o s i e d l e

m i e s z k a n i e

r e n a w numerze: R e a l i z a c j a p l a n w

W y s t a w a b e t o n o w a

5 O B i u l e t y n Z w i z k u R e w i z y j n e g o S p d z i e l n i M i e s z k a n i o w y c h i B u d o w l a n o - M i e s z k a n i o w y c h w P o l s c e

1^ r P L/ n \ A / c 1/ i o n r ^ a

l i s t o p 1 9 r o k

TRE Nr. 11 DOM, OSIEDLE, MIESZKANIE"

Realizacja p l a n w . . . . . .

Beton w budownictwie mieszkaniowem.

Obudowa szkieletu e l b e t o w e g o . . . .

K R O N I K A

Wystawa betonowa.

Eksplozja a w y t r z y m a o konstrukcji budowlanych.

Z ksiek.

H . Bernoull i Bazylea

In. J. Nechay

S. Hempel

P r e n u m e r a t a M i e s i c z n i K a D o m , O s i e d l e , M i e s z k a n i e "

w k r a j u : 15 Zt, r o c z n i e , 8 z . p r o c z n i e . zagranic 2 0

C e n a p o j e d y n c z e g o n u m e r u z . 1 .50

C E N Y O G O S Z E :

C a a s trona 300 z . P . str. 150 z . w i a r t k a str. 80 z . s e m k a str. 45 z .

ADRES REDAKCJI I ADMINISTRACJI: WARSZAWA, KRAKOWSKIE-PRZEDMIECIE 5 m. 5.

TEL. 202-05. KONTO CZEKOWE P. K. O. 23.988.

Zagadnienia Urbanistyki w Polsce Sprawozdanie z I-ej konferencji Towarzys twa U r b a n i s t w Polsk ich K r a k w - K a t o w i c e 2 . 3. 4 padz . 1931 r.

C e n a z . 6.00 D o n a b y c i a w e w s z y s t k i c h k s i g a r n i a c h

Skad g wny: Dom Osiedle Mieszkanie. Warszawa Krak. Przeedm. 5 m. 5, 161.202-05

T r w a y m c i e p y m i n a j t a s z y m jest d o m z b u d o w a n y z p u s t a k w b e t o n o w y c h , kryty d a c h w k c e m e n t o w .

T r w a , h i g j e n i c z n i n a j t a s z jest s t u d n i a z b e t o n o w y c h k r g w .

W y r o b y b e t o n o w e "

c z e 1-sza (pustak, d a c h w k a , c e m b r o w i n a ) u c z y jak m o n a s o b i e s a m e m u z b u d o w a taki d o m i s tua-niq. K s i k a ta k o s z t u j e J E D N Z O T W K . D o n a b y c i a we w s z y s t k i c h w i k s z y c h k s i g a r n i a c h i w Z w i z k u F a b r y k C e m e n t u (Warszawa, C z a c k i e g o 1) K o n t o P. K. O . Nr, 19044. E E E E E E E E =

M a s z y n y d o w y r o b u p u s t a k w , d a c h w k i c e m e n t o wej i k r g w s t u d z i e n n y c h , s d o n a b y c i a p o c e n a c h o 30% n i s z y c h o d p o p r z e d n i c h n a 2-letnie

s p a t y b e z p r o c e n t w

w Z w i z k u F a b r y k C e m e n t u

P U S T A C Z A R K I M O N A J U N A B Y Z A 165 Z L .

TABLE DES MATIERES ET ILLUSTRATIONS

Realisaion des plans d'amenagement H. Bernoulli. 535 Prof. H . Bernoull i .

536541 Plans d'amenagement: Praha, Hol land, Paris, Budapest, K o l n .

Le beton dans le batiment d'habitation /. Nechay. 544547 Exemples d'utilisation du beton.

Revetement de 1'ossature de beton-arme S. Hempel. 548558 Ensemble de dessins concernant le revetement de l'ossature en beton-arme

Chronigue de livres et journaux.

567 574 lllustrations prises du livre Modern V i l l a ' s en Landhuisen in Europa

en Amer ika . J. G . Wattjes J. B. (Holland)

575 580 Plans pris de Grundr i sss ta fe l " Gustaw Wolf .

550585 lllustrations de Neues Bauen in Ber l in"

586596 lllustrations prises de Berliner Wohnbauten"

Film La ville de demain E. C.

597 608 Quelques phtos du film

5 6 0 - 5 6 7

559

Chroniue. L'exposition de beton.

Exemples d 'applicat ion du beton.

Explosion et la resistence de la construction S. H. Vues des resultats de l 'explosion du gaz a Gdynia .

Dom Osiedle Miesicznik pod redakcj : Jzefa Jankowskiego i Teodora Toepli tza

Rok III Listopad 1931 Nr. 1?

: i

Prof . H . B e r n o u l l i , B a z y l e a

REALIZACJA PLANW.

rys. 53o

Podobnie j ak w archi tekturze daje s i i w urbanistyce z a u w a y tworzenie w s p l n y c h w y t y c z n y c h w s p l nych przynajmniej d la europejskich i p l n o c n o - a m e r y k a s k i c h s t o s u n k w .

S i g a j c daleko poza indywidua lne u k s z t a t o w a n i e p o s z c z e g l n y c h budowl i , p r b u j e m y o s i g n w i e l k i e i coraz w i k s z e us tosunkowania . Odczuwamy mocno, j ak r o s n c a s z y b k o komuni kac j i p rzesuwa i p o w i k s z a s k a l miast i j ak w zgodzie z temi p r z e s u n i c i a m i , zamierzenia budowlane d do w i k szych p o w i z a .

T o , p o w o l i z w y c i a j c e po j c i e miasta p r z y s z o c i w y w o a o z p o c z t k u w y r a n e z a s t r z e e n i a . Obawiano s i , e sys tematyka miasta mus i spowodo-

rys 536.

Plan kolonji w Rys. 536 i 531. p r a d z e C z e s k i e j

w a m o n o t o n j , z u p e n e wyrzeczenie s i y w o c i u k s z t a t o w a n i a . P o w i e r z chowny nawet p r z e g l d w y s t a w y plan w regulacyjnych minimalnego mieszkania , pokazanych na jesieni w B r u k s e l i podczas K o n g r e s u W s p c z e s n e go B u d o w n i c t w a , m u s i a p r z e k o n a najbardziej upartego sceptyka, e r n o r o d n o i bogactwo r o s n w n i e p o j tych rozmiarach r w n o c z e n i e z absolu tn w i e l k o c i e l e m e n t w . O d w r o t n i e : s tosowany dz i s p o s b , p rzy k t r y m k a d y budynek s t a n o w i ma oddzie lny s k o c z o n y obraz, jest n a j g b s z przyczyn smutnego w y g l d u naszych miast.

Oto k i l k a formacyj pokazanych na Kongres ie w B r u k s e l l i do z a r y s w r z u t w poz iomych n a l e y m y l o w o dod a za rysy budowl i , k t r e wobec pow i k s z o n e j s k a l i budowy, w i k s z y c h o d s t p w , zapewnionych w o l n y c h prze-

m M M

Rys. 537.

M r n

J i In J i m

I *) A r t y k u R e a l i z a c j a p l a n w " jest s t reszczeniem odczytu w y g o s z o n e g o w T o w a r z y s t w i e U r b a

n i s t w P o l s k i c h w Warszawie .

Ho'andja

7 7 / S .

iz ' te t t nt ' B U U J O U o

t -sm^, paw i : y m . f i i i f y y ^

a n n ' i i

Pary

B i % rys. 539

s t rzeni , mog r o z w i n n i e p o r w n a n i e w i k s z e ni dzis ia j bogactwo.

W i e l k i e w y m i a r y jednol ic ie przeprowadzonych k o m p l e k s w w y m a g a j jak o naturalnej pods tawy is tnienia w i e l k ich po ac i t e r e n w , p o z w a l a j c y c h na swobodne p lanowanie w w i e l k i e j s k a l i i w wie lok ro tnem p o w t r z e n i u . D r u g i m kon iecznym w a r u n k i e m jest istnienie w ie lk i ego z leceniodawcy, p o t nych s i l gospodarczych, k t r e w atmosferze zapewnionego dobrobytu s w stanie u r z e c z y w i s t n i m i a e p o m y s y , k t r e p o m y s w tak ich w y m a g a j , umiej s i n iemi p o s u g i w a . :

P i e r w s z y m postulatem dla urzeczywis tn ien ia w s p c z e s n y c h p l a n w s wolne przestrzenie .

L i c z y m y s i z natura lnemi w a r u n k a m i : o r j en t a j , p a n u j c e m i w i a t r a m i , p r d a m i ruchu komunikacyjnego, u-k s z t a t o w a n i e m powie rzchn i , s zczeg l -nemi pot rzebami p o s z c z e g l n y c h dzieln ic . A l e c z y n n i k i , k t r e dotychczas byy d e c y d u j c e m i d la t e r e n w , na k t rych ma p o w s t a nowa dz ie ln ica , nowe miasto nic z a s u g u j na u w z g l d nienie : Rozgran iczen ie p l i k , ogro-

Kolonja

/i'Renem

rys. 540

Budapeiszt

dzenie o g r o d w , drogi polne, cala pltanina granic parcel p rywa tnych co ma ta ca a n ic da j ca s i r o z w i z a s i e do czynienia z n o w e m mias tem? G d y b y m y dzisiejsze miedze m i e l i podn i e do r z d u p r z y s z y c h granic p lac w budowlanych z r z e k l i b y m y s i swego i d e a u . U z a l e n i l i b y m y od rozs t r z y g n i c i a dawno przedawnionych s p o r w o rozgraniczenie ka r to f l i sk nasz s ie u l iczn, nasze zabudowanie i u-ksz ta l towanie naszych m i e s z k a . Przeoen ie granicy, d u g o t r w a y i kosz towny proces skupu , czy w y w a s z c z e n i e w s z y s t k i c h ' parcel , ich scalenie, n o w y p o d z i a i nowy p r z y d z i a dotychczasow y m w a c i c i e l o m nie s t w o r z tych w o l n y c h przes t rzeni , k t r y c h wymaga nowy p lan dz i e ln i cy : p r z y p a d k o w a w i e l k o poszczeg lnych ' parce l pozostanie.

M o g l i b y m y o b e j t r u d n o c i i nowe dzielnice s t w o r z y na terytor jach w i kszej w a s n o c i , lub na gruntach nal ecych do miasta lub p a s t w a . Ja -snem jest, e i takie p o s t p o w a n i e wnies ie obcy element do naszego idea -

nego p lanu mias ta : nie k i e r o w a y b y nami naturalne w a r u n k i : s tosunki k r a jobrazowe, p o o e n i e p rzy rzece, stosunek do miasta ale p r z y p a d k o w o geograficznego p o o e n i a w i k s z e j w a s n o c i ; pozatem w p r d k i m czasie w y c z e r p a l i b y m y nasze r eze rwy i ponownie p o z o s t a w a l i b y m y dotychczasowej n i e p o r z d n e j zabudowie kompleksy rozbi te g s t o na okruchy parce l prywa tnych .

J a k k o l w i e k b y m y o k r a l i zagadnienie ma ono ty lko jedno m o l i w e , jasne r o z w i z a n i e : ca y teren miasta mus i n a l e e do gminy i to j ako w a s n o , k t r e j jej s i p o z b y nie wo lno . Niepodzie lone tery tor jum m o e b y p o d s t a w n o w y c h p l a n w miasta , niez a l e n y c h od granic g run towych , uzal e n i o n y c h jedynie i k i e r u j c y c h s i w y c z n i e w y m o g a m i l ecemi w istocie rzeczy.

M i a s t o p r z y d z i e l a b d z i e c h c c y m b u d o w a tereny parcelami , b lokami lub dz ie ln icami i to na zasadzie d u g o t r w a e j d z i e r a w y , na s z e d z i e s i t czy sto lat, aby po u p y w i e tego okresu m d z z n o w u w p e n i swobody dyspon o w a calem terytor jum, by m d z swobodnie d e c y d o w a o sanacjach czy przegrupowaniach , o n o w y c h w i e l k i c h budowlach , bez tych t r u d n o c i n ieomal nie do p r z e z w y c i e n i a , k t r e s i d z i p r z e c i w s t a w i a j k a d e j ' s a n a c j i . Jest to zasada, na k t r e j H o w a r d o p a r swoje miasta-ogrody.

P r z e j c i e c a e g o miejskiego terytor jum prywatnego w publ iczne w a d a nie wydaje s i na p i e rwszy rzut oka n i e m o l i w e m wobec n i e m o n o c i zdobycia potrzebnych na to r o d k w . N ie w t p l i w i e natychmiastowe s p a c e n i e do tychczasowych posiadaczy nie jest m o l i w e m . W a c i c i e l e gruntu w i n n i d o s t a sk ryp ty d u n e , z a p e w n i a j c e i m dotychczasowy ich d o c h d oraz s p a t d u g u w c igu 2025 lat. M i a sto m o e z a t w o c i z a p e w n i w a c i c ie lom ich dotychczasowy d o c h d , g d y d o c h d ten z chwi l p r z e j c i a w a s n o ci , do miasta w p y w a b d z i e . A m o r t y z a c j natomiast m o e u s k u t e c z n i z sum p r z e k r a c z a j c y c h dotychczasowe w p y w y ; w k a d e j p r o s p e r u j c e j gmi

nie r o n i e , j ak wiadomo, renta gruntowa i w z r o s t ten wys t a r czy d la przeprowadzenia w oznaczonym okresie c a k o w i t e j s p a t y d u g u gruntowego.

D y s p o n u j c w c a o c i terenem swej rozbudowy, miasto jest w stanie kier o w a zabudowaniem prywatnem z szerszego n i d o t d punk tu widzen ia . J a k o w a c i c i e l terenu m o e p lany zat w i e r d z a lub o d r z u c a . M o e , nie nap o t y k a j c na a d e n o p r , u s t a l a w o l ne przestrzenie p o d u g swego uznania i o k r e l a z a b u d o w p o d u g najlepszej swej w iedzy . M i a s t o b d z i e t e decyd o w a , gdzie zabudowanie ma s i zac z y n a i b d z i e systematycznie r o z w i j a t lub ow dz ie ln i c p o d u g swego w y b o r u .

P r z e j c i e przez miasto t e r e n w niez b d n y c h dla jego rozszerzania da mias tu t s a m n a t u r a l n s w o b o d , k t r d z i j u ma d o z r cmentarny, k t r y m o e p o d u g swego z a m y s u i w y b o r u w o k r e l o n y m p o r z d k u zap e w n i a k s z t a t y miasta u m a r y c h . Tego samego p rawa , mus imy s i dom a g a dla w s p c z e s n y c h p l a n w miast y w y c h .

P o z a a t w i e n i u tego w s t p n e g o pytania ,p rzychodz i pytanie g w n e : C z y istnieje potrzeba tego rodzaju w i e l k i c h z a o e dz i e ln i cowych i czy istnieje gospodarcza m o n o i ch przeprowadzenia . .

W o b e c i l o c i o w y c h r e z u l t a t w w i e l komie jsk iego b u d o w n i c t w a ostatnich 50 lat, n a l e y u z n a p r a w d o p o d o b i e s t w o w i e l k i c h z a o e dz i e ln i cowych w najb l ie j p r z y s z o c i . Nieco mniej pewnem s i staje, j e l i s i z w r c i u w a g na dzis ie jszy stan r zeczy : W s z y s t k i e nasze u s i o w a n i a d z i l edwie s t a r c z na zdobycie r o d k w dla z a d o u c z y n i e nia na jp i ln ie j szym potrzebom dnia . Dalecy j e s t e m y od epok i r o z w o j u gospodarczego, o s t a e j p r o s p e r i t y " nie o m i e l a m y s i m a r z y .

W s tosunku do m o l i w o c i technicznych, do w y k s z t a c e n i a n o w y c h arc h i t e k t w i i n y n i e r w , b d c y c h w stanie o p a n o w a n a j p o t n i e j s z e zagadnienia, n a l e y zadania, r o z w i z a n i e k t r y c h dopuszczalne jest przez w a r u n k i gospodarcze, n a z w a w p r o s t

3

n d z n e m i , u z n a za z u p e n i e n i k e i to z a r w n o dla c z a s w normalnych jak dzis ie jszych. T a s p r z e c z n o p o m i d z y rozwojem techn ik i i r ozwojem gospodarczym jest u z a l e n i o n a od p rzyczyny bardzo daleko l ece j , ale a t w i e j do poznania.

L i c z y m y s i z corocznym przyros tem l u d n o c i k r a j u 23% i r o c z n y m przyros tem miast 4/o. T e n przyros t stanow i n a t u r a l n p o d s t a w r o z w o j u gospodarczego. K o o r d y n a c j a pracy, p o d z i a pracy, w i k s z a m o n o w y z y s k a n i a maszyn, powinny s p o w o d o w a og lny w z r o s t bogactw n ie ty lko r w n y w z r o s t o w i l u d n o c i , ale bogactwa o g l n e w i n n y w z r a s t a ponad z w i k s z e n i e l ud n o c i . W okresach r o z w o j u ekonomicznego w z r o s t ten daje s i w y r a n i e odc z u , p o w a n e k r y z y s y , p o w t a r z a j c e s i co 710 la t z a a m u j t wznoszc s i l in j . O s z c z d n o c i , u tworzone w k r t k i m okresie rozwo ju , z o s t a j z u y t e i n o w y okres r o z w o j u zaczyna s i za k a d y m razem od punk tu n i e j p o o o n e g o .

T e c h n i k a napewno m o e n a d y za rozwojem gospodarczym n i e w t p l i w i e m o l i w o c i techniczne wyprzedza j m o l i w o c i gospodarcze. T e c h n i k studjuje problematy i przygotowuje d la n ich r o z w i z a n i e wtedy, gdy real ny p o l i t y k l edwie p rzeczuwa mo l i w o i ch is tn ienia .

D z i w n e z j awi sko stale p o w r a c a j cych k r y z y s w gospodarczych, pociga j cych za sob s z c z e g l n i e c i k ie s k u t k i w budownic twie , da s i z rozumie t y lko , gdy s i up rzy tomni , e dynamiczny r o z w j gospodars twa pow i z a n y jest z elementem s ta tycznym. P i e n i d z , u m o l i w i a j c y dz is ie j sz , o-p a r t na podzia le praey g o s p o d a r k , a w i c i s z y b k i p rzyros t l u d n o c i , i d z i , j ak p rzed 3000 lat u z a l e n i o n y jest od w i e l k o c i r eze rw z o t a .

P o w i z a n i e r o z w o j u gospodarczego ze z lo tem byoby- m o l i w e m bez w i k szej szkody, gdyby wydobyc ie z o ta o d b y w a o s i p o d u g tych samych zasad co r o z w j gospodarczy, to znaczy g d y b y m y mog l i l i czy na coroczny p rzyros t w y d o b y c i a z o t a o j ak ie 5/o; pozatem z o t o m u s i a o b y by r w n o miernie rozdz ie lane .

Jasnem jest, e wydobywan ie z o t a , u z a l e n i o n e od w i e l u p r z y p a d k o w y c h z jawisk , nie m o e s i o d b y w a p o d u g zasad rozwo ju gospodars twa. Czasem eksploatuje s i zbyt wie le z o t a , nas t p u j e g w a t o w n y r o z w j gospodarczy, n a j c z c i e j kosz tem w i e r z y c i e l i , k t r y c h n a l e n o c i u l a tn i a j s i dz i k i z j a w i s k o m natury inf lacyjnej . T o znow u eksploatacja z o ta jest zbyt m a i gospodars two mus i s i k u r c z y wobec zbyt s z c z u p e g o z o t e g o pok ryc i a . D u n i c y , to znaczy ludzie m o d z i , p r z e d s i b i o r c z y a p rzedewszys tk iem roln icy , zos t a j c i k o uc i skan i przez c i a r r o s n c y c h d u g w . P r z e d s i b i o r cy s t a r a j s i u t r z y m a ponad w o d d r o g c z c i o w e g o zwa ln ian ia robotni k w . Jes t to stan, k t r e g o .skutki odczuwamy obecnie na k a d y m k r o k u , S to imy obecnie p rzed a l t e r n a t y w : czy mamy w da l szym c igu u z a l e n i a wzros t l u d n o c i ( u m o l i w i o n y od 1850 r. przez odkryc ie w i e l k i c h ka l i fo rn i j sk ich z oy z o t a ) od p r z y p a d k o w y c h odk rywek , czy t e zdecydujemy s i u-n i cza l en i g o s p o d a r k p i en in od p a n u j c y c h d o t d po j s ta tycznych i k i e r o w a ni p o d u g s i dynamicznych, czynnych w c a e m yc iu gospo-darczem.

Z d r o w a gospodarka p i e n i n a , dostarczenie yc iu gospodarczemu r o d k w p a t n o c i w y b r a mus i j ako drogowskaz ,,barometr gospodarczy" w s k a n i k cen hur towych .

M u s i s i ona b r o n i przed wzros t em cen hur towych , g d y o z n a c z a o b y to inf lac j , j e d n a k e u n i k a b d z i e i spadk u w s k a n i k a , p o c i g a j c e g o za sob s t a g n a c j g o s p o d a r c z , de f lac j . Jest to pods tawowa zasada wa lu ty opartej na zasadach dynamik i .

T a k a ochrona gospodars twa z a r w no od nadmiernego rozwoju , j ak od zan iku oznacza n i mniej ni w i c e j , j ak wyk luczen ie powszechnych k r y z y s w gospodarczych, swobodny r o z w j w s z y s t k i c h si gospodarczych w i c i duchowych .

T a k i r o z w j gospodarczy potrzebny jest naszym n o w y m , na w i e l k .skal p l a n o w a n y m dzie ln icom m i e s z k a l n y m ;

4

r o d k i n i e z b d n e dla ich budowy m o e d a t y l k o znacznie podniesione i zapewnione p r o s p e r i t y " ; t y l k o stale dobry bieg i n t e r e s w p o w i k s z a o s z c z d noc i i j e d n o c z e n i e u m o l i w i a amort y z a c j dawnych d u g w . F inansowanie sprawa d z i n a j w a n i e j s z a nie odgrywa wtedy nieomal a d n e j r o l i ; p rogram budowy i jego r o z w i z a n i e staje s i , j ak n a l e y , zagadnieniem na-czelnem.

7// 7/r 77// / / / 7/7 / / / , 7// 7/7 /// /// / / / / 7// // / 7// /// / / / 1 / / f / / / / / / / , 7V/ / / / 77% 777 / / / 77/ /// 77/ / /7

'/// 7/7 7/7 7 /v W W / / / / 7/7 77/ 7 / /// 7/7 / / / / / / /

77/ //7/ / / / //// // / / /// 7 7 / / / /// , 7//, w* /// l/l 6T7 ul / / J 7 / / ' / / / y/// /// 7// //A 77? 777 77/ 77/ 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 -lo

rys. 542 Natura lny r o z w j sumy k r e d y t w b a n k w emisyjnych, a tern samem c a o k s z t a t u gospodark i kraju. pg . G u s t a w a Casse l : r w n o m i e r n y doro

czny przyrost o 3 % .

L e developpernent naturel des credits des banques d e m i s s i o n c. a. d. de l e n s e m b l e de 1'economie nationale d'apres Gus tave Cas se l : une augmenta-

t ion reguliere de 3 % par an.

Fig. 543

L e deve!oppement des credits des banques d'e-miss ions c. a d. de 1'ensemble de Teconomie nationale dans le cas ou le v o l u m e des credits depend de l 'existence d'un reserve d'or; quand le vo lume des credits approcbe de la l imite per-mise par la couver ture d 'or . 1'economie nationale subit un a r r t par l a d iminu t ion des credits .

N ie m o e by inaczej n a j w i k s z e zadania, w i c p rzedewszys tk iem urzeczywis tn ienie p lanu regulacyjnego miast, op ie ra j s i ostatecznie na pods tawach w i a t a gospodarczego. R o z w i z a n i e ich mus i w i c p r o w a d z i do nowego uregulowania w a s n o c i gruntowej i zamiany tak fatalnej statycznej gospodark i wa lu towej na g o s p o d a r k w a l u t o w o p a r t na zasadach dynamik i .

1 5 o

B

o 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 rys. 543

R o z w j sumy k r e d y t w b a n k w emisy jnych , a tern samem c a o k s z t a t u gospodarki kraju, gdy o b j t o k r e d y t w u z a l e n i o n a jest od i s tn ienia rezerwy z o t a : gdy ty lko o b j t o kredytu z b l i a s i do n a j w y s z e j granicy dopuszczalnej przez pokryc i e z o t e m , gospodars two kraju musi z o s t a

ograniczone przez zmniejszenie kredytu . A. R e z e r w a z o t a centralnego banku emisyjnego. B . N a j w y s z e granice dopuszcza lne j emis j i przy

o b o w i z k u 40o u p o k r y c i a , C . P o w i k s z e n i e i zmniejszenie rozmiaru dopu

szczalnego kredytu, a tern samem m o l i w o c i gospodarczych kraju.

A . Reserve d'or de le Banque centrale d ' emis s ion B . L i m i t e m a x i m a l e de 1'emission a c o n d i t i o n

de 400 11 de couverture C . A u g m e n t a t i o n et d i m i n u t i o n du vo lume des

credits admiss ib les c.a.d. des poss ib i l i t e s eco-nomiques du pays.

i n . J . N e c h a y

Beton w budownictwie mieszkaniowem Zas tosowanie betonu w budownic

twie mieszkan iowem staje s i coraz bardziej powszechne. R o z w j ten ma miejsce g w n i e z tego powodu , pon i e w a czy to elementy budowlane, czy te gotowe w y r o b y z betonu s ogniot r w a e , nie n i szcz s i z biegiem czasu, ani na skutek w p y w w atmosferycznych , a wreszc ie i dlatego, e b r y o m z betonu m o n a n a d a w a poprostu dowolne formy i k s z t a ty, z a l e n e od w y m i a r w , s ty lu i ka p r y s w p r o j e k t u j c e g o .

K i e d y inne m a t e r j a y mus imy przew o z i n ieraz z o d l e g y c h stron kole j , a potem k o m i , beton m o n a w y k o n a w k a d e j m i e j s c o w o c i , gdzie t y l k o jest p iasek i w i r , a te w iemy, e s p rawie w s z d z i e w naszym k ra ju w d u e j i loc i . K o s z t y t ranspor tu obciaj t y l k o cement.

N i e mamy zamiaru ani r o z p i s y w a s i o zaletach betonu przy fundamentach, gdzie jest on chyba bez k o n k u rencji , ani w s tropach, schodach i po- r v

k r y c i a c h dachowych, j ako dachy p a skie lub d a c h w k a cementowa, nie bdziemy t e s i g a do d u y c h b u d o w l i i n y n i e r s k i c h lub monumentalnych, ale zajmiemy s i t y l k o k i l k o m a sposobam i zas tosowania betonu przy budowie m a y c h i r e d n i c h d o m w mieszka l nych, k t r e p o z w o l nam przy pomocy sk romnych r o d k w oraz m e t o d , jak s i to m w i , g o s p o d a r c z , u z y s k a po y t e c z n e a zarazem ozdobne ulepszenia .

Zaczn i jmy od tak prozaicznej , j akby s i zdawao , czc i budynk u , j a k jest ko min . P rzedewszys tk iem d r z w i c z k i , w y c i o r o w e , k t r e stale od w i l g o c i i dymu r d z e w i e j i n i s zcz s i po k i l k u latach. N a zachodzie w y k o n y w a j je j u d z i

rys. 545 z betonu (rys. 546).

S one nie d r o s z e od blaszanych, mona ' je z r o b i w k a d y m warsz tac ie budowlanym, a s w i e c z n o t r w a e . P niej nasada k o m i n o w a . Zamias t sk rzy p i c y c h p r z y b i z blachy, k t r e z czasem s ta j s i nieruchome, a s k r z y d o w i a t r a k a z w r c o n e jest wtedy c z s t o p rzec iw w i a t r o w i , w p d z a j c go z powro tem do komina , zna jdu j coraz to szersze zastosowanie nasady kominowe, zaopatrzone w rodzaj s k o n y c h za-luzy j , k t r e s k i e r o w u j z e w n t r z n e p r d y powiet rzne w g r komina i ka i m s s a dymy z pa lenisk domowych z p o d w j n i n t e n s y w n o c i (rys. 544).

r i

" . ' - J 544,

"1 m i

Stwie rdzono , e daje to du o szczd n o na pa l iw ie , lub t e pozwa la p rzy tej samej i loc i spalonego w piecu w_ gla u z y s k a w izb ic znacznie w i k s z c i ep o t .

J e e l i j u m w i m y o kominach , nie m o n a p o m i n wenty lacy j . W i e m y , e k a n a y wentylacyjne w murach ceglanych zatkane s c z s t o k a w a k a m i cegy , a powierzchnie c i an k a n a u , w s k u tek w y c h o d z c e j ze spoin zap rawy stan o w i ogromny o p r d la p r d w powie t rza , k t r e id z izb ponad dach. J e e l i k a n a y te z a s t p i m y elementam i z betonu o g a d k i c h z u p e n i e powierzchniach , z rozumiemy, o i le a t wie j b d z i e teraz m o g o powie t rze p dz i k u g r z e i o i le szybcie j n a s t p i przewiet rzanie izb (ryc. 536).

Widok Przekrj A -8

W y j d z i e m y teraz p rzed dom. M i e j sce p o r c z y e l a z n y c h , w y k o n a n y c h c z s t o szablonowo i bez s m a k u z a s t puje balustrada z t ra lek betonowych, k t r y c h w y r b s t a s i w ostatnich czasach d o powszechny i znany k a demu lepszemu ma j s t rowi murarsk ie mu. N a rogu balus t rady umocowane s ku le betonowe, s t a n o w i c e d z i tak czs t o z d o b w naszych ogrodach i pa rkach (ryc. 547). W y r b takiej k u l i

rys. 547.

betonowej jest bardzo prosty. N a o d r e w n i a n nawi jamy w a r k o c z ze s o m y do k s z t a t u k u l i . N a t k u l ze s o m y narzucamy k i l k a cm. g r u b w a r s t w betonu. G d y beton s twardnie je wycigamy w a r k o c z ze s o m y za w y s t a j c y jego koniec i dostajemy k u l w e w n t r z pus t , a zarazem l e k k .

O g r d e k p rzed domem odgrodzimy od u l i cy p o t e m betonowym. C o 2 m . zakopujemy do z i emi s u p k i betonowe, a m i d z y nie w s t a w i a m y p r z s a ogrodzenia, wykonane przedtem leco w odpowiednie j formie drewnianej . O g r o d z e t ak ich w i d z i m y wie le , le, n i e ty lko z a g r a n i c ale i w naszem z a g b i u w g l o w e m . S one t r w a e , tanie i co w a n i e j s z e bardzo estetyczne, z a s t p u j c ohydne, w a l c e s i stale parkany drewniane, tak charakterystyczne d la naszych miasteczek i przedm i e .

Z a t r z y m a l i m y s i t y l k o na tych k i l k u p r z y k a d a c h , ale m o n a b y w y l i c z a je wpros t do n i e s k o c z o n o c i .

Z chwi l gdy numer ten dojdzie do r k C z y t e l n i k w otwar ta b d z i e w W a r s z a w i e p i e rwsza w Po l sce wys t a w a betonowa. Zobaczymy tam ca mas r n y c h w y r o b w betonowych i elem e n t w budowlanych i b d z i e m y mog l i p r z e k o n a s i naocznie, jak ciekawe m o e m y r o b i rzeczy z betonu, majc t y l k o t r o c h cementu, p iasku , w i r u i p a r desek na f o r m . Beton bow i e m n a l e y do tych m a t e r j a w , k t rych l i czba zastosowana w i a d c z y o poziomie budownic twa w danym k r a j u . M a j c u nas tak s p r z y j a j c e k u temu o k o l i c z n o c i , s tarajmy s i , aby beton z n a l a z u nas jaknajszersze zas tosowanie i m g w y k a z a przez to n a s z w y s o k t e c h n i k w budownic twie .

prof. S. H e m p e l .

Obudowa szkieletu elbetowego Zas tosowanie szkie le towego syste

m u budowy p r z e s d z a w d u y m stopn iu u k a d harmonogramu r o b t , dzielc c a o k s z t a t budowy na d w a okresy zasadnicze:

budowa szkie le tu i obudowa szkie le tu .

M o l i w o uzyskan ia s p r a w n o c i rob t w obudowie szk ie le tu za l ey w du y m s topniu od dobrego r o z w i z a n i a

s z c z e g w kons t rukcy jnych , kon tak tu szk ie le tu z elementami obudowy.

G w n e m i elementami obudowy s : 1. c i a n y i c i a n k i , 2. S t ropy i dachy, oraz 3. Instalacje. Szk ie l e t e l b e t o w y jest odlewem be

tonowym i j a k o od lew powin ien w y j z formy t. j . z sza lowan ia z najdalej i d c e m u w z g l d n i e n i e m w s z y s t k i c h pot rzeb obudowy.

7

Pot rzeby obudowy i lust ruje komple t r y s u n k w roboczych n i e w y l c z a j c i n s ta lacyjnych, k t r e p o z w o l u s t a l i z g r y aniejsce i i l o zabetonowanych k o r k w lub rurek gazowych , o t w o r w w s t ropach, ewentualnie w be lkach i s u p a c h , b ruzd na r u r y instalacyjne i r u r k i p r z e w o d w e lek t rycznych i tp .

Szk ie l e t e l b e t o w y w rac jona lnym budownic twie powin ien by tak zaprojek towany , aby po rozsza lowan iu nie by o potrzeby k u betonu i ci uzbrojenia , j a k s i c z s t o zda rza nawet w e-

lementach o znaczeniu bardzo odpowiedz i a lnym.

S p r a w a k u c i a b ruzd w s lupac/ i i belkach e l b e t o w y c h m o g a b y z n a l e po y t e c z n e o w i e t l e n i e w o d n o n y c h przepisach M i n . R o b t Pub l i c znych .

Szk ie le t budynku n a l e y c i e zaprojek towany i w y k o n a n y usp rawnia proces budowy, przez u n i e z a l e n i e n i e w i k s z o c i p o s z c z e g l n y c h r o b t m i d z y dzy sob, przez m o l i w o r o z w i n i c i a r o b t na w i k s z y m froncie.

Fundamenty szk ie le tu w miejscach z e t k n i c i a z fundamentami c i an przyz iemia , powinny b y wykonane tak, aby te ostatnie m o g y p r a c o w a nor

malnie, to jest nie z s u w a s i z pochy ych p a s z c z y z n f u n d a m e n t w szkie le tu .

rys. 548. rys. 549.

c i a n y

mmmm, * rys-550-Z a l e t tego r o z w i z a n i a (rys. a) jest prostota .

t> rys. 551.

W a d w s p c z y n n i k p r zewodn ic twa c iep a , inny d l a s u p a n i d la c i a n y , ciemne pionowe pasy na fasadzie i kondensacja pary wodnej w e w n t r z pomieszczenia , pozatem s t y k i c i a n y i s u pa m o g by nieszczelne.

W i k s z a s z c z e l n o w s t y k u c i a n y ze s lupem w p o r w n a n i u z , ,a" i jednoc z e n i e w i k s z y kosz t s u p a z powodu t r u d n o c i sza lowania .

rys. 552.

S z c z e l n o w i k s z a w p o r w n a n i u z a " i b " mniejsze r n i c e w w i e l k o c i w s p c z y n n i k a p r z e w o d n i c t w a ciep a .

8

T r u d n o w y k o n a b e l k n a d o k i e n n i -z o l o w a n od z e w n t r z g r u b o c i muru t a k j ak s lup.

rys 553 W y k o c z e n i e c i a n y bardzo proste, u -suwa w a d y wymienione pod a, b, c, pozwa la s t o s o w a dowolnie szerokie okna.

W p y w a korzys tn ie na p r a c b e l k i i s u p a , natomiast obarcza archi tekta p r o j e k t u j c e g o r o z w i z a n i e m w n t r z a ze s u p a m i w e w n t r z . M o d y f i k a c j a u k a d u , ,d" . S u p w odpowiednie j od l eg o c i od c i a n y w p y w a w d u y m s topniu na potanienie belek i s u p w szkie le tu , u n i e z a l e nia r o z w i z a n i e fasady od r y t m u s u p w , pozwa la s t o s o w a okna dowolnej w i e l k o c i , czn ie do ca e j c i a n y ze s z k a .

B E L K I W y k o n a n i e belek bez s k o s w u a t w i a murowanie c i an . N i e k t r e c i a n y grubsze od 1/4 ceg y m o n a o p r z e na w a s n y c h fundamentach, n ieobci-a jc szk ie le tu .

W t y m celu odpowiednie b e l k i w y konujemy jako dwudzie lne . Pozatem, b e l k i te u a t w i a j instalacje w s z e l k i c h rur , k a n a w d y m o w y c h i wen ty lacy j nych.

Szk ie l e t b u d y n k u u a t w i a j c y komunikacje p i o n o w i p o z i o m budynku

- t a m

w czasie obudowy, pozwa la bez t rudn o c i u z y s k a wygodny d o s t p do

rys. 556 rys. 557

9

c i an z e w n t r z n y c h w celu n a l e y t e go w y k o c z e n i a fasady.

I

rj 1 - - - 3

1 1 1

' r r 1 I \ [ r 1 "f 1 -

Drewniane rusz towania z e w n t r z bud y n k u szkiele towego, k t r e czasem w i dz imy, w i a d c z o n i e w y z y s k a n i u przez b u d u j c y c h w s z y s t k i c h k o r z y c i j ak ie daje szkie le t .

Podane p lany magazynu i l u s t ru j ide n i e z a l e n o c i r o b t e l b e t o w y c h i mura r sk i ch . K o n s t r u k c j a e l b e t o w a nawet w sza lowan iu nie p rzeszkadza w y k o n a n i u m u r w . S t ropy nie opieraj s i na murach.

K l a t k a schodowa n i e z a l e n a od kon s t rukc j i e l b e t o w e j .

K R O N I K A

Dnia 20 listopada o godz. 15 nastpi uroczyste otwarcie pierwszej w Polsce Wystawy Betonowej przez Pana Ministra Robt Publicznych w hali wystawowej przy ul. Bagatela 3 w Warszawie. Wystawa ta zostaa zorganizowana z okazji Polskiego Zjazdu elbetnikw, ktry odbdzie si w tym samym czasie.

W y s t a w a betonowa

Sam fakt otwarcia wystawy w czasie obecnego kryzysu jest godny uwagi, tym wicej, e pomimo cile specjalnego i to technicznego charakteru, wystawy zgosio na ni swj udzia blisko 100 wystawcw. wiadczy to, e istniaa istotnie potrzeba zademonstrowania s zerszemu ogowi dotychczasowego dorobku w dziedzinie stosowania cementu, do

czego dotychczas nie byo jeszcze u nas sposobnoci. Dalej dowodzi tego, e zastosowanie cementu w budownictwie staje si coraz bardziej powszechne i e rokuje dalszy rozwj w przyszoci.

Wystawa obejmowa bdzie 6 dziaw. Pierwszy obejmuje rne cementy, piaski, wiry, tucznie, szlachetne wirki do wyrobu kamienia sztucznego,

rys. 559

10

wyrb cementu, aparaty do jego badania i t. d., s owem wszystko, to, si tyczy materjaw skadowych betonu. Na kocu grupy jest kilka stoisk demonstrujcych zastosowanie wyrobw elaznych do betonu, jako wkadki okrge do elbetu, siatki druciane, jednolite

t. p. W drugiej grupie mieci si

dzia badania cementu i betonu i nauczania o betonie. Wystpuj tu ze swym dorobkiem laboratoria naukowe, wysze i rednie szkoy techniczne z pracami swych uczniw, aparaty i urzdzenia do badania betonu, ksigarnie z literatur o betonie, stoiska prasy technicznej i propagandy betonu.

Cz trzecia zawiera w sobie narzdzia i maszyny. A wic wielkie narzdzia do robt betonowych i obrbki kamienia sztucznego; betoniarki (przewanie w ruchu), taczki i wzki do betonu, dwigi budowlane, maszyny do wyrobw betonowych, do budowy

drg betonowych, cicia i spawania wkadek elaznych itp.

W czci czwartej znalazy pomieszczenie najrnorodniej-sze wyroby betonowe, poczwszy od najprostszych jak cega, pustak i dachwka, a do rur wentylacyjnych, nasad kominowych, rur na przewody telefoniczne i t. p. Tutaj widzimy ogromne moliwoci stosowania cementu do wyrobu kamieni sztucznych w pytkach, posadzkach, schodach, rzebie i t. d. Cz t zamykaj lekkie betony jak celolit i garo-beton.

Pita cz wystawy grupuje materjay izolacyjne i pomocnicze, znane powszechnie ze swych nazw patentowych. Su one do uodpornienia betonu od przenikania wody, cierania, wpyww chemicznych i t. p. Inne izoluj betonowe elementy w cianach i stropach od zimna.

W czci szstej, moe najefektowniejszej, pomieszczono elementy z betonu i elbetu, oraz modele i fotografje wykonanych robt.

Eksplozja, a wytrzymao budowlanych

Rura doprowadzajca

gaz z sieci miejskiej nie poczona gazocigiem w

, budynku. ciana piwniczna wgnieciona w grunt okoo 8 cm.

rys. 560.

Katastrofa w Gdyni spowodowana wybuchem gazw budzi w wiecie technicznym zapytania dotyczce siy wybuchu, wielkoci oporu elementw budynkw sile wybuchu. Pozatem dziedzin budownictwa interesuje jaki system budowy najskutec/.niaj moe si przeciwstawi tak nieprzewidzianym obcieniom, jakie Stawarza eksplozja gazw, lub innych materjaw wybuchowych.

Chcc da przyblion odpowied na powysze pytania naley sobie uprzytomni, i dziaanie wybuchu jest jednoznaczne z uderzeniem t. j. dziaaniem bardzo duej siy w cigu drobnego uamka sekundy.

Tego rodzaju akcja wywouje drgania w elementach o duych masach (grunt budowlany; masywy fundamentw).

Drgania, dziaanie dynamiczne gazw i prawdopodobnie najwaniejsze dziaanie sta-

Gwne stoisko zajmuje tu Ministerstwo Robt Publicznych z wielk iloci planw, fotografji i modelw wielkich budowli betonowych. W grupie tej widzimy rnego rodzaju stropy elbetowe, przewanie wykonane w naturalnej wielkoci i obcione w dowd swej mocy. Mamy take przedstawione sposoby fundamentowania, budowy cian z elementw betonowych a w kocu wielk ilo planw, modeli i fotografji wielkich firm budowlanych.

Jak widzimy wystawa stanowi pewni) cao, zawierajc wszystko to, co si odnosi do stosowania cementu, poczwszy od jego produkcji, a do takich dziedzin stosowania, jak rzeba, wyrb kas ogniotrwaych i sztucznych marmurw.

Wyraajc yw rado z zorganizowania tak poytecznego przegldu budownictwa betonowego, zapraszamy naszych Czytelnikw do zwiedzenia Wystawy, gdzie wrd prasy technicznej znajduje si take stoisko naszego pisma.

konstrukcji

tyczne prnoci gazw powoduj niszczenie pewnych czci budynku, a w konsekwencji zawalenia si innych, konstrukcyjnie zalenych od elementw zniszczonych. czn rol wszystkich trzech wymienionych czynnikw jest bardzo trudno oceni.

Przypumy, i dziaanie dynamiczne gazw wybuchu, oraz drgania gruntu i fundamentw, wywoane wybuchem maj may wpyw w porwnaniu do dziaania statycznego prnoci gazw.

Jeeli przy takiem zaoeniu dojdziemy do wniosku, i pewne statyczne cinienie gazw jest dostateczne do zniszczenia rwnowagi pewnych elementw budynku, tembardziej te elementy bd naruszone przy uwzgldnieniu dwch wyej wspomnianych wpyww.

Przyjmujc za punkt wyjcia wycznie statyczne cinienie gazw, bez trudnoci mona ustali prawdopodobne cinie-

1 1

rys. 561 Belka dwuteowa Nr. 22, wygia do gry 5 cm.

nie gazw potrzebne np. do zamania ciany murowanej, zaamania stropw, zgicia belek elaznych, wszystko w granicach sprystoci materjaw.

Przyjwszy, e rozpito ciany murowanej na zaprawie plcementowej rwna si 5 cm., moment wytrzymaoci przekroju 100.55 cm. okrgo 5000 cm2, wytrzymao na rozciganie zaprawy plcementowej 10 kg/cm2., to przy powyszych zaoeniach, uwzgldniajc prac ciany, jako belki swobodnie lece i na dwch podporach, otrzymamy obcienie kadego metra kwadratowego ciany 1,0 ton, albo w jednostkach przyjtych dla mierzenia prnoci gazw 0,16 atmosfer.

Powysze dane liczbowe wskazuj, jak mae cinienie gazw ju wystarcza, aby mur gruboci 55 cm. pk, a nastpnie zawali si.

rys. 562. Otwory oznaczone krzyykami wykonano po katastrofie w celu ratowania mieszkacw.

rys. 563. Drzwi wejciowe oznaczone krzyukam wypchnite prnoci gazw uwidocznione na rys. 564 Cz muru frontowego (xx) trzyma si ciany wew

ntrznej wycznie splnoci muru. Wspomniany mur w wikszej skali widzimy na rys 565

Zamy: rozpito stropu 5 m., odlego midzy belkami elaznemi 1,5 m., belki elazne dw uteowc N. 22. Dla wywoania w belce napre 2200 kg cm-', (granica sprystoci) trzeba j obciy ciarem rwnomiernie rozoonym wynoszcym 10.000 kg., co odpowiada 1,33 t/m2., albo 0,133 atmosfer, ugicie belki w polowie rozpitoci wyniesie wtedy 2,5 cm. Gdyby zmierzone ugicie belki okazao si wiksze ni 2,5 cm. to na-pewno obcienie belki powo-

12

rys. 564. Drzwi zamane na wysokoci klamki.

rys. 565. Mur trzyma si ciany wewntrznej splnoci murw.

dujce ugicie musiaoby by wiksze od wyej podanego. Nie moemy jednak okreli, be/, specjalnych dowiadcze o ile to obcienie winnoby by wiksze, gdy znane nam wzory s wane tylko w granicach sprystoci materjaw.

Zwyky strop mieszkalny midzy belkami elazncmi przy obcieniu 1,3 t/m2., lub nieduo wikszym powinien si zawali, mona zatem przypuszcza, i ugicie belki wiksze od 2,5 cm. nie mogo powsta przez obcienie za

porednictwem stropu, lecz przez bezporednie dziaanie prnoci gazw na doln pk belki. Szeroko pki okrgo wynosi 10 cm.

Dla wywoania wikszego u-gicia belki od 2,5 cm. prno gazw musiaaby by wiksza od 0,133 atmosfer i wynosiaby 0,133 150 = 2 atmosfery.

Ostatnie obliczenie wskazuje, i prawdopodobne statyczne cinienie gazw nie mogo by mniejsze od 2 atmosfer, wobec czego mury gruboci 55 cm., pkajce przy cinieniu

Z K s i z e J. G. Wattjes B. I. Modern

Villa's en Landhuizen in Euro-ropa en Amerika ,Kosmos" Amsterdam (Holi.md),Cen* FI. 17,50.

J. G . Wattjes. profesor s z k o y technicznej w Delft , wydaje od pewnego czasu b . dobrze zestawione i wykonane zb iory p l a n w

i w i d o k w w s p c z e s n y c h r ea l i zac j i b u d o w l a n y c h . N i e s one p o w i c o n e propagandzie a d n e go p o s z c z e g l n e g o k ie runku w budownic twie , z a w i e r a j nieraz obok s iebie objekty r n y c h k ier u n k w i rne j w a r t o c i , jednak-

dobr rze ob razu j p r z e c i t n e

rys. 566. Otwory w cianie wywaone przez belki elazne. Rysy powstae przez odrywanie si cianki

zewntrznej.

0,16 atmosfer musiay si rozsypa wobec akcji 2 :0,16 = 12,5 razy wikszej .

Pod cinieniem wynoszcym 2 atmosfery (20 t/m2. ciar wagonu towarowego z adunkiem) kada normalna kon strukcja budowlana musi ulec zniszczeniu. Stopie i sfera zniszczenia zaley od rodzaju konstrukcji.

Budynki murowane z cegy z kamieniu s bardziej wraliwe na wybuchy i wstrzsy (trzsienia ziemi) od budynkw drewnianych, lub szkieletowych.

S. H.

dobre w s p c z e s n e b u d o w n i c t w o r n y c h k r a j w . Z ks i k i cytujemy w zmnie jszeniu ( rozmiar strony oryg ina lne j w y n o s i 2 4 X 3 2 c m . k i l k a p r z y k a d w z Franc j i . W g i e r , A m e r y k i , Szwajcar j i i t. d. p r zypominamy t a k e umieszczony w n-rze 10-ym p r z y k a d f in landz

kiego domu drewnianego.

rys. 567 i 558. Proj. Arch. Thomas S. Tait. London.

rys. 567

ras. 568

rys. 573.

M An.li. noMng. Jljfi Kroh.-t, En -Knsi i ioncKj." . :

Gustaw Wolf, Grundrissstaf-fel, wyd. Georg D. W. Cal-wey, Monachjum 1931. Cena mk. 8.50.

Ksika okrelona przez p -utora jako przyczynek do wiedzy o planach (Beitrag zu ei-ner Grundrisswissenschaft) jest zbiorem planw maych mieszka powstaych w powojennych Niemczech, uszeregowanych wedug pewnej metody, z krtkim opisem krytycznym przy kadym planie. Planw jest 288 wszystkie s jednolicie starannie podane w skali 1:200. Kady plan posiada strzak pnocy, okrelajc jego wac iwe pooenie wzgldem stron wiata i zaopatrzony jest w tabelk okrelajc rodzaj domu, w jakim mieszkanie si znajduje i czci skadowe mieszkania.

rys. 574.

d 21-/2 oznacza dom jednorodzinniny parterowy z poddaszem

mieszkalnym i mieszkanie skadajce si z 2 pok. na poddaszu, kuchni, jednego pokoju, wc (a) na parterze.

Plany podzielone s na trzy grupy:

Grupa I mieszkania w domach jednorodzinnych, wolnostojcych i szeregowych o powierzchni zabudowanej 3094 m2. Z grupy tej podajemy dwa plany i znajdujce si przy nich uwagi.

K / a

31/2 ba o z n a c 3 8 mieszkanie w domu jednorodzinnym

pitrowym, skadajce si z 3 pok., azienki (b) i wc (a) na pitrze, oraz kuchni, jednego pokoju i wc na parterze.

rys. 575. Spdz. Gagfah" w Berlinie, schody z wachlarzem. Dua sionka (miejsce na wiesza

nie ubra wierzchnich).

Grupa II mieszkania na jednej kondygnacji (przy wasnej klatce schodowej) pow. zabud. 47,5157,5 m2.

rys. 577. Arch. E. May Fran-furt. Prymitywne miejsce sypialne pod schodami. Wejcie z podwrza wprost do kuchni. Ciasne

pokoiki na poddaszu.

k3ab

rys. 576. Arch. Gustaw Wolf. Wrocaw, klatka schodowa dwu-biegowa, lewoskrtna, azienka i wc oddzielne, pokj mieszkal

ny przechodni.

15

{ Grupa III mieszkania w do

mach wielomieszkaniowych u-klady 2, 3 i wicej mieszka na kondygnacji przy jednej klatce schodowej, oraz mieszkania dostpne z galerji zewntrznej. k3ibalv

rys. 578. arch. Gustaw Wolf. Wrocaw. Kuchnia mieszka na

Loggia od str. mieszkalnej W tekcie ksiki znajduje

si wicie interesujcych myli; oto kilka pogldw autora dotyczcych planw maych mieszka.

W maym mieszkaniu powinna by maa kuchnia zamknita, a nie kuchnia mieszkalna z wnk kuchenna, gdy dopki mieszkacy maj gotowa i mieszka w jednem pomieszczeniu, bd dyli do posiadania jeszcze jednego pokoju mieszkalnego, co ze wzgldw gospodarczych jest dzisiaj trudne. Przy dobrym planie ma kichnia i pokj mieszkalny bd niewiele wiksze ni dawna kuchnia mieszkalna, w ten sposb zaoszczdzimy na czysto powierzchni zbdnej wietlicy (guts Stube). Lepiej te mog by rozmieszczone pokoje sypialne. Wiele pochwal Otrzymaa loggia mieszkalna, ktrej powierzchnia w nowych osiedlach niemieckich

rys. 579.

k3iba

rys. 580.

wynosi okoo 1 Vi m2 i ktra ma bardzo rnorodne zastosowania, czyci si tam buty i ubrania, suszy bielizn, pomieszcz si tam dwa krzesa i may stoliczek a rwnie wzek dziecinny. Znajduj tam pomieszczenie przerne przedmioty od lodwki i nart, do klatki na krliki.

Przy nieco wikszej powierzchni okoo 2 m- loggia suy moe do wypoczynku na leakach. Loggia ma zwykle gboko polowy normalnego pokoju i umieszcza si j zwykle przy tych pomieszczeniach ktrych gboko jest mniejsza i ktre znosz zaciemnienie. Bd to azienka, pomywalnia, siee albo skadzik.

Nowe, dobre rozwizania wykazuj usiowania by ciemny zazwyczaj przedpokj, owietli i zwentylowa przez loggi.

Arch: Aleksander Klein Berlin. Miejsce stola jadalnego (z okienkiem z kuchni) oddzielone kotar od czci mieszkalnej. azienka i wc. midzy pokojami sypialnemi. Dwa piony kanalizacyjne. O-

grzewanie centralne

Arch. Otto Hucslcr Celle Przy malej gbokoci domu, daleko wybudowana klatka schodowa zaciemnia gbokie loggie. Przedpokj bczporegniu owietlony. Z pokoju miesz-kalnegc, Wydzielone miejsce do pracy przez kawaek iclany. Pokj mieszkalno .przechodzi do kuch

ni i pokoi sypialnych.

Przy kocu tekstu ksiki ciekawe uwagi o normalizacji planw mieszka.

Normalizacja dotyczy moe tylko planw mieszka maych i najmniejszych.

Wobec' "tego z 200.000 mieszka, ktre w pastwie (niemieckiem) s rocznie budowane, 75"/o stanowi mieszkania mae.

Dla tych mieszka potrzeba najwyej 4 rodzaje wielkoci mieszka. Dla kadego z tych stopni, z powodu rnych warunkw mog by stosowane rne rozwizania planw. Przyjmujc ich ilo na 25, otrzymamy 100 planw mieszka. Przy rocznej budowie 150.000 mieszka, kady ze 100 typowych planw bdzie w cigu jednego roku wykonany rednio 1500 razy.

Wyroby betonowe Cz. I Wy-daw. Zwizku Polskich Fabryk Portland Cementu, Warszawa 1931.

Wobec wysokiej ceny cegy i czstych trudnoci transportowych, stosowanie betonw er raz bardziej rozpowszechnia si w naszych wsiach i miasteczkach. Uywanie betonu w budownictwie napozr atwe, wymaga jednak dokadnej znajomoci sposobw wykonywania i wac iwego uycia materjaw. jeeli wyniki z pun

ktu widzenia technicznego i e-konomicznego maj by dodatnie. Broszura Wyroby betonowe" Cz I zwiliel i jasno napisana, daje praktyczne wskazwki jak naley wykonywa pustaki, dachwk i cembrowin studzienn, jakie stosowa proporcje cementu, piasku i kruszywa ,oraz czego naley unika aby uzyska najlepsze wyniki. Broszura moe wic by podrcznikiem dla kadego pragncego wykonywa mnisj, skomplikowane roboty betonowe we wasnym

zakresie, chtnie z niej korzysta bdzie rwnie majster, technik i architekt. Podkreli naley, ze cznic z uprzednio wydanemi publikacjami Zw. P. F; I'. C. (Beton i sposoby jego przyrzdzania, fundamenty betonowe, Cega cementowa itd), ksieczka stanowi cenny materja ' propagandowy, ktry przyczyni, si moe niewtpliwie do ulepszenia przestarzaych metod i konstrukcji budownictwa wiej-skiego.

1 6

2 ksiki ,,Neues bauen in Berlin" Z ksiki Berliner Wohnbauten"

Osiedle ..Zehlen-

dorf"

rys, 580.

Zabudowania dziecice na dziedzicu, w bloku ,,Sonncnhaf"

arch- Bi Gut. kind

rys. 581.

Cz bloku w osiedlu ..Siemen-sstadt"

proj. arch. Cropius.

rys. 582.

Cz bloku w osiedlu ..Siemens-

stadt

proj. arch. Scharoun

rys. 583.

Osiedle Daldem

Domy jednorodzinne dla zamonych A rchitekci:

B-cia Luck-hurdt i Al-\ fons Anker

rys. 584

Osiedle Carl Lefiien

Domu mieszkalne

proj. arch. Bruno Tant i Iroiiz

Hillinger

rys. 585.

Neues Bauen in Berlin. Berlin 1931. Deutscher Kunstver-lag. RM. 3,75.

Berliner Wohnbauten der letz-ten Jahre. Berlin SW. 19 Ver-lag W. & S. Loewenthal (Abt. Baugilde") R. M. 5.80.

J e d n o c z e n i e p r a w i e na r y n k u k s i g a r s k i m N i e m i e c z j a w i y s i d w i e k s i k i na b a r d z o do s ieb ie z b l i o n e tematy .

Pierwsza to u o o n y p r z e z II. J o h a n n e s a p r z e w o d n i k po n o w y c h b u d o w l a c h B e r l i n a z a o p a t r z o n y w m a p m i a s t a z o-znnezonemi na n ie j n o w e m i b u d o w l a m i i z a w i e r a j c y 168 w i d o k w , o p i s w , (a c z c i o w o i plany sy tuacy jne o r a z r z u t y tych b u d o w l i ) , u o o n e d z i e l n i c a m i w p o r z d k u o d r o d k o w y m . W c e n t r u m m i a s t a i w o g l e w s t a r y m B e r l i n i e p r ze w a a j nowe b u d o w l e hand lo w e i a d m i n i s t r a c y j n e . W d z i e l n icach e k s c e n t r y c z n y c h , w p r z y c z o n y c h po w o j n i e do B e r l i n a miastach i g m i n a c h og l damy g w n i e b u d o w l e miesz k a l n e , k t r y m p o w i c o n a jes t c a k o w i c i e druga z n a z w a n y c h k s i e k ; z a w i e r a ona p o z a bog a t y m m a t e r j a e m i l u s t r a c y j n y m u m i e j t n i e d o b r a n y m p r z e z pp. J . S c h a l l e n b e r g e r a D y r e k t o r a T o w a r z y s t w a P i e c z y M i e s z k a n i o w e j w B e r l i n i e i a r c h i t e k t a d r . i n . E r w i n a Gutkinda k i l k a w a r t o c i o w y c h a r t y k u w . W y m i e n i n a l e y a r t y k u y K . W i l d a , d y r e k t o r a M i e j s k i e g o U r z d u M i e s z k a n i o w e g o o z n a c z e n i u d l a B e r l i n a b u d o w n i c t w a m i e s z k a z p o m o c r o d k w p u b l i c z n y c h (od 1924 do 1930 r . w y b u d o w a no w B e r l i n i e z p o m o c r o d k w p u b l i c z n y c h 133.516 mie s z k a ) ; dr . H e i n r i c h a studjum na t ema t : c z y m i e s z k a n i e c B e r l i n a m i e s z k a p o n a d s t a n ? i w r e s z c i e p r a c K . B o h l o f f a o k o m o r n e m w y n i k a j c e m z w a r u n k w f i n a n s o w a n i a . W p r a cy tej zna jdu j emy z e s t a w i e n i e 18 t y p o w y c h k a l k u l a c y j k o mornego , z k t r y c h d l a p r z y kadu z acy tu j emy d r u g o s t r o n nie j e d n .

C i e k a w e jes t opar te na d o w i a d c z e n i u z e s t a w i e n i e kosztw administracyjnych w d o mach o o g r z e w a n i u p i e c a m i i

Osiedle Zehlendorj. 55^

Arch. prof. O. R.

Salvisberg

rys. 686.

Osiedle Zeldcndorf.

proj. arch. Bruno Taut

rys. 587.

Osiedle Britz

Proj. arch. Ma Hin

Wagner

rys. 588

rys. 589.

Osiedle Char-

lottenburg.

Arch. arch. prof. Sulvis-berg i Jean

Ktir mer

rys. 590

Osiedle Sienie ns-stadt.

Arch. Hugo Htlring.

rys, 691.

Z~ ksiki Berliner Wohnbauten

s. 59:.

rys. 59?.

Osiedle

und Land" Ltclitenbei g

A rch. Erwin 'Gutkind

Osiedle Reinicken-

dorf.

Arch. prof. O. K

Salvisberg

Spdzielnie u rzdnlcze Neukollen

A rch A rch. prof. Me-

bes, hntmc-rich Berlin A. Brenner

Wiede.

rys. 594.

ogrzewaniu centralnem, ktrych administracja okazaa si przecitnie o 50 fen. rocznie drosz na metrze kwadratowym powierzchni mieszkalnej (oczywicie bez kosztw opa-u).

Ksika Schallenbergera i Gutkinda daje . wiele cennego materjau dla teoretyka i pra-praktyka sprawy mieszkaniowej, przewodnik Heinz Johannes jest umiejtnie i praktycz-ktycznie zestawiony. Obydwie ksiki s na wac iwym poziomie pod wzgldem wykonania technicznego i daj i-stotne pojcie o nowem budownictwie mieszkalnem stolicy Niemiec. Do jednego rzutu oka na wielkie, szeregowe budowle o powtarzajcych si rytmicznie otworach, by zrozumie, e powstay one z troski o moliwie najlepsze zadou-czynierie skromnym potrzebom wielkich mas ludnoci. Indywidualne upodobania, indywidualna twrczo maj miejsce dla rozwoju w ramach masowo wytworzonej, cile ograniczo-nei przestrzeni mieszkalnej. O-sobista swoboda ograniczona jest przez ustalone w interesie wszystkich normy.

Budownictwo mieszkalne staje si wyrazem wcielonei w ycie demokracji.

Z ksiki Berliner Wohnbauen"

Lankzuitz.

Arcli. prof. O. K.

Saluisberg

Osiedle Siemens Sladt. lii ii

rijs . 5 6.

P r z y k a d typowej ka lku lac j i komornego

188 mieszka wybudowanych w Neukl/n (4 i 5 piter). T e r e n uzbrojony . , . ; 211.700 marek K o s z t y budowy wraz z odse tkami w czasie budowy i kosz tami finan s o w e m i 2.016.400

koszt o g l n y 2.228.100 marek

Procent A m o r t y z a c j a M a r e k Marek Marek

H y p o t e k a ( Z a k a d U b e z p , P r a c o w n . U m y s . ) 866.000 - 7 % 60.6201/a % = 4.330 H y p o t e k a d o d a t k o w a . . . . . 315.200 T = 6.305 2 'o = 6.304 H y p o t e k a z poda tku czynszowo-domowego 977.900 1% = 9.779 (5 lat bez amort.) W a s n e r o d k i . . . . . . 69.000 5 % : 3.450

2.228.100 80.153 10.634 O d p i s y po o d l i c z e n i u h ipo tek i c zynszowo-domowe j 977.900 i terenu . . '. . . . 211.700 O d tego 1% . . 1.037.500

=: 10.335 D o l i c z a s i (jako w i k s z e ) koszty amortyzacj i . 10.634 A d m i n i s t r a c j a 10.762 m. - a 3. 59 marek . = 38.672

. K o s z t o g l n y komornego 129.459 Std p r z e c i t n e komorne roczne za metr k w a d r a t o w y p o w i e r z c h n i mieszka lne j 12.03 marek.

1.8

,., m i a s t o i u t r f i lm sprowadzony przez Polskie T-wo Reformy m l o

T . *

nja. 5y/,

rys. 59F.

rys. 599.

rys. 600.

Zagadnienie planowej budowy miast wie si cile z codziennemi przejawami ycia wspczesnych zbiorowisk. Najzwyklejszy fragment miasta peen jest kontrastw i sprzecznoci, tendencja W zestawia-r.iu tych zjawisk jest zbyteczna, samo ycie daje tu na kadym kroku setki przykadw. Wystarczy powiza logicznie splot nieinscnizowanych obrazw, aby otrzyma cao wymown i przekonywujc. Wypadkowa chaotycznych i rno-kierunkowych interesw, sprzecznych i dorywczych imprez, jak jest dzisiejsze miasto, jest niewtpliwie zjawiskiem foto-genicznem. Tote filmowe opracowanie zagadnie urbanistycznych jest dla filmowca wdziczn prac, a dla urbanisty potnym rodkiem propagandowym. Plastyczny jzyk filmowy potrafi skutecznie przemwi do widza w sprawie (ak oczywistej optycznie ;ak urbanistyka.

Zarwno laicy jak i bojowi fachowcy urbanici znaleli w tym filmie to przede-wszystkiem, co tylko filmowa metoda wykadu da moe unaocznienie sprawy urbanistycznej. Obraz przemwi silniej od suchego napisu. Twrcy filmu zadowolni!i fachowych znawcw zagadnienia, rozwijajc konsekwentnie linj budowy miasta wspczesnego i miasta jutra. Laicy uprzytomnili sobie w czem tkwi t. zw. brzydota miejskiego pejzau jakie s przyczyny spoecznej szkodliwoci tak budowanych miast i jak te przyczyny mona usun. Wyrana konstrukcja filmu, podzia na cz negatywn (jak jest dzi) i pozytywn (jak by po-winno) z zachowaniem wszystkich tych samych etapw rozwojowych miasta, umoliwi nadanie mu przejrzystej i konsekwentnej formy. Auto rzy filmu nie postarali si jed-

w Warszawie . nak o cile filmowe powizanie obrazw, sceny ich filmu byy naog trafn ilustracj obszernych napisw. Mimo to wewntrz poszczeglnych zdj udao si wydoby maximum prawdy przez umiejtny dobr motyww (zabawa dzieci na podwrzach i ulicach miasta, dymy fabryczne na tle okien kamienic zamieszkaych i t. p.).

Tworzc filmy propagandowe o niezaprzeczonej wartoci artystycznej, jak Turk-sib" (budowa kolei Turkiestan-Sy-berja) i Linja Generalna" (film o mechanizacji pracy na roli) reyserowie rosyjscy Tu-rin i Eisenstein zabierali si do tego samego zadania od strony wrcz przeciwnej nie szukali w obrazach argumentw dla teorji, lecz podawali stan rzeczy jako rdo wszelkiej prawdy teoretycznej. Oczywicie obchodzili si bez napisw. Po linji Turksibu" rusza pierwszy pocig. Tubylcy na wielbdach patrz z podziwem na intruza. Rozpoczyna si pocig wielbdw za pocigiem. Pocig ucieka. W ujciu podobnem do Miasta Jutra" po napisie Podr na wielbdach jest uciliwa, wobec czego projektuje si budow linji kolejowej" pokazanoby na makiecie ma lokomotyw z piropuszem dymu.

atwiej wykaza zo ni da konkretny plan czego lepszego. W filmie Miasto Jutra" cz pozytywna (rozbudowa miasta przyszoci) przeprowadzona bya rwnie konsekwentnie i przekonywujco jak pierwszy, lecz si rzeczy okazaa si nielilmow, gdy opara si na planach, makietach i modelach a tylko w minimalnym stopniu na przykadach konkretnych. Brak rwnowagi optycznej midzy drug a pierwsz czci filmu stanowi powan jego wa-

szkaniowej i w y w i e t l a n y

d. Rozbudowa widziana ni makieci niby z lotu ptakti imponowaa celowoci lini; zabudowa, estetyk oglnegc planu, w porwnaniu z dotyeh-czasowem chaotycznem skupis-, kiem. Jednake makieta wyko-' nana szczliwie nie bylaj szczliwie wykorzystana, gdy! gocia na ekranie zbyt dlugoi i zbyt wycznie, zostawiajc ledwie na kocu filmu miejsca! dla paru sielankowych, eczj pobienych fragmentw rzeczy-j wistych wzorowych osiedli.. wietne technicznie tricki np. wyrastanie rzdw domw, I dymice kominy straciy j dziki naduyciu makiety naj elekcie. Przy takim temacie f narzuca si konieczno odwo-ania si do rzeczywistoci no-1 wych miast (istniej przecie j zagranic prby planowego bu-1 dowania na wielk skal) . Rwnie zestawienie w bez-j poredniem ssiedztwie kon-j trastw miasto nowe i sta-j re z lotu ptaka, komunikacja | tam i tu, dymy wrd domw i dymy w polu oywioby j znaczrie pewr monotoni czci drugiej. Tricki nie byy tu I koniecznoci, gdy. now rzeczywisto mona na filmie j osign nietylko na makietach ale i przez monta. W mia-, Stach i osiedlach dzisiejszych monaby wyszuka takie fragmenty, ktre we wsplnem zestawieniu dayby obraz ..Miasta Jutra".

Powysze zastrzeenia w ni- t czem nie mog zmniejszy roli j tego filmu, gdy jest on zwiastunem nowych moliwo- I; ci popularyzacyjnych. Dla ludzi duszcych si w murach niemdrze zbudowanych miast, ktre uksztatowaa zabjcza polityka indywidualna, Miasto Jutra" jest powiewem nowej myli twrczej, nadziej wyzwolenia z kamienic-wizie, wreszcie wiadectwem, e rp-bi si co w tej sprawie piekcej. E. c

rys. 601. njs. 602. rys. 603,

In. K. Heczko i H. Inlen-der. Spdzielnie mieszkaniowe i budowlane. Statuty, regulaminy, umowy, wzory. Wydanie Zwizku Rewizyjnego Spdzielni Wojskowych. Warszawa, 1931. Nakadem F. Iloe-sicka. Str. 120.

Praca zostaa zaprojektowana w charakterze podrcznika idla spdzielni i dziaaczy spdzielczych, zajmujcych si budownictwem micszkaniowem. Podrcznik skada si bdzie z czterech czci, z ktrych pierwsz jest omawiana ksika. Przedmiotem dalszych czci ma by organizacja, dziaalno budowlana i rachunkowo spdzielni mieszkaniowych i budowlanych. Potrzeba takiego podrcznika, o ile tylko spdzielczo mieszkaniowa bdzie miaa nadai zapewnione podstawy finansowe dla swego rozwoju, jest niewtpliwie ogromna. Szczeglniej dlatego, e wiele, bardzo wiele spdzielni budowlanych w Polsce nie kieruje si w swej organizacji i gospodarce zasadami spdzielczemi, jest raczej spdzielniami tylko z nazwy, Podrcznik za, wydany przez Zwizek Rewizyjny Spdzielni Wojskowych i poprzedzony s owem wstpnem prezesa Rady Spdzielczej, ma nastawienie prawdziwie spdzielcze i przyczyni si powinien wybitnie do uporzdkowania narazie przynajmniej norm regulaminowo prawnych, ktremi posuguj si spdzielnie.

Klasyfikacje spdzielni o-piera susznie J. Kwieciski na definicji Rady Spdzielczej z dnia 6 czerwca 1923 roku. W myl tej definicji spdzielnia mieszkaniow jest tylko taka .spdzielnia, ktrej majtek pozostaje wycznie jej wasnoci, czoirxowie za korzystaj jedynie z mieszka w charakterze wycznych lokato rw". Natomiast spdzielnia, ktra buduje domy mieszkalne dla swych czonkw z przepisaniem na nich tytuu wasnoci niesusznie uywa miana spdzielni mieszkaniowej, a zaliczona by winna do spdzielni budowlanych". Jak wiadomo definicja ta zostaa wypaczona przez rozporzdzenia wykonawcze Ministra Skar

bu do ustawy o rozbudowie miast w celu rozszerzenia przywilejw kredytowych na spdzielnie budowlane, ktre w okresie dobrej konjunktury zdobyy sobie prawo do kredytw w wysokoci 90/o szacunku kosztw budowy, w okresie za zej konjunktury pocigny za sob w pogorszeniu warunkw kredytowania rwnie i spdzielnie mieszkaniowe.

Koncepcji J. Kwieciskiego w sprawie deklarowania przez czonka spdzielni mieszkaniowej nowych udziaw a do penej wartoci zajmowanego przez niego mieszkania nie mona uzna za szczliw. Zwrot udziaw ustpujcemu czonkowi bdzie wwczas zwizany z duemi trudnociami finansowemi dla spdzielni, za ustpieris zajmowanego mieszkania innej osobie pod warunkiem, e zostanie ona przyjta na czonka, zadklaruje i wypaci t sam liczb u-dziaw jak posiada czonek ustpujcy" jest i niepraktyczne i niezgodne z zasad rwnoci czonkowskiej. Czonek wstpujcy w prawa ustpujcego czonka musiaby ponie jednorazowo bardzo wysoki ciar, podczas gdy czekajc i otrzymujc nowowybudowane mieszkanie korzystaby z prawa ratalnej wpaty udziaw. Praktyczne znalezienie takich czonkw (szczeglniej wrd ludzi pracy), ktrzy wyo sum, a do penego kosztu budowy mieszkania, aby by nastpnie tylko" lokatorem tego mieszkania okae si zupenie iluzorycznem. Spdzielnia mieszkaniowa, jak we wszystkich innych krajach, musi by i u nas oparta na u-dziale i wkadzie mieszkaniowym niezbyt wielkim, dostpnym wanie dla tych warstw ludnoci, ktre nie mog sobie pozwoli na budow wlanego domu, jednakowych warunkach otrzymania mieszkania (niezalenie od jego staroci) dla wszystkich i dugim, prawic rwnym okresowi zuycia mieszkania czasie amortyzacji dugoterminowej poyczki budowlanej.

Dopki amortyzacja poyczek dugoterminowych jest zbyt krtk dla spdzielni miesz

kaniowych, wydaje si naj-suszniejszem, aby pobieran od czonka dopat do komornego na amortyzacj poyczki dugoterminowej zapisywa na r-k wkadu mieszkaniowego. W interesie instytucji i nowych czonkw ley wwczas zastrzeenie zwrotu tej czci wkadu na duszy okres czasu np. na przecig 3 lat od chwili wystpienia ze spdzielni, czy te wymwienia mieszkania. Zdrowy rozwj spdzielczoci mieszkaniowej moe by jednak oparty tylko na dostatecznie dugim okresie amortyzacji i wysokoci o-procentowania dostosowany do moliwoci patniczych ludnoci pracujcej. Amortyzacja jest wwczas wkalkulowana w komorne, a dochd z domw zamortyzowanych (o ile nic trzeba bdzie ich wwczas zamieni na nowe domy, odpowiadajce wczesnym potrzebom) bdzie zuyty dla dobra przyszych pokole czonkw spdzielni.

Rozdzia o sposobie finansowania budownictwa mieszkaniowego, napisany przez T. Garbusiskiego zawiera bardzo dobre i treciwe informacje o kompetencjach Komitetw Rozbudowy, zasadach udzielania i kontroli kredytw budowlanych przez Bank Gospodarstwa Krajowego, wreszcie o konwersji krtkoterminowego kredytu budowlanego na dugoterminowy kredyt amortyzacyjny. Informacje te s niezbdne dla kadego kierownika spdzielni mieszkaniowej czy budowlanej, a bardzo poyteczne dla wszystkich czonkw spdzielni.

Statuty, regulaminy, umowy i wzory opracowane s przez autorw podrcznika bardzo starannie i wykorzystuj istniejce u nas wzory wikszych i lepiej prowadzonych insty-tucyj.

W statucie spdzielni mieszkaniowej musimy zwrci u-wag na wskazan ju wyej , niesuszn naszem zdaniem, zasad wielokrotnoci udziaw. Konsekwencj tego przepisu jest tendencja zwrotu wszystkiego czonkowi przy wystpieniu, zamiast stopniowego tworzenia duych rezerw spoecznych, niezbdnych w tego ty-

20

p u i n s t y t u c j i s ta le r o s n c e j i r o z s z e r z a j c e j z a k r e s s w e j d z i a a l n o c i . W r e g u l a m i n i e w e w n t r z n y m s p d z i e l n i m i e s z k a n i o w e j n i c b e z p i s c z n e m w y daje s i ' b r z m i e n i e 5, nadaj c e p r a w o R a d z i e N a d z o r c z e j do' d e c y d o w a n i a o u s t p i e n i u k o l e j n o c i o t r z y m a n i a p r z e z jednego c z o n k a s p d z i e l n i na r z e c z d rug iego . R e g u l a m i n nie u w z g l d n i a z u p e n i e i n n y c h w a r u n k w w u s t a l a n i u p r a w a k o l e j n o c i p o z a d a t z a p i s a n i a s i do s p d z i e l n i . O p r a c o w a nie i . ' u k a d r e g u l a m i n u z u y t k o w a n i a m i e s z k a w s p d z i e l n i m i e s z k a n i o w e j b a r d z o dobry .

W . s t a tuc i e s p d z i e l n i bu- , d w l a n e j zna jdu j emy w a n y p r z e p i s u n i e m o l i w i a j c y p r z y w a s z c z e n i e ' p l a c u na r z e c z c z p n k a p r z e d w y b u d o w a n i e m domu, co s t a n o w i w y c z n e z a dan ie s p d z i e l n i . W p r z e c i w

s t a w i e n i u j e d n a k do s t a tu tu s p d z i e l n i m i e s z k a n i o w e j , z a - 1

w i e r a j e e g o c i s e o k r e l e n i e p r a w c z o n k a do m i e s z k a n i a , s ta tu t s p d z i e l n i b u d o w l a n e j z a w i e r a 7 o c h a r a k t e r z e b l a n k i e t o w y m : p r z e n o s i on o k r e l e n i e s p o s o b u i w a r u n k w - d o s t a r c z a n i a m i e s z k a i d o m w do r e g u l a m i n u w e - i w n l r z n e g o . U w a a m , e c i s e o k r e l e n i e t y c h p r a w jes t w a -n i e j szem d l a c z o n k a s p d z i e l n i b u d o w l a n e j , p o c i g a j c e g o do . w y s z y c h . w i a d c z e f inansow y c h , n i d l a c z o n k a s p d z i e l - , n i m i e s z k a n i o w e j . W - r e g u a - ' m i n i e w e w n t r z n y m zna jdujem y tutaj na tomias t s u s z n y p r z e p i s d o t y c z c y o s z c z d n e g o i s o l i d n e g o w y k o n a n i a d o m w p r z y z a s t o s o w a n i u z n o r m a l i z o w a n y c h m a t e r j a w i . k o n s t r u k -

D o b r z e i s z c z e g o w o o p r a c o w a n o w p o d r c z n i k u r e g u l a

min . , w y d z i a u r e w i z y j n e g o R a dy N a d z o r c z e j , W r e g u l a m i nie W a l n y c h Z g r o m a d z e ( jak z r e s z t i w s ta tuc ie) b r a k p r z e p i s w o m o n o c i z a m i a ny b e z p o r e d n i e g o u d z i a u c z o n k w . p r z e z d e l e g a t w . z a g a d n i e n i e w a n e s z c z e g l n i e j d l a d u y c h s p d z i e l n i m ie sz k a n i o w y c h . W r e g u l a m i n i e Z a r z d u w y d a j e s i p r o b l e m a t y c z n w a r t o t. z w . z a s t p c w c z o n k w Z a r z d u , k t r z y pow o y w a n i do p r a c y d o r y w c z o nie. b d m o g l i z n a t u r y r z e c z y dobrze p e n i p o w i e r z a n y c h i m f u n k c y j k i e r o w n i c z y c h w s p d z i e l n i .

W r e s z c i e na k o c u ' tego po y t e c z n e g o p o d r c z n i k a z n a j d u j emy w z o r y d e k l a r a c j i c z o n k o w s k i e j , d e k l a r a c j i m i e s z k a n i o w e j , p r o t o k u u o b j c i a mies z k a n i a , u m o w y b u d o w do-jnu> i p r o t o k u u o d b i o r u domu.

. - . S..T.

A N K I E T A po w y p e n i e n i u n a l e y w y c i , z o y i p r z e s a do R e d a k c j i .

Z a najbardziej wyczerpu jce i staranne odpowiedzi k tre , zos tan wykorzy-

ne, Redakcja przyzna nagrody w formie b e z p a t n e g o umieszczenia jednorazowego

ogoszenia (wielkoci /K str.) lub rocznej prenumeraty.

1. Z jakich wzg ldw wydawnictwo Dom Osiedle Mieszkanie u w a a W . Pan

za poyteczne?

2. C z y i co na l ea oby w niem zmieni?

a) w uk adz ie

b) w charakterze

c) w t reci redakcyjnej

d) w wygldz ie z e w n t r z n y m

3. C z y ma W . Pan zamiar p r e n u m e r o w a miesicznik w r. 1932?

4. C z y r e f l ek towa by W P . na r e k l a m w mies iczniku i ile razy w cigu r. 1932?

21

Z polskiego T-wa Reformy Mieszkaniowej

Pokaz mieszkaniowy w Stanisawowie.

W dniu 11 padziernika nastpio otwarcie pokazu mieszkaniowego w Stanisawowie, na ktry P.T.R.M. przygotowao 12 tablic dydaktycznych, dotyczcy sprawy mieszkaniowej oraz tablic ilustrujc znaczenie ruchu budowlanego w zwalczaniu bezrobocia. Na uroczysto otwarcia pokazu P.T.R.M. wys a o jako swego predstawiciela p. in. arch. Tomaszewskiego, ktry w imieniu Towarzystwa zoy inicjatorom pokazu yczenia powodzenia w pracach.

Pokaz obudzi zupenie zrozumiae zainteresowanie wadz miejscowych oraz publicznoci (zwiedzio go okoo 2.600 osb).

Po zamkniciu pokazu w Stanisawowie cz eksponatw

(w tem tablice P.T.R.M.) zostaa przewieziona do Lwowa, gdzie Miejskie Muzeum Przemysu Artystycznego zorganizowao pokaz mieszkaniowy.

Film urbanistyczny W dniu 18 padziernika w

sali kina Pan 1 - zostai wywietlony dla tumnie zgromadzonych czonkw P.T.R.M. oraz wprowadzonych goci film urbanistyczny produkcji Atelier Svend Noldan Miasto Jutra". Pokaz filmu uzupeniony zosta przez opracowane przez Towarzystwo obszerne objanienia, odczytane przez p. Szczepana Baczyskiego.

Po pokazie cay szereg insty-tucyj naukowych i samorzdowych zwrcit si do P.T.R.M. z prob o dostarczenie im filmu, ktry chc demonstrowa swym czonkom, na zjazdach i t. p.

Naskutek tych zgosze Miasto Jutra" byo ju demonstrowane w Warszawskiej Spdzielni Mieszkaniowej na oliborzu, w Stanisawowie z okazji otwarcia pokazu mieszkaniowego, przez Magistrat m. odzi oraz w Muzeum Miej-skiem Przemysu Artystycznego we Lwowie.

*) Dokadne sprawozdanie z pokazu mieszk. w Stanisawowie zostanie zamieszczone w N-rze 12 D. O. M.

Delegacja czonka P.T.M.R. do Sekcji Mieshaniowej T-wa Ily-

gicnicznego. Zarzd P.T.R.M. delegowa

jako swych przedstawicieli do Sekcji Mieszkaniowej Towarzystwa Iygienicznego p. M. Kaczorowskiego oraz p. in. Szniolisa na miejsce p. J. Strze-

t->

a -a

CU

o

C

N to

-a Si

UJ

o

o Q a c o to tu

a 2 a N

V) ^

CS

>0

u

tu N

3 a

Dalszy ciao; odpowiedzi:

do punktu

do punktu

22

Ieckiego, ktry zgosif swoj rezygnacj.

Wystawa Nowoczesnej Kuchni.

Zarzd P.T.R.M. cznie ze Zwizkiem Pa Domu po szczegowem rozwaeniu moliwoci sprowadzenia wdrownej wystawy Nowoczesnej Kuchi przyszed do wniosku, e spraw t naley narazi odoy. Zostanie

ona sprowadzona wwczas , gdy P.T.R.M. bdzie organizowa wystaw mieszkaniow i wtedy stanowi bdzie jeden z jej dziaw. Sprowadzenie tablic frankfurc-

kicli do Warszawy. P.T.R.M. nawizao kontakt

ze Zwizkiem Suchaczw Architektury, cznie z ktrym zamierza sprowadzi do Warszawy tablice frankfurckie

(Das Neue Frankfurt") z pokazu mieszkaniowego w Stanisawowie.

Nowi czonkowie Na zebraniu Zarzdu w dniu

4 listopada zostali przyjci w poczet czonkw P.T.R.M.: 1) Syndykat Polskich Hut elaznych, Katowice, ul. Lompy 14 oraz 2) P. Jerzy Nagabczy-ski, architekt, Warszawa, Mianowskiego 15 m. 36.

Z artykuu arch. Luiz Cristino dc. Silva umieszczonego w portugalskim miesiczniku Arquitecture (Nr. 20, Aqt Set 1931) podajemy monumentalne zaoenie urbanistyczne przeduenie Alei Wolnoci (Avenide de Liberdare) przez park Edwarda VII z Lizbonie. Uderza w niem przesada i sztuczno. Uytkowo i wygoda zostaj powicone swoicie pojtej dekoracyjnoci i reprezentacji. A obok rozrzutnego rozszerzania alei, rozmieszczono gsto gbokie bloki mieszkalne otaczajce ciasne podwrza {studnie).

23

L e C o r b u s i e r

KLAWIATURA BARW

Salubra to farba olejna, sprzedawana w rulonach.

N a l e y s t o s o w a S a l u b r t. z w . farb m e c h a n i c z n " , by u n i k n koniecznoc i malowania c i an i s u f i t w pot r jn w a r s t w farby w r d zg ie ku w y k a c z a n e j budowy.

Sa lubra w y k a c z a n a jest na s i l n y m t r w a y m , e las tycznym j e d n o c z e n i e odpornym p o d k a d z i e b a r w a m i dclikat-nemi, c z y s t o k t r y c h z o s t a a w y p r bowana.

Sa lubra jest niezmienna i daje s i m y .

Sa lubra dopomaga archi tektom, k t rzy s p r z e w a n i e zdan i na a s k malarzy , i u suwa t r u d n o c i p rzy wyborze k o l o r w i odcieni , z a p e w n i a j c d z i k i idealnej p roporc j i mieszaniny oleju i farby, jednol i ty ton malowania .

O d tej c h w i l i w y b r k o l o r w i odcieni nie b d z i e s i o d b y w a podczas z g i e k u i rwetesu budowy. D z i k i o l e jne j farbie w r u l o n a c h " w y b r ten b d z i e pewny i c i l e zgodny z p r b k a m i .

W naturze k a d e g o c z o w i e k a ley reagowanie na ba rwy . K a d y c z o w i e k szuka tej lub innej harmonj i , g d y tego potrzebuje jego w e w n t r z n a is tota. C h o d z i jedynie oto, by k a d y m g samego siebie r o z p o z n a w barwach .

Oto p o w d zas tosowania K l a w i a tury ba rw" .

Z a w i e r a ona 43 odcienie. M g b y m p r z y j ich znacznie w i c e j . D l a przeprowadzenia tej se lekcj i , s t a n e m na gruncie a rchi tek tury , po uprzedniem przekonaniu s i , e moje osobiste upodobania s zgodne z upodobaniami p r z e c i t n e g o c z o w i e k a , k t r y od poc z t k u w i a t a , n i e z a l e n i e od rasy i ku l tu ry , ciy k u w i e l o b a r w n o c i , okazu jc w ten s p o s b r a d o yc ia .

D w a z a c z o n e do k o l e k c j i w z o r y p o z w a l a j na dokonanie c i s e g o w y boru, przez w y o d r b n i e n i e d w u , albo trzech odcieni na d w c h rodzajach p o d k a d w .

Dla yc ia ludzk iego k o l o r y s tak samo n i e z b d n e jak ogie i w o d a " Fernand Leger.

P r z e c i w s t a w i a j c sobie w z o r y , rozk a d a s i jeden k o l o r na d w a odcienie zasadnicze. Z b i r zawie ra odcienie w y czn ie archi tektoniczne, w zastosowaniu do c i an o gatunku spec ja lnym: s to pask i p r o s t o p a d e r n y c h plansz.

T o m i s i wydaje tak w a n e , e n a d a e m k a d e m u z tych p o c z e barw n y c h n a z w , k t r a o k r e l a jego gatunek i przeznaczenie: p r z e s t r z e -niebo'" , a k s a m i t " , c i a n a " , , ;piasek'.

T r z y plansze dodatkowe p o k r a t k o -wane" s t a n o w i p o c z e n i a bardziej p rzypadkowe .

T u n ic n a l e y s z u k a p o r z d k u ! Znajdz ie s i tu popros tu i n t e r e s u j c e zestawienie.

K l a w i a t u r a k o l o r w " pobudza osob is t i n i c j a t y w . Zdaje m i s i , e moe s i ona s t a n a r z d z i e m d o k a d n e j i wydajnej pracy, k t r a p o z w o l i na racjonalne wprowadzen ie do nowoczesnych m i e s z k a c i l e archi tektonicznej po l ichromj i , zgodnej z n a t u r i w e w -n t r z n e m i potrzebami k a d e g o czow i e k a .

Le Corbusier.

Uwaga: D o k o l e k c j i jednobarwnej Sa lub ry jest d o c z o n a serja w z o r w r z u c i k w " . T r z e b a na to z w r c i b a c z n uwag , p o n i e w a u y w a l n o niek t r y c h z tych r z u c i k w w y maga j a k n a j w i k s z e j ostro n o c i ; s one bowiem przeznaczone do w y w o a n i a szczeg l n y c h e f e k t w na c i a n a c h , w miejscach na k t r y c h oko rzadko spoczywa , t. j . na sufi tach, p o d m u r w k a c h , d r z w i a c h i t. d. Zas tosowa-wanie tych w z o r w na caych c i a n a c h pokoju m o g o by p r o w a d z i do ogromnego z n u e n i a w z r o k u , w z o r y r z u c i k w " s f an taz j dodatkow , pomocnicze .

24

B I U L E T Y N Z W I Z K U R E W I Z Y J N E G O S P D Z I E L N I Mieszkaniowych i Budowlano - Mieszkan iowych

W P O L S C E

R O K I L I S T O P A D 1 9 3 1 Nr. 1

Zjednoczenie spdzielczego ruchu mieszkaniowego w Polsce

N i e z w y k l e szybko r o z w i j a j c y s i po wojnie s p d z i e l c z y ruch mieszkaniow y w Polsce , oparty jest na o s z c z d n o c i a c h rzesz p r a c u j c y c h oraz na kredytach , p y n c y c h z f u n d u s z w pub l icznych , przeznaczonych na rozbudow miast.

Z k r e d y t w przeznaczonych na rozb u d o w miast przez B a n k Gospodars twa Kra jowego , k t r y c h suma do dn. 30;VI.1931 r. w y n o s i a 477.9 m i l j . z., s p d z i e l n i e mieszkaniowe o t r z y m a y 200.1 mi l j . z., w k a d a j c j e d n o c z e n i e do budowy o k o o 90 m i l j . z . w a snych k a p i t a w , co daje o k o o 290 mi l j . z., j ako czny kosz t b u d o w l i wzn ies ionych po wojnie przez 350 s p d z i e l n i , p rzyczem nie bierze s i w r a c h u b w a r t o c i b u d y n k w , bd-C3'ch w posiadaniu s p d z i e l n i przedwojennych, s i ga j ce j d z i e s i t k w m i l j o n w z o tych .

L i c z b y te w y r a n i e d o w o d z , j ak znaczne o s z c z d n o c i p r z y c i g n y s p d z i e l n i e mieszkaniowe do budownic twa i j ak p o w a n r o l o d e g r a y w odbudowie kra ju , p o d n o s z c jednoczen i e z a m o n o i zadowolenie w a r s t w p r a c u j c y c h .

Pomimo w i e l k i c h k o r z y c i gospodarczych i spoecznych, j ak ie o d d a y sp dzielnie mieszkaniowe, d z i a a l n o ich spo tyka s i z o s t r k r y t y k , tak ze s trony zainteresowanych c z o n k w , jak i c z y n n i k w miarodajnych.

P r z y c z y n tego z j a w i s k a by b rak fachowego z w i z k u rewizyjnego, jedn o c z c e g o ca y s p d z i e l c z y ruch mie

szkan iowy . Rozb ic i e tego ruchu w par u z w i z k a c h mieszanych nie d a w a o i d a nie m o g o dobrych r e z u l t a t w , g d y sp rawy s p d z i e l n i mieszkaniow y c h s t a n o w i z u p e n i e o d r b n e od innych k i e r u n k w zagadnienie ruchu s p d z i e l c z e g o .

B r a k specjalnego z w i z k u sp dz i e l n i mieszkan iowych p o w o d o w a po w o j nie u s t e rk i i wady w d z i a a l n o c i tych s p d z i e l n i przez n ieskoordynowanie p o c z y n a i p r z y n o s i d u e szkody sp dz ie lczemu r u c h o w i mieszkan iowemu.

W z r a s t a j c y chaos w d z i a a l n o c i s p d z i e l n i m ie szkan iowych doprowadzi do tego, e s p d z i e l n i e tego typu w porozumieniu ze z w i z k a m i r ewizy j -nemi, z r z e s z a j c e m i je, p o s t a n o w i y u t w o r z y o d r b n y , fachowy z w i z e k rewizy jny , co z o s t a o u rzeczywis tn io ne w dniu 25 czerwca 1931 roku przez p o w o a n i e do ycia Z w i z k u R e w i z y j nego S p d z i e l n i M i e s z k a n i o w y c h i B u -d o w l a n o - M i c s z k a n i o w y c h w Polsce .

P r z e d n o w y m Z w i z k i e m R e w i z y j nym ley t rudne zadanie scalenia sp dzielczego ruchu mieszkaniowego przez p o w i z a n i e r o z b i e n y c h p o g l d w k t re d o t d u n i e m o l i w i a y zjednoczenie ca ego ruchu.

Z jednej s t rony w y s t p u j s p d z i e l nie mieszkan iowe (t. z w . loka to rsk ie , w k t r y c h c z o n k o w i e s t y l k o uy t k o w n i k a m i m i e s z k a ) , m a j c za sob p i k n t r a d y c j 30-letniej d z i a a l n o c i w W i e l k o p o l s c e i w s p a n i a y dorobek W postaci nowoczesnych ko lon i j robotn iczych, j ak W a r s z a w s k a S p d z i e l nia M i e s z k a n i o w a " . B u d u j one w spo-

25

s b c igy , g d y obe jmu j d u e grupy c z o n k w , t w o r z c przez to fachowe z a r z d y , co daje g w a r a n c j w a c i w e go i celowego z a r z d z a n i a funduszami sp dz i e ln i , natomiast k a p i t a y w a s n e k a p i t a y s p d z i e l n i g r o m a d z s i pow o l i . S p d z i e l n i e tego typu zaspakajaj w p i e r w s z y m r z d z i e potrzeby mieszkan iowe grup p racowniczych gorzej u p o s a o n y c h , m u s z za tem z n a l e e w y d a t n pomoc w kredy tach z fundus z w publ icznych , n i sko oprocentowanych i r o z o o n y c h na d u g o l e t n i e s p a -

ty, . . . . . . Zadan iem Z w i z k u b d z i e w s p p r a

ca nad w y t w o r z e n i e m odpowiednich w a r u n k w , u m o l i w i a j c y c h p e n y ro z w j tego typu s p d z i e l n i .

Z drugiej s t rony s p d z i e l n i e mie-szkaniowo-budowlane , j a k k o l w i e k daj n a j w i c e j p o w o d w do k r y t y k i , to jednak t rudno p r z e c i w d z i a a i ch rozw o j o w i , g d y s one w y r a z e m d n o c i rzesz p racowniczych do l o k o w a n i a s w y c h o s z c z d n o c i w formie w k a d w o s z c z d n o c i o w y c h w s p d z i e l ni , d la zdobycia mieszkania czy d o m k u na w a s n o . One to z g r o m a d z i y tak znaczne k a p i t a y w a s n e s p d z i e l c z e go ruchu mieszkaniowego.

S p d z i e l n i e mieszkan iowo-budowla-ne, l i czce p r z e w a n i e po k i l k u d z i e s i c i u c z o n k w , k o c z sw d z i a a l n o b u d o w l a n zazwycza j j u po wybudow a n i u jednego domu, w s k u t e k czego z a r z d y w tych s p d z i e l n i a c h , dobierane przygodnie , p r a c u j bez n a l e y tego przygotowania , n a r a a j c c z s t o k r o c z o n k w na p o w a n e s traty s w l e k k o m y l n o c i i b rak iem d o w i a d c z e nia w s tosunkach z p r z e d s i b i o r c a m i . W s k u t e k braku k o n t r o l i s p o e c z n e j , ten u k a d s i l da jak najgorsze w y n i k i .

T o te d e n i e m Z w i z k u b d z i e otoczy s p d z i e l n i e mieszkaniowo-budo-wlane n a l e y t op iek przez w a c i w k o n t r o l d z i a a l n o c i s p d z i e l n i , zabezp iecza jc w k a d y c z o n k w i kredyty publ iczne p rzed w y z y s k i e m , specjalnie na ten ruch nas tawionych spek u l a n t w .

W da l szym rozwo ju tego typu sp dz ie ln i n a l e a o b y d y do w y t w o rzenia z w i z k w terenowych sp dz i e l n i m ieszkan iowo-budowlanych , jednoczcych k i l k a n a c i e s p d z i e l n i buduj c y c h s i w jednej dz ie ln icy , czy w jednem m i e c i e , ob l iczonych na d u sz d z i a a l n o b u d o w l a n i p rowadzonych przez s i y fachowe.

M i a y b y one za zadanie zapewnienie z rzeszonym s p d z i e l n i o m k a p i t a u na przeprowadzenie w ca oc i danego k o m p l e k s u r o b t , n a l e y t e rozp lanowanie i p rzygotowanie terenu pod budow , oraz k o n t r o l nad racjonalnem u y c i e m f u n d u s z w s p d z i e l n i przez projektowanie i b u d o w t y l k o najo-s z c z d n i e j s z y c h m i e s z k a .

S p e c j a l n t r o s k Z w i z k u b d z i e p r z y j c i e z r a d s p d z i e l n i o m , k t re z a p r z e s t a y j u c z y n n o c i budowlanych, lecz p r a g n u t r z y m a s w dot y c h c z a s o w f o r m p r a w n .

J a k k o l w i e k t rudne i rozlegle zadania s ta j przez Z w i z k i e m , pracy tej podejmujemy s i z c a y m z a p a e m , w p r z e w i a d c z e n i u , e znajdziemy p e n e poparcie tak ze s t rony z rzeszonych w s p d z i e l n i a c h mieszkan iowych i mieszkan iowo-budowlanych c z o n k w , jak i ze s t rony c z y n n i k w miarodajnych.

J. Gliski P o s e na Sejm.

Ukaza si w druku i jest do nabycia w sekretarjacie

Z W I Z K U R E W I M E G I I S P D Z I E L N I I I E I Z 1 I 1 I I I U I i B U D O W L B H O - M l E S Z K a i f l O W Y C H W a r s z a w a , ul. Nowogrodzka 21, (tel. 8.39-66)

P o d r c / n i k dla S P D Z I E L N I M I E S Z K A N I O W Y C H "

Organizacja, program i plan pracy Zwizku Rewizyjnego Spdzielni Mieszkaniowych

i Budo wian o-Mieszkaniowych w Polsce.

S T A N O R G A N I Z A C Y J N Y

Statut; Z w i z k u Rewizy jnego S p dz ie ln i M i e s z k a n i o w y c h i Budowlano-M i e s z k a n i o w y c h w Polsce opracowany przez Komi t e t Organizacyjny z o s t a uzgodniony z prezesem R a d y S p dzielczej i p r z y j t y na Organizacyj -nem Zgromadzen iu za in teresowanych s p d z i e l n i w dniu 25 czerwca 1931 r o k u . Statut Z w i z k u , j ako s towarzyszenia, p o s i a d a j c y dane zawar te w przepisach art. 67 us tawy o sp dz i e l niach z dn. 29.X.1920 r. z o s t a za twierdzony i zare jes t rowany w K o m i s a r i a cie R z d u m. st. W a r s z a w y dnia 16 w r z e n i a 1931 r. N r . 1500.

Z j a z d D e l e g a t w zrzeszonych sp dz ie ln i jest n a j w y s z w a d z Z w i z k u . Zgodnie z p rzep i sami statutu Z jaz dy D e l e g a t w o d b y w a j s i conajmniej raz do r o k u .

R a d N a d z o r c z Z w i z k u , s k a d a j c s i z 9 czonkw1 i 3 z a s t p c w w y biera Z j a z d D e l e g a t w .

Z a r z d Z w i z k u , s k a d a j c y s i z 3 c z o n k w i 2-ch z a s t p c w mianuje R a d a Nadzorcza . Z a r z d kieruje bezp o r e d n i o p racami Z w i z k u .

Fundusze Z w i z e k czerpie ze s t a y c h s k a d e k lus t racyjnych , w p a c a n y c h corocznie przez zrzeszone s p d z i e l n i e , w w y s o k o c i uchwalonej przez Z j a z d D e l e g a t w . R o k obrachunkowy Z w i z k u l i c z y s i od dn. L V I do 31.III.

N a d z r nad d z i a a l n o c i Z w i z k u , j ako s towarzyszeniem, n a l e y do M i n i s ters twa S p r a w W e w n t r z n y c h i R a d y S p d z i e l c z e j .

Z w i z e k w d z i a a l n o c i swej d y b d z i e do w s p p r a c y z ins ty tuc jami p a s t w o w e m i i s a m o r z d o w e m i , a w s z c z e g l n o c i z B a n k i e m Gospoda r s twa Kra jowego i K o m i t e t a m i R o z b u d o w y miast .

Celem Zwizku jest: a) jednoczenie spdzielni mieszkaniowych

i budowlano-micszkaniowych oraz czuwanie nad dostosowaniem dziaalnoci tyche do wymaga przepisw ustawowych w zakresie budowlanym oraz doskonalenie ich organizacji pracy;

b) rozwj i krzewienia spdzielczoci mieszkaniowej wrd najszerszych warstw oraz wspdziaanie z centralnemi organizacjami spdzielni w rozwoju ruchu spdzielczego;

c) czuwanie nad zachowaniem zasad spdzielczych przez spdzielnie zwizkowe;

d) zaspakajanie wsplnemi silami potrzeb tyche spdzielni w dziedzinie terenw oraz kredytw budowlanych, jak rwnie inicjowanie i prowadzenie akcji, dcej do usprawnienia i przyspieszenia realizacji programw budowlanych spdzielni zrzeszonych.

P R O G R A M P R A C Y . Zadan iem Z w i z k u jest poruszanie

i r ea l izowanie z a g a d n i e d o t y c z c y c h c a o k s z t a t u sp raw s p d z i e l c z e g o ruchu mieszkaniowego i budowlano-mie-szkaniowego.

W sprawie p o l i t y k i terenowej Zwi zek b d z i e us i ln ie d y do tworzenia , os iedl i s p d z i e l c z y c h w o b r b i e urzdzonych u l i c miast t. j . t ak ich , k t r e p o s i a d a j konieczne inwestycje miejskie , j a k : k a n a l i z a c j (w miastach skana l i zowanych) , w o d o c i g i i o w i e t l e n i e e lektryczne.

Z w i z e k dy b d z i e us i ln ie do odd z i a y w a n i a na u s t awodaws two mieszkaniowe, budowlane i s p d z i e l c z e d la zabezpieczenia m o l i w o c i rozwoj o w y c h s p d z i e l c z e m u r u c h o w i mieszkan iowemu.

Z w i z e k n a w i e s t a l w s p p r a c z ins ty tuc jami i p r z e d s i b i o r s t w a m i b a d a j c e m i naukowe metody organizac j i pracy w budownic twie mieszkaniowem, aby w y k o r z y s t a je p rak tyczn ie d la s p d z i e l n i .

27

C a l a organizacja Z w i z k u dy do u jc ia w s z y s t k i c h z a g a d n i e s p d z i e l czego ruchu mieszkaniowego i budo-wlano-mieszkaniowego w o r g a n i c z n c a o , p o w i z a n i a d o w i a d c z e poczynionych przez p o s z c z e g l n e s p dzielnie w s p o s b racjonalny, celem u n i k n i c i a da l szych r o z c z a r o w a i w y korzys tan ia ich d la z a d a s p d z i e l n i .

P r z e z c i s e w s p d z i a a n i e z czynn i k a m i mia roda jnymi w zakresie sp raw us tawodawczych , te renowych i kredytowych Z w i z e k w p y n i e na r o z w j ruchu, co p r z y c z y n i s i n i e w t p l i w i e do o y w i e n i a yc ia gospodarczego k r