cena z. I.OU

w numerze : poradnia architektoniczna dr. hans kampffmeyer osiedla dla bezrobotnych biuletyn zwizku rewizyjnego spdzielni

mieszkaniowych i budowlano mieszkanio

wych w polsce.

T R E N r . 6-go DOM, O S I E D L E M I E S Z K A N I E ' "

Poradnia architektoniczna . . . . . . . . * * * Dr. Hans Kampffmeyer . . . . . * * # Osiedla dla bezrobotnych w Niemczech . . . . in. E. Zaczyski Domy przy A l . Wojska Polskiego na oliborzu . . . arch. W. Weker

K R O N I K A

P II ]] N U M E R A T A M I E S I C Z N I K A DOM, O S I E D li, M I E S Z K A N I E " w kraju: 15 zl. rocznic, ii zl procznie, za granic: 20 zl. rocznic

Cena pojedynczego numeru z l . 1.50

C E N Y O G O S Z E : C a a strona 300 z. P str. 150 z: wiar tka str. 80 z. semka str. 45 z. za okrelenie miejsca dopaca si 20%.

A D R E S Y : rocznie z. 6o; procznie z. 30; cznie z prenumerat.

P L A C E i P A R C E L E : rocznie z. 60; procznie z. 30 za ogoszenie wielkoci 4 wierszy;

za kady wiersz dodatkowy 10 zl. rocznie i 5 zl. procznie.

A D R E S R E D A K C J I I A D M I N I S T R A C J I : W A R S Z A W A , K R A K O W S K I E - P R Z E D M I E S C I E 5 m. 5.

T E L . 202-05. K O N T O C Z E K O W E P . K. O . 2 3 . U 8 8

proj. in. arch. Karol Kccimski Lww.

ZARZD DBR i ZAKADW PRZEMYSOWYCH

D r . S T A N I S A W A H O F M O K L A

Zarzecze k. Niska Maopolska p. telegr. i te. na miejscu

w y k o n u j e p a t e n t o w a n e

domy drewniane, o g n i o t r w a e

W Y - G O - D A Domy rozmaitych typw pokoju z kuchni do 6 pokoi

z wszelkiemi wygodami wykacza si w cigu 2 mie

sicy od zamwienia po cenach ryczatowych, oddaje

,pod klucz" zupenie suche, wygldajce jak murowane,

lecz

3 razy od nich cieplejsze

Biuro w Warszawie:

Nowy wiat 23 pasa Ita'ia m . 5 tel. 744-28

godz. 11 iz-80

P O W S Z E C H N Y Z A K A D UBEZPIECZE W Z A J E M N Y C H

P o a r 2,5 mieszka

o sciaack d r e w n i a n y c k

p r z y u l . N o w o w i e j s k i e j w AV^arszawie w dniu

23 czerwca b. r.

stanowi musi

gron przestrog

d l a w s z y s t k i c h budujcych

d o m y mieszkalne z drzewa w miastach.

S z k o d y ogniowe ,

nawet jeli je p o k r y j e ubezpieczenie, pozostan

n iepowetowan strat gospodarcz

W Y D Z I A P R E W E N C Y J N Y

Tables des matires et illustrations. Consultation d'Architecture.

148 Projet d'une maison en bois sur la couverture et le plan de celle-ci.

Dr. Hans Kampffmeyer. 149 Portrait du Docteur Kampffmeyer.

Cit pour les chmeursing. E. Zaczyski.

1502 Quelques types de maisons croissantes" avec les plans. J 53 Agglomration de Sorau. 154 Plan d'un petit jardin 155 Faon d'amnager un lotissement en but d'un jardin. 156 Maison ,,croissante" 157 Agglomration de Wilhelmshof 1589 Maisons ,,croissantes' (figures de 150 1 5 9 sont prises de Wohnen und

Bauen N r . 1/2 1932).

Maison d'habitation, avenue de l'Arme Polonaise oliborz Varsoviearch. W. Weker.

160 Faade mridionale. 161 Situation 1646 I, II, III, tage 167 Plan du rez de chausse 1689 Coupe et plan d'un logement, de faon voir le groupement des meubles 1701 Faade occidentale et orientale

172 Plan d'un logement (seconde variante, pour comparer la constrution).

CHRONIQUE. Maison infirmes, un scandai auprs du viaduc Poniatowski Varsovie.

173180 Exemples des constructions leves l'angle de l'Avenue du 3 M a i et de la rue Solec. Chronique des livres et priodiques.

181184 Illustrations du livre Valentien Zeitgemasse Wohngarten". 183186 Illustrations de la revue ,,Die neue Stadt".

D O M O S I E D L E M I E S Z K A N I E r. 1929 oprawiony w cenie z. 20 (na wyczerpaniu) r. 1930 16 r. 1931 ,, ,, ,, 30 (na wyczerpaniu)

Warszawa, Krak. Przedmiecie 5 m. 5. Tel. 202-05.

ROCZNIKI M I E S I C Z N I K A

Do nabycia w administracji:

Dom Osiedle Mieszkanie Miesicznik pod redakcj: Jzefa Jankowskiego i Teodora Toeplitza

Rok IV Czerwiec 1932 Nr. 6

Poradnia Architektoniczna W chwili obecnej w budownictwie daje

si zauway przy zastoju wznoszenia budowli wikszych, znaczny jednoczesny ruch budowlany w dziedzinie maych domw mieszkalnych, stawianych zarwno na prowincji, jak w licznych osiedlach parcelowanych w najbliszem ssiedztwie Warszawy, i wreszcie na skrajach samego miasta. Buduj si mae domy zarwno murowane, jak drewniane; ostatnie od pewnego czasu maj wyznaczone strefy nawet w obrbie Wielkiej Warszawy. Wzmoenie si tej gazi ruchu budowlanego jest w dzisiejszych warunkach zupenie zrozumiae. Najwaniejsz przyczyn s stosunkowo niskie ceny budowania; przy budowaniu indywidualnem pozostaj one nadto nieobcione dodatkowemi kosztami administracji; may objekt atwiej daje przecitnemu budujcemu przewidzie i uporzdkowa sposb sfinansowania budowy; postp budowy zaleny od rodkw finansowych, jest warunkowany tylko monociami jednej osoby; monoci te s jej znane; niema tu uzalenienia od wsplnikw, ktre spotykamy w budowach spdzielczych o kapitale wpacanym w czasie budowy, gdzie w najlepszym razie nastpuje dla niezatrzymywania pracy ustpowanie swych udziaw przez czonkw finansowo sabych. Rwnie duo wyraniejszy stan prawny wasnoci domu indywidualnego, ni mieszkania w domu zbiorowym, jest dla wielu budujcych siln zacht.

Pod wzgldem urbanistycznym monaby zarzuci budowaniu domw jednorodzinnych nieoszczdn gospodark drogami i duktami inwestycyj; poniewa jednak tereny, na ktrych ten rodzaj budowania si rozwija

zostay ju rozparcelowane, dziaki najczciej ju spacone, lepiej e zostan spoytkowane pod budow mieszkania, co pociga za sob take takie czy inne eksploatowanie ogrodnicze reszty terenu, ni eby byy terenami marnujcemi si bezpoytecznie, cznie z niepotrzebnemi w tym wypadku, a zawsze stawianemi ogrodzeniami.

Wyjedajc w jakkolwiek stron poza Warszaw, za kadym razem widzimy w podmiejskich parcelacjach nowe domki, rozpoczynane, lub koczone. Niestety wygld ich nasuwa smutne refleksje. Jedne, mianowicie drewniane, s reprodukcj domw budowanych przed czterdziestu laty w powstajcych wwczas letniskach prawego brzegu; to prace cieli, ktrzy powtarzaj raz wyuczone; domy te nie odznaczaj si adnemi wygodami wntrza, rozkady s niepraktyczne, pokoje nieustawne; drzwi za wielkie, okna za mae; ozdoby deskowania i pokazanego w szczytach wizania dachowego -niepotrzebne siedlisko kurzu i brudu; materja drzewny na stropy i dach uyty rozrzutnie, mgby starczy przy innej konstrukcji dla dwuch domw. Jeszcze gorzej jest z domkami murowanemi o szatach" will, dworkw, paacykw, gdzie reminiscencje budynkw znanych, z innego otoczenia, najczciej miejskiego, szczegy przeniesione w niewaciwy sposb, maj pozorowa architektur; z wntrzem i wykorzystaniem konstrukcji jest tak samo, jak przy grupie pierwszej. Jakie s tego przyczyny?

Kady budynek mieszkalny, nawet najmniejszy, rozpoczyna swj ywot od zatwierdzenia w odpowiednich urzdach (gminnych, powiatowych, miejskich) projektu; ten

rys. 148. Plan domu drewnianego proj. Poradni Architek

tonicznej". Widok na okadce.

projekt zatwierdzany jest dobrym, ale m o e b y i z ym pocztkiem budynku. D o b r y m , gdy przy zatwierdzaniu s przestrzegane formalne przepisy oglne o zabudowie, a wic o odlegociach od drg, ssiadw, studzien, gnojnikw; o wysokoci pomieszcze; o izolowaniu i podniesieniu nad poziom wd zaskrnych mieszka. M o e b y zym, gdy rysunek traktowany przez niejednego budujcego tylko jako rodek dla otrzymania pozwolenia na budow, odpaca si mu, wpywajc decydujco na budow. W i k s z o projektw architektonicznych maych d o m w nie jest wykonywana przez architektw. W kadym innym zawodzie czy rzemiole byaby taka sytuacja niemoliwa. Przyczyny, ktre je wytworzyy musz jednak dla dobra oglnego znikn. C h c c y b u d o w a may dom tak obawia si architekta, jak do niedawna obawiano si dentysty, ktry mg zb wyleczy, lub w z m o c n i metalowym kapslem, lecz bez namysu pozwalano zb w y r y w a byle komu, kto si tego podejmowa. Jeeli chodzi o zby przewrt w dawnych pojciach ju si dokona; obawa przed dentyst z jego bormaszyn, a m o e wicej z jego poczekalni, nie istnieje. Przykad ten, wskazujcy e korzy pomocy naprawd fachowej zostaje trwale oceniana po przeamaniu pierwszych, nieuzasadnionych obaw kae wierzy, e w dziedzinie architektury, jeeli chodzi o mae domy nastpi podobne uwiadomienie.

Projekt architekta daje budujcemu zawsze wicej korzyci, ni plan osoby niepowoanej. Koszt projektu w pewnych warunkach jest ten sam; jeeli jeszcze doda do projektu t. zw. rysunki wykonawcze, wwczas przez uatwienie roboty, uniknicie przerbek i bdw budowy daje si osign premja w postaci pokanej oszczdnoci na kosztach budowy, nie mwic ju o tem, e projekt wykonany przez dowiadczonego architekta da pocztek budynkowi praktyczniej szemu w uyciu i milszemu dla oka. Jakie to warunki, w ktrych wartociowy projekt architekta, m o e nawet ze szczegowemi rysunkami wykonawczemi nie kosztuje wicej od planu niefachowego? Warunki te powstaj wtedy, gdy ten sam projekt, lub z niewiel-kiemi zmianami, mona powtrzy nie raz jeden. Jest to oglnie znana zasada obniania si ceny przy wikszym zbycie. M o n o taniego nabycia projektu architektonicznego zostaje otwarta dla budujcych przez zwrcenie si do powstaej niedawno Poradni Architektonicznej" , ktra grupuje nara-zie dziesiciu architektw. P o r a d n i a " posiada kolekcj gotowych projektw z ktrych chccy budowa ma m o n o wybrania przy fachowej pomocy architekta odpowiedniego dla swych potrzeb, terenu posiadanego, rodkw, i t. d. T a k i gotowy projekt da si atwo z wikszej iloci gotowych planw wyszuka, a kosztowa bdzie, jak kada rzecz gotowa, taniej od zamawianej. Z a projekt do zatwierdzenia i rysunki szczegowe wykonawcze w wikszej skali domu o pow. do 100 m 2 parterowego 145 z., pitrowego 185 z. Projekt m o n a m i e w cigu 2 3 dni po wybraniu nie traci si czasu na czekanie, majc jednoczenie jako dodatkowy plus mono wyboru planu z pord wielu. O p r c z projektw gotowych p o r a d n i a " wykonywa projekty na specjalne zamwienie, podejmuje si wszelkich czynnoci wchodzcych w zakres pracy architekta, wreszcie udziela wszelkich porad i dokonywa ekspertyz z dziedziny architektury, budownictwa, urbanistyki i wntrz .

Celowo istnienia takiej instytucji, ktra uatwi szerszym warstwom budujcych bliszy kontakt z architektem-fachowcem, nie ulega wtpliwoci, a dodatnie wyniki takiego kontaktu nie dadz dugo na siebie czeka.

P. R. adres poradni: Krak. Przedmiecie 32 I p. front wejcie obok Kocioa Wizytek

Dr. Hans Kampffmeyer Dr. Hans Kampffmeyer po krtkiej chorobie

zmar, przeywszy lat 56. Zmary urodzi si w Naumburgu na Dolnym

lsku, studjowa architektur w Niemczech, przebywa czas duszy we Francji, Hiszpanji i Marokku. Po powrocie do Niemiec rozpocz dziaalno spoeczn, powicajc wszystkie swe siy i wiedz sprawie mieszkaniowej. By on jednym z promotorw, a od 1907 r. naprzd Generalnym Sekretarzem, a po tem a do mierci Zastpc Przewodniczcego Niemieckiego Towarzystwa Miast Ogrodw.

Jemu te naley zawdzicza realizacj jednego z pierwszych miast ogrodw w Niemczech, w Karlsruhe.

W r. 1911, Kampffmeyer zosta powoany przez Rzd Badeski do kierownictwa sprawami mieszkaniowemi tego kraju. Po wojnie obj kierownictwo Urzdu Osiedleczego miasta Wiednia, a od 1928 byl kierownikiem Midzynarodowego Zwizku dla Spraw Mieszkaniowych. Z bibliograf j i jego prac powiconych sprawie mieszkaniowej cytujemy najwaniejsze: Miasta Ogrody (Gartenstadtbewegung) Miasta pokoju, (Frieden-stadt) Mieszkania, Ogrody i Miasta-Ogrody w Holandji i Anglji (Wohnungen, Siedlungen und Gartenstdte in Holland und England), Polityka Zieleni a Miasta Ogrody (Grnflchenpolityk und Gartenstadt bewegung".

Niespodziewana mier D-ra Hansa Kampffmeyera pozbawia Midzynarodowy Zwizek dla Spraw Mieszkaniowych, nietylko uczonego, pracowitego i inteligentnego Sekretarza, ale twrc i dusz instytucji, ktrej powstanie zostao w dostatecznej mierze uzasadnione, zarwno przez prace dokonane od 4-ch lat jak przez stay wzrost znaczenia i autorytetu.

Kampffmeyer, nie mogc stworzy w ramach Londyskiej Federacji organizacji powiconej bardziej wytonej pracy nad spraw mieszkaniow, szczeglnie w jej specyficznie kontynentalnych objawach, pooy podwaliny pod Zwizek. Gdy jednak stworzona przez niego instytucja okrzepa, rozpocz prace ku nawizaniu zerwanych z federacj nici organizacyjnych. yczy naley, by dzi poczenie to mogo nastpi, jednake bez szkody dla prac zapocztkowanych przez Kampffmeyera.

Znalezienie nastpcy, a szczeglniej zastpcy Kampffmeyera nie bdzie atwem i to nietylko ze wzgldu na jego wiedz i prace, ale take na te cechy charakteru, ktre czyniy z niego niezrwnanego, niezmiernie ujmujcego, zawsze uprzejmego i taktownego gospodarza i kierownika midzynarodowych wycieczek i kongresw.

Polska traci w Kampffmeyerze szczerego przyjaciela.

rys. 149

5

In. Eug. Zaczyski

Osiedla dla bezrobotnych w NiemczecK Panujcy obecnie kryzys gospodarczy i

zwizane z n i m bezrobocie maj charakter trway. Powstay one z przyczyny nadmiernego powikszenia monoci produkcyjnej wszystkich zakadw w y t w r c z y c h bez wzgldu na p o j e m n o konsumcyjn tak rynku wewntrznego jak i rynkw zewntrznych. W a l k a z bezrobociem winna zatem i w kierunku usunicia jego przyczyn, a nietylko agodzenia jego nastpstw.

P o j e m n o rynku wewntrznego nie da si w niedalekiej przyszoci powikszy w tym stopniu, by istniejce zakady produkcyjne m o g y p r a c o w a w penem tempie przez wszystkie dni w roku, a tem samem zatrudni wszystkich bezrobotnych. Rynki zagraniczne s i bd jeszcze dugo zamknite dla korzystnego eksportu.

Dzisiejsze masy bezrobotnych nale w wikszoci do bezrolnych i dlatego, w razie braku pracy w przemyle, s pozbawione wszelkich rodkw do jakiegokolwiek bytowania. B y zaradzi ndzy tych ludzi, naley da i m wasny dom i kawaek roli, gdy to, dajc i m m o n o zdobycia prac wasnych rk i rk ich rodzin pewnych produktw rolnych potrzebnych do najprymitywniejszego bytowania, uniezaleni ich c h o w czci od waha konjunktury na rynku pracy przemysowej .

Z powyszych zaoe i twierdze powstaa w Niemczech t. zw. a k c j a p r z e s i e d l e c z a " . Polega ona na tem, e poszczeglne gminy, lub zwizki gmin, tworz na wasnych, wzgldnie dzierawionych terenach, niewielkie gospodarstwa ogrodni-czo-rolne; buduj przy pomocy samych bezrobotnych jaknajmniejsze i prymitywne domki mieszkalne, oraz zabudowania gospodarcze i osadzaj na nich liczne rodziny bezrobotnych.

Akcja ta w Niemczech zostaa zakrojona na szersz skal. W listopadzie 1931 r. rzd niemiecki przeznaczy na ten cel kwot 50 miljonw R M . D o maja 1932 r. ma powsta 20 000 gospodarstw i 100 000 ogrdkw dziakowych przeznaczonych dla cakowicie bezrobotnych, lub dla pracujcych tylko przez kilka dni w tygodniu. Powoany dla

przeprowadzenia akcji pastwowy komisarz D r . Saassen ustali nastpujce wytyczne:

D l a przeprowadzenia akcji podmiejskiego osadnictwa bezrobotnych, Pastwo udziela gminom, wzgldnie zwizkom gmin pomocy w formie dugoterminowych, niskoprocentowych poyczek.

Dziaki winny b y tak wielkie, by znacznie uatwiay bezrobotnym i ich rodzinom zdobycie rodkw yciowych, a przez to w moliwie niedalekiej przyszoci obniyy znacznie wydatki pastwa na opiek spoeczn i zasiki dla bezrobotnych. W zasadzie winny b y poszczeglne dziaki nie mniejsze ni 600 m) i nie wiksze ponad 5000 m). W s z d z i e tam, gdzie miejscowe stosunki na to zezwalaj naley odrazu w planie parcelacyjnym przewidzie moliwo powikszenia dziaek w przyszoci. Obok bezrobotnych, jako osiedlecw mona bra pod uwag rwnie robotnikw pracujcych tylko przez kilka dni w tygodniu. Jednak cakowicie bezrobotni, posiadajcy liczne rodziny, winni m i e pierwszestwo.

Potrzebne tereny winny b y przez korporacje publiczne, a wic przedewszystkiem przez gminy oddane w ten sposb, by osadnik nie musia czyni adnych wkadw na nabycie terenu (na prawie budowy, albo dugoletnia dzierawa z prawem ewentualnego odkupu). Tereny winny b y tak pooone pod wzgldem komunikacyjnym, by w razie polepszenia si sytuacji na rynkach pracy bezrobotni mogli podj na nowo na stae, lub dorywczo zarobkow prac.

Budynki mieszkalne i gospodarcze m u sz by wykonane w jaknajprostszej formie. Rwnie pod wzgldem wykonania i urzdzenia musz b y jaknajskromniejsze, a nawet prymitywne; w caoci wykonane z krajowych materjaw i moliwie w taki sposb, by wikszo prac przy wznoszeniu budynkw wykona sam osadnik. (Odnosi si to szczeglnie do budynkw drewnianych).

Koszt budowy budynku mieszkalnego, gospodarczego i caego urzdzenia (zagospodarowania dziaki) nie moe przekracza 3000 R M . (Koszt uzyskania terenu nie jest

6

7

V 'y t 1 ' t t t i 31:

j" 1

1 n

i i

i afage 1 1

., -

i

\

J

; l& ja

2.50-3.po

HMWWKUW WIMWWt* Willl : muni 1MIIW WM

STADTRAND-SIEDLUNG WILHELMSHOF

BRANDENBURG/HAVEL t4.-l:r=a=2-u 1

L rys. 157

jedn dziak. Poyczka pastwowa winna b y zabezpieczona hipotecznie i jest oprocentowana w wysokoci 4 od sta w stosunku rocznym, przyczem amortyzacja wynosi tylko 1 procent rocznie. W pierwszem trzech-leciu oprocentowanie wynosi tylko 3 od sta.

D l a uatwienia uzyskania pienidzy c h o w czci w drodze prywatnych poyczek, Pastwo na danie ustpuje miejsca z pierwszej hipoteki.

Przygotowanie i przeprowadzenie akcji przesiedleczej winno b y uskutecznione przez publiczne korporacje, a wic kraje,

9

rys. 158

gminy, zwizki gmin, albo przez przedsibiorstwa parcelacyjne o charakterze pu-bl iczno-spoecznym, o ile te ostatnie bior udzia w dostarczeniu rodkw pieninych.

Czynniki prowadzce akcj wybieraj w porozumieniu z urzdami pracy i urzdami opieki spoecznej nadajcych si bezrobotnych, oddaj im teren do dyspozycji, opracowuj plany podziau caego osiedla, plany budowlane ze wszystkiemi szczegami, oraz su osadnikom wszelk rad i pom o c .

Z a wymienion kwot 3 000 R M . powstajcy dom osadnika winien posiada : 1 ubikacj mieszkaln o pow. 1 2 14 m), 1 wiksz sypialni o pow. 9 12 m), 2 mniejsze ubikacje sypialne, oraz piwnic 0 pow. min. 4 m). Budynek gospodarczy winien m i e stajni dla kozy, lub wini o pow. 5 6 m), ubikacj na narzdzia, pasz 1 materjaly.

W powyszej kwocie winny si mieci rwnie koszty urzdzenia dziaki, do ktrych zaliczono koszt nabycia ywego i martwego inwentarza, ziarna i sadzonek na pierwszy rok, nawozw sztucznych i naturalnych, jak rwnie potrzebnych drzewek owocowych.

Rwnie udzia w urzdzeniu caego terenu, doprowadzeniu wody do picia i odwodnieniu winien si mieci w tej kwocie.

D l a umoliwienia przeprowadzenia akcji ogrdkw dziakowych dla bezrobotnych udziela w Niemczech Pastwo zainteresowanym gminom na yczenie bezprocentowej zwrotnej poyczki w wysokoci 100 R M .

rys. 15g

na jeden ogrdek pod nastpujcemi warunkami :

Ogrdki winny b y w zasadzie nie mniejsze ni 400 m 2 .

Jako ogrodnicy mog by brani w rachub bezrobotni, albo pracujcy tylko przez kilka dni w tygodniu w drodze dobrowolnego werbunku, ktrzy wobec gminy zobowi si przepracowa pewn, minimaln ilo dni przy oglnem zaoeniu danej ko-lonji ogrdkw dziakowych. Ponadto oni, wzgldnie ich rodziny musz zobowiza si stale pracowa w ogrdku przez czas potrzebny dla naleytej uprawy i wyzyskania przydzielonej dziaki. Bezrobotni pozostajcy od duszego czasu bez pracy, albo majcy liczne rodziny winni m i e pierwszestwo.

Tereny dla zaoenia ogrdkw dziakowych winny odda gminy z wasnego stanu posiadania tak, by niepowodowao to adnego nakadu pieninego.

Poyczki udzielone maj b y zwrcone w 10 rwnych, rocznych ratach, liczc od chwili pierwszego zbioru.

Kraje mog zarzdzi, e dzierawcami ogrdkw dziakowych mog b y tylko czonkowie Zwizku pastwowego ogrdkw dziakowych w Niemczech, albo ci, ktrzy zobowi si przystpi do wymienionego Zwizku.

K o c z c , naley nadmieni , e wszystkie umowy, podania, kontrakty i t. p. dotyczce tak akcji przesiedleczej, jak i ogrdkw dziakowych dla bezrobotnych s zwolnione od jakichkolwiek opat pastwowych, czy komunalnych, oraz od wszelkich podatkw.

10

Podobn akcj, ale wycznie w kierunku ogrdkw dziakowych prowadzi si wAnglji. Inicjatyw w tym kierunku dao Towarzystwo Przyjaci ,,Society of Friends", ktre w jesieni 1928 r. rozpoczo akcj w zagbiu wglowem poudniowej Walji. Towarzystwo odnowio bezpaskie od czasu ukoczenia wojny ogrdki dziakowe i dostarczyo chtnym potrzebnych materjaw i narzdzi, oraz wszelkich sadzonek i nawozw po cenie wynoszcej zaledwie 25 proc. ceny rynkowej. W poszczeglnych wypadkach Towarzystwo udzielio tych rzeczy nawet zupenie bezpatnie. Akcj poparo Ministerstwo rolnictwa i Parlament angielski, ktry w grudniu 1930 r. uchwali na ten cel kwot 90 000 funtw szterlingw. Akcj rozcignito na wszystkie orodki bezrobocia. Z pomocy rzdowej w ostatnich latach ko

rzystao ponad 64 000 ludzi, a warto jarzyn wyprodukowanych przez nich w ogrdkach o pow. rednio 400 yardw kwadr. (330 m)), liczc przecitnie po 7 funtw rocznie na jeden ogrdek, wynosi conajmniej p miljona funtw szterlingw. Dnia 31 lipca 1931 uchwali parlament angielski specjaln ustaw, upowaniajc ministra rolnictwa do dalszego intensywnego prowadzenia tej akcji i przeznaczy na ten cel odpowiednie kredyty.

W Polsce zapocztkowanie tej akcji ju nastpio. Miejscowy Komitet Niesienia Pomocy Bezrobotnym w Czernicy (powiat rybnicki G . lsk) wydzierawi od dworu w Czernicy 3 morgi roli przeznaczajc je na dziaki ogrodowe dla bezrobotnych gminy Czernicy, ktrzy nie posiadaj adnego kawaka roli, ani ogrodu.

Arch. W. Weker.

Domy mieszkalne przy A l . Wojska Polskiego na oliborzu (budynek 4a)

Ld iras m na n

JgjBBE j 1111

1 m M m

1:: E L I 1 SSS" HF mm l i .

BHKKT

mm M I T 1 i MlfBjii^Sj' iiwnrf ' D U D

KBBTlSlSagE

mmm on M g g n B a r i g K g

Arch. W. Weker. Elewacja Poudniowa.

I. Uzasadnienie oglnej koncepcji planu (rys. 161 167).

Z sytuacji budynku wynika, e jedna jego strona korzysta ze wiata poudniowego, druga z pnocnego. Naley wic pokoje uywane w dzie, do pracy i odpoczynku, zabawy lub nauki dzieci, umieszcza od poudnia; pokoje za uywane w nocy lub tylko krtko w cigu dnia i ubikacje gospodarcze od pnocy.

Pokoje te (pnocne) przy dostatecznie

rys. 160

duych oknach bd miay dostateczn ilo wiata nawet wwczas, gdy dostp jego do okien bdzie zmniejszony o pewien procent przez przeprowadzenie wzdu mieszka balkonu chodnika.

Dajc dostp do wszystkich mieszka budynku 4a z jednej klatki schodowej w naroniku zaoszczdzamy nietylko na budowie drugiej klatki schodowej, co w pewnej mierze rwnoway si koniecznoci wykonania balkonu-chodnika, ale take miejsca

11

i :

1 i r n In n |n

1 f 11 n fi 1 ;r n li

rys. 161 rys. 162 rys. 163

rys. 164 rys. 165 I i II pitro rys. 166 III pitro

rys. 167 Parter. Plany i przekroje budynku 4a. Konstrukcja wg. sposobu 1-go.

Skala 1 : 200.

12

aa.

na te dwie klatki, dziki czemu na tej samej przestrzeni umieszczamy 7 mieszka zamiast 6-ciu. Oczywicie, e niektre z tych mieszka bd nieco mniejsze.

Konsekwencj udostpnienia fbalkonu-chodnika z p podestu klatki schodowej jest podniesienie poziomu suteryn; dziki czemu daj si one po zaspokojeniu potrzeby p i wnic zuytkowa na warsztaty, azienki o-glne, sklepiki, magle etc.

Przy klatce schodowej na poddaszu u-mieszczamy 3 pralnie dla obsugi caego budynku; obok strychy do suszenia bielizny.

II. Objanienia dotyczce ukadu mieszka (rys. 168 i 169).

1. Balkony-chodniki, lub ganki" prowadz do 5-ciu mieszka, z ktrych 4-y mae przeznaczone s dla rodzin skadajcych si z rodzicw i 1 3 dzieci, nie utrzymujcych staej sucej; pite mieszkanie o sytuacji wyjtkowej, korzystajce ze wiata z trzech stron, jest wiksze 3-poko-jowe, z kuchni i pokojem subowym i , nie odbiegajc zasadniczo od normalnych

m m m

LU mm DD mm m mm

-LE m rys. 170

m Lm

a n

un un e n z

Elewacja zachodnia.

rys. 171

i LUJ m

LIT] IIIII MMII

LTE n m l i t l l l

LTD IIIII IIMII

UD LULI

m m

Elewacja wschodnia.

typw, nie wymaga uzasadnie. Nie zajmiemy si rwnie w niniejszym opisie mieszkaniami w naroniku do ktrych dostp prowadzi bezporednio z klatki schodowej.

Ponisze uwagi dotycz wic tylko 4-ch mniejszych mieszka.

Z ganku wchodzimy przez ma sie do ubikacji liczcej 3 m 10 cm szerokoci, a sucej za przedpokj, stoowy i kuchni; podczas przygotowania obiadu mona oddzieli kotar wnk kuchenn i stoowy od przedpokoju, po ukoczeniu gotowania i nakryciu stou, mona znw t sam kotar zasoni wnk kuchenn.

W ten sposb osigamy to, e nie odczuwamy braku przestrzeni w kuchni, w stoowym lub w przedpokoju, co miaoby miejsce, gdybymy t sam przestrze podzielili ciankami na te trzy ubikacje.

Zarazem stwierdzamy, e warunki nawietlenia i przewietrzania s lepsze, niby si to dao osign przy staym podziale zapomoc cian i e pod wzgldem uytkowym tak kuchnia, jak stoowy i przedpokj zyskuj duo, poniewa zyskuj na przestrzeni i wietle; natomiast nie trac nic, poniewa nigdy kuchnia i stoowy nie bd uywane jednoczenie.

Nie wymaga specjalnego udowodniania fakt, e zaoszczdzamy na kosztach budowy, unikajc wykonania kilkunastu m 2 cianek dziaowych i dwojga lub trojga drzwi.

Spiarni zastpi w sposb dostateczny dobrze zwentylowane : 1) szafka nad stoem we wnce kuchennej, 2) pawlacz nad sieni, 3) awa-skrzynia pod oknem w stoowym. Z przedpokoju na lewo wchodzimy do sypialni przeznaczonej dla rodzicw i maego dziecka, z toaletowym stoem i szafkami pod oknem i szaf du w gbi pokoju.

Drzwi na prawo prowadz do azienki mieszczcej W G . , umywalni i prysznic, albo ma wann.

Drzwi na wprost prowadz do pokoju bawialnego, pokoju przeznaczonego do pracy, odpoczynku, przyjmowania goci, zabawy i nauki dzieci, w ktrym znajduje si te alkowa zasaniana kotar, ktrej ciana dla lepszej wentylacji nie siga sufitu, z kiem, szaf i stolikiem, dla starszego dziecka.

Pokj ten posiada due okno, drzwi balkonowe szklane i balkon, skierowane na po-

14

-1-ot\-*!--2*^-fi-t--99-*--fi/28-+-W-+

l 'if i 1 1 1 ! J,

m

I7S-

Plan mieszkania

w budynku 4 a

sposb II-gi.

(Dla porwna

nia konstrukcji)

skala 1 : 200.

21

-S-7J-~/J4+/.os- 64 - b

3 , E

udnie z odchyleniem na wschd, na tradycyjn godz. u - t .

Otwory okienne wzgldnie kratki midzy azienk i przedpokojem, azienk i alkow i'miedzy sypialnym a bawialnym pokojem umoliwiaj idealn przestrzaow wentylacj.

III. U z a s a d n i e n i e p r z y j t e g o system u konst rukcj i o cianach nonych ustawionych wpoprzek budynku w/g sposobu I-go (patrz plany oznaczone napisem s p o sb I" rys. 164 167).

D l a umoliwienia zastosowania jaknaj-wikszych okien od poudnia, za od pnocy moliwie szerokich, a natomiast niskich i , dla lepszego wyzyskania powierzchni, wysoko umieszczonych, jak rwnie aby stworzy warunki niczem niekrpowanej swobody w projektowaniu ukadu wewntrznego, naleaoby obra szkieletowy system konstrukcji.

Jednak niejednokrotnie j u dowiody, obliczenia, e w zastosowaniu do niskich budynkw system szkieletowy jest droszy od muru. Okazao si te, e w danym wypadku, przy danym ukadzie mieszka, daje si on w zupenoci zastpi przez mury none ustawione wpoprzek budynku, suce zarazem jako mury odgraniczajce od siebie poszczeglne mieszkania, a przekryte stropami, ktrych elementy none (belki lub

ebra) uoone wzdu budynku byyby oparte na tych murach jako belki cige.

Badajc plany podane w rys. 164167 widzimy, e osignlimy:

1) zupen swobod, niekrpowan adnymi murami nonymi lub kominami, w projektowaniu ukadu wewntrznego.

2) zupen swobod w rozmieszczeniu i wielkoci okien dziki temu, e ciany zewntrzne nie s cianami nonymi.

Osignlimy wic wszystkie korzyci, ktre daje system szkieletowy sposobem budowania prostym, szybszym i taszym, ktry prcz tego bdzie 1) mniej akustyczny, 2) zapewnia znakomit izolacj midzy poszczeglnymi mieszkaniami przy pomocy tych samych poprzecznych nonych cian, ktre speniaj dwie role: non i izolacyjn, podczas gdy w systemie szkieletowym belki tej drugiej funkcji wykonywa nie mog , co powoduje konieczno stawiania cian wycznie dla celw izolacji mieszka i obciania niemi belek.

Sposb I przewysza rwnie sposb Il -gi to znaczy zwykle stosowany przy konstrukcji murowej, z wewntrzn cian non, cc wyka nastpujce punkty:

1) W sposobie drugim ciany oddzielajce mieszkania su tylko dla rozdzielania, izolowania mieszka, nie speniajc adnej roli konstrukcyjnej pomimo, e dziki swej jednolitoci (brak wszelkich otworw) znakomicie do tej ostatniej roli si nadaj.

2) ciany zewntrzne natomiast i ciana rodkowa, ktre z koniecznoci osabione s otworami okiennymi i drzwiowymi, spenia musz rol konstrukcji w sposobie II-gim, na czem w znacznym stopniu- traci statyczno budynku.

3) Zaczona drugostronnie tabelka wykazuje iloci m u r w rnej gruboci w obu wypadkach. N a obliczeniu tem oparty jest niej podany kosztorys p o r w n a w c z y .

*) Zaznacza si, e autor projektu bynajmniej nie pretenduje do tego, aby powyszy system uwaa za swj wynalazek; znanych jest kilka przykadw zastosowania go zagranic, jednak w Polsce dotychczas sposb ten mao jest (znany, dlatego te dobrze jest opisa go i uzasadni.

15

oliborz budynek 4 a tab. porwnawcza.

Nr. P. n a z w a

b l ok n o r n a l n y w a r j a n t : rnica. Nr.

P. n a z w a piwn. part. I P. II p. IIIp. ! cao: piwn. part. I P. II p. III p. cao : rnica.

mur. gr. "41 i wicej : m 3 40-36 19-01 l'J-05 10-49 4-48 108-99 50-00 19-42 19-42 17-85 17-85 131-20 -22-21 2. ,, '27 (c. peina) m 2 23-72 23-72 20-96 20-90 20-90 20-90 83-84 -00-12 3. ,, '27 (c. dziur) m 2 0-07 6-76 7.45 8-14 28-42 5-98 5-98 5-98 5-98 23-92 L 4-50 4. -13 8-53 7-51 7-51 7.51 7-51 38-57 7-25 1-90 1-90 1-90 1'90 14-85 -23-72 5. '07 77-1)4 55-14 55-14 55-14 55-14 298-20 58-44 38-40 38-48 38-80 38-86 213-12 h85-08 0. belka elb. nadok. m 8 2-18 2-65 2-1)5 2-05 2-05 12-78 4-29 3-20 3-20 3-20 3-20 17-90 - 4-31 7. izolacja gaz. b. gr. (i cm m 2 (i-07 (5.7(3 7-45 8-14 28-42 5-98 5-99 5-98 5-98 23-92 4- 4-50 8. 10 7.51 7-51 7-51 7-51 30-04 4-30-04

Kosztorys porwnawczy. I wicej od II-go.

1) 4,50 m. kw. muru 27 cm. z dziurawki . . po 22,00 z. 99,00 z.

2) 23,72 m. kw. cian grub. 13 cm. z dziurawki po 11,00 z. 254,92 85,08 m. kw. cian grub. 0,7 z dziurawki . po 10,50 z. 893,34 >. 4,50 m. kw. izolacji 6 cm. grub. po.. . . . 12,50 z. 56,25 ,, 30,04 m. kw. izolacji 10 cm. grub. po . 15,00 z. 450,60 ,,

3)

4)

5)

Razem 1754,11 z. I mniej od II-go.

1) 22,21 m. sz. murw gr 41. i wyej z potrceniem otworw po . . . . 74,30 z. 1656,89 z.

2) 60,12 m. kw. murw 27 cm. pen. po . . . 21,00 z. 1262,52 ,,

3) belki elbetowe nadokienne 4,31 m. sz. po . . 200,00 862,00 ,,

Razem 3781,41 z.*) Z kosztorysu powyszego wynika, e spo

sb I taszy jest od sposobu II-go o 3 781,41 1754,11 = 2027,30 z. na kadym elemencie, przyczem nie jest tu uwzgldniona rnica w cenie muru penego bez otworw (ciany none .poprzeczne sp. I) i muru z potrceniem otworw (sp. Il-gi).

Prcz tego z zestawienia planw wynika, e przy sposobie I-ym wystarcza jeden piec podczas, gdy przy sposobie II-gim konieczne s 2 piece, a wic i o 2 kanay dymowe wicej co stanowi rnic okoo 200 z. na mieszkaniu, czyli 800 z. na elemencie (4 mieszkania).

W sumie zatem oszczdno wynosi 2 827,30 z.

*) Budynek omawiany by budowany par lat temu, wobec czego ceny podane w kosztorysie porwnawczym mog si przy obecnych cenach wydawa zbyt wysokie.

Poniewa za kady element liczy 945 m. sz., kubatury, wic obnienie kosztw rwna si 3 z. na 1 m. sz. czyli 5% w stosunku do cyfry 60 z. przyblionego kosztu 1 m).

4. Z porwnania powierzchni uytkowej mieszka wynika, e przy sposobie pierwszym, powierzchnia mieszkania jest mniejsza ni przy sposobie drugim: na parterze o 3,25 na I pitrze o 3,25 na II ,, o 3,00 na III o 4,30

nr

Razem 13,80 m 2 Zatem (nie liczc suteren) osignlimy

powikszenie powierzchni uytkowej o powysz cyfr. W stosunku do powierzchni zabudowanej wynosi to 13,80 : 252,50 okoo 5%.

5. Przeliczajc uzyskan wiksz powierzchni uytkow na kubatur (z dodaniem kunatury w suterynie), moemy zapisa jako czysty zysk, albo oszczdno w budowie, koszt wykonania tej iloci metrw szeciennych : 13,80 x 3.10 + 3.25 X 2,60 = 5 1 m 3 , 51 m. sz. w stosunku do 945 m 8 kubatury i-go elementu wyniesie okoo 5,4%.

Po zsumowaniu tej cyfry z cyfr oszczdnoci wykazan w 3 okae si w wyniku, e osignlimy ioszczdno w wysokoci 10,4%. Jest to rezultat duy i rzeczywisty; osignity zosta nie przez zmniejszanie wartoci budynku pod wgzldem uytkowym lub jakoci materjaw czy wykonania; przeciwnie, niezalenie od jakoci materjaw czy wykonania, oszczdnoci osignite zostay tylko dziki zastosowaniu odmiennej konstrukcji. Pod wzgldem uytkowym budynek nie tylko nie traci, lecz jak to wyej wykazano duo zyskuje.

16

KRONIKA Domy uomne, czyli sKandal przy wiaduKcie

T o nie sztuka zbudowa d o m o mieszkaniach z dobrym ukadem, jasnych, sonecznych, ekonomicznych, o przestrzeni i konstrukcji dobrze wyzyskanej, gdy sytuacja budynku jest dobra, prosta, przez urbanist wietnie wyznaczona. A l e sztuka, karkoomna sztuka, taki d o m postawi na byle jakim przypadkowym skrawku o dziwnej f i gurze i zej orjentacji; na takim np. skrawku jak na rys. 173.

C za amigwka ! dochodzi si do wniosku, e niemoliwe jest nawet jako tako przyzwoite rozwizanie; due koszty, a maa korzy z pokracznych mieszka.

Trzeba szuka rady w targach z ssiadem o odstpienie kawaka gruntu dla poprawienia f igury placu. Lecz ssiad te niegupi, chce to wykorzysta i dyktuje cen astronomiczn.

Trzeba i po rad do Magistratu, do biura regulacji, niech radzi, bo dlaczego tak parcel wyznacza; dlaczego nie skomasuje gruntu i nie rozparceluje jak naley; w punkcie tak wanym gdzie grunt jest tak drogi jest to chyba konieczne. Po targach nastpuje pozwolenie na zabudow jak pokazano na rys. 174.

(Cofnicie w rodkowej czci tomaczy si chci wikszego wykorzystania drogiego terenu: czarne kwadraciki tu uzyskane powikszenie powierzchni zabudowanej, a wic i kubatury).

Lecz tu nie koniec trudnoci, wystarczy przyjrze si szeregowi do-

mw starych po drugiej stronie wiaduktu, aby doj do wniosku, e w taki sposb wiaduktu obudowa nie mona: ten widok na zakopcone dachy, obsypujce si gzymsy, rozpadajce k o miny. . .

Wobec tego idzie"do biura

rys. 173

rys. 174

rys. 175

rys. 176

regulacji propozycja nastpujca: obudowa plac powstajcy w skrzyowaniu alei 3-go Maja z Solcem i now ulic, i wiadukt domami wysoHemi po 9 piter, o jednolitej elewacji, poczonemi z wiaduktem balkonami chodnikam i ; zamiast szarpaniny bezadnej stworzy cao skomponowan, zamiast okopconych dachw dobre sp-czesne elewacje. !. Pomimo przychylnego traktowania propozycji przez poszczeglnych czonkw komisji regulacyjnej, atakowanych z osobna, na plenum tej komisji wniosek upada. Pozwolono na 7 kondygnacji w naroniku i 6 w pozostaej czci budynku.

rys. 177

rys. 178

Lecz gdy ju budow doprowadzono do 6-go pitra, okazuje si e po drugiej stronie wiaduktu ronie gmach o 8 kondygnacjach: re-kurs do Ministerstwa Robt Publicznych przychylnie zaatwiony. Ale kiedy tak, to i my chcemy mie 8 kondygnacji...

...I rak powstaa sylweta do dziwna, z kominami zbyt wysokim, i z jak wie (naczynie rozszerzalne C O i ostatecznie dajc si jednak obroni, na naroniku przy placu wysz, dalej obnion; w motywach biura regulacji powiedziano, e poza naronikiem wysoko musi by normalna, aby si ssiad do niej nawiza.

A tu ssiad ju jest, ju si buduje. Zaczynaj si dzia rzeczy coraz dziwniejsze. Niewiadomo dlaczego budynek ssiada wysunity jest o metr naprzd.

Lecz i to mu nie wystarcza, on chce wyej budowa, pogoski takie chodz, lecz nikt nie chce wierzy aby si na to Magistrat zgodzi. Tymczasem wybudowa do wysokoci s piter i czeka. Jest zima, wic mu nie pilno.

Lecz przysza wiosna, a z ni wie nie radosna... Pan ssiad wznosi pitro 6, 7... Wbrew decyzji Magistratu, wbrew opinji rzeczoznawcw, Min. Robt Publicznych

pozwolio na to. Jakie motywy, czy te jakie potne wpywy wywoay tak decyz-j?

I oto jaka jest o-becnie sylweta lego bloku 2-ch domw i co ma myle, o tem ten, kto nie zna historji jego powstania; o tej niesamowitej bryle bez wszelkiego sensu i logiki, o partjach niszych cofnitych i wyszych wysunitych?

rys. 180

B i a a kreska odcinajca grne pi t ra oznacza wysoko domu, ktr w-g decyzji biura regu

lacji naleao u t r z y m a .

Kto nie zna tej historji, oskary architekta... bo powsta dom uomny jeszcze jeden, gorzej, powsta blok domw uomnych.

Czy tak, czy tylko ten jeden blok? Powstaje caa wielka dzielnica, najbardziej reprezentacyjna, kt-zabudowuje si chaotycznie bez adnego sensu.

A przecie wiemy jak bardzo wszystkim dzielnica ta ley na sercu, jak witoci" jest wiadukt.

W tej witoci" tkwi wanie gwna przyczyna tego co si dzieje. wito tej relikwji" wywouje w wieloosobowem ciele ik przed powziciem decyzji, wykraczajcej poza normalny bieg rzeczy. Lk przed wziciem na siebie odpowiedzialnoci za zdecydowane stanowisko, ktre mogoby nada charakter zabudowie dzielnicy, uj w karby i uzgodni tak kracowo rne w kadym poszczeglnym wypadku trzy zasadnicze elementy:

1) warunki zabudowy poszczeglnych parcel, a wic ich figury przedewszystkiem.

2) Program, a wic charakter przyszego domu i dania waciciela.

3) Architekt. Ten lk doprowadzi do tego, e

puszczono wodze i pozwolono na bieg rzeczy nie kierowany adn zdecydowan wol, , , i tak ronie nowy plac Napoleona...".

Normalny bieg rzeczy poprze-z regukacj, zl parcelacj, poz przez niedoskonale przepisy budowlane i brak jasnego pogldu i zdecydowanej woli, poprzez decyzje nieumotywowane", powstajce pod wpywem Wpyww"- to jest ten skandal, ktry nie przemija, ktry trwa.

Taka jest historja powstawania wielu uomnych domw, chaotycznych dzielnic, historja placu Napoleona, Zbawiciela, Unji Lubelskiej, Krak. Przedmiecia.

Pki nie wszystko ostatecznie stracone, nie wszystko zabudowane, naley si zastanowi co robi, jak zaradzi, jak poprawi! Moe jeszcze znajdzie si sposb. X.

WYKADY PROF. RICHARDA J. NEUTRY

Wydzia architektury poludniowo-kalifomijskiego uniwersytetu w Los Angelos prosi nas o zawiadomienie, e znakomity architekt Richard J.

Neutra zosta powoany do wykadw rysunku architektonicznego. Wykady rozpoczn si 15 sierpnia i s dostpne zarwno dla kandy

datw na stopie naukowy jak i dla innych osb o ile si wyka do-statecznem przygotowaniem w dziedzinie architektury.

18

Z K S I E K I PISM

rys. 183

rys. 184

rys. 181

Valentien, Zei tgamsse Wohn-garten. Wyd. A . Bruckmann. Monachjum cena 5,50 mk.

Nauka pogldowa rozpowszechnia si dzi i poza szko z obrazkw ucz si chtnie doroli, czy to bdzie film, czy ksika, w ktrej fotografja i rysunek maj tyle znaczenia co tekst. Niemcy wydaj coraz wicej ksiek obrazkowych

rys. 182

dla dorosych, gdzie treci pisanej niema prawie wcale, lub gra ona rol objanienia. Do tego typu naley ksika Wspczesne ogrody mieszkalne", zbir zdj i planw niemieckich, szwajcarskich i du- skich zebranych i opisanych przez architekta-ogrodnika O . Valentien'a. Temat ten specjalnie nadaje si do rysunkowego ujcia, bo c lepiej

objani nam ogrd, ni plan i fotografja, wymowniejsza od sw. Ogrd mieszkalny" to ogrd przy domu, ten, ktry jest letnim salonem przy maem mieszkaniu, gdzie si odpoczywa, bawi, w pracy fizycznej szuka odprenia nerww. Musi on by rdem radoci dla waciciela, nie ciarem, jakim s przeadowane klombami dywanowemi ogrdki przy willach. Wszystko musi tu by celowe i proste. Moliwie duo trawy, moliwie mao cieek. Rabaty z bylin, ktre uatwiaj prac i kryj w sobie tyle pikna. Nic sztucznego, ani te nic z faszywego naladownictwa natury bo czowiek wspczesny woli prawdziwy las od jego karykatury w angielskim ogrdku na 1000 metrw kw. Wszystkie te wymagania daj.; si uwzgldni w najrozmaitszy sposb, zalenie od upodoba, rodkw, wielkoci ogrodu. W ksice Valentien'a widzimy cay szereg przykadw: od najprostszych przy domku robotniczym czy urzdniczym do wikszych, penych r, bylin z altanami, z basenami oto-czonemi bujn rolinnoci. Woda, stanowica dawniej w ogrodzie materja dekoracyjny jedynie (Wersal, Granada), dzi znajduje zastosowanie i w maych ogrdkach, czy to jako basen do kpieli i brodzenia, czy jako siedlisko cudnych lilji grajcych zoto-rowemi barwami.. Rwnie wanemi skadnikami s:

19

plac do zabawy dla dzieci i trawa do sportw i zabawy. Taka ,,Wohn-rasen", trawa ktra u nas spotyka si czasem w wikszych wiejskich ogrodach, jest niemal koniecznym uzupenieniem niewielkiego ogrdka przy willi. Mamy przykady tarasw, pergoli, ktre stanowi przejcie z domu do ogrodu, tworzc w ten sposb harmonijn cao. Stary park rwnie moe by dostosowany do nowych warunkw przez wycicie zbyt gsto rosncych drzew, tamujcych dostp powietrza i soca. Ogrodem mieszkalnym

moe by nawet sad z traw midzy drzewami. Ten ostatni przykad wyda si wielu za mao ozdobnym" ale musimy si zgodzi, e jest bardziej logicznym i celowym ni nasze ogrdki, ktre na przestrzeni kilkuset metrw chc poczy kawaek klasycznego ogrodu, angielskiego parku, warzywnik i sad.

Ksika Valentien'a dostpna nawet mao znajcym jzyk niemiecki, odda moe usugi zarwno architektom, ktrym podda niejedn myl jak zharmonizowa dom z ogrodem, jak ogrodnikom, zakadaj-

3 i l , : : ; i i 11 i

n n i n i - i T f l I n l: 11M111

i i m i m i f ! S f

; m i n r m j m i m m i m n u i n i

I I I I ! I 1 I 11 I I I 11 i I i i i l ! - H I i 11-11 ! ! f 1111 ii 11111 i i i i i i i i i i i n ; n S r n r o mjJT i tjlu ii n i i m L i i m i i n n m m ii i u. .i.i u i.ij n n,i : }>-))})})}}}

5TADTRAN0-SIE0LUNG GOLDSTEIN

cym ogrdki przy nowoczesnych willach, wreszcie tym, ktrzy sami pragn stworzy kolo swego domu pikne otoczenie. Wrd zwizych objanie znajdzie si niejedna cenna rada uatwiajca wyzyskanie ma-terjau rolinnego. Dla tych za, ktrzy nie wycign z niej praktycznych korzyci, wiele radoci przyniesie ta wdrwka przez ogrody i ogrdki, w towarzystwie mdrego przewodnika, ktry umie pokaza pikno ukryte nieraz w skromnej szacie.

Die neue Stadt. Frankfurt a/M. Gross-gerau. Philipp L . Fink. Nr . 1 i 2 r. 1932.

Pismo to redagowane przez Jzefa Gantnera przy wspudziale U . Burmana jako dalszy cig znanego naszym czytelnikom pisma ,,das Neue Frankfurt" nazywa si midzynarodowym miesicznikiem powiconym planowaniu architektonicznemu i kulturze miejskiej. Pismo wydawane jest w jzyku niemieckim, ale nazwa miesicznika Midzynarodowego jest najzupeniej uzasadniona, nie tylko ze wzgldu na zupene rwnomierne uwzgld nienie zarwno w artykuach jak w kronice zagadnie i przykadw z rnych krajw, ale take ze wzgldu na sposb ich owietlenia i ujcia. W N-rze i , poza artykuem programowym znajdujemy ciekawe rozwaania Gantnera na temat koca wielkiego miasta.

Nr. 2 powica wiele miejsca Szwecji, szczegln warto przedstawia zwarte, treciwe sprawozdanie Uno Ahrena o budownictwie mieszkaniowem w Szwecji oraz nie publikowany dotychczas projekt paacu Sowietw Waltera Gtopiusa.

W bogatej kronice sprawy polskie uwzgldnione w notatce o dziaalnoci dzkiego Magistratu w dziedzinie sztuki wspczesnej (muzeum, nagroda sztuki udzielona Strzemi-skiemu) oraz w duszym ilustrowanym opisie Wystawy Mieszkaniowej w Stanisawowie. Z kroniki tego samego numeru czerpiem, jako signum temporis dwa projekty osiedla w Goldstein pod Frankfurtem:

1920 projekt miasta ogrodu przeznaczonego dla robotnikw wielkich zakadw fabrycznych w Hchst i Griesheim.

1932 realizowane obecnie osiedla maych domkw dla bezrobotnych, budowane przy udziale pracy wasnej.

20

Z Polskiego T-wa Reformy Mieszkaniowej Memorja w sprawie obnienia opro

centowania poyczek budowlanych by g w n y m p r z e d m i o t e m o b r a d i p r a c Z a r z d u w m i e s i c u m a j u . M e m o r j a t e n zosta przesany P a n u P r e z e s o w i R a d y M i n i s t r w , M i n i s t e r s t w u S p r a w W e w n t r z n y c h , S k a r b u , P r a c y i O p i e k i Spoeczne j oraz R o b t P u b l i c z n y c h . T r e jego jest n a s t p u j c a :

P o l s k i e T o w a r z y s t w o R e f o r m y M i e s z k a n i o w e j uwaa za swj obowizek zwrcenie u w a g i P a n a Prezesa R a d y M i n i s t r w na n iebezpieczn sytuac j p o w o j e n n e g o b u d o w n i c t w a m i e s z k a n i o w e g o . W zwizku b o w i e m z przeywan depres j gospodarcz nastpi o s i lne obnienie zdolnoci patnicze j w zakresie k o m o r n e g o , szczeglnie wrd l u d noc i p r a c u j c e j ; w rezul tac ie s z y b k o n a rastaj zalegoci k o m o r n i a n e . D a l s z y m w y n i k i e m powyszego z jawiska jest obnienie p o p y t u n a m i e s z k a n i a , zwaszcza wiksze (s tpienie wzgldnego godu m i e s z k a n i o w e go) w rezul tac ie czego znw znikuj r y n k o w e c e n y mieszka, a nawet p e w n a i lo mieszka wikszych jest niezaita.

P o n a d t o depres ja g o s p o d a r c z a s p o w o d o waa zwikszenie realnego k o s z t u obsugi kredytw b u d o w l a n y c h . N a skutek d e f l a c j i ( w z r o s t u wartoci pienidza) p r z y z a c h o w a n i u n o m i n a l n e j s u m y dugu i obsugi k r e dytw realna warto obcie wzrosa. Z j a w i s k o to przypado na okres z m n i e j s z e n i a wpyww z n ieruchomoc i m i e s z k a l n y c h , a z a t e m s p a d k u i c h wartoci sprzedanej , czsto d o p o z i o m u ponie j faktyczne j s u m y obcienia , co s twarza t rudnoci l i k w i dac j i nalenoci kredytobiorcw w d r o d z e e g z e k u c j i sdowej .

Pooenie w t y m zakresie u t r u d n i a jeszcze fakt , e z n a c z n a cz b u d o w l i , f i n a n s o w a n y c h ze rde p u b l i c z n y c h , w z n o s z o n a bya w la tach na jwyszych kosztw b u d o w y , p r z y c z e m w y b r m o m e n t u b u d o w y raczej by u s k u t e c z n i o n y p r z e z wadze p u b l i c z n e , ni p r z e z budu jcych . P o n a d t o , w w i e l u w y p a d k a c h b u d o w a n o n ieumie j tn ie , d r o g o , przec igano b u d o w n a szereg lat, co powodowao s z y b k i e narastanie p r o c e n tw, zwikszajc t e m s a m e m k o s z t a b u d o w y . Z a u w a y znw naley, e przeciganie o k r e s u b u d o w y w w i e l u w y p a d k a c h s p o w o

d o w a n e by o n i e r w n o m i e r n y m n a p y w e m kr e d yt w p u b l i c z n y c h .

Powye j o z n a c z o n e z j a w i s k a s twarza j , bd pogbia j d y s p r o p o r c j m i d z y z d o l noc i patnicz w zakres ie k o m o r n e g o w n o w y c h d o m a c h , b a z o w a n e g o n a k o s z c i e obs ugi p u b l i c z n y c h k r e d y t w b u d o w l a n y c h .

D y s p r o p o r c j a powysza szczeglnie w d o b i t n y sposb zarysowaa si w b u d o w n i c t w i e spdzielczem, i n s t y t u c y j h u m a n i t a r n y c h , g m i n , korzysta jcych w m y l p o s t a nowie P r e z y d e n t a o r o z b u d o w i e m i a s t z wyszych n o r m k r e d y t o w y c h . K o m o r n e b o w i e m , ustalane w b u d o w l a c h w y l i c z o n y c h i n s t y t u c y j o z n a c z a si wysok sztywnoci -i jest, zalene wycznie n i e m a l o d obsugi kredytw p u b l i c z n y c h .

N a t o m i a s t w d o m a c h p r y w a t n y c h k o rzysta jcych z kredytw p u b l i c z n y c h z u w a g i n a wyszy udzia kapitau wasnego budujcego , k o m o r n e jest bardz ie j e l a s t y c z n e ; m o e b y z a t e m obnione w c e l u d o s tosowania d o z m n i e j s z o n e j zdolnoci p a t nicze j lokatorw, k o s z t e m obnienia r e n townoci wkadu wasnego waciciela d o m u . W niektrych j e d n a k w y p a d k a c h w y r w n a n i e wyej o m a w i a n e j d y s p r o p o r c j i t d r o g n ie bdzie mol iwe .

P r z e c h o d z c d o s c h a r a k t e r y z o w a n i a p o oenia spdzielczoci m i e s z k a n i o w e j , r o z rni naley d w a z a s a d n i c z e t y p y :

a) spdzielnie wasnoc iowe, w ktrych czonek p o s i a d a p r a w a d o cile okre lonego m i e s z k a n i a , wzgldnie d o m k u i p r a w a te m o e przenos i n a o s o b y t rzec ie ,

b) spdzielnie loka torsk ie , k trych n i e r u c h o m o c i pozosta j wasnoci spdzielni i k trych cz onkowie n i e nabywa j a d n y c h p r a w w s t o s u n k u d o z a j m o w a n e g o m i e s z k a n i a p o z a p r a w a m i l o k a t o r a .

P r z y spdzielczoci wasnoc iowe j , wice j n a st^ie cz onka z o k r e l o n e m m i e s z k a n i e m , u j a w n i a si t endenc ja cz onkw d o n a d m i e r n e g o r o z s z e r z a n i a p r o g r a m w ; i n d y w i d u a l n y p r o g r a m b u d o w l a n y , (wie lko m i e s z k a n i a ) d o s t o s o w y w a n y bywa d o m a k s y m a l n y c h p o t r z e b d z i s i e j s z y c h , bd p r z y s z ych . W la tach w y s o k i e j k o n j u n k t u r y c z o -

21

n e k t a k i w w y p a d k u n iemonoc i p o k r y c i a k o m o r n e g o " (t. z n . k o s z t u obsugi z o b o wiza i kosztw a d m i n i s t r a c y j n y c h ) , w y na jmowa , b d zbywa m i e s z k a n i e ze z n a c z n y m z y s k i e m . P o s t p u j c y spadek c e n m i e s z ka w w i e l u w y p a d k a c h uniemol iwia w y na jc ie obecnie m i e s z k a n i a czonka spd z i e l n i za c e n przewyszajc, a nawet r w n u i s z c z a n e m u p r z e z cz onka k o m o r n e m u , s twarzajc t e m s a m e m sytuac j bez wyjc ia , d l a na js abszych f i n a n s o w o czonkw. D l a spdzielni pooenie jest t r u d n e , gdy zaleganie czonka w opacie k o m o r n e g o b y n a j m n i e j n i e p o w o d u j e e k s m i s j i . Z d r u giej znw s t r o n y zaleganie pewnej i loci cz onkw g r o z i s t r a j k i e m p a t n i c z y m " p o zostaych cz onkw z d o l n y c h d o u i s z c z e n i a , a zagroonych w s w y c h p r a w a c h . N a r a s t a n ie b o w i e m zalegoci g r o z i spdzielni z a a m a n i e m si, t. z n . utrat w s z e l k i c h wpac o n y c h p r z e z cz onkw udziaw i wkadw, a z a t e m w a s n e g o " m i e s z k a n i a , s t o s u n k o w o najwice j z a t e m strac i by czonek, lo ja ln ie wywizujcy si z zobowiza w s t o s u n k u d o spdzielni .

Pooenie spdzielni l o k a t o r s k i c h n a t o m i a s t jest w zasadzie z d r o w s z e n a s k u t e k :

a) wikszej h a r m o n j i m i d z y wielkoci z a j m o w a n e g o m i e s z k a n i a , t. z n . wysokoc i k o m o r n e g o a zdolnoci patnicz czonka, w zwizku z i s tn ie jcemi mol iwoc iami z a m i a n y m i e s z k a n i a ,

b) mol iwoc i e k s m i s j i zalegajcego w u i s z c z m i u k o m o r n e g o cz onka .

O s t a t n i m o m e n t s p r a w i a , e spdziel n i o m tego t y p u nie g r o z i s t ra jk p a t n i k w " ; mol iwa jest n a t o m i a s t u c i e c z k a lokatorw d o g o r s z y c h , ale taszych mieszka, a to t e m b a r d z i e j , e tego r o d z a j u spdzielnie grupu j na js absze e k o n o m i c z n i e w a r s t w y . P o z a t e m l e p s z a wypaca lno lokatorw w spdzielniach l o k a t o r s k i c h w y n i k a z o d m i e n n y c h zasad k a l k u l a c j i k o m o r n e g o , o p a r tej n a d u s z y m okres ie a m o r t y z a c j i , c o j e d n a k p o w o d u j e w o b e c n y m m o m e n c i e t w o r z e n i e si zalegoci w obs udze . K a l k u lac ja b o w i e m ta o p a r t a bya n a c z c i o w e m p o k r y w a n i u a m o r t y z a c j i poyczek z n o w y c h kredytw, co w o b e c n y m m o m e n c i e jest szczeglnie u t r u d n i o n e .

W zasadzie uzna naley z a z d r o w e f o r m y organizacy jne spdzielczego b u d o w

n i c t w a m i e s z k a n i o w e g o t y l k o spdzielnie wasnoc iowe, b u d u j c e d l a s w y c h cz onkw d o m k i i n d y w i d u a l n e (wolnosto jce , , bl iniaki , szeregowe) , oraz spdzielnie l o ka torsk ie , b u d u j c e d o m y z b i o r o w e .

W zwizku z t e m p r z y u z d r a w i a n i u spd z i e l n i wasnoc iowych, b u d u j c y c h d o m y b l o k o w e , naley rozway w poszczeglnych w y p a d k a c h ce lowo przekszta cenia i c h na spdzielnie l o k a t o r s k i e ; daoby to i m b o w i e m sankc j w pos tac i e k s m i s j i w s t o s u n k u d o zalega jcych w opacie k o m o r n e g o cz onkw, oraz m o n o przesuni w d o b o r z e mieszka.

B u d o w l e g m i n m i e j s k i c h , i n s t y t u c y j h u m a n i t a r n y c h i t. p . zna jdu j si naog w ana logiczne j s y t u a c j i j ak spdzielnie l o k a torsk ie .

O p i e r a j c si n a powyszych przesank a c h P . T . R . M . uwaa z a wskazane , w c e l u wyrwnania pogb ione j d y s p r o p o r c j i m i d z y k o m o r n e m a zdolnoci patnicz l o k a torw wzgldnie cz onkw spdz ie ln i :

a) obnienie o p r o c e n t o w a n i a p u b l i c z n y c h k r e d y t w d u g o t e r m i n o w y c h d o 3 % w s t o s u n k u r o c z n y m ,

b) o b n i e n i a o p r o c e n t o w a n i a p u b l i c z n y c h k r e d y t w d u g o t e r m i n o w y c h d l a b u dynkw m i e s z k a l n y c h , k t r y c h m i e s z k a n i a 0 p o w i e r z c h n i m i e s z k a l n e j , n i e p r z e k r a c z a j c e j 65 m t r . 2 , s tanowi c o n a j m n i e j 80% ogu p o w i e r z c h n i m i e s z k a l n e j , a p o w i e r z c h n i a m i e s z k a l n a adnego z mieszka nie p r z e k r a c z a 110 m d o 2% w s t o s u n k u

r o c z n y m , z t e m j e d n a k , e a u t o m a t y c z n i e korzysta j z tej zniki d o m y i n s t y t u c y j uytecznoc i p u b l i c z n e j , i n n y c h za i n s t y t u c y j 1 osb p r y w a t n y c h , o i l e zobowi si d o o d p o w i e d n i e j k a l k u l a c j i k o m o r n e g o .

c) o b n i e n i a o p r o c e n t o w a n i a kr e d yt w k r t k o t e r m i n o w y c h d o 4% w s t o s u n k u r o c z n y m ,

d) o b n i e n i a o p r o c e n t o w a n i a kredytw k r t k o t e r m i n o w y c h d l a b u d o w l i , w s k a z a n y c h w p u n k c i e b) d o 3 % w s t o s u n k u r o c z n y m .

P o n a d t o p o d a n e m byoby, a b y B a n k G o s p . K r a j . w wyj tkowych w y p a d k a c h , w m i a r istotnej p o t r z e b y b u d u j c y c h i f i n a n s o w y c h mol iwoc i , odracza patnoci rat z ty tu u obs ugi kr e d yt w b u d o w l a n y c h w c e l u umol iwienia p o s z c z e g l n y m b u d u j -

22

c y m spaty i n n y c h , na jbardzie j uc il iwych zobowiza b u d o w l a n y c h .

Ankieta w sprawie wypacalnoci lokatorw.

P r a c e n a d wypen ien iem a n k i e t y trwaj , ob j a o n a j u nastpujce i n s t y t u c j e : W a r szawsk Spdzie lni Mieszkaniow, D o m y F u n d a c j i W a w e l b e r g a i R o t w a n d a , S p dzielni B u d . M i e s z k , U r z d n i k w M . S. W . i D o m y Z . U . P . U . O b e c n i e z b i e r a si m a ter ja y w d o m a c h m i e j s k i c h . A n k i e t a ta o b e j m u j e w d a l s z y m cigu szereg spdziel n i i e w e n t u a l n i e d o m y p r y w a t n e p r z e d i p o w o j e n n e .

F i l m Urbanistyczny w y p o y c z o n y jest p r z e z S t o w a r z y s z e n i e T e c h n i k w w o d z i , ktre zorganizowao w o d z i oraz okoliczn y c h m i a s t a c h szereg odczytw f i l m za suy bdzie j a k o i lus t rac ja .

Udzia w pracach B i u r a P l a n u Regionalnego.

P o l s k i e T o w a r z y s t w o R e f o r m y M i e s z k a n i o w e j b ierze , j ak w i a d o m o , stay udzia w p r a c a c h , m a j c y c h z a zadanie us ta lenie w y t y c z n y c h p l a n u r e g j o n u w a r s z a w s k i e g o .

O s t a t n i o w d n i u 10 c z e r w c a odbya si w b i u r z e P l a n u R e g j o n a l n e g o k o n f e r e n c j a w s p r a w i e pro jektowane j parce lac j i lasw Z a s t w A n i n .

P o referacie in. L . T o m a s z e w s k i e g o , ' ktry zobrazowa ka tas t ro fa lny s tan zales ien i a o k o l i c W a r s z a w y i znaczenie , j ak ie d l a s t o l i c y m o e m i e na jb l iszy k o m p l e k s z a groonych o b e c n i e lasw W a w e r s k i c h i s t w i e r d z e n i u p r z e z in . St. Rask iego , K i e r o w n i k a B . P . R . , e adna p o t r z e b a n a t u r y oglnej n ie p r z e m a w i a z a zaoeniem jeszcze j e d n e g o os ied la n a okoo 20 000 mieszkacw w tak c e n n e m z i n n y c h wzgldw m i e j s c u , j a k i e m s lasy Wawerskie, z a b r a l i gos p . p . D y r . M i e l a s z e w s k i , D r . W r o c z y s k i , in . P a p r o c k i , N o w a c k i , in. R u d o l f i pk. S t o l a r s k i , owiet la jc spraw z n a j r o z m a i t s z y c h stron, ale j ednogon ie s twierdzajc , e n a r u s z e n i e chocia pidzi lasu W a w e r s k i e g o bdzie cik krzywd d l a n a j s z e r s z y c h warstw ludnoci s to l i cy . J e d y nie p . Starosta p o w . W a r s z a w s k i e g o W a r -de in-Zagrsk i wnis , podug sw wasnych d y s o n a n s " d o j e d n o m y l n o c i gosw zeb r a n y c h , uwaajc , e d o czasu u r u c h o m i e n i a tego j e d y n e g o a r g u m e n t u gotwki najpiknie jsze hasa pozostan hasami b e z -

w a r t o c i o w e m i . N a p o d s t a w i e i s tn ie j cych p r a w n i e m o n a w t y m w y p a d k u p r z e c i w stawi si i n t e r e s o w i p r y w a t n e m u . P r z e d d w o m a t y g o d n i a m i W y d z i a P o w i a t o w y p o rozwaeniu w s z e l k i c h okol icznoc i , a w i c i o p i n j i B . P . R . oraz p o m i m o gosw p r a s y j e d n o m y l n i e p l a n z a b u d o w a n i a lasw Z a stw A n i n uchwal i ; 6 -c iu cz onkw W y dziau P o w i a t o w e g o przy j o n a s iebie o d powiedzia lno z a powysz uchwa , k tra n ie jest w y r a z e m k o m p r o m i s u , lecz realnej rzeczywistoci i p o t r z e b d z i s i e j s z y c h .

P r z e d s t a w i c i e l P . T . R . M . p . D y r . S t r z e l e c k i zabra gos p o m i m o e n ie p o s i a d a d o wyoenia gotwki na t e n c e l " i s t w i e r dzi, e s p r a w a l a s u W a w e r s k i e g o jest k l a s y c z n y m przykadem, jak dalece m i a s t o n i e m a dosta tecznego wpywu na s p r a w y tak w i e l k i e j d l a n i e g o w a g i jak, parcelac ja l a s u p o d m i e j s k i e g o .

W a r s z a w a jest w t y m w y p a d k u b e z s i l n a b o d e c y d u j e tutaj wadza p o w i a t o w a , b e z porednio n i e z a i n t e r e s o w a n a w p o t r z e b a c h m i a s t a . K o n f e r e n c j a p o w i n n a p o p r z e s tan o w i s k o B i u r a P l a n u R e g j o n a l n e g o . S tanow i s k o p . Starosty jest t r u d n e , ale w y p a d e k lasu Z a s t w A n i n jest szczeg lny : m a specjalne z n a c z e n i e d l a W a r s z a w y . O g r a n i czenie p r a w a wasnoc i n a r z e c z i n t e r e s u p u b l c z n e g o jest dz i s ia j d o r o b k i e m k u l t u r y w s z y s t k i c h pas tw n a Z a c h o d z i e ; b y n a j m n i e j n ie w m y l zasad naszego w s c h o d niego s s i a d a " . Interes p u b l i c z n y w y m a g a , a b y las t e n o c h r o n i ; to jest z a d a n i e n a j p i ln ie j sze . N i e m o n a tej s p r a w y przesdza i godzi si dz is ia j n a z n i s z c z e n i e l asu p o d w p y w e m prze jc iowej d e p r e s j i . D z i s i a j m i a sto n i e m o e zakupi lasu , ale n p . w 1928 r . m o g o ; tak samo m o n a i naley p r z e w i dywa, e n p . z a par lat z n w bdzie mia o rodki n a z a k u p l a s u . N a l e y wzi p o d uwag, e w c h o d z i t u w gr interes o g l n o -pastwowy, a m i a n o w i c i e interes s to l i cy , j ak rwnie z n a c z e n i e t e r e n w l e n y c h d l a w y c h o w a n i a f i z y c z n e g o modziey. P . S t rze l e c k i z a p y t u j e p . S t a r o s t : j a k i interes p u b l i c z n y w y m a g a , a b y las Z a s t w A n i n zosta r o z p a r c e l o w a n y ? " . N a j p i l n i e j s z e m z a d a n i e m jest naraz ie o c h r o n a lasu p r z e d r o z p a r c e l o w a n i e m ; nawet czc iowe w y c i c i e l asu b y o b y szkod n ie d o p o w e t o w a n i a .

P o przemwien iu delegata P . T . R . M . p p . Brzeziski , S w i n a r s k i i in . K u n c e w i c z

23

wyjanili stron prawn zagadnienia. Odmowa zezwolenia na parcelacj nie pociga za sob koniecznoci wykupu lasu ani odszkodowania. Odmowa zezwolenia nie jest sprzeczna z prawem wasnoci tylko je ogranicza. To ograniczenie prawa wasnoci wcale nie jest sprzeczne z obecnym ustrojem prawnym i spoecznym, przeciwnie, wszystkie nowoczesne ustawodawstwa id bardzo daleko w kierunku tych ogranicze, o ile dobro publiczne tego wymaga. Uchwaa Wydziau Powiatowego dotyczy tylko planu parcelacji, a zmiana uytkowania terenu lenego zaley od decyzji Wojewody, ktry jest w tym wypadku wadz pierwszej instancji. Urzd Wojewdzki zastrzega w swych orzeczeniach, e wylesieniu moe ulec tylko pewien procent, a do wyrbu przystpi mona dopiero po zatwierdzeniu planu zabudowy.

Z wyjanie przedstawiciela Ministerstwa Rolnictwa wynika, i ustawa lena chroni interes publiczny, a tem samem niema powodw do uchylenia si od obrony tego interesu. Przepisy prawa budowlanego o parcelacji budowlanej mog by stosowane do danego terenu po zdjciu ochrony lenej o ile w dodatku dany teren zostanie uchwalony przez waciw gmin jako budowlany. 0 ile, jak to ma w danym wypadku miejsce, zachodzi potrzeba budowy nowych drg na terenie parcelowanym, wtedy uchwalenie planu parcelacji moe nastpi dopiero po sporzdzeniu planu zabudowania i zatwierdzeniu go przez waciw wadz pastwow.

W planie zabudowy, stosownie do przepisw art. io -go Prawa Budowlanego, powinny by ustalone linje regulacyjne i okrelone dokadnie granice i powierzchnia terenw przeznaczonych na cele budowlane, uytecznoci publicznej, upraw roln, len 1 t. p. Moe okaza si w pewnych wypadkach e plan zabudowania danej miejscowoci

przeznaczy na cele budowlane bardzo may procent powierzchni objtej planem np. 5%, reszt przeznaczajc na upraw len, roln i t. p.

Po wyjanieniu strony prawnej delegat P. T. R. M . zabra raz jeszcze gos, podkrelajc e w sprawie tej wchodzi w gr interes wyszego rzdu, przekraczajcy znacznie sfer bezporednich interesw Sejmiku.

Sprawa ta, ktrej pierwszorzdne znaczenie dla Warszawy jest bezsprzeczne, niewtpliwie jeszcze nieraz bdzie zajmowaa P. T . R. M .

Wystawa , ,Tani D o m Wasny,,. Prace przy organizacji wystawy s ju

w penym toku. Tereny na urzdzenie jej zostay ju przez M-stwo Rob. Publicznych przyznane i dziaki wytyczone. Komitet pracuje obecnie nad doprowadzeniem drogi, wody oraz wiata.

Otrzymano przeszo 30 planw i ofert na budow domkw. Plany te i oferty s rozpatrywane przez specjaln Komisj.

Budowa poszczeglnych domw ma by rozpoczt 5 lipca r. b., ukoczona 30 sierpnia r. b. Wystawa bdzie dostpna dla zwiedzajcych ju w czasie budowy (raz w tygodniu), a po ukoczeniu domw nastpi w dn. 10 wrzenia r. b. cakowite jej otwarcie i trwa hdzie przez 2 tygodnie.

Komisja Wntrza zaja si ju zorganizowaniem umeblowania tych domw.

Pozatem wybudowana zostanie specjalna hala, w ktrej znajd pomieszczenie: wystawy planw domw, osiedli, materjaw budowlanych, urzdze technicznych, instalacji, jednem sowem wszystkiego, co ma jakikolwiek zwizek z budownictwem mieszkaniowem.

Dla uatwienia zwiedzania wystawy projektuje si specjalne poczenie linj autobusow pomidzy placem Wilsona, a wystaw.

Artykuy Krelarskie rs?Jiffzr. ^ ^ . - . . . u i r a m y K o p j o w e

z a k a d H o p j o w y St. SzymasKi i K. CygasKi W a r s z a w a , u l . W i l c z a 3 2 , t e l . 8-14-78

24

B I U L E T Y N Z W I Z K U R E W I Z Y J N E G O S P D Z I E L N I M i e s z k a n i o w y c h i B u d o w a n o - M i e s z k a n i o w y c h

W P O L S C E

ROK 2. CZERWIEC Nr. 3.

Na drodze do organizacji Spdzielczoci Mieszkaniowej.

Z okazji Dnia Spdzielczoci", obchodzonego jako wito w dniu 5 czerwca r. b., naley przypomnie o brakach i wadach, spotykanych w dotychczasowej dziaalnoci spdzielni mieszkaniowych i wysun wnioski, zdajce do uzdrowienia stosunkw i polepszenia organizacji tych spdzielni.

Rozwj spdzielni mieszkaniowych w Polsce, aczkolwiek w ostatniem dziesicioleciu by pomylny i ywy, nie by jednak naleycie ujty i skoordynowany. Przyczyn tego szybkiego rozwoju by katastrofalny brak mieszka, spodziewana pomoc w budowie w postaci kredytw pastwowych i nadzieja zdobycia przy pewnym wysiku f i nansowym czonkw wasnego dachu nad gow. Do roku 1929 kroczy on zatem naprzd w miar powikszania rok rocznie sumy udzielanych kredytw na budownictwo mieszkaniowe. Nastpnie, wobec braku odpowiednich rodkw, przy kurczeniu si kredytw, kurczya si i dziaalno spdzielni mieszkaniowych, a w ostatnich czasach zostaa prawie zupenie zahamowana.

W okresie wzmoonej ,gorczkowej_ dziaalnoci nie odczuwao si tych wad i brakw, na jakie cierpiay spdzielnie mieszkaniowe, gdy nie byo czasu na zastanawianie si nad tem. Praca sza naprzd sil rozpdu, mylao si tylko, aby jaknajwi-cej budowa i jaknaj szybciej realizowa plany budowlane, dajc ludziom mono zamieszkania w schludnych, wygodnych i wasnych mieszkaniach. Dopiero, gdy przyszo do eksploatacji, do obliczania cisego kosztw i zwizanych z niemi ciarw f i nansowych, ktre spadn na wacicieli lub uytkowcw mieszka, przyszy refleksje.

Wyszy na jaw wady i braki organizacyjne i administracyjne. Powsta krzyk, e spdzielnie nie dorosy do swego zadania, e zmarnotrawiy udzielone im na budownictwo kapitay i stanowisko ich zostao przez to, powanie poderwane.

Nie przeczymy, e w wielu wypadkach przyczyn tego stanu rzeczy bya nieudolno w gospodarowaniu, a nawet niekiedy nieuczciwo, ale nietylko same spdzielnie tu zawiniy. Du win przypisa tu mona brakowi skoordynowanej polityki finansowej w kredytowaniu budownictwa mieszkaniowego, wadliwoci polityki terenowej i wielu innym czynnikom zewntrznym od spdzielni niezalenym.

Ten stan rzeczy, w jakim znalazy si obecnie niektre spdzielnie, wykaza jednak, e bez powanej pracy instrukcyjnej, bez systematycznej i fachowej opieki nad spdzielniami, uzdrowienie stosunkw i doprowadzenie do skoordynowania akcji nie bdzie moliwe. Praca taka i opieka, nietylko wzmocni organizacyjnie spdzielnie, lecz rwnie uatwi akcj czynnikom rzdowym.

Kilka lat starano si o stworzenie fachowej instytucji instrukcyjno-rewizyjnej. W kocu starania te zostay uwieczone skutkiem, gdy w roku ubiegym powsta Zwizek Rewizyjny Spdzielni Mieszkaniowych i Budowano-Mieszkaniowych w Polsce.. Obecnie mamy do zanotowania nowy krok na drodze do rozwoju, gdy Zwizek w miesicu biecym uzyska ustawowe prawo dokonywania rewizji i wskutek tego, zakres jego pracy musi by rozszerzony przede-wszystkiem w kierunku pracy instrukcyjnej.

25

N a czoo zagadnie w y s u w a si p r z e d e -w s z y s t k i e m p o t r z e b a z o r g a n i z o w a n i a krt k i c h kursw d !a adminis t ra torw i b u c h a l t e rw spdziel m i e s z k a n i o w y c h oraz o p r a c o w a n i a podrcznika ksigowoci d l a t y c h spdzielni . P i e r w s z y m b o w i e m w a r u n k i e m z d r o w e g o r o z w o j u spdzielni jest u t r z y m a n i e w niej adu i porzdku w p r a c y i w caej gospodarce , a da to m o e t y l k o sprysta a d m i n i s t r a c j a i naleycie z o r g a n i z o w a n a ksigowo , dajca w kadej c h w i l i j a s n y i naleyty przegld p r a c y i jej w y n i kw r z e c z o w y c h i f i n a n s o w y c h . W t e n c z a s m o n a l iczy n a to, e i wspdziaanie cz onk w bdzie i n n e , gdy z n i k n i e b r a k z a u f a n i a , g wn przyczyn w s z y s t k i c h n i e p o k o j o w i s z k o d l i w y c h z a m i e s z e k w spdzielniach.

N a j e d n o jeszcze naley p r z y t e m zwrc i uwag. W a r u n k i r o z w o j o w e spdzielni m i e s z k a n i o w y c h b y y b y z n a c z n i e lepsze, g d y b y wadze spdzielcze wiksz uwag zwracay na spdzielcze- uwiadomienie

cz onkw i lepsze z r o z u m i e n i e p r z e z n i c h i d e i spdzielczoci m i e s z k a n i o w e j . N i e s t e t y wadze spdzielni w t y m k i e r u n k u a lbo b a r d z o n i e w i e l e a lbo n i c zupenie n ie z d z i a ay. T r z e b a k o n i e c z n i e wykaza cz onkom e n ie s z u k a n i e wasnego in teresu , c h o b y k o s z t e m i n n y c h cz onkw, lecz wspdziaanie , dce d o zaspoko jen ia in teresu wsplnego w s z y s t k i c h cz onkw jest z a s a d n i c z e m z a d a n i e m spdzielczoci m i e s z k a n i o w e j i p r z y t a k i e m z r o z u m i e n i u spdzielczoci warto jej i korzyci cz onkw s tokrotn ie wzrosn.

Jeel i wadze spdzielni , p o z a akc j n a . p o l u g o s p o d a r c z e m , zechc p o p r a c o w a te n i e c o n a d spdzie lczem u w i a d o m i e n i e m cz onkw to n a p e w n o r e z u l t a t y dziaalnoci spdzielni bd z n a c z n i e lepsze . W i c e j p r a c y n a p o l u p r o p a g a n d y i uwiadomien i a spdzielczego wykae wkrtce zasadn i c z e wartoci d o b r z e z o r g a n i z o w a n e g o spd z i e l c z e g o r u c h u m i e s z k a n i o w e g o .

Prawa budownictwa spdzielczego do ulg

P o d n o s z si z c z a s e m wtpl iwoci i z a r z u t y : c z y spdzielnie ktre korzystay z p o m o c y p u b l i c z n e j ma j p r a w o da d a l s z y c h u l g ? C z y s k a r b pastwa m o e p j n a dalsze wiadczenia d l a pewne j l i c z b y o b y w a t e l i cz onkw spdzielni i c z y s u s z n e m jest b y og pozosta ych o b y w a t e l i mia b y ob oony t y m d o d a t k o w y m c i a r e m n a b u d o w n i c t w o spdzielcze?

P y t a n i a te s a m i s t a w i a m y jasno i j asno te c h c e m y na nie odpowiedzie .

Uprzywile jowani czy upoledzeni. P r z e d c z t e r n a s t u mnie jwice j la ty pa

s t w o wprowadzi o ustaw o o c h r o n i e l o k a torw w d o m a c h w y b u d o w a n y c h p r z e d w o j n i w okres ie w o j n y . U s t a w a ta z a p e w ni a o b y w a t e l o m m i e s z k a j c y m w t y c h d o m a c h p r z y w i l e j n ieusuwalnoc i z mieszka i o g r a n i c z e n i e wysokoci k o m o r n e g o d o n o r m p r z y k t r y c h b u d o w a n i e n o w y c h d o m w nietyko przestao b y r e n t o w n e ale nawet n iepokrywajce kosztw r e n o w a c j i kapita u.

U s t a w a ta n ie ob j a j e d n a k znaczne j czci o b y w a t e l i , k trzy z rnych p r z y c z y n n ie p o s i a d a l i w c h w i l i jej ogoszenia m i e s z ka w d o m a c h ni o b j t y c h l u b p r z y b y l i pnie j z i n n y c h mie j scowoc i c z y te z p r z y r o s t u n a t u r a l n e g o ludnoci .

W y c h o d z c z zasady rwnego t r a k t o w a n i a w s z y s t k i c h o b y w a t e l i pastwo w i n n o by o u m i e c i t y c h o b y w a t e l i bez mieszka w s tarych d o m a c h , co byo f izyczn n i e m o liwoci, a lbo dostarczy i m mieszka w n o w y c h d o m a c h na t a k i c h s a m y c h w a r u n k a c h .

U z n a n i e m tej zasady byo podjc ie p r z e z pastwo k r e d y t o w a n i a b u d o w n i c t w a m i e s z k a n i o w e g o , z u p r z y w i l e j o w a n i e m spdzielczego. Spdzie lnie korzystay z pierwszes twa p r z y k r e d y t a c h i o t rzymyway teoret y c z n i e wiksze n o r m y t y c h kredytw. P a s two m o g o by o w y b r a i n n e s p o s o b y : b u d o w a s a m e m u n o w e d o m y l u b kredytowa b u d o w n i c t w o p r y w a t n e . Pas two n i e poszo j e d n a k n a p o k r y w a n i e kosztw b u d o w y w

26

IOO p r o c e n t a c h a n i na r y z y k o eksploatac j i wasnych d o m w , n ie przelao te tego cak o w i c i e na kapita p r y w a t n y , ktry zreszt n ie kwapi si d o b u d o w n i c t w a m i e s z k a n i o w e g o p r z y k o m o r n e m z n a c z n i e wyszem ni w s t a r y c h d o m a c h .

Spdzie lnie b u d u j c e d o m y byy u p r z y w i l e j o w a n e p r z y k r e d y t o w a n i u b u d o w n i c t w a m i e s z k a n i o w e g o . D o spdzielni m i e l i w o l n y wstp w s z y s c y . D o spdzielni wstpowali l u d z i e ktrzy n ie c h c i e l i l u b n i e m o g l i pac i n ie legalnego o d s t p n e g o " z a m i e s z k a n i e w d o m a c h p r y w a t n y c h . K o s z t m i e s z k a n i a w d o m u n o w y m , w y b u d o w a n y m p r z e z sp d z i e l n i e zawsze j e d n a k by z n a c z n i e wyszy ni w s t a r y c h d o m a c h p r y w a t n y c h . C z o n k o w i e spdzielni wpacal i t eore tyczn ie 10 20 /o kosztw b u d o w y , j e d n a k s y s t e m o b l i c z a n i a t y c h kosztw p r z e z K o m i t e t R o z b u d o w y i B a n k G o s p o d a r s t w a K r a j o w e g o by t a k i , e w p r a k t y c e czonkowie spdzielni m u s i e l i wpaca 30 40 a nawet wice j %

T e wkady cz onkw spdzielni w b u d o w n i c t w o m i e s z k a n i o w e wynosz cona j -m n i e j dziesitki m i l j o n w zotych i bezwt-p i e n i a s z n a c z n i e wiksze ni udzia k a p i taw p r y w a t n y c h w b u d o w n i c t w i e m i e s z k a -n i o w e m . A wkady cz onkw spdzielni to przecie w lwie j czci oszczdnoci z z a r o b k w i uposae, osignite k o s z t e m w y r z e c z e n i a si w i e l u p o t r z e b k u l t u r a l n y c h i m a t e r j a l n y c h . a d n y m i n n y m s p o s o b e m pastwo n ie wcigno b y tak z n a c z n y c h kapitaw o b y w a t e l i d o b u d o w n i c t w a m i e s z k a n i o w e g o i to kapitaw nie l o k a c y j n y c h a n o w y c h .

O p r c z wkadu j e d n o r a z o w e g o czonek spdzielni w n o s i p o z a m i e s z k a n i u stae opaty mies iczne na spat kredytw, na n o w e inwestyc je i k o s z t y ekploatac j i . W s z y s t k o to r a z e m p r z y uwzgldnieniu n a j s k r o m nie jszego o p r o c e n t o w a n i a wasnych wkadw, d o czego przecie ma j p r a w o czonkowie spdzielni je l i p e w n e p r o c e n t y l i c z y sobie pastwo o d s u m wypoyczonych spdzieln i o m , p r z e k r a c z a z n a c z n i e c z y n s z k o m o r -n i a n y p acony p r z e z lokatorw s tarych d o m w .

Pastwo wydajc ustaw o o c h r o n i e l o katorw i n ie b u d u j c n o w y c h d o m w d l a nieposiada jcych mieszka, stworzyo d w i e kategorje o b y w a t e l i : 1) korzysta jcych z

m i e s z k a w s t a r y c h d o m a c h z a c e n 15 30 z o tych z a i z b ; 2) o b y w a t e l i mieszka j c y c h w d o m a c h w y b u d o w . i n y c h z u p r z y w i l e j o w a n y c h " kredytw, kcrzy pac z a izb r z a d k o ponie j 40 z o tych a czsto powye j 60 z o tych mies icznie .

C z o n k o w i e spdzielni n ie s wic o b y w a t e l a m i u p r z y w i l e j o w a n y m i a p r z e c i w n i e upo le d z o nym i .

Zyski i straty. C z o n k o w i e spdzielni korzysta j z m i e s z

ka w n o w y c h d o m a c h i n o w y c h d z i e l n i c a c h , n iewtpl iwie w w a r u n k a c h bardz ie j z d r o w o t n y c h i w y g o d n i e j urzdzonych . W i e l u z cz onkw spdzielni zdobyo wasno d o m k w z o g r d k a m i l u b mieszka.

S to niewtpl iwie powane korzyc i ,zdobyte j e d n a k powanym, czsto j a s k r a w o d r o g i m k o s z t e m j e d n o r a z o w y m i op acanych sta ymi wkadami n a spat i u t r z y m a n i e t y c h o b j e k t w .

S to j e d n a k n i e t y l k o korzyci cz onkw spdzielni .

B u d o w n i c t w o spdzielcze poszo w n o w e d z i e l n i c e : znaczn cz kosztw urzdze wodoc igowo-kanal izacy jnych , owie t l e n i o w y c h i i n n y c h p r z y urzdzeniu t y c h n o w y c h d z i e l n i c p o k r y l i cz onkowie sp d z i e l n i . O g r d k i , z ie lece , w z o r o w e p r a l n i e , o c h r o n k i , szkoy i t. p . urzdzenia k u l t u r a l n e s t w o r z o n e wycznie j u k o s z t e m cz onkw spdzielni , przyniosy z n a c z n e korzyci m i a s t o m , poprawiy z d r o w o t n o p r z e d m i e i znaczne j czci i c h mieszkacw, stworzyy n o w e , powane w a l o r y k u l t u r a l n e i s p o eczne .

Z a l u d n i e n i e dziki spdzie ln iom k r a cw mias ta umol iwi o r o z s z e r z e n i e k o m u n i k a c j i mie jskie j i p o d m i e j s k i e j : cz onkowie-spdzielni zwikszaj o b r o t y t r a m w a j w i i n n y c h rodkw k o m u n i k a c y j n y c h .

K r e d y t y b u d o w l a n e o b l i c z a n e s n a ob jek ty b a r d z o tanie , w p r a k t y c e nieosigalne . Nowe domy spdzielcze posiadaj wicej ni stare domy urzdze (azienki, kuchnie gazowe i t. p.). Urzdzenia te day powane zwikszenie zbytu wszystkich prawie gazi przemysu, day zatrudnienie licznym rzeszom robotnikw i pracownikw a porednio wiksze wpywy podatkowe.

27

R e g u jest p r a w i e , e kady czonek spdzielni wprowadza jcy si d o n o w e g o bardz ie j k u l t u r a l n e g o m i e s z k a n i a wydaj z n a c z n e s u m y n a uzupenienie swojego u -m e b l o w a n i a , na urzdzenie ogrdka, b a l k o n u i t. p . W s u m i e oglnej s to powane k w o t y d o c h o d w rnych gazi przemysu i rzemiosa , a porednio z n o w u s k a r b u .

K a d y p r a w i e czonek spdzielni to czowiek, k try skaza s iebie na dugie lata na o g r a n i c z e n i e s w o i c h p o t r z e b k o n s u m c y j -n y c h i r o z r y w e k k u l t u r a l n y c h , gdy spata udziau, ra ty mies iczne d o spdzielni i rne i n w e s t y c j e p o c z y n i o n e w n o w e m m i e s z k a n i u pochania j znaczn cz j ego d o c h o d w .

T e w y d a t k i j e d n a k cz onkw spdzielni s p o w a n y m c z y n n i k i e m k a p i t a l i z a c j i i zwikszenia si o b r o t w g o s p o d a r c z y c h w k r a j u .

W y d a j c ustaw o o c h r o n i e lokatorw pastwo obniyo w y d a t k i mieszkacw star y c h d o m w n a k o m o r n e d o n o r m n i e m o l i w y c h p r z y n o r m a l n y m o b r o c i e m i e s z k a n i a m i n i e t y l k o p o w o j n i e ale nawet w w a r u n k a c h p r z e d w o j e n n y c h . S t r a c i l i n a t e m wac ic ie le s t a r y c h d o m w , ktrzy j e d n a k o d b i l i sobie przewan cz t y c h strat n a w i e r z y c i e l a c h h i p o t e c z n y c h .

P a s t w o straci o p r z e z to n a p o d a t k a c h z n i e r u c h o m o c i mie jskie j j e d n o c z e n i e j e d n a k zyskao na zwikszonej zdolnoci k o n -s u m c y j n e j mieszkacw s t a r y c h d o m w i m o g o z podatkw s p e c j a l n y c h uzyska stae d o c h o d y na f i n a n s o w a n i e b u d o w n i c t w a m i e s z k a n i o w e g o .

U n i e m o l i w i e n i e wac ic ie lom s t a r y c h , d o m w p o b i e r a n i a k o m o r n e g o w wysokoci o g r a n i c z o n e j j e d y n i e p r a w e m poday i p o p y t u niewtpl iwie zahamowao r u c h b u d o w l a n y i r o z b u d o w mias t . B u d o w n i c t w o sp d z i e l c z e i wpaty cz onkw spdzielni p r z y czyni y si w y d a t n i e d o wypenienia tej l u k i . K r e d y t y u d z i e l o n e p r z e z pastwo n a b u d o w n i c t w o spdzielcze day yciu gos p o d a r c z e m u i s k a r b o w i z n a c z n e korzyci mater ja lne . O b y w a t e l e ponoszcy t e n ciar t. j . l o k a t o r z y s t a r y c h d o m w , paccy spec-c ja lny podatek n a cele b u d o w l a n e , pac w s u m i e z n a c z n i e m n i e j ni pacili p r z e d wo jn i m n i e j ni pac z a swoje m i e s z k a n i a czonk o w i e spdzielni .

Jakich ulg wolno nam da? K o n i e c z n o zas tosowania u l g w o b e c

spdzielni jest dzi naog b e z s p o r n a . P o d n o s z o n e s t y l k o wtpl iwoci c z y spdzie l n ie nia j p r a w o da o d s k a r b u u l g , k t r e wymagay b y dopat n o w y c h ( o p r o c e n t o w a nie i u m a r z a n i e l istw z a s t a w n y c h ) , szczeg l nie j o b e c n i e k i e d y s k a r b m a z n a c z n e k o p o t y f i n a n s o w e i k i e d y j e d n o c z e n i e r o l n i c t w o i przemys ponosz z n a c z n e s traty i p o t r z e b u j p o m o c y pas twowe j?

S p r b j m y rozway t spraw z p u n k t u w i d z e n i a czysto mater ja lnego.

P r z e d d w o m a , t r z e m a laty d o m y i m i e s z k a n i a posiaday pewn warto r y n k o w " . L o k a t o r w s t a r y m d o m u m g o t r z y m a p r z y o d s t p i e n i u " swojego m i e s z k a n i a p o 2 d o 4 tys icy z otych z a kad izb , choc ia w b u d o w m i e s z k a n i a tego n i c n ie woy ( jel i s a m n ie zapaci o d s t p n e g o " ) . T a k i s a m m nie j wi ce j m a j t e k " posiada w a c i c i e l m i e s z k a n i a w spdzielni z t rnic , e w m i e s z k a n i e to musia woy p o w a n y wkad. P r a k t y c z n i e wyraao si to w m o noci w y c o f a n i a wkadu w n i e s i o n e g o d o spdzielni i osiganiu okre lonych s u m z w y n a j m u caoci l u b czci m i e s z k a n i a . ( N a w i a s e m m w i c pokoje o d n a j m o w a n e o d cz onkw spdzielni byy zawsze t a s z e ni u lokatorw s t a r y c h d o m w ) .

O b e c n i e ta cena r y n k o w a mieszka spadla 0 30 40 p r o c . i cz t y c h strat m u s i rwnie ponie w i e r z y c i e l - k r e d y t o d a w c a . Jest to p r a w o e k o n o m i c z n e , ktre n ie d a s i e prze ama . P r z y p o d o b n y m , s z t u c z n y m s p a d k u rentownoci d o m w p r z e d k i l k u n a s t u la ty g wn cz t y c h strat ponieli wac i c iele s u m h i p o t e c z n y c h . G d y b y o b e c n i e p j t sam drog ale o d w r o t n i e t. j . wo y cay ciar strat ze s p a d k u wartoci d o m w n a i c h waciciel i c z y l i cz onkw sp d z i e l n i skoczyo b y si to z r u j n o w a n i e m 1 w y r z u c e n i e m z mieszka t y s i c z n y c h rzesz, urzdnikw, pracownikw umys owych i r o botn ikw czonkw spdzielni .

W b a r d z o l i c z n y c h w y p a d k a c h takie ca k o w i t e spisanie wkadw czonkw nie w y starczyo b y d o obnienia kosztw mieszka d o n o r m jak ie m o n a obecnie uzyska. W i e r z y c i e l , k try prze j by te d o m y z a s w o j e dugi, wyrzuca jc cz onkw spdzielni n a b r u k , n ie znalaz b y lokatorw, ktrzy b y

28

c h c i e l i paci c z y n s z pokrywajcy obecne raty n a o p r o c e n t o w a n i e i ra ty a m o r t y z a c y j n e .

T y m w i e r z y c i e l e m b y b y j e d n a k s k a r b i samorzdy ( o d p o w i e d z i a l n e za k r e d y t y ) , ktry musia b y dostarczy mieszka w y e k s m i t o w a n y m c z o n k o m spdzielni . P r z y n a j z i m n i e j s z e m wic nawet w y r a c h o w a n i u k u p i e c k i e m t r z e b a sposb t e n odrzuci .

A przecie kady w i e r z y c i e l p r y w a t n y i d z i e dzi n a ugod z dunikiem, zgadza si n a obnienie swojej nalenoci , czsto d o 70 40 p r o c . i rozoenie spaty jej n a raty , d la tego b o r o z u m i e , e r u j n o w a n i e dunika n ie ley w interes ie w i e r z y c i e l a , oraz , e dunik jest zawsze n a j l e p s z y m a d m i n i s t r a t o r e m maj tku , k try f a k t y c z n i e jest wasnoci w i e r z y c i e l i .

A przecie pastwo n ie m o e stosowa t y c h m e t o d co w i e r z y c i e l p r y w a t n y , a p o yczki u d z i e l o n e spdzie ln iom nie s wasnoci bankierw c z y kapital istw, ktrzy na to t y l k o poyczaj , eby zarabia na p r o centach .

G d y b y c e l e m pastwa byo l o k o w a n i e kapitaw d l a u z y s k a n i a pewne j i rentu j -cej si l o k a t y to naleao pienidze te p o ycza n ie spdzie lniom a b a n k o m , p r z e m y s o w c o m c z y k u p c o m , l u b w r e s z c i e p r z e d s i b i o r c o m p r y w a t n y m , ktrzy w okresie dobre j k o n j u n k t u r y pacili b y chtnie 10 i wice j p r o c e n t w r o c z n i e .

K r e d y t o w a n i e b u d o w n i c t w a m i e s z k a n i o w e g o podj te zostao j e d n a k p r z e z pastwo nie d l a korzyci f i n a n s o w y c h a d l a z a s p o k o j e n i a d o t k l i w e j bolczki spoeczne j , n i e m n i e j wanej jak b u d o w a n o w y c h drg, regulac ja rzek i w a l k a z e p i d e m j a m i , w ktre pastwo wkada z n a c z n e s u m y n i e t y l k o bez o p r o c e n t o w a n i a ale i bez chc i bezporedniego o d z y s k a n i a i c h .

G d y b y nawet w sabych spdzielniach

udao si uzyska n o w y c h , m o g c y c h wice j p ac i lokatorw c z y n a b y w c w , to w t e d y cel tej p o l i t y k i pastwowej b y b y rwnie w y p a c z o n y b o s k o r z y s t a l i b y z niej t y l k o lepiej uposaeni a s t r a c i l i na js absi m a t e r -ja ln ie , k i e d y z a m i e r z e n i a tej p o l i t y k i by y ca kiem o d w r o t n e umol iwienie z d o b y c i a m i e s z k a n i a t y m , k trych n ie b y o sta n a zapacenie o d s t p n e g o " .

Je l i zarwno z p u n k t u w i d z e n i a c z y s t o mater ja lnego jak i m o r a l n e g o u z a s a d n i o n a jest konieczno obnienia c iarw d l a d o m w i mieszka, ktre straci y z n a c z n cz swojej d a w n e j wartoci realnej to jas-n e m jest rwnie , e je l i pastwo i p r a c o d a w c a p r y w a t n y obniyl i p ace i uposaen i a musz rwnie o b n i y ciary t y c h l u d z i .

C z y m a m y t u m i e r n i k i j ak i? O w s z e m , t a k i s a m j a k i u z n a n y zosta

p r z e d k i l k u n a s t u la ty , k try zastosowao pastwo d o d o m w p r y w a t n y c h . K o s z t m i e s z k a n i a w spdzielni n ie m o e b y n a d m i e r n i e wyszy o d obecnego k o s z t u m i e s z k a n i a w d o m u p r y w a t n y m . O b c i e n i e j e d nej i z b y w n o w y m d o m u , c z n i e z m i n i m a l -n e m o p r o c e n t o w a n i e m wasnego wkadu czonka, n ie m o e przekracza p e w n e g o p r o c e n t u d o c h o d w mies icznych cz onka sp d z i e l n i .

O g l n i e m o n a ustal i , e odcienie t o w i n n o b y rwnolege d o s p a d k u wartoc i m i e s z k a n i a i d o c h o d w z uposae c z y l i 30 40 p r o c . W poszczeglnych w y p a d k a c h , w s t o s u n k u d o poszczeglne j sp d z i e l n i , n o r m y te m o n a bdzie o b n i y , t a m g d z i e cz onkami spdzielni s l u d z i e lepiej uposaeni i t r z e b a je bdzie z n a c z n i e podwyszy g d z i e cz onkowie spdzielni skadaj si z e l e m e n t u s abego f i n a n s o w o i g d z i e wyjtkowe w a r u n k i zwikszaj n a d m i e r n i e obc ienia t y c h cz onkw.

R A D A S P D Z I E L C Z A N A M O C Y A R T . 68 i ic8 p . 3 U S T A W Y O S P D Z I E L N I A C H , U C H W A Z D N I A 14 C Z E R W C A r. b N A D A A Z W I Z K O W I R E W I Z Y J N E M U S P D Z I E L N I M I E S Z K A N I O W Y C H I B U D O W L A N O -M I E S Z K A N I O W Y C H W P O L S C E ' ' U S T A W O W E P R A W O D O K O N Y W A N I A R E W I Z J I . W S Z Y S T K I E S P D Z I E L N I E Z W I Z K O W E K O R Z Y S T A J Z W S Z E L K I C H P R A W , P R Z Y S U G U J C Y C H S P D Z I E L N I O M N A L E C Y M D O Z W I Z K W R E W I Z Y J N Y C H .

29

O sprawiedliwy podzia ciarw P r a k t y k a wykazaa, e wikszo zatar

gw m i d z y cz onkami a wadzami spdziel n i powsta je na t le obl icze wysokoci wkadu m i e s z k a n i o w e g o i kosztw b u d o w y mieszka oraz rozoenia c iarw, zwizanych z eksploatac j w y b u d o w a n y c h d o m w na p o szczeglne lokale .

Zwizek czsto i n t e r p e l o w a n y jest w t y c h s p r a w a c h i o d b i e r a cay szereg czsto u z a s a d n i o n y c h , a czsto n i e u z a s a d n i o n y c h skarg . P r z y z n a b o w i e m t rzeba , e w d z i e d z i n i e tej panuje w i e l k a dowolno i ustalenie p e w n y c h zasad d l a t y c h obl icze, uatwioby z n a c z n i e dziaa lno wadz spdzielni i wnios o due u s p o k o j e n i e wrd czonkw.

Ponie j p o s t a r a m y si zasady takie w przybl ieniu okre l i .

S p r a w a k o s z t u m i e s z k a n i a i zwizanego z n i e m wkadu m i e s z k a n i o w e g o jest rzecz b a r d z o wan i naley j p r z e d rozpoczc i e m b u d o w y i p r z y j m o w a n i e m czonkw naleycie rozpatrze . c z y si o n a cile z wartoc i t e r e n u , na k t r y m osiedle z o stao p o b u d o w a n e , ze s p o s o b e m z a b u d o w a n i a , z wysokoc i i r o d z a j e m b u d y n k w o r a z z w y k o c z e n i e m tyche .

P r z y p u s z c z a l n e o b l i c z e n i a , k tre n a s t p n ie co czas j ak i t r z e b a korygowa j ak to n i e j e d n o k r o t n i e mia o mie jsce , d o p r o w a d z a j d o d e z o r g a n i z a c j i , a n ieraz , na co j u m a m y przykady, d o r u i n y spdzielni . N i e m a b o w i e m n i c gorszego i bardzie j p o d k o p u j c e g o zaufan ie d o spdzielni i jej wadz, j ak cige podwyszanie k o s z t u b u d o w y m i e s z k a n i a i