bogaty zbir reprodukcji jego szkicw architektonicznych zebranych

Z ksiek i pism w czasie licznych wdrwek po Europie w latach 19001930. Szkic i notatk architektoniczn uwaa Mczyski za najwaniejszy dzia nauki archi-lektury, bo gdzie znale mona wicej ni tam, gdzie ksztaci si oko i u m y s ? " .

Rysunki s wymienite. W sposb prosty, lapidarny i wysoce artystyczny oddaj wa

ciwy wyraz nietylko samych budowli, ale i nastroju lokalnego Gdaska, Parya , Granady czy Rabki. P r a c uzupeniaj uwagi i wraenia oraz interesujca korespondencja a-utora ze St. Witkiewiczem o stylu zakopiaskim.

Ksika pod wzgldem graficznym stoi rwnie na najwyszym poziomie.

1 8

rys . 772 Ilustracje z ksiki arch. Fr. Mczyskiego Po drodze

Arch. Edmund Pitack Jak uruchomi budownictwo mieszkaniowe?".

r y s . 773

P r y w a t n a inicjatywa buduje etatyzm rujnuje", gosi okadka i ostateczny wniosek ksiki. Autor s tara si t myl wszechstronnie uzasadni po przez analiz, niestety, powierzchown obowizujcego ustawodawstwa w zakresie popierania budownictwa mieszkaniowego, pc przez krytyczne owietlenie 13 mniej lub wicej wartociowych projektw rozwizania zagadnienia mieszkaniowego. Zaama linj rozumowania z chwil, w ktrej rozwin wasn koncepcj. Proponujc mianowicie stworzenie oglno spoecznej" instytucji pod nazw , ( Kasa Onzczdnociowo-Uu

dowlana", z oddziaami w poszczeglnych miejscowociach, rozpadajcemi si na grupy. Delegaci grup cznie z przedstawicielami samorzdu utworzy maj zarzdy lokalne, delegaci zarzdw lokalnych, zarzd gwny. rodki finansowe centralna instytucja uzyska ma z oszczdnoci czonkw (50 do 80 z. miesicznie plus 46 tys. z. jednorazowej wpaty dla niektrych ka-tegoryj czonkw) , z wpyww podatkw (od lokali i placw niezabudowanych, od spirytusu i tytoniu, z dostawy przymusowych instytucyj ubezpiecze spoecznych, poyczek przymusowych i t. p.

W p y w y Kasy Oszczdno-ciowo-Budowlanej" , przez a-utora szacowane na 170270

miljonw z. rocznie, uruchamiane by m a j w caoci na budownictwo, jednake nie w formie kredytw dla osb, czy instytucyj budujcych. Cao bowiem w p y w w ma przebudowa Kasa Oszczdnociowo-Budowlana, instytucja- cika, niezorganizowana handlowo. Gdzie pozostaje miejsce na inicjatyw prywatn i w czem si ona ma przejawia nie wiadomo. T a k daleko w ograniczaniu inicjatywy prywatnej w budownictwie nie poszed bodaj aden ze znienawidzonych przez p. arch. Pitaka e ta tys tw.

Najcenniejsza niewtpliwie jest ta cz ksiki, w ktrej autor podaje kilkanacie projektw rozwizania sprawy mieszkaniowej. Radz'my j

19

przeczyta wszystkim projektodawcom, odkrywcom nowych" rozwiza, przekonaj si, e

wszystko to ju byo... , e nie brak koncepcyj, ale brak czynu, stal i stoi nadal na

przeszkodzie oywienia budownictwa mieszkaniowego.

M. K.

Podstawy projektowania nowoczesnych oczyszczalni sal-kw kanalnych in. prof. S. Sze-mpliskigo.

Sprawa oczyszczania wd ciekowych, pomimo swej aktualnoci, nie znajduje jak dotd odpowiedniego wyrazu praktycznego w Polsce, co tumaczy si gwnie warunkami ekonomicznemi.

Ten stan rzeczy odzwier-ciadla si i w literaturze technicznej, posiadajcej zbyt szczup liczb prac z tej dziedziny. Z tych wzgldw kada nowa praca zasuguje na specjaln uwag.

Ostatnio okazaa si na pkach ksigarskich praca in.

S. Szempliskiego, profesora na wydziale architektury Akadem ji Sztuk Piknych w Krakowie, pod tytuem Podstawy projektowania nowoczesnych od-czyszczalni ciekw kanao-owych". W pracy tej zgromadzi autor duy materja liczbowy i techniczny, zebrany przewanie z literatury niemieckiej. Niestety materja zebrany, autor wykorzysta w sposb zbyt matematyczny, zapominajc, e ma do czynienia z zawikanemi procesami biolo-gicznmi, ktre przebiegaj rnie w rozmaitych warunkach miejscowych i rozmaitych rodowiskach, jakiemi s cieki poszczeglnych miast i

osiedli. W tych zjawiskach matematyka ustpuje miejsca dowiadczalnictwu. Std wyniky w niektrych obliczeniach liczby mylne, mogce wprowadzi w bd inyniera projektujcego, o ile on nie jest specjalist w lej dziedzinie. Dotyczy to gwnie fermentacji osadw, co do ktrych autor przecenia wpyw mieszania (co udowodni dowiadczalnie Dr. F. Sierp) i s td przychodzi do liczb nigdy nie osiganych w praktyce.

Praca ta, jako materja informacyjny, jest cennym nabytkiem dla literatury polskiej.

Z Polskiego Towarzystwa Reformy Mieszkaniowej Termin Walnego Zgromadze

nia P. T . R. M . zosta na o-statniem zebraniu Zarzdu u-stalony na dzie 21.III. b. r. Sprawozdanie z dziaalnoci i bilans zostan czonkom rozesane na dwa tygodnie przed zebraniem.

Na ostatniem zebraniu Zarzdu Midzynarodowego Zwizku dla Spraw Mieszkaniowych we Frankfurcie omawiano spraw poczenia wyej wymienionego Zwizku z Fdration Internationale de l'habitation et de ^Amnagement des Villes, ktre najprawdopodobniej dojdzie obecnie do skutku Obydwaj sekretarze generalni pozostaliby na stanowisku, dzia ich pracy byby rozgraniczony. Pisma za obu organizacji zostayby poczone.

Midzynarodowy Zwizek

dla Spraw Mieszk. projektuje u-rzdzenie w lipcu r. b. wycieczki na kongres mieszkaniowy majcy odby si w Hel-singforsie w dniach od 3 do 10 lipca i gdzie zgromadzi si maj przedstawiciele Danji, Finlanji, Norwegji i Szwecji. Wycieczka powrciaby przez Sowiety i W a r s z a w . P. T . R. M . zaprojektowao zmian marszruty t. j . zatrzymanie si w Gdasku i Gdyni dla zwiedzenia tamtejszego budownic-ictwa i dalsz podr do Ilel-singforsu polskim statkiem

Z a r z d P. T . R. M . wzi udzia w organizowanej przez Komitet Rozbud. m. st. Warszawy wycieczce na Annopol i do Koa, majcej na celu obejrzenie nowowybudowanych domw drewnianych.

M u z e u m Komitet organizacyjny urz

dzenia Muzeum w skad ktregc wchodz przedstawiciele P. T R. M . i Pastw. Inst. Higieny odby kilkanacie posiedze na ktrych zosta opracowany plan czci oglnej Muzeum.

W skad czci oglnej wchodzi bd tablice dydaktyczne dotyczce sprawy mieszkaniowej midzy iunemi znajdowa si tam bd tablice opracowane przez P. T. R. M. na pokaz mieszk. w Stanisawowie.

W skad czci wystawowej wchodz eksponaty poszczeglnych firm.

Sala mieszczca si w wielkiej hali w suterenach Pastw. Inst. Hyg. zostaa ju rozplanowana, otynkowana, zaoono posadzki, porobiono odpowiednie cianki, wydzielono hall, oraz za

oono wiato.

OD REDAKCJI-.

Z powodw technicznych, artyku zapowiedziany na okadce p. t, Skrzyowanie

ulic" ukae si w numerze 3-im (marcowym).

2 0

G a b i n e t n o w o c z e s n y . Projekt i w y k o n a n i e F a b r y k i M e b l i A r t y s t y c z n y c h Ot to P f e f f e r k o n w B y d g o s z c z y . ( O d d z i a w W a r s z a w i e B i e l a s k a 4.)

K O N K U R S na opracowanie planu zabudowania dzielnicy przy dworcu kolejowym d Fa

bryczna w odzi. Magistrat m. odzi ogasza za pored

nictwem Towarzystwa Urbanistw Polskich w Warszawie, konkurs na plan zabudowania czci miasta przy dworcu osobowym d-Fabryczna, zawartej pomidzy ulicami Sienkiewicza, Narutowicza, Wierzbow i Przejazd.

Za wzgldnie najlepsze prace wyznacza si nagrody:

I n a g r o d a 3.000 z II 2.000

III 1.500 j e d e n z a k u p 1.000

Termin nadsyania prac upywa z dniem 6 kwietnia 1932 r. o godz. 18-ej. Program i warunki wraz z odbitkami planw otrzyma mona: w Warszawie Wydzia Archit., ul. Koszykowa 55 (szatnia); w odziMagistrat m. odzi, Wydzia Budownictwa, w godzinach urzdowych.

Za komplet odbitek pobierana bdzie opata 20 z, ktra to kwota zwracana bdzie skadajcym prac na konkurs. d . dnia 13 lutego 1932 roku.

Magistrat m. odzi.

Wydawnictwa Polskiego Towarzystwa Reformy Mieszkaniowej

Serja I. Nr. 1. Zdzisaw Grabski Kryzys Mieszkaniowy w Polsce cena zl. 6 " 2. Sprawa Mieszkaniowa, Sprawozdanie z Konferencji w Banku Gospodarstwa Kra-n jowego w dniu 2. marca 1931 r, cea z. 3,60 Serja 11. Nr. 1. Czy dzisiejsze przepisy prawne o popieraniu akcji budowy mieszka, pozwalaj na realizacj budowy mieszka robotniczych, streszczenie odczytu J. Strzeleckiego. cena 40 gr.

2. Finansowanie i komorne najtaszych mieszka rozmaitych krajw Europy cena 40 gr. 3. Miasto Jutra, opis filmu urbanistycznego cena 40 gr. , 4. Tezy w sprawie budownictwn drewnianego cena 20 gr.

21

S p o e c z n e P r z e d s i b i o r s t w o B u d o w l a n e

Spdzielnia z odpowiedz, ograniczon

w Warszawieoliborz , ul . Ustronie Nr. 2 m. 42

w y b u d o w a o w cigu 1931 roku;

d o m mieszkalny o 33 mieszkaniach dla Spdzielni Mieszkaniowej .

, , O s i e d l e S K a r b o w c w " , na oliborzu, przy ul . M a r y m o n c k i e j 3

d o m mieszkalny o 4 mieszkaniach dla Spdzielni Mieszkaniowej

S t r z e c h a U r z d n i c z a " , na oliborzu, przy ul. Kochowskiego 19

d o m mieszkalny o 40 mieszk. dla P o w s z e c h n e j R o b o t n i c z e j

S p d z i e l n i M i e s z k a n i o w e j , na Sodowcu, przy ul . eromskiego 32

d o m y mieszkalne o 374 mieszk. dla W a r s z a w s k i e j S p d z i e l n i

M i e s z k a n i o w e j V i V I I I k o l . na oliborzu, przy ul. M a r y m o n c k i e j .

centraln kotowni i pralni dla te je Spdzielni.

d o m mieszkalny 46-rodzinny dla M i e s z k a n i o w e g o S t o w a r z y

s z e n i a S p d z i e l c z e g o O f i c e r w na oliborzu, pl. Inwalidw,

jak rwnie 9 inwidualnych domw dla tego Stowarzyszenia .

22

B I U L E T Y N Z W I Z K U R E W I Z Y J N E G O S P D Z I E L N I Mieszkaniowych i Budowlano - Mieszkaniowych

W P O L S C E

ROK. 2. L U T Y~ 1 9 3 2 tir. 2.

O podstawy ideowe ruchu Jeli spdzielno mieszkaniowa ma w dalszym cigu rozwija swoj dzia

alno, musi skrystalizowa swoje podstawy ideowe, oprze je na przesankach susznych, sprawiedliwych i istotnie poytecznych dla spoeczestwa.

W jubileuszowym numerze dwutygodnika Spoem" z dnia 15 padziernika r. ub. organie Zwizku Spdzielni Spdzielni Spoywcw Rzeczypospolitej Polskiej profesor Stanisaw Wojciechowski w artykule Co jest najwaniejsze" m. in. stwierdza: Potrzebni s nam ludzie promienici z idealistycznym pogldem na ycie, tak samo, jak eglarzom potrzebne s latarnie morskie. Spdzielnie mog poprawia warunki materjalne i do pewnego stopnia czyni czonkw lepszymi, ale to nie wystarcza. W calem spoeczestwie musi by proivadzona akcja poepszenia udzi, ksztacenia charakterw i uczu szlachetnych, bo z lichych jednostek nie mog powsta trwale organizacje. Wszystkie instrukcje i upomnienia wydziaw lustracyjnych i wychowawczych bd gosem woajcych na puszczy, jeeli nie znajd na miejscu udzi, ywych wzorw braterstwa i suby spoecznej. Za wiee jest na froncie kanaji i karjerowiczw, uprawiajcych kut niszych instynktw". Oto, sowa wielkie sowa pioniera spdzielczoci w Polsce. Naley przypuszcza, e autor, piszc te sowa nie mia specjalnie na myli spdzielczoci mieszkaniowej, tem nie mniej powinnimy z tych sw wycign odpowiednie wnioski.

Spdzielczy ruch mieszkaniowy w ostatnich latach wzmg si i reprezentuje on pewn sil gospodarcz. Analizujc wyniki dziaalnoci niektrych spdzielni, stwierdzi naley, e s one niedostateczne, a czasami s one szkodliwe. Powodem tego jest brak ludzi ideowych, pracujcych w ruchu. Spdzielczo mieszkaniowa zbyt szybko si rozwina i wskutek tego nie zdya przede-wszystkiem skrystalizowa swych podstaw ideowych i nie zdya przygotowa sobie w dostatecznej iloci waciwych wsppracownikw.

Walczymy z godem mieszkaniowym, dotkliwie odczuwanym w caym kraju. Zorganizowalimy si w spdzielnie celem zwalczania tego godu w sposb najbardziej suszny i sprawiedliwy, musimy zatem pamita, aeby wszyscy ci, ktrzy wejd do naszych szeregw, nie byli krzywdzeni i nas nic krzywdzil i . Osign to mona, jeli stan gospodarki poszczeglnych spdzielni bdzie uporzdkowany, jeli, organizujc spdzielnie, czonkowie jej jasno i dokadnie bd sobie zdawa spraw z celw i zada, oraz obowizkw i praw. Czonkowie musz sobie zdawa jaknajdokadniej spraw z ciarw finansowych, wynikajcych z naleenia do spdzielni. 'Praktyka wykazaa, e tylko te spdzielnie, ktrych czonkowie faktycznie wypeniaj przyjte na siebie zobowizania, posiadaj warunki utrzymania si przy yciu i ew. dalszej rozwojowej dziaalnoci. Uczestnicy spdzielni musz na jej sprawy patrze z punktu widzenia interesw ogu, a nie jedynie swoich wasnych. Wstpujc do spdzielni naley zda sobie jasno

2 3

spraw, e nie przywieca jej zysk przemysowy lub handlowy wzgldnie spekulacja rent gruntow, gdy byoby to zaprzeczeniem podstawowych zasad spdzielczoci, opierajcej si na wysokiej etyce czonkw, rwnoci, susznoci i istotnie sprawiedliwej dziaalnoci. Na zasadach wzajemnego wspdziaania podnosz spdzielnie dobrobyt i kultur swoich czonkw; maj one na celu jedynie zaspokojenie ich wasnych potrzeb. Dlatego te spdzielnie podlegaj kontroli publicznej, podczas ktrej badany jest caoksztat ich gospodarki. Od prywatnych spek przemysowych i handlowych tem wanie rni si spdzielnie. Spki prywatne pracuj dla osignicia zysku na zasadach wolnej konkurencji i nie podlegaj kontroli publicznej. Z powyszego wynika, e do spdzielni nie powinni wstpowa ci, ktrzy zamierzaj osign zyski kosztem innych czonkw. Praktyka wykazaa, e spdzielnie zrzeszajce istotnie uczciwych i sprawiedliwych ludzi, przynosz rzeczywisty poytek spoeczestwu, s one wzorem adu i porzdku. Natomiast te spdzielnie, do ktrych niestety dostali si ludzie niewaciwi, po pewnym czasie doprowadzone zostaj do ruiny i w wikszoci wypadkw, powoduj straty dla czonkw, posiadajcych jaknaj-szlachetniejsze zamiary. S oczywicie i inne powody zaamania si dziaalnoci niektrych spdzielni, wynikajce ze specjalnych warunkw, w ktrych znale si moe kada organizacja gospodarcza, podlega z natury rzeczy oglnym wpywom ekonomicznym. Upadek jednak spdzielni spowodowany dorwaniem si do niej niewaciwych ludzi jest najbardziej szkodliwym, albowiem wyrzdza krzywd moraln caemu ruchowi, a poszczeglnym czonkom spdzielni przynosi strat materjaln i moraln w postaci zachwiania wiary w to, e w organizacji, powoanej na zasadach istotnie susznych, nietylko nie mona dosta mieszka, lecz nawet mona straci z trudem zgromadzone oszczdnoci. Dlatego te musimy walczy eby do spdzielni przychodzili istotnie ludzie stojcy na wysokoci zadania tak pod wzgldem etycznym jak i fachowym i stara si wykorzeni z nich tych, ktrzy wnosz ze sob czynnik spekulacyjny, nieumiejtno, lub nawet ch korzyci osobistej kosztem ogu.

Antoni Gandecki

O kosztorysach Wikszo spdzielni po zako

czeniu budowy stwierdza, e pierwotny kosztorys zosta przekroczony. Zjawisko to jest tak czste, e zaufanie do kosztorysw budowlanych zostao cakowicie poderwane. Poniewa prawidowy kosztorys jest podstaw akcji, przeto niej pragniemy ustali, gdzie tkwi przyczyna nierealnoci kosztorysw.

Kosztorys skada si z trzech pozycj i : opis robt, ilo robt i cena. Dwie pierwsze pozycje cile si cz ze sob i czsto spotyka si zdanie, e powinny by przewidziane w nich rne roboty na zapas. Istnieje okl

nik jednego z urzdw, w ktrym poleca si umieszczanie w kosztorysie pozycji, ktre, chocia nic przewiduje si, jednak mog si zdarzy. Niema nic biedniejszego, nad takie ujcie sprawy; takie uniwersalne kosztorysy s zawsze niecelowe, gdy wszystkich moliwoci nie mona uwzgldni i koczy si tem, e z 3 ewentualnoci wytwarza si czwarta, ktrej waciwie nie przewidziano. Podstaw kosztorysw jest starannie i ostatecznie ustalony program techniczny, ktry przewiduje wszystkie roboty, jakie i -stotnie maj by wykonane. Iloci musz by obliczone wedug cakowicie

24

wykoczonych rysunkw roboczych, nie za, jakto si zwykle praktykuje, w/g. projektu, ktry u nas zwykle jest do daleki od tego, co zostaje wybudowane.

Opisy kosztorysowe przedstawiaj niezwyk rozmaito, uywa si w nich przytem nadmiaru dublikatw w okrelaniu jakoci materjaw i robocizny, ktre w wykonaniu nie maj odpowiednika. Naley z tem skoczy, a powoanym do tego jest komitet organizacyjny, dla ktrego dotychczasowe liczne i tak rozmaite wzory wykonane przez szereg urzdw i insty-tucyj powinny suy jako materja.

Pozycja cen stanowi wdziczne pole dla zncania si nad kosztorysem; zapomina si, e cena musi stanowi miar wartoci materjaw i pracy, i e obnienie cen moliwe jest tylko do pewnej granicy. Czsto te spotyka si ceny zbyt wysokie, ktre stara si obja

ni niskiemi cenami innych pozycyj. O ile si chce, eby kosztorys wy

trzyma prb realizacji imprezy budowlanej, dla ktrej by wykonany, nie naley traktowa go przy rozpoczynaniu tej imprezy jako formalno wymagan przez B. G . K., ub w najlepszym razie jako przybliony materja dla ograniczenia konkurencji.

Dokadne przygotowanie na podstawie rysunkw roboczych i cile ustalonego programu technicznego jest konieczne, gdy si chce unikn pniejszych rozczarowa.

Wspomnie jednak naley o kosztorysach instalacyjnych, ktre czsto wykonywane s przez niepowoanych (firmy instalacyjne) i to ju po rozpoczciu budowy, oraz o kosztorysach na instalacje miejskie, ktre przewanie s tajemnic dla spdzielni do momentu kiedy trzeba je ju wykona i opaci.

P.

Poda mieszka a spdzielczy nich mieszkaniowy

Setki ogosze w kadym numerze Kurjera Warszawskiego" o wolnych lokalach mieszkaniowych, pojawiajce si na bramach domw dawno niewidziane ogoszenia o lokalach do wynajcia, wskazywayby na to pozornie, e poda mieszka w Warszawie jest dostateczna. Tymczasem rzecz przedstawia si inaczej. Ilo wybudowanych mieszka nie jest w stanie pokry istotnego zapotrzebowania. Przyczyna zatem tych ogosze tkwi w czem innem.

Podstaw wic przcdewszystkiem tego zjawiska jest ogromne zuboenie ludnoci i spowodowane przez to przenoszenie si do mieszka mniejszych, zwolnienie caego szeregu lokalw przez eksmisj. Z jednej zatem

strony luniej jest na miecie z lokalami, z drugiej za liczba bezdomnych, wyeksmitowanych z dotychczasowych mieszka i szukajcych schronienia w barakach dla bezdomnych, zwiksza si z dniem kadym.

Ciekawi jestemy zatem, jak sprawa ta przedstawia si odnonie do spdzielni, tembardziej, e niejednokrotnie pojawiaj si w prasie notatki o u-ciekaniu czonkw z mieszka wasnych do mieszka czynszowych. e istniej takie wypadki, zaprzeczy temu nie moemy, ale s to wypadki sporadyczne i nie mog suy za ocen stosunkw i ruchu czonkw w spdzielniach. Ot, jeli chodzi o og spdzielni mieszkaniowych i budowlano - mieszkaniowych, istniejcych w Warszawie, to zjawiska opuszczania

25

przez czonkw mieszka nie widzimy. Wypadki takie powstaj przewanie przez zmian warunkw yciowych, a wic przeniesienie do innego miasta i t. p. Ruch przeto czonkw w spdzielniach mieszkaniowych nie wykazuje adnych nienormalnych waha. Przeciwnie wskazuje na tendencje rozwojowe, gdy, mimo znanych oglnie trudnoci gospodarczych i finansowych, powstaj nowe spdzielnie. W niektrych wypadkach czonkowie tych spdzielni wnosz na budow mieszkania powane sumy pienine. Znamy spdzielnie, ostatnio zorganizowane, w ktrych wkady czonkw wyraaj si w kwocie kilkuset tysicy zotych, co wiadczy o potrzebach spoeczestwa i deniu do zaspakajania swych potrzeb za porednictwem spdzielni. Nie moemy tu pomin milczeniem, e istniej spdzielnie, gdzie rzeczywicie mieszkania nie znajduj chtnych nabywcw, Jest ich zaledwie kilka i warunki te nie zostay stworzone z ich winy. S to spdzielnie pobudowane na przydzielonym im przez M i

nisterstwo Robt Publicznych i Komitet Rozbudowy terenie za miastem, jak naprzyklad na Polach Bielaskich, nie posiadajce odpowiednich inwestycyj, a przedewszystkiem nie posiadajce dogodnej i taniej komunikacji. Jest rzecz naturaln, e konieczno wdrowania par kilometrw piechot w czasie jesiennych szarug, lub zimowych niegw i mrozw, nie zachca do osiedlania si w nich, tem-bardziej, e i bezpieczestwo tych wdrwek wiele pozostawia do yczenia.

Jak z powyszego wynika, stosunki w spdzielniach pod wzgldem poday mieszka i ruchu czonkw s naog normalne, a alarmujce niekiedy artykuy, odnoszce si do poszczeglnych wypadkw nie mog by stosowane do ogu. Czstokro pisze si je przez brak naleytej znajomoci rzeczy, czasem znowu przez pewn zoliwo, widzi si dblo w oku spdzielni, nie widzc belki w oczach prywatnych przedsibiorcw mieszkaniowych.

Myl przewodni kadej grupy osb, tworzcych SPDZIELNIE

MIESZKANIOWE i BUDOWLANO - MIESZKANIOWE powinna

by wsplna pomoc, dca do osignicia jedynie dla siebie dachu

nad gow, bez chci zysku, osignitego drog spekulacji i krzywd

innych uczestnikw spdzielni.

Z d z i a a l n o c i Z w i z k u Cikie obecne warunki go

spodarcze wpywaj w sposb ujemny rwnie na dziaalno spdzielni mieszkaniowych i budowario-mieszkaniowych, wywoujc przy tem rne komplikacje. Miar tego jest czste zwracanie si do Zwizku o porady i informacje nielylko delegatw spdzielni, lecz rwnie; i poszczeglnych czonkw.

Jednem z zagadnie najbardziej trudnych do rozwizania w spdzielniach jest niewtpliwie sprawa wkad>'w mieszkaniowych na budow mieszkania lub domku, na zakup terenu budowlanego i t.p. Czonkowie spdzielni, w razie wypowiedzenia czonkowstwa, daj zazwyczaj natychmiastowego zwrotu tych wkadw. Jest to jednak w

wikszoci wypadkw niemoliwe, gdy spdzielnie maj unieruchomione uzyskane od czonkw wpaty bd to w zakupionych terenach, bd w rozpocztych lub wykoczonych budowlach. Z tych przyczyn zwrot wkadw mieszkaniowych moe by dokonany przez spdzielni dopiero wtenczas, gdy na miejsce czonka ustpujcego wchodzi czonek nowy,

26

wpacajcy potrzebn do zwrotu sum. Zwizek stara si w takich wypadkach sprawy te odpowiednio wyjania i agodzi zatargi midzy byymi czonkami a zarzdami spdzielni.

Do spraw trudnych, a czsto omawianych na terenie Zwizku, naley sprawa rozrachunkw po zakoczeniu budowy osiedla spdzielczego pomidzy czonkami. Rozdzielenie kosztw budowy pomidzy poszczeglne mieszkania wzgldnie domki jest czstokro przez ze ujcie buchai-teryjne w spdzielni niezmiernie utrudnione i zawie. W wypadkach takich Zwizek przeprowadza przez swoich biegych arbitrae rozrachunkowe. Arbi tray takich dokona Zwizek ju kilka ku zupenemu zadowoleniu czonkw spdzielni.

Pozatem W y d z i a Techniczny Zwizku dokonuje na danie prac, zwizanych z technik budowlan. Udziela zatem delegatom spdzielni wskazwek i rad przy wyborze terenu budowlanego, bada szkice zabudowy terenw, udziela rad w sprawie kosztorysowania i gospodarki na budowie.

Wysokie koszty budowy w spdzielniach, wynikaj czstokro z braku racjonalnej organizacji pracy i nieznajomo i rzeczy ze strony zarzdw spdzielni. Dc do uregulowania chaotycznej niekiedy gospodarki spdzielni i potanienia kosztw budowy, co jest jednym z wanych zada Zwizku, o czem pisalimy ju w pierwszym numerze naszego Biuletynu", Zwizek zainicjo

wa tworzenie zwizkw terenowych", ktreby na jednym terenie organizoway wspln, racjonaln prac i gospodark spdzielni. Na terenie Warszawy projektowane jest stworzenie narazie trzech zwizkw terenowych, obejmujcych dzielnice: Grochw, Mokotw, oliborz. W nastpnych numerach Biuletynu zapoznamy spdzielnie dokadniej z zasadami dziaalnoci zwizkw terenowych.

Wiele spdzielni zwizkowych znajduje si w cikiem pooeniu, gdy posiada rozpoczt ju budow, i nie ma rodkw na jej wykoczenie, nie moe bowiem otrzyma potrzebnych do budowy kredytw. Zwizek prowadzi yw akcj u wadz miarodajnych o uatwienia dla spdzielni, a rwnoczenie, Jiczc si z cikiem pooeniem gospodar-czem kraju, bada pilnie moliwoci przycignicia na cel ten kapitaw zagranicznych oraz uzyskania z zagranicy poyczek na budow domw mieszkalnych na warunkach moliwych do przyjcia i wytrzymujcych kalkulacj. W zwizku z tern bya rozpisana do spdzielni ankieta, ktraby umoliwia Zwizkowi zorjentowanie si naleyte w wysokoci potrzebnych spdzielniom na cele budowy kredytw.

Jak ju zaznaczylimy w pierwszym numerze Biuletynu, Zwizek na razie korzysta z poredniego prawa rewizji. P r a g n c usprawni swoj dziaalno, Zwizek wystpi do Rady Spdzielczej z memorja-em i podaniem o przyznanie mu bezporednio prawa rewizji.

W cigu miesicy: listopada

i grudnia r. ub. oraz stycznia r. b. Zwizek wykona 21 re-wizyj spdzielni zwizkowych, badajc caokszta t ich gospodarki pod wzgldem techniczno-budowlanym oraz formalnoprawnym i rachunkowym. W czasie wykonywanych rewizyj lustratorowie Zwizku udzielali organom spdzielni potrzebnych rad i wsk azwek . Pozatem Zwizek przez swoje oklniki, rozsyane do spdzielni zwizkowych, informuje je stale o sprawach zwizanych z ich dziaalnoci.

Zgosiy swe przystpienie do Zwizku nastpujce spdzielnie:

1. Towarzystwo Budowy Domw dla P r a c o w n i k w Pastwowych i S a m o r z d o w y c h w Biaej Cieszyskiej ;

2. Mieszkaniowa Spdzielnia Maszynistw Kolejowych w G d y n i ;

3. Powszechne Towarzystwo Budowy Tanich Domw Mieszkalnych i Domw Robotniczych w Krakowie;

4. Spdzielcze Towarzystwo Budowy Domw dla Pracownikw Umysowych w Piotrkowie ;

5. Spdzielnia Mieszkaniowa Osiedle Soneczne" w W a r szawie ;

7. Spdzielnia Mieszkaniowa Zdobycz Kolejarzy" w Warszawie ;

8. W o c a w s k a Spdzielnia Mieszkaniowa we W o c a w ku.

Ukaza si w druku i jest do nabycia w sekretarjacie

ZWIZKU REWIZYJNEGO SPDZIELNI MIESZKANIOWYCH i BUDOWANO-MIESZKANIOWYCH W a r s z a w a , ul. Nowogrodzka 21, (tel. 8-39-66)

Podrcznik dla SPDZIELNI MIESZKANIOWYCH"

27

P O R A D N I K

W SPRAWIE SPRAWO

ZDA i BILANSW

Wobec zakoczenia roku kalendarzowego Zarzdy Spdzielni obowizane s przystpi do sporzdzania szczegowego sptkwbzdrli z dziaalnoci za rok poprzedni, w myl przepisw art. 53 ustawy o spdzielniach i instrukcji Rady Spdzielczej z dnia 10. XII 1924 r. ogoszonej w Dzienniku Urzdowym M i n i sterstwa Skarbu Nr. 6 z dnia 17. II 1925 r. Celem uatwienia wkrtce Zwizek rozele wszystkim zrzeszonym spdzielniom formularze do sprawozda rocznych.

Gwniejsze uwagi przy zestawianiu bilansw i spraw-zda rachunkowych s nastpujce : przedewszystkiem naley przystpi do ustalenia aktyww majtku spdzielni. A wic naley ustali salda na rachunkach biecych w bankach, potwierdzajc je drog korespondencji; faktyczny stan portfelu wekslowego i zrobi szczegowy wykaz weksli posiadanych. Na zaprotestowane weksle naley zrobi oddzielny wykaz. O ile spdzielnia posiada papiery wartociowe, naley je sprawdzi i ustali protokularnie, czy s one waciwie przechowywane, sporzdzajc jednoczenie ich spis z podaniem numerw. Dokona naley spisu ruchomoci spdzielni i porwna z ksig ruchomoci, ustalajc czy s wszystkie. Ponadto naley dokona amortyzacji ruchomoci, wedug norm ustalonych w statucie, te za ruchomoci, ktre przy spisywaniu okazayby si zniszczone naley a-mortyzowa w 100o/o.

Naley ustali salda rachunkw dunikw spdzielni i ewentualnie wezwa ich do uregulowania zaduenia. Do

tyczy to tych dunikw, ktrzy obowizani s zwrci dug. Nie dotyczy za tych, ktrzy np. na podstawie zawartej z nimi umowy otrzymali awans na poczet robt wykonywanych dla spdzielni. Ustali naley, czy procenty od poyczek zostay zaksigowane. Naley przeprowadzi dokadn analiz kosztw administracyjnych i handlowych, u stalajc , czy budet nie zosta przekroczony i czy do budetu na rok biecy mona bdzie wprowadzi oszczdnoci.

W spdzielniach, ktre prowadz budow swoich osiedli przy pomocy przedsibiorcw, naley ustali stan faktyczny budowy, czy jest ona dostatecznie zabezpieczona od wpyw w atmosferycznych. Sprawdzi czy wszystkie rachunki na wykonane roboty zostay szczegowo sprawdzone i zaksigowane.

W spdzielniach, ktre prowadz budow sposobem gospodarczym, w zwizku z dokonanym w dniu 31. XII 1931 na terenie budowlanym i w skadzie szczegowym spisem mater jaw budowlanych z natury, naley porwna czy zgodny jest on ze stanem wynikajcym z ksiki materja-owej . Sprawdzi naley czy wszystkie materjay budowlane zostay naleycie zaksigowane i dostatecznie zabezpieczone od wpyww atmosferycznych i zaginicia. Sprawdzi rwnie naley czy wszystkie listy pacy zostay zaksigowane i to zarwno wypacone jak i te,' ktre w przyszoci bd wypacane, za prac w roku u-biegym wykonan. Ustali naley stan budowy (opis bud-dowy) i ustali, czy jest ona dostatecznie zabezpieczona od wpyww atmosferycznych.

Pasywazobowizania spdzielni naley rwnie sprawdzi i szczegowo wszystkie ustali . Przedewszystkiem na

ley ustali czy suma poyczki budowlanej odpowiada stanowi wynikajcemu z ksig.

Dokona naley spisu wierzytelnoci spdzielni, ustalaj c plan spat, wynikajcy z zawartych umw.

Wykaz wszystkich czonkw powinien by szczegowo zestawiony z wymienieniem sumy udziau, wkadu mieszkaniowego i ewentualnego zaduenia, wzgldnie wierzytelnoci z tytuu wkadw lub opat miesicznych przez czonkw w spdzielniach eksploatujcych wybudowane domy. Kademu czonkowi spdzielni powinien by wysany list z zawiadomieniem o stanie jego rachunku na dzie 31 grudnia 1931 r.

Do wszystkich dunikw i wierzycieli powinny by wysane listy o stanie ich rachunku w spdzielni na dzie 31 grudnia 1931 r., z zaznaczeniem, e jeli w cigu 2-ch tygodni nie udowodni innego stanu, spdzielnia bdzie uwaa swoje saldo ksikowe za bezsporne.

Przezorno nakazuje, aeby w kadej spdzielni gromadzony by t. zw. fundusz zasobowy, sucy w razie strat na ich pokrycie. Dlatego te wadze spdzielni powinny dy do zwikszenia rok rocznie tego funduszu, przynajmniej w wysokoci ustalonej w art. 56 ustawy o spdzielniach.

W spdzielniach, eksploatujcych wybudowane osiedla, naley szczegowo zestawi rachunek Strat i Zyskw na eksploatacji za rok ubiegy.

Na Sumach przechodnich" w pasywach i aktywach bilansu powinny f igurowa : w aktywach wydatki okresu przyszego, w pasywach za wydatki okresu sprawozdawczego poprzedniego.

Szczegowy spis majtku i dugw spdzielni powinien by wpisany do t. zw. Ksiki Inwentarzowej", ktrej stronice naley kolejno ponumero-

28

w a , przesznurowa i urzdowo powiadczy . Zgodnie z przepisami prawa handlowego, spdzielnie, dziaajce na terenie byego zaboru rosyjskiego, s obowizane rok rocznie zapisywa do Ksiki Inwentarzowej", kadorazowo powiadczanej , bilans ze szczeg-owemi aneksami.

Zarzd spdzielni, po sporzdzeniu sprawozdania i bilansu w terminie najpniej do 1 marca 1932 roku, powinien 0 tem zawiadomi R a d Nadzorcz, proponujc szczegowe jego sprawdzenie.

Do obowizkw Rady Nadzorczej w spdzielniach naley nietylko sprawdzanie czy sprawozdanie rachukowe zesta wion zostao na podstawie kocowych wynikw rachunkowych roku ubiegego, Rada Nadzorcza obowizana jest rwnie sprawdzi celowo i racjonalno wydatkw, poczynionych przez Zarzd w cigu okresu sprawozdawczego. Zapisy buchalteryjne powinny by przez Rad Nadzorcz szczegowo sprawdzone. Na podstawie dokadnej analizy caego sprawozdania, Rada Nadzorcza powinna uchwali wniosek, zaproponowania W a l nemu Zgromadzeniu czonkw spdzielni, zatwierdzenia sprawozdania cznie z rachunkiem S t r a t i Z yskw" . W razie stwierdzenia przez Rad Nadzorcz niezgodnoci, sprawozdanie powinno by poprawione

1 uzupenione odnonemi uwagami. Sprawozdanie oraz bilans podpisuj czonkowie Zarzdu i Rady Nadzorczej.

Niezwocznie po zakoczeniu prac Rady Nadzorczej, dotyczcych sprawdzenia sprawozdania rocznego, powinien by ustalony termin i porzdek obrad dorocznego sprawozdawczego walnego zgromadzenia czonkw spdzielni. Term 'n zgromadzenia powinien odpowiada przepisom statutu spdzielni i ustawy o spdzielniach (najpniej 30 czerwca 1932 roku).

Porzdek dzienny dorocznego Walnego Zgromadzenia powinien obejmowa;

1. Odczytanie protokuu z poprzedniego Walnego Zgromadzenia.

2. Sprawozdanie Zarzdu. 3. Sprawozdanie Rady Na

dzorczej. 4. Odczytanie protoku z

rewizji Spdzielni dokonanej przez Zwizek rewizyjny.

5. Wniosek Rady Nadzorczej o zatwierdzenie sprawozdania za 1931 rok.

6. Uzupeniajce wybory do Rady Nadzorczej i ew. : Zarzdu (o ile Zarzd wybierany jest przez Walne Zgromadzenie) .

7. Budet na 1932 rok. Ponadto na porzdku dzien

nym naley umieci sprawy, jakie wadzo spdzielni uwaaj za potrzebne, oraz sprawy wniesione w sposb przewidziany w statucie spdzielni.

Zbytnie przeadowywanie porzdku obrad dorocznego walnego zgromadzenia czonkw spdzielni nie powinno mie miejsca, gdy powoduje skracanie dyskusji nad sprawozdaniem, co wywouje czsto niezadowolenie wrd czonkowi spdzielni. Raczej naley dy do zaatwienia specjalnych spraw na nadzwyczajnych walnych zgromadzeniach czonkw, zwoywanych w miar potrzeby.

Przy okazji sporzdzania sprawozdania rocznego, naley przestudjowa zawarte umowy i sprawdzi , czy s one dotrzymywane z korzyci dla spdzielni. Ze wzgldu na obecn konjunktur, dy naley do rewizji umw zawartych na budow, wzgldnie dostawy materjaw, w kierunku obnienia cen, a tem samem potanienia budowy.

Wobec tego, e Zwizek wydaje obecnie swoje Biuletyny, naley umieci rwnie na po rzdku dziennym najbliszego walnego zgromadzenia punkt o zmianie pisma do ogosze spdzielni oraz powzi u-clrwa, e pismem tem bdzie: Biuletyn Zwizku Rewizyjnego Spdzielni Mieszkaniowych i Budowlano-Mieszka-niowych w Polsce".

W SPRAWIE ULG PODAT

KOWYCH DLA CZON

KW SPDZIELNI

W skutek s t a r a i zoonego w tej sprawie dn. 19.X1931 r. mcmorjau Ministerstwo Skarbu przyznao ulgi podatkowe dla czonkw spdzielni, osigajcych dochd z uposae subowych.

Do Izb Skarbowych i lskiego Urzdu Wojewdzkiego rozesao Ministerstwo Skarbu z dat dn. 5 II r. b. L . D. V . 4891/2/31 oklnik treci nastpujcej :

Ministerstw o Skarbu wyju-nia, e ulgi art. 25 ust. 2 p. b) ustawy z dnia 29 kwietnia 1926 r. o rozbudowie miast (D. U. R. P. Nr. 51 poz. 346), z art. 33 p. 3 rozporzdzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dn. 22 kwietnia 1927 r. o rozbudowie miast (D. U. R. P. Nr. 42 poz. 372) oraz rozporzdzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dn. 12 wrzenia 1930 r. o ulgach podatkowych dla nowowzniesionych budowli (D. U . R. P. Nr. 64 poz. 608) maj zastosowanie take do osb, ktre za porednictwem spdzielni mieszkaniowych lub budow-lano-mieszkaniowych buduj domy mieszkalne. U tego rodzaju osb podlegaj potrceniu od dochodu kwoty wpacone na poczet kosztw budowy domu, stwierdzone zawiadczeniem zarzdu odnonej spdzielni' .

Wobec powyszego, czonkowie spdzielni posiadaj obec. nie prawo potrcania z oglnego podatku dochodowego sum zuytych na budow domw mieszkalnych, z wy-lczeniem poyczek uzyskanych na ten cel ze rodkw publicznych.

Oklnik Ministerstwa Skarbu w sprawie tych ulg ukaza si w Dzienniku Urzdowym tego ministerstwa w . d n i u 21. J r: b. przyczem zosta on

29

rozesany nieco pniej . W skutek tego w tej sprawie Zwizek rozesa niezwocznie do spdzielni krtki komunikat w dniu 27 I r. b., odkadajc szczegowe informacje do niniejszego numeru Biuletynu.

P o d s t a w do tych ulg jest art. 33 p. 3 rozporzdzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 kwietnia 1927 r. (t>. U. R. P. Nr. 42 poz. 372). M a on brzmienie nastpujce :

P r a w o potrcania z oglnego dochodu, podlegajcego podatkowi dochodowemu, o-sobom tak fizycznym jak i prawnym, ktre w okresie do dn. 31 grudnia 1935 r. wybuduj domy mieszkalne, sum zuytych na budow, z wyczeniem jednak poyczek przewidzianych w ni-niejszem rozporzdzeniu; potrcenia te mog by uskutecznione zalenie od yczenia patnika jednorazowo lub najduej w cigu 5 lat, poczynajc od roku nastpnego po ukoczeniu budowy". Rozporzdzenie wykonawcze

Ministra Skarbu z dn. 3. XI. 1927 r. w sprawie wykonania powo'anego wyej rozporzdzenia Prezydenta Rzeczypospolitej (D. U. R. P. Nr. 106 poz. 913) w 32 ustala:

Zwolnienie od podatku dochodowego, przewidziane w p.p. 2 i 3 art. 33 rozporzdzenia Prezydenta Rzeczypospolitej o rozbudowie miast, dotyczy nowych budowli, przeznaczonych na cele mieszkalne. Za budynki, przeznaczone na cele mieszkalne w stosunku do podatku dochodowego uwaane bd takie budynki, w ktrych przynaj-najmniej 2/3 uytkowej powierzchni suy wycznie celom mieszkalnym (jako pokoje mieszkalne bd uwaane kuchnie, nisze wzgl. alkowy i t. p.).

Ponadto 33 rzeczonego powyej rozporzdzenia Ministra Skarbu w teje sprawie podaje nastpujce :

Osoby, ubiegajce si o ulgi w podatku dochodowym, winny zoy odpowiednie poda

nie do waciwej wadzy podatkowej I instancji, przed uprawomocnieniem si wymiaru podatku dochodowego za rok podatkowy, bezporednio nastpujcy po roku, w ktrym ukoczono budow. Do podania naley doczy dowody uzasadniajce prawo do przyznania ulgi ( wiadectwo magistratu lub Komitetu Rozbudowy o stanic wykonania budowy, o przeznaczeniu, powierzchni oraz' kubaturze wybudowanych pomieszcze, nadto, o ile chodzi o ulgi, przewidziane w p. 3 art. 33 rozporzdzenia Prezydenta Rzeczypospolitej o rozbudowie miast, wiarogodny wykaz poniesionych na budow kosztw, tu. dzie wykaz otrzymanych na cele budowy poyczek pastwowych).

W razie niezoenia podania w powyszym terminie, ulgi, o ktrych mowa, bd udzielane przy wymiarze podatku dochodowego za na stpny rok podatkowy, pod warunkiem zoeii\ podania w sposb wyej wskazany".

W e d u g rozporzdzenia M i nisterstwa Skarbu z dnia 17. V I . 1930 r. L. D. V . J951/2 (Dz. Urz. Min. Skarbu Nr. 19 z dnia 5. VII. 1930 r ) .

W a d z a m i powolancmi do wydawania decyzji co do prawa do omawianej ulgi oraz co do wysokoci kwot kosztw budowy, podlegych potrceniu od dochodw z ufiosaicri subowych, emerytur i wynagrodze za najemn prac s urzdy skarbowe podatkw i opat skarbowych, w kt 'rych okrgu podatnik w dniu 15 grudnia roku poprzedzajcego za ktrv ulga sic naley, mia miejsce zamieszkania, albo w braku tego, miejsce pobytu.

Gdy nadajce sie do potrcenia koszty budowy domu (mieszkania) rwnaj si sumie wynagrodze subowych, wypacanych pracownikowi w cigu roku, wwczas przypada do zwrotu caa suma podatku, potrcone

go przez subodawc w cigu roku. Gdy natomiast koszty budowy nie przekraczaj sumy wynagrodze suboyyych, wypaconych w cigu roku, wwczas koszty te naley potrci od sumy wynagrodze subowych , wypaconych w odpowiedniej czci roku.

Jeeli patnik ubiegajcy si o ulg, osiga obok dochodu z wynagrodze subowych take dochody z innych rde, podlegajce opodatkowaniu wedug dziau 1 ustawy o pastwowym podatku dochodowym, wwczas omawian ulg naley przyzna przedewszystkiem drog zredukowania dochodu z tych innych rde . Przykady:

1. patnik, otrzymujcy wynagrodzenie subowe w wysokoci 1000 z. miesicznie (12.000 z. rocznie) wybudowa w 1928 roku dom mieszkalny, ewentualnie mieszkanie, przyczem koszty budowy, nadajce si do potrcenia od podatku dochodowego wynosiy 16.000 z.

W myl przytoczonych wyej zasad ulga naley si, poczynajc " d roku 1929, i w zwizku z tem wadza skarbowa zwrci patnikowi w roku 1930 pobrany podatek w roku 1929, potrcajc od wynagrodze otrzymanych w roku 1929 koszty budowy w wysokoci 12.000 z., za w roku 1931 zwrci podatek pobrany w czterech pierwszych miesicach 1930 r.

2. Patnik otrzyma w 1929 r. wynagrodzenie u dwch suzbodawcw : u subodawc A . 500 z. miesicznic (6000 z. rocznic), u subodawcy II. 500 z. miesicznie (6000 z. rocznie). Koszty budowy domu mieszkalnego, ukoczonego w roku 1923 wynosiy 1(1.001) zi.

W roku 1930 wadza skarbowa zwrci podatnikowi cay podatek pobrany w r. 1929 przez Subodawc A . , a nadto podatek pobrany u subodawcy 11. w cigu pierwszych omiu miesicy 1929 r.

3 0

3. Patnik, ktry zbudowa dom (mieszkanie) w 1928 r. kosztem 20.000 z. (ulga naley si od r. 1920), osigni dochd, podlegajcy opodatkowaniu wedug dziau I w roku 1929 w wysokoci 16.000 z. a nadto w r. 1929 pobra uposaenie subowe w kwocie z. 12.000 zl. (miesicz-nio po 1.000 z . ) .

Przy obliczaniu podatku wedug dziau I na rok 1929 wadza skarbowa potrci od dochodu podatkowego koszty budowy domu w wysokoci 16.000 z. i w zwizku z tern zwolni patnika od podatku na ten rok, pozosta za kwot kosztw budowy (4.000 z.)

potrci od dochodu z wynagrodze subowych wypaconych w roku 1929 (jak przykad 1) i zbonifikuje podatek za cztery pierwsze miesice 1929 r.

Patnicy, ubiegajcy si o przyznanie omawianej ulgi, winni s najpniej w terminie do dnia 1 lutego roku nastpujcego po roku, za ktry ulga si naley przedoy waciwej wadzy skarbowej podanie, do ktrego obok dowodw, wymaganych w 33 powoanego rozporzdzenia Prezydenta Rzeczypospolitej o rozbudowie miast, naley doczy zawiadczenie subo-dawcy, s twierdzajce w y s o k o

wypaconych w cigu roku, za ktry ulga si naley, wynagrodze subowych, z wyszczeglnieniem kwof wynagrodze wypaconych i opodatkowanych w poszczeglnych okresach wypaty;

W a d z e skarbowe uskuteczniaj obliczenie wysokoci ulgi w terminie dwoc'i tygodni po wniesieniu podania, natomiast zwrot nadpaconego podatku dokonuj w trybie przewidzianym dla zwrotu nadpat w gotwce .

Na rok 1932 okres skadania poda przeduony zosta do 1 kwietnia.

NOWE USTAWY 1 ROZ

PORZDZENIA

1. Zmiana ustawy o ochronie lokatorw, ustawa z dnia 7. XI . 1931 r. (Dz. Ust. R. P. Nr. 105 poz. 808);

2. Zmiana niektrych postanowie przepisw o pastwowym podatku od nieruchomo-moci w gminach miejskich oraz od niektrych budynkw w gminach wiejskich, ustawa z dnia 27. XII. 931 r. (Dz. Ust. R. P. Nr. 112 poz. 877);

3. Kryzysowy dodatek do pastwowego podatku od nieruchomoci w gminach miejskich oraz od niektrych budynkw w gminach wiejskich,

- ustawa z dnia 17. XII. 931 r. (Dz. Ust. R. P. Nr. 112 poz. 878) ;

4. Zmiana ustawy z dnia 2. VIII. 1026 r. o podatku od lokali, ustawa z dnia 17. XII. 931 r. (Dz. Ust. R. P. Nr. 112 poz. 879);

5. Pastwowy podatek od energji elektrycznej, ustawa z dniu 17. X l i . 931 r. (Dz. Ust. 11. I'. Nr. 112 poz. 880);

6. Zmiana ustawy z dnia 15. VII. 1925 r. o pastwowym podatku przemysowym, ustawa z ,dnia 19. XII. 931 r. (Dz Ust, R. P. Nr. 112 poz. 831);

7. Czciowa zmiana taryfy telefonicznej, obowizujcej na sieciach, eksploatowanych przez Polsk Akcyjn Spk Telefoniczn, rozporzdzenie Ministra Poczt i Telegrafw z dnia 17. XI. 931 r. (Dz. Ust. R. P. Nr. 103 poz. 796);

8. Rada Ubezpiecze-i Spoecznych, rozporzdzenie Ministra Pracy i Opieki Spoecznej, wydane w porozumieniu z Ministrami: Skarbu Przemysu i Handlu, Rolnictwa i Robt Publicznych z dnia 9. X . 931 r. (Dz. Ust. R. P. Nr . 109 poz. 851);

9. Oplata stemplowa od obrotu papierw wartociowych, rozporzdzenie M i nistra Skarbu z dnia 15. XII. 931 r. (Dz. Ust. R. P. N r . 111 poz. 808).

O B W I E S Z C Z E N I E

Do Rejestru Spdzielni R. S. XII.1587 Sdu Okrgowego w Warszawie w dniu 11 lutego 1932 r. wcignito: Spdzielnia Mieszkaniowa Nowe /jednoczenie" /, odpowiedzialnoci udziaami w Warszawie". Siedziba Spdzielni w Warszawie, Dobra 2. Czonkowie odpowiadaj za zobowizania Spdzielni zadeklarow ancml udziaami. Przedmiot przedsi

biorstwa stanowi : budowanie domw mieszkalnych. Wysok o udziau 100 z}. patnych jednorazowo przy przystpieniu do Spdzielni. Do Zarzdu wybrani zostali: A n toni Mucharski, Dobra 2, Czesaw Cywiski, Hoa 52 i M a -rjan Sukowski , Czerwonego Krzya 5, wszyscy z Warszawy. Z a s t p c y : Jan Towiski , Dobra 2 i Franciszek G o n -tarski, niadeckich 7, obaj z Warszawy.

Pismo przeznaczone do ogosze Biuletyn Zwizku Rewizyjnego Spdzielni Mieszkaniowych i Mieszkaniowo-Budo-wlanych w Polsce". Zarzd skada si z 3 czonkw. K o respondencja w imieniu Spl

dzielni, wcl

Architekci P R Z E W O D N I K I N F O R M A C Y J N Y

I M I i N A Z W I S K O A D R E S Telefon

Brukalska Barbara Warszawa, ul. Niegolewskiego 8 1 11-15-88 Brukalski Stanisaw ,. Buckiewiczwna Marja Kaszyska 50 8-55-95 Bujnowski Zygmunt ,. Duga 11 763-91 Celarski Zdzisaw Szczsny Krzemieniec. Zarzd Liceum, architekt rejonowy Czerwiski Jzef Napoleon Warszawa, ul. Wsplna 5 m. 5 770-22 Dobrzyska Jadwiga Warszawa, Krakowskie Przedmiecie 79 653-51 Filipkowski Stanisaw ul. Mokotowska 51/53 m . 20 8-11-20 Gdzikiewicz Stanisaw Kozietulskiego 6 346-20 Goldberg Maksymiljan Nowogrodzka 18 233-07 Grochowicz Stanisaw Mokotowska 45 8-30-04 Gutt Romuald Wroskiego 5 705-75 Gunath Wadysaw Ursynowska 44 8-22-44 Jankowska Nina oliborz, ul. Kochowskiego 2 11-67-48 Jankowski Jzef ,, Jasieski Henryk Krakw, u] . Studencka 19 160-80 Jawornicki Antoni Warszawa, ul. Myliwiecka 16 218-03 Kos Konrad Sewerynw 5 294-42 Kopkowicz Franciszek Zakopane, willa Boryna" Kranz Waldemar Zamo , ul. Nowa 4 Kurkiewiczwna Helena Warszawa Marszakowska 36 m. 3 8-20-91 Lachert Bohdan Katowicka 9 10-25-33 Leszczyski Stanisaw Wilcza 43 8-87-11 Lilpop Franciszek Aleja R 10 8-19-66 oboda Zygmunt Krakowskie Przedmiecie 79 653-51 Maciejewski Eugenjusz Gdynia, Szosa Gdaska. Gdyska Spldz. Mieszlc Manasterski Stefan oliborz, u 1. Krasiskiego 21 m. 12 228-48 Michejda Tadeusz Katowice, al. Poniatowskiego 19 991 Mischel Z. Warszawa, ul. Leszczyska 8 623-46 Nowakowski Tadeusz Polna 52 8-50-58 Neufeld Mieczysaw M Szopena 4 m 5 8-85-74 Oderfeld Henryk Bagatela 15 8-42-42 Paprocki Adam Sucha 18 8-46-44 Pillar Jan Starogard Pitak Edmund Bydgoszcz, Zduny 18 353 Pachecki Bolesaw Warszawa. ul. Wilcza 9 8-82-40 Poznaska Janina Sdziowska 7 8-15-08 Poznaski Jerzy ,, Raski Stanisaw Warszawa, ul. Filtrowa 83 m. 1. 9-16-83 Rudzki Tadeusz Sosnowiec, ul. Kaliska 3 a Rutkowska Hipolit Warszawa, ul. Polna 52 m . 3 Seydenbeutel Edward Marszakowska 63 8-24-53 Syrkus Helena Senatorska 38 754-76 Syrkus Szymon

, , M

Stefanowicz Jan Akademicka 1 8-59-34 Szabuniewicz Mirosaw Polna 64 m. 33 8-30-64 Szanajca Jzef Glogiera 5 8-28-68 Szczygliski Bronisaw Warszawa, ul. Suewska 3 m. 3 8-40-82 Szperling Jan Pankiewicza 4 305-98 wierczyski Rudolf prof. Pol. Myliwiecka 12 762-62

3 2

I M I I N A Z W I S K O A D R E S Telefon I M I I N A Z W I S K O

Tooczko Kazimierz Warszawa, ul. Myliwiecka 14 268-26 Towiski Tadeusz prof . Polit. Warzawa, ul. Suewska 3 8-28-65 Tokar Ludwik Warszawa, ul. Nowogrodzka 3 433-90 Tomaszewski Leonard ,. Korzeniowskiego 6 8-26-05 Tomaszewski Wacaw Gdynia, ul. Abrahama 11-51 Ulatowski Kazimierz Toru. ul. Legjonw 2 889 Weker Wacaw Warszawa, ul.. Soneczna 50, rg Spacerowej 8-88-00 Wondrausch Bronisaw Wocawek, ul. gska 24 Witkowski Tadeusz Lublin, ul. Zielna 4 m. 9 Woyciechowski S. Warszawa, ul. Filtrowa 67 m.