ww

w.k

ullh

add.c

om

Il-Óadd 21 ta’ Diçembru, 2014Óar©a Nru 1,119 Prezz ›0.80

PROF. FRANS CIAPPARA

DWAR IL-MALTIN

FIS-SEKLU TMINTAX

INTERVISTA MA’

Ara pa©na 6 u 7

Il-Kummissjoni Ewropea informat lill-Partit Nazzjonalista illi l-ftehim bejn il-Gvern u x-Shanghai Power Electric g˙all-bini ta’ power station ©dida, kifukoll il-Power Purchase Agreement li sar mal-ElectroGas Malta Consortiumma jmorrux kontra t-trattati Ewropej.

Dwar din ir-risposta, l-OppoΩizzjoni ma g˙amlet l-ebda konferenza stampa

quddiem xi bini pubbliku biex tammetti li kellha tort dwar il-kwistjoni, anzihija ppreferiet li tixkupaha ta˙t it-tapit g˙ax ma kinitx isservi l-finijiet politiçitag˙ha.

Ara pa©na 3

KEJL DIFFERENTI

Din il-gazzetta tista’ tiΩvela li ta˙t gvernijietNazzjonalisti ntuΩa kejl differenti ma’ dawk is-sul-dati li ˙allew bieb miftu˙ f’çentru ta’ detenzjoni.Filwaqt li fl-2008 suldat partikolari ng˙ata chargetalli ˙alla bieb miftu˙, fl-2011 Mifsud Bonnici tastruzzjoni biex ma jitti˙dux tali passi dixxiplinarjifil-konfront ta’ dawk li ˙allew bibien miftu˙a u˙arbu sitt immigranti.

Ara pa©na 2

MA DAQQX GÓAL WIDNEJHOM

XEWQA GÓALL-HIV

Kultura perikoluΩa nfirxet sew fl-Istati Uniti uanke f’pajjiΩi Ewropej, fejn persuni li mhumiexinfettati bil-virus tal-HIV qed ifittxu persuni infet-tati proprju sabiex ikollhom relazzjoni mag˙hombl-iskop li jie˙du dan il-virus qerriedi. Staqsejnalis-Segretarjat Parlamentari g˙as-Sa˙˙a jekk huxqed jiltaqa’ ma’ dan il-fenomenu wkoll f’pajjiΩna.

Ara pa©na 4

ÌBIR TA’ FONDI

Mument ˙elu mill-kampanja ©bir ta’ fondi tal-Partit Laburista. Iç-çkejkna Georgia, bint is-Segretarju EΩekuttiv Lydia Abela, tmelles il-Bambin fiç-Çentru Nazzjonali Laburista.

Matul tmiem il-©img˙a li g˙addiet il-PartitLaburista rçieva s-somma sabi˙a ta’ €568,344f’donazzjonijiet. Il-Partit Laburista jirringrazzjamill-qalb lil dawk kollha li taw id-donazzjonitag˙hom.

RITRATT: JOE CAMENZULI

02 21|12|2014 LOKALIKÓkullhadd.com

Mistoqsijiet li qed iqumu dwar id-deçiΩjoni tal-eks-Ministru Carm Mifsud Bonnici li fl-2011 ordna li majitti˙dux passi dixxiplinarji kontra persuni li kienuresponsabbli g˙all-˙arba ta’ immigrant miç-çentru ta’detenzjoni ta’ Óal Safi, liema ˙arba ntemmet bil-mewttal-immigrant, qed jibqg˙u ming˙ajr twe©iba. U dang˙ax fl-a˙˙ar ©imag˙tejn l-istess Mifsud BonniciΩamm fommu sieket g˙al kollox.

Il-fatti li saru mag˙rufa sa issa dwar dan il-kaΩ mill-ikter serju jpo©©u r-responsabbiltà politika kollhakemm hi fuq Carm Mifsud Bonnici. IΩda informaz-zjoni li jista’ jiΩvela l-KullÓadd tkompli tqanqal iktarmistoqsijiet dwar l-a©ir tad-deputat Nazzjonalista.

Il-˙arba tal-immigranti li spiççat fil-mewt ta’ wie˙edminnhom tmur lura g˙al-lejl ta’ bejn is-16 u s-17 ta’April 2011. Dakinhar ˙arbu sitt immigranti li kienumiΩmuma fiç-çentru ta’ detenzjoni ta’ Óal Safi u warali nqabdu tnejn minnhom, wie˙ed minn dawn –immigrant min-Ni©erja – kien spiçça miet. Kienin˙atar Bord ta’ Inkjesta li, fost o˙rajn, sab li l-˙arbakienet saret g˙ax kien hemm gates li ma kinuxinΩammu mag˙luqa.

Il-Logutenent Kurunell Brian Gatt, li dak iΩ-Ωmienkien imexxi ç-çentri tad-detenzjoni, kien irrakkoman-da li jittie˙du passi dixxiplinarji g˙ax, fi kliemu, kienhemm negli©enza u traskura©ni mill-uffiçjali li maobdewx ir-regolamenti. Huwa talab lil dawn l-uffiçjaliinvoluti biex jag˙mlu stqarrija iΩda dawn irrifjutaw. Il-Logutenent Kurunell Gatt ried ikeççi lil dawn l-uffiç-jali min˙abba li ma ridux jikkooperaw. HawnhekkiΩda interviena l-eks-Ministru Carm Mifsud Bonnici likien tah direttiva biex l-affarijiet jibqg˙u kif kienug˙ax kien qallu li l-Pulizija kienet qed tinvestiga.

Waqt li jirriΩulta li fil-verità l-Pulizija dak iΩ-Ωmienbaqg˙u ma ˙adu ebda passi, dan l-a©ir ta’ MifsudBonnici huwa attakkat anke mill-konkluΩjonijiet tal-inkjesta. L-inkjesta, fil-fatt, tirrimarka li jekk xi ˙addi˙alli bieb miftu˙ meta skont ir-regolamenti l-biebsuppost ikun mag˙luq, ma hemmx g˙alfejn wie˙ed

joqg˙od jistenna l-Qorti biex jie˙u passi dixxiplinarji. Fir-rakkomandazzjonijiet tal-inkjesta jintqal ukoll li

g˙andhom ji©u infurzati r-regoli ta’ dixxiplina u sig-urtà, u fejn dawn ma ji©ux obduti g˙andhom jittie˙dupassi immedjati indipendentement minn inkjesti bil-Qorti. L-inkjesta tis˙aq li n-nuqqas ta’ passi immedjatijista’ jindika li kollox jista’ jg˙addi. Fil-verità, iΩda,kien biss fi Frar ta’ din is-sena, kwaΩi tliet snin wara lise˙˙ il-kaΩ, li Ωew© suldati u uffiçjal tad-detenzjonitressqu l-Qorti b’rabta mal-mewta tal-immigrant min-Ni©erja.

L-ind˙il tad-Deputat Nazzjonalista biex iwaqqaf millijittie˙du passi dixxiplinarji jqanqal ˙afna iktar misto-qsijiet fid-dawl ta’ kif imxew l-affarijiet f’kaΩijiet o˙ra.Il-KullÓadd hija infurmata li fl-2008, fuq kaΩ ta’ naturasimili, l-affarijiet kienu mxew b’mod g˙al kollox dif-ferenti. Din il-gazzetta tista’ tiΩvela li fl-2008 suldat

ing˙ata charge g˙ax kien ˙alla bieb ta’ compoundmiftu˙ u ming˙ajr superviΩjoni, bil-konsegwenza liimmigrant ipprova ja˙rab. Tliet snin wara, iΩda, metasitt immigranti ˙arbu g˙ax t˙alliet gate miftu˙a uwie˙ed minnhom spiçça miet, Carm Mifsud Bonniciordna biex ma jittie˙du ebda passi dixxiplinarji, ankejekk il-parir kien g˙al kollox il-kontra.

Il-Kap tal-Partit Nazzjonalista Simon Busuttil qieg˙edjiddefendi lil Mifsud Bonnici u qed jg˙id li danm’g˙andu ebda responsabbiltà politika xi j©orr g˙ax,skont hu, din ir-responsabbiltà politika n©arret meta l-Partit Nazzjonalista tilef l-a˙˙ar elezzjoni ©enerali.Anke hawn Simon Busuttil huwa Ωbaljat g˙ax sal-a˙˙ar elezzjoni ©enerali ˙add ma kien jaf b’dan l-a©irta’ Carm Mifsud Bonnici, liema a©ir sar mag˙ruf bissiktar kmieni dan ix-xahar wara li l-Prim Ministru Ωvelat-tag˙rif fil-Parlament.

Matul it-tielet kwart tal-2014, Malta kellha l-akbar Ωieda fl-opportunitajiet ta’ xog˙ol fost il-pajjiΩikollha Ewropej u issa huwa biss fil-Ìermanja li hemm opportunitajiet ta’ xog˙ol aktar milli hawnf’Malta.

Dan ir-riΩultat poΩittiv huwa kkonfermat mill-a©enzija tal-Unjoni Ewropea, il-Eurostat, li ppubb-likat statistika dwar kemm hemm opportunitajiet ta’ xog˙ol f’kull pajjiΩ u kif jitqabbel mal-postijiettax-xog˙ol eΩistenti.

Dan jikkonferma l-potenzjal kbir li g˙andu pajjiΩna. Lil hinn mill-bozoz ˙omor li qed tara l-OppoΩizzjoni, l-azjendi f’pajjiΩna huma g˙atxana g˙al iktar ˙addiema u jridu jkabbru l-operattag˙hom.

Il-pagi jog˙lew iktar mill-medja Ewropea

Matul it-tielet kwart tal-2014, il-paga medja f’pajjiΩna g˙oliet bi 2.1% f’perjodu meta l-inflazzjonikienet ta’ inqas minn 0.4%. L-istatistika ma˙ru©a l-Erbg˙a li g˙adda mill-Eurostat turi li l-pagiΩdiedu fis-setturi kollha tal-ekonomija Maltija.

IΩ-Ωieda fil-pagi f’Malta kompliet tisboq sewwa dik irre©istrata fil-bqija tal-Unjoni Ewropea. Matulit-tielet kwart tal-2014, il-paga medja fil-pajjiΩi tal-Unjoni Ewropea Ωdiedet b’1.4% kontra t-2.1%f’Malta. IΩ-Ωieda li gawdew minnha l-˙addiema Maltin kienet il-˙ames l-og˙la fost il-pajjiΩi taΩ-ÛonaEwro.

L-akbar Ωieda fil-paga medja kienet fil-kostruzzjoni, fejn il-Eurostat osservat tkabbir ta’ 4.4%. Kienhemm ukoll Ωieda Ωg˙ira fil-paga medja fil-manifattura, settur fejn il-pagi kienu naqsu matul it-tnax-il xahar ta’ qabel.

L-istatistika tal-Eurostat tikkonferma li, fl-a˙˙ar tnax-il xahar, iΩ-Ωieda fil-paga medja f’Malta la˙qetit-2.3% li hija ferm og˙la mill-inflazzjoni matul dan il-perjodu. Dan ir-riΩultat i©ib fix-xejn l-argumentnegattiv tal-OppoΩizzjoni li b˙alissa hawn g˙afsa fil-pagi u l-˙addiema qed jispiççaw b’anqas flusfil-but.

Din il-©img˙a l-istampa tal-Partit Nazzjonalista ppruvat tag˙melstorja mill-fatt li Glen Bedingfield ing˙ata çitazzjoni g˙ax kienipparkjat ˙aΩin f’Tas-Sliema.

L-istampa tal-Partit Laburista t˙oss li kwistjonijiet frivoli b˙aldawn mhumiex posthom fl-a˙barijiet, iΩda din id-darba ddeçidej-na li nikkupjaw ftit lill-Partit Nazzjonalista u noqog˙du nfittxumin qieg˙ed jikser il-li©ijiet tat-traffiku.

Minnufih iltqajna mal-kaΩ tad-Deputat Nazzjonalista JasonAzzopardi, li fil-5 ta’ Novembru li g˙adda nstab ˙ati ta’ over-speeding mit-Tribunal ta’ Óal Qormi.

EΩatt wara waslilna ritatt tal-vettura ta’ Anne Fenech, il-President tal-EΩekuttiv tal-PN, li nhar l-Erbg˙a kienet ipparkjata˙aΩin tant li bdiet tostakola wisa’ s˙i˙ ta’ bankina fi Triq SanÌwann fil-Belt.

L-g˙ada stess, ji©ifieri l-Óamis, ilma˙na l-karozza tal-Viçi Kaptal-PN Mario Demarco pparkjata f’kantuniera fuq linji sofordoppji fi Triq San ÌuΩepp, il-Óamrun.

Irridu niççaraw li din tal-a˙˙ar ilma˙nieha b’kumbinazzjoniwaqt li konna sejrin id-dar mill-uffiççju, u ma konniex qed ni©ruwara xi ˙add biex nissindikaw x’inhu jag˙mel. Tant hu hekk lilanqas kellna ener©ija ni©bdulu ritratt.

Konvinti li, kieku fittixna iΩjed, konna nsibu ˙afna iktar espo-nenti tal-PN li kisru xi regolamenti tat-traffiku. A˙frulna li mafla˙niex nag˙mlu sforz ikbar f’dan l-eΩerçizzju ta’ ©urnaliΩmufjakk.

MIFSUD BONNICI ÌIMAGÓTEJNFOMMU SIEKET

MALTA BL-AKBAR ÛIEDA FL-OPPORTUNITAJIET TA’ XOGÓOL U FIL-PAGI

ÌURNALIÛMU FJAKK

LOKALI KÓ 21|12|2014 03kullhadd.com

M’GÓOÌBITHOMX IR-RISPOSTAIl-Kummissjoni Ewropea informat lill-Partit Nazzjonalista illi l-ftehim bejn il-Gvern u x-Shanghai Power Electric g˙all-bini ta’ power station ©dida, kif ukoll il-Power Purchase Agreement li sar mal-ElectroGas Malta Consortium ma jmorruxkontra t-trattati Ewropej.

Dan sar permezz ta’ risposta li tat il-Kummissjoni Ewropea (KE) g˙al misto-qsija parlamentari tal-MembruParlamentari Ewropew ThereseComodini Cachia nhar it-Tnejn li g˙adda.

L-ebda irregolarità

Fil-mistoqsija tag˙ha, hija allegat li l-Gvern Malti kien injora b’mod deliberatil-proçeduri normali g˙all-offerti fil-proçess li wassal g˙al investiment ta’iktar minn €300 miljun fis-setturener©etiku Malti.

Madankollu, fir-risposta tag˙ha, il-Kummissjoni Ewropea sa˙qet li, mill-informazzjoni g˙ad-dispoΩizzjoni tag˙ha,hija tqis li l-awtoritajiet Maltin ma evitawl-ebda obbligu relatat mal-proçedurig˙all-akkwist tal-Unjoni Ewropea.

Min-na˙a, sostniet il-KE, kuntratti g˙all-provvista ta’ ener©ija jew ta’ fjuwils g˙all-produzzjoni tal-ener©ija, b˙al gas pur-chase agreements, huma eskluΩi mill-

ambitu tad-Direttiva marbuta ma’ utilitiesattwalment applikabbli meta jing˙ataminn entitajiet li joperaw fis-settur tal-ener©ija.

Min-na˙a l-o˙ra, ftehim ta’ xiri ta’ener©ija li tinvolvi l-obbligazzjoni g˙all-investituri biex jibnu u joperaw impjant©did jikkostitwixxi kuntratt ta’konçessjoni li wkoll mhuwiex kopertmid-Direttiva 2004/17/KE, u g˙alhekksu©©etta biss g˙all-prinçipji tat-TrattatTFEU (Treaty on the Functioning of theEuropean Union).

Fir-rigward tal-proçess kompetittiv, il-Kummissjoni nnutat is-sej˙a korrispon-denti g˙all-espressjonijiet ta’ interessmog˙tija g˙all-uΩu, b˙ala linja gwida,tad-dispoΩizzjonijiet tal-AvviΩ Legali Malti178 tal-2005, li jimplimenta d-Direttiva2004/17/KE, minkejja l-fatt li dawn id-dispoΩizzjonijiet ma japplikawx speçifika-ment g˙all-provvista ta’ ener©ija jew ta’fjuwils. “Sakemm ippruvat mod ie˙or,dan jimplika li l-prinçipji tat-Trattat ©ewrispettati,” ikkonkludiet il-KE.

Dwar din ir-risposta, l-OppoΩizzjoni mag˙amlet l-ebda konferenza stampa biextammetti li kellha tort dwar il-kwistjoni,anzi hija ppreferiet li tixkupaha ta˙t it-tapit g˙aliex ma kinitx isservi l-finijietpolitiçi tag˙ha.

IT-TRASPORT PUBBLIKU L-ÌDID SE JIBDA FIT-8 TA’ JANNARIl-Gvern la˙aq ftehim li permezz tieg˙ul-ishma tal-Malta Public Transport, il-kumpanija mmexxija mill-Gvern biextopera s-servizz tranΩitorju tat-trasportpubbliku, j inxtraw mill-kumpanijaSpanjola Autobuses de Leon g˙all-prezz ta’ €8 miljun. Bis-sa˙˙a ta’ dan il-ftehim, il-kumpanija Spanjola ntrabtetbiex tibda tmexxi s-servizz tat-trasportpubbliku mit-8 ta’ Jannar li ©ej.

Il-ftehim intla˙aq wara negozjati sen-sittivi li kienu ilhom g˙addejjin g˙aldawn l-a˙˙ar xhur, li kellhom ji©usospiΩi g˙al xahar min˙abba mandatta’ inibizzjoni l i madankollu ©iemiç˙ud mill-Qorti, u b’hekk setg˙ujitkomplew fil-©ranet li g˙addew.

Il-prezz tan-noll se jibqa’ l-istess

Il-bejg˙ tal-kumpanija tal-Gvern jinklu-di l-˙las ta’ €8 miljun g˙all-akkwist tal-assi kollha tal-kumpanija. L-operatur il-©did se jkun qed jinvesti madwar €40miljun biex jopera s-servizz tat-trasportpubbliku. Dan l-investiment mhux sejkun rifless fin-noll, g˙ax kif ©iemwieg˙ed, in-nollijiet se jibqg˙u l-ist-ess.

L-investiment jinkludi x-xiri ta’ 142karozza tal-linja ©dida, li kollha humaEuro 6, u li se jid˙lu fis-servizz sas-sajfli ©ej. Barra minn hekk, biex is-servizzikun jista’ jid˙ol gradwalment sakemmjaslu l-karozzi tal-linja l-©odda, se

jinkrew numru ta’ karozzi tal-linja tat-tip low floor.

X’jinkludi l-ftehim?

Permezz ta’ dan il-ftehim, il-kumpanijase tkun qieg˙da wkoll tinvesti fit-ta˙ri©tal-impjegati tag˙ha, kif ukoll fl-uΩu ta’simulators g˙all-karozzi tal-linja u fit-titjib tas-sistema tal-ICT.

Il-ftehim jinkludi wkoll l-implimentaz-zjoni b’mod gradwali ta’ rotot ©odda ufrekwenzi a˙jar tat-trasport pubbliku lise jammontaw g˙al Ωieda ta’ 3 miljunkilometru kull sena. Kopja tal-ftehim setkun imqieg˙da fuq il-mejda tal-Kamratar-RappreΩentanti fil-©ranet li ©ejjin.

“Mhux se nwieg˙du mirakli”

Il-Ministru g˙at-Trasport u l-Infrastruttura Joe Mizzi qal li l-Gvernried jassigura li dan il-kuntratt ikunjag˙mel sens g˙aΩ-Ωew© na˙at. Fikliemu stess, il-Gvern mhux se jkunqed iwieg˙ed mirakli imma li hu Ωgurli se jibqa’ ja˙dem qatig˙ biex dan is-servizz hekk importanti jil˙aq l-aspiraz-zjonijiet tal-Maltin u l-G˙awdxin koll-ha.“Irridu servizz li jkun alternattiva kred-ibbli, serju, effiçjenti u li jil˙aq lil ˙afnanies. Konxji li dan mhux façli, iΩdakonvinti li b’rieda tajba minn kul˙addnistg˙u naslu,” sostna l-Ministru Mizzi.

04 21|12|2014 LOKALIKÓkullhadd.com

L-avukat Aaron Farrugia ilbiera˙ nieda l-Fondazzjoni AntonButtigieg, Fondazzjoni mwielda bil-g˙an li ttejjeb il-kwalità tal-˙ajja tal-komunità, il-familji u n-nies tal-ewwel distrett.

JIPPRUVAW JINFETTAWRUÓHOM BL-HIV

Fenomenu li nfirex sew fl-Istati Uniti u issa anki f'pajjiΩiEwropej, fosthom fl-Italja, huwa dak mag˙ruf b˙ala bug chas-ing.

Hawnhekk persuni li m'humiex infettati bl-HIV, iffitxu per-suni poΩittivi g˙all-HIV sabiex ikollhom relazzjoni mag˙homproprju bl-iskop li jie˙du dan il-virus qattiel.

L-ewwel reazzjoni meta wie˙ed jisma’ b’dan tkun bla dubjuwa˙da ta’ konfuΩjoni. G˙alfejn jasal wie˙ed jinfetta ru˙ukonxjament b’marda li tista’ twasslu g˙all-mewt?

Filwaqt li fl-Istati Uniti l-benefiççji socjali assoçjati ma’ dawkmorda bl-HIV huma fattur li jwassal lil xi nies biex jie˙du danil-virus, dan il-fenomenu qed isir ukoll g˙all-gost, g˙ax infirxetperçezzjoni li jekk ikollok l-AIDS tkun 'speçjali'.

Fil-fatt il-persuni li jitraΩmettu l-virus fost dawn iç-çriekihuma mag˙rufa b˙ala 'gift givers', u jirreklamaw 'is-servizzi'tag˙hom fuq siti soçjali. Instab li din il-fenomenu huwa l-iktarmifrux fost ir©iel omosesswali.

L-awtoritajiet tas-sa˙˙a g˙adhom qatt ma ltaqg˙u ma’dawn il-kaΩijiet f’pajjiΩna

Kien g˙alhekk li staqsejna lill-Awtoritajiet tas-Sa˙˙a jekkhumiex konxji ta’ dan il-fenomenu, jekk iltaqg˙ux di©à ma’ xikaΩijiet simili f'Malta, u jekk hemmx xi kampanji edukattivima˙suba biex jevitaw li dan il-fenomenu jinfirex ukoll f'pajjiΩ-na.

L-Awtoritajiet tas-Sa˙˙a f'Malta wie©bu li huma konxji mill-prattika perikoluΩa mag˙rufa b˙ala bug chasing, li fil-fatt hijaikkonsidrata b˙ala forma ta’ self-harm.

“Sa issa g˙adna qatt ma ltqajna ma’ dan il-fenomenu fil-gΩej-jer Maltin,” qalulna l-awtoritajiet konçernati.

Ûiedu jg˙idu li l-kampanja ta’ din is-sena g˙all-Jum dinji tal-AIDS kienet iffukata biex titnaqqas l-istigma assoçjata ma’ dinil-kundizzjoni u biex aktar nies jag˙mlu t-testijiet neçessarjisabiex f’kaΩ ta’ riΩultat poΩittiv jibdew it-trattament mill-iktarkmieni possibbli.

“Li tkun poΩittiv g˙all-HIV jista’ jwassal g˙al infezzjonjietserji, kançer u sa˙ansitra l-mewt jekk it-trattament ma jitte˙idxbis-serjetà. It-test tal-HIV jista’ jsir bla ˙las mill-GU clinic ta’Mater Dei,” temm jg˙id kelliem g˙ad-Dipartiment tal-Promozzjoni tas-Sa˙˙a.

ÓIDMA F’KUNDIZZJONIJIETDIFFIÇLI

L-akbar pro©ett tad-Dipartiment tax-Xog˙lijiet fi˙dan il-Ministeru g˙at-Trasportu l-Infrastruttura, sew min-na˙a ta’ nefqa, kif ukoll sfidita’ in©inerija, hu bla dubju ta’xejn il-Pro©ett Nazzjonali g˙at-Taffija tal-G˙arg˙ar (NFRP).Dan il-pro©ett, li jikkonsistif’˙ames komponenti qieg˙edjoqrob it-tmiem tieg˙u.

Il-©img˙a li g˙addiet, tlesta x-xog˙ol fl-in˙awi ta’ Óal Lija,fejn hemmhekk instab li kienhemm problema kbira ta’drena©© li qatt ma ©iet indiriz-zata qabel. G˙aldaqstant, kell-hom jittie˙du miΩuri immedjatibiex jibda x-xog˙ol minnufih.Kieku ma sarx hekk, ix-xog˙olb’rabta mal-pro©ett tal-g˙arg˙ar kien jaqa’ lura.

Xog˙ol kkordinat

Il-Ministru g˙at-Trasport u l-Infrastruttura Joe Mizzi mill-ewwel irrikonoxxa li din id-deçiΩjoni kienet se taffetwab’mod negattiv lir-residenti ub’mod speçjali lis-sidien tal-˙wienet fl-in˙awi, g˙alhekk,filwaqt li n˙adem b’reqqa pjandwar l-immani©©jar tat-traffiku,ittie˙det id-deçiΩjoni li x-xog˙ol jibqa’ g˙addej bil-lejlbiex kemm jista’ jkun, ter©a’tinfeta˙ fl-aqwa tan-negozju

tal-Milied. Fil-fatt, il-wiçç huwawie˙ed temporanju li se jkunqed jinbidel.

Mistoqsi minn din il-gazzetta,kelliem g˙all-Ministeru spjegali x-xog˙ol li sar kien wie˙edestensiv ˙afna u li sar f’kundiz-zjonijiet diffiçli. Il-˙addiema,kemm tal-kuntrattur kif ukolltal-Korporazzjoni g˙as-Servizzital-Ilma, ˙afna drabi kellhomi˙abbtu wiççhom ma’ drena©©©ej fuqhom u ˙admu fejnhemm g˙addejjin servizzi tat-telefon, tal-Enemalta u tal-Korporazzjoni g˙as-Servizzital-Ilma u kellhom g˙alhekkjoqog˙du attenti biex dawnma jintlaqtux u jaffetwaw lir-residenti u l-˙wienet tal-mad-war.

Pro©ett estensiv

Wara li fil-©img˙at li g˙addew,tlesta l-komponent ta’ ÓalQormi, fil-komponent ta’ ÓaΩ-Ûebbu© saru mini ta˙t l-art ta’tul ta’ 1.9 km u wisa’ ta’ 3m kifukoll 32 sprall fit-toroq biexjilqg˙u l-ilma u Ωew© oil & gritsedimentators. Fil-komponentta’ ÓaΩ-Ûabbar sa Wied il-G˙ajn saret mina ta’ 3.2 km uwisa’ ta’ 3m flimkien ma’ 30sprall fit-toroq u 19 oil and gritsedimentators.

Tlesta wkoll ix-xog˙ol fuq il-

bini tal-˙ru© tal-ilma fuq ix-xatt˙dejn G˙ar id-Du˙˙an Wied il-G˙ajn. Matul dawn l-a˙˙ar tlietxhur inbeda x-xog˙ol biex l-artu l-˙itan ta’ dawn il-mini jkunumiksija bil-konkrit u jitqieg˙edpajp ©ewwa l-mina biex partimill-ilma li jin©abar fil-minajkun ippumpjat g˙al ilqug˙ lihemm fi Triq Wied il-G˙ajn.

L-akbar komponent ta’ dan il-pro©ett huwa dak li jibda minnWied Inçita Ó’Attard, kif ukollmill-Mosta u jispiçça Ta’ Xbiex.Dan il-komponent huwa mis-tenni li jitlesta lejn nofs l-2015.Hu mistenni li sal-a˙˙ar ta’ dinis-sena jkunu t˙affru il-minikollha ta’ dan il-komponent lig˙andhom tul ta’ 11 km uwisa’ ta’ bejn 3m u 6.5m.

Fil-konfini tal-istess pro©ett,dan l-a˙˙ar in˙ar©u wkollnumru ta’ tenders biex isiruculverts f’ÓaΩ-Ûebbu©,Birkirkara u Óal Qormi.

Matul l-2015 mistenni wkoll lijinbena bini fil-Mosta fejn ti©ikkordinata l-˙idma tat-tim liser ikun responsabbli mill-manutenzjoni tal-infrastrutturata’ dan il-pro©ett. F’dan is-sit,se jkun hemm ukoll post fejnjinΩammu l-in©enji u makkinar-ju, li nxtraw mill-istess fondi,u eventwalment ser jintuΩawbiex jassiguraw il-manuten-zjoni tal-istess pro©ett.

LOKALI KÓ 21|12|2014 05kullhadd.com

Waqt it-tnedija tal-Politika u l-Pjan ta’Azzjoni dwar l-Ikel u n-Nutrizzjoni li jko-pri l-perjodu bejn l-2015 u l-2020, is-Segretarju Parlamentari g˙as-Sa˙˙a ChrisFearne sostna li Gvern Laburista huwaimpenjat li jqieg˙ed is-sa˙˙a fil-quççatatal-prijoritajiet tieg˙u u b’hekk ikunuΩgurati standards a˙jar g˙all-poplu Malti uG˙awdxi.

Sfidi ewlenin

Il-Politika u Pjan ta’ Azzjoni dwar l-Ikel un-Nutrizzjoni kienet imfassla minn gruppta’ ˙idma multidixxiplinarju li ˙adem biexji©u stabbiliti l-isfidi ewlenin fis-soçjetàMaltija f’dan ir-rigward. G˙alhekk, din l-istrate©ija hija mmirata biex taffaçja dawnl-istess sfidi li pajjiΩna ilu jesperjenza g˙alΩmien iΩda li qatt ma ©ew indirizzati. Biex dan ikun Ωgur hemm bΩonn l-isforz

kontinwu kemm tal-Gvern kif ukoll tas-soçjetà b’mod ˙olistiku u b’hekk ikunukkordinati l-politiki sew biex effettivamentjintla˙qu wkoll f’setturi o˙ra mhux tas-sa˙˙a kostantament jimpi©u fuq is-sa˙˙ata’ dak li jkun.

Rikonoxximent mill-WHO

PreΩenti g˙al din it-tnedija kien hemm id-Direttur Re©jonali tal-OrganizzazzjoniDinjija tas-Sa˙˙a g˙all-Ewropa ZsuzsannaJakab fejn ˙adet l-opportunità biex tir-rikonoxxi dan il-pass li g˙amel pajjiΩna.Dan g˙aliex pajjiΩna huwa l-ewwel pajjiΩli g˙aΩel li j©edded il-politika tieg˙u dwarl-ikel u n-nutrizzjoni, politika li kienetispirata mill-pjan ta’ din l-istess organiz-zazzjoni dinjija.

L-importanza ta’ ˙ajja sana

Meta wie˙ed ma jikolx ikel tajjeb u sus-

tanzjuΩ ikun qed jag˙mel il-˙sara lilunnifsu u b’hekk ikun qed iΩid il-possi-biltà ta’ xi kumplikazzjonijiet mediçifosthom l-obeΩità kif ukoll mard kro-niku b˙alma huwa l-mard tal-qalb u l-kançer.

Fid-dawl ta’ dan kollu, is-SegretarjuParlamentari g˙as-Sa˙˙a fisser kif ankil-iΩg˙ar bidliet possibbli fi l-˙aj jatag˙na ta’ kuljum jistg˙u jag˙mlu dif-ferenza fuq livell nazzjonali biex hekkjibdew ji©u evitati çerti piΩijiet relatatima’ sa˙˙a li jolqtu kemm lill-individwukif ukoll lis-soçjetà.

Fid-dawl tat-tnedija ta’ din il-Politikau Pjan ta’ Azzjoni, il-gazzetta Kull addtkellmet mas-Segretarjat g˙as-Sa˙˙afuq il-˙idma konkreta tal-Gvern f’dan

ir-rigward.Promozzjoni ta’ dieti tajbin g˙as-

sa˙˙aB’mod konkret dan il-Gvern qed jie˙u˙sieb li fl-iskejjel kollha tal-Istat ikunhemm inizjattivi ma˙suba apposta biexjippromwovu u jipprote©u dieti tajbing˙as-sa˙˙a, l-importanza li l-istudentijixorbu ˙afna ilma min˙abba n-nutri-jenti li fih kif ukoll il-benefiççji kbartal-attività fiΩika.

Aktar minn hekk, se jkun hemmaktar enfasi fuq it-tag˙lim dwar in-nutrizzjoni g˙at-tfal minn etajiet teneribiex aktar ma jikbru aktar isiru konxjidwar in-nutrizzjoni. Tant hu hekk, lidan it-tag˙lim se jinfirex ukoll g˙almin qieg˙ed fi skejjel sekondarji.

Min qed i˙ares il-kwalità tal-ikel fl-iskejjel?

It-tuckshops fl-iskejjel tal-Istat humassorveljati minn impjegati tal-Ministerutal-Edukazzjoni u tal-EnvironmentalHealth Officers tad-Dipartiment tas-Sa˙˙a li bdew jag˙mlu spezzjonijietfit-tuckshops biex jiΩguraw li l-ikel majkollux livell g˙oli ta’ xa˙am u ta’zokkor u jekk ikun hekk jag˙mlu fiç-çert li dawn ma jinbig˙ux.

Il-Politika u Pjan ta’ Azzjoni dwar l-Ikel u n-Nutrizzjoni li nedejna din il-©img˙a te˙tie© kollaborazzjoni s˙i˙abejn kull livell tal-Gvern, u l-partijietkollha kkonçernati fis-soçjetà b˙almahuma l-©enituri u l-g˙alliema biextitjieb id-dieta u jitnaqqas ir-riskju ta’mard li huwa marbut ma' dieta ˙aΩina.

Gvern impenajt li jbiddel il-mental-ità

Staqsejna dwar il-mod kif din il-politi-ka qed t˙ares lejn il-possibbiltà tal-fte-him tat-TTIP, li mistenni jbaxxi l-istan-dards tal-ikel Ewropej biex ji©u jixbhulil dawk Amerikani. Is-Segretarjat tas-Sa˙˙a qalilna li l-ambjent u s-soçjetà ling˙ixu fiha timbuttana biex niekluiΩjed u nag˙mlu anqas eΩerçizzju. “Dinhija l-isfida li g˙andna quddiemna; illijekk ma nibdlux din il-mentalità, il-ratag˙olja ta’ ˙xuna f'pajjiΩna se tkomplitiΩdied bil-perikli kollha li din i©©ibg˙al sa˙˙itna.”

G˙alhekk, Gvern Laburista jinsabdedikat biex jeg˙leb din l-isfida ub’hekk jg˙in biex tinbidel din il-men-talità u titnaqqas ir-rata g˙olja ta’˙xuna li g˙andna f’pajjiΩna u l-periklili ©©ib mag˙ha.

TAGÓLIM DWAR IN-NUTRIZZJONI

SE JKUN ESTIÛ GÓAL SKEJJEL SEKONDARJI

06 21|12|2014 loKaliKÓkullhadd.com

Is-seklu tmintax kien çentenarju li ra l-qawmien ta’ movimenti intellettwali u politiçi illuministi li po©©ew il-pedamenti ta’ bostasoçjetajiet Ewropej moderni. Minkejja l-importanza ta’ dawn il-movimenti, l-impatt tag˙hom fuq Malta g˙adu ma jistax ji©i apprezzatbi s˙i˙ f’pajjiΩna g˙ax fil-passat bosta studjuΩi lokali g˙aΩlu li jiffukaw prinçiparjament fuq il-gvern tal-Ordni ta’ San Ìwann iktar millil-poplu li kien ja˙kem.

Dwar dan il-fatt LIAM GAUCI tkellem mal-PROFESSUR FRANS CIAPPARA, illi din is-sena ppubblika Ωew© kotba Mikiel AntonVassalli (1764-1829): An Enlightened Maltese Reformer u Qrendi, a late-eighteenth-century Maltese parish, li g˙andhom l-g˙an lijimlew dawn l-ispazji vojta fl-g˙arfien tag˙na dwar dan il-perjodu tant kruçjali fl-iΩvilupp ta’ Malta b˙ala nazzjon ˙ieles.

Min Kienu Dawn il-Maltin?

Il-Prof. Ciappara j˙obb jikteb ˙afna dwar is-seklutmintax, speçjalment fuq l-a˙˙ar ˙amsin sena ta’ danis-seklu. “Dan il-perjodu jaffaxxinani g˙ax huwa Ω-Ωmien ta’ qabel ir-Rivoluzzjoni FrançiΩa. Óafna ja˙sbuli hawn Malta ma kienx hawn illuminiΩmu, però kienhawn illuministi f’Malta, mela le. Il-mew© ta’ dan il-moviment li laqtu lil pajjiΩna kienu kajmani, imman˙assu,” qalli Ciappara.

Dan l-interess jestendi ru˙u g˙al Ωmien il-FrançiΩif’Malta, kif ukoll l-ewwel snin tal-IngliΩi f’pajjiΩna.Huwa qalli li dejjem xtaq jifhem g˙alfejn il-Maltinqamu kontra l-FrançiΩi, biex imbag˙ad laqg˙u lill-IngliΩi.

Fil-kitba tieg˙u, Ciappara dejjem po©©a lill-Maltinfiç-çentru g˙ax fl-Istorja huma kellhom impatt kbirfuq l-iΩvilupp ta’ dan il-pajjiΩ, minkejja l-fatt li ma

kinux g˙adhom ˙adu r-riedni tat-tmexxija f’idejhom.“Dejjem kont nistaqsi ‘Min kienu dawn il-Maltin?’ ‘Kifkienu jg˙ixu?’ ‘X’kienu l-motivazzjonijiet tag˙hom?’Jien mill-Maltin kien jinteressani, mhux mill-Kavallieri,jew ˙addie˙or. Jiena nixtieq li Ìanni tal-˙axix isibru˙u fil-kotba tieg˙i. X’kien qed jg˙id Ìanni f’dawniΩ-Ωminijiet? X’kienu d-delizzji tieg˙u? Ir-relazzjonimal-mara kif kienet?” spjegali Ciappara.

L-im˙abba tieg˙u g˙al dawn it-temi wasslitu g˙all-g˙aΩla ta’Mikiel Anton Vassalli b˙ala s-su©©ett tar-riçerki tieg˙u. Huwastqarr li Vassalli dejjem kien jaf-faxxinah u xtaq jifhem sew minkien u xi pprova jag˙mel g˙al-lingwa Maltija, l-edukazzjoni ud-drittijiet tal-poplu Malti b’mod©enerali.

“Na˙seb li bir-riçerka g˙all-ktieb Mikiel Anton Vassalli(1764-1829): An EnlightenedMaltese Reformer, irnexxielinil˙aq dan l-g˙an,” sosta

Ciappara. “Dan il-ktieb iluja˙dem fuqu mill-1983, metappubblikajt artiklu fejn Ωvelajt liVassalli kien ˙a premju tal-G˙arbi u li kien qara Dei Delittie Delle Pene, ta’ Beccaria.”

G˙al Ωmien twil dik il-biççainformazzjoni biss kellu f’idejh.Però, meta kien qieg˙edjag˙mel id-dottorat fuq l-InkwiΩizzjoni kien sab ittra li l-InkwiΩitur Giulio Carpegna kienbag˙at Ruma.

F’din l-ittra, Carpegna kien kri-tiku ferm lejn il-Maltin li g˙amluparti minn ribelljuni fallimentarikontra l-Ordni ta’ San Ìwann fl-1797 u ddeskriviehom b˙alapersuni ta’ klassi baxxa u ta’ebda talent li jispikka.Madankollu, Carpegna rreferab’mod differenti g˙al Vassallifejn semma li ftit taΩ-Ωmienqabel kien ippubblika gram-matika u dizzjunarju tal-Malti.

Prodott tal-ambjent tieg˙u

Minkejja li llum nafu lil Vassallib˙ala bniedem rivoluzzjonarju,huwa kien ukoll prodott tal-ambjent u Ω-Ωmien li trabba fih.Fir-ra˙al tieg˙u, ÓaΩ-Ûebbu©,kien hemm reli©joΩità tremendau dan il-fatt ˙alla impatt tantkbir fuqu li applika biex jid˙ol

is-Seminarju biex jistudja g˙alqassis.

Kieku sar qassis, huwa kienjing˙aqad mat-tnejn u ˙amsinqassis li di©à kien hemm fir-ra˙al. Din l-edukazzjonireli©juΩa, però, kien iddestinat lijiksibha f’Ruma g˙ax ma sabxpost fis-Seminarju ta’ Malta.Matul dan iΩ-Ωmien, Vassallimhux biss tg˙allem il-litur©ijaKattolika imma anke l-G˙arbi, l-Aramajk u diversi lingwiSemitiçi o˙ra. Tant kienmg˙allem illi iktar ’il quddiemf’˙ajtu huwa sa˙ansitra applikabiex jibda’ jg˙allem il-Litur©ijaOrjentali fl-Università tas-Sapienza, fl-Italja.

Madankollu, qalli Ciappara, l-ideat illuministi li sab ma’ wiççuf’din il-belt kellhom impatt fuquli, ironikament, spiççaw ressquh’il bog˙od mill-˙ajja reli©juΩa.G˙aldaqstant, Vassalli, minflokuΩa t-talenti lingwistiçi biexixerred it-tag˙lim Nisrani fil-pajjiΩi G˙arab, g˙aΩel li ji©i luraMalta biex jistudja u jg˙allem il-lingwa Maltija f’pajjiΩna.

“Missjunarju ma sarx, peròVassalli sar missjunarju ta’ niesu.Kien f’Ruma li huwa sar bnie-dem ©did. Fil-fatt, hemm teorijali tg˙id illi huwa ried juri lig˙amel din it-tranΩizzjoni per-

mezz tal-bdil ta’ kunjomu minnVassallo g˙al Vassalli biex juri li˙alla l-passat tieg˙u warajh.B’hekk insibu li Vassalli ©ie luraMalta b˙ala persuna determinatali ©©ib il-bidla, bniedem rivoluz-zjonarju,” spjegali Ciappara.

Vassalli l-edukatur

Minkejja li Vassalli Ωviluppa fib-niedem ta’ edukazzjoni kbira,din it-triq kienet kollha ostaklig˙alih min˙abba li ma kienx ji©iminn familja ta’ statura jew d˙ulkbir. Illum nafu li, sakemmkellu tmintax-il sena, hu makien jaf l-ebda lingwa ˙lief il-Malti, lingwa illi ftit li xejnkienet tintuΩa fl-edukazzjoni dakiΩ-Ωmien. Hu ma kienx wa˙dug˙ax dak iΩ-Ωmien kwaΩikul˙add kien b˙alu.

Ciappara spjegali li f’Maltakien ikun hawn ˙afna klassijiet,kwaΩi f’kull ra˙al, ekwivalentig˙all-privatijiet tal-lum, fejn kienikun hemm qassis li jg˙allem xiftit Latin, Taljan u l-Aritmetika.Madankollu, dan kien riservatg˙at-tfal tan-nobbli, tal-avukati,tan-nutara; persuni ta’ statura ubi prospettivi tajbin ta’ xog˙ol uavvanz.

“Imbag˙ad ©ie dan Vassalli uqal ‘Le, edukazzjoni g˙al

kul˙add, b’xejn, lajka u bi lsienil-poplu’,’” sostna Ciappara. L-opportunità g˙al din ir-riformahemm kienet. Tradizzjonalment,fis-soçjetà li g˙ex fiha Vassalli,il-Knisja kienet kollox. Però,f’dan il-perjodu, il-ÌiΩwiti kienutkeççew minn kullimkien u dikkienet okkaΩjoni tajba g˙all-gvernijiet biex jibdew tip ta’edukazzjoni ©dida li ma tag˙tiximportanza kbira lil-Latin, immalill-Istorja u l-lingwi vernakularib˙all-Malti.

Vassalli, minn dan it-tip ta’kurrenti politiçi u intellettwali,kien qed jassorbi biex jifforma l-viΩjoni tieg˙u.

Vassalli l-politiku

B’hekk naraw lil Vassallijag˙mel tranΩizzjoni g˙al per-sona©© politiku. Hu kien qedjistudja mhux biss biex jikteb il-kotba u jsir bniedem tat-teorijiastratti, imma anke biex jippro-va jo˙ro© b’soluzzjonijiet lijistg˙u jitwettqu fil-prattika.

Xewqa ewlenija tieg˙u kienetli jara lill-Maltin jitg˙allmu jiktbuu jaqraw bil-Malti. Vassalli kienbeda dan il-proçess billi kitebdizzjunarju, grammatika u alfa-bet. Meta dawn kienu lesti,huwa ppreΩenta petizzjoni lill-

Vassalli: Missjunarju ta’ niesu

lokali kÓ 21|12|2014 07kullhadd.com

Gran Mastru biex f’pajjiΩnajibda’ t-tag˙lim tal-Malti.Madankollu, minn din il-petiz-zjoni ma ˙are© xejn. Allura,mill-kitba, kellu jimxi g˙all-armi.

Din wasslet g˙all-parteçipaz-zjoni fir-ribelljuni armata tal-1797, li falliet ukoll u Vassallisab ru˙u eΩiljat.

Meta eventwalment irritornaf’Malta huwa partat mill-©did l-armi mal-pinna. F’dan il-perjodunsibu kontroversji o˙rajn relatatimar-relazzjoni li kellu mal-mis-sjunarji Protestanti li kienuqeg˙din f’Malta bl-g˙an lijikkonvertu lil missirijietna g˙all-fidi tag˙hom.

Madankollu, Ciappara huwatal-fehma li Vassalli kkooperama’ dawn il-missjurarji g˙axtradizzjonalment il-Protestantikienu jg˙allmu l-litur©ija

tag˙hom bil-lingwa tal-komunitànativa ˙alli jkunu jistg˙u jil˙qulill-klassi l-baxxi li ma kellhiexg˙arfien ta’ lingwi b˙all-IngliΩ ut-Taljan. G˙al dan l-g˙an, humariedu persuna mg˙allma b˙alVassalli biex jittraduçi l-litur©ijabil-lingwa Maltija

Vassalli u r-reli©jon

Minkejja din l-assoçjazzjoni, jid-her li Vassalli la kien Kattoliku ulanqas Protestant. “Huwa kienDeista,” spjegali Ciappara,“ji©ifieri kien jemmen f’Allaming˙ajr l-ixkiel ta’ dogmireli©juΩi, twemmin li kienkomuni fost illuministi. Vassallikellu wkoll fiduçja kbira ˙afnafil-Providenza. Kemm-il darbanaraw kif, fil-pro©etti li kieniwettaq, huwa dejjem ta impor-

tanza kbira lill-Providenza, l-g˙arfien tax-xog˙ol t’Alla u fidili wara din il-˙ajja hemm o˙ra.”

Madankollu, meta Vassallimiet, il-kappillan tieg˙u xortawa˙da ried jidfnu f’post mhuximbierek. G˙alhekk, kienu l-Protestanti li offrewlu difna bir-riti tag˙hom. Din kienet ˙a©atremenda dak iΩ-Ωmien, li tin-difen bir-riti Protestanti f’pajjiΩ-na.

Qawmien mill-©did

Minkejja l-fidi tieg˙u fil-Providenza, fl-a˙˙ar snin ta’˙ajtu, Vassalli sab ru˙u rrassen-jat hekk kif kemm-il darba sabru˙u fil-mira ta’ persekuzzjonipolitika u reli©juΩa. “Fl-a˙˙ar ta’˙ajtu Vassalli kien irrassenjathekk kif ra li ˙afna mix-xog˙ol

li g˙amel ma kien wassal g˙alimkien g˙ax l-objettivi tieg˙udejjem marru kontra l-interessital-˙akkiema ta’ pajjiΩna,” spje-gali Ciappara.

B’hekk insibu li Vassalli spar-ixxa g˙al kollox mill-kotba tal-Istorja g˙al madwar mitt sena.Madankollu, huwa kien iddesti-nat li jer©a’ jsir prominenti fis-snin tletin, f’perjodu meta pajjiΩ-na beda jesperjenza qawmienletterarju ©did. L-awturi prinçi-pali ta’ dak iΩ-Ωmien, b˙al DunKarm Psaila u Ninu Cremona,bdew ifittxu figura storika ma’min setg˙u jassoçjaw il-bidu tal-vja©© li wassal g˙al dan il-qawmien.

G˙al ˙afna kittieba ta’ dak iΩ-Ωmien, l-g˙aΩla ta’ Vassallikienet wa˙da naturali.Eççezzjoni fost il-kittieba kien

ÌuΩè Muscat Azzopardi, lisa˙ansitra kien esprima l-fehmali Mikiel Anton Vassalli kienΩera’ Ωerrieg˙a ˙aΩina. Tant lif’wie˙ed mix-xog˙lijiet promi-nenti tieg˙u, Nazju Ellul,rumanz bi sfond politiku bbaΩatfil-perjodu storiku li g˙ex fihVassalli, lanqas biss semmieh uminflok ta l-importanza lil DunMikiel Xerri.

Il-popolarità ta’ Mikiel AntonVassalli baqg˙et tikber matul is-snin u llum il-©urnata huwie˙ed mill-iktar figuri storiçiMaltin li huwa su©©ett ta’ skruti-nju akkademiku u interesspopolari. Dan g˙ax huwa mhuxbiss kien studjuΩ li po©©a l-ling-wa Maltija fuq sisien sodi, immaanke viΩjunarju politiku li kellufiduçja fil-kapaçità tal-Maltin lijmexxu lilhom infushom.

Dak li l-Prof. Ciappara g˙amelfuq fuq fl-ewwel kapitlu tal-ktieb dwar Vassalli, ji©ifierianaliΩi ta’ ra˙al tipiku Malti tas-seklu tmintax, kellu l-opportu-nità li jag˙mlu f’iktar dettall fiQrendi, a late-eighteenth-cen-tury Maltese parish.

Huwa spjegali li dan il-ktiebmhuwiex fuq il-kappelli jew il-Knisja, imma fuq in-nies lisawruhom. G˙aldaqstant, fil-ktieb huwa jipprova jirrispondimistoqsijiet b˙al: Min kienudawn in-nies? X’relazzjonijietkellhom bejniethom? Kif kienujaraw il-˙ajja u l-mewt?

Ir-riçerka saret fuq manuskrit-ti ori©inali. Prinçiparjament l-awtur uΩa r-re©istri tal-mag˙mudija, tat-twelid, taΩ-Ωwie© u tal-funerali li hemmfil-parroçça. Barra minn hekkhuwa rrefera wkoll g˙at-test-menti tan-nutara, illiddefinixxa b˙ala infurmattivi˙afna, kif ukoll l-arkivji tal-InkwiΩizzjoni fejn dehru kaΩiji-et ta’ inçidenti bejn il-Qrendin.Ciappara qalli li l-arkivji tal-Kurja wkoll kellhom dettaljirelatati mal-ispejjeΩ tal-Knisja,kif ukoll il-festi. Ta’ interess partikolari g˙all-awtur kien l-Istatus Animarum,fejn kull sena l-kappillan kienidur dar dar jag˙mel iç-çensi-ment. Huwa ddefinixxiehomb˙ala minjiera ta’ informaz-zjoni g˙ax kienu jid˙lu f’det-talji b˙all-professjoni tar-resi-denti u anke l-istat ta’ sa˙˙atag˙hom.

Miti

“L-Istatus Animarum urew, fostl-o˙rajn, illi l-Qrendi ma kienxra˙al iΩolat. Anzi, kien hemminfluss kontinwu ta’ nies ©ejjinu sejrin minn bnadi o˙ra.Huwa mit li r˙ula b˙al dawn

kienu maqtug˙in, qishomqeg˙din wara l-muntanji. Fil-verità, in-nies tal-Qrendi kienu©ejjin u sejrin il-Belt fuqxog˙ol, pereΩempju l-bdiewabiex jie˙du l-bieg˙a. Kien ikol-lok ukoll nies imorru jag˙mlut-testmenti Ω-Ûurrieq, jew jat-tendu l-qrati l-Imdina,”irrakkontali Ciappara.

Huwa sab ukoll illi, minkejjali kien hemm ˙afna Qrendin likienu jiΩΩew©u r-ra˙altag˙hom, kien hemm bostao˙rajn li g˙aΩlu li jiΩΩew©ubarra mill-Qrendi u o˙rajn likienu jmorru joqog˙du fi r˙ulao˙ra wara Ω-Ωwie©.

Mit ie˙or illi huwa indirizzatfil-ktieb huwa dak li l-Maltinkienu jiΩΩew©u ta’ età Ωg˙ira˙afna, kultant sa˙ansitra anketa’ età minuri. “Din kieneteççezzjoni u mhux ir-regola,”spjegali Ciappara.

“Fir-riçerka tieg˙i sibt li l-etàmedja tan-nies meta jiΩΩew©ukienet ta’ 22.3 sena, filwaqt lital-ir©iel kienet ta’ 25.6. Mhuxhekk biss, imma kien hemmanke min kien jag˙Ωel li majiΩΩewwi©x. Id-drittijiet legalitan-nisa kienu ftit, però kienhemm opportunitajiet fejnsetg˙u jiksbu l-g˙ajxientag˙hom ming˙ajr majiΩΩew©u, pereΩempju permezztal-©bir tal-qoton fl-g˙elieqi ul-˙jata.”

Kappillan irrispettat

G˙ad-differenza ta’ bosta r˙ulao˙ra, fejn il-kappillan ma tantxkien igawdi mill-fiduçja tan-nies, il-kappillan tal-QrendiDun Antonio Mizzi kellu relaz-zjoni tajba ferm mal-Qrendin.Dan g˙ax, filwaqt li ˙afna par-roççi kien ikollhom kappillanili jkunu ©ejjin minn ir˙ula o˙rau li kienu jinbidlu ta’ spiss, daktal-Qrendi fit-tieni nofs tas-seklu tmintax kien mill-Qrendistess u dam madwar ˙amsinsena f’din il-kariga.

Ir-rwol importanti li kelluMizzi fil-˙ajja ta’ dan ir-ra˙alwassal lil Ciappara biex jag˙tihpost prominenti fil-ktiebtieg˙u. Óafna kappillani ta’parroççi Ωg˙ar kienu jitilquminnhom mal-ewwel çans lijkollhom. Dan g˙ax, dak iΩ-Ωmien kienu n-nies stess lij˙allsu l-pagi tal-kappillanitag˙hom. Allura, parroççiΩg˙ar kienu jfissru d˙ul baxx.

Mizzi, però, kien ja˙sibhamod ie˙or. Huwa mhux bisskien kuntent li jibqa’ l-Qrendi,imma kien anke xtara d-dar ta’˙dejn tieg˙u biex tkun tista’toqg˙od o˙tu qribu. Ir-rabtamal-Qrendi baqg˙et sal-a˙˙arta’ ˙ajtu hekk kif huwa miet u

ndifen fl-istess ra˙al.Ir-rispett li kien igawdi Mizzi

wassal g˙al g˙aqda fost il-Qrendin illi kienu ja˙dmuflimkien ta˙t it-tmexxija tieg˙u.Dan ir-rapport poΩittiv kienimportanti ˙afna g˙ax, dak iΩ-Ωmien, ir˙ula mbieg˙da b˙all-Qrendi kienu distakkati mhux˙aΩin mill-gvern çentrali tal-Ordni ta’ San Ìwann. B’hekk,ir-rwol ta’ tmexxija u medjaz-zjoni kienet, f’˙afna kaΩijiet,tkoprih il-Knisja.

Struttura soçjali u ekonomi-ka

Dan ir-rwol çentrali kien jispik-ka aktar u aktar min˙abba l-fatt li klassi medja ftit li xejnkien hemm fil-Qrendi f’dan il-perjodu. “Kien hemm il-kappil-lan u l-qassisin, kif ukoll tabib.Nutar ma kienx hemm il-Qrendi u n-nies kienu jitilg˙uΩ-Ûurrieq biex jag˙mlu l-kun-tratti. Imbag˙ad insibu li kienhemm ˙afna bdiewa u snajja’,”qalli Ciappara.

Madankollu, huwa sab li fil-Qrendi kien hemm ˙afna flusjiççirkulaw. Fil-Qrendi makinitx popolari d-drawwa lijitpo©©ew il-flus il-banek biexjin©abru l-interessi, b˙almaseta’ jsir fl-Università dei Grani

tal-Imdina. Minflok, humakienu jag˙tuhom lin-negozjantili kienu involuti fil-kummerçf’pajjiΩi b˙all-Italja, Franza,Spanja u l-Portugall bieximbag˙ad kienu jgawdu mill-qlig˙ li j˙allu dawn in-negozji.

Ciappara spjegali wkoll kif˙afna Qrendin kienu jippreferuli jirrikorru g˙all-fratellanzibiex jissellfu l-flus milli g˙andil-banek. Madankollu, l-iskopta’ dawn il-fratellanzi ma kinuxkummerçjali hekk kif il-flejjesi©©enerati minn dawn it-tranΩazzjonijiet kienu jintuΩawbiex jg˙inu lil min ikun fil-bΩonn.

“Ìeneralment, dak iΩ-Ωmienkul˙add kien membru ta’fratellanza, anzi, ta’ ˙afnafratellanzi. Il-fratellanza makinitx kif jg˙idu bosta, xiforma ta’ unjin. In-nies,pereΩempju, kienu jing˙aqduma’ fratellanza biex ikollhomfuneral diçenti fejn hija tkopril-ispejjeΩ neçessarji biex ikol-lok quddiesa tajba. Barra minnhekk, kien ikollok il-membrikollha tal-fratellanza preΩentig˙all-funeral tieg˙ek.”

Il-mewt

Dwar it-tema tal-mewt, semmali din kienet parti integrali mill-

˙ajja tan-nies minkejja l-fatt li,fil-perjodu li jkopri l-ktieb, il-pesta kienet battiet mhux˙aΩin ikkomparat mas-seklipreçedenti. Madankollu, fis-seklu tmintax kien hemmdiversi okkaΩjonijiet fejn mardb˙all-©idri r-ri˙ ˙alla diversimejtin warajh min˙abba li dakiΩ-Ωmien kien fatali.

Realtà b˙al din kieneti©©ieg˙el lin-nies jiddedikaw˙afna minn ˙ajjithom g˙all-preparazzjoni g˙all-mewt udak li ©ej warajha. B’hekk insi-bu diversi testmenti, fejn il-Qrendin kienu j˙allu l-©idtag˙hom lill-familjari. Barraminn hekk, kien ikun hemmbosta g˙otjiet lil istituzzjonijietreli©juΩi li jistg˙u jwittu t-triqbiex ru˙hom tasal sal-Ìennamalajr kemm jista’ jkun perme-zz tal-quddies u t-talb.

Sejba interessanti

Fl-a˙˙ar, Ciappara semmieli kifbosta Maltin ja˙sbu li relaz-zjonijiet intimi qabel iΩ-Ωwie©huma fenomenu modern u litradizzjonalment il-koppjikienu jistennew iΩ-Ωwie© qabelma jag˙mlu dan il-pass.

Madankollu, fir-riçerki tieg˙u,Ciappara sab li fil-Qrendikienu xejn inqas minn 7.4%tan-nisa bejn l-1750 u l-1798,ji©ifieri 230 mara, li wellduqabel ma g˙addew tmien xhurmid-data taΩ-Ωwie© tag˙hom.Dan il-konçepiment qabel iΩ-Ωwie© ma kienx isir bi Ωball,imma apposta biex ir-ra©elikun çert li l-mara kienet fertiliqabel ma jiΩΩewwi©ha.

Tant hu hekk, illi Ciappara,f’riçerka g˙al ktieb ie˙or, kiensab kaΩ iddokumentat fl-Arkivjital-InkwiΩitur fejn xebba litg˙ix we˙idha marret g˙and il-kappillan taΩ-Ûejtun biex tqerrqabel ma tiΩΩewwe©. Il-kappil-lan staqsieha kellhiex x’taqsammal-g˙arus tag˙ha qabel iΩ-Ωwie©. Meta din qaltlu li le,huwa lanqas ried jemminhag˙ax kien fatt mag˙ruf li danit-tip ta’ relazzjonijiet kienukomuni.

“Dan il-kaΩ nafu bih g˙ax ix-xebba tant ˙adet g˙aliha bir-reazzjoni tal-kappillan illi rrap-purtatu lill-InkwiΩitur,” qalliCiappara bid-da˙ka.

Mikiel Anton Vassalli (1764-1829): An Enlightened MalteseReformer u Qrendi, a late-eighteenth-century Malteseparish jistg˙u jinkisbu mill-˙wienet ewlenin tal-kotba uhuma ta’ interess kemm g˙all-istudjuΩi tal-istorja, kif ukollg˙ad-dilettanti li jixtiequjitg˙allmu aktar dwar missiri-jietna.

il-qrendi fis-seklu tmintax

PerSoNalitÀ kÓ 21|12|2014 09kullhadd.com

www.ramonaportelli.com

ramonaportelli@hotmail.com

ramoNa Portellitintervista lil STORM CHASERS MALTA

Normalment waqt il-maltemp kul˙add jipprova jsib kenn xi mkien ©ewwa. IΩda fid-dinja ssib minnkollox, gosti differenti li jwasslu g˙al passatempi varji, interessanti u g˙al xi w˙ud jistg˙u jkunustrambi. Dan l-a˙˙ar sirt naf bi grupp Malti ta’ tlett ir©iel li l-g˙axqa tag˙hom meta tkun xi maltempatabis-sajjetti, g˙ax dlonk issibhom lesti ji©ru warajha barra b’kamera tar-ritratti f’idejhom sabiex ji©bdumumenti uniçi konnessi mal-maltemp.

Qed nirreferi g˙al Storm Chasers Malta li jikkonsisti fi tlett i˙bieb: Fredrick Muscat, Steve Cutajar uSam Scicluna. It-tlieta li huma j˙obbu l-fotografija, b’mod partikolari fejn jistennew u ji©ru waral-maltemp sabiex ji©bdu ritratti interessanti. Fi kliem ie˙or, jissej˙u storm chasers, jew inkella dilettantital-weather photography, jew extreme weather photography. B˙ala tim, l-aktar li jfittxu g˙ar-ritrattihuma s-sajjetti, g˙ax f’Malta dawk l-aktar li jag˙mlu, però jsegwu kull tip ta’ maltempati speçjalmentmeta jkun hemm çans ta’ tromba tal-ilma fil-ba˙ar.

Sajjetta gÓalihom ma tiÌix u titlaq biSS, imma tibqa’ magÓhom fir-ritratt

Ta’ min jg˙id li t-tim tag˙hombeda tliet snin ilu meta Stevekien ikkuntattja lil Fredrickpermezz tal-ku©in tieg˙u mill-Awstralja, filwaqt li flimkieniltaqg˙u ma’ Sam waqt mal-tempata. Minn dak iΩ-Ωmienbaqg˙u flimkien isewgu kullmaltempata li g˙addiet minnfuq Malta.

Fotografu tal-maltempatif’Malta ma tantx jitqabbel madak li naraw fl-Amerika, g˙axil-maltempati huma differenti.Meta tkun qed toqrob xi mal-tempata jkunu ppreparatiminn qabel tasal fuq Malta.Ìieli jag˙mlu lejl s˙i˙ barra sama jisba˙ filg˙odu. Sirt naf lir-ritratti huwa billejl, mhuxmal-©urnata. F’Malta dan il-passatemp mhuwiex daqshekkpopolari, però meta ji©u ppub-blikati r-ritratti qed ikollhomrispons qawwi.

Sabiex insir naf aktardwarhom tkellimt ma’ FredrickMuscat li tkellem f’isem it-timtieg˙u. Spjegali aktar dwarx’jag˙mlu eΩatt, l-apparat lijuΩaw u ˙afna kurΩitajiet o˙ra.Fredrick g˙andu sebg˙a utletin sena, miΩΩewwe© ug˙andu tifel ta’ tliet snin,joqg˙od l-Im©arr, u ja˙demb˙ala system administrator ufotografu ma’ kumpanijalokali. B˙ala passatempig˙andu ˙afna, però l-aktarhuma l-fotografija, storm chas-ing u jsegwi l-futbol internaz-zjonali. Jikkunsidra lilu nnifsub˙ala mist˙i, però meta jkunma’ s˙abu tal-grupp jo˙ro© il-karattru u l-mist˙ija tmurlu.

Mitlub jg˙idli minn fejn nibetl-interess tieg˙u lejn fotografijata’ sajjetti, Fredrick infurmani libeda jie˙u ritratti tas-sajjettimadwar g˙oxrin sena ilu.

“Kien il-ku©in tieg˙i li jg˙ix l-Awstralja li huwa storm chasermag˙ruf li ˙ajjarni nibda danil-passatemp. MaΩ-Ωmien sirtdilettant u studjajt il-fotografija

wa˙di. F’dawn l-a˙˙ar sniniltqajt ma’ s˙abi Sam u Steve uflimkien bdejna nsegwu l-mal-tempati. Dan il-passatemp ˙aΩvolta ©dida, kemm g˙alija kifukoll g˙al s˙abi.”

Rigward jekk jinteressahomxil-maltemp biss g˙all-fotografi-ja tag˙hom, Fredrick stqarr likemm hu kif ukoll Sam jie˙duritratti o˙ra, speçjalment ta’xeni madwar Malta, iΩda Stevejinteressa˙ aktar it-temp millitip ta’ fotografija o˙ra.

Riskji u perikli li jistg˙uj©ibu s-sajjetti

Kif forsi di©à ˙sibtu, ma stajtxma nistaqsihx fuq ir-riskju u l-periklu li jistg˙u jsibu ru˙homfih waqt dan it-tip ta’ fotografi-ja. Fil-fatt, ikkonfermali li danil-passatemp jista’ jkun

perikoluΩ, speçjalment meta l-maltemp ikun g˙addej minnfuqhom, u l-ilmijiet fit-toroqjistg˙u jkunu perikoluΩi ukoll.

Staqsejtu jekk ikunux qed

jistkennu xi mkien waqt lijkunu qed ji©bdu r-ritratti tal-maltemp, speçjalment tas-saj-jetti, u aktar u aktar g˙ax jkoll-hom il-kamera tar-ritratti f’ide-jhom esposta g˙al riskju ta’xokk min˙abba l-kurrent tas-sajjetti. “Mistoqsija interessanti!Is-sa˙˙a g˙alina ti©i l-ewwel,meta nkunu f’periklu li tista’ta˙bat sajjetta viçin nid˙lu fil-karozza g˙ax ma tkunx ertjatau dak hu l-aktar post sigurf’dak il-mument. L-apparat linuΩaw ikun miksi b’coverapposta g˙ax-xita. Meta l-mal-temp ikun viçin, it-tripod manmissuhx min˙abba xi xokk,”spjegali Fredrick.

Fil-kaΩ ta’ Frederick, l-aktar liimpressjonah kien meta darba˙abtet sajjetta viçin tieg˙u,g˙alkemm dan ma ji©rix spiss.“L-aktar li niftakar huwa meta

kont fil-karozza u sajjetta˙abtet viçin ˙afna, tant li mabqajtx nara u l-˙oss bqajtnisimg˙u g˙al tul ta’ ˙in.Niftakar li kont bΩajt ˙afna

dakinhar.”Iddiskutejna s-sodisfazzjon li

jag˙ti kull ritratt li j ie˙du.“Sodisfazzjon kbir; metani©bdu ritratt ta’ sajjetta,g˙alina ma tkunx sajjetti b˙all-o˙rajn li ©iet u telqet, immatibqa’ mag˙na fir-ritratt.M’hemmx angolu partikolari lini©bdu ritratt, però l-isba˙ritratti jkunu meta sajjetta ti©itidher fejn ˙abtet mal-art jewfil-ba˙ar.”

Ridt inkun naf ukoll dwar it-tip ta’ kamera li juΩaw, tkunxxi wa˙da partikolari u elabora-ta aktar mill-o˙rajn. Fredrickikkonfermali li ma teΩistixkamera partikolari g˙al dan it-tip ta’ passatemp. “B’SLR nor-mali tista’ ti©bed ritratti tas-saj-jetti. Fil-grupp hemm min juΩasensor apposta biex mas-sajjet-ta l-kamera ti©bed wa˙edha.”

Preparazzjoni u kuntattiqabel kull maltempata

B’kurΩità xtaqt inkun nafb’liema mod ikunu ppreparatig˙al xi maltempata fil-viçin.“Meta tkun qed toqrob xi mal-tempata nΩommu l-kuntatt il-˙inkollu, ni©bru informazzjonikemm nistg˙u biex inkunu naful-˙in u minn fejn tista’ tolqot il-maltempata fil-GΩejjer Maltin,”irrispondieni Fredrick. Min-na˙al-o˙ra imma©inajt li matul is-sajfjikkalmaw minn dan it-tip ta’fotografija min˙abba li ma jkoll-niex maltempati, u Fredrickikkonfermali li s-sajf g˙alihomikun kwiet, però jafu li l-ista©untal-maltempati jkun qed joqrob.Fil-fatt, f’Settembru jkunu di©àppreparati g˙all-ewwel maltem-pati.

Id-domanda naturali li kienimissni nistaqsih kienet x’ji©rimir-ritratti u fejn isibu posthomwara li jkunu ˙adu sessjoni ta’ritratti tal-maltemp. Fredrickinfurmani li wara kull maltem-pata r-ritratti ji©u ppublikati fuqsiti soçjali, gazzetti lokali u issawkoll fuq is-sit elettronikutag˙hom.

Dwar jekk ji©bdux ritratti ta’maltempati hawn Malta biss,Fredrick stqarr li s’issa dang˙amluh hawn Malta biss,imma hija x-xewqa tal-grupp lijmorru barra wkoll. “L-akbar˙olma hi li mmorru l-Istati Unitig˙al maltempati ferm akbarminn dawk li naraw f’pajjiΩna,speçjalment it-trombi tal-art(tornadoes).”

Kull min jinteressah jara x-xog˙ol tag˙hom jista’ jΩur is-sitelettroniku sabiex jara r-ritrattivarji li jie˙du u dak li jag˙mlufuq www.stormchasersmalta.com

10 21|12|2014 opinjonikÓkullhadd.com

Patri Mario Attard

MINNSALVUCANALE

M’iniex xi fanatiku tal-pro-gramm Xarabank. Naf li dang˙andu udjenzi kbar u maΩ-Ωmien sar wie˙ed mill-aktarpopolari, iΩda jien dejjemrajtu programm forçina g˙al-min jaqbil lu. Kien hemm˙afna programmi li kienukontroversjali waqt li kienhemm o˙rajn li bqajt skantatkif Peppi kellu d-diçenzajxandarhom fuq l-istazzjontal-Istat.

Jien qatt ma nniΩΩilha li ji©iAlan Bates g˙al sena, tnejn,tl ieta, jekk mhux aktar, ujag˙mel show fuq l-istazzjonnazzjonali. Qatt ma g˙o©obnil-fatt li fuq ix-Xarabank jip-prova jag˙mel intervista mim-lija inçertezzi b˙alma g˙amelftit i lu fuq dawk iΩ-Ωew©ta˙wa li qalu l i kienuma˙qura minn missierhom.Mela g˙all-intervista attewl-hom wiççhom, imbag˙ad,Alla jbierek, urew lijoqog˙du ©o caravan f’nofsbarriera. Jg˙idu li jridu immajien dawn il-kummiedji manniΩilhomx. Óadd qatt mabellag˙li ross bil-labbra lili.

Trick of the trade jisejja˙dan; l-ewwel nag˙mlu storjata’ dan it-t ip biex xi nofstuΩΩana çwieç jemmnuhabiex kul˙add jarah, imbag˙adniddevjaw is-su©©ett. Fl-istessprogramm ukoll kien ©iejitkellem il-ministru li, Allajbierek, beda jitkellem wara l-g˙axra ta’ billejl. IΩda l-aktarli miss il-qieg˙ Xarabank kienproprju fuq tal-isparatura.O˙ro© il-g˙a©eb u lil minkellu fil-panel, kollha kontrawie˙ed. F’dan il-programm˙are© biç-çar i l- lanΩit l ig˙anhom u g˙ad

baqg˙alhom in-Nazzjonalistibejniethom. Malli feta˙ ˙alquJPO qabeΩ Beppe u ˙liefjg˙ajru u jkeççih m’g˙amilx fiprogramm s˙i˙. EΩatt ukollkif kien ser jitkellem ToniAbela, Peppi jxommsubg˙ajh u javΩa li ser imorrug˙ar-reklami. PogrammΩbilançjat daqs dan kontg˙adni qatt ma rajt fuq TVM,flok ma Peppi g˙amel pro-gramm fuq l-40 anniversarjuta’ Malta Repubblika, metadan il-programm inzerta lejletdin il-festa nazzjonali, g˙aΩelli j©elled nazzjon. Fil-fehmatieg˙i wasal iΩ-Ωmien g˙almanutenzjoni tajba fuq l-istazzjon nazzjonali, çerta

programmi jridu jkunu b’kon-tenut diçenti mhux kumbatti-ment mill-bidu sal-a˙˙ar.A˙na l-Maltin ma rriduxnaraw ©lied fuq ir-ring tal-gladjaturi imma programmi lijedukaw u jg˙allmu. G˙all-grazzja tal-˙anin Alla ˙ri©naminn dak il-perjodu ikrah likien itappan u j©elled ujifred.

Idejjaqni wkoll il-fatt li danil-programm ji©i rreklamatminn nhar ta’ Sibt u jibqa’sejjer sa ©urnata qabel, qisuhu biss jeΩisti. Ninsab infur-mat ukoll li ˙afna produtturijgergru, u ma tlumhomx, li l-promo tag˙hom jidher 50darba inqas milli jidher dak

ta’ Xarabank. Iva, niddejjaq lis-Sibt qabel l-a˙barijiet naralil Peppi bilqieg˙da fuq is-sufan b’mejda ˙dejh mimlijaimbarazz jirreklama l-pro-gramm tieg˙u. Jien, li nippro-va nara kollox fuq l-istaz-zjonijiet kollha, jizzikawni ujdejquni u ninsab çert l i˙afna o˙rajn huma tal-istessfehma.

Pink Panther

I l-programm tal-annimaliPink Panther issa ilu g˙addejis-snin. Nifhem id-dedikaz-zjoni li g˙andha g˙al-anni-mali l-preΩentatriçi, iΩda xidrabi dan il-programm qedikun nieqes mis-sustanza.Nhar is-Sibt segwejtu uNevise intervistat ra©el l ij˙obb l-annimali daqs in-niesta’ madwaru. Dan spjega kif˙ajtu qattag˙ha jg˙in lil dawnil-˙bieb tag˙na. IΩda inkred-ibbilment l-intervista dametaktar minn 10 minuti, u ˙lieflil Nevise ma’ dan ir-ra©el jir-rakonta ma rajniex. Lanqasbiss deher il-kelb partikularili tkellem fuqu. Jiddispjaçining˙id li dan mhux entertain-ing; titkellem ma’ persunabilqieg˙da ˙dejk mod u tin-tervista persuna g˙al aktarminn tmien minuti, speçjal-ment bilqieg˙da fuq ˙ajt ,huwa mod ie˙or.

Dan il-programm mhuxeççezzjoni, b˙alu hawn tlietkwarti o˙ra, l i waqt pro-gramm s˙i˙ il-camera personlanqas jit˙arrek minn postu.Jekk taqbdu l-iskedi televiΩivita’ kull stazzjon tindunaw kifjien ili li indunajt.

Il-Óadd it-tajjeb.

“Mieg˙i jew nejja jew ma˙ruqa!”“Mhux sieqek ’l hawn u l-o˙ra ’lhemm!” “Jiena jew abjad inkellaiswed!” Kemm-il darba g˙edtudan id-diskors!U tant kemm g˙edtu li mhux l-

ewwel darba li reg˙ext bil-mist˙ija lil min semag˙ni! G˙axil-patri pin©a lilu nnifsusubg˙ajh dritt! Bla ebda Ωball! Lijag˙mel hu kollu tajjeb! Perfett!Ma fih xejn xi tg˙id fih! Ûinn!B˙alissa nist˙ajlek titbissem uççaqlaq rasek. “Ajma ˙ej!Hawnx g˙alih il-patri eh!” Attent˙abib! G˙ax min jitkaΩa jaqa’ fil-kaΩa! U l-img˙allem jg˙idilna çaru tond: “Ti©©udikawx, u matkunux i©©udikati; tikkundan-nawx, u ma tkunux ikkundan-nati; a˙fru, u ssibu l-ma˙fra,”(Lq 6:37). Ara! Óa niddritta rasi.In©ib g˙ajnejja f’posthom. Unieqaf nitkerrah. G˙ax metanilg˙abha tal-im˙allef tg˙idxkemm nikrieh! G˙ax ma nkunxil-veru jien. L-im˙allef wie˙edhu: is-sultan! Dak t’hemm fuq!

Possibbli? U ˙allik minnt’hemm fuq! T’hemm fuq niΩelhawn! Mela m’g˙o©bux hemmfuq? Ma nafx. Li hemm l-abbun-danza naf. G˙alkemm ma nafx lihemm il-˙ela. U se ng˙idlekg˙aliex. Tiftakar meta g˙amel il-miraklu tal-˙ames ˙obΩiet uΩew© ˙utiet? Mela tnax-il qoffabil-biççiet. U g˙aliex, ng˙id jien?G˙ax il-Mulej jaf jinvesti! Mhuxiqammel. Min iqammel ifaddal

biss jaf u qatt ma juΩa dak lijfaddal. Imma min jinvesti xortao˙ra. Ifaddal g˙al ftit taΩ-Ωmien˙alli mbag˙ad juΩa dak li faddalmeta jkun wasal il-waqt! Wiseman!

U kif u f’min jinvesti? Mhux fiku fija! Mela! Jinvesti fik metat˙alli dik il-˙erqa ©ewwiena uqaddisa fik tirkbek u ççempel lilommok li ntrefg˙et kontratieg˙ek. Jew lil missierek liqatg˙ek mill-wirt f’dag˙dig˙a ta’demm. Meta tg˙id lilek innifsek:“U mbilli se nibqa’ ng˙addiminn quddiemu u ma nkellmux?X’se nie˙u b’daqshekk?” U tkell-mu!Naf. Int b˙ali. Loqma. Dg˙ajjef.

Çkejken. Limitat. Anke hu sarb˙ali u b˙alek: limitat. Jiekol.Jixrob. Jit˙amme© g˙ax tarbija!

Min jaf kemm ommu Marija˙aslitu. Imma hekk g˙aΩel li jsir.Dg˙ajjef. Fil-©isem sintendi.G˙ax fir-rieda warrablu! Dejjemdritt mexa. Mhux g˙ax iffanfra likien subg˙ajh dritt. Ma jparlaxΩejjed b˙ali. Saqajh mal-art.Avolja hu ©ej mis-sema u tas-sema. Imma stqarr: “Jiena t-triq,il-verità u l-˙ajja,” (Ìwanni14:6). G˙alhekk, fi kliem ie˙orqal: “Jiena d-dritt.”

Xorta baqa’ mag˙na. Mexamag˙na. Da˙ak mag˙na. Kielmag˙na. Beka mag˙na. Raqadmag˙na. Insomma…g˙exmag˙na. Kollox mag˙na. Ankemeta warrabnieh. Óa©a wa˙daqatt ma wettaq: id-dnub. Tafug˙aliex? Inkella jekk dineb kifkien se jtella’ lili u lilek mill-˙aΩen tag˙na? Kif seta’ jg˙idilna:

“Ejjew g˙andi, intom ilkoll litinsabu m˙abbtin u mtaqqlin, ujiena nserra˙kom. Óudu fuqkomil-madmad tieg˙i u tg˙allmuminni, g˙ax jiena ta’ qalb ˙elwau umli, u intom issibu l-mistrie˙g˙al ru˙kom. G˙ax il-madmadtieg˙i ˙elu u t-toqol tieg˙i ˙afif,”(Mt 11 :28-30)? Kieku kif jista’jg˙inna jekk hu m˙abbat umtaqqal bil-˙aΩen tieg˙u stess?Kif jista’ jserra˙na jekk fih hemml-g˙eja li j©ib mieg˙u d-dnub?Kif seta’ j˙affef it-toqol tag˙najekk hu kien mis˙uq bil-˙tija liwettaq hu stess?

Imma hu, li ma g˙amel l-ebda˙aΩen, jista’ iva jserra˙ lili u lilekmit-ta˙wid tag˙na. Mid-dubji lihemm ikarwtu ©ewwa fina. Hujista’ jixxuttalna dmug˙ g˙ajnej-na. Jag˙tina t-tg˙anniqa tieg˙u.Jurina t-tama veru. Basta immang˙addu minnu. Qalilna:

“Jiena hu l-bieb; jekk xi ˙addjid˙ol ©ewwa permezz tieg˙ijsalva, u jid˙ol u jo˙ro© u jsibfejn jirg˙a,” (Ìw 10:9). Óanid˙lu minnu xbin f’dan il-Milied! Jiena dg˙ajjef f’©ismi uanke f’ru˙i. G˙ax midneb. Immajekk nid˙ol f’Ìesù nsir ˙abibtieg˙u u n˙allih jg˙ix fija. Insirqawwi b˙alu!

Mulej! F’jum twelidek nitolbokbiex tie˙u kontroll ta’ ˙ajti!Invadini Mulej! Irrid li ni©imxebbah mieg˙ek biss. Int. Id-dg˙ajjef. Imma l-qawwi!Ammen.

id-dgÓAjjef…immA…il-qAwwi

TiVi AwArds

opINJoNI kÓ 21|12|2014 11kullhadd.com

Mario Fava

President tas-SezzjoniKunsilliera tal-PL

email: keaneo@onvol.net

It-tentazzjoni kienet kbira wisqbiex ma niktibx fuq dak li ©arafl-a˙˙ar jiem u g˙aldaqstantnittama li l-Editur din il-©img˙aja˙firli li ma ktibtx fuq il-kunsil-li lokali.

Kul˙add jaf x’©ara fuq l-inçi-dent tax-xufier ta’ ManuelMallia. Il-medja Nazzjonalistakellha xalata biex iΩΩid,tnaqqas, tag˙Ωel u tiddeçiedi xixxandar u ma xxandarx. Il-Kaptal-OppoΩizjoni kont tist˙ajlu l-avukat tal-fqar jag˙ti l-paririb’xejn lill-Prim Ministru dwarx’g˙andu jag˙mel. Il-klips likellhom g˙ad-dispoΩizzjonitag˙hom bdew juΩawhomqishom slot machines biexiΩidu l-flus li bdew ji©bru. L-interess tag˙hom ma kienx lito˙ro© il-verità imma li perme-zz ta’ dan l-inçident jitmejlu bil-partitarji tag˙hom biex dawnjag˙tuhom iktar flus. U sa çertupunt irnexxielhom.

Imma x’˙are© bl-iktar modçar minn dan l-inçident? Warakollox dan li jimpurtani minnuu dwar dan irrid nikteb.

Integrità mhix mittiefsa

Minn dan il-kaΩ tax-xufier ta’Manuel Mallia, il-Prim Ministru˙are© bl-integrità tieg˙u mhixmittifsa. Ûamm mal-weg˙da lig˙amel mall-poplu Malti uG˙awdxi kollu u, wara li kelluf’idejh ir-riΩultat tal-inkjesta, ˙ad-deçiΩjonijiet li kellu jie˙u.Prim Ministru li jiddeçiedi!

Manuel Mallia kellu j˙allas ta’a©ir bla sens u irresponsabblita’ wie˙ed min-nies tal-fiduçjatieg˙u. Óasra, g˙ax kien qedjag˙mel riformi li tant kienhemm bΩonn li jsiru fil-Korptal-Pulizija.

L-A©ent Kummissarju RayZammit ukoll spiçça j˙allasg˙al g˙emil ˙addie˙or. Warakarriera illustra fil-Korp b’disp-jaçir naraha tintemm hekk.

Minkejja li l-Prim Ministruddeçieda, Simon Busuttil xortamhux kuntent. KaΩ li komplajuri kemm din il-persuna mhuxkredibbli. La jaf xi jrid u lanqasfejn jinsab.

Però, l-inkonsistenza ta’Simon Busuttil tkompli to˙ro©bl-iktar mod çar meta fil-kon-venzjoni tal-partit tieg˙u, fejntkellem ˙afna fuq l-onestà poli-tika, l-g˙ada sirna nafu lidisg˙a mill-eksmembri tal-Kabinett tal-a˙˙ar GvernNazzjonalista (li tieg˙u Simonkien mibg˙ut speçjali), u lillum huma parti mis-shadowcabinet ta’ Simon Busuttil,Ωammew bejniethom madwarmiljun ewro miΩ-Ωieda li kienutaw lilhom infushom wara l-elezzjoni tal-2008. Infakkar lidin kienet wa˙da mill-ewweldeçiΩjonijiet li ˙a l-Kabinett ta’Lawrence Gonzi. Is-sabi˙a hi liBusuttil kien qal li kien kontradin id-deçiΩjoni u li kienetdeçiΩjoni Ωbaljata. Allura x’inhujΩommu milli jgieg˙el lil s˙abujirritornaw dawn il-flus?

U rrid infakkar b’xi kaΩijieto˙ra tal-onestà tal-PartitNazzjonalista tafux. Tiftakruh il-kaΩ tax-Shell? Óa nfakkarkomftit. Lawrence Gonzi u l-Kabinett tieg˙u kienu ftiehmuli jag˙tu €5 miljun lill-kumpani-ja Shell wara li din kienet ilhadisa’ snin s˙a˙ tilmenta kifkienet qed ti©i mmani©©jata l-kwistjoni tal-aviation fuel bejnl-MOBC u l-Enemalta. Danwara li kien rapurtat fil-medjaminn ©urnal ewlieni f’pajjiΩna

kif kienu qed isiru l-affarijietf’dan il-qasam. Tafu min kienwara l-kaΩ tax-Shell? Kien ©ierapurtat li l-Uffiççju ta’ SimonBusuttil kien li ressaq dan l-ilment quddiem il-KummissjoniEwropea meta dan kienMembru ParlamentariEwropew. Kemm t˙allas l-Uffiççju ta’ Simon Busuttil g˙aldin il-biçça xog˙ol fuq kaΩkontra l-Gvern Malti? Ma nin-sewx lanqas li dak iΩ-Ωmien fl-Enemalta kien g˙addej wie˙edmill-ikbar skandli li qatt kellnaf’pajjiΩna fuq ix-xiri taΩ-Ωejt.

L-allegazzjonijiet ta’ GeorgeFarrugia

La qed insemmi l-kaΩ tal-iskandlu tax-xiri taΩ-Ωejt, manistax ma nitkellmix fuq dak liqal George Farrugia quddiemil-PAC. Dan qal, fost ˙wejje©o˙ra, li Austin Gatt kien iltaqa’ma’ a©enti ta’ kumpanija taΩ-Ωejt u minkejja li Austin Gattg˙all-ewwel kien innega,imbg˙ad kien ©ie rapurtat lidan nesa u qal li ltaqa’mag˙hom xi darba fix-xahar.George Farrugia wkoll g˙amelallegazzjonijiet o˙ra fix-xhiedatieg˙u u semma bosta ismijiet lililhom hu g˙addielhom ‘rigali’.Semma wkoll id-donazzjoni lihu qal li g˙amel g˙all-kampnjaelettorali ta’ Austin Gatt innifsu.Semma lil Tancred Tabone,Alex Tranter, William SpiteriBailey u Antoine Galea.X’g˙amel dakinhar LawrenceGonzi? G˙amel dak li tantinsista fuqu Simon Busuttil tuldawn l-a˙˙ar ˙mistax? Le, ma

tarax. Lawrence Gonzi ddefen-da lil Austin Gatt. Iddefendiehanke meta dan tal-a˙˙ar,b’kumbinazzjoni miskin, nesa likellu kont bankarju li kien fihmadwar €700,000. Kemm kitbetil-medja tal-PN meta ManuelMallia ˙alla xi ˙a©a fil-kartatad-dikjarazzjoni tieg˙u. Ma’dan kellna l-arlo©© ta’ TonioFenech. Fejn kienet il-medjatal-PN fuq il-kaΩ tal-kontbankarju ta’ Austin Gatt?Ipokriti!

Mewt ta’ immigrant

Kellna l-kaΩ tal-immigrantmill-Mali li tliet uffiçjali tawhxebg˙a tant li spiçça biex mietta˙t il-kustodja tag˙hom.X’g˙amel Lawrence Gonzi dak-inhar? Dan kien kaΩ ta’ qtilmhux sparatura li ma laqtet lil˙add! Fuq dan il-kaΩ il-PartitNazzjonalista kien ˙are© stqar-rija u qal li se jistenna l-eΩodutar-riΩultat tal-inkjesta u jitta-maw li ssir ©ustizja. Imma llum,fuq il-kaΩ tax-xufier ta’ Mallia,ma ridux jistennew ir-riΩultattal-inkjesta. G˙al darb’o˙ra,ipokriti!

Il-kuntratt tal-pannelli

Biex ma tg˙idux li dakinharSimon, miskin, ma kellux ‘say’fil-Partit, ejja nsemmu xi ˙a©a liqed ti©ri fi Ωmienu. Kellna l-kuntratt tal-pannelli fotovoltajçifuq bjut ta’ binjiet pubbliçi. Il-letter of intent kienet iffirmataminn dak li kien is-segretarjupermanenti fil-Ministeru ta’George Pullicino. Din l-ittra

kienet tinforma lill-konsorzju lil-Gvern kien aççetta l-offertatag˙hom flimkien mal-bejg˙tag˙hom lill-operatur tas-sis-tema tad-distribuzzjoni. Danmeta kien hemm dokumentbankarju li ma kienx iffirmat.Imma George Pullicino qedjg˙id li ma kien jaf b’xejn.Hawn Simon Busuttil qed jis-tenna r-riΩultat tal-investigaz-zjonijiet u sadanittant g˙adujiddefendi lil Pullicino u l-Ministeru li kien imexxi. L-ist-ess, Ωew© kejliet Ωew© piΩijiet.Ipokrita!

Konsulenzi legali

Iktar riçenti sirna nafu bl-istorja tal-kuntratti li l-kumpani-ja ta’ Mario Demarco g˙andhamal-Malta Enterprise b˙alakonsulenza legali. Dan meta l-istess Malta Enterprise g˙andhal-avukati tag˙ha biex proprjujag˙mlu dan ix-xog˙ol. Ìierappurtat li dan huwa kuntrattli ji©i m©edded kull tliet snin uissa jiskadi fis-sena 2016. Huallegat li, barra l-over time, il-˙las g˙al din il-konsulenza hita’ madwar €70,000 fis-sena.Dan ifisser li sakemm ji©i biexjintemm il-kuntratt fis-sena2016, Demarco and Associatesse jkunu da˙˙lu madwar€800,000 f’konsultazzjoni. Kif il-medja tal-PN u Simon Busuttilbaqg˙u siekta dwar dan il-kun-tratt? Possibbli ma kienx hemmmin jillikjah b˙alma ©ara bit-telefonati tal-kaΩ tax-xufier ta’Mallia? KaΩ ie˙or fejn tispikkad-diΩonestà tal-PN u l-ipokresi-ja ta’ Simon Busuttil u s˙abu.

DIFFERENZA FI STIL TA’ TMEXXIJA

12 21|12|2014 opINjoNIkÓkullhadd.com

Naomi Cachia

Uffiçjal Politiku

Ftit ©img˙at ilu, waqt l-indi-rizz tieg˙u lil dawk preΩentig˙all-Laqg˙a ÌeneraliAnnwali tal-Forum Ûg˙aΩag˙Laburisti, il-Prim Ministru DrJoseph Muscat qalilna li l-isfi-da prinçipali tal-g˙aqda hijali dejjem g˙andha tantiçipa Ω-Ωminijiet. Stedinna sabiex ma

nibΩg˙ux inkunu pass ’ i lquddiem minnu, u n˙arsulejn ideat biex j iΩirg˙u Ω-Ωerrieg˙a g˙al ˙sibijiet dej-jem iktar progressivi.

Nhar il-Óadd li g˙adda,waqt i l-Maratona Ìbir ta’Fondi tal-Partit Laburista, l-FÛL kellu open day li l-qofol

tag˙ha kienu Ωew© work-shops fejn iddiskutejna r-riforma tal-li©ijiet dwar id-drogi tal-abbuΩ u l-abbozz ta’li©i dwar l-identità tal-©eneru.B˙ala uffiçjal politku tal-FÛL,˙adt gost jiena u mmexxi d-diskussjonijiet nara li dawniΩ-Ωg˙aΩag˙ mhumiex inter-essati jkunu biss fl-isfond,içapçpu g˙al kulma jg˙id ujag˙mel i l-Part i t , jew il-Gvern. Huwa ta’ dispjaçirkbir g˙alija li jkun hemm miniqisna sempliçiment b˙alaestenzjoni tal-Partit li qed nir-rappreΩentaw. A˙na rridunkunu parteçipi u – g˙aliexle? – kritiçi ta’ x’inhu jintqal ujsir. Irridu nkunu a˙na li nix-prunaw çerta bidliet.

Ir-riforma tal-li©ijiet dwarid-drogi tal-abbuΩ

Inçidentalment nhar it-Tlietag˙adda mit-t ieni qari l-abbozz dwar ir-riforma tal-li©ijiet tad-droga. Dan huwaqasam fejn kien hemm ˙tie©akbira li ji©i diskuss u indiriz-zat minn aspett iktar uman urelattiv g˙all-problemi soçjalil i ©©ib mag˙ha l-uΩu tad-droga. L-ewwel u qabel kol-lox, ir-riforma proposta u l-konsultazzjoni pubblika li©iet imnedija wasslu g˙alnumru ta’ diskussjonijiet lifihom infushom huma passimportanti sabiex innaqsu l-istigma relatata ma’ din il-problema. Huwa importanti˙afna li nittrattaw dan il-qasam b’mod ˙olist iku, ug˙andna nag˙fsu fuq kam-panji edukatt ivi mmiratisabiex, anke minn età zg˙ira,jiskora©©ixxu u jipprevienu l-uΩu tad-droga.

Li s-sistema ssir iktarflessibbli, speçjalment fir-rig-ward ta’ first time users, hijaessenzjali meta tikkonsidra lifil-qalba ta’ dan kollu nsibunumru ta’ individwi li g˙and-hom problema soçjali, psiko-lo©ika u fiΩika, u iktar manersqu ’l bog˙od mit-tabellata’ kriminalità, b’rispett lejndawn in-nies, iktar nistg˙unibdew insibu soluzzjonijieteffettivi. L-FÛL jemmen li l-li©i proposta hija pass impor-tanti fid-direzzjoni t-tajba, uta’ min jg˙id li huwa pass limissu ilu li sar.

L-abbozz ta’ li©i dwar l-iden-tità tal-©eneru, l-espressjonital-©eneru u l-karatteristiçitas-sess

Fit-tieni diskussjoni dwar il-li©ital-identità tal-©eneru, liemaabbozz ipo©©ina fost l-aqwapajjiΩi fl-Ewropa f’dan ir-rig-ward, ˙are© biç-çar kemm dinhija li©i radikali iΩda indikattivata’ Gvern li jifhem biç-çarx’inhuma d-diffikultajiet tal-minoranzi, Gvern li jag˙raf lijista’ jag˙mel differenza fil-˙ajjata’ ˙afna nies li minn çku-nithom iffaçjaw numru ta’ dif-fikultajiet.

Punt li ssemma diversi drabimatul id-diskussjoni li kelli ma’s˙abi l-membri tal-FÛL kien li l-pass li jmiss g˙andu jkun l-introduzzjoni tat-tielet ©eneru,biex b’hekk inkunu qedning˙aqdu ma’ pajjiΩi b˙all-Ìer-manja u l-Awstralja u nibqg˙unibnu fuq il-passi ta’ ©gant li seri©©ib fis-se˙˙ din il-li©i.

Irridu nkunu a˙na li nie˙dupoΩizzjoni u naqbΩu g˙ad-dritti-jiet tal-komunità LGBTI; jekkma nkunux a˙na, Ωgur li mhuxser jitkellem g˙alihom minastiena f’vot dwar l-unjoni çivili.

Fl-introduzzjoni ta’ dawn iΩ-Ωew© li©ijiet li semmejt ˙are©biç-çar kif il-Gvern g˙aΩel lijindirizza dawn il-kwistjonijiet lis’issa kienu minsija, kwistjoniji-et li ta’ qablu beΩg˙u jindiriz-zaw. Dan il-moviment huwa l-iktar sa˙˙a progressiva f’Malta.F’sena u nofs saru bidliet kbarfil-mentalità ta’ dan il-pajjiΩ. Udan g˙adu biss il-bidu.

B˙ala uffiçjal politiku tal-Forum Ûg˙aΩag˙ Laburisti, l-g˙an ewlieni tieg˙i huwa li fi˙dan l-g˙aqda, Ωg˙aΩag˙ b˙alijsibu pjattaforma fejn majibΩg˙ux jesprimu lilhominfushom, anke fejn l-opinjonitag˙hom forsi ma tkunx tikkor-rispondi ma’ dik popolari. Di©àqeg˙din nippjanaw numru ta’attivitajiet politiçi g˙as-sena li©ejja. Is-sena 2014 kienetwa˙da ta’ numru ta’ suççessig˙all-FÛL, u dan jawgura tajjeb˙afna g˙as-sena d-die˙la.Nistieden lill-qarrejja tal-KullÓadd jibqg˙u jsegwu ujappo©©jaw lill-ForumÛg˙aΩag˙ Laburisti b˙alma dej-jem g˙amlu, filwaqt li nawgu-ralhom Milied u sena ©didamill-isba˙.

DAN HU BISS IL-BIDU

Meta tkun riesqa l-festatal-Milied kul˙add jibdajsemmi r-rieda tajba.

Anke l-an©li fuq il-pre-sepju, fuq il-faxxa li jΩommu ikunhemm miktub li mberkin dawkta’ rieda tajba. Qisha r-rieda tajbamarbuta ma’ festa u mhux mal-mod kif g˙andna ng˙ixu. Metan˙rasu lura lejn din is-sena, riedadejjem kien hemm. Kemm kienettajba ma nafux.

Kien hemm rieda qawwija mill-OppoΩizzjoni li taqbad ma’ kulldeçiΩjoni li jag˙mel il-Gvern,anke meta d-deçiΩjonijiet kienutajbin. L-eΩempju klassiku kien ir-ro˙s tal-kontiiet tad-dawl. F’danil-kaΩ kul˙add qabel li din kienetl-a˙jar deçiΩjoni li ttie˙det f’dawnl-a˙˙ar g˙axar snin. Sa˙ansitra l-Viçi Kap tal-Partit Nazzjonalistaammetta li l-˙ajja ma g˙olietxb’konsegwenza ta’ din id-deçiΩjoni.B’dankollu xorta wa˙da baqg˙u

jippruvaw jiΩirg˙u l-biΩa’ fost in-nies; ida˙˙lu suspetti li l-Gvernkien jisraqhom minn xi mkienie˙or biex jag˙mel tajjeb g˙ar-ro˙s. Minn dan kollu ma ©araxejn g˙ax il-ba©it wera xortao˙ra. Li ma kienx g˙all-fatt linqala’ l-inçident sfortunat tal-isparatura ma kinux jafu x’serjaqbdu jg˙idu dwar ba©it, li g˙aldarba o˙ra kien wie˙ed preelet-torali, g˙alkemm elezzjoni mahix ©ejja.

Kien hemm ukoll il-kaΩ tal-investiment b’çittadinanza.Kellhom rieda qawwija li jag˙mlu

minn kollox biex din l-iskemama tirnexxix. G˙amlu minn kol-lox biex iqieg˙du quddiem il-Gvern ostaklu wara l-ie˙or. Saavvelewna quddiem il-ParlamentEwropew. Minflok, il-Kummissjoni Ewropea mhux bissqablet mag˙ha imma tat ukoll il-kunsens tag˙ha. Aktar minnhekk, ˙afna fost dawk li kienukontra, issa huma stess qeg˙dinjistag˙naw minnha! Ir-rieda tajbaqeg˙din juruha biex isiru sinjuriminn skema li, li kien g˙alihom,ma saritx.

Din ir-rieda ‘tajba’ baqg˙ujuruha sal-a˙˙ar. Meta kienippubblikat ir-rapport tal-inkjestadwar il-kaΩ tal-isparatura, it-tliet

im˙allfin, b’referenza çara g˙all-mexxejja tal-PN, iddikjaraw li minkien akkuΩahom li kienu partiminn cover-up ma kellux riedatajba. Ag˙ar minn hekk,akkuΩawhom b’malafama serja uli ppruvaw jimminaw il-kors tal-©ustizzja.

Kul˙add ˙aseb li kienu ser jitol-bu xi xorta ta’ apolo©ija. Ìaraproprju bil-kuntrarju. Il-Viçi KapBeppe Fenech Adami ddikjarabil-kuntrarju. Ça˙ad il-malafamadaqslikieku a©ixxew b’riedatajba. Hija sitwazzjoni patetikag˙all-a˙˙ar meta naraw li l-OppoΩizzjoni g˙adha g˙addejjabl-istess stil ta’ politika ta’ qabel l-a˙˙ar elezzjoni. Il-fatt li ma

hemmx rieda tajba hija diΩgrazzjag˙all-pajjiΩ.

IΩda l-aktar li tispikka r-riedatajba hija meta jkomplu jressququddiem in-nies lil dawk li ©abulill-Partit Nazzjonalista fi lsien in-nies g˙ax ma tantx ©aburwie˙hom ta’ nies. T˙assarna lilMario Demarco, meta dan l-a˙˙arta konferenza stampa u fuq na˙akellu tnejn li jispiraw kollox min-barra fiduçja u rieda tajba. Kienqisu pri©unier taç-çirkostanzi bejnΩew© kalzriera politiçi, wie˙edjismu Tonio Fenech u l-ie˙orGeorge Pullicino.

Il-lista tan-nies li g˙andhomrieda ‘tajba’ ma tispiçça qatt. IΩdadawn mhux biss qeg˙din fuq il-bankijiet tal-OppoΩizzjoni. IrridunibΩg˙u wkoll minn dawk lijuΩaw lill-Partit Laburista u lill-Gvern g˙all-iskopijiet u l-finijietta’ mo˙˙hom. Persuni li suppostqeg˙din fuq in-na˙a tal-Gvernjag˙mlu ˙sara jew g˙axjitlg˙alhom il-poter g˙al rashom,jew ikunu qeg˙din ja˙sbu fl-interessi tag˙hom flok dak tal-pajjiΩ. Dawn issibhom dejjem ussibhom f’kull Ωmien.Tag˙rafhom minn kemm g˙and-hom rieda tajba.

Minkejja kollox, l-Editur u l-istaff kollu ta’ din il-gazzettajawguraw il-Milied it-tajjeb lilkul˙add b’mod indiskriminat:kemm lil dawk li g˙andhom u kifukoll lil dawk li mag˙andhomx rieda tajbabit-tama li xi darba isi-buha!

EDITORJAL KÓ 21|12|2014 13kullhadd.com

ÌURNALISTI Ritianne Agius 2090 1410 ritianne@kullhadd.com u Liam Gauci 2090 1413 liam@kullhadd.com REKLAmI Alan Saliba 2090 1520 sales@kullhadd.com ImPAÌNAR U DISINN Leanne Grech 2090 1411 editorial@kullhadd.com

www.kullhadd.comÇNL, Triq Mile End, IL-Óamrun

DITORJALE LIL DAWK TA’ RIEDA TAJBA

Leo Brincat

Ministru g˙all-IΩvilupp

Sostenibbli, l-Ambjent u

t-Tibdil fil-Klima

Kien hemm Ωmien meta mini˙addem u min ja˙dem kienumeqjusa qishom kelb u qattus.

Mal-milja taΩ-Ωmien bdewjinteb˙u li kienu bΩonn xulxinu ma setg˙ux jimxu ’l qud-diem jekk ma jikkollaborawxflimkien.

Sid ta’ azjenda ming˙ajr˙addiema jispiçça wa˙dudaqskemm ˙addiem bla sid ta’azjenda ma jistax ikollu futur.

FiΩ-Ωmien li g˙amilt na˙demfis-settur privat g˙ext mill-qribl-esperjenzi taΩ-Ωew© na˙attal-munita meta kelli kuntattdirett relatat max-xog˙oltieg˙i minn production man-agers barranin li kienujaqilg˙u eluf kbar ta’ liriMaltin qabel biss qlibna g˙all-ewro, sa tfajliet machine oper-ators li kienu g˙adhom kiftelqu mill-bankijiet tal-iskola.

Fil-Gvern il-kuntatt tieg˙ekmal-˙addiema jkun f’diver-si livelli

G˙alkemm min jafni sew jaf lij ien lest li na˙dem ma’

ku˙add li jinsab lest li ja˙demmieg˙i, kultant issib minjag˙tik gambetta minn ta˙tbiex ming˙alih ixekklekf’˙idmietek.

IΩda fuq in-na˙a poΩittivahemm ferm aktar taj jebx’wie˙ed jg˙id dwar dawn l-esperjenzi u l-aspetti negat-tivi.

Din s-sena kelli sodisfaz-zjon doppju

Kelli s-sodisfazzjon li fil-WasteServ nara ˙addiema, fosthomnies li i lhom ja˙dmu mal-kumpanija sa mis-sena 2002,ikollhom l-ewwel ftehim kol-lettiv f’g˙omorhom. Ma kinitxbiçça xog˙ol façli g˙all-man-agement meta tqis li 75% tal-˙addiema huma ˙addiematal-kuntrattur. G˙alkemm l-unjin ippruvat, kif huwadmirha, tag˙mel lil dawn in-nies tal-post mal-kumpanija,wasalna fi ftehim g˙ax raw limin-na˙a tag˙na kien hemmrieda ©enwina, li g˙alkemmma stajniex nag˙mlu dan

g˙ax konna no˙olqu preçe-dent ikrah, xorta wa˙da rajnali jgawdu mill-istess kundiz-zjonijiet tal-˙addiema mal-kumpanija. Kieku mantla˙aqx il-ftehim dwar il-fte-him kollettiv kieku ankedawk li ja˙dmu mal-kuntrat-tur kienu jmorru minn ta˙t.

Min-na˙a l-o˙ra kienet ta’sodisfazzjon g˙alija li, b˙alaparti mit-t˙ejjijiet g˙all-qasmatal-MEPA, kelli g˙add ta’laqg˙at mal-˙addiema tad-direttorat ambjentali tal-MEPAli fix-xhur li ©ejjin sejra taqa’ta˙t ir-responsabbiltà tal-Ministeru tag˙na.

G˙amilna laqg˙a appostag˙all-˙addiema f’ lukandaewlenija fejn, fuq firxa ta’ xitl iet sig˙at, kul˙add qaltieg˙u. Iltqajna g˙al aktarminn darba mal-unjins u mal-unit managers u tajna l-opportunità li l kul˙add lijag˙tina r-reazzjoni u s-su©©erimenti tieg˙u g˙all-abbozz ta’ li©i li bi˙siebnanressqu fil-Parlament.

Ovvjament, l-a˙˙ar kelma

b˙al dejjem tkun tal-Gverntal-©urnata, iΩda seren li dakli ser inkunu qed nag˙mlu sernag˙mluh f’mod konxju likellimna u smajna lin-niesdirettament involuti f’dan il-proçess.

Inutli li wie˙ed jitkellemdwar riformi u strutturi ©oddajekk jinsa jew ipo©©i fil-©enbl-aqwa riΩors li g˙andnaf’paj j iΩna: i l-˙addiemanfushom.

L-ittri u l-kliem ta’ apprezza-ment tag˙hom g˙all-atten-zjoni li tajniehom huma affari-jiet li jag˙tuk sodisfazzjonpersonali.

Dawn huma l-affarijiet li jim-lewk bil-kura©© u jΩidulek l-impenn tieg˙ek f’˙idmietek.B’hekk, id-dover tag˙na,nag˙mluh b’serenità akbar.

Nie˙u din l-okkaΩjoni biexnawgura Milied u Sena Ìdidamill-aqwa lill-qarrejja, filwaqtli nawguralhom risq u hena.Infakkar ukoll lill-kostitwentili ser inkompli nara n-niesb˙as-soltu hekk kif jg˙addu l-festi.

IN-NIES TAX-XOGÓOL U DAWK LI JOÓOLQU X-XOGÓOL

14 21|12|2014 ITTRIKÓkullhadd.com

Sur Editur,

Il-ftehim li g˙amel il-GvernLaburista mal-kumpani jaÇiniΩa dwar l- investimentrekord salva mhux biss lill-Enemalta mir-rovina l itefg˙uha f iha gverni j ietNazzjonalisti, iΩda li salval i l l -paj j iΩ fe jn l -Enemaltakienet maΩΩra, l i l l -banekMalt in l i s i l fu mil juni ta ’ewro lill-Enemalta u fuq kol-lox lill-˙addiema u lill-familjitag˙hom. G˙ax l i kiekure©a’ tela ’ f i l -GvernGonziPartitNegattiv Ωgur li l-Enemalta kienet tfalli g˙alkollox.

Differenza o˙ra kbira uenormi li hemm bejn il-PartitNegattiv (PN) u l-PL hi l-modta’ kif sar il-ftehim dwar il-power station tal-BWSC ta˙tGvern Nazzjonalista u l-fte-him poΩit t iv ta˙t GvernLaburista.

Fejn dak ta ’ GvernNazzjonalis ta kien ftehimferm negattiv li ˙alla konseg-wenzi koroh anke ta’ mard,dak ta’ Gvern Laburista kienta’ gwadann kbir permezztat-tra˙˙is tal-kontijiet tad-dawl u l- i lma l i l l -poplukollu, inkluΩ lill-industrijaprivata kollha.

Barra minn hekk, il-ftehimNazzjonalista dwar il-powerstat ion tal-BWSC gawdewminnu erbg˙a min-nies l i

˙asbu g˙al buthom, fosthomçertu Joe Mizzi li allegata-ment irçieva €4 mil junf’kummissjoni, mentri l-fte-him Laburista gawda minnul-poplu kollu. Avolja l-fte-him l i g˙amel GvernLaburista b˙ala investimentbarrani hu ferm u ferm akbaru sostanzjali minn dak tal-Gvern Nazzjonalista.

Peress li l-eks-Prim MinistruNazzjonal is ta LawrenceGonzi u l-Gvern tieg˙u farfruminn fuq spalle jhom kullresponsabbil tà poli t ika um’g˙amlu l-ebda inkjestadwar l-€4 miljun f’kummis-sjoni li ˙a eks impjegat tal-Enemalta li allegatament uΩal-g˙arfien u l-kuntatti li kisebf’xog˙lu g˙all-gwadann per-sonali tieg˙u, jekk veramenti l -Kap preΩenti SimonBusuttil jemmen fir-respons-abbiltà politika g˙andu huissa jordna inkjesta fuq l-€4miljun kummissjoni li s-SurMizzi ˙ataf wara l-ftehim tal-power station tal-BWSC.

Jekk Simon Busutt i l majordnax din l- inkjestaindipendenti f’isem il-PN fl-OppoΩizzjoni g˙ax assoluta-ment ma jemminx fir-respon-sabbil tà poli t ika, f i t -trasparenza u l-kontabbiltà likull politikant g˙andu j©orr.

Il-Viçi Kap NazzjonalistaMario Demarco u BeppeFenech Adami, kif ukoll id-

deputat i parlamentariNazzjonalisti u anke uffiçjalio˙ra fl-istess partit, g˙and-hom jag˙mlu pressjoni politi-ka fuq i l -Kap tag˙homSimon Busuttil. G˙andhomjag˙mlu pressjoni ©usta umistenni ja wkoll NormanVella u Louise Tedesco per-mezz tal-programm ta’kuljum li jag˙mlu fuq l-istaz-zjon televiΩiv tal-PN.

It - termini tal- inkjesta l ig˙andu jordna SimonBusuttil g˙andha tistabbilixxil -g˙ala l -MinistruNazzjonalista ma ˙ax ˙sieb li˙add ma japprofitta ru˙u ujie˙u l-miljuni ta’ kummis-s joni minn fuq dahar i l -poplu.

Jekk barra s-Sur Mizzikienx hemm xi ˙add ie˙or ligawda minn din il-kummis-s joni u, jekk iva, b’ l iemamod direttament jew indiret-tament. Jekk xi ministruNazzjonalista jew xi kandidattal-istess partit ing˙atax xidonazzjoni minn dawn l-€4miljun.

L-inkjesta g˙andha wkollt is tabbil ixxi jekk kienxhemm xi donazzjonij iet l ing˙ataw lil xi ministru jewkandidati jew individwi udawn g˙addewhom lill-PNwaqt xi maratona ta’ ©bir ta’fondi mill-PN. Jekk fl-affer-matt iv, din id-donazzjoning˙atatx f’g˙otja wa˙da jew

f’diversi g˙otjiet. L-inkjesta g˙andha tistab-

bilixxi wkoll jekk ing˙atatxxi donazzjoni lil xi persunajew l i l diversi persuni uminn liema distretti elettoralikienu ©ejjin dawn il-persuni.Kif ukoll jekk, wara, dawn l-istess persuni b’xi mod tawxlill-PN dik id-donazzjoni.

L-inkjesta g˙andha tistab-bi l ixxi wkoll jekk kienxhemm xi donazzjoni li bihanxtraw xi o©©etti jew affariji-et li gawda minnhom il-PNjew xi kandidat tal-istess par-tit u li ©ew uΩati matul l-a˙˙ar kampanja elettorali.G˙andu jkun stabbilit jekk il-PN, direttament jew indiret-tament, gawdiex f’xi Ωmienminn din il-kummissjoni ta’€4 miljun.

Din l-inkjesta jin˙ass il-bΩonn tag˙ha, aktar u aktarmeta wie˙ed jiftakar li fil-bidu tal-2013, waqt l-a˙bari-j iet ta ’ One, i l -MembruParlamentari NazzjonalistaFranco Debono deher die˙elid-Dar Çentrali tal-PN jip-ponta jdejh ’il fuq u jinstema’j is taqsi b’vuçi g˙ol ja:“G˙aliex ma jg˙idux minnfejn ©abu l-flus biex sar danil-bini?”

Wara din i l -mistoqsi jaimbarazzanti, l-ebda uffiçjalNazzjonal is t ma ˙a passilegali, la kontra Dr FrancoDebono u lanqas kontra l-

istazzjon televiΩiv Laburista.G˙alhekk ©ustament ner©a’nsostni li l-Kap tal-PN SimonBusutt i l g˙andu minnufihisejja˙ g˙al inkjesta indipen-denti dwar l-g˙otja ta’ €4miljun fil-kaΩ tal-power sta-tion tal-BWSC.

Çert li Simon Busuttil majkollu l-ebda diffikultà li jsibpersuni ta’ integrità kbirabiex imexxu tal i inkjesta.Kulma g˙andu bΩonn SimonBusutt i l hu f t i t ener©i ja ,kura©© u nitfa responsabbiltàu kontabbiltà politika.

Barra minn hekk nistaqsi lilSimon Busuttil, kif ukoll lilMario Demarco, BeppeFenech Adami, JasonAzzopardi, Frank Psaila u lilkul l uff iç jal ie˙or tal-PN,jekk g˙andhomx xi tag˙rif lixi ˙add ˙a €4 miljun wara l-f tehim li g˙amel i l-GvernLaburista mal-kumpani jaÇiniΩa.

B˙al ˙afna, hi x’ inhi l -fehma poli t ika tag˙hom,ninsab fuq ix-xwiek kemmg˙ar-risposta tal-membri par-lamentari Nazzjonalisti, kifukoll stennija kbira g˙all-˙olqien tal- inkjesta minnSimon Busutt i l dwar l -€4mil jun kummiss joni l ing˙ataw ta˙t l-a˙˙ar GvernNazzjonalista.

ÇENSU W. MUSCAT,RAÓAL ÌDID

SImON BUSUTTIL U L-€4 mILJUN KUmmISSJONI

Sur Editur,

Id-deçiΩjoni m˙abbra mill-PM li s-sena d-die˙la l-ba©it jit˙abbarf’Ottubru na˙seb li fiha vanta©©i tajbin. Wie˙ed minnhom ikun lid-diskussjonijiet fuq il-ba©it isiru tul dak ix-xahar u anke l-kon-sultazzjonijiet maç-çittadini jkunu jistg˙u jibdew aktar kmieni.Dan ikun ifisser li ma jittifisx l-ista©un tal-Milied, u anke bejnietnajista’ jkun hemm iΩjed perjodu ta’ ftehim fil-preludju ta’ dawn il-festi tant g˙eΩieΩ.

Forsi wkoll g˙ax-xahar li fih nag˙laq snini jkollu xi rigal li ilninistenna u li semmejtu lill-PM meta g˙edna Ωew© kelmiet qabelil-©irja g˙all-karità tal-President. Çjoè li dawk li rriskjaw flushomu investewhom f’ishma fuq il-BorΩa ta’ Malta, igawdu ratamnaqqsa ta’ taxxa (ladarba dawk b’kontijiet bankarji sa €100,000g˙andhom flushom salvagwardjati fl-Unjoni Ewropea kollha uj˙allsu taxxa f’Malta biss ta’ 15% g˙al kull ammont li g˙andhom).

ÇITTADIN B’INIZJATTIVA,L-IMSIDA

KONSULTAZZJONI AÓJAR?

ITTRI KÓ 21|12|2014 15kullhadd.com

Sur Editur,

Fl-a˙˙ar ©img˙a ta’ Ottubru ppubblikajtli korrispondenza dwar xinuqqasijiet fil-Kunsill Lokali tal-Óamrun. G˙andi pjaçir naffermali tnejn minn dawk in-nuqqasijiet ma waqg˙ux fuq widnejntorox, g˙ax kemm il-floodlight quddiem il-Kunsill, li taffiet id-dalma, kif ukoll il-bandiera Maltija ©iet imtellg˙a fil-festa tar-Repubblika.

G˙alkemm dawn huma d-dover u d-dmir tal-Kunsill, kemm tas-sindku, tal-kunsilliera u tas-segretarju amministrattiv, xorta nir-ringrazzja u nag˙ti prosit lil min ˙a l-inkarigu biex jinbidlu dawnin-nuqqasijiet.

RESIDENT ÓAMRUNIÛ,IL-ÓAMRUN

Sur Editur,

Na˙seb li mhux jiena biss, minkejja li m’iniex minn Óad-Dingli,apprezzajt il-prontezza li bih ser ti©i msewwija l-kappella ta’Santa Marija li ntlaqtet minn sajjetta f’nofs Diçembru. M’hemmxejn isba˙ minn kollaborazzjoni bejn l-Istat u l-Knisja. Anke g˙axb’hekk il-©id komuni jisserva a˙jar. Il-knejjes u kappelli barra lihuma post sagru ta’ kult, ji©bdu lejhom numru mhux Ωg˙ir ta’turisti, anzi huma wie˙ed mis-selling points tal-prodott turistikuMalti u G˙awdxi.

J. BONETT BALZAN,IL-BALLUTA

NUQQASIJIET

MAL-ÓAÌRA T-TAJN

Sur Editur,

Jista’ l-Kunsill Lokali ta’ San Ìiljan iqabbad lil xi ˙add biex jis-sorvelja ˙alli jara li dak li jbattal il-bombli taΩ-Ωibel mag˙Ωul,i˙allih mag˙Ωul u mhux jix˙tu kollu flimkien mill-©did ©ot-trakk?

ÇITTADIN LI JIMPURTAHSAN ÌILJAN

IÇ-ÇITTADINI JAGÓÛLU,IL-KUNTRATTUR IÓALLAT

Sur Editur,

Dan l-a˙˙ar iΩ-Ωew© partitiewlenin li g˙andna f’Malta wrew-na xi tfisser li jkollok is-suldati tal-azzar. Xi xhur ilu jien kont ktibtittra f’dan il-©urnal lill-PrimMinistru, intitolata ‘Biex tirba˙gwerra trid tmur bis-suldati tal-azzar tieg˙ek’. F’din is-saga tal-a˙˙ar dwar l-isparatura tax-xufiertal-eks-Ministru Mallia, rajna fejnjinsabu s-suldati tal-azzar. Rajnabiç-çar kif il-Partit NazzjonalistafiΩ-Ωminijiet tieg˙u ma kienx çiççibilqieg˙da, imma kien bil-mo˙bikollu jimla d-dipartimenti kollhau l-Korp tal-Pulizija bis-suldati tal-azzar tieg˙u. Rajna biç-çar kif l-informazzjoni kunfidenzjali kienet˙ier©a minn kull dipartiment biextitma l-medja Nazzjonalista bl-informazzjoni kontra l-Gvern, lib˙alissa aktar medhi biex ikabbarl-ekonomija Maltija u jara kif serjg˙in iΩ-Ωg˙ir. Kampanja qalilabiex ittellef ir-ritmu tal-Gvernf’xog˙lu u fl-istess ˙in bil-qerqkollu jΩebil˙uh mal-poplu Maltikollu.

Immur ftit lura fis-snin, metas˙abi s-sajjieda kellhom inçidentifuq il-ba˙ar ma’ sajjieda Taljani,meta dawn tal-a˙˙ar qattg˙u l-konzijiet tas-sajjieda Maltin biexjg˙addu bil-ga©©a tat-tonn, us˙abi l-Maltin kienu ˙adulhom il-ga©©a tat-tonn biex ma jkompluxjag˙mlulhom il-˙sara. Marru s-suldati Maltin, u fl-inçidenti dawn˙aduha kontra s-sajjieda Maltin,sa˙ansitra sparaw fuq il-laneç tas-sajjieda Maltin. Saret inkjesta u,o˙ro© il-g˙a©eb, ©ie deçiΩ li s-sul-dati g˙amlu sewwa meta ˙aduhakontra ˙uthom il-Maltin. Is-sul-dati tal-azzar dawru l-fatti kifriedu g˙ax sabu li s-sajjieda

m’g˙andhomx xe˙ta g˙all-proçe-duri u l-li©ijiet, u s-sajjiedaspiççaw il-vittmi, tilfu l-in©enjitag˙hom bi spejjeΩ kbar g˙ali-hom, u l-ga©©a bit-ton tawha luralit-Taljani li bdew jid˙ku bina.

Issa qed naraw li ˙er©in kaΩijieto˙ra li g˙alihom kien isir cover-up fi Ωmien in-Nazzjonalisti, utant din il-cover-up kienet tkuntajba li l-OppoΩizzjoni ta’ dak iΩ-Ωmien ma kinitx tinduna, g˙axdawk li qed insej˙ulhom suldatital-azzar kienu leali lejn il-Gvernta’ dak iΩ-Ωmien.B˙alma dejjem ng˙id, irba˙na l-

Gvern, però l-pajjiΩ marba˙niehx, g˙ax id-dipartimenti liminnhom irid il-Gvern mimlijabis-suldati tal-azzar tan-Nazzjonalisti. Jekk mhux se jsirxi ˙a©a biex is-sitwazzjoni tibbi-lançja ru˙ha, nistg˙u nroddulu s-salib lil dan il-Gvern li tellajna bl-akbar sa˙˙a li qatt kellna fl-istorjata’ Malta. B’dawn is-suldati l-Partit Nazzjonalista qed jag˙melir-ri˙ u s-sa˙˙a kollha, g˙ax jaf limeta jrid ser isibhom, u li dawn

Ωgur qatt mhuma serjippre©udikawh f’xi ˙a©a. Però,irrid inwissi li ser tkun biççaxog˙ol iebsa g˙all-Gvern. Dang˙ax id-dipartimenti tant imle-whom b’Nazzjonalisti ˙oroxmatul iΩ-Ωmien, li issa l-Gvern ©ief’sitwazzjoni li ma hemmx wisa’fejn ida˙˙al nies o˙ra u kull metajda˙˙al lill xi ˙add jaqbΩu fuqub˙al tigra.

G˙alhekk ner©a’ ntenni dak likien jg˙id il-kbir DuminkuMintoff, li biex tirba˙ gwerra bis-suldati tieg˙ek trid tmur. Ug˙alhekk lill-Prim Ministru tag˙nanag˙dru, nikkumpatih u nfa˙˙rubl-og˙la tif˙ir g˙ax qed ji©©ieledil-gwerer bis-suldati ta’˙addie˙or. Intenni lil- Laburistibiex jibqg˙u leali u sodi fil-fehmatag˙hom g˙ax bil-mod jasal iΩ-Ωmien li jixtiequ u l-PartitLaburista u Malta jkunu fost l-aqwa fl-Ewropa.

CARMELO BUGEJA (REGEN),VIÇI SINDKU,

MARSAXLOKK

IS-SULDATI TAL-AZZAR

16 21|12|2014 ta’ barrakÓkullhadd.com

madWar

1

deÇiÛjoni mhux mistennija

Il-President Amerikan Barack Obama din is-sena ˙asad lil bostaosservaturi politiçi meta nhar l-Erbg˙a li g˙adda ddikkjara li l-Istati Uniti lesta li tinnormalizza r-relazzjonijiet diplomatiçi tag˙hama’ Kuba.

Ir-relazzjoni bejn iΩ-Ωew© pajjiΩi ilhom fi stat ˙aΩin mill-1959meta kolp ta’ stat armat mir-ribelli Komunisti ©ab fi tmiemha t-tmexxija tal-Gvern immexxi minn Fulgencio Batista, alleat lealital-Istati Uniti.

Il-mexxej Kuban, Raul Castro, laqa’ dan l-iΩvilupp u sostna li sejirrispetta l-poΩizzjoni ta’ Obama u jikkoopera mieg˙u biex il-pajjiΩi mmexxijin minnhom ja˙dmu id f’id fis-snin li ©ejjin.

Kif kien mistenni, bosta Amerikani ta’ dixxendenza Kubanakellhom reazzjoni qawwija g˙al din id-deçiΩjoni. Filwaqt li w˙udfer˙u li se jer©g˙u jinfet˙u l-bibien g˙all-pajjiΩ ta’ ori©initag˙hom, o˙rajn kienu rrabbjati li l-Amerika se jkollha relazzjoniamikevoli mal-Gvern Komunista li ppersegwitahom.

1

summit qasir

Is-summit li sar f’Brussell din il-©img˙a mar kontra r-rutina tradiz-zjonali ta’ laqg˙at simili hekk kif kien konkluΩ f’©urnata wa˙dabiss u mhux tnejn b˙as-soltu. Il-punti ewlenin li ©ew diskussif’dan is-summit kienu t-tensjoni bejn ir-Russja u l-Ukraina, kifukoll il-fond ta’ investiment imressaq mill-President tal-Kummissjoni Ewropea Jean-Claude Juncker.

Bosta mexxejja Ewropej kellhom reazzjoni poΩittiva g˙all-modkonçiΩ kif saret il-laqg˙a u rritornaw f’pajjiΩhom konvinti li l-Unjoni Ewropea qieg˙da toqrob lejn poΩizzjoni definittiva dwardawn iΩ-Ωew© kwistjonijiet.

Madankollu, diversi vuçijiet kritiçi rrimarkaw li s-summit naqasmilli jg˙id b’mod speçifiku minn fejn se ji©i l-investiment neçes-sarju biex il-fond propost minn Juncker jil˙aq il-miri tieg˙u. Barraminn hekk, kien hemm min spekula li l-mexxejja Ewropej ikkon-kludew in-negozjati kmieni biex jevitaw il-protesti kbar li laqtu lilBrussell f’dik li kellha tkun it-tieni ©urnata tas-summit.

2

vot ta’ fiduÇja?

3

Il-Prim Ministru Taljan Matteo Renzi reba˙vot ta’ fiduçja li qajjem kontroversja kbiradin il-©img˙a b’162 vot favur u 37 kontra,ming˙ajr ebda astenzjoni. Fost l-iktar puntili qajmu kontroversja kien hemm tnaqqisnotevoli fil-ba©it ta’ diversi re©juni, kifukoll riformi li se jag˙tu flessibbiltà ikbarlil min i˙addem meta ji©i biex itemm l-impjieg tal-˙addiema tieg˙u.

Minkejja r-riΩultat apparentament poΩittivtal-vot, kien hemm tensjoni kbira fis-Senathekk kif diversi esponenti tal-oppoΩizzjonirriffjutaw li jivvutaw filwaqt li o˙rajnsa˙ansitra abbandunaw il-kamra.

Barra l-konflitti li se˙˙ew fis-Senat, kienhemm bosta o˙rajn fit-toroq tal-Italja fejnl-ikbar unjins tal-pajjiΩ organizzaw protestikontra dawn il-miΩuri illi, fil-fehmatag˙hom, se jwasslu g˙at-telf ta’ eluf ta’postijiet tax-xog˙ol.

ta’ barra kÓ 21|12|2014 17kullhadd.com

iD-Dinja tensjoni kbira

Ir-relazzjonijiet diplomatiçi bejn l-Istati Uniti u l-Korea ta’ Fuqg˙amlu pass kbir lura fil-jiem li g˙addew hekk kif il-pajjiΩAΩjatiku sab ru˙u akkuΩat illi g˙amel attakk virtwali fuq SonyPictures biex jipprova jwaqqafha milli to˙ro© il-film TheInterview.

Dan il-film komiku jinkludi fih pjan fittizju biex ji©i assassinat il-mexxej tal-Korea ta’ Fuq Kim Jong-un. Madankollu, huwa ma˙ax din l-istorja b’mod çajtier u kemm-il darba ordna lil SonyPictures biex ma jo˙or©ux dan il-film. Meta dawn tal-a˙˙ar injo-rawh, grupp ta’ hackers da˙lu fl-arkivji virtwali tag˙hom u ˙ar©udiversi films tal-kumpanija fuq l-internet biex jitniΩΩlu b’xejn.

L-attakk fuq Sony kien segwit minn theddida li, jekk jibqg˙ubil-˙sieb li jo˙or©u l-film, se jkun hemm attentat terroristiku sim-ili g˙al dak tal-11 ta’ Settembru 2001. Din it-theddida wasslet lildiversi teatri biex jirrifjutaw li juru dan il-film min˙abba l-biΩa’ lijkunu involuti f’attentat.

6

3

2

6

4

5

iktar sanzjonijiet

L-Istati Uniti u l-Unjoni Ewropea imponew sanzjonijiet ©odda fuqir-Russja din il-©img˙a. Madankollu, ir-rawnd il-©did ta’ sanzjoni-jiet ma kinux immirati lejn ir-Russja direttament, imma lejn il-peniΩola Krimena, illi b˙alissa qieg˙da ta˙t il-kontroll Russu.

Dawn is-sanzjonijiet qeg˙din ji©u imposti f’forma ta’ projbiz-zjoni fuq ix-xiri ta’ prodotti esportati minn dan ir-re©jun, kif ukolllimitazzjoniet fuq is-settur turistiku.

Ir-rawnd il-©did ta’ sanzjonijiet qeg˙din ji©u interpretati b˙alamessa©© çar li l-Istati Uniti u l-Unjoni Ewropea ma aççettawx l-okkupazzjoni illegali tal-Krimea minkejja l-fatt li fix-xhur lig˙addew dan ir-re©jun ftit li xejn issemma fin-negozjati ta’ paçibejn ir-Russi u l-Ukraini.

Minkejja dan l-iΩvilupp, il-President Russu Vladimir Putin jidherli se jibqa’ jirreΩisti l-pressjoni tal-Punent u sostna li l-pajjiΩ huwakapaçi li jsib alternattivi g˙all-investiment Amerikan u Ewropew.

5

DeÇiÛjoni kontroversjali

4

Qorti g˙olja tal-Unjoni Ewropea ordnat it-tne˙˙ija tal-Óamas mil-lista ta’ gruppi terror-istiçi tal-istess Unjoni wara li laqg˙et l-argu-ment tal-Palestinjani li sostnew illi din il-klassifikazzjoni kienet in©usta min˙abbakwistjoni teknika ta’ natura legali.

Il-Óamas ilhom jag˙mlu parti minn din il-lista mill-2003 wara li kkoordinaw diversiattakki terroristiçi kontra vittmi IΩraeljani.Madankollu, fl-2010, il-Óamas appellaw dinid-deçiΩjoni hekk kif sostnew li organizzaz-zjoni eletta mill-poplu b’mod demokratikuma tistax ti©i kklassifikata b’dan il-mod.

Il-Gvern IΩraeljan ikkritika b’mod iebes dinid-deçiΩjoni u sostna li qieg˙da tag˙tihomsens ta’ le©ittimità. Madankollu, il-Kummissjoni Ewropea assigurat lill-IΩraeljanili l-poΩizzjoni politika tal-Unjoni Ewropeafil-konfront tal-Óamas mhix se tinbidel u lid-deçiΩjoni tal-Qorti se ti©i appellata.

18 21|12|2014 KUN AfKÓkullhadd.com

KURÛITAJIET MINN HAWN U MINN HEMMKITBA TA’SAVIOUR MAMO

Hu l-ikbar u l-iktar rettilu b’sa˙˙tu li jeΩisti fil-familjatal-gremxul. G˙andu rasu tawwalija u çatta b’geddumjag˙ti fit-tond, ©ilda ˙arxa bil-qxur u denb immusko-lat. Kaççatur feroçi li jista’ jikber sa 10 piedi (3mt) ujiΩen mal-300 libbra (136kg). Fis-salva©© jista’ jg˙ixg˙al 30 sena. Kapaçi jitla’ mas-si©ar u jaf jg˙um.

Annimal li jiekol minn kollox

Il-komodo jiekol kulma jsib quddiemu, b˙al çriev,mog˙oΩ, ˙nieΩer, klieb u xi minn daqqiet jattakkalill- bniedem. Però, il-biçça l-kbira jiekol fdalijiet ta’annimali mejta. Meta ma jsibx x’jiekol jattakka lilspeçi b˙alu.

Din il-kwalità ta’ gremxula ©ganteska ttieg˙em uxxomm minn ilsienha, li g˙andu forma ta’ furkettab’Ωew© ponot. Ìeneralment, biex tikkaççja toqg˙odmisto˙bija u ma tiççaqlaqx; ©ieli ddum diversi sig˙attistenna l-priΩa tg˙addi viçin. Hekk kif ikun il-waqtid-dragun jaqbeΩ fuq il-vittma u b’dak ix-xedaq mimlisnien li jaqtg˙u daqs mus tal-le˙ja u par idejn bidwiefer li jwa˙˙xu, ja˙taf il-priΩa ming˙ajr ebda çansli ta˙rab. Dawk l-annimali li jlaqqtu biss xi ©idma ta’dan id-dragun xorta wa˙da jmutu fi Ωmien 24 sieg˙a.Dan g˙ax din il-gremxula ter˙i speçi ta’ bΩieq (sali-va) li, appena jmiss ma’ xi ferita, il-batterju jivvalenad-demm tal-vittma u tikka©una l-mewt. Meta d-dra-gun ta˙rablu l-priΩa wara li jkun attakkaha, dan iseg-wiha (©ieli anke mili ’l bog˙od) grazzi g˙as-sens tax-xamm, sakemm l-effett tal-velenu joqtol il-priΩa fer-

uta. F’ikla wa˙da d-dragun kapaçi jiekol 80% daqs it-toqol tieg˙u.

Namur

In-namur ta’ din ir-razza ta’ gremxul hu bejn Mejju uAwwissu. F’Settembru jbidu mat-30 bajda ta˙t mun-zell ˙atab niexef. L-omm tipprote©i l-bajd billitoq˙od g˙assa ˙dejn il-bejta. Wara disa’ xhur il-bajdifaqqas. Appena jfaqqsu, il-frie˙ jitilqu ji©ru g˙all-kenn fis-si©ar g˙ax malajr ji©u attakkati mill-preda-turi. Il-frie˙ jiΩnu 3.5 uqiji (100g), b’tul ta’ 16-il pulzi-er (40çm). Sakemm isiru adulti 10% biss jirnexxilhomjg˙ixu min˙abba li spiss jieklu ’l xulxin.

Meta id-dragun komodo jsir adult jag˙mel territorjug˙alih wa˙du b’distanza ta’ 1.2 mil (2km) kwadru,˙lief waqt iΩ-Ωmien tan-namra. I˙obb jag˙mel toqobta˙t l-art biex jistkenn mill-qilla tax-xemx. I˙obbukoll jg˙um u jaqsam distanzi kbar bejn gΩira u o˙ra.

G˙alkemm ˙afna minn dawn id-draguni jitrabbewfiΩ-zoos, l-abitat tag˙hom hu fil-gΩejjer ta’ Flores,Padar u l-gΩejjer ta’ Lesser Sunda fl-IndoneΩja, litag˙mel parti mil-arçipelagu ta’ Malay.

Dejjem jonqsu

Din il-gremxula qieg˙da fil-periklu li tispiçça sa ftitΩmien ie˙or. Dan g˙ax kienet u g˙adha ssir ˙afnakaçça illegali g˙al dawn l-ispeçi. Fil-park nazzjonalital-IndoneΩja li sar fl-1980, hu stabbilit li hemm

jg˙ixu bejn 4,000 u 5,000 speçi minn din il-gremxulafis-selva©©. Imma konservazzjonisti ja˙sbu li hemm350 biss minn dawn li jistg˙u jitg˙ammru. JeΩistumal-55 komodo mrobbija fiΩ-zoos. Fl-1992, g˙all-ewwel darba f’zoo fl-IndoneΩja, faqqsu erbg˙a minndin l-ispeçi. Fil-mag˙luq (fiΩ-zoo) ma jg˙ixux iktarminn ˙ames snin.

Attività tal-vulkani, terremoti, nirin, nuqqas ta’ ikel,kaçça illegali u turiΩmu, wasslu biex din il-gremxulamostruΩa tonqos min-numru.

G˙alkemm il-komodo tikkaççja bis-sens tax-xamm,din il-gremxula kapaçi tara sa 300 metru (980 pied)bog˙od. Kapaçi jxomm annimal mejjet minn 4km(2.5 mili) bog˙od. Is-sens tas-smig˙ hu baxx ˙afna.KurjuΩ il-fatt li l-velenu tal-komodo ma jaffettwaxkomodo ie˙or waqt il-©lied ta’ bejniethom. Din il-gremxula ©ganteska kapaçi ti©ri g˙al distanza qasirata’ madwar 11-il mil fis-sieg˙a, (18kph).

G˙alkemm id-dragun komodo ilu jeΩisti miljuni ta’snin, il-bniedem sar jaf bih mal-mitt sena ilu.

Mhux ta’ min jafdah

Veru jidher annimal mans, imma jkun aggressiv uperikoluΩ jekk xi ˙add jid˙ol fit-territorju tieg˙u,speçjalment fi Ωmien in-namur. F’Ìunju tal-2001,waqt Ωjara fiΩ-zoo ta’ Los Angeles, Phil Bronstein, l-eksra©el tal-attriçi Sharon Stone, kien ©ie attakkat uferut gravi minn komodo dragon u kellu jittie˙ed l-isptar.

ID-DRAGUN KOMODO

MILIEd 21|12|2014kullhadd.comKÓ 19

INTERVISTA MAL-PRESEPISTA SANDRO FARRUGIA

PRESEPJU STATIKU GÓALL-WIRI F’ÓAL LUQA

Issa li ninsabu ftit jiem biss ’il bog˙odmill-©urnata tal-Milied, dan l-ispirtujin˙ass iktar. It-toroq u d-djar kollhamΩejnin biex i˙abbru l-mi©ja tal-Mulejfostna. It-temp ukoll da˙al fl-ispirtug˙ax kesa˙ mhux ˙aΩin u xi ˙alba xitama tonqosx. Il-knejjes jinsabu armati, uiΩjed ma toqrob il-©urnata tal-Óamis,iΩjed ikompli jΩidu fl-armar tag˙hom.Diversi g˙aqdiet u indvidwi fet˙u l-wirjiet tag˙hom ta’ presepji u materjalie˙or relatat, waqt li diversi nies jins-abu fi djarom jippreparaw il-˙elu u ikelie˙or tal-Milied. Dawn u ˙afna aktarjag˙mlu l-Milied Malti.

Fost il-bosta wirjiet ta’ presepji linsibu f’pajjiΩna, Ωort il-presepju li jibniSandro Farrugia, esibit fil-kaΩin tas-Soçjetà Filarmonika Unjoni ta’ ÓalLuqa. Emozzjonat, iΩda sodisfattimmens b’xog˙lu, Sandro tani ˙arsadettaljata ta’ kull rokna li nsibu f’dan il-presepju mdaqqas mhux ˙aΩin, b’qiesta’ 100 pied kwadru.

Dilettant minn çkunitu

Minn meta kien Ωg˙ir Sandro dejjemkien jg˙in lill-katekisti tal-muΩew biexjag˙mlu l-grotot li kienu jqassmu b˙alarigal lit-tfal tal-muΩew, fiΩ-Ωmien tal-

Milied. Dawn kienu jkunu tal-kartapes-ta, b’pasturi tal-©ibs. Minn hemmSandro dejjem kien jipprova jesperi-menta biex jag˙mel xi ˙a©a g˙al rasu.Emozzjonat, beda jirrakkuntali limissieru, li ˙alla din id-dinja g˙axarsnin ilu, kien i˙e©©u biex jurih kifja˙dem presepji ikbar fid-daqs u ankebiex jirfina çerta teknika. Sandro ˙ainteress kbir u kompla jkabbar maΩ-Ωmien. “Xi darba nag˙mlu wie˙ed kbirflimkien,” kien jg˙idlu missieru. IΩdasfortunatament dan baqa’ qatt mase˙˙. L-a˙˙ar presepju li ˙admuflimkien hu u missieru kien presepjumdaqqas ma˙dum bl-expanding foam.Materjal ori©inali li bih kienu ankereb˙u premju.

Il-˙sieb ta’ missieru baqa’ jidwif’mo˙˙ Sandro, iΩda l-akbar problemakienet il-pasturi, sakemm sentejn ilultaqa’ ma’ Lawrence Baldacchino uordna sett pasturi tat-tafal ma˙dumakompletament bl-idejn, u s-sena l-o˙ratella’ l-ewwel wirja ta’ presepju statikukbir iddedikat proprju g˙all-memorjata’ missieru. Dan ukoll idda˙˙al fil-kompetizzjoni nazzjonali fl-istess kate-gorija.

L-inkora©©iment tan-nies ˙e©©ewhbiex ikompli g˙addej f’dan il-pass udin is-sena qed tella’ t-tieni presepjug˙all-wiri.

Presepju statiku kbir g˙all-wiri

Sandro spjegali li i lu sena s˙i˙aja˙dem g˙al dan il-presepju. Minkejja lil-˙dima materjali tibda lejn l-a˙˙arerba’ xhur tas-sena, minn sena qabelhuwa jkollu l-˙sieb ta’ kif ikun se jibnil-presepju tas-sena ta’ wara. B˙alissa,waqt li jinsab miftuh g˙all-wiri, di©àg˙andu m˙aΩΩeΩ idea çara g˙all-pre-sepju tas-sena d-die˙la. Hekk kiftg˙addi l-festa ta’ Sant’Andrija, lig˙aliha Sandro jag˙ti parti sew minn˙inu, huwa jibda jipprepara xi affarijietb˙al kmamar, si©ar u aççessorji lija˙dimhom id-dar, waqt li fil-bidu ta’Settembru jibda l-˙idma fil-post,kuljum bis-Sibtijiet, Ódud u festi.

Il-presepju ta’ din is-sena huwama˙dum kompletament ©did mill-bidusal-a˙˙ar fil-jablo u miksi bil-©ibs, g˙ajrg˙al u˙ud mill-pasturi li din is-senaΩdiedu fil-kwantità. Sandro spjegaliwkoll li kwalunkwe ˙a©a li nsibu fil-presepju ˙adima hu stess, g˙ajr g˙all-pasturi, ming˙ajr g˙ajnuna materjali ta’˙add. Qafas, kmamar, si©ar, blat, amb-jent, ˙itan, narrazzjoni, dwal u dak

kollu li naraw ˙adimhom Sandro stess. Ma jonqosx ukoll li nsibu bosta

innovitajiet, sforz l-imma©inazzjoni ta’Sandro. Insibu projezzjoni ta’ semamovimentata fl-isfond ta’ tliet ˙itan u s-saqaf tal-presepju, li mal-©urnata tidherb˙ala sema bis-s˙ab u mal-lejl tidherbl-istilel u kewkba. Flimkien ma’˙u©©ie©a nar ta’ veru u nixxieg˙a ta’ilma veru b’pastur ta˙tha. Dawn humainnovitajiet li Ωgur ma ssibomx fi pre-sepji o˙ra u jag˙mlu dan il-prespjueqreb lejn ir-realtà.

In-nag˙a© li nsibu fil-presepju˙adimhom ukoll Sandro mit-tafal tat-terrakotta. B’kollox, f’sentejn ˙adem138 nag˙a©a, b’˙afna minnhomb’poΩizzjonijiet ori©inali g˙all-a˙˙ar liΩgur ma ssibx tixtrihom. Fost dawninsibu d-dehra tal-an©lu lir-rag˙ajja,fejn in-nag˙a© jidhru sfrattati u, bl-imma©inazzjoni tieg˙u, Sandro ˙oloqpoΩizzjonijiet uniçi g˙an-nag˙a©.

Il-kmamar li naraw ˙adimhom kollha©odda din is-sena. Dawn humamg˙ammra b’g˙amara u affarijiet minn©ewwa biex jidhru ferm iΩjed realistiçi.F’dan il-presepju nsibu ˙ames qisiendifferenti ta’ pasturi biex tin˙oloq per-spettiva, fejn il-pasturi Ω-Ωg˙arjitpo©©ew wara u l-kbar iΩjed ’il qud-diem.

Óinijiet tal-ftu˙

Biex taraw dawn u ˙afna iΩjednissu©erilkom li ΩΩuru dan il-presepjuinteressanti ˙afna li jifta˙ fost il-©img˙a

mill-5.30pm sad-9.00pm. Is-Sibtijiet,Ódud u festi jifta˙ ukoll fil-g˙odu mid-9.30am sa 12pm u fil-g˙axija mill-5.30pm sad-9.00pm.

Ósieb g˙all-futur

Il-˙sieb ta’ Sandro huwa li jkomplijkabbar fil-qies. Jixtieq ukoll iΩid fin-numru ta’ pasturi kif ukoll jo˙loq bostaideat differenti u ori©inali biex b’hekkikomplu jag˙mlu dan il-presepju unikub˙al kull sena, dejjem iddedikat g˙all-memorja tal-mibki missieru.

Naturalment, biex tittella’ wirja b˙aldin, Sandro sab g˙ajnuna ming˙andbosta sponsors u individwi fosthomSergio Costa, Lawrence Cassar, KeithMicallef, Raymond Saliba, JasonFarrugia u Andre Magri li g˙enuhf’bosta affarijiet differenti. Ta’ danSandro jirringrazzjahom mill-qalb.Ringrazzjament speçjali jmur ukollg˙all-Kumitat Çentrali tas-SoçjetàFilarmonika Unjoni ta’ Óal Luqa, li g˙alsena o˙ra re©g˙u wrew fiduçja fih biexjer©a’ jesibixxi dan il-presepju f’wa˙damill-kmamar tal-kaΩin tag˙hom.Ringrazzjament finali jmur g˙all-familjatieg˙u, b’mod speçjali lil martu Mariatal-paçenzja kbira li tie˙u bih u tas-sapport kontinwu li jsib ming˙and-hom. Fl-a˙˙ar nett Sandro jixtieq jir-ringrazzja lill-viΩitaturi kollha li jΩuru l-presepju tieg˙u u wirjiet o˙ra g˙ax, kiftemm jg˙idli hu stess: “L-inkora©©iment tan-nies isa˙˙a˙ lid-dilettant.”

KITBA TA’ALAN SALIBA

L-inkora©©iment tan-nies

isa˙˙a˙ lid-dilettantSandro Farrugia

Xena li turi nixxieg˙ab’pastur ta˙t l-ilma

Xena li turi rag˙aj imdawwarbin-nag˙a© li ˙adem Sandro stess

Twelid:

1773: Robert Brown, botaniku Brittaniku li miet fl-1858. Mag˙rufg˙ad-deskrizzjoni taç-çaqliq ˙afif ta’ partiçelli Ωg˙ar ˙afna, li jkunusospiΩi fil-likwidi. Hu sab dan kollu fl-1827.

1804: Benjamin Disraeli, Prim Ministru IngliΩ. Darba ddikjara li“Ebda gvern ma jista’ jkollu sigurtà fit-tul jekk ma jkollux oppoΩiz-zjoni formidabbli.” Miet fl-1881.

1829: Laura Dewey Bridgman, Amerikana li kienet g˙amja, truxa umuta. Kienet l-ewwel persuna mg˙allma tekniçi li aktar tard evolvewfil-metodi moderni tat-tag˙lim.

1879: Josef Stalin, dittatur Russu bejn l-1929 u l-1953. Fl-1893 da˙alf’seminarju biex jistudja g˙al saçerdot, iΩda tkeçça fl-1898 min˙abba li˙a sehem fl-attivitajiet Marxisti. Waqqaf il-gazzetta Pravda (1911) ukien mag˙Ωul b˙ala l-Bniedem tas-Sena tal-magaΩin Time, fl-1939 u fl-1942.

1922: Paul Winchell, ventrilokwist Amerikan. Óadem b’Ωew© pupi,li ng˙ataw l-isem ta’ Jerry Mahoney u Knucklehead Smiff. Kien ukollil-vuçi ta’ Tigger fis-sensiela Winnie the Pooh. Miet fl-2005.

1937: Jane Fonda, attriçi Amerikana, rebbie˙a ta’ Oscar u attivista.Reb˙et l-Oscar bil-film Coming Home (1978).

Imwiet:

1807: John Newton, saçerdot IngliΩ, kittieb tal-innijiet. Fosthominsibu Amazing Grace (1779).

1824: James Parkinson, tabib IngliΩ li twieled fl-1755. Hu ddeskrival-marda tar-rog˙da fl-1817, li llum ˙adet kunjomu.

1967: Louis Washkansky, bejjieg˙ tal-merça mill-Afrika t’Isfel. Hukien l-ewwel bniedem li rçieva trapjant tal-qalb minn bniedem ie˙oru g˙ex g˙al 18-il jum. Hu kien twieled fl-1914.

1992: Stella Adler, g˙alliema Amerikana tar-reçtar. L-istudentitag˙ha jinkludu lil Marlon Brando u lil Robert De Niro. Twieldet fl-1901.

2000: Alfred J. Gross, inventur imwieled fil-Kanada. Fl-1939 ivvintal-walkie-talkie u fl-1949 ivvinta l-pager li wassal g˙at-telefowns bla filu ç-çellulari. Gross twieled fl-1918.

Ìrajjiet:

1992: Home Alone. Ûew©t ibniet minn Chicago, fl-età ta’ disa’ uerba’ snin çemplu 911 wara li mlew il-banju bl-ilma u taw allarm tad-du˙˙an. Il-pulizija sabu li kienu t˙allew we˙idhom id-dar, waqt li l-©enituri tag˙hom ˙adu vaganza ta’ disat ijiem f’Acapulco, il-Messiku.

2012: Tmiem id-Dinja. Skont xi w˙ud, il-kalendarju antik tal-Mayas˙abbar tmiem id-dinja f’din id-data. Anke s-solstizju tax-xitwa jkunf’linja wa˙da mal-Milky Way f’din id-data.

20 21|12|2014 kullhadd.com kÓ milied

KALEJDOSKOPJU: FATTI MIÌBURA MINN

CHARLES B. SPITERI“Minn din ir-rokna nixtieq nawgura lid-diri©enti u lill-qarrejja kollha tal-KullÓadd,

il-Milied it-Tajjeb u Sena Ìdida mimlija hena, barka u risq”

Ìraw bÓal-lum Hampers differenti gÓall-miliedG˙al bosta nies fid-dinja,inkluΩi a˙na l-Maltin, il-festi u l-jiem tal-Miliedikunu Ωmien l i f ihom‘nindafru’ xi fti t aktar,fejn nisimg˙u wkoll lilmin jg˙id “kul u ixrob umix-xog˙ol i loq”.

Madankol lu, qed j i r -r iΩu lta l i d in is-sena˙afna u ˙afna niesqeg˙din joqog˙du attentig˙al dak li jieklu u jixor-bu, peress li saru konxjita’ sa˙˙ithom u nstab liqed jibdlu x-sherry u l-mince pies maΩ-Ωejt tal-coconut u l-quinoa.

G˙alhekk din is-sena l-klijenti qed ikunu offrutivarjetà kbira ta’ hampersbi prodotti li jg˙inu s-sa˙˙a ta’ dak li jkun, ufihom jinstabu minn pil-loli ta’ vitamini sa ˙axixnej u qmu˙ sustanzjuΩi.

Hampers o˙ra humappakkja ti b i prodot tigluten-f ree, te tal -˙wawar, g˙asel organiku,tadam imqadded, ©ammu ilma u Ωejt tal-coconut.Chinzalee Sonami, il -kreatur tal - food chainPlanet Organic kien rap-purta t l i qa l:

“Tradizzjonalment konnanbig˙u hampers mimlijabl-aqwa ikel… IΩda kell-na numru qawwi ta’ kli-jenti li talbuna prodotti lijindukraw aktar is-sa˙˙atal-individwi. G˙alhekk,din is-sena kabbarna l-varjetà biex nilqg˙u g˙at-talba.”

Id-ditta ˙ar©et kaxxatal-Milied, li tiswa €158,li, fost affarijiet o˙ra, fihaçikkula ta ne j ja, ˙obΩmag˙mul mill -brokkl i ,Ωerr ieg˙a tal-chia, Ωejttal-coconut, ta˙ini u xivaΩetti ta’ butir tal-©ewΩ.

JinÌabru biex JifqgÓu l-crackersL-akbar katina ta’ nies biexifaqqg˙u l-crackers tal-Milied kienet rekordjatafit-13 ta’ Diçembru tas-sena l-o˙ra f’Birmingham.Din l-attività tniΩΩlet fil-Guinness Book of Recordswara li ˙addiema tal-

uffiççju, ˙addiema tar-ris-torant, nies li kienu qedjixtru u o˙rajn li kienumexjin fit-triq, ing˙aqdu fiBrindleyplace waqt ˙in l-ikel biex b’total ta’ 749 ru˙li jfaqqg˙u l-crackerswaqqfu r-rekord g˙all-

itwal katina ta’ nies.Qabel, l- itwal rekord

kien dak b’603 parteçipan-ti f ’Tobacco Dockf’Londra. Dan ir-rekordtwettaq ukoll f it-2 ta’Novembru tas-sena lig˙addiet.

l-itwal siÌra tal-milied…taÇ-ÇikkulataL-itwal si©ra tal-Miliedmag˙mula miç-çikkulata˙adet xahar biex saret.G˙aliha t˙allsu ¤36,197g˙al 65% ta’ çikkulatasewda. Ġ ibdet l -atten-zjoni tal-medja internaz-zjonali, g˙ax saret minnPatrick Roger, skulturmag˙ruf tal-prodotti taç-

çikkulata.Is-si©ra, li hi twila 32

pied saret fi Sceaux, in-na˙a t’isfel ta’ Pari©i u l-iskop prinçipali tag˙hakien biex j in©abru flusg˙all-karità. Tant hu hekkli kienet meg˙juna orga-nizzazzjoni li tistudja l-mard newromuskulari.

Patr ick Roger humag˙ruf sew fi Franzag˙all-prodotti taç-çikkula-ta l i jag˙mel. Fis-sena2000 kien ivvutatat b˙alal-aqwa arti©jan FrançiΩ uhu mfittex ukoll g˙all-mudelli żg˙ar ta’ SantaClaus u çriev li jag˙mel fiΩmien il-Milied.

MILIed 21|12|2014kullhadd.comkÓ 21

L-isem tant popalari Noël, derivat mill-FrançiΩ, mi©jub g˙al l -Mal t i j f i sse rpropju ‘Milied’. U peress li dan huwax-xahar tal-Milied, il-persuna©© li serinfakkru llum, minkejja li rabta par-tikolari ma’ din il-festa m’g˙andux,iħaddan proprju dan l-isem li jfakkaril-Mi©ja tas-Sinjur.

Dun Noël Pinot

Imwieled Angers, madwar tliet mittkilometru fuq il-Lbiç tal-belt ta’ Pari©if i Franza nhar id-19 ta’ Diçembru1747, Noël Pinot kien l-iΩg˙ar fost sit-tax-il wild ta’ nissie©. Ma nafux metakien ordnat saçerdot sewwasew, immaxi bijografi tieg˙u jag˙tu s-sena 1771,meta allura kellu erbg˙a u g˙oxrinsena. Wie˙ed mit-tipiçi ‘kurati tal-kam-panja’, Pinot kien assenjat fis-snin lisegwew b˙ala viçi parroku f’diversiparroççi f ’villa©©i diversi, fosthomBoussé fid-djoçesi ta’ Mans, f’Couturesf ’Ot tubru 1774 u Corzé f l -1776 .Kappi l lan tal -Isp tar tal -Inkurabbl if’Angers, fit-3 ta’ Settembru 1788 kienma˙tur kappi l lan ta l-parroçça ta’Louroux-Béconnais. Minkej ja li makienx meqjus b˙ala xi skular kbir,forsi wkoll min˙abba l-fatt li qatt mang˙ata l-opportunità sabiex jappro-fondixxi l-istudji tieg˙u, innutata l-intelli©enza partikolari li kien i˙addan,kien im˙e©©e© j i ffrekwenta l -Università ta’ Angers, mnejn iggradwafil-letteratura u x-xjenza meta kelluwie˙ed u erbg˙in sena.

Ir-Rivoluzzjoni FrançiΩa

Minn dak kol lu l i g˙edna s’ issa ,m’hemm xejn impressjonanti. Xejn tal-għa©eb. Ħajja ta’ qassis sempliçi, sim-ili ta’ tant o˙rajn. Wa˙da mill-ftit xhie-da li waslet dwaru kienet dwar il-˙idma tieg˙u fil-˙abs: “Kien jirrispettal-morda b˙al qaddis u jikkarezzahomb˙al missier .” Kien fors i proprjug˙alhekk li eventwalment ing˙ata l-˙ars ien tal -parroçça ta’ Louroux-Béconnais mil l - isqof tal -pos t, l imag˙rufa b˙ala ‘l-parroçça tal-miΩer-abbli’, matul ˙idmietu ddistingwa ru˙ub˙ala ‘l-ewwel fqir tal-parroçça’.

Ir-Rivoluzzjoni FrançiΩa m’g˙andhabΩonn tal-ebda introduzzjoni u tal-ebda kumment. Imma Ωmienha kellusehem kbir fil-˙ajja u eventwalmentfil-mewt tal-qassis tagħna. Fit-12 ta’Lulju 1790 ©iet mg˙oddija l-li©i tal-Kostituzzjoni Ċ ivili tal-Kleru u kullkurat u kappillan fi Franza ntalab jie˙ul-©urament tieg˙u lejha sabiex majitlifx il-kariga tieg˙u inkella jirriΩenja.Pinot ma kienx meqjus b˙ala wie˙edmill-‘g˙edewwa’ tar-Rivoluzzjoni immasempliċ i qassis u kappillan ta’ par-roçça çkejkna. Imma ©ara li meta s-Sindku tar-ra˙al insista mieg˙u sabiexjie˙u dan il-©urament mitlub u Pinotrrif juta, inqala’ l-g˙aw©. Dan kolluse˙˙ waqt iç-çelebrazzjoni ta’ qud-diesa fis-27 ta’ Frar 1791, li matulha n-nies Ωammet mal-kappillan, iżda s-Sindku baqa’ sakemm ne˙˙a lil DunNoël mill-uffiççju tieg˙u. Il-kappillankompla g˙addej b ’˙ idmie tu xortawa˙da fid-dieher. Img˙arrfa b’dan l-g˙a©ir tieg˙u, il-Gwardja Nazzjonalimarret tarrestah f ’Marzu tal -1791.Mg˙oddi proçess f’Angers, bl-akkużata ’ kospirazz joni kontra l -I stat u

ribelljoni g˙al-li©ijiet tieg˙u, min˙abbanuqqas ta’ provi g˙al dan kollu, DunNoël spiçça assolt. Madankollu kiendlonk me˙ud Beaupréau, fejn g˙aldarb ’o˙ra l -qort i tal -post sabi tuinnoçent i . U hekk, me˙lus g˙a ldarb’o˙ra, fis-sentejn li segwew kom-pla bil-˙idmiet saçerdotali tieg˙u klan-destinament wara li kien espuls mill-kariga tieg˙u. Hekk baqa’ jassisti l-foqra u l-miΩerabbli, sakemm irritornag˙al g˙arrieda f ’Louroux-Béconnaisf’Ġunju 1793 flimkien ma’ grupp ta’bdiewa lebsin mill-aktar fqir u sem-pliçi, li flimkien iffurmaw grupp imsej-ja˙ l-Armata Kattolika u Rjali. Il-grupp,g˙alkemm ‘i rjali ’ f ’sens nobbli makienx, g˙ax kien iffurmat mill-ifqarfost il-fqar, g˙all-bidu deher li kienwie˙ed b’sa˙˙tu, iΩda ma damx ma©ie meg˙lub g˙al kollox, b’Pinot jirri-tona g˙all-˙aj ja klandestina tieg˙u.Din id-darba iΩda ma damx, g˙ax xi˙add g˙amilha ta’ spija u l-qassis, lisadanittant ittravesta ru˙u ta’ mastru-daxxa f’dar imsej˙a La Milanderie ftit’il barra mir-ra˙al, sab ru˙u arrestat. FiFrar 1794, wara ©uri ie˙or, instab ˙atita’ “fanatiΩmu reli©juΩ” u kien ikkun-dannat g˙all-mewt ming˙ajr akkuΩapartikolari jew diretta ta’ ˙idma kontral-Istat. IppreΩenta ru˙u quddiem il-giljottina fi Place du Ralliement liebesil-paramenti sagri. Mexa lejha u tela’ t-tara© tag˙ha wa˙du, waqt li esklama l-kelmiet “Introibo ad altare Dei” hekkkif r i fes l -ewwel ska luna tag˙ha:“Nid˙ol ˙dejn l -ar tal ta’ Al la ,” ki fhemm imniΩΩel fi l-Ktieb tas-Salmi.Kien il-Ġimgħa, 21 ta’ Frar 1794 fit-tli-eta ta’ waranofsinhar.

In-nies ma damitx ma nisslet çertadevozzjoni lejn dan is-saçerdot li ffaçç-ja l-mewt bl-istess mod li kien jiffaċċjaartal sabiex fuqu jiççelebra l-MisteruDivin. Dan wassal l ill -Papa Pi ju Xsabiex jibbeatifikah fil-31 ta’ Ottubru1906, wara li numru ta’ mirakli kienuatt r ibwit i bl - in terçessjoni t ieg˙u.Fil-muΩew parrokkjali ta’ Louroux-Béconnais g˙adna sal- lum nistg˙unsibu konservati g˙add ta’ tifkirietappartenenti lilu f’˙ajtu. Il-memorjal i tur©ika t ieg˙u ti tfakkar fi l-21 ta’Frar.

L-Ite MIssa est bIL-GILjottIna

Eman Bonnici

22 21|12|2014 kullhadd.com KÓ MILIED

KUNÇERT TAL-MILIED 2014 MILL-KOR SANTA ÇEÇILJA A.D. 2013G˙all-Milied ta ’ din is-sena l-korSanta Çeçilja ta’ G˙awdex ser jer©a’jtella’ t-tieni edizzjoni tal-kunçert fes-t iv tal-Milied bit-tema VeniteAdoremus. Kif tindika t-tema nnifishal-kunçert idur madwar il-misteru tat-Tre Re, meta tliet slaten, skont it-tradizzjoni bikrija Nisranija, Ωaru lit-tarbija Ìesù u offrewlha deheb,inçens u mirra.

Matul din is-sena, mill-Milied 2013sa dan iΩ-Ωmien, il-kor tella’ Ωew©kunçerti, f’Diçembru 2013 u f’April2014 u g˙al kull serata kien hemmattendenza numeruΩa li mliet kullrokna tal-knisja ˙elwa tal-PatrijietFran©iskani Konventwali tar-RabatG˙awdex. Din is-sena l-kunçert serjer©a’ jittella’ fl-istess knisja u se jkunnhar is-Sibt, 27 ta’ Diçembru 2014 fit-7.45pm.

Fost ir- repertorju muΩikali sernisimg˙u g˙anjiet tal-Milied ta’ JohnHenry Hopkins, Stefano Melone,Greensleeves, John Stanley, LewisHenry Redner, Howard Blake, Pietro

Yon, siltiet b’addattament muΩikalitradizzjonali u ma tonqosx il-kom-poΩizzjoni brillanti, ˙elwa u tal-widnatal-Mro Antoine Mercieca, li hu d-direttur muΩikali tal-kor u fundatur

iΩda wkoll id-direttur artistiku ta’ danil-kunçert.

Mal-kor ser jie˙du sehem is-sopraniRosabelle Pavia, Patricia Buttigieg, il-mezzo sopran Marthese Borg, it-

tenur i George Mercieca u MarioPortelli li huma lkoll solisti stabbiliti uresidenti tal-kor tag˙na u l-baritonuPio Dalli minn Malta. Il-kor ser ikunakkumpanjat minn strings quintet uJason Camilleri b˙ala solista fuq it-trumpet, li flimkien mal-kor ser jag˙tudin it-ta˙lita s˙i˙a ta’ g˙anjiet tal-Milied fuq arran©ament muΩikali tad-direttur artistiku tal-kunçert. Ser ikunhemm ukoll rokna letterarja fejn jin-qraw tliet poeΩiji marbuta mal-Milied.

Il-kunçert mistenni jibda b’medleytradizzjonali bis-sehem tal-istringsquintet, imbag˙ad il-kor jippreΩentar-repertorju muΩikali tieg˙u flimkienmal-quintet. Ûgur u mhux forsi li fostil-©eneri differenti f’dan ir-repertorjutas-sena ser jispikkaw iΩ-Ωew© kom-poΩizzjoni jie t ta l-Mro AntoineMercieca, il-Capriccio Pastorale g˙altrumpet solo u strings quintet uMedley by Carols g˙al kor, solisti ustrings quintet.

Il-kunçert ser ikollu l-preΩentazzjonitas-Sur Joe Chetcuti.

L-antolo©ija ta’ novelli Çpar (SKS2013) ta’ Alfred Sant, ter©a’ turi l-versatilità ta’ awtur u drammaturguewlieni li kien ukoll Prim Ministruta’ Malta u issa MembruParlamentari Ewropew mal-grupptas-Soçjalisti.

Peress li Çpar huwa maqsumf’g˙axar rakkonti qosra, dan huwaperfett biex j inqara f’dawn iΩ-Ωminijiet ta’ festi, Dan g˙ax, minke-jja li forsi nkunu d-dar bil-vaganzi,xorta nkunu tant impenjati bipreparamenti, tiΩj in u xiri, linispiççaw bi ftit ˙in liberu!

Sant, li issa ilu mill-1968 jiktebproΩa, drammi u esejs politiçi-soç-jali, imiss f’dil-©abra ma’ oqsma li l-qarrejja, min b’mod u min b’ie˙or,jistg˙u jidentifikaw mag˙hom, ibdamill-anarkija fit-traffiku sa le©©endiqodma jew stejjer storiçi u morali lijmorru lura mijiet ta’ snin (FossaNuova).

Hemm ukoll preokkupazzjonijietkulturali b˙al meta Sant jesprimi l-biΩa’ li t-teatru, pereΩempju, qedjitlef u jkompli jitlef ir-rilevanzasoçjali tieg˙u (Joyce u Klara). F’It-Tmenin Anniversarju, Sant jid˙olfid-dinja dejqa u parrokkjali biex

jo˙loq parodija dwar nies Ωg˙arminfu˙in bihom infishom, medhijinf’laqg˙at li jie˙du s-sig˙at biexiniΩΩlu l-minuti. Hi l-battalja eternatal-kaΩini, iddominata mill-pro-fessjonisti u naturalment, mill-kap-pillan.

Imma hemm stejjer o˙ra fuq livelldifferenti, b˙al dik ta’ Carabott,il-pellegrin solitarju li jmurfuq btala meta lan-qas hu stessma jaf

x ’ i n hujfittex.

L-istorja litag˙ti isem lil l-ktieb Çpar, tifli l-intriççi, ta’ impjiegi uta’ relazzjonijiet intimi lihemm g˙addej jin fost il-komunità Maltija ta’ Brussell,

belt li Alfred Sant jafha b˙alma jafil-pali ta’ jdejh. Iç-çpar hu uΩatb˙ala kisja bajda sil© li ta˙thahemm mirdumin intriççi ambigwi,element li f’Alfred Sant dejjem hupreΩenti ta˙t forma jew o˙ra.

Çpar qed jinbieg˙ €10 mill-˙wienet ewlenin tal-kotba li rra-portaw bejg˙ aktar mis-soltu warali t˙abbar li kien reba˙ il-Premju

Nazzjonali tal-Ktieb (2014).

RAKKONTI TA’ ALFRED SANT; REBBIEÓA TAL-PREMJU NAZZJONALITAL-KTIEB (2014)

Din is-sena, meta l-Korp tal-Pulizija qieg˙edjiççelebra l-200 sena mit-twaqqif tieg˙u fl-1814, il-Banda tal-Korp tal-Pulizija tag˙laqg˙oxrin sena mill-a˙˙ar darba li ©iet riattivatafl-1994.

Il-Banda tellg˙et diversi kunçerti biex tiççel-ebra dawn l-attivitajiet uniçi u f’Lejlet il-Miliedse tkun qieg˙da tag˙laq l-attivitajiet tag˙hag˙al din is-sena billi tag˙mel is-solitu kunçertannwali u tradizzjonali tag˙ha ta’ Lejlet il-Milied, li g˙alih jattendu mijiet ta’ nies.

Dan il-kunçert ,li se jsir fil-Pjazza Teatru Rjal,ilu jsir g˙al dawn l-a˙˙ar 20 sena.

Flimkien mal-Banda tal-Pulizija tie˙u sehemil-Pipe Band tal-Korp kif ukoll u˙ud mill-aqwakantanti f’pajjiΩna. Dan il-kuncert b˙as-soltu sejkun ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast tal-Bandatal-Pulizija, l-Ispettur Anzjan Mro AnthonyCassar.

Il-kunçert organizzat mill-Korp tal-Pulizijaflimkien mal-Kunsill Malti g˙all-Arti u l-Kulturase jsir b’risq il-Malta Community Chest Fundta˙t l-Awspiçi ta l-Eççellenza Tag˙ha l -President Marie-Louise Coleiro Preca.

Dan il-kunçert jibda fis-6.00pm u d-d˙ul ikunb’xejn, g˙alkemm kull donazzjoni g˙all-Community Chest Fund tkun apprezzata.

Kul˙add huwa kordjalment mistieden li jat-tendi.

KUNÇERT ANNWALI MILL-BANDA TAL-KORP TAL-PULIZIJA

X’TISTA’ TAQRA DAN IL-MILIED?

milied 21|12|2014kullhadd.comkÓ 23

films tAl-milied

mirACle oN 34th street

Miracle on 34th Street huwa film tal-fantasija Amerikan, li ori©inarja-ment kien ˙are© fl-1947. L-istorja hija bbaΩata fi New York, fejn ta’kull sena jkun hemm il-parata ta’ Macy’s fil-©urnata li l-Amerikanijiççelebraw Thanksgiving. Din id-darba l-persuna li kien is-soltujag˙milha ta’ Santa Claus jisker u g˙alhekk kellhom isibu ie˙or min-floku. Huma jsibu lil Kris Kringle li, tant jkun jixbah lil Santa Claus,li t-tfal kollha jibdew ja˙sbu li huwa l-vera Santa Claus. ImmaSusan, tifla Ωg˙ira ta’ sitt snin, tkun g˙adha mhix konvinta li hu veraSanta Claus. Darba, waqt li Kris kien qieg˙ed jie˙u ˙siebha, Susantg˙idlu li g˙all-Milied tixtieq missier, dar and tarbija b˙ala ˙uha.Però, l-istorja tinbidel hekk kif Kris innoçentament jispiçça arrestat.L-unika mod kif Kris jista’ jin˙eles hu billi jipprova lill-pubbliku liSanta Claus jeΩisti, kif ukoll li Kris huwa l-proprju Santa Claus.Finalment Kris jispiçça jin˙eles u Susan jirnexxilha taqta’ xewqithag˙all-Milied.

the NightmAre Before ChristmAs

Proprjament The Nightmare before Christmas hija peoΩija miktu-ba minn Tim Burton, imma fl-1993, l-istoja nbidlet f’film animattal-fantasija li jirrakkonta l-istorja ta’ Jack Skellington, li joqg˙odf’Halloween Town. Halloween Town huwa post li fih joqog˙du˙afna vampiri, mostri u s˙a˙ar. Jack Skellington, mag˙ruf b˙alaThe Pumpkin King, huwa inkarigat jorganizza l-festa ta’Halloween. Sena wara sena huwa ddejjaq dejjem jag˙mel l-istess˙a©a. Darba fost l-o˙rajn jifta˙ bieb u jsib ru˙u fi ChristmasTown. Christmas Town huwa post li r-residenti tieg˙u jiççele-braw il-festa tal-Milied, li ta’ kull sena jkun ingarigat minnhaSanta Claus. Jack Skellington jiddeçiedi li juri lir-residenti ta’Halloween Town x’sab, imma min˙abba din id-deçizjoni huwajkollu jbati l-konsegwenzi. Dawn il-konsegwenzi jirrizultaw fipraspar komiçi bejn ir-residenti ta’ dawn iΩ-Ωew© postijiet, tant lijibdew jit˙awdu bejn iΩ-Ωew© festi. Min˙abba f’dawn il-praspar,kemm Jack Skellington u kemm Santa Claus, kemm-il darbajkollhom jirribattu lil xulxin.

love ACtuAlly

Love Actually huwa film komiku u romantiku IngliΩ li ˙are© fl-2003li jitratta l-istejjer ta’ numru ta’ persuni ˙bieb u familjari li b’xi modjew ie˙or kollha g˙andhom x’jaqsmu ma’ xulxin fil-jiem tal-Milied.Il-film huwa bbaΩat fil-belt kapitali IngliΩa madwar ˙ames ©img˙atqabel il-Milied. Il-karattri prinçipali huma l-kantant Billy u l-mani©ertieg˙u Joe; il-koppja Juliet u Peter u l-˙abib ta’ Peter, Mark; Jamie ul-PortugiΩa Aurélia; il-koppja Harry u Karen kif ukoll is-segretarja l-©dida ta’ Harry, Mia; il-Prim Ministru IngliΩ David u l-membru tal-istaff tieg˙u Natalie; Daniel, li kien g˙adu kemm tilef lill-maratieg˙u, it-tifel tar-risptett tieg˙u Sam, il-persuna li jiffansja Sam,Joanna u omm Joanna, Carol; Sarah, id-direttur tal-kumpanija Karl u˙u Sarah, Michael, Colin, il-˙abib tieg˙u Tony u t-tfaljiet Amerikani;u fl-a˙˙ar John u l-attriçi Judy. Kull storja twassal messa©© a˙˙ari.Messa©© ta’ m˙abba, ta’ paçi u l-fer˙ li j©ib mieg˙u l-Milied

A ChristmAs CArol

L-istorja ta’ Ebenezer Scrooge, mag˙rufa b˙ala A Christmas Carolhija storja klassika g˙al Ωmien il-Milied. Scrooge, li kien bniedemqammiel u mda˙˙al ˙afna fiΩ-Ωmien, kien jobg˙od iΩ-Ωmien tal-Milied, imma lejlet tal-Milied iΩuru l-˙ares ta’ Jacob Marley li kienmiet seba’ snin qabel. Marley iwissi lil Scrooge li hu se jsofri des-tin ag˙ar jekk ma jindimx. Huwa mbag˙ad jg˙id lil Scrooge li sejΩuruh tliet i˙irsa li se jg˙inuh jer©a’ jsib it-triq it-tajba. L-ewwel˙ares juri lil Scrooge xeni mill-passat tieg˙u dwar kif spiçça fis-sitwazzjoni li kien qieg˙ed fiha. It-tieni ˙ares juri lil Scrooge xenital-preΩent ta’ nies qrib tieg˙u jie˙du pjaçir fi Ωmien il-Milied.Mat-tielet u l-a˙˙ar spirtu Scrooge jara l-futur tieg˙u. Huwa jaralilu nnifsu mejjet imma ma jara lil ˙add jikbih. Dawn it-tlett i˙irsajibdlu l-fehma ta’ Scrooge, tant li minn dakinhar ’il quddiemScrooge jibda jiççellebra l-jum tal-Milied.

24 21|12|2014 kullhadd.com kÓ MILIED

Kemm jg˙addi malajr iΩ-Ωmien, fillikonna qed nipprepraw sabiex narmawid-djar tag˙na bit-tiΩjin tal-Milied, filliissa qed nippreparaw g˙all-ikla. Il-˙abiba tieg˙i Victoria ippreparat riçettiverament tajbin g˙al dawk li forsi g˙adm’g˙andhomx idea x’se jsajru nhar il-Óamis li ©ej.

Din is-sena ˙sibt sabiex nag˙tikomidea ta’ kif tarmaw il-mejda b’mod for-mali kemm g˙all-ikla tal-Milied u ankeg˙all-Ewwel tas-Sena.

Filwaqt li nistidinkom tkomplu taqrawdawn iΩ-Ωew© pa©ni relatati mal-ikel u l-armar tal-mejda, nixtieq nag˙tikom l-awguri tieg˙i g˙all-Milied hieni lilkom ulill-g˙eΩieΩ tag˙kom. Messa©© Ωg˙irie˙or qabel nibda huwa li jekk se tixor-bu, issuqux! Vera dan il-messa©©nisimg˙uh ta’ kull sena, però tisma’kemm tisma’ qatt mhu biΩΩejjed.

Kif g˙andek tpo©©i l-affarijiet b’modformali fuq il-mejda tal-ikel

Fl-istampa g˙andkom illustrazzjoni ta’kif tintarma l-mejda tal-ikel b’mod for-mali sabiex l-ispjegazzjoni tieg˙i tkunferm aktar çara.

Po©©u plattina çatta tal-˙obΩ (2) u s-sikkina tal-butir (1) fuq in-na˙a tax-xel-lug u t-tazzi fuq in-na˙a tal-lemin. It-tazzi jkunu mqasma hekk: it-tazza tal-

ilma (5) fuq is-sikkina tal-main course,it-tazza tal-inbid abjad (7) tkun fuq il-lemin ˙dejn it-tazza tal-ilma, u t-tazzatal-inbid a˙mar (6) fin-na˙a ta’ fuq ta’bejn it-tazza tal-ilma u t-tazza tal-inbidabjad.

Po©©u l-furketta (4) u l-kuççarina (3)tad-deΩerta bejn il-plattina tal-˙obΩ u t-

tazzi. Il-furketta tad-deΩerta tkun l-istessdaqs tal-kuççarina. Il-furketta tkunt˙ares lejn it-tazzi (lemin) u fuqha jkunhemm il-kuççarina t˙ares lejn il-plattinatal-˙obΩ (xellug)’’

Dawn l-affarijiet kollha jitpo©©ew ’ilfuq mill-platt tal-main course.

Il-platt tal-main course (12) jitpo©©a

mill-ewwel fuq il-mejda bl-iskutella tas-soppa (11) fuqu. Il-frieket jitpo©©ew fuqin-na˙a tax-xellug tal-platt, u jkunumqassmin hekk: il-furketta l-aktar viçinil-platt tkun tas-salad (13), ˙dejha jkunhemm il-furketta tal-la˙am, (14) u t-tielet furketta tkun tal-˙ut (15), is-sarvet-ta (16) tkun ˙dejn il-furketta tal-˙ut. Fuqin-na˙a l-o˙ra tal-platt ikun hemm is-sikkina tal-la˙am (10), li tkun l-eqrebtal-platt, ˙dejha s-sikkina tal-˙ut (9) u fl-a˙˙ar l-img˙arfa tas-soppa (8).

Madwar il-mejda

Meta l-mistednin ipo©©u madwar il-mejda g˙all-ikel, is-sarvetta – li ©eneral-ment tkun tad-drapp – titpo©©a fuq˙o©or il-persuna. B˙ala l-ewwel platttkun servuta s-soppa, l-iskutella titne˙˙aminn fuq il-mejda sabiex tkun servuta s-soppa. Meta kul˙add ikun lesta mis-soppa, l-iskutella, il-platt tal-main courseu l-img˙arfa jitne˙˙ew minn fuq il-mejda. Mhux kul˙add ine˙˙i l-platt tal-main course minn fuq il-mejda, danskont kif ikun se ji©i servut l-ikel.

F’kaΩ li jkun hemm persuni li mhux sejie˙du nbid jew ilma, it-tazzi jitne˙˙ewminn fuq il-mejda. G˙alkemm dan huwa mod formali ta’

kif tqassam il-mejda, kul˙add g˙andul-prefernzi tieg˙u.

L-ARMAR TAL-MEJDA GÓALL-MILIED

Jekk tkun tixtieq tag˙mel xi ˙a©a aktarspeçjali sabiex iΩΩejjen il-mejda g˙all-Milied, tista’ tag˙mel centre piecerelatata.

B˙ala center piece g˙al fuq il-mejdatista’ tvarja t-tiΩj in kif tixtieq u li

jikkumplimenta l-kumplament tal-kamra. Jien nippreferi li nag˙melarmar Ωg˙ir li ma jfixkilx lil dak li jkunmilli jitkellem mal-persuna ta’ faççata,u nevita li jkun hemm affari jiet lijistg˙u jinkisru jew xemg˙at twal fin-

nofs, b’mod speçjali jekk fuq il-mejdase jkun hemm tfal Ωg˙ar.

Fir-ritratti tistg˙u taraw ftit ideat ta’kif tistg˙u tarmaw l-imwejjed tag˙komg˙all-ikla tal-Milied. Dan it-tiΩjin jista’jsir façilment minn ornamenti li g˙ad

baqg˙alkom mill-armar tad-dar. Óafnamill-ideat huma mag˙mulin minnaffarijiet li façilment tistg˙u ssibuhomid-dar. B’naqra attenzzjoni lejn id-det-tall, dawn is-centre pieces jistg˙ujag˙tu riΩultati ferm sbie˙.

CENTRE PIECES GÓAL FUQ IL-MEJDA

Din l-idea tista’ ssir ukoll bil-biççietΩejda taΩ-Ωigarella li jibqg˙alkom.

Kitba ta’ LEANNE GRECH

milied 21|12|2014kullhadd.comkÓ 25

Jekk GÓadek ma ddeÇideJtx...HaWn Hi l-ikla tal-milied

SIDER TAD-DUNDJAN MIMLI BL-ISPINAÇI U L-FAQQIEGÓ

Ingredjenti g˙al 6-8 persuni

• 300g spinaçi tal-friΩa, jew imsajra u mag˙sura• Niskata noçemuskata mit˙una• 2 mg˙aref Ωejt taΩ-Ωebbu©a• 2 mg˙aref klin frisk, ming˙ajr zokk u mqatta’• 4 sinniet tewm, mis˙uqin• 250g faqqieg˙, imqatta’ Ωg˙ir• 1 basla mdaqqsa, imqattg˙a rqiq• 100g ©ewΩ imfarrak• 100g frak tal-˙obΩ• 150ml stokk tat-ti©ie©• 80g butir• 225ml meraq jew cider tat-tuffie˙• Sider tad-dundjan (1.5kg) miftug˙ g˙al darbtejn (butterfly)• Mel˙ u bΩar mit˙un frisk• Spag biex torbot

Sa˙˙an il-forn g˙al temperatura ta’ 160°C. Iksi dixx bil-foil.G˙all-mili: Sa˙˙an iΩ-Ωejt taΩ-Ωebbu©a f’ta©en kbir fuq nar moderat. Ûid il-basla u l-klin u qalli g˙al 5 minuti. Ûid ukoll it-tewm, il-faqqieg˙, l-ispinaçi un-noçemuskata u kompli qalli g˙al 6 minuti o˙ra. Ûid Ωew© mg˙aref mill-meraq jew cider tat-tuffie˙ u l-frak tal-˙obΩ. Roxx bil-bΩar u l-mel˙ u˙awwad sew.

Ifta˙ is-sider tad-dundjan çatt fuq il-mejda u roxxu bil-bΩar u l-mel˙. Ifrex it-ta˙lita tal-ispinaçi fuq is-sider u ferrex il-©ewΩ imfarrak fuq kollox. Gerbeb is-sider min-na˙a t-twila. Orbot u ssikka bl-ispag.

Dewweb il-butir f’ta©en kbir fuq nar g˙oli u xawwat ir-romblu minn kullna˙a ming˙ajr ma ssajru ΩΩejjed. Po©©i d-dundjan mimli fid-dixx ippreparat.

Óallat flimkien l-istokk u l-meraq jew cider tat-tuffie˙ u ferrg˙u fuq id-dundjan. G˙atti d-dixx bil-foil u a˙mi g˙al sieg˙a u nofs. Kull 30 minutaxarrab id-dundjan bil-meraq tieg˙u stess. O˙rog id-dixx mill-forn u ˙alli d-dundjan joqg˙od g˙al 20 minuta. Qattg˙u roti ta’ 2çm ˙xuna u servi.

Panna cotta bil-cranberrieS

Ingredjenti g˙al 4 persuni

G˙all-panna cotta

• 3 folji tal-©elatina• 250ml ˙alib• 250ml krema doppja• MiΩwed tal-vanilla, maqsum g˙at-tul, iΩ-Ωerrieg˙a mi©bura• 25g zokkor

G˙ax-xropp tal-cranberries

• 4 kikkri cranberries friski jew iffriΩati• 150g zokkor• Meraq u qoxra ma˙kuka ta’ larin©a

Biex tag˙mel il-panna cotta: Xarrab il-©elatina fi ftit ilma kiesa˙sakemm tirtab. Po©©i l-˙alib, il-krema, iz-zokkor, u l-miΩwed u Ω-Ωerrieg˙a tal-vanilla f’kazzola, u po©©ihom fuq nar moderat sakemmjaqbdu jbaqbqu. Tella’ l-miΩwed tal-vanilla u armih. Farfar l-ilma minnmal-©elatina, po©©iha fil-kazzola bil-˙alib u ne˙˙i l-kazzola minn fuqin-nar. Óawwad sakemm tin˙all il-©elatina.

Aqsam it-ta˙lita bejn erba’ kontenituri (ramekins jew bwieqi Ωg˙ar),˙allihom jibirdu , imbag˙ad da˙˙alhom fil-fri©© sakemm jag˙qdu.

Biex tag˙mel ix-xropp: Po©©i l-ingredjenti f’kazzola fuq nar moderatsakemm it-ta˙lita tibda tbaqbaq. Baxxi n-nar u tektek g˙al 15-il minutasakemm il-cranberries jinfaqg˙u. G˙addi t-ta˙lita minn passatur, ag˙sarkemm tista’ likwidu u armi li jibqa’ fil-passatur.

Biex isservi: Aqleb il-panna cotta fuq il-platti li se sservi fuqhom uferra’ ftit xropp fuq kull wa˙da. Ûejjen bil-cranberries s˙a˙ u weraqtan-nag˙nieg˙.

Riçetti ta’ VICTORIA CASSAR

G˙al din l-ikla kompluta g˙aΩilt platti li tista’ tipprepara malajr jew minn qabel. L-ewwel platt tas-salamun affumikat jie˙u biss ftitminuti biex tg˙aqqdu. Id-dundjan mimli tista’ tag˙mlu mill-©urnata ta’ qabel u ssajru dakinhar; filwaqt li l-˙axix mixwi wkoll tista’tippreparah minn qabel, tg˙attih u ΩΩommu fil-fri©©, u titfg˙u fil-forn eΩatt wara li to˙ro© id-dundjan. Il-panna cotta u x-xropp g˙almag˙ha tista’ tippreparahom, t˙allihom fil-fri©© u tg˙aqqadhom qabel isservihom ukoll. B’dan il-mod int ukoll tista’ tgawdi l-iklamal-˙bieb u l-familja. Nawgura Milied hieni lil kul˙add.

Patata bil-Óaxix fil-forn

Ingredjenti g˙al 4 persuni

• 1.2kg qarg˙a ˙amra, imqaxxra u mnaddfa• 6 patatiet imdaqqsin, ma˙sulin sew• 2 basliet kbar mill-˙omor• 1 mg˙arfa klin frisk, imqatta’• 1 mg˙arfa salvja friska, imqattg˙a• 80ml Ωejt taΩ-Ωebbu©a• Mel˙ o˙xon u bΩar mit˙un frisk

Sa˙˙an il-forn g˙al temperatura ta’ 230°C. Iksi 2 tilari bil-foil.Qatta’ l-qarg˙a, il-patata u l-basal f’dadi ta’ 2çm u po©©i kollox f’bieqja kbira.Roxx bil-klin u s-salvja u biΩ-Ωejt taΩ-Ωebbu©a. Óallat kollox u ifrex il-˙axixfuq it-tilari. Roxx bil-bΩar u l-mel˙.

Ixwi g˙al 20-30 minuta u dawwar l-ixkafef tat-tilari wara 10 minuti fil-forn.Il-˙axix ikun sar meta l-patata titniffed façilment b’furketta.

Salamun affumikat u avokado

Ingredjenti g˙al 4 persuni

• 2 avokados misjurin• Meraq ta’ lumija• 250g salamun affumikat• 4 mg˙aref jogurt Grieg• Ponn weraq tal-˙abaq, imqatta’ rqiq• 1 mg˙arfa kappar• ÓobΩ ismar, biex isservi

Qaxxar u ne˙˙i l-g˙adam tal-avokado, qattag˙hom fi flieli u dawwarhom fil-meraq tal-lumi. Fuq il-platti li se sservi fihom irran©a s-salamun u l-avokado.

Óallat flimkien il-jogurt, il-˙abaq u l-meraq tal-lumi li jkun fadal u roxxu fuqis-salamun. Ferrex il-kappar fuq kollox u servi fil-pront ma’ biççiet ta’ ˙obΩismar.

26 21|12|2014 madwarnakÓkullhadd.com

Ir-riçerka qed issir wa˙damill-prijoritajiet ewlenin tal-Università ta’ Malta. L-Università qed iΩΩid fil-˙idmatag˙ha biex tattira fondi ussa˙˙a˙ l-investiment g˙alriçerka ta’ kalibru g˙oli uΩvilupp permezz tal-fondindependenti RIDT (Research,Innovation and DevelopmentTrust).

L-iskema ©dida ta’ kon-tribuzzjoni mill-impjegati(Staff Contribution Scheme)tal-Università ta’ Malta u l-Junior College, li tnediet minnRIDT, se tibda minn Jannar2015. Il-membri tal-istaff qedikunu m˙e©©a biex, fuq baΩivolontarja, jag˙tu donazzjoniregolari ta’ ammont Ωg˙ir ta’flus li jkun imnaqqasawtomatikament mis-salarjitag˙hom qabel it-taxxa.Dawn id-donazzjonijiet ta’kull xahar ser imorru g˙alaktar studji ta’ riçerka fost il-fakultajiet u d-dipartimentikollha.

Din l-iskema l-©dida ta’ kon-tribuzzjoni g˙andha l-appo©©mit-tl iet unjins li j irrap-preΩentaw il-biçça l-kbira tal-impjegati tal-Università u l-Junior College. L-Assoçjazzjoni UMASA(University of Malta Academic

Staff Association), l-MUT u l-UÓM kollha wrew l-appo©©tag˙hom g˙al din l-iskema l-©dida u ser ikunu qed i˙e©©ulill-membri tag˙hom biex jip-parteçipaw. L-UMASA qedtkun tal-ewwel li tappo©©jadin l-iskema b’mod konkretb’donazzjoni ta’ €1000 lilRIDT.

L-Università g˙andha l-impenn li tibqa’ minn ta’ qud-diem fir-riçerka, lil hinn jekkhux studji esplorattivi,immexxija b’riΩultat, jewriçerka applikata, b’tali mod lil-iΩvilupp u l-innovazzjonijitkomplew. Madankollu, ir-riçerka tiswa l-flus.

“L-Università tag˙na qed

issir çentru importanti g˙alpro©etti ta’ riçerka ta’ klassidinjija, f’g˙add ta’ dixxiplini,b˙alma hi x-xjenza, il-mediçi-na kif ukoll l-istudji umanitarjiu l-arti. L-Università tikkollab-ora ma’ universitajiet internaz-zjonali o˙ra, u çentri u istituz-zjonijiet edukattivi fuq numrusostanzjali ta’ pro©etti ta’

riçerka,” qal il-Kap EΩekuttivta’ RIDT Wilfred Kenely.

“Qeg˙din nibdew nesper-jenzaw l-appo©© minn diversisetturi tas-soçjetà, imma l-uni-versità g˙andha bΩonn kon-tinwament tal-fondi. Qednitolbu l-g˙ajnuna tal-kollegiu l-membri tal-istaff tag˙nabiex ikunu parti minn din l-iskema ta’ kontribuzzjoni biexissostnu din il-kawΩa ©usta,”qal Kenely.

Matul dawn l-a˙˙ar sentejnl-Università ta’ Malta permezzta’ RIDT irçiviet kontribuz-zjonijiet sostanzjali minnNGOs, b˙alma huma l-Fondazzjoni ALIVE, LifeCycleMalta, Fondazzjoni Action forBreast Cancer, EuropaDonna, kif ukoll minnkumpaniji korporattivib˙alma huma l-FondazzjoniAlfred Mizzi, Malta FreeportTerminal, Evolve Limited,FIMBank, Bit8 u o˙rajn.

L-applikazzjoni g˙all-iskemata’ kontribuzzjoni mill-impje-gati tal-Università tista’ tit-niΩΩel mis-sit ta’ RIDThttps://www.ridt.org.mt/downloads jew direttament mis-sithttp://www.ridt.org.mt/__data/assets/pdf_file/0019/231832/RIDT_Contribution_Scheme_form.pdf

titnieda l-iskema ta’ kontribuzzjoni mill-impejgati tal-universitÀ gÓal proÌetti ta’ riÇerka

Ispirati mill-messa©© ta’ kon-servazzjoni tal-ilma, il-Programm tal-Ilma f’Malta tal-HSBC nieda Ωew© kanzunettispeçjali li mistennija jag˙mlud-debutt globali kull fejn il-Programm tal-Ilma tal-HSBC sejkun attiv fil-komunitajietlokali.

Bl-isem Water Life u Catchthe Drop, il-kanzunetti humariΩultat ta’ kampanja tal-Programm tal-Ilma f’Malta tal-HSBC, li tifforma parti minninizjattiva ta’ US$100 miljuntal-Grupp tal-HSBC dwar il-programm tal-ilma mad-dinjakollha.

Grupp ta’ disa’ studenti li jat-tendu Our Lady ImmaculateSchool (OLIS) fil-Óamrunikkontribwew bil-vuçi simpati-ka tag˙hom g˙all-kanzunettib’muΩika tal-widna, bl-g˙ajnuna mill-qalb ta’ artistimill-Filippini u l-Istati Uniti. Il-kollaborazzjoni tmexxiet mill-g˙alliema tal-muΩika ta’ OLISMaria Cachia Abdilla, li˙admet mas-Surmast SandroCrippa minn Firenze.

Fl-ewwel wirja pubblika tal-kanzunetti, l-istudenti tawwirja mill-aqwa fl-OLIS, metal-istudenti esebixxew ukoll il-˙idma artistika tag˙hom relata-ta mal-ambjent.

Il-Kap EΩekuttiv ta’ HSBCMalta Mark Watkinson qal:“A˙na nie˙du l-ilma qisu xi˙a©a mhi xejn u kemm-ildarba ninjoraw il-fatt li dan is-sors mhux g˙al dejjem. Il-kanzunetti mill-istudenti tal-iskola Our Lady Immaculatetassew irrappreΩentaw il-messa©© tal-Programm tal-Ilmatag˙na kif ukoll dawn it-tfalΩg˙ar ˙adu l-messa©© tag˙nabil-qalb.”

Il-Kap ta’ OLIS Audrey Galeaqalet: “Fl-iskola tag˙na a˙nanemmnu l-edukazzjoni tal-istu-denti tag˙na g˙andha twassalbiex dawn ikunu çittadini iktarsostenibbli, u dan hu inkorpo-rat fil-kurrikulu tal-iskola. Danl-g˙an jintla˙aq b’diversi attivi-tajiet edukattivi, fosthom˙ar©iet barra mill-iskola, attivi-tajiet fl-iskola bil-˙idma direttatat-tfal, diskussjonijiet u affari-

j iet o˙ra. L-opportuntà ling˙atat lill-iskola mill-HSBCWater Programme, li se tissar-raf f’Ωew© kanzunetti li jippro-movu l-Programm tal-Ilma, hiunur g˙all-komunità kollhatal-iskola.”

L-OLIS ipproponiet l-idea tal-kanzunetta lill-HSBC matul il-kampanja Stopover waqt Ωjaramill-Mani©er anzjana tal-HSBCGlobal Corporate Sustainabilityof Environmental ProgrammesSue Alexander. It-timimpressjona ru˙u bil-propostau beda ja˙dem qatig˙ bil-kitbatal-kliem, u l-provi tar-record-ings. Wara li j intemm il-proçess finali tal-kanzunetti, sejibdew ji©u inkluΩi fl-attivitajietkollha HSBC Malta WaterProgramme matul is-sena sko-lastika f’Malta u G˙awdex.

Il-Programm tal-Ilma f’Maltatal-HSBC jifforma parti minnkampanja nazzjonali ambjen-tali u edukattiva dwar il-kon-servazzjoni tal-ilma u huwie˙ed mill-ikbar kampanjikonservazzjonali f’Malta sal-lum.

jiddebuttaw globalment

Skeda kÓ 21|12|2014 27kullhadd.com

06.30 One News07.00 Snajja’ Maltin07.15 Pink Panther (R)08.00 Flimkien ma’ Nancy (R)08.30 Paper Scan10.00 Tlaqna Sal-Belt10.30 Aroma Kitchen (R) 11.30 Gaxin12.30 One News12.40 Telebejgh13.00 In D House (R)14.00 Dchange (R)14.30 Arani Issa (R)16.55 Top Model17.30 One News17.40 On D Road 18.15 Esperti18.45 Joe’s Kitchen19.30 One News20.20 It-Tfal21.30 L-Argument22.55 Fresh & Funky (R)23.30 One News

07.00 Net News08.15 The Client (R)09.00 G˙alkul˙add10.00 Quddiesa mis-Santwarju

tal-Madonna ta’ Pinu10.45 Se NiΩΩew©u12.30 Telebejg˙14.00 Net News14.05 Telebejg˙15.35 Iswed Fuq l-Abjad (R)16.30 Sport Extra17.10 Wheelspin (R)18.00 Net News18.05 Flusek (R)18.40 What’s For Dinner19.30 Net News20.15 G˙alik Fl-Ewropa20.40 Becky21.40 Net News21.45 Replay23.15 Net News

06.00 A˙barijiet07.30 Sports Science08.30 Madwarna09.00 Il-Gwerra l-Kbira09.30 Gadgets10.00 House Hunt10.30 Malta U Lil Hinn Minnha12.00 A˙barijiet 12.10 Óadd G˙alik15.00 A˙barijiet15.05 Óbieb U G˙edewwa18.00 A˙barijiet18.15 G˙awdex Illum18.40 L-Irkant19.40 Dot EU20.00 A˙barijiet20.50 X-Factor UK23.00 A˙barijiet

08.30 Treasure Island09.00 Quddiesa tal-Óadd09.45 Vatican Magazine10.15 Kurrenti11.15 Luxdesign12.30 Valletta13.00 Househunt13.30 Gadgets14.00 Il-Gwerra l-Kbira14.30 Pellikola15.00 Sakharov Lecture16.30 BOV Match (R)18.00 Kultema18.30 Venere19.00 G˙awdex Illum19.30 Super Ships20.30 A˙barijiet g˙al Persuni

b’Nuqqas ta’ Smig˙20.40 Madwarna21.30 Kontrattakk23.00 A˙barijiet Sportivi

06.00 Parlamento Punto Europa 06.30 UnoMattina in famiglia 09.45 Dreams Road 2014 America

Latina10.30 A sua immagine10.55 Santa Messa11.50 A sua immagine12.00 Recita dell'Angelus12.10 A sua immagine12.20 Concerto di Natale 13.30 Telegiornale14.00 L’Arena 16.30 TG 1 16.33 Che tempo fa 16.35 Domenica In 18.50 L’Eredità 20.00 Telegiornale20.35 Affari tuoi 21.30 Il ritorno di Ulisse 23.35 Speciale Tg1

06.00 Film: Vorrei Vederti Ballare 06.30 Nautilus 07.00 Jake E I Pirati Dell'isola07.44 Cubby E Lo Scambio Di Mappe08.15 Sofia La Principessa 08.35 Il Nostro Amico Charly10.45 Cronache Animali 11.30 Mezzogiorno In Famiglia 13.00 Tg2 Giorno 13.30 Tg 2 Motori 13.45 Quelli Che Aspettano 15.30 Quelli Che Il Calcio 17.10 Stadio Sprint 18.10 90° Minuto 19.35 Squadra Speciale Cobra20.30 Tg2 21.00 N.C.I.S. 22.40 La Domenica Sportiva

06.00 Fuori Orario. Cose (Mai) Viste 07.10 Ai Confini Dell'arizona Nostra

Signora Di Guadalupe 08.00 La Signora Del West Una Malattia

Mortale 08.45 Film Cuori Nella Tormenta 10.25 Community - L'altra Italia 11.10 Tgr 12.55 Radici14.00 Tg Regione 14.30 In 1/2 Ora 15.00 Tg3 Lis 15.05 Kilimangiaro19.00 Tg3 19.30 Tg Regione 19.51 Tg Regione Meteo 20.00 Blob 20.10 Che Tempo Che Fa 21.45 Report 23.30 Tg3 23.40 Tg Regione 23.45 Gazebo

06.15 Summer Crush07.00 Super Partes07.30 Super Car08.35 A-Team10.30 I Rubacchiotti12.25 Studio Aperto12.58 Meteo.It13.00 Sport Mediaset XXL14.00 Neverland17.35 Deep Sea: Il Mondo Sommerso18.15 Tom E Jerry 18.30 Studio Aperto19.00 Tom E Jerry19.30 Chiamatemi Babbo Natale21.30 La Grande Magia

06.00 Prima Pagina TG507.54 Traffico08.00 TG508.46 Tgcom2408.50 Le Frontiere Dello Spirito10.10 The Chef Ii Talento E Passione In

Cucina11.09 Le Storie Di Melaverde11.59 Melaverde13.00 TG513.40 L' Arca Di Noè14.01 Mistletoe Over Manhattan16.20 Domenica Live Rewind18.45 Avanti Un Altro19.57 TG5 Prima Pagina20.00 TG520.40 Paperissima Sprint Domenica21.10 Riassunto21.11 Il Segreto23.30 X-Style Motori 2014

06.00 Ieri E Oggi In Tv Special06.20 TG4 Night News06.40 Televendita Media Shopping07.10 Super Partes07.50 Magnifica Italia08.27 Confessione Reporter10.00 Santa Messa10.50 I Grandi Della Fede11.30 TG412.00 I Grandi Della Fede13.00 Pianeta Mare13.56 Donnavventura14.25 Ragazze Vincenti17.05 Gli Uomini Della Terra Selvaggia18.55 TG419.35 Comandante Florent: Un Uomo

Violento21.32 Lo Straniero Senza Nome23.34 Un Giorno Di Ordinaria Follia

07.00 Omnibus07.30 TG LA707.50 Omnibus09.45 L’Aria Che Tira10.45 Otto E Mezzo Sabato (R)11.30 Bersaglio Mobile (R)13.30 TG LA714.40 I Cacciatori Del Lago D’Argento16.45 Le Strade Di San Francisco17.45 L’Ispettore Barnaby19.55 Meteo LA720.00 TG LA720.30 Natale Nel Paese Delle

Meraviglie21.10 La Gabbia

07.00 Nina And The Neurons 07.15 Me Too! 07.35 3rd & Bird 07.45 Charlie And Lola 08.00 Nuzzle And Scratch08.20 The Weakest Link 09.05 Rev. 09.35 Doctor Who 10.20 Lorna Doone 11.10 Outcasts 12.05 The Weakest Link 12.50 Tough Guy Or Chicken? 13.40 Rev. 14.10 Doctor Who 15.00 Doctors 17.30 Outcasts 18.25 Doctor Who 19.10 Lorna Doone 20.00 Rev. 20.30 Hebburn 21.00 The Town 21.50 The Suspicions Of Mr Whicher23.20 Sherlock

06.15 Food Network Challenge 07.05 Siba’s Table 07.30 Have Cake Will Travel 08.20 Barefoot Contessa 09.10 Siba’s Table 10.00 Guy’s Big Bite 10.25 Unique Eats 11.15 Hungry Girl 12.05 Diners, Drive-Ins And Dives 13.45 Barefoot Contessa 14.35 Siba’s Table 15.25 Diners, Drive-Ins And Dives 16.40 Barefoot Contessa 17.30 Siba’s Table 18.20 Diners, Drive-Ins And Dives 19.10 Barefoot Contessa 20.00 Chopped 20.50 Diners, Drive-Ins And Dives 22.05 Barefoot Contessa 22.55 Siba’s Table 23.45 Chopped

07.15 Selling New York 07.40 Healthy Appetite With Ellie Krieger 08.05 Suggs’ Italian Job 08.30 Extreme Cuisine With Jeff Corwin 09.25 Kitchen Cousins 09.50 Desperate Landscapes 10.15 10 Grand In Your Hand 10.40 Selling New York 11.10 Keasha’s Perfect Dress 11.35 Eating Art 12.00 Chef Abroad 12.25 Vintage Hunter 13.15 Desperate Landscapes 13.45 How The Best Is Done 14.35 House Hunters 15.00 Selling New York 15.25 10 Grand In Your Hand 15.50 Suggs’ Italian Job 16.15 Kitchen Cousins 16.40 House Hunters 17.05 Healthy Appetite With Ellie Krieger17.30 Platinum Babies 18.00 Extreme Homes

06.00 Toddlers & Tiaras 08.30 Cake Boss 10.35 Little People, Big World 12.15 My 600-Lb. Life 13.05 What Not To Wear 13.55 Long Island Medium 14.45 Cake Boss. Next Great Baker15.35 Misfit Mums 16.25 Buying Naked 17.15 Your Style In His Hands 18.05 Something Borrowed, Something

New 19.45 Happily Ever Laughter 20.10 My Big Fat American Gypsy

Wedding 21.00 Say Yes To The Dress 21.50 Gypsy Sisters 22.40 What Not To Wear

06.00 Bigger, Badder Celebrity Feuds 07.00 Extreme Close-Up07.30 Style Star08.00 Modern Family09.00 Giuliana & Bill11.00 E! News 11.30 Party On 12.00 House Of Dvf14.00 Kourtney & Khloé Take The

Hamptons16.00 E! News 17.00 House Of Dvf19.00 Kourtney & Khloé Take The

Hamptons21.00 House Of Dvf22.00 E! News 22.30 The Soup 23.00 E! News

06.00 How Do They Do It?06.25 Overhaulin’07.15 Mega Builders08.10 MythBusters 09.05 Human Body09.55 The Liquidator10.50 Flip Men11.40 Salvage Hunters 12.35 Auction Hunters13.30 Head Games14.25 Close-Up Kings15.20 What Happened Next? 16.15 Superhuman Showdown17.10 Magic of Science18.05 Extreme Engineering19.00 Chasing Classic Cars20.00 Car Vs Wild21.00 Survive That!22.00 Anaconda23.00 Deadliest Catch

08.30 FIS World Cup Ski Jumping09.15 FIS World Cup Alpine Skiing10.30 FIS World Cup Cross-Country

Skiing11.15 IBU World Cup Biathlon12.15 FIS World Cup Alpine Skiing13.30 IBU World Cup Biathlon14.15 FIS World Cup Ski Jumping16.00 FIS World Cup Freestyle Skiing17.00 FIS World Cup Nordic Combined

Skiing17.30 IBU World Cup Biathlon18.30 FIS World Cup Cross-Country

Skiing19.00 FIS World Cup Alpine Skiing19.45 FIS World Cup Ski Jumping21.00 Boxing23.00 IBU World Cup Biathlon

06.00 Orangutan Island 06.25 The Wild Life Of Tim Faulkner07.15 Meet The Sloths 08.10 Too Cute! 09.05 Treehouse Masters 10.00 Call Of The Wildman 10.55 Jurassica 11.50 Wild Dog Island 12.45 Wildest Islands 17.20 Tanked 18.15 Gangland Killers 19.10 Leopard Fight Club 20.05 Shark Attack File 21.00 Gangland Killers 21.55 Leopard Fight Club 22.50 I’m Alive 23.45 Shark Attack File

28 21|12|2014 ÇINeMAKÓkullhadd.com

MIÇ-ÇINeMA jikteb CARMELO BONNICI

NIgHT AT THe MUseUM: secReT OF THe TOMB FANTASTIKU

Atturi Ewlenin: Ben Stiller, Robin Williams, Skyler Gisondo,Owen Wilson, Steve Coogan, Dan Stevens, Ben Kingsley

Direttur: Shawn Levy Óin: 97 min.Distributur: 2Oth Century FoxMa˙ru© minn KRS Releasing Çert. PG

L-esIBITI TAL-MUÛeW TA’ LONdRA JIeÓdU L-ÓAJJA

Meta l-esibiti tal-MuΩew tal-Istorja Naturali ta’ New York˙adu l-˙ajja billejl meta kieng˙assa l-gwardjan Larry Daley(Stiller) fil-film Night At TheMuseum, l-ispettaturi kollha liraw dan ix-xog˙ol kellhomxalata kbira.

Dan l-g˙ors kompla Ωdied fis-sikwel, Night At The Museum2, b’aktar karattri janimawru˙hom, li b˙al ta’ qablu kisebukoll suççess finanzjarju.Naturalment, xenarju b˙al dankompla ˙ajjar lill-produtturi,eçç., li jerg˙u jkomplu din is-sensiela divertenti.

Night At The Museum: SecretOf The Tomb jipprova madwarsieg˙a u nofs o˙ra ta’ avventurifantastiçi, din id-darba ’lbog˙od mill-belt ta’ New York.Fl-1938, fl-E©ittu, arkeolo©isti likienu j˙affru jiskopru l-qabarta’ Ahkmenrah f’sotterran umill-affarijiet li jo˙or©u minnhemm jinstab o©©ett ma©ikurqiq tal-injam, The Tablet lijinsab fil-muΩew ta’ New York,u li kapaçi jag˙ti l-˙ajja lill-esi-biti kollha ta’ dan il-post. Metalejla wa˙da dawn il-karattri jib-dew jiffunzjonaw b’modstramb, Larry, li baqa’ jie˙u˙sieb l-operat ta’ billejl, jinduna

li din it-tavla (The Tablet) bdiettit˙assar.

Hu jirrealizza li l-uniku tamali din tkun restawrata hu li jmurLondra, fil-British Museum, l-ewwel wie˙ed tax-xorta tieg˙ufid-dinja, imwaqqaf fl-1753.Mieg˙u jie˙u lil ibnu Nick(Gisondo) u xi esibiti o˙ra tal-muΩew ta’ New York li ˙adu l-˙ajja, fosthom Teddy Roosevelt(Robin Williams li la˙aq ˙admuqabel ma miet) u o˙rajn.

Flimkien, f’dan il-post storiku,se jg˙addu minn avventurio˙ra inkredibbli fejn karattrio˙ra se jie˙du l-˙ajja u dawnkollha jo˙or©u fl-apert fit-toroqta’ Londra.

Night At The Museum: SecretOf The Tomb g˙alkemm mimlieffetti speçjali viΩwali mill-aqwa hu produzzjoni old-fash-ioned, mimlija azzjoni u ankeumoriΩmu, ipprovdut l-aktarminn Rebel Wilson b˙ala uffiç-jal tas-sigurtà tal-MuΩew ta’Londra li tinkaram bil-kbir ma’Laaa (Matthew Harrison) bnie-dem mill-aktar primittiv u blamo˙˙ li kien jg˙ix ©o g˙ar.Dan il-film, b˙at-tnejn ta’qablu, jer©a’ jipprovdi eçita-ment, divertiment u fantasijafertili.

TINKeRBeLL ANd THe LegeNd OF THe NeveRBeAsT ATTRAENTI

Vuçijiet Ewlenin: Ginnifer Goodwin, Mae Whitman, RosarioDawson, Lucy Liu, Raven-Symone, Anjelica Huston.

Direttur: Steve Loter Óin: 76 min.Distributur: Disney/Buena VistaMa˙ru© minn KRS Releasing Çert. U

IL-FAIRY LI TÓOBB L-ANNIMALI KOLLHA

Is-serje tal-films animati tal-fairyçkejkna bi ©wiena˙ trasparentital-kumpanija DisneytoonsStudios ikomplu bil-produzzjoniTinkerBell And The Legend OfThe Neverbeast. G˙al darb’o˙ral-protagonista mhijiex is-sa˙˙aratajba TinkerBell (vuçi ta’Whitman), imma l-˙abiba kbiratag˙ha, Fawn (Goodwin) li tantt˙obb l-annimali u li lesta tikserir-regoli kollha biex tg˙in lill-bhe-jjem li jkunu jridu l-g˙ajnuna.

Infatti, hi ΩΩomm ©o darhaseqer çkejken ming˙ajr ma tavΩalil ˙add. Min˙abba f’hekk, Fawn,li ta˙seb primarjament b’mo˙˙hau mhux b’qalbha wkoll, tista’©©ib lil dawn l-abitanti ˙elwin ta’Pixie Hollow f’˙afna inkwiet kbir.

Fis-snin ˙amsin ˙ar©u diversixog˙lijiet ta’ livell u ba©its baxxitax-xjenza fittizja fejn xi aljenijΩuru d-dinja tag˙na b’intenzjoni-jiet malinni. Ûgur li ma nassoç-jawx lill-kumpanija Disney ma’dan it-tip ta’ produzzjonijiet.Però, il-bidu jurina metjorita litarmi dawl qawwi a˙dar nieΩlab’˙effa kbira mis-smewwiet

f’Pixie Hollow. Il-paraguni jispiççaw hawn g˙ax

meta din l-akkanita g˙al kullkwalità ta’ annimal tisma’ g˙ajta litidwi, il-kurΩità tag˙ha teg˙libhau ttir lejn fejn semg˙et il-˙oss. L-annimal li ssib hu kbir, stramb, bisnienu mikxufin u b’g˙ajnejn˙odor ileqqu. Hi tistudjah biextara jekk hux feroçi. Il-fairiescouts li jie˙du ˙sieb is-sigurtà ta’dan il-post imsa˙˙ar huma deter-minati li jaqbdu lil din il-bestja.Fawn iΩda tinduna li ta˙t il-gildasufija u ˙arxa ta’ Neverbeasthemm qalb ˙anina u tipprovaminn kollox biex te˙ilsu minn xinasba.

TinkerBell And The Legend OfThe Neverbeast hu film bi storja˙elwa u attraenti, b’xenarjutassew ma©iku tant li Ω-Ωg˙arg˙andhom jiggustawh sewwa. It-tag˙lima li nie˙du minn dan ix-xog˙ol hi li g˙andna n˙obbu lill-annimali kollha u mana˙qruhomx. Wie˙ed jista’ wkolljiftakar fil-film E.T. meta jara dan,bl-aljen irrid biss li jirritorna lejndaru

ÇINEMA KÓ 21|12|2014 29kullhadd.com

Bejn l-10 u l-14 ta’ Diçembru 2014

L-AQWA ÓAMES FILMS

1. The Hunger Games: Mockingjay – Pt 1

2. Paddington

3. Penguins Of Madagascar

4. Horrible Bosses 2

5. The Imitation Game

Mistoqsija g˙al din il-©img˙a: X’jisimha l-fairy li t˙obb ˙afna l-annimali?

Ibg˙at it-twe©iba tieg˙ek lil:Kompetizzjoni Films, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End, il-Óamrun.Ir-rebbie˙ jirba˙ Ωew© biljetti ming˙and l-Empire Cinema ta’ Bu©ibba.

Rebbie˙ tal-©img˙a li g˙addiet: JOE CASSAR, 85A, Triq Sant’Anna, Wied il-G˙ajn.

KOMPETIZZJONIEMPIRE CINEMA

ANNIE OTTIMISTIKU

Atturi Ewlenin: Jamie Foxx, Quvenshanè Wallis, Rose Byrne,Bobby Cannavale, Cameron Diaz

Direttur: Will Gluck Óin: 118 min.Distributur: Columbia/SonyMa˙ru© minn KRS Releasing Çert. U

L-ORFNI TA’ DISPOÛIZZJONI FERRIEÓA U POÛITTIVA

Ix-show muΩikali Annieg˙amlet suççess kbir fuq il-palk ta’ Broadway, anke dakkritiku, tant li reb˙et seba’unuri Tony. Fl-1982, dan ix-xog˙ol pjaçevoli u movimentatin˙adem g˙al fuq il-liΩar il-kbirbiex ta gost lil miljuni ta’ tfal liissa huma stess saru ©enituri.

L-istorja originali jisimha LittleOrfan Annie, ambjentata fiΩ-Ωmien oskur tad-DipressjoniAmerikana. Wara 32 sena,verΩjoni o˙ra b’parti minnhamuΩikali kienet b˙al xi ˙a©ame˙tie©a, issa b’viΩjoni kon-temporanja. Il-karattru tat-tfajlatat-titlu li minn fuq il-palk,minn fuq il-liΩar çine-matografiku u anke minn fuqit-televiΩjoni da˙al sewwa fil-qlub tal-udjenzi.

Annie (Wallis), orfni mitluqamill-©enituri tag˙ha metakienet g˙adha tarbija warabieb ta’ creche, tikber utiΩviluppa ru˙ha fi tfajla çertaminnha nniffisha, persistenti,dejjem ferrie˙a u anke tferra˙li dawk ta’ madwarha. Fil-ftu˙,narawha tibbrilla b’mod poΩit-tiv fil-klassi u anke tqajjem fuqtag˙hom lill-istudenti kollha.Minkejja l-età tenera tag˙ha, hitaf kif g˙andha tirrea©ixxi metatkun g˙addejja mit-triqat korohta’ New York.

Lanqas l-attitudni negattiva ta’Miss Harrington (Diaz), dejjemaktarx fis-sakra, li tie˙u ˙sieborfanatrofju ta’ diversi tfajliet,ma ddejjaqha. G˙al din it-tfajlagrazzjuΩa li taf kif tit˙allat ma’nies ta’ klassijiet differenti, jid-her li l-futur se jkun wie˙edtajjeb ˙afna. Meta l-manjieritajbin tag˙ha jolqtu lil Grace(Byrne) u lil Guy (Cannavale),

Ωew© attivisti fil-kampnja elet-torali ta’ Will Stacks (Foxx),negozjant ta’ mo˙˙ stinat liqed jikkompeti biex jil˙aq is-Sindku ta’ New York, humajirnexxilhom jipperswaduhbiex ikun il-protettur tag˙habit-tama li ©©iblu r-risq.

In-natura ˙elwa tag˙ha li dej-jem ti©bed lin-nies lejha daqskalamita tista’ ©©ib bidlaradikali fuq dan il-bniedemΩorr. Annie hu primarjamentimmirat g˙all-familji, b’anda-ment dejjem ferrie˙i, ikkuluritli f’˙afna sekwenzi jaqlebf’wie˙ed muΩikali.

Iç-çkejkna QuvenshanèWallis (li di©à kienet innomina-ta g˙all-Oscar) tippersonifika l-parti ta’ din l-orfni ta’ dispoΩiz-zjoni dejjem poΩittiva, b’deter-minazzjoni brillanti u ankexebbahtha ma’ WhoopiGoldberg meta kienet Ωg˙ira.

Il-familji g˙andhom film ie˙oradattat x’jaraw g˙all-festi tal-Milied!

30 21|12|2014 AVVIÛIKÓkullhadd.com

ISEM, KUNJOM U INDIRIZZ

IKTEB L-AVVIÛ F’DAN L-ISPAZJU

Kupun AvviΩi Klassifikati

ÓLAS B’CHEQUE JEW CASH LIL: Sound Vision Print Ltd,

KullÓadd, AvviΩi Klassifikati, Çentru Nazzjonali Laburista,

Triq Milend, il-Óamrun,ÓMR 1717.

Offerta 1:

©imag˙tejn €5

Offerta 3:

2 avviΩi g˙al 5 ©img˙at €15

Offerta 4:

13-il ©img˙a €30

Offerta 5:

26 ©img˙a €56

Offerta 6:

52 ©img˙a €93

Offerta 2:

5 ©img˙at €10NOTA IMPORTANTI: Çekkijiet g˙andhom ji©u indirizzati lil SOUND VISION PRINT LTD

AVVIÛI KLASSIFIKATI PR OPRJETÀ GÓALL-BEJGÓ

Appartament ©did f’ÓaΩ-Ûab-bar fit-tieni sular bi 3 kma-mar tas-sodda. Lest bil-kçina,kamra tal-banju, main bed-room bl-ensuite u bibien ta’barra u ©ewwa lesti. Prezz€118,000. Çempel 9987 1967.

Garaxx ta’ 5 karozzi livellmat-triq, b’kantina ta˙tu daqsil-garaxx stess. Dan jinsab fil-GΩira. Prezz ta ’ €80,000.Çempel 9982 5810.

TANAYA’S Dev. Ltd: G˙aΩlakbira ta’ appartamenti f’kullΩona ta ’ Malta. J inbieg˙uming˙ajr depoΩitu u n˙all-sulek i l -kuntrat t . Offer taspeçjali. G˙al aktar dettaljiçempel 9992 4999. Ming˙ajra©enti jekk jog˙©bok.

AFFARIJIET GÓALL-BEJGÓ

Sander, kal ibratur , Ωew©piedi wisa’, kundizzjoni mill-aqwa. Çineg grit 60 u 120biex imorru mag˙ha. G˙alaktar informazzjoni çempel7961 7945.

Inbig˙u kull tip ta’ arlo©©i.Selezzjoni kbira ta’ arlo©©ita l - idejn Casio u Ci t izen,kemm digital jew analogs,varjetà kbira ta’ alarm clocks,kemm Citizen, Seiko Dugenatal-marka Pierre Cardin.Varjetà sabi˙a ta’ cuckoos lija˙dmu kemm bil-˙abel u bil-batteri ja. Prezzi j iet ta jbin.Nag˙mlu wkoll tiswijiet ta’arlo©©i tal-idejn, tal-˙ajt ugrandfather clocks. Nag˙mluwkoll testing bil-pressure testmachine, sistema ta’ testingg˙al kull tip ta’ arlo©©i biexjintuΩaw g˙all-ilma (vacuumtest u pressurised test) waqtli qieg˙ed tistenna g˙alih.Tiswija bil-garanzija. Irrikorru110, Tr iq i l -KungressEwkaristiku, il-Mosta. Çempelg˙al aktar informazzjoni fuq2141 7253 jew 9982 5389.

AFFARIJIET GÓALL-KIRI

Furniture lifter j i l˙aq sa 8sulari. Ideali g˙al kull tip ta’mater ja l . I te l la ’ gypsumboards, madum, twieqi ubibien, g˙amara, appliances,eçç. Nipprovdu wkoll trakki-jiet g˙all-©arr, kemm kbar kifukoll Ωg˙ar, bl-or˙os prezziji-et. Çempel fuq 9987 0193.

SERVIZZI

G˙all kull tip ta’ Ωbir ta’ sigaru tindif ta’ ©onna çemplu lilC&S Gardening fuq 99030066 jew 7932 6737.

Korsi j ie t f ’ l ivel l Ordinar juf ’divers i su©©ett i b˙al l -Matematika, Ingl iΩ , Malt i ,FrançiΩ, FiΩ ika u o˙rajn.Noffru wkoll korsi j ie t ta l -ECDL. Prezz €35 kull module.Noffru wkoll korsijiet baΩiçif i l-kompjuter, €50. Çempel2166 2241 jew 7766 2241 jewΩur is-sit elettroniku www.tudorinstitute.com

Tewmi Group g˙al lezzjonijiettal-karozzi kemm manual ukif ukoll automatic. Cab ser-vice u karozzi g˙all-kiri biprezzijiet ra©onevoli. Ûur is-sitwww.tewmi.com jew çempel9942 2422.

Lezzjonijiet taΩ-Ωfin fuq stiliballroom jew Latin-Amerikan.Lezzjoni j iet taΩ-Ωfin g˙all-beginners u kompetizzjonijietminn Imperial Qual i f iedDance Teacher (ISTD) Ibg˙atSMS fuq 7925 3015 jew çem-pel 2138 6818 sa 12.00pm.

Medina Home for The Elderly,106 Labour Ave, ir-Rabat. Darg˙all-anzjani mg˙ammra bil-ku mdita j iet kol lha. Staf fikkwalifikat. Nur ses u carewor kers 24 sieg˙a. Prez zi jietra©onevoli li jibdew minn €25kul l persuna. Naç çet tawrespite u bed ridden. Çempelfuq dawn in-numri : 21454908, 2145 4858 jew 79454908.

Care and Cure Group Ltd: infer-miera m˙arr©a, caring assis-tants, nannies, nies im˙arr©inbiex iΩommu kumpanija,g˙ajnuna fid-djar u night sitters.Servizz ta’ 24 sieg˙a, G˙andnawkoll g˙all-kiri: wheelchairs,hoists, commodes, walkingframes u hospital beds. G˙alaktar informazzjoni çempel fuqdawn in-numri: 2137 6946/99470178.

Ûwi©ijiet, g˙erusija u relazzjoniji-et o˙ra. DNA testijiet forensiçi,tfal ma˙tufa minn Malta, kaΩijietçivili, kaΩijiet o˙ra fil-qorti.Problemi ta’ kumpaniji jewnegozju. Nag˙tu xhieda fil-Qorti. Na˙dmu f’Malta u kif ukoll

barra. Çempel 7959 0000 jewinfo@privateinvestigationmal-ta.com

XOGÓOL TA’ MANUTENZJONI

P.A. Plastering. G˙al kullxog˙ol ta’ tibjid u tik˙il, kisinormali, fuq il-fil, xog˙ol fuql-antik u bil-pont, kisi bil-©ibs,graffiato u silicato gypsumboard u aktar çempel 79049649

G˙al kull tip ta’ kisi bil-©ibs,ramel u siment, graffiato,Ωebg˙a, xog˙ol fuq l-antik,xog˙ol fuq il-pond, madum,membrane, dawl u ilma.Çempel fuq 7928 5444.

Tiswija u installazzjoni fuqestensjonijiet tat-telefownsg˙al kull tip ta’ linji fissi.Çempel fuq 7993 0419.

Varjetà ta’ ˙wat, ˙oroΩ, kanalital-ilma, çangatura qadima jew©dida, kantun qadim, lavur ta’kull tip. Çempel lil Jason fuqin-numru 2143 2352 jew 99477167.

Jason Gatt g˙al kull xog˙ol ta’tibjid u tik˙il, kisi normali, fuqil-fil, fuq xog˙ol antik u bil-pont, kisi bil-©ibs u graffiato.Kiri ta’ cherry picker (towerladder). Çempel fuq 9945 4235

jew 2180 5811.WP Ltd ta’ Triq ix-Xitwa, ÓalQormi, j ispeçjal izzaw fuqxog˙ol ta’ waterproof mem-brane, damp proofing u rub-berised paint. 25 sena esper-jenza. Stimi b’xejn u prezzmoderat. Çempel 2148 8972,2143 8326, 9944 5527 jew9949 3840 jew Ωur is-s i twww.wpmalta.com

G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuqfaççata, bjut, appo©©i, gallari-jiet, eçç. Membrane jew liq-uid membrane. Mela pprote©il-proprjetà tieg˙ek mill-ilmatax-xita u çempel issa g˙alstima b’xejn bin-numru 79058883 jew id˙ol fuq is-s i twww.darrendoitall.com

Il-bejt tieg˙ek jag˙mel l-ilma? G˙andek problema ta’ moffa? Kenda Ltd issolvilek il-proble-ma. Nispeçjal izzaw fuqxog˙ol ta’ waterproofing umembrane b’10 snin garanzija.Xog˙ol professjonali bl-aqwamaterjal ISO pool. G˙al stimabla obbligu çemplu 7972 9967jew Ωur is-sit www.kendawa-terproofing.com

AVVIÛI OÓRA

MUSIC LINK Issibilna kull tipta’ strumenti muΩikali, fos-thom drums kemm akustiçi uelettriçi, cymbals, percussion,pjanijiet di©itali, baby grandpianos, sound mixers u soundcards. Apparat ta’ DJ soundsystems, ki tarr i klass iç i uakustiçi, bass guitars, stru-menti tar-ram, wood winds,vjolini, spare parts u aççessor-ji o˙ra. G˙andna ssib ukollkotba tal-muΩika tat-tag˙lim.Mur Music Link, 262, Tr iqFleur-de-Lys, B’Kara. Çempel2148 2796.

AGR AUTO JAPANESE PARTSGÓALL-KAROZZI Inbig˙u kulltip ta’ parts ta’ karozzi Ìap-puniΩi u Koreani , fosthomKia, Toyota, Isuzu, Daewoo,Mitsubishi, Honda, Subaru.Huma wkoll importaturi ta’

Ω jut u air f i l ters , shockabsorbers, brake pads, clutch-es, eçç. Parts ©enwini. G˙alaktar informazzjoni çempel2144 6839 jew 9947 4504. Fax:2147 0295. Email :alex@agrautoparts.com

AVVIÛ TA’ NIKET

B˙al mew© iΩ-Ωmien…

B’tifkira ta’ ommna RaffaelaGrisct i b ’©ie˙ f ’g˙eluq l -ewwel sena mill-mewt tag˙hal i ©rat i l -Ìimgha 6 ta ’Diçembru, 2013.

B˙al mew© iΩ-Ωmien,rimja tirkeb rimj’o˙ra,u r-rimja a˙˙arija,ta˙sel lil dik qabilha.G˙addiet sena minn mindufuq sodditha,

ommna, bi l -kwiet , f i l -˙emda,˙adet l-a˙˙ar nifs tag˙ha,biex da˙let f’˙ajja o˙ra,u tnaddfet mit-tbatija li sofrietmatul iΩ-Ωminijiet.

B˙al mew© iΩ-Ωmien,imm’ommna f’qalbna g˙adhaxorta ˙ajja,u nis tg˙u ng˙aj tu “ma” uin˙ossuha,u nistg˙u inkellmuha,b’g˙ajnejna mxarrba, niedjajew nexfin.

U nemmnu illi ommna,xorta baqg˙et tismag˙na,jew qed tismag˙na a˙jar,u qed tarana a˙jar,u qed tifhimna tajjeb,ta’ omm li kienet,ta’ omm li g˙adha,ta’ omm li tibqa’.

B˙al mew© eΩatt, iΩ-Ωmien,illum ommna hi rimja illi rik-bet,fuq rimjiet o˙ra,illum rebbie˙a, ˙ajja,fi ˙dan il-glorja t’Alla,li fih emmnet bis-s˙i˙.

Fil-qalb, mutur id-demm lihemm ©o fina,f i l -qalba ta ’ di ’ l -qalb,mag˙quda ΩΩommna,hemm il-preΩenza t’ommna,kollox g˙alina.

Uliedha: Carmel, Raymond uMario Griscti.

AVVIÛI KÓ 21|12|2014 31kullhadd.com

AVVIÛIÌENERALIPresepju statiku artistiku fuq stil Bibbliku g˙all-wiri

Dan il-presepju, mag˙mul mill-jablo u ©ibs fih kobor ta’ madwar70 pied kwadru. Hu mg˙ammar b’sett ta’ madwar 70 pastur,xog˙ol bl-idejn minn Lawrence Baldacchino. Il-presepju jinsabg˙all-wiri f’Nru 71, Triq il-Kbira, Birkirkara, sal-4 ta’ Jannar 2015.Óinijiet tal-ftu˙: fost il-©img˙a mill-5.00pm sat-8.15pm. Ódud ufesti mid-9.30am sa 12.00pm u mill-5.00pm sat-8.15pm.

Father Christmas iqassam ir-rigali f’Óal Qormi

G˙al sena o˙ra, l-G˙aqda MuΩikali San Ìor© Martri ta’ ÓalQormi se torganizza attività li matulha Father Christmas se jkunqed iqassam ir-rigali lit-tfal Qriema. It-tqassim tar-rigali se jsirbejn illum il-Óadd 21 ta’ Diçembru sat-Tlieta 23 ta’ Diçembru.G˙al aktar dettalji çempel 7994 8507.

Awguri minn Nazareth

Fondazzjoni Nazareth illum il-Óadd, il-21 ta’ Diçembru se tkunqed torganizza attività tal-Milied bl-isem Awguri minn Nazarethb’g˙anjiet tal-Milied madwar it-toroq taΩ-Ûejtun. Din l-attività setkun qed tibda mill-workshop tal-Fondazzjoni Nazareth, Misra˙ir-Repubblika, fil-5.00pm, u tg˙addi minn diversi toroq antiki,bil-parteçipazzjoni ta’ diversi tfal u residenti tal-FondazzjoniNazareth.

Kunçert tal-Milied bandisti u allievi

L-G˙aqda Filarmonika Prince Of Wales Own tal-Birgu sejra tip-preΩenta serata muΩikali bis-sehem ta’ bandisti u allievi tal-istesssoçjetà, flimkien mal-kor tal-knisja tal-Lunzjata fil-Birgu, nhar il-Ìimg˙a 26 ta’ Diçembru fis-7.00pm.

Sejrin jindaqqu kemm muΩika tal-Milied kif ukoll muΩika o˙raklassika. Kul˙add huwa mistieden, d˙ul ming˙ajr ˙las. Dan il-kunçert li se jsir fis-sala tal-kaΩin huwa kkoordinat mis-surmasttal-istess soçjetà, il-Mro Emanuel Spagnol.

Party tal-Milied g˙at-tfal

Il-junior club fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju tal-Imqabba ser jorganizza l-party annwali tal-Milied g˙at-tfalImqabbin speçjalment dawk tas-soçji u partitarji. Dan il-party serisir nhar il-Óadd 28 ta’ Diçembru 2014 mid-9.30am ’il quddiemfis-sala tal-kaΩin tas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju, fil-pjazzaewlenija tal-Imqabba.

Hemm im˙ejji programm ta’ divertiment g˙at-tfal, u bosta sor-priΩi o˙ra u ser jing˙ataw rigali sbie˙ lil dawk kollha preΩenti.Aktar dettalji u riservazzjonijiet jistg˙u jinkisbu fuq in-numru9927 5037 jew fuq is-sit elettroniku uffiçjali tas-Soçjetà MuΩikaliMadonna tal-Ìilju www.talgilju.com

Ìurnata G˙awdex mas-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìilju –l-Imqabba

Il-Kummissjoni Nisa fi ˙dan is-Soçjetà MuΩikali Madonna tal-Ìiljutal-Imqabba ser torganizza mawra ta’ ©urnata fil-GΩira G˙awdxijanhar il-Óadd 4 ta’ Jannar 2015. Din il-©urnata ser tkun tikkonsistiminn Ωjarat f’diversi postijiet ta’ interess relatati ma’ Ωmien il-festi,fosthom il-mi©ja tas-Slaten Ma©i, il-presepju ˙aj ta’ G˙ajnsielem ukif ukoll wirjiet o˙rajn fix-Xag˙ra u r-Rabat. Immorru g˙all-iklata’ nofsinhar f’lukanda rinomata fil-Belt Victoria, segwita minn˙in ta’ rilassament. Trasport jitlaq mill-pjazza ewlenija tal-Imqabba fis-7.30am. Kul˙add huwa m˙e©©e© li jattendi.Riservazzjonijiet isiru fuq 7953 9542 jew 9927 5037 u aktar infor-mazzjoni tinkiseb fuq is-sit elettroniku uffiçjali tas-SoçjetàMuΩikali Madonna tal-Ìilju www.talgilju.com

AGÓFAS LIKE FUQ IL-PAÌNATAGÓNA TA’ FACEBOOK www.facebook.com/kullhadd

32 21|12|2014 almaNaKKKÓkullhadd.com

diN il-ÌimgÓa mill-iStorja

ritratt mill-aNtiK

Ir-Rotunda, il-Mosta

24.12.1951Il-Libja tie˙u l-indipendenza mill-Italja. Idris I ikun ipprokla-mat ir-Re tal-Libja.

it-tnejn it-tlieta l-erbg˙a

il-Óamis il-Ìimg˙a is-Sibt

HI 17°C

LO 12°C

UV 02

17°C

12°C

03

17°C

12°C

03

HI 17°C

LO 12°C

UV 02

17°C

12°C

01

15°C

10°C

01

IT-TEMP GÓAL-LUM

TWISSIJIET: Xejn

L-OGÓLA TEMPERATURA: 18°C

L-INQAS TEMPERATURA: 12°C

INDIÇI UV: 2

TEMP: Ftit jew wisq imsa˙˙ab

VIÛIBBILTÀ: Tajba

RIÓ: Ftit qawwi g˙al qawwi mill-Majjistral lijsir moderat tard waranofsinhar

BAÓAR: Moderat g˙al qawwi li jsir qawwi

IMBATT: Ftit li xejn li jsir baxx g˙al moderat mill-Punent Majjistru

TEMPERATURA TAL-BAÓAR: 19°C

SUPER 5

Numri reBBieÓa

LOTTU

GRAND LOTTERY

28 69 90 34 48 79 14 40

14 22 37 38 40

02 08 09 03 00 09 09

Ritr

att:

cultu

ralm

alta

.org

25.12.1130Il-Konti Roger II ji©i kkurunat l-ewwel re ta’ Sqallija

Waterfront Dispensary, Forni 2I, Pinto Wharf,il-FurjanaLister Pharmacy, 678, Triq il-Kbira San ÌuΩepp,il-ÓamrunPinto Pharmacy, 43, Triq San Bastjan, Óal QormiHoly Cross Pharmacy, 37, Triq il-Kbira,BirkirkaraMayer Pharmacy, 33, Ix-Xatt ta’ Xbiex, l-ImsidaSpiΩerija Mer˙a, Shop 2, Triq Lapsi, Ta’ GiorniNorman’s Pharmacy, 133, Triq il-Kbira Tas-SliemaIklin Pharmacy, Triq Geronimo Abos, l-IklinSta Margherita Pharmacy, Vjal il-QalbienaMostin, Santa Margherita Estate, il-MostaSt Paul’s Bay Pharmacy, 504, Triq il-Kbira, San Pawl il-Ba˙arBrown’s Pharmacy, 45, Paola Hill, Ra˙al ÌdidVerdala Pharmacy, 57, Triq il-Gendus BormlaFgura Pharmacy, Triq il-Koppla, FguraMartin’s Pharmacy, 182, Triq BirΩebbu©a,BirΩebbu©aSalus Pharmacy, 21, Misra˙ ir-Repubblika, iΩ-ÛurrieqThe Bypass Pharmacy, Triq Mikiel Azzoppardi,is-Si©©iewiMake Over Pharmacy, BLK A, Town CentreHOS, l-ImtarfaBatu Pharmacy, 38, Triq il-Palma, ir-Rabat, G˙awdexSt Joseph Pharmacy, 28, Pjazza San ÌuΩepp, il-Qala, G˙awdex

SpiÛeriji li jiftÓu llum il-Óadd

SpiÛeriji li Se jiftÓuf’jum il-milied

Collis Williams Pharmacy, 15, Triq ir-Repubblika, il-Belt VallettaLister Pharmacy, 678, Triq il-Kbira San ÌuΩepp,il-ÓamrunEvans Pharmacy, 96/98, Triq San Bastjan, Óal QormiFleur-De-Lys Pharmacy, 32, Triq Fleur-de-Lys,BirkirkaraO’Hea Pharmacy, 128, Triq Manoel, il-GΩiraSt Julian’s Pharmacy, 24, Triq G. Borg Olivier,San ÌiljanWales Pharmacy, 183, Triq Manwel Dimech,Tas-Sliema St Catherine Pharmacy, Triq id-Dielja k/m TriqSanta Katerina, Ó’AttardRotunda Pharmacy, 7, Triq il-KungressEwkaristiku, il-MostaEuro Chemist, Triq il-Kurazza, il-QawraFleming Pharmacy, 61, Triq ÓaΩ-Ûabbar, Ra˙al ÌdidSan Filippi Pharmacy, 155, Triq il-Vitorja, l-IslaSan Tumas Pharmacy, Triq il-Qaliet k/m Triqil-Lampuka, Wied il-G˙ajnBeta Pharmacy, 50/52, Triq Santa Marija, Óal G˙axaqÛurrieq Dispensary, 68, Triq il-Kbira, iΩ-ÛurrieqSt Nicholas Pharmacy, 1, Triq il-Parroçça,is-Si©©iewiImtarfa Pharmacy, 207 Triq San David, l-ImtarfaCastle Pharmacy, 2, Misra˙ l-Indipendenza, ir-Rabat, G˙awdexNadur Pharmacy, Pjazza it-28 ta’ April 1688, in-Nadur, G˙awdex

KOMPETIZZJONI KTIEB KÓ 21|12|2014 33kullhadd.com

KOMPETIZZJONI KTIEB

Ibag˙tu r-risposta tag˙kom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullÓadd, ÇNL, Triq Mile End,

il-Óamrun, u tid˙lu biç-çans li tirb˙u l-ewwel ktieb minn KATINA ETERNA ©entilment ipprovdut minn BDL.

Ir-rebbie˙ jit˙abbar nhar il-Óadd 4 ta’ Jannar.

Ir-rebbie˙a huma mitluba ji©bru l-ktieb miç-Çentru Nazzjonali Laburista fil-Óamrun billi jippreΩentaw il-karta tal-identità

mit-Tlieta sal-Ìimg˙a bejn id-09.00 u t-15.00, u s-Sibt bejn l-10.00 u l-16.00, eskluΩ festi pubbliçi.

Intant, ir-rebbie˙a tal-ktieb IL-FABBRIKA TAL-KLIEM hija:

PAULINE CARUANA, 56, Triq il-Knisja, l-Imsida, MSD 1537

Mistoqsija: X’inhu l-kunjom tal-padruna tad-dar?

“Bon©ornu, Sinjura Testa,” qalilha fil-˙in li beda jid˙aq. “Kif inhuma l-g˙arajjes?”“G˙adni ma rajthomx, u n˙ossni

ninkwieta.”“Eh! Eh! Sinjura, raqduha bl-o˙xon; min jaf

kemm damu mqajmin! Jien d˙alt f’xi t-tlieta, umeta wasalt ma©enb il-bieb tag˙hom smajtle˙en is-Sinjura Giuliana... eh! eh!”

Matul dan id-diskors il-padruna tad-dar çem-plet g˙at-tielet darba, u kwaΩi bil-herra.

IΩda l-bieb ma nfeta˙x u l-ebda le˙en manstema’.

“Sur Daneo, jien ng˙idlek li ©ara xi ˙a©a; g˙axkieku kienu jirrispondu.”

“Intom in-nisa dejjem ta˙sbu fil-˙aΩin. Taf xejnx’©ara? IΩ-Ωew© g˙arajjes telqu bil-mod il-mod.”

Is-Sinjura Testa çaqalqet rasha: dehrilha li majistax ikun.

“Int ma g˙andekx muftie˙ ie˙or?” staqsieha l-impjegat.

“Kelli, iΩda lbiera˙ tajtu lis-Sur Rinaldo, g˙axtilef tieg˙u.”

“Allura ma nafx x’nibda ng˙idlek: ipprovaer©a’ çempel; iΩda ma ng˙idx li qeg˙din hawn.

Arrivederci.”Baqa’ nieΩel it-tara© isaffar, iΩda ma la˙aqx

wasal isfel, x˙in sema’ min jg˙ajjatlu.“Sur Daneo, Sur Daneo.”Il-©uvni tela’ ji©ri malajr.“X’©ara?” qal. Il-padruna kienet tidher beΩg˙ana wisq.“G˙amilt widinti max-xaqq tal-bieb,” qaltlu, “u

smajt b˙al tnehida ta’ xi ˙add li jkun qieg˙edisofri.”

“Smajt ˙aΩin, forsi widnejk kienu qeg˙diniΩanΩnu.”

“Le, le, ipprova int ukoll.”L-impjegat mar jissemma’. F’daqqa wa˙da

qam, isfar b˙al katavru.“Tassew,” g˙ajjat. “Smajtu jien ukoll.”Id-da˙qa marret minn fuq fommu, u fuqu

waqa’ skunçert kbir.“Hemm bΩonn nisfrundaw il-bieb,” qal. “Ûgur

li ©rat xi diΩgrazzja lil dawk l-imsieken.”“A˙jar tmur i©©ib spettur tal-Pulizija.”“IΩda nkunu nistg˙u nieqfu mag˙hom jekk

g˙andhom bΩonn? Óalli l-piΩ kollu g˙alija... uer˙ili nag˙mel jien.”

U fil-˙in li po©©a spallejh mal-bieb, imbuttah

b’sa˙˙tu kollha.Is-serratura çaqçqet, iΩda ma nfet˙itx.Sadattant kienu ©ew ˙afna kerrejja, meta

semg˙u le˙en il-©uvni u lis-Sinjura Testa, umlew il-kuritur kollu. Kul˙add stag˙©eb uapprovaw il-kliem tas-Sur Daneo.

Il-purtinar tela’ wkoll, u bil-g˙ajnuna ta’ ra©elie˙or, g˙en lill-impjegat fix-xog˙ol tieg˙u.

B’dik is-sa˙˙a unita, il-bieb ma Ωammx wisqkolp. IΩ-Ωew© bibien malajr infet˙u, u kwaΩi fil-pront, g˙ajta ta’ biΩa’ ˙ar©et minn fommkul˙add, g˙ad-dehra ta’ dik ix-xena orribbli litfaççat quddiem g˙ajnejhom.

Mix˙uta minn tulha fil-kamra, b’rasha lejn il-bieb, kienet tinsab Giuliana, bil-qmis mimlijakollha demm.

L-imsejkna ma baqg˙etx titniehed: forsi kienetg˙amlet l-a˙˙ar sforz biex tasal ˙dejn il-bieb utift˙u, iΩda waqg˙et ming˙ajr forzi.

Is-Sur Daneo, wara li g˙addielu l-ewwel biΩa’,tbaxxa biex imissha.

“Mhix mejta,” g˙ajjat. “Ìisimha g˙adus˙un, ejjew ˙alli nqeg˙duha fuq is-sodda, u xi ˙add minnkom imur ji©rig˙al tabib.”

SILTA MILL-KTIEB

RUMANZ TALJAN

KATINA ETERNA

Carolina Invernizio kienet kittiebaTaljana li twieldet f’nofs is-sekludsatax. Bdiet b’kitbiet fil-gazzetti,iΩda mbag˙ad imxiet g˙ar-rumanzi.

L-istej jer tag˙ha saru popolarimil l -ewwel u baqg˙u jag˙mlusuççess. Dan minkejja li l-kritiçi let-terar j i xejn ma kienu ˙aninamag˙ha.

F’din il-pubblikazzjoni tal-BDLCharles B. Spiteri addatta wie˙edmix-xog˙lijiet ta’ Invernizio g˙all-Malti, ta˙t l-isem Katina Eterna.

Dan r-rumanz, miktub fl-1894,huwa maqsum f’Ωew© partijiet: l-ewwel wie˙ed l i j© ib i t - t i t luEugenio u Giuliana, u l-ie˙or Tildeu Mario.

L-ewwel ktieb jifta˙ bil-˙ajja ta’Giuliana, tifla ltima maltrattata, lita˙rab u tfittex ˙ajja a˙jar g˙alihannifisha. Tifla li tikber u ssir tfajlasabi˙a b’impjieg f’˙anut tal-ingwan-ti. Tfajla li ti©bed l-g˙ajn ta’ diversi©uvintur, fosthom wie˙ed sinjur likien qed jaspira li jsir qassis.

Rakkont mexxej li jΩommok fuqix-xwiek, bi prologu li wkoll jaq-tag˙lek nifsek bil-˙effa tal-avveni-menti mimlija emozzjoni u tra©edjimill-bidu nett.

Naraw l i l Giul iana l i l -ewwelsig˙at taΩ-Ωwie© tag˙ha ma jmorruxejn kif mistenni. Dak li kellu jkunlejl ta’ m˙abba jispiçça fi tra©edjamdemmija u g˙ajbien ta’ persuna.Xi jkun ©ara? U g˙alfejn?

Insiru nafu li fi xbubitha Giulianajkollha tifla, li tabbandunaha, waqtl i l i l missier i t- tarbi ja tg˙idlu l imietet . IΩda kemm jemmen i l -missier din l-istqarrija?

U x’ji©ri meta x-xbejba Tilde tasalg˙and Giuliana g˙al impjieg? Minikun ix-xifajk li jrid iwaqqg˙alha©ie˙ha, u x’g˙ajnuna j iksebming˙and Giuliana?

IΩda b˙alma drajna naraw fl-istej-jer, g˙all-˙aΩin spiss ikun hemmforza opposta ta’ tjubija. Ra©el ie˙orikun attent g˙al dak li qed ji©ri ujsus warajha.

34 21|12|2014 logÓoBKÓkullhadd.com

TISLIBA BIN-NUMRI

KOMPETIZZJONI WELLA,KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista,

Triq Mile End, il-Óamrun.

Irba˙ xampù u conditioner Wella

Aqta’ din il-log˙ba u ibg˙atha:

Isem: ..........................................................................................

Indirizz:.........................................................................................

.....................................................................................................

Ìemma’ s-sitt kupuni u ibg˙athom f’daqqa lil: KullÓadd, Kompetizzjoni Centro Casalinga, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun, ÓMR 1717.

Kompetizzjoni Centro Casalinga

SUDOKU SPONSORJATA MINN WELLA

025114200248267299399455510540784817850868908918

Po©©i n-numri f’posthom

Isem:...................................................................................................................................................................

Indirizz:..............................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

Nru tal-karta tal-identità:............................................. Nru tat-telefown:........................................................

3

B’4 numriBi 3 numri B’6 numriB’5 numri

00750366044209290932119012361480160716781821196227792877298533253668374139704221459448004846510453415663605273657408760479528185

887288758913893794459814

01454118781391614853150781839228452293533716241422474315081652023652347439682771847778535288461916229462597029

011820580705752418770633

Bi 8 numri

04848010517468275477989484053120

Rebbie˙a tal-©img˙a l-o˙ra:SALVINA SCHEMBRI, Joesal, Triq Ìanni Bonnici, ÓaΩ-Ûebbu©

lOGÓOB kÓ 21|12|2014 35kullhadd.com

Mimdudin:

1. Tajba mal-g˙a©in (5)4. Ma tarax sew bih (4)7,15. LibelluΩi? (8) 9. Safi (3)10. Re (6)12. Óasel idejh (6)16. Zero (3)18. Jew bl-IngliΩ (2)19. Ara 620. Pjani? (5)21. Henry Gouder

Abela (1,1,1)23. Ara 324. Isem (5)

Weqfin:

1. G˙odda (6)2,17. Il-meraq tieg˙u taj-

jeb ferm (6)3 ,23. NervoΩiΩmu? (7)5,11. Jabita fil-kunvent

(5)6,19. Ìerrej bl-IngliΩ? (6)8. Jilag˙bu bihom it-

tfal (9)11. Ara 512,22. Nieklu fih (5)13. Post (3)14. There’s only

one.......... (6)15. Ara 717. Ara 221. Mhux mejjet (3)22. Ara 12

TIslIBA

50

Isem:

Indirizz:

Nru tat-Telefown:

SOLUZZJONI TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

IBGÓAT DAWN IÛ-ÛEWÌ KOMPETIZZJONIJIET FLIMKIEN U IDÓOL BIÇ-ÇANS LI TIRBAÓ €25

QED TAGÓRAfHOM?

fir-ritratt hemm Ωew© uçu˙ f ’wiçç wie˙ed. Qed tag˙rafhom?

Ójiel: G˙alkemm dawn iΩ-Ωew© atturi huma ˙bieb sew, fil-films tal-X-men huma rivali.

Attur 1:

REBBIEÓA TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA:

RIÛULTAT TAL-ÌIMGÓA L-OÓRA

Ashton Kutcher Jon Cryer

DORIS CEFAI, 47, Trejqet ix-Xilep, ix-Xg˙ajra.

IRBAÓ €25 fI flusL-indirizz huwa: Irba˙ €25 fi flus, KullÓadd, Çentru Nazzjonali Laburista, Triq Mile End, il-Óamrun.

Mimdudin:

1. TeΩor,4. Fwar,7,22. Akbar,9,19. Awwiss,10. Baqqun,12. Barkun,16,18. A˙ara,20. Tiret,23. Ward,24. Inqum

Weqfin:

1. Tnalja,2,5. Ûewwaq,3,21W. Rabbew,6. Ron,8. KalkariΩi,11,21M. Óabib,12,13. Barri,14. Nitlaq,15. Estrem17. HBI

Attur 2:

L-ARGUMENTNhar il-Óadd huwa l-a˙˙ar programm ta’ L-Argument g˙aldin is-sena. Kif inhu xieraq il-fulkru ser ikun ˙arsa lura lejndin is-sena fl-isport lokali, mhux biss fil-futbol. Sabiexjag˙mlu dan se jkun mistieden it-tim kollu tal-produzzjonital-programm: Mark Cutajar, Pamela Schembri, u l-mistiednaresidenti Alfred Attard u Antvin Monseigneur.

Madanakollu, L-Argument xorta ser jiddiskuti l-kampjonatPremier. Minbarra l-a˙jar siltiet mil-log˙biet ta’ tmiem il-©img˙a, ser jixxandru wkoll l-a˙jar siltiet mill-log˙ba tal-fut-bol tan-nisa bejn Tarxien u Sliema W. Barra minn hekk serikunu mxandrin ukoll il-gowls tal-log˙biet bejn Qrendi uMarsaskala, Kirkop u Sta Luçija mill-kampjonat tat-tieletdiviΩjoni, u Senglea vs San Ìwann u Óamrun S vs Ûabbar SPmill-kampjonat tat-tieni diviΩjoni.

L-Argument g˙andu preΩentazzjoni ta’ Clinton Buhagiar uproduzzjoni ta’ Mark Cutajar, u jixxandar il-Óadd fid-9.30 fuqONE.

ILLEJLA FUQ ONE | 21.30

36 21|12|2014 SPORTSkÓkullhadd.com

TIÌRIJIET TAT-TOROQ: BSJ FLEUR-DE-LYS 2014

Il-Mellie˙a Athletic Club kien dominanti fit-tellieqa tal-10km orga-nizzata minn Birkirkara St Joseph Sports Club flimkien mal-Kunsill Amministrattiv ta’ Fleur-de-Lys u l-Kunsill Lokali ta’Birkirkara b˙ala parti mill-avvenimenti annwali organizzati fit-13ta’ Diçembru li g˙adda.

L-atleta tal-mument ta’ Mellie˙a, Andrew Grech (ritratt fuq),reba˙ it-tellieqa f’rekord ta’ 32 minuta u 33 sekonda, segwit minns˙abu Stephen Borg (34:23) u Christopher Mizzi (35:40). Fil-kate-gorija tan-nisa, Kriten Borg (ritratt isfel) ta’ La Salle A.C. spiççat l-ewwel f’˙in ta’ 39 minuta u 57 sekonda segwita minn TaraAbdilla (La Salle A.C.) li spiççat it-tieni f’˙in ta’ 40 minuta u 14-ilsekonda flimkien ma’ Gianella Bugeja ta’ Birkirkara St Joseph lispiççat fit-tielet post wara li lestiet it-tellieqa f’41 minuta u 35sekonda.

Mark Herrera ta’ Pembroke Athleta reba˙ it-tellieqa tal-5km danwara 18-il minuta u 59 sekonda wara Clive Gerada ta’ St Patrick’sA.C. li spiçça fit-tieni post segwit minn Dario Mangion ta’Pembroke Athleta li spiçça fit-tielet post f’˙in ta’ 16-il minuta u 22sekonda. Marthese Mercieca reb˙et bla diffikultà l-kategorija fem-minili fit-tellieqa tal-5km tant li spiççatha wara 18-il minuta u 59sekonda segwita minn Hannah Pace ta’ Pembroke Athleta lispiççat it-tieni wara 19-il minuta u 48 sekonda, warajha fit-tieletpost ©iet Catherine Chetcuti ta’ Birkirkara St Joseph li spiççat it-tellieqa wara 19-il minuta u 55 sekonda.

Ir-rebbie˙a tal-gruppi skont tal-età fit-tellieqa tal-5km kienuShaun Galea ta’ Birkirkara St Joseph u Jodie Mifsud ta’ Mellie˙aA.C. fil-kategorija ta’ ta˙t is-17-il sena, Melvin Mifsud ta’ ÛurrieqWolves u Caroline Ciappara fil-kategorija ta’ ’l fuq minn 35 sena,Matthew Cutajar ta’ St Patrick’s u Sandra Schembri ta’ BirkirkaraSt Joseph fil-kategorija ta’ ’l fuq minn 45 sena, Peter Azzopardi ta’St Patrick’s u Cecila Fenech ta’ Ûurrieq Wolves fil-kategorija ta’ ’lfuq minn 50 sena, Wally Ghiller ta’ Attard A.C. fil-kategorija ta’ ’lfuq minn 55 sena u Stephen Mifsud ta’ St Patrick’s fil-kategorijata’ ’l fuq minn 60 sena.

Fit-tellieqa tal-10km, ir-rebbie˙a tal-gruppi skont l-età kienuAlex Schembri u Alexia Cutajar fil-kategorija ta’ ’l fuq minn 35,Anthony Dimech u Charmaine Mifsud ta’ Mellie˙a A.C. fil-kate-gorija ta’ ’l fuq minn 40 sena, Joseph Barbieri u Marthese Lia fil-kategorija ta’ ’l fuq minn 45 sena, David Sammut ta’ PembrokeAtheleta u Glorianne Borg ta’ La Salle A.C. fil-kategorijata’ ’l fuqminn 50 sena, Mario Pisani ta’ Birkirkara St Joseph fil-kategorijata’ ’l fuq minn 55 sena u Joseph Farrugia fil-kategorija ta’ ’l fuqminn 60 sena.Eurosport kienu l-isponsors ewlenin tal-avveniment.

SPORTS KÓ 21|12|2014 37kullhadd.com

RAPPORT TA’ LIAM GAUCI

Matul din il-©img˙a kienu l-Ferrari liserqu x-xena ming˙and il-McLarenhekk kif bdew jimplimentaw riformiinterni kbar biex jippreparaw ru˙homg˙all-isfidi tas-snin li ©ejjin.Madankollu, il-McLaren ma baqg˙uxweqfin lanqas g˙ax kienu fiç-çentruta’ Ωviluppi mhux mistennija.

Bidliet kbar

Fix-xhur li g˙addew, SergioMarchionne, il-president tal-Ferrari,kemm-il darba sostna li l-membri tat-tim minn Maranello m’g˙andhomxjibΩg˙u mill-bidla. Dawn l-a˙˙ar©img˙at rawh imexxi bl-eΩempjug˙ax, f’temp ta’ ftit jiem, biddel lilNikolas Tombazis u lil Pat Fry, likienu l-kap tad-disinn u d-direttur tal-en©inerija rispettivament.

Post Tombazis issa se jie˙du JamesAllison illi g˙aqqad dan ir-rwol ma’dak li g˙andu attwalment, ji©ifieri dakta’ direttur tekniku. Min-na˙a l-o˙ra,is-suççessur ta’ Fry se jkun SimoneResta, li ng˙ata promozzjoni minndeputat kap tad-disinn. Hemm ukollg˙ajdut mhux ikkonfermat li ankeHirohide Hamashima, il-persunaresponsabbli mir-rapport bejn il-vet-tura u r-roti, se j˙alli lill-Ferrari.

Min-na˙a l-o˙ra, hemm spekulaz-zjoni li Jock Clear, in©inier veterantal-Mercedes, illi fl-ista©un li g˙adda˙adem ma’ Lewis Hamilton, se jkunmat-tim ta’ Maranello s-sena d-die˙la.

Wiçç ie˙or ©did mal-Ferrari huwaEsteban Gutierrez, illi se jkun is-sewwieq ta’ riserva tag˙hom fl-2015

wara li s-Sauber g˙aΩlu li ma j©eddu-lux il-kuntratt. Mieg˙u ng˙aqad Jean-Éric Vergne li se jie˙u post Pedro dela Rosa b˙ala test driver tal-Ferrari.

Sid ©did

Iç-çaqliq li raw il-McLaren din il-©img˙a kien ta’ g˙amla differenti.Matul ix-xhur li g˙addew sar fatt prat-tikament aççettat illi Ron Dennis kienqieg˙ed jitlef l-influwenza fi ˙dan it-tim ta’ Woking hekk kif bosta mill-investituri dehru determinati li l-McLaren jibdew era ©dida ming˙ajr il-parteçipazzjoni tieg˙u.

Madankollu, Dennis jidher limhuwiex lest li jaççetta dawn il-manuvri kontrih b’idejh fuq Ωaqqu use jipprova jixtri biΩΩejjed ishmasabiex jie˙u kontroll dirett tal-McLaren Group, illi g˙andu lill-McLaren F1 Team b˙ala sussidjarjatag˙ha. B˙alissa Dennis g˙anduf’idejh 25% tal-ishma tal-kumpanija ujrid jinnegozja ma’ TAG u l-Mumtalakat Sovereign Wealth Fundilli g˙andhom 25% u 50% mill-ishmarispettivament.

Min-na˙a tieg˙u, Dennis g˙adu makkonferma xejn, però kien hemmsilenzju li jtarrax dwar dan is-su©©ett

illi jindika li hemm baΩi ta’ veritàwara din l-ispekulazzjoni.

Fuq nota differenti, id-destin tax-chassis il-©did tal-McLaren jidher lihuwa aktar çert hekk kif kien l-ewwelwie˙ed approvat mill-FIA wara lig˙adda mit-testijiet ta’ sigurtà obbliga-torji. Din l-a˙bar tajba tikkuntrasta bil-kbir mal-kriΩi li t-tim kellu fl-2014meta x-chassis kien approvat ©img˙abiss qabel il-bidu tal-kampjonat.

Minn id g˙all-o˙ra

Ir-Red Bull ˙abbru li nstabu madwarg˙oxrin mis-sittin trofew li nsterqumill-fabbrika tag˙hom f’MiltonKeynes il-©img˙a l-o˙ra. Dawn it-tro-fej instabu fil-qieg˙ ta’ HorseshoeLake, qrib ir-ra˙al ta’ Sandhurst, mill-pulizija tal-lokalità. Jidher li bostaminn dawn il-premji nstabu f’kundiz-zjoni ˙aΩina u g˙adu mhuwiex çertjistg˙ux ji©u msewwija.

Sadanittant, g˙ad hemm madwarerbg˙in trofew ie˙or f’idejn il-˙allelinu r-Red Bull ˙abbru li se jag˙mlu rep-liki tag˙hom jekk dawn ma jinstabuxmill-Forzi tal-Ordni.

Fuq l-istess tema ta’ proprjetà li tbid-del l-idejn, il-Haas F1 Team Ωvela li sejkun qieg˙ed jixtri bi rkant xi w˙udmill-o©©etti tal-Marussia F1, illi ©ewxolti ftit tal-©img˙at ilu min˙abbara©unijiet finanzjarji. Dan l-investi-ment qieg˙ed isir biex it-timAmerikan ikun jista’ jistudja iktar mill-viçin it-teknolo©ija tal-F1 qabel id-d˙ul uffiçjali tieg˙u fl-isport, li mis-tenni jse˙˙ fl-2016.

LIL HINN MIÇ-ÇIRKWIT

137 KOMPETITUR ÛAGÓÛUGÓ JISFIDAW GÓALL-UNUR MALTI

137 kompetitur Ωag˙Ωug˙ minn 9 pajjiΩi serjikkontestaw il-15-il Edizzjoni tal-Optimists ClassEUROMED Malta Championship li se ssir din il-©img˙a bejn id-19 u t-22 ta’ Diçembru. Il-Bajjatal-Mellie˙a g˙al darb'o˙ra ser tkun l-arenag˙at-ti©rijiet bil-Lido Maxima li se jospita l-uffiççju amministrattiv u Ω-Ωona ta’ varar tal-kampjonat.

L-avveniment ta’ erbat ijiem se jkun ikkontestatminn kompetituri kemm maskili kif ukoll fem-minili li ©ejjin minn Çipru, l-Irlanda, ir-Russja,Spanja, l-Italja, ir-Renju Unit, il-Greçja, ir-Rumanija u Malta. L-Irlanda, Spanja u l-Greçjahuma ©odda g˙all-avveniment Malti. L-akbartliet kontin©enti barranin huma dawk minnSqallija b’29 ba˙ri, l-Irlanda b’16, u r-Russja b’14il-parteçipant waqt li l-kontin©ent Malti huwamag˙mul minn 40 ba˙ri.

“A˙na nipprattikaw kull weekend matul is-sena, iΩda nΩidu t-ta˙ri© tag˙na fl-a˙˙ar tliet©img˙at qabel l-avveniment. U˙ud miΩ-Ωg˙aΩag˙ tag˙na sa˙ansitra jing˙aqdu mal-coaches barranin f’aktar ta˙rig fil-©img˙a qabelil-Euromed. Nemmen li g˙andna ˙ames kom-petituri b’sa˙˙ithom ˙afna li kollha g˙andhomçans li jmorru tajjeb, iΩda dan kollu jiddependifuq il-kundizzjonijiet tat-temp u kif ukoll imorruil-kompetituri barrani fil-jiem tal-avveniment,”irrimarka Jean Paul Fleri Soler, coach fil-MaltaYoung Sailors Club. Minbarra l-MYSC, il-BirΩebbu©a Sailing Club huma klabb lokaliie˙or li g˙andhom ukoll kompetitur fil-Euromed2014.

Il-kampjonat ta’ Malta huwa wkoll attrazzjonig˙all-kompetituri tad-dinghies Laser fejn il-parteçipazzjoni ma tkunx kostretta b’limitu ta’età. Il-parteçipanti se jinqasmu f’˙ames kategori-ji, ji©ifieri l-Cadet Klassi Optimist, l-OttimistKlassi Open, l-Ottimist Klassi Novice u Ωew©Klassijiet tad-dinghy Lase – Laser Klassi Radial uLaser Klassi 4.7.

Disa’ ti©rijiet, b’sebg˙a li jg˙oddu, se jag˙mlul-programm tat-tlielaq tal-kampjonat mifruxa fuqerbat ijiem organizzat mill-Malta Young SailorsClub bil-kooperazzjoni tal-Kunsill Malti g˙all-Isport u l-Kunsill Lokali tal-Mellie˙a u miΩmumta˙t il-patroçinju tal-Federazzjoni tal-Ibburdjarta’ Malta. Il-lukanda uffiçjali tal-Euromed 2014hija s-Seabank Resort + Spa fil-Mellie˙a.

IΩ-Ωg˙aΩag˙ multinazzjonali j˙arsu bil-˙erqali jgawdu u jikkompetu fil-EuroMed matulil-vaganzi tal-Milied tag˙hom – definittiva-ment attrazzjoni internazzjonali li dejjemtikber fis-settur tat-turiΩmu sportiv

Dawn huma r-riΩultati tal-lotterija tal-Milied 2014 organizzatamill-Moviment Kerygma (DPL21/2014):

L-ewwel premju: Weekend break B&B g˙al Ωew© persuni fir-Radisson Blu Resort, San Ìiljan – A. Vinci, Tas-Sliema;

It-tieni premju: Weekend break B&B g˙al Ωew© persuni fil-Kempinski Hotel, San Lawrenz, G˙awdex – V. Gatt, in-Naxxar;

It-tielet premju: €100 voucher prodotti Skincare Ainhoa minn Beauty Plus, il-Belt Valletta – M. Gauci ir-Rabat, Malta;

Ir-raba’ premju: €100 voucher minn Chemimart Group, B’Kara – M. Spiteri, Óal Qormi;

Il-˙ames premju: €100 voucher prodotti tal-make-up tad-ditta Make-up Studio minn Beauty Plus, il-Belt Valletta – A. Sammut, Sta Venera;

Is-sitt premju: €100 voucher prodotti tal-inbejjed minn Attard & Co. Ltd – C. Refalo, il-Mosta;

Is-seba’ premju: €50 voucher mill-Medina Restaurant, l-Imdina – M. Mallia, il-Marsa.

RIÛULTATI TAL-LOTTERIJA ORGANIZZATA MINN KERYGMA

38 21|12|2014 SPORTSKÓkullhadd.com

RIÛULTATI

LOGÓOB GÓAL-LUM

KLASSIFIKA

Man City v Crystal Palace

Aston Villa v Man United

Hull City v Swansea City

QPR v West Brom

Southampton v Everton

Tottenham v Burnley

West Ham v Leicester City

3 - 0

1 - 1

0 - 1

3 - 2

3 - 0

2 - 1

2 - 0

TIM L R D T F K P

Chelsea 16 12 3 1 36 13 39

Manchester City 17 12 3 2 36 14 39

Man United 17 9 5 3 30 18 32

West Ham United 17 9 4 4 29 19 31

Southampton 17 9 2 6 28 13 29

Tottenham 17 8 3 6 22 23 27

Arsenal 16 7 5 4 28 19 26

Swansea City 17 7 4 6 22 19 25

Newcastle United 16 6 5 5 18 22 23

Everton 17 5 6 6 27 27 21

Liverpool 16 6 3 7 19 22 21

Aston Villa 17 5 5 7 11 21 20

Stoke City 16 5 4 7 18 21 19

West Brom 17 4 5 8 17 23 17

QPR 17 5 2 10 20 32 17

Sunderland 16 2 10 4 14 24 16

Crystal Palace 17 3 6 8 19 27 15

Burnley 17 3 6 8 12 26 15

Hull City 17 2 7 8 15 24 13

Leicester City 17 2 4 11 15 29 10

RIÛULTATI TAL-BIERAÓ

LOGÓOB GÓAL-LUM

KLASSIFIKA

Sassuolo v Cesena

Roma v AC Milan

1 - 1

Tard

Hellas Verona v ChievoVerona

Atalanta v Palermo

Fiorentina v Empoli

Sampdoria v Udinese

Torino v Genoa

Inter v Lazio

12.30

15.00

15.00

15.00

15.00

20.45

TIM L R D T F K P

Juventus 16 12 3 1 34 7 39Roma 15 11 2 2 28 11 35SSC Napoli 16 7 6 3 28 20 27Lazio 15 8 2 5 26 17 26Sampdoria 15 6 8 1 20 12 26Genoa 15 7 5 3 20 13 26AC Milan 15 6 6 3 25 18 24Fiorentina 15 6 5 4 20 12 23Udinese 15 6 3 6 18 20 21Palermo 15 5 6 4 19 23 21Inter 15 5 5 5 23 21 20Sassuolo 16 4 8 4 17 21 20Hellas Verona 15 4 5 6 18 26 17Empoli 15 3 7 5 16 21 16Torino 15 3 5 7 10 17 14Atalanta 15 3 5 7 8 18 14ChievoVerona 15 3 4 8 11 19 13Cagliari 16 2 6 8 21 29 12Parma * 16 2 1 13 16 36 6

*parma tnaqqsilom punt

PREMIER INGLIÛ

SERIE APUNTI OÓRA

MAN. UTD JISTGÓU JIRBÓU L-KAMPJONAT

Il-kowç ta’ Aston Villa Paul Lambert sostna li t-tim ta’ Louis vanGaal g˙adu j ista’ j irba˙ i l-Kampjonat IngliΩ. It- t im ta’Manchester United qeg˙din biss tmien punti ta˙t il-leadersChelsea u ˙ames punti wara r-rivali minn Manchester,Manchester City.

Lambert jirrikonoxxi l-fatt li l-United kellhom bidu diffiçli iΩdainsista li bil-kwalità hu mΩewwaq biha dan it-tim ta’ Van Gaal,wie˙ed ma jistax jaqbad u jaqtag˙hom awtomatikament mir-reb˙ tat-titlu.

Fi kliem Lambert stess, dan it-tim ma jistax jaffordja li jitlef˙afna log˙ob jekk iridu jirb˙u l-Kampjonat iΩda g˙andhomçans kbir li jag˙mlu dan jekk jibqg˙u konsistenti.

ARSENAL U LIVERPOOL INTERESSATI F’ELSHAARAWY

It-tim ta’ Arsenal u Liverpool waslitilhom l-a˙bar li biexjirnexxilhom jakkwistaw lill-attakkant internazzjonali Taljan ta’Milan Stephan El Shaarawy f’Jannar iridu jag˙mlu offertafenomenali.

L-attakkant internazzjonali Taljan ilu jissemma’ ˙afna li jista’jitlaq lil Milan f’Jannar b’numru kbir ta’ klabbs Ewropej urewinteress fih f’dawn l-a˙˙ar ©img˙at. Dawn jinkludu lil dawn iΩ-Ωew© timijiet tal-Premier League IngliΩ kif ukoll BorussiaDortmund u Roma.

Madankollu, l-a©ent tal-istess player sostna li min veramentirid jakkwista lil dan it-talent Taljan, b’dixxindenza E©izzjana,irid jag˙mel offerta kbira biex jikkonvinçu lit-tim ta’ Milan biexibig˙uh f’Jannar.

IΩda Ωvela wkoll li s’issa l-ebda tim minn dawn ma kkuntatjahbiex jag˙mel xi offerta g˙al dan il-player. Fi kliemu, ElShaarawy jinsab fiç-çentru tal-pro©ett li Milan qed jippruvawjibnu ta˙t Pippo Inzaghi.

HAZARD JISTA’ JSIR LEÌÌENDA TA’ CHELSEA

Il-kowç PortugiΩ ta’ Chelsea Jose Mourinho ˙e©©e© lill-mid-fielder Bel©jan Eden Hazard biex isir le©©enda tal-istess klabbjekk jibqa’ jkun konsistenti fil-log˙ob tieg˙u u jg˙in lill-klabbjirba˙ iktar unuri.

F’Marzu li g˙adda sar mag˙ruf li Hazard kien se jiffirma kun-tratt ta’ £200,000 fil-©img˙a biex b’hekk jestendi Ω-Ωmien tieg˙umat-tim minn Londra ta’ Stamford Bridge. Hazard g˙amelimpatt kbir fuq il-klabb ta’ Chelsea minn mindu ng˙aqadmag˙hom ming˙and Lille g˙as-somma ta’ £32m fl-2012.

Permezz ta’ dan il-kuntratt Chelsea naffru l-interess ming˙andpotenzi o˙ra Ewropej fosthom Paris St. Germain.

SAMPDORIA V UDINESE

F’wa˙da mil-log˙biet li hemm illum wara nofsinharhija dik bejn Sampdoria u Udinese, biΩ-Ωew© timijietg˙addejjin minn forma differenti fil-Kampjonat Taljan. It-tim ta’ Sampdoria g˙addejjin minn forma tajba tantli ma kinux meg˙luba fl-a˙˙ar seba’ log˙biet u b’telfawa˙da matul l-ista©un kollu. Min-na˙a l-o˙ra, it-timta’ Udinese g˙adu kemm ©ej minn erba’ telfiet fl-a˙˙ar tmien log˙biet li lag˙ab.

Kontra kull mistenni, t-tim ta’ Sinisa Mihajlovic jins-ab fir-raba’ posta wara li fl-a˙˙ar log˙ba tag˙homirnexxilhom jakkwistaw draw kontra t-tim tal-mumentfl-Italja Juventus. Madankollu, it-tim ta’ AndreaStramaccioni, wara r-reb˙a kontra Inter, il-formatag˙hom majnat minn mindu beda Ottubru b’detri-ment g˙all-poΩizzjoni tag˙hom fil-Kampjonat.

FIORENTINA V EMPOLI

Wara t-titjib sostanzjali fil-prestazzjonijiet tal-Vjola, dinid-darba se jkunu qed jilqg˙u lil Empoli f’darhombiex ikomplu jimpressjonaw. Jekk jirb˙u din il-log˙ba, Fiorentina jkunu ilhom ma jitilfu 5 log˙biet.

Ta’ min wie˙ed isemmi li, minkejja li l-attakkantÌermaniΩ Mario Gomez mhuwiex g˙addej minnforma tajba, xorta wa˙da t-tim ta’ Montella rnexxielujirba˙ sensiela ta’ log˙ob.

Min-na˙a tag˙hom it-tim ta’ Empoli wkoll ilhom majitilfu sitt log˙biet tant li f’erba’ minnhom Ωammewclean sheet, sinjal li d-difiΩa ta’ dan it-tim hija kom-patta.

INTER V LAZIO

It-tim minn Ruma ta’ Lazio se jkunu kunfidenti g˙aldin il-log˙ba iΩda xorta wa˙da konxji meta se jkunuqed jilag˙bu kontra Inter fis-San Siro fil-partitissimata’ din il-©img˙a fil-Kampjonat Taljan.

Inter g˙elbu lil Chievo nhar it-Tnejn li g˙addewf’partita fejn il-kowç tag˙hom Roberto Mancini g˙aΩelli jbiddel it-tattiki. Din il-bidla minn 4-3-3 g˙al 4-3-1-2jidher li ˙alliet il-frott b’reb˙a konvinçenti fuq l-istessChievo.

L-ista©un tan-Neroazzuri s’issa ma kienx wie˙ed taj-jeb tant li jinsabu fil-˙dax-il post tal-klassifika iΩda sittpunti biss mill-istess Lazio.

MAN CITY V CRYSTAL P.

It-tim ta’ Manchester City g˙eleb lit-tim minn Londra ta’ Crystal Palace bl-iskor ta’ 3-0 wara li fl-ewwel taqsimal-log˙ob kien pjuttost maqsum tant il-Palace kellhom opportunitajiet bieximorru fil-vanta©©.Wara ˙afna log˙ob maqsum u oppor-tunitajiet g˙aΩ-Ωew© na˙at, l-ewwelgowl tal-log˙ba wasal proprju fit-48minuta meta x-xutt ta’ David Silva˙abat ma’ difensur tal-Palace bil-bal-lun spiçça ©ewwa. City irduppjaw l-iskors meta re©a’ kien David Silva liskurja t-tieni goal personali tieg˙u

wara azzjoni tajba mit-tim tieg˙u.It-tielet gowl wasal proprju disa’minuti mit-tmiem meta l-midfieldertal-Kosta tal-Ivorju Yaya Toure ssi©illar-reb˙a bit-tielet gowl tal-partita.

ASTON VILLA V MAN. UTD

Wara sitt reb˙iet konsekuttivi, it-timta’ Manchester United inΩamm fidraw ta’ 1-1 barra minn daru. Kienuproprju t-tim ta’ Aston Villa li marrufil-vanta©© meta minn free-kick ˙dejnnofs il-ground id-difiΩa tal-Unitednaqset li tbieg˙ed il-periklu bil-bal-lun jispiçça g˙and l-attakkant Bel©jan

Christian Benteke li b’xutt sabi˙ bix-xellug tefa’ fix-xibka.

It-tim ta’ van Gaal ˙are© mill-ewwelfuq l-attakk fit-tieni taqsima, metawara diversi okkaΩjonijiet, kienu pro-prju l-attakkant Kolumbjan Falcao liskurjaw it-tieni goal tieg˙u ma’ danit-tim. Dan il-goal wasal wara azzjonitajba fuq in-na˙a tax-xellug b’Youngjikkrossja lejn l-istess Falco li bir-rastefa’ ©ewwa.

Fil-65 minuta kien hemm tkeççijain©usta ta’ Gabriel Agbonlahor li iΩdat-tim ta’ van Gaal ma g˙arafx japprof-itta minn dan il-vanta©© numeriku fil-ground biex b’hekk il-partita spiççatfi draw ©ust ta’ 1-1.

LIVERPOOL V ARSENAL

Liverpool se jkunu qed ifittxu li jirri-tornaw g˙ar-reb˙ wara t-telfa umil-janti tal-©img˙a l-o˙ra r-rivali eterniManchester United bl-iskor ta’3-0. Dinid-darba huma se jkunu qed jiltaqg˙umat-t im minn Londra ta’ Arsenalf’Anfield.

Wara t-telfa tal-©img˙a l-o˙ra u l-eleminazzjoni mic-ChampionsLeague, i l-kowç ta’ LiverpoolBrendan Rodgers jinsab ta˙t pressjonienormi wara li kien hemm xnieg˙at lihemm xi diΩgwid fi ˙dan it-tim ta’Liverpool.

Ir-rekord ta’ Liverpool kontra l-istessArsenal ma tantx hu tajjeb tant lidawn tal-ewwel reb˙u biss darbtejnminn erbatax-il konfront. Min-na˙atag˙hom, it-tim ta’ Wenger ma kienxqed ikun konsistenti iΩda Ωew©reb˙iet fuq xulxin kontra Galatasarayu Newcastle g˙enuhom jistabilixxu r-ritmu tar-reb˙ u se jippruvaw isost-nuh kontra Liverpool.

Falcao jiççelebra l-gowl li ©ab id-draw bejn il-United u l-Palace

LOGÓOB GÓAL GÓADA

Newcastle v Sunderland

Liverpool v Arsenal

14.30

17.00

Stoke City v Chelsea 21.00

RIÛULTATI TAL-ÓAMIS

Cagliari v Juventus

Napoli v Parma

1 - 3

2 - 0

SPORTS KÓ 21|12|2014 39kullhadd.com

BOV PREMIER LEAGUE

IL-P

RE

MIE

R L

EA

GU

E

MA

LTI

KLASSIFIKA

LOGÓOB GÓAL-LUM

Birkirkara v Qormi 14.00Valletta v Sliema W 16.00

L R D T F K +/- Pti

Hibernians 16 15 1 0 51 8 +43 46

Valletta 15 9 1 5 35 11 +24 28

Birkirkara 15 9 1 5 27 16 +11 28

Floriana 16 5 6 5 25 31 -6 21

Mosta 15 6 2 7 16 29 -13 20

Sliema Wanderers 15 5 4 6 16 18 -2 19

Balzan 15 4 7 4 18 21 -3 19

Naxxar Lions 16 4 5 7 20 24 -4 17

Qormi 15 4 5 6 16 24 -8 17

Tarxien Rainbows 16 3 7 6 16 24 -8 16

Pietà Hotspurs 16 3 5 8 13 27 -14 14

Ûebbug Rangers 16 1 6 9 18 38 -20 9

Fl-Istadium Nazzjonali

Ritr

atti:

STEPH

EN

GA

TT

ÛEBBUÌ R 1FLORIANA 4

BALZAN 1MOSTA 0

PIETÀ 0HIBERNIANS 3

TARXIEN LURA GÓAR-REBÓ

It-tim ta’ Tarxien Rainbows re©a’ lura g˙ar-reb˙ meta reba˙ bi skorminimu ta’ 1-0 kontra Naxxar Lions.

L-ewwel azzjoni tal-partita waslet proprju minn Tarxien meta fis-16-il minuta kien hemm xutt minn barra l-kaxxa ta’ Cleber BarbosaViana iΩda l-ballun g˙adda ftit g˙oli. Naxxar irrea©ixxew erba’ minutibiss wara, proprju fl-20 minuta, meta minn free-kick f’poΩizzjoniangolata ta’ Gilmar da Silva Ribeiro kien salvat mill-gowler ta’ TarxienSean Mintoff.

Fit-22 minuta kien hemm free-kick ie˙or, din id-darba g˙al Tarxienminn madwar Ωew© metri bog˙od li nkariga ru˙u minnu TristonCaruana bit-tentattiv tieg˙u jg˙addi barra. Tarxien komplew jag˙fsu uwaslet azzjoni o˙ra fl-24 minuta, din id-darba minn xutt ta’ AlvaroAndre Rodrigyes Silva li wkoll g˙adda ftit barra.

Opportunità o˙ra g˙al Tarxien, din id-darba minn xutt ta’ CleberBarbosa li g˙adda ftit barra. L-isforsi tal-istess Tarxien kienu ppreme-jati fit-35 minuta meta minn azzjoni personali ta’ Firazz Aboulezz,wara li dar ma’ Ibok Edet, ikkonkluda fix-xibka b’xutt fil-baxx minnpoΩizzjoni angolata. Naxxar irrea©ixxew b’azzjoni o˙ra fit-43 minutameta minn corner ta’ da Silva Ribeiro, daqqa ta’ ras ta’ Edet g˙addietg˙oli biex l-ewwel taqsima g˙alqet b’Tarxien minn fuq.It-tieni taqsima kienet kollha ta’ Naxxar tant li fit-tieni taqsima bdew

mill-ewwel fuq l-attakk meta cross ta’ Uchenna Eminike kienet daqqata’ ras ta’ Darren Falzon li minn qag˙da tajba g˙addiet g˙oli. Fis-57minuta kien hemm corner ie˙or g˙al Naxxar li wkoll id-daqqa ta’ rasAngus Buhagiar ©iet g˙al darb’o˙ra salvata minn Sean Mintoff. Fis-60minuta kien hemm azzjoni o˙ra minn Pape Gueye ta’ Naxxar b’xuttli g˙adda ftit barra.

Nuqqas ta’ preçiΩjoni min-na˙a ta’ Naxxar wasslithom g˙al telfakontra Tarxien li re©g˙u lura fit-triq tar-reb˙.

Referee: Chris Lautier

REBÓA PREZZJUÛA GÓAL FLORIANA

F’din il-partita t-tim ta’ Floriana rre©istra reb˙a importanti immes fuqit-tim ta’ Ûebbu© bl-iskor ta’ 4-1 f’wa˙da mill-partiti li kellna lbiera˙fl-4pm.

Fir-raba’ minuta Floriana mill-ewwel bdew fuq nota poΩittiva metamal-ewwel azzjoni skurjaw l-ewwel gowl tal-partita. Kien proprjuAmadou Samb li g˙eleb lil Rapchan b’xutt g˙ar-rokna tax-xibkawara li tal-ewwel irçieva ballun bit-takkuna ming˙and Vito Plut.Floriana komplew jattakkaw bla ˙niena u fl-10 minuta wasal it-tienigowl fejn g˙al darb’o˙ra re©a’ kien Samb li skurja bir-ras minn free-kick ta’ Steve Pisani u g˙amilhom 2-0 g˙at-tim tieg˙u b’dopjetta per-sonali.

Fil-15-il minuta Floriana resqu qrib it-tielet gowl meta Plut temmazzjoni personali b’xutt fil-baxx li ˙abat ma’ sieq il-lasta u ˙are©barra. Ûew© minuti wara, dominju FurjaniΩ, azzjoni o˙ra minnFloriana bejn Samb u Picillo bix-xutt ta’ dan tal-a˙˙ar kien salvatmill-gowler ta’ Ûebbu© Rapchan. L-ewwel azzjoni denja ta’ Ûebbu©waslet fis-26 minuta meta minn free-kick ta’ Carlo Monti, YessousCamilleri ra d-daqqa ta’ ras tieg˙u ti©i salvata mill-gowler FurjaniΩTyrone Gauci. Azzjoni o˙ra Ûebbu©ija qabel tmiem l-ewwel taqsimabil-gowler Gauci jer©a’ jsalva, din id-darba xutt ta’ Matthew Guaciminn cross ta’ Monti.

Wara bidu kwiet tat-tieni taqsima, fis-70 minuta t-tim Ûebbu©naqqsu l-mar©ini tal-iskor permezz ta’ Mauricio Osmar RodriguesBritto li g˙eleb lil Gauci b’xutt fil-baxx wara azzjoni personali. IΩdaFloriana kienu deçiΩivi u fit-78 minuta skurjaw it-tielet gowl permezzta’ Plut li fflikkja l-ballun g˙al ©ox-xibka mill-qrib wara li rçievaming˙and Piciollo. Floriana g˙alqu l-log˙ba bir-raba’ gowl tag˙hommeta Matteo Piciollo bidel il-ballun ma’ Plut qabel ma skurja l-˙amesu l-a˙˙ar gowl ta’ din il-log˙ba mimlija gowls.

Referee: Esther Farrugia

NAXXAR L 0TARXIEN R 1

Kane Farrugia (T) Ryan Cassar (N)

Matthew Gauci (Z) Amadou Samb (F)

Piciollo Matteo (F) flimkien ma Jacob Borg (Û) u Lee Galea (Û)

Gilmar Da Silva Ribeiro (N) Carlos Hevia Menendez (T)

40 21|12|2014 LokaLikÓkullhadd.com

Miriam Dalli

Membru ParlamentariEwropew

G˙addiet sena o˙ra u, b˙alkull sena f’dawn iΩ-Ωminijiet,nieqfu u na˙sbu dwar dak linkunu g˙addejna minnu fit-tnax-il xahar ta’ qabel. Dak linixtieq nag˙mel f’dan l-artik-lu. Se nag˙ti ˙arsa lejn il-˙idma tieg˙i u l-˙idma li saretmill-Partit Laburista matul dinis-sena.

Sena li qed tag˙laq b’ba©itie˙or poΩittiv fejn il-popluqieg˙ed jer©a’ jgawdi minnmiΩuri li ser itejbu l-kwalitàtal-˙ajja li ng˙ixu. MiΩuri lihuma prodott ta’ Gvern lihuwa g˙aqli fil-mod kif jonfoqflusna filwaqt li jara li jattirainvestiment ©did.

B’mod konsistenti fi studjital-opinjoni pubblika li kienujsiru qabel l-2013, l-ikbarinkwiet tan-nies kien il-kontiji-et g˙olja tad-dawl u l-ilma. Fiftit xhur irnexxielna li dan l-inkwiet prinçipali tan-niesintaffuh bil-kbir. Ir-ro˙s fil-kontijiet tad-dawl u l-ilmaminn Marzu ta’ din is-senakien wie˙ed mill-akbar çerti-fikati ta’ dan il-Gvern u l-fatt liminn Marzu tas-sena d-die˙lal-kontijiet se jor˙su wkollg˙all-industrija jfisser ˙afnag˙an-negozjanti u l-industrijal-isti f’pajjiΩna.

G˙andna Gvern li qieg˙edisa˙˙a˙ is-sistema tas-servizzisoçjali. Filwaqt li g˙andnankomplu naraw li min vera-ment g˙andu bΩonn is-servizzisoçjali jing˙atawlu, anzinsa˙˙uhom, fl-istess ˙in naq-

bel li naççertaw ru˙na li jin-qatg˙u l-abbuΩi. F’dawn l-a˙˙ar xhur rajna wkoll tid˙olfil-prattika wa˙da mill-akbarmiΩuri soçjali ta’ dan il-Gvern;miΩura li, ikolli nammetti, hijawa˙da g˙al qalbi, dik taç-çen-tri ta’ ˙arsien tat-tfal b’xejn.MiΩura li, apparti li qieg˙datiffranka eluf ta’ ewro lil minjag˙mel uΩu minnha, fl-istess˙in qieg˙da tinkora©©ixxiaktar nisa biex ifittxu impjiegfilwaqt li jkollhom mo˙˙hommistrie˙ minn min qed jie˙u˙sieb uliedhom.

Kellna wkoll il-bidu ta’Ωviluppi rivoluzzjonarji li serida˙˙lu iktar dinjità u ugwal-janza fostna, b˙al-li©i tal-iden-tità tal-©eneru. Dan fl-istesssena li fiha bdejna naraw l-ewwel koppji tal-istess sessjag˙mlu uffiçjali r-rabtatag˙hom.

Sena li fiha rajna wkoll l-ikbar investiment li qatt rapajjiΩna, il-ftehim tal-Enemalta. Ftehim li ser jag˙tisa˙˙a ©dida lill-ekonomijatag˙na, li ser jassigura l-impjiegi u li ser jifta˙ bibien©odda g˙al Malta fis-swieq tal-ener©ija alternattiva. Biex mansemmux il-kumpaniji minnsetturi varji li qeg˙din jinvestuf’dan il-pajjiΩ.

In˙ossni kburija li na˙demma’ Prim Ministru li ma jidde-jaqx jie˙u d-deçiΩjonijiet g˙all-interess u g˙all-©id ta’ dan il-pajjiΩ. Li jifhem l-aspirazzjoni-jiet ta’ kull wie˙ed u wa˙da

minnha minkejja d-diversitàtag˙na.

Dan is-sens ta’ poplumag˙qud ˙assejnieh iktar uiktar din s-sena g˙ax rajna l-anniversarji importanti tal-festinazzjonali tag˙na ççelebratib’rispett, fejn konna kapaçining˙aqdu b˙ala popluwie˙ed, g˙al-lanqas f’dawn il-festi.

G˙alija personali din kienetsena ta’ bidla kbira. Bidla li©iet meta eluf minnkom tajtu-ni l-fiduçja biex nirrappreΩen-takom fil-ParlamentEwropew.

Kellna kampanja li kienetwa˙da mill-isba˙ esperjenzita’ ˙ajti. Fejn sirt naf il-poplutag˙na iktar mill-qrib metalqajtuni g˙andkom. Fehemtuniintom dak li hu importantig˙alikom, g˙al age groupsdifferenti, g˙al oqsma differ-enti tax-xog˙ol. Kienet esper-jenza unika li tag˙tik l-oppor-tunità li tiltaqa’ ma’ tant niesdifferenti u fl-istess waqttag˙tik l-opportunità lititg˙allem ˙afna u turik ir-responsabbiltà kbira li tridtg˙amel xi ˙a©a biex tg˙infejn tista’. Mhux dejjemjirnexxili, imma naççertakomli dejjem g˙amilt l-g˙almukollu tieg˙i.

G˙amiltha premessa li l-ist-ess ener©ija li wrejt matul il-kampanja elettorali, inkomplinuriha wkoll fil-ParlamentEwropew. Qed na˙demf’erba’ kumitati differneti u

kuljum nara li niffoka fuqdawk l-oqsma u s-su©©etti lihuma importanti g˙alikom u lihuma importanti g˙al pajjiΩna.

Qed na˙dem biex nara li jit-naqqas it-tni©©iΩ fit-triqattag˙na billi jkollna kontrolliikbar fuq il-karozzi u l-emis-sjonijiet tag˙hom. Qieg˙dana˙dem fuq strate©ijaEwropea li tassigura l-ener©ijalill-Unjoni Ewropea kollhakemm hi bi prezzijiet li jkunuaffordabbli g˙all-familji.Qieg˙da na˙dem biex it-tfaltag˙na jkunu iktar protetti fuql-internet. Qieg˙da na˙demukoll fuq l-immigrazzjoni ille-gali. Mhux biss bid-diskorsiimma b’˙idma kontinwa biexl-MEPs u politiçi importantio˙ra fl-Ewropa jifhmu s-sit-wazzjoni tag˙na. Biexjittie˙du passi li lilna jg˙inunatassew.

Kif g˙amilt din is-sena nin-trabat mag˙kom li nibqa’nag˙mel is-sena d-die˙lawkoll. Ix-xog˙ol tieg˙i majiqafx biss fil-ParlamentEwropew imma qed nara linkompli bil-˙idma tieg˙if’Malta. Qed nag˙mel dan billinkompli bil-laqg˙at ma’ bostag˙aqdiet u organizzazzjonijietu anke mal-familji tag˙na. Il-prijorità tieg˙i kienet u sertibqa’ Malta.

Nie˙u din l-opportunità biexnawgura l-festi t-tajba lil kullwie˙ed u wa˙da minnkomb’xewqat ta’ sa˙˙a u suççessig˙as-sena l-©dida.

2014