FURD Cities Monitor January 2018 | i

ปท 2 ฉบบท 1 ประจ ำเดอน มกรำคม 2561

เมองผาปง เมองดเดน เดนอยางไร

เมองแมมอก การเตรยมพรอมสเมองสขภาวะ

เมองดเดน ป 2560

ตนแบบรฐประศาสนศาสตรพลเมอง

1 | FURD Cities Monitor January 2018

บรรณาธการ

ยวด คาดการณไกล

ผชวยบรรณาธการ

ณฐธดา เยนบ ารง

กองบรรณาธการ

ณฐธดา เยนบ ารง

จฑามาศ พลสวสด

อรณ สถตพงศสถาพร

ออกแบบและรปเลม

ณฐธดา เยนบ ารง

ภาพปก

facebook/วสาหกจชมชนผาปง

ภาพในเลม

facebook/วสาหกจชมชนผาปง

ปลายฟา บนนาค

เผยแพร

ศนยศกษามหานครและเมอง

วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

637/1 อาคารพรอมพนธ 1 ชน 4 ถนนลาดพราว

แขวงจอมพล เขตจตจกร กรงเทพมหานคร 10900

CONTACT US

www.furd-rsu.org

Tel. (+66) 2938 8826

Fax. (+66) 2938 8864

FURD Cities Monitor January 2018 | 2

สวสดปใหม ป 2561 แกคนรกเมองทกทาน เขาสปศกราชใหมปจอกนแลว ทางศนยศกษามหานครและเมองขอเปดปศกราชนดวยการประกาศรางวลเมองดเดน ป 2560 อนไดแก เมองผาปง อ าเภอแมพรก จงหวดล าปาง ในฐานะเมองแหงการรวมพลงกนสรางบานแปงเมองดวยรฐประศาสนศาสตรพลเมอง รางวลดงกลาวมอบแกคนผาปงในพธประสาทปรญญาบตร มหาวทยาลยรงสต วนท 17 ธนวาคม พ.ศ. 2560 ทผานมา ในฐานะเมองดเดนของเรา ฉบบนจงเปนฉบบทจดเตมดวยเนอหาของการพฒนาเมองผาปง วาเหตใดเลาในฐานะเมองเลกๆ ถงมการพฒนามากมายได จดเดนททางเราจะเสนอทแตกตางคอ ระบบและกลไกในการบรหารจดการและพฒนาเมองของผาปงแตกตางกบเมองอนมาก และเปนอกหนงเหตผลทท าใหผาปงกาวสการพฒนาจนถงวนน ไมเพยงแคเมองผาปงเทานน แตฉบบนยงมเรองราวของเมองแมมอก เมองเลกเมองหนงในอ าเภอเถน จงหวดล าปาง ซงตงอยไมหางจากผาปงเทาไหรนก แมมอกก าลงอยในชวงของจดเรมตนการรวมกลม ขบเคลอนเมองกาวแรก ดวยการใชตนทนทงทางธรรมชาตและทางวฒนธรรมเปนรากฐานในการพฒนา จดเรมตนเลกๆ ของเมองแมมอกจะเปนอยางไรผอานทกทานโปรดตดตามได

ยวด คาดการณไกล บรรณาธการ

เลาเรองราว เมองผาปง ตนแบบสขภาพด มตงค ยงยน

รางวลเมองดเดน ป 2560 เมองผาปง จงหวดล าปาง

เมองแมมอก การเตรยมพรอมเขาสเมองสขภาวะ

1 | FURD Cities Monitor January 2018

เมองดเดน ประจ าป 2560

เมองผาปง ตนแบบรวมพลง สรางรฐประศาสนศาสตรพลเมอง

ศนยศกษามหานครและเมอง วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต มอบรางวลโครงการเมองดเดนดานรวมพลงกนสรางบานแปงเมองดวยรฐประศาสนศาสตรพลเมองประจ าป 2560 แก "ประชาสงคมเมองผาปง" ในพธประสาทปรญญาบตร มหาวทยาลยรงสต วนท 17 ธนวาคม พ.ศ. 2560 ทงนศนยศกษามหานครมความเหนวา ประชาคมเมองผาปงสามารถน าการพฒนาประเทศไดโดยไมจ าเปนตองรรอภาครฐแตเพยงอยางเดยว การผสานศาสตรและศลปแหงการพฒนาโดยน าพกน าแรงของคนในชมชนคอรฐประศาสนศาสตรพลเมองทมพลงอยางยงในการสรางการอภวฒนทงดานเศรษฐกฐปฏสมพนธกนทางสงคม ความเปนอยและสขภาวะทดขนใหแกคนผาปง ตามเปาหมายแหงการม “สขภาพด มตงค ยงยน” (รายละเอยดอานเพมเตมไดทค าประกาศเกยรตคณ) นบวาเปนตนแบบเมองดเดนดานรวมพลงสรางรฐประศาสนศาสตรพลเมองไดดยง รางวลเมองดเดน เปนโครงการทรเรมโดยศนยศกษามหานครและเมอง วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต เพอเปนแรงกระตนและสรางความภมใจใหกบผสรางบานแปงเมอง ไมวาจะเปนภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสงคม ซงด าเนนการตอเนองมากวา 4 ป ส าหรบเมองดเดน ประจ าป 2560 น ไดแก เมองผาปง จงหวดล าปาง

FURD Cities Monitor January 2018 | 2

3 | FURD Cities Monitor January 2018

ค าประกาศเกยรตคณ ผาปง เมองแหงการรวมพลง

สรางรฐประศาสนศาสตรพลเมอง

ผาปง คอชอของเมองเลกๆ ในจงหวดล าปาง ต าบลซงนอยคนนกจะเคยไดยน

แตชมชนกลางหบเขาแหงนกลบมเรองราวและเรองเลาทนาสนใจซอนอยมากมาย ในแงประวตศาสตร ผาปงเคยเปนเสนทางลดส าคญทสมเดจพระนเรศวรมหาราชใชเดนทพทางบกจากอยธยาขนเหนอเพอไปตเมององวะ ในแงธรรมชาต ยงเปนพนทอดมสมบรณไปดวยปาไผหลายพนไร กระทงทกวนน ในแงของการพฒนา ผาปงยงประสบความส าเรจในฐานะชมชนทองถนเขมแขงทพงตนเองไดอยางครบวงจร

สารพดปญหาลวนเปนแรงขบเคลอนสการพฒนา ยอนกลบไปใน พ.ศ. 2537 ต าบลผาปงจ าตองถกผนวกไปอยภายใต อบต. แมพรกดวยเหตผลดานประชากรทมนอยเกนกวาจะมองคกรปกครองสวนทองถนเปนของตนเองจนท าใหหลายครงขาดโอกาสในการพฒนา กอปรกบภาวะขาดแคลนน าในฤดแลงตดตอกนนบสบปเปนเหตใหประชากรยายถนออกไปท างานนอกพนท เหลอไวเพยงความซบเซาของชมชนทมเพยงผสงอายและเดกเทานน ปญหาเหลานน ามาสจดหกเหทางความคดทท าใหชมชนเลงเหนวาการพงพาและนงนบวนคอยความชวยเหลอจากภาครฐอาจไมใชค าตอบ และคอยๆ เปลยนเปนพลงใหชาวผาปงลกขนมาจดการตนเองและพฒนาพนทอยางจรงจง

ตงตนดวยพลงชมชน ชาวเมองผาปง ระดมความความคดจากปญญาชนในพนท รวมก าหนดวสยทศน จดท าแผนพฒนาผาปง คดนอกกรอบ บรหารจดการโดยองคกรทางสงคมในรปของมลนธพฒนาชมชนและวสาหกจชมชน

ความส าเรจทเกดขนไมใชเพราะโชคชะตา แตปญญาปฏบตคอหวใจส าคญทท าใหผาปงพฒนาไดอยางตอเนองโดยเนนการน าความรและบทเรยนจากหลายเมองมาประยกตใช ผานการลองผดลองถก พสจนซ าจนเกดการปฏบตทสอดคลองกบบรบทของพนท เมองสามารถขบเคลอนเศรษฐกจไดดวยศกยภาพของตนเองจากการใชประโยชนทรพยากรคนและทรพยากรธรรมชาตทม ขณะเดยวกนสงคมกถกเชอมรอยไวอยางมนคงดวยธรรมนญผาปงทคนในชมชนพรอมใจกนยดถอปฏบต

FURD Cities Monitor January 2018 | 4

เมองผาปงในวนนมไดหยดอยเพยงวสาหกจระดบครวเรอนเทานน แตยงวางเปาหมายขยายไปสการเปนองคกรธรกจทบรหารเบดเสรจโดยชมชนทกขนตอน โดยใชนวตกรรมมาจดการทรพยากรไผใหเกดประสทธภาพควบคไปกบการอนรกษดวยการพฒนาเปนสนคาทมมลคาเพม ทงถานไผประสทธภาพสงทใชในเวชส าอาง ภาชนะไบโอจากเยอไผ ตลอดจนการผลตไฟฟาพลงงานชวมวลจากถานไผเพอลดรายจายดานพลงงาน ขณะเดยวกน ชมชนกไมลมทจะวางแผนจบคทางธรกจ ส ารวจและหาลกคารายใหญรองรบผลตภณฑของชมชนไวลวงหนากอนทปจจบนจะลงมอสรางโรงงานผลตอยางเปนทางการ การรจกใชนวตกรรมและความชาญฉลาดในการคดขามขนจากตลาดชมชนสตลาดระดบประเทศนจงเปนวสยทศนทท าใหในอนาคตผาปงจะมระบบเศรษฐกจทพงตนเองไดอยางสมบรณ ทงยงสรางงานสรางอาชพ ชวยใหคนหนมสาวทอยไกลบานไดกลบมาท างานในชมชน ไดใชเวลาอยรวมกบครอบครว ท าใหผาปงกลบมามชวตชวาอกครง

“ผาปงโมเดล” คอตวแบบแหงความส าเรจทมาจากมอชาวผาปงอยางแทจรง และนบเปนบทพสจนส าคญทแสดงใหเหนวา ทองถนหรอเมองสามารถน าการพฒนาประเทศไดโดยไมจ าเปนตองรรอภาครฐแตเพยงอยางเดยว การผสานศาสตรและศลปแหงการพฒนาโดยน าพกน าแรงของคนในชมชนคอรฐประศาสนศาสตรพลเมองทมพลงอยางยงในการสรางการอภวฒนทงดานเศรษฐกจ ปฏสมพนธกนทางสงคม ความเปนอยและสขภาวะทดขนใหแกคนผาปง ตามเปาหมายแหงการม “สขภาพด มตงค ยงยน”

ศนยศกษามหานครและเมอง วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต เหนวา พลงพลเมองของผาปงควรคาแกการยกยองเชดช จงขอมอบรางวลเมองดเดนน ใหแกคณรงสฤษฏ คณชยมง ในฐานะผน าภาคประชาสงคมเมองผาปง ไว ณ ทน

5 | FURD Cities Monitor January 2018

FURD Cities Monitor January 2018 | 6

7 | FURD Cities Monitor January 2018

ผาปงเปนต าบลของอ าเภอแมพรก จงหวดล าปาง แมกายภาพจะมลกษณะของชนบทอยมาก แตวถชวตคนผาปงกาวเขาสความเปนเปนเมองแลว

ทมาของคนผาปงนนจากการเลาตอๆ กนมาของบรรพบรษ รากเหงาของคนผาปงมาจากคนบานทาหลวง อ าเภอเถน อกขอสนนษฐานหนง วากนวาคนผาปงมาจากอ าเภอล จงหวดล าพน เดนทางเทาและทางเกวยนขามดอยหลวงและดอยอานมามายงเมองแหงน ต าแหนงผาปงสนนษฐานจากค าบอกเลาของชาวบานวา เปนจดหนงในเสนทางลดโบราณพมา-เชยงใหม และจดประทบพกของสมเดจพระนเรศวรฯ

วากนวาสมเดจพระนเรศวรฯ ใชเสนทางลดโบราณส าหรบการเดนเทา เดนทพ ผานผาปงเพอตอไปยงเชยงใหมได ใกลต าบลผาปงมพนททเรยกกนวา “ปางปอกา” หรอทพกของพอคาทจะเดนทางไปคาขาย และมดอยชอ “ดอยปองลอ” อยบรเวณดอยหลวง ซงมทางลอเกวยนขามไปยงอ าเภอลได ชอสถานทเหลานสนบสนนขอสนนษฐานทวาผาปงอยในเสนทางลดโบราณจากพมาไปยงเชยงใหม

เดมท เนองดวยภมประเทศของต าบลมลกษณะเปนหบเขา พนทสวนใหญเปนปาสงวนแหงชาต มพนทท ากนนอย ทงยงแลงน าเพราะผวดนเปนดนทรายทไมอมน า การท านาในพนทซงเปนอาชพหลกของชาวชมชนจงท าไดเพยงปละ 1 ครง ท าใหคนผาปงเรมทยอยออกจากพนทไป

ทวาในวกฤตกยงมโอกาสใหเหน ความขาดแคลนทรพยากรธรรมชาตเพอการท ากนนไดกลายเปนแรงผลกดนใหคนผาปงจ านวนไมนอยละทงอาชพเกษตรกรรมและมงหนาเรยนหนงสอเพอสงสมความรไปใชในการประกอบอาชพ คนเหลานไดกลบมายงผาปง สงผลใหผาปงกลายเปนชมชนทมปญญาชนซงเชยวชาญในหลากหลายศาสตรอยจ านวนมาก และคนกลมนเองทกลายมาเปนตนทนส าคญทจดชนวนการเปลยนแปลงใหเกดขนในผาปง

FURD Cities Monitor January 2018 | 8

พ.ศ. 2537 ทเรมมการจดตงองคการบรหารสวนต าบลในพนท ทางการไดยบรวมสภาต าบลผาปงเขากบองคการบรหารสวนต าบลแมพรกซงอยหางออกไปถง 25 กโลเมตร เนองจากต าบลผาปงนนมประชากรนอยกวา 2,000 คน ท าใหตามกฎหมายแลวไมสามารถจดตงองคการบรหารสวนต าบลเปนของตนเองได ฉะนน ผาปงจงเสยโอกาสการพฒนาเนองจากงบประมาณภาครฐทไมเพยงพอ กอปรกบสภาพภมศาสตรทไมเออตอการเกษตร ไดท าใหเกดปญหาประชากรวยแรงงานยายถนฐานออกนอกพนท สงเหลานกลายมาเปนแรงกระตนใหชาวผาปงรเรมแผนพฒนาตนเองขนใน พ.ศ. 2547

คนผาปงไดรวมกนราง “ธรรมนญผาปง” ขน เพอเปนจารตคอยก ากบสมาชกชมชน มกรอบและกตกาในการอยรวมกน เชน ควบคมการใชทรพยากรในปา การลดปรมาณการใชสารเคมในเกษตรกรรม หากผ ใดละเมดธรรมนญน แมจะไมมบทลงโทษตามกฎหมาย แตจะมมาตรการทางสงคมมาลงโทษแทน เชน การไมชวยในงานบญตาง ๆ การไมคบคาสมาคม การใหบ าเพญประโยชน ธรรมนญนผานกระบวนการรวมคด รวมตดสนใจ รวมรางของคนผาปง เปนธรรมนญทคลายกบรฐธรรมนญของประเทศ อนเปนกฎหมายสงสดในการปกครองรฐ ททกคนตองไมละเมดรวมกนดวย ซงธรรมนญผาปงถอเปนหลกและเปนจดแขงทท าใหคนผาปงมทศทางและความเขาใจรวมกนได

หมวดท1 บททวไป หมวดท 2 เปนคนด หมวดท 3 มปญญา

หมวดท 4 รายไดสมดล หมวดท 5 สขภาพแขงแรง

หมวดท 6 สงแวดลอมสมบรณ หมวดท 7 สงคมอบอน

หมวดท 8 หลดพนอาชญากรรม หมวดท 9 กองทนพงตนเอง

หมวดท 10 การสรางความเขมแขงคณะกรรมการหมบาน(กม.)

หมวดในธรรมนญต าบลผาปง

แผนดงกลาวเปนแผนระยะ 20 ป (พ.ศ. 2547 – 2567) ค น ผ า ป ง ไ ด ร ว ม ก น ค ด เ ล อ ก แ ล ะ แ ต ง ต ง “คณะกรรมการพฒนาชมชนต าบลผาปง” ขนมาเปนกลไกในการบรหารจดการ ใชแนวคดการแปรทน 3 ดานเปนโอกาส ไดแก ทนจากทรพยากรธรรมชาต ทนจากวฒนธรรมของชมชน ทนจากการรวมมอกบหนวยงานภายนอกทงภายรฐและเอกชน ครอบคลมทงการพฒนาเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม และสขภาวะ แกนของการพฒนามงเนนความยงยนอยทการพฒนาสมาชกชมชนใหมความรและทกษะทจ าเปน

9 | FURD Cities Monitor January 2018

มลนธพฒนาชมชนผาปง มลนธพฒนาชมชนผาปง พฒนาตอยอดมากจากคณะกรรมการก ากบทศทางการพฒนาชมชนต าบลผาปง มสถานะเปนนตบคคลตามกฎหมาย ท าหนาทเปนองคกรศนยกลางของชมชน คอยควบคมดแลวสาหกจทงหมด นอกจากนนยงมหนาทอ านวยการบรหารชมชน ประสานความรวมมอ เชอมโยงเครอขายผานกระบวนการมสวนรวมของภาคประชาชนรวมกบหนวยงานภาครฐ รฐวสาหกจ และเอกชน

วสาหกจชมชนผาปง ชมชนไดรวมกนวางแผนการพฒนาทสอดคลองกบทรพยากรในพนทและกอใหเกดการพงพาตนเองไดในระยะยาวดวยการจดตงวสาหกจชมชนผาปงขนเพอเปนองคกรขบเคลอนเศรษฐกจชมชนอยางเปนระบบและสรางความเขมแขงในการด าเนนกจการเพอสงคม สรางงานขนในพนทดวยการใหชาวบานไดรวมกลมกนท างานและสรางรายไดเสรมจากสงทตนมตนทนและความถนด รวมถงบรหารจดการวสาหกจดวยตนเอง จนในปจจบน วสาหกจชมชนผาปงขยายตวขนจนมมากถง 19 กลม กจกรรมของแตละวสาหกจมความสมพนธกนแบบลกโซในลกษณะพงพาและแบงปนผลประโยชน

บรษทจ ากด

เมอวสาหกจด าเนนงานจนมเสถยรภาพและเรมมโอกาสทจะตอยอดธรกจใหเตบโตขนได ชมชนผาปงจงมความคดในการตงบรษททมสถานะเปนองคกรเอกชนเตมตวขนมาเพอดแลกจการของวสาหกจและเปนตวแทนในการประสานงานทางธรกจเพอรองรบคคาและตลาดทจะขยายตวขนในอนาคต โดยปจจบน มการตงบรษทจ ากดแลว 2 บรษท ไดแก บรษท กรน คอมมนต กรป จ ากด และ บรษท ถานไผผาปง จ ากด

เมองจะเดนไปทางใด ผคนจะจดวางต าแหนงหรอความสมพนธอยางไร ขนอยกบรปแบบวธการบรหารจดการของเมองนน รปแบบและกลไกจดการเมองผาปงมหลายรปแบบ ขนอยกบจะพฒนาเรองใด ซงรปแบบและกลไกทเกดขน ท าหนาทบรหาร 2 ดาน คอ ดานเศรษฐกจและดานสงคม การบรหารเศรษฐกจ ผาปงมขนตอนบรหารได 4 ขนตอน คอ 1) วจย พฒนาและแปรรป 2) ทดสอบผลตภณฑ 3) หาลกคา 4) วางแผนการผลต ดวยการใชแนวคด ‘ปญญาปฏบต’ เปนแกนหลกของการพฒนาผลตภณฑชมชน ท าใหทกความคดทกกระบวนการตองมขอมลและทฤษฎรองรบ มการปฏบตจรง มการลองผดลองถก ผานกลไกหลากหลายรปแบบทน าเขามาปรบใชใหเหมาะแกการขบเคลอนเศรษฐกจของเมอง ดงน

FURD Cities Monitor January 2018 | 10

มลนธพฒนา

ชมชนผาปง

บ. – บาน สรางงานสรางอาชพ

บรษท กรน คอมมนต กรป จ ากด

บรษท ถานไผผาปง จ ากด

พฒนาทางเศรษฐกจ พฒนาทางสงคม

ร. – โรงเรยน

ว. – วด

ส. – สภาเดกและเยาวชน

ส. – สถานอนามย ส าเรจแลว

อยในชวงปรบปรง

ก าลงพฒนา

สรางรายได

วสาหกจชมชน

ชมชนไดรวมกนวางแผนการพฒนาทสอดคลองกบทรพยากรในพนทและกอใหเกดการพงพาตนเองไดในระยะยาวดวยการจดตงวสาหกจชมชนผาปงขนเพอเปนองคกรขบเคลอนเศรษฐกจชมชนอยางเปนระบบและสรางความเขมแขงในการด าเนนกจการเพอสงคม สรางงานขนในพนทดวยการใหชาวบานไดรวมกลมกนท างานและสรางรายไดเสรมจากสงทตนมตนทนและความถนด รวมถงบรหารจดการวสาหกจดวยตนเอง จนในปจจบน วสาหกจชมชนผาปงขยายตวขนจนมมากถง 19 กลม กจกรรมของแตละวสาหกจมความสมพนธกนแบบลกโซในลกษณะพงพาและแบงปน

การพฒนาดานสงคม

กลไกส าคญทท าใหสงคมผาปงพฒนามาไดจนถงทกวนน โดยมหลกการบรหารส าคญ คอ บ. ว. ร. ส. ส. อนหมายถงการบรหารทใชสถาบนทางสงคมของเมองเขามารวมในการขดเกลาสงคม สถาบนทางสงคมครอบคลมทง บาน (บ.) สถาบนขนาดเลกทส าคญ สงเสรมใหดแลขดเกลาสมาชกในครวเรอน สงเสรมอาสาสมครชมชนในการดแลครวเรอนในชมชนอยางรอบดาน วด (ว.) ในฐานะศนยกลางการจดงานประเพณวฒนธรรมตามเทศกาลและจดกจกรรมสวดมนตทกวนพระ โรงเรยน (ร.) ในฐานะแหลงทนสนบสนนนกเรยนทเรยนดมความสามารถและเปนแหลงรบเยาวชนแลกเปลยนจากสหรฐอเมรกา สถานอนามย (ส.) ซงรบหนาทในการดแลสขภาพคนในชมชน สภาเดกและเยาวชน (ส.) ซ งเด กเกดใหมในชมชนจะมสถานะเปนสมาชกสภาทนท ทางมลนธจะเปนผจดอบรมใหมการรวมกลมท ากจกรรม สบทอดเจตนารมของชมชน

ผงกลไกการบรหารจดการเมองผาปง

11 | FURD Cities Monitor January 2018

พฒนานวตกรรมถานไผประสทธภาพสง Bamboo Acti-vated Charcoal ) มคณสมบตดดซบเชอแบคทเรย เชอรา ไขมน เหงอไคล กลนเหมนในรางกาย จงนยมน ามาเปนสวนผสมในเวชภณฑ ยารกษาโรค และเครองส าอาง นอกจากน ยงสามารถใชในอตสาหกรรม เชน สวนผสมในการผลตถานไฟฉาย (อยระหวางการกอสรางโรงงานถานไผประสทธภาพสง)

เทคโนโลยตอบพลงงานอาทตย สะอาด และปลอดภยส าหรบการบรโภค เกษตรทยงยน ดปล ใบบวบก ปลาไหลเผอก แกนตะวน มะรม

ผลตไฟฟาพลงงานชวมวลชมชน เปนการศกษาวจยระบบผลต Syngas พลงงานทดแทนชมชนจากถานไผ เพอน ามาเปนเชอเพลงดานการเกษตร ครวเรอน และการขนสง ทดแทน LPG NGV LNG เชน การสบน าเพอการเกษตร หรอใชกบยานพาหนะ

การผลตเชอเพลงกอน Briketts เปนวสาหกจตอเนองทน าเศษขเลอย มาผลตเปนถานอดแทง เพอใชเปนพลงงานชมชนทสะอาด ลดการเผาขยะ ลดปญหาสงแวดลอม ทดแทนการใชกาซหงตม

แกปญหาการขาดแคลนน า โดยการสรางฝาย และการท าธนาคารน าใตดน ใชการขดบอทมความลกประมาณ 5-10 เมตร เพอใหอากาศระบายไดท าใหน าใตดนแทนทจะถกดดลงไปสน าวงหมด กจะผดขนมาในบอทขดแทน ชวยการรองรบน าฝนไวใชในหนาแลงอกดวย

การปลกไผ จ านวน 50,000 กลา/ป ในพนท 500 ไร/ ป ตดตอกนเปนระยะเวลา 5 ป ควบคไปกบการเพาะกลาพนธไผ จ านวน 600,000 กลา/ป รวมเครอขายความรวมมอ 13 อ าเภอในจงหวดล าปาง

FURD Cities Monitor January 2018 | 12

เชน ใชกลวยน าวาในชมชนมาผลตเปนกลวยอบดวยเทคโนโลยตอบพลงงานอาทตย สะอาด และปลอดภยส าหรบการบรโภค ผลตสมนไพรพนบาน สรางมลคาเพมทางพชผลทางการเกษตรทยงยน ดปล ใบบวบก ปลาไหลเผอก แกนตะวน มะรม

ตรวจแหลงเพาะพนธลกน ายงลายของแตละ บานทกสปดาห หากพบวาบาน ไหนมความเสยงตอการเปนแหลงเพาะพนธยงลาย จะมการปกธงแดงไวหนาบาน เพอใหสมาชกในบานกลบไปปรบปรง วนนผาปงไมมไขเลอดออก ตดตอกน 10 ปแลว

จดท าโรงเรยนผสงอาย เพอจดกจกรรมใหผ สงอายเขารวม สรางงาน สรางสงคมแกผสงอาย

บรการทพกเพอตอนรบผมาศกษาดงาน ซงมเฉลยแลวปละ 5,000 คน พฒนาสถานทบานของชาวบานทไมมผอาศย และบานทเจาของบานสมครเ ขามาเปนสมาชกกลมโฮมสเตยชมชน พรอมกบอบรมการบรหารจดการและตอนรบผ มาศกษาดงาน พรอมมการบรหารจดการเพอการทองเทยวชมชน

การฟนฟวฒนธรรมตานกวยสลาก การฟนฟและสบสานการตกลองปจา และการสบสานวฒนธรรมพนบาน และทส าคญการท าโครงการกอสรางพระบรมธาตเจดยหลวง 12 นกษตร

แลกเปลยนวฒนธรรมไทย-อเมรกน และโครงการแลกเปลยนวฒนธรรมไทย-ญป น มกลมนกเรยน high school ชาวอเมรกนมาอยเพอศกษาเรยนรวถชวตของคนผาปง และสอนภาษาองกฤษแกเดกนกเรยนโรงเรยนผาปงวทยา

13 | FURD Cities Monitor January 2018

จากป 2537 จนถงวนน ความมงมนอยากไมลดละผสาน

กบการยดม น ในห ลกปญญาปฏบต ท น ามา ใช แกปญหาสงแวดลอม เศรษฐกจ และพฒนาสงคมของผาปงใหน าไปส

เปาหมายทวางไว ท าใหผาปงในวนนไดขนชอวาเปน “ตนแบบ

วสาหกจพลงงานชมชน” และตนแบบ “การพงตนเอง” ดวยหลกการมสวนรวมของประชาชน รวมคดและรวมท า เนนปฏบต

จรง (Learning by doing) ผลตสนคาจากฐานชวภาพ คดคน

นวตกรรมตางๆ สรางตลาดและขายสนคาไดดวยตนเอง ตลอดการพฒนาทผานมานนไดสรางการเปลยนแปลงจนทท าใหสงคม

ของผาปงมคณภาพเพมขนในทกดาน ตงแตเศรษฐกจ สงคม

สขภาพ และสงแวดลอม

ปจจยส าคญทท าใหชมชนผาปงพฒนามาถงทกวนนไดคง

ไมพนวกฤตทรมเราจนกระตนใหสมาชกชมชนลกขนมาแกไข และสามารถยกระดบใหชมชนผาปงกลายเปนชมชนเขมแขงตวอยาง

ในทสด อนทจรง แนวคดของผาปงมใชเรองใหมหรอเรองไม

สามารถเรยนรได หากแตสงทผาปงตางไปจากทอนๆ คอการลงมอท าอยางจรงจง เมอเกดปญหาแลวตองแกไขมใชลมเลก เรยนร

จากความผดพลาดแลวสรปเปนบทเรยน

FURD Cities Monitor January 2018 | 14

“ หากมองยอนไปจะเหนวาผาปงทกวนนไดสรางปรากฏการณใหมใหเกดขนนนคอ “ทองถนทน าการพฒนาประเทศ” ถอเปนการลมลางความเขาใจแบบเดมทวาทองถนนนลาหลงและ

ยากจน และแสดงใหเหนทองถนทไปไดไกลกวาประเทศนนเปนสง

ทเปนไปได

“

15 | FURD Cities Monitor January 2018

การเตรยมพรอมสเมองแหงสขภาวะ

แมมอก เปนต าบลหนงซงตงอยในอ าเภอเถน จงหวดล าปาง หางจากทวาการอ าเภอเถนไปทางทศเหนอประมาณ 22 กโลเมตร แมมอกมาจากชอของล าน าทไหลลงสบานผาคอก ชาวบานนยมเรยกวาแมน าผาคอก จากนนเรยกเพยนกนมาวาแมน าแมมอก และไดเรยกชอหมบานตามล าน าวาบานแมมอกมาจนถงปจจบน

พนทสวนใหญเปนทลาดเชงเขา ภเขาเหลานลวนเปนแหลงตนน าล าธารทส าคญของต าบล สวนล าน าทไหลไปอกฝงหนงของภเขาลงสพนทในเขตจงหวดแพรและสโขทย กลายเปนตนน าของแมน ายม โดยมปาแมมอก ถอเปนปาสกงามผนสดทายของล าปาง และเปนปาสมนไพรทมความอดมสมบรณ ปจจบนมเนอทเกอบ 2 แสนไร หรอคดเปนรอยละ 12 ของเนอทอ าเภอเถนทงหมด มประชากร 5,799 คน หรอราว 1,400 หลงคาเรอน

ประชากรสวนใหญประกอบอาชพทางเกษตรกรรม ไดแก เพาะปลกพชและเลยงสตว พชทปลก อาท ขาว ถวลสง ขาวโพด กระเทยม พชผกสวนครว ล าไย มการเลยงสตว เชน โคเนอ กระบอ สกร เปด ไก ปลาน า

แมมอกจะเปนเมองคลายกบเมองผาปง เนองจากทตงไมหางกนมากนก แมกายภาพจะมลกษณะของความเปนชนบท แตคนวยกลางคน คนรนใหมกเรมมการปรบตวเขาสวถชวตแบบเมองแลวเชนกน เชน มนายทนในพนท มการใช so-cial media แตขณะเดยวกนยงมลกษณะแบบชนบทอยมาก คอ มผ ส ง อาย ท สนใจ มความ เ กยว ของกบวฒนธรรมพระพทธศาสนาอยตลอด จะมความตนตวในการเปนผน าท ากจกรรมตางๆ เชน การประกอบประเพณสลากภตในชวงเขาพรรษา ซงกจกรรมบญทงหมดมกจะไดรบความรวมมอในการเขารวมอยางดจากคนทกเพศทกวยเสมอจนกลายมาเปนจดแขงดานตนทนทางสงคมของชมชน

FURD Cities Monitor January 2018 | 16

ในวนทเมองตางๆ ของไทยเรมหนกลบมาใชตนทนทางพนทของตวเองตอยอดและพฒนานน แมมอกกเปนอกหนงเมองทหวงจะขบเคลอนเมองไปขางหนาดวยตนทนของตวเอง ในวนนแมมอกมฐานการพฒนาทเปนการรวมกลมของชาวบานแตเดมอยแลว เชน การรวมกลมของชางฝมองานไม จนไดรบการพฒนาขนเปนสหกรณหตถกรรมผลตภณฑไมบานหวยเกาะหลวง จ ากด ซงเปนแหลงอาชพทสรางรายไดทางหนงใหแกชาวชมชนต าบลแมมอก

การรวมกลมแปรรปจากสมนไพร ดวยตนก าเนดจากฐานตนทนทรพยากรธรรมชาต ชาวแมมอกใชสมนไพรสดรกษาโรคมาแตดงเดม จงมการกอตงสหกรณการเกษตรสมนไพรต าบลแมมอก จ ากด ภายใตชอตราสนคา “สมนไพรแมมอก” ด าเนนการผลตและจดจ าหนายผลตภณฑจากสมนไพร สมาชกมสวนรวมในการปลกสมนไพรอนทรย โดยมการจดการแปลงเพาะปลกพชทหลากหลาย ผลตภณฑสมนไพรจงผลตขนจากวตถดบทมคณภาพด ปลอดสารพษ และไดรบการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยแบบมสวนรวม (PGS) เนนการผลตสมนไพรเพอสขภาพ ผลตภณฑทโดดเดน ไดแก ยาแคปซลขมนชน และยาชงชมเหดเทศ เปนตน ซงถอเปนตนทนทส าคญในการตอยอดไปสกจกรรมดานสขภาพอนๆ ของชาวแมมอกได

17 | FURD Cities Monitor January 2018

การมพนฐานของการรวมกลมเปนทนเดมแลว ท าใหแมมอกมกลมคนทจะเปนก าลงส าคญในการพฒนา มหลากหลายกลม ซงประกอบดวยสมาชกจากทงชาวแมมอกทยงอยในแมมอก และชาวแมมอกทไปท างานอยนอกถน คนกลมนมทงอาจารย พระสงฆ พนกงานเทศบาลต าบลแมมอก นกธรกจทองถน ต ารวจ ดอกเตอรหลากหลายสาขา เปนหวหอกส าคญในการระดมความรวมมอผานกจกรรมการท าบญ โดยใชวดเปนสอกลางในการรวมตว ส ง ท รอยรดพวกเขาไวอยางเหนยวแนน คอ

มตรภาพในวยเยาว ซงสวนใหญเปนเพอนนกเรยนเกากน ความเปนญาตพนองเกยวพนกน รจกกนทงต าบล และความส านกรกในแมมอก ทตองการพฒนาใหบานเกดเมองนอนของตนมความเจรญทางดานคณคาและมลคา ใหคนในชมชนพงพาตนเองและพงพาซงกนและกนได โดยพฒนาบนพนฐานอตลกษณของตนเอง ใชทรพยากรและทนพนททมอยใหเกดประโยชนสงสด กลไกของการท างาน แบงคนออกเปนกลมใหญ 4 กลม

1. กลมปฏบต กลมปฏบตจะแบงยอยเปนอกหลายทมตามความถนดของแตละคน โดยแบง เ ปน ทมประชาสมพนธ ทมนกบรบาลผสงอาย ทมโฮมสเตย กลมการทองเทยว ทมเกษตร เปนตน

2. กลมประสานงาน คนในกลมประสานงานนคอ คนจากแตละทมปฏบตทถกคดตวมาเปนหวหนาของแตละทม ท าหนาทเปนผ ประสานงานระหวางกลมอ านวยการกบทมของกลมปฏบตแตละทม

FURD Cities Monitor January 2018 | 18

3. กลมอ านวยการ กลมนเปนกลมคนทเปนแกนหลก เปนตวเชอมระหวางขางลางกบขางบน เชอมระหวางนกวชาการ แหลงทนตางๆ กบกลมประสานงานและคนในพนทแมมอก

4. กลมพเศษ คอกลมทปรกษา เปนทปรกษาดานการตลาด การผลต เปนปญญาปฏบตทเปนผเฒาผ แก ผ หลกผ ใหญทมประสบการณและประสบความส าเรจในสาขาของตน มความเชยวชาญเฉพาะดาน เชน คณหนย เปนคนแมมอกทไปท าธรกจขายผลผลตทางการเกษตรทเ ชยงราย จะเ ขามาเปนทปรกษาดานการตลาดน าการผลต และมผสงอายทานหนง เคยจดสวนใหพระราชนของนวซแลนด กจะเขามาเปนทปรกษาดานภมสถาปตย

19 | FURD Cities Monitor January 2018

สราง Care Giver รองรบสงคมผสงอาย เตรยมความพรอมสเมองสขภาวะ

ประเดนการขบเคลอนเมองแมมอกทส าคญ คอ การสงเสรมกจกรรมเชงสขภาพ เขาสการเปนเมองสขภาวะ ดวยการตอบสนองตอสงคมผ สงอายทชาวแมมอกก าลงเผชญหนาอยในปจจบน ซงโครงการแรกทจะรเรมขนใน พ.ศ. 2561 คอการอบรมนกบรบาลผสงอาย โดยศนยเรยนรและพฒนาสขภาวะผสงอายแบบครบวงจรและบรบาลผ ปวยระยะสดทาย โรงพยาบาลรามาธบดจะเขามามบทบาทส าคญในการสรางหลกสตรอบรมนกบรบาลผ สงอายหรอทเรยกวา “ผ ดแล” (Care Giver) ซงแบงการดแลออกเปน 3 ระดบ ใชเวลาในการอบรมประมาณระดบละ 7 วน

การสรางนกบรบาลจะเรมตงแตการดแลขนพนฐาน เปนการดแลผสงอายพงพงทยงชวยเหลอตวเองไดบาง ระดบถดไปคอการดแลเบองตน เปนการดแลผสงอายทตดเตยง ผ สงอายสมองเสอม หรอมภาวะแทรกซอนทซบซอนมากขน โดยหลกสตรจะเนนการฝกปฏบตจรง อาท การวดความดน การเชดตว การจดทาทางทถกตองในการยกตวผ ปวย การอมขนมาจากเตยง การชวยจากเตยงลงมานงเกาอ การพยงตว การพาเดน เพอใหผ ปวยปลอดภย และใหตวผดแลเองปลอดภยดวย รวมถงการชวยชวต การปมหวใจ การปฐมพยาบาลเบองตน ตลอดจนการน าหลกสตรการนวดตอกเสน ทคดคนขนมาเปนภมปญญาเฉพาะสาธารณสขอ าเภอเถน เขามาผนวกเขาไวดวย เพอการดแลสขภาพผสงอายอยางครบวงจร

ภายหลง จากกา รอบรมนกบ รบาลผ ส ง อ าย ห ร อ “ผดแล” (Care Giver) ชาวแมมอก รนท 1 จ านวนประมาณ 60 – 70 คน แมมอกมแนวทางการด าเนนงานเพอตอยอดกลมนกบรบาลเปน 3 แนวทางดงน

FURD Cities Monitor January 2018 | 20

โดยจดตงเปนกลมวสาหกจชมชนเพอเปนศนยกลางในการตดตอประสานงานเพอสงนกบรบาลทมความพรอมออกไปท างานเปนผ ดแลตามบานหรอตามศนยรบดแลผ สงอายในพนทใกลเคยง ในจงหวดล าปาง จงหวดตาก หรอจงหวดอนๆ ตอไป

1

การรบผสงอายเขามาดแลในชมชนระยะสน

การรบผสงอายเขามาดแลในชมชนระยะสน มการพฒนาบานพกคางในชมชนรปแบบโฮมสเตย เหมาะส าหรบลกหลานทตองการเดนทางมาทองเทยวในชมชนและพนทละแวกขางใกลเคยง และตองการพาพอแมผ สงอายมาพกผอนตากอากาศในสถานท ท มอากาศด ลกหลานจงสามารถฝากผสงอายไวทบานพกเพอใหนกบรบาลเปนผดแล และออกไปเทยวดวยความสบายใจ ไมตองกงวล

2

การรบผสงอายเขามาดแลในชมชนระยะยาว

โดยผนวกเขากบแนวคดธรกจบรการเพอสขภาพระยะยาว (long-stay and health care) โดยใชบรการดานสขภาพเปนจดขาย มการบรการดานสขภาพอยางครบวงจร ทงนเพอใหบรการแกกลมลกคาเปาหมายผสงอาย หรอวยเกษยณอาย ทตองการเขามาพกผอนระยะยาว ระยะเวลาตงแต 2 สปดาห จนถง 2-3 เดอน หรอ 1 ป

แมวนนแมมอกอาจจะไมเมองใหญ ทเตมไปดวยการพฒนาทล าหนามากมาย แตแมมอกเปนเมองธรรมชาตทยงคงความดงเดม มอากาศทดในแบบทหลายเมองอยากได และวนนพวกเขากอยากแปรเปลยนตนทนธรรมชาต ภมปญญาพนบาน และทนทางสงคมอนเปนจดเดนของสงคมทมพนฐานชนบท รวมพลงสรางกลมคนทเขามาคดและวางแผนขบเคลอนเมองในแบบทพวกเขาอยากใหเปน แมจะอยในชวงเรมตน แตกจดเรมตนทเปนเคารางของการพฒนาทด กลมคนทรกเมอง สรางสรรคสงดเพอเมอง จะเปนจดเรมตนทดใหแมมอกกลายเปนเมองทนาอยเมองหนงของไทย

3

การสงออกนกบรบาลไปดแลผสงอายภายนอกชมขน

“

”

เมอง ยอนคด มงสอนาคต

ศ.ดร. เอนก เหลาธรรมทศน

ทนทางสงคมกบการพฒนาเมอง

ศ.ดร. อานนท กาญจนพนธ

เมองขวางน า

ศ. กตตคณ เดชา บญค า

ชดหนงสอเมอง

เอนกทรรศน ศ.ดร. เอนก เหลาธรรมทศน

เศรษฐศาสตรบนทางสายกลาง ศ.ดร. ตรณ พงศมฆพฒน

หนงสอออกใหม

สงซอไดท ... 1 ) รานหนงสอออนไลน : CPWIBOOKS.lnwshop.com 2) เบอรโทรศพท 02-938-8826 (ในเวลาราชการ) 3) Facebook Page : ศนยศกษามหานครและเมอง Center for Megacity and City Studies

เมองนยม

ศ.ดร. เอนก เหลาธรรมทศน

เมอง กน คน ผศ.ดร. พชญ พงษสวสด

วทยาลยรฐกจ ม ห า ว ท ย า ล ย ร ง ส ต ก อ ต ง ข น เ ม อ ป พ . ศ . 2 5 5 7 จ า ก ด า ร ข อ ง ศาสตราจารย ดร.เอนก เหลาธรรมทศน โดยความเหนชอบและสนบสนนจาก ดร.อาทตย อไรรตน อธการบดมหาวทยาลยรงสต เนองดวยความปรารถนาทตองการใหเปนคลงปญญาเพอการพฒนาเมองอยางยงยน โดยมพนธกจดงน

เพอการพฒนาเมองอยางยงยน และจดการความรใหสามารถเชอมโยงสนโยบายสาธารณะเพอยกระดบคณภาพชวต ทงในระดบพนทและระดบประเทศ

ใหเกดการเชอมประสานเครอขายภาคพฒนาเมองทงภายในและตางประเทศ เพอสรางความรวมมอทางวชาการในการพฒนาเมองอยางยงยนใหมประสทธภาพ

ในการสรางสรรคการพฒนาเมองสขภาวะ ศนยศกษามหานครและเมอง ไดรเรมจดท าโครงการ

หรอทเรยกสน ๆ วา “ ” และมชอภาษาองกฤษวา “ ” โดยการสนบสนนของส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) หนาทหลกคอ สรางและพฒนาองคความรใหมทตอบสนองตอการพฒนาเมองของไทย จดใหมเวทแลกเปลยนเรยนรระหวางนกคดและผน าการพฒนาเมอง และสรางเครอขายการพฒนาเมอง นอกจากน ไดรเรม โดยมหาวทยาลยรงสตมอบรางวลเปนประจ าทกป เพอเชดชยกยองผน าหรอผสรางบานแปงเมอง อนจะเปนก าลงใจสรางใหเกดความภมใจและเปนพลงสรางสรรคการพฒนาเมองอยางยงยนในอนาคตสบไป

3 | FURD Cities Monitor January 2018

ศนยศกษามหานครและเมอง วทยาลยรฐกจ มหาวทยาลยรงสต

637/1 อาคารพรอมพนธ 1 ชน 4 ถนนลาดพราว

แขวงจอมพล เขตจตจกร กรงเทพมหานคร 10900

Website: www.furd-rsu.org

Tel. (+66) 2938 8826 Fax. (+66) 2938 8864