1152

P R O J E K T I I S H R B I M E V E M J E D I S O R E

ALCDF (Fondacioni Shqiptarpr Zhvillimin e KapaciteteveLokale) po zbaton projektin Eco-Nord Rritja e kapaciteteve tShoqris Civile n Shqiprine Veriut pr prmirsimin e bio-diversitetit dhe mbrojtjes smjedisit e financuar nga Bashki-mi Evropian.ALCDF sht nj organizatme shum vite eksperienc nsektorin e zhvillimit n Shqipri,e krijuar nga SNV (OrganizataHolandeze pr Zhvillim) dhe vi-juese e puns s saj. ALCDFpunon n disa sektor, si n att mjedisit, bujqsis, turizmit ru-ral dhe qeverisjes lokale.ALCDF ka punuar me shumpartner lokal dhe ndrkomb-tar n kto vite, pothuajse nt gjith territorin e Shqipris,me mbshtetje nga KomunitetiEvropian, SDC (Organizata Zvi-

cerane pr Bashkpunim), krye-sisht me projekte q kan sjellndryshime pozitive n zhvilliminrural.Projekti Eco-Nord ose Rritja ekapaciteteve t Shoqris Civilen Shqiprin e Veriut pr pr-mirsimin e biodiversitetit dhembrojtjes s mjedisit, financohetnga Delegacioni i BashkimitEvropian n Shqipri, n kuadrt programit Lehtsira pr Sho-qrin Civile Iniciativat Civiledhe Rritja e Kapaciteteve / CivilSociety Facility Civic Initiativeand Capacity Building, Alba-nia. Ky projekt ka pr qllim:T forcoj kapacitetet teknike,administrative dhe financiare tOrganizatave t Shoqris Ci-vile (OSHC-ve) n veri t Shqi-pris (respektivisht n rajonetDibr, Kuks, Lezh dhe Shkodr)me qllimin q t ndikoj poziti-

visht n detyrimet q rrjedhinnga Marrveshja e StabilizimAsocimit (MAA).Projekti n zbatim ka dy kompone-nt kryesor:- Fondi i Iniciativave Lokale

komponenti i nngranteve.- Rritja e kapaciteteve dhe rrje-

tzimi pr shoqatat e shoq-ris civile.

Komponenti i nngranteve,Fondi i Iniciativave Lokale,ka pr qllim: T mbshtesfinanciarisht projekte t vogla,q adresojn konservimin dhepasurimin e biodiversitetit, mena-xhimin e qndrueshm t buri-meve natyrore dhe q promo-vojn lvizje t shoqris civilen kto shtje. N kto fondemund t ken akses vetmOSHC-t lokale nga Shqipriae Veriut, q punojn apo sjellin

N mjediset e Hotel Tirana International, me 27 janar2016 u kremtua 93 vjetori i SHPSH. Kt vit, ndryshenga prvjetort dhe takime e mparshme, q jankremtuar si dit feste pr pylltart, kjo dit u organizuan form proteste. Shkrirja e Shrbimit Pyjor, mbyllja egjith Drejtorive t ktij Shrbimi q nga 1 janari 2016, u vlersua ngafolsit dhe gjith pjesmarrsit si nj Udhkryq i pyjeve dhe i ShrbimitPyjor. N takim foln specialistt e mirnjohur t ktij Shrbimi, KolMalaj, Vezir Muharremaj, Arben Petto, ElvinToromani, Haki Zoto, AlekoMiho, etj. Nga Kosova prshndeti pjesmarrsit inxhinier FarukBojaxhi.U miratua nj Promemorie, ku jan evidentuar t gjitha problemet epyjeve, deri n shkrirjen prfundimtare t Shrbimit Pyjor, ndrkoh,q vazhdon dmtimi i pyjeve n gjith vendin. Promemoria iu drguat gjitha instancave t shtetit shqiptar dhe organizmave ndrkombtarepr reflektim t menjhershm. Nga pjesmarrsit, prfaqsues tdisa shoqatave dhe specialist t paorganizuar n to, u ra dakord tkrijohet Federata e Pylltarve, ku t bashkohen t gjith pylltartdhe organizatat q veprojn sot n fushn e pyjeve. Ky z i fuqishmi ksaj organizate do t krkoj nga Qeveria dhe strukturat e tjera qt mos shkatrrohen m pyjet. Pyjet smund t administrohen memoratoriume, me masa shtrnguese e me polici, pa specialisttprkats t pyjeve, t cilt jan pothuaj jan mnjanuar fare ediskriminuar rnd.Nse n pyll nuk kthehen pylltart, me pasionin e prkushtiminpr profesionin, nse nuk do kt nj politik ndryshe, pylltarte mbledhur me 27 janar 2016, paralajmrojn katastrofn epadshiruar t mjedisit pyjor shqiptar, me gjith pasojat e ktijshkatrrimi. Le ta marr qeverisja e sotme prgjegjsin parabrezave q vijn, duke u trashguar nj vend pa pyje.N fund u promovua dhe libri Mirnjohje pr pylltart, me autor inxhinierDaut Kroi. Ky botim prshkruan jetn dhe veprimtarin e 22personaliteteve t pylltaris shqiptare. Pr librin, ve autorit, foln edheGjon Fierza e Sulejman Sula.Pr disa specialist, q doln n pension gjat viteve 2013-2015,Shoqata e Specialistve t Pyjeve ndau Certifikata mirnjohje.

This project is funded bythe European Union

PROJEKTIPROJEKTIPROJEKTIPROJEKTIPROJEKTI ECO-NORD, ECO-NORD, ECO-NORD, ECO-NORD, ECO-NORD,INSTRUMENT PR FUQIZIMININSTRUMENT PR FUQIZIMININSTRUMENT PR FUQIZIMININSTRUMENT PR FUQIZIMININSTRUMENT PR FUQIZIMIN

E SHOQRIS CIVILEE SHOQRIS CIVILEE SHOQRIS CIVILEE SHOQRIS CIVILEE SHOQRIS CIVILEN VERI T SHQIPRIS!N VERI T SHQIPRIS!N VERI T SHQIPRIS!N VERI T SHQIPRIS!N VERI T SHQIPRIS!

DIT FESTE, Q UKTHYE N PROTESTU kremtua 27 Janari - Ditae Shrbimit Pyjor Shqiptar

Me 16 shkur 1964, u diplomuan n vend inxhiniert e par tpyjeve, ata q hodhn themelet e inxhinieris pyjore shqiptare.Q nga viti 2008, me iniciativn e ISPP, Tiran, nn kujdesin eveant t inxhinierit dr. Arben Petto, 16 shkurti sht festuardo vit dhe tanim njihet si Dita e Inxhinierit t Pyjeve.Gazeta Kurora e Gjelbr uron Gzuar festn t gjithinxhiniert e pyjeve, kudo ku jan, pr kontributin e muar qkan dhn e japin pr ringjalljen e sektorit t pyjeve, ktijsektori jetik pr vendin ton.

16 Shkurti Dita eInxhinierit t Pyjeve

Vijon n fq. 3

Fondacioni Shqiptari i Zhvillimit tKapaciteteve Lokale (ALCDF), nkuadr t projektit Rritja e kapaci-teteve t Shoqris Civile n Shqi-prin e Veriut, pr prmirsimin ebiodiversitetit dhe mbrojtjes smjedisit - projekti EcoNord - qfinancohet nga Delegacioni i Ba-shkimit Evropian n Shqipri, si pje-s e programit Instrumenti prShoqrin Civile - Iniciativat Civiledhe Rritja e Kapaciteteve, Shqipri,hap raundin e dyt t thirrjeve pr

grantet e Fondeve t IniciativaveLokale.Ftohen t aplikojn organizatat eshoqris civile aktive lokale ngaShqipria e Veriut (prkatsisht nqarqet Dibr, Kuks, Shkodr dhe Le-zh) q punojn apo sjellin zgjidhjepr shtje mjedisore dhe biodiver-sitetin. Gjithashtu, mund t apli-kojn grupet prodhuese dhe komu-nitare t formalizuara, si Shoqatat epyjeve, t ujitjes, bimve mjeksore,bujqsis, bletaris, etj., nga Shqi-pria e Veriut.Projekt-propozimet do t pranohent dorzuara dorazi deri m dat 23Mars 2016, n orn 17:00, te zyrate ALCDF, n adresn:

Albanian Local Capacity Develop-ment Foundation (ALCDF)Rr. Shyqyri Ishmi, Pallati Shpresa(mbrapa shkolls s Baletit), Ap. 24/4,Tiran, Shqipri.Pr informacion t detajuar vizitonifaqet e internetit t ALCDFwww.alcdf.org, ku sht dhn linkume guidn e aplikimit, kriteret,afatet kohore, formatet e aplikimitdhe kontaktet.Gjithashtu, mund t kontaktoninprmjet e-mail Zj. Lindita Manga,Menaxhere e Projektit EcoNordlmanga@alcdf.org; dhe Z. BesnikAlku, Koordinator i Fondit t Ini-ciativave Lokale: balku@alcdf.org

Thirrje praplikime

Mendime t specialistvepr MoratoriuminProf. Dr. MIHALLAQ KOTROALEKO MIHO - Prof. i Botaniks, n UT

Fq. 2

NUMRIN E ARDHSHM DO T LEXONI:Projektligji i pyjeve, dokument q i haprrug likujdimit t ekonomis pyjore nShqipriMendime nga Prof. dr. ANESTI POSTOLI

2Informacion sqarues

Pyjet, vazhdimisht, kan kontribuardukshm n zhvillimin e njerzimit, siprodhues i lndve t para dhe mendikimet e tij pozitive, ndrkoh q roli dherndsia e tyre ka ndryshuar gjat kohve,sipas vendit dhe rrethanave. Mundsimi ipyjeve, pr t luajtur rolin e tyre shumfunk-sional, s pari bazohet n trajtimin e tyre medisiplin t rrept shkencore, sipas teknikavekomplekse silvoteknike, t cilat lidhen natyr-shm me vet ekzistencn e tyre si ekosis-teme komplekse vetrregulluese.Kur pylli arrin n moshn e shfrtytzueshm-ris (luhatet, duke filluar nga 20-40-60 apo80 vjet e lart), q jep vllim maksimal dheasortimentet e dshiruara, kalohet n vjeljene materialit drusor, material q merret kurgjendja e pyllit prputhet me qllimin e qeve-risjes, pra si prodhim kryesor, ndrsa ndrhy-rja quhet prerje kryesore. Biologjikisht ktoprerje vlersohen si ndrhyrje rrnjsore njetn e pyllit, kryerja e t cilave i jep fundzhvillimit t pyllit t mom, duke i hapurrrug breznis s re, q hap ciklin e ri t pro-dhimit. Prandaj, n do rast, pr caktimin emnyrs s zbatimit t prerjeve kryesore, du-het t mbahen parasysh si interesat ekono-mike t shfrytzimit apo vjeljes s materiale-ve drunore, ashtu edhe ato t riprtritjes,duke plotsuar n nj shkall sa m t lartedhe qllimin e qeverisjes.Harmonizimi i ktyre dy grupe interesash(vjelje materiali drunor dhe riprtritje py-

lli), dhe marrja parasysh e t gjitha konside-ratave silvo-ekonomike, mbi t cilat bazohetqeverisja e grumbujve, prbn, n ditt e so-tme, artin e nj silvikulture racionale, duke idhn, njkohsisht, edhe procesit t shfry-tzimit t pyjeve natyrn silvo-ekologjike, mevlera kulturore n t ardhmen e tyre, dhe merndsi t dors s par.N prshtatje me kto parime apo piksynimet silvikulturs bashkkohore, sht iniciuaredhe koncepti Shfrytzim ekologjik i pyje-ve, q nnkupton vjelje t materialit drunor,n fazat e ndryshme t zhvillimit t tyre, nshrbim dhe n funksion t nj zhvillimi tqndrueshm dhe sa m afatgjat t grum-bujve pyjor.

Argumentet Pro dhe Kundr,ndaj nj Vendimi ..., m drastik

se ai i para disa viteve

Para disa vitesh, n prgjigje t shqetsimitt sektorit pyjor, rrjedhoj e prhapjes masi-ve t prerjeve abuzive (ndryshe prerjeveilegale, n prmasa, q arrinin n disa dhje-tra mij m3 material drunor (prpos ndikime-ve t tjera t aspektit negativ), organet qe-veritare t kohs nxorn nj vendim t KM(viti 2003), q ndalonte ndrhyrjet, me q-llim shfrytzimi n pyjet trungishte, pr njperiudh kohore t pacaktuar. Pra, bhej fjalepr nj vendim drastik, q u pretendua se doti jepte fund ksaj dukurie, shfaqur mbas vi-teve 90. Ky vendim, i argumentuar n parim,si teorikisht apo dhe me shembuj binds, tmonitoruar edhe n shum zona pyjore tvendit, ishte nj hap pozitiv, kjo edhe n fun-ksion t kultivimit t konceptit t konservi-mit t resurseve natyrore, si lvizje ambien-taliste bashkkohore. Megjithat, q ngadalja e tij, pr afro dy vjet, analiza tregoi sezbatimi rigoroz i tij ishte tepr i vshtir, kadiktoi, me t drejt, edhe rishikimin e tij, ngaku u gjetn hapsira pr ndrhyrje legale npyje, me masa silvoteknike, q mundsojnnjkohsisht edhe vjelje t materialit drunor.

N kundrshti me ndonj opinion, i cili equajti rishikimin e ktij vendimi (pra zbutjene tij) si nj trheqje apo dobsi t ish-Shrbimit Pyjor t kohs, q duhet pranuarse ishte m i plot dhe m profesional sesot), duhet thn se marrja parasysh e gjen-djes s ekonomis pyjore t vendit, krkesatpr nj mbarshtim t qndrueshm e afatgja-t t resurseve pyjore, duke mundsuar edherolin e tyre shumfunksional (prfshi dhe atekonomik), ofruan t tjera rrugzgjidhje, largatij vendimi drastik, i vshtir q t gjentezbatim dhe q spati asnj efekt, por q dheato rrugzgjidhje, t vlersuara, edhe prejasistencs s Huaj, mbetn n mes te rrugs.S pari. Esht i njohur dhe i vrtetuar (gjatshum e shum dekadave), koncepti shken-cor, lidhur me zbatimin, n shfrytzimin epyjeve t pjekur, t ndrhyrjeve silvoteknikeme prerje suksesive ose t njpasnjshme(me 2-3 faza prerjeje), si domosdoshmri prpyjet tan, ndrhyrje q, krahas vjeljes slnds s drurit dhe sipas kritereve shken-core, kan mundsuar, mbi t gjitha, riprt-ritjen natyrore dhe instalimin e breznive treja pyjore, duke garantuar, me investime te-pr modeste (pr pyllzime apo ripyllzime),vazhdueshmrin e prodhimit pyjor.Se dyti. Studimet kan pohuar faktin, q prer-jet abuzive nuk jan ose jan fare pak shtojce shfrytzimeve t autorizuara dhe nuk kry-hen n parcelat e lejuara pr prerje legale;prkundrazi ato jan kryer e kryhen m teprn parcela t tjera, t pa dhna pr shfrytzim.Se treti. Koncepti i teknologjis s konser-vimit, me tepr emergjenc duhet t apliko-het pr Zonat e Mbrojtura (strikte) dhe Re-zevatet Natyrore, t cilat edhe pse gzojnstatus t veant, jo rrall atakohen abuzivisht.Midis dy alternativave: (i) ndalimit admini-strativ, apo (ii) lejimit t aktivitetit t shfryt-zimit t pyjeve, duhet t gjykohet sipas k-tyre argumenteve:Ndalimi i aktivitetit t shfrytzimit t pyjeve,qoft dhe i prkohshm, nuk jep asnj gara-nci n zbatimin e tij praktik, sepse me t lidhen:

Furnizimi i popullats rurale me druzjarri dhe, m pak, me lnd ndrtimi(krkesa baz pr ngrohje, gatim dhendrtime civile);

Punsimi i personave t aft pr pun,sidomos n zonat rurale, jo vetm nshfrytzimin e pyjeve, por dhe n prpu-nimin e mtejshm t lnds s drurit,pra pr rrjedhoj sigurimi i mjeteve tjetess pr familjet e tyre;

Sigurimi i pjess me te madhe te vleravemonetare pr Llogarin e t Ardhura-ve (mbetur n teori), q sektori pyjorduhet t prftoj prej pasuris, q mbar-shton, bazuar n zhvillimin e qndrueshm.

Ndrkoh, gjykojm si rrugzgjidhje lejimin ekontrolluar teknikisht t shfrytzimit t pyje-ve, por bazuar e shoqruar me masat e mpo-shtme (natyrisht t diskutueshme), duke sy-nuar rigorozitetin e zbatimit t tyre: Reformimi institucional i Shrbimit Py-

jor, rishikimi i kuadrit ligjor pyjor dhe irregullores s shfrytzimit t pyjeve;

Riorganizimi dhe rishikimi i statusit tPolicis Pyjore (Inspektorat tekniko-profesional), pajisja me logjistikn eduhur dhe trajtim i veant ekonomik;

Rehabilitimi i rrugve pyjore ekzistuesedhe elja e t rejave, n ekonomit endet pambritshme (nprmjet krijimit tFondit t Zhvillimit t Pyjeve dhe nxitjess donatorve vendas e t huaj, q nukkan munguar kto dekada ...);

Kritere nxitse e lehtsuese pr subjek-tet, q investojn n pyje, si: t drejtaekskluzive e afatgjata prerjeje, uljetarifash pyjore, etj;

Lejimi i konensioneve t huaja, pr ak-tivitete komplekse, n ekonomit pyjore;

Prmirsimi i procedurave t ankanditdhe vendosja, pr firmat konkurruese, ekritereve rigoroze profesionale e t paji-sura me teknika pune t prshtatshme;

Ndrmarrja e nj projektipilot prformn e ankandit, n shfrytzimin epyjeve (konkurrenca vetm pr prerje -nxjerrjen e lnds n rrug apo destina-cion, ndrsa tregtimi i saj, bruto apo iprpunuar, nj e drejt e organeve pyjore);

Dhnia e s drejts ligjore kontrolluese,organeve pyjore, n gjith linjn e pr-dorimkonsumit t lnds s drurit, tvjel nga pyjet;

Bashkpunimi i ndrsjell me organetgjyqsore, pr vjeljen e vlerave moneta-re pr dmet n pyje, etj.

Ka shum rregulla dhe masa n vendapo dhe ndrkombtare, si pr spe-cie bimore apo shtazore, q duhenruajtur, shtuar, etj. Por, shpesh pak e ndiejmmungesn apo shtimin e ndonjrs prej ty-re n veanti. Se u shtuan psh ca ifte pelika-nsh n Karavasta, pak u bn prshtypjeshum njerzve. Ndrsa pr pyjet shtshum m ndryshe! Pr pyjet kemi nevojdhe shqetsohemi t gjith! Pr pyjet kannevoj edhe ata q vet i shkatrrojn prt ngritur resorte turistike n vend t tyre.Nevojn e pyjeve e ndjejn edhe vet sho-qatat e sharrxhinjve, q i presin pa lejeedhe n ditt e sotme. Bile, edhe ata q printeresat e tyre, u vn zjarrin pyjeve, thell -

thell e vuajn mungesn e tyre! N nj ve-nd pa pyje, t mbyt vapa dhe pluhuri n be-har, t mbyt balta dhe shiu n dimr, por tthan edhe acari, pa llogaritur gjith pasojate tjera, q lidhen me ta. Pa pyje, dhe ktusmund t mos prfshij edhe shkurretat, qjan ndr m t masakruarat, apo dhe liva-dhet e kullotat, brezat e sotm jan t dnuart mbeten n mjerim, n arratisje e sipr Prgjegjsia e dmtimit t pyjeve nuk mun-det kurrsesi t jet e Shrbimit Pyjor. Ajoerdhi njlloj si u shkreh e gjith ekonomiashqiptare pas viteve 1990, ashtu si u shpr-bn psh, Hotel Dajti e Piramida n mest Tirans, si u shprbn t gjitha ndrma-rrjet industriale, t gjitha kooperativat e fer-mat bujqsore, si u grabitn lumenjt nshtratet e tyre, si u pushtua toka me ndr-time, etj. Kuptohet, ju (pylltart) ishit mafr, me m shum prvoj dhe gjith jetnt lidhur ngusht me pyjet, prandaj kjo padyshim u dhemb m shum. Por, pr t mb-rojtur pyjet na takon t gjithve! Pr kt,duhet edhe ju gjithmon t gjeni shtigje ba-shkpunimi me t gjith, sa t mundni, pr-fshir dhe vendimmarrsit. Kam bindjen seka mes tyre q, si shum t tjer, e kuptoj-n mir shtjen e pyjeve. Edhe Moratoriumii vendosur i prket ksaj fryme. Nse hartue-

sit e tij nuk jan kshilluar me ju, e kanshum gabim. Ju duhet t ishit t part met cilt Qeveria duhet t bashkpunoj prPyjet dhe Kullotat. Ju i njihni mir problemet,dini shtigjet e duhura, jo vetm n pyje, poredhe pr zgjidhjen e problemeve t tyre.Un mendoj se nuk sht asnjher vonq Qeveria t gjej rrugt e mundshme tkorrigjimit, t uljes me ekspertt m meprvoj t fushs. Un nuk e njoh mirMoratoriumin, apo projektligjin e ri pr Pyjet,pasi nuk jam ekspert i mirfillt i fushs,por mbshtes ato q ju propozuat lidhur mendalimin e eksportit t druve t zjarrit, qymy-rit t drurit dhe gjith lndve t paprpunu-ara pyjore; n fund t fundit jan kto qshkaktuan shkatrrimin e plot t pyjeve, joprdorimi i brendshm i tyre. Un mbshteskrkesn pr krijimin e Agjencis Komb-tare t Pyjeve dhe Kullotave, me qendr nTiran dhe deg n t gjitha njsit admini-strative. Pyjet e meritojn n gj t till!Inspektorati pyjor duhet t jet pjes e k-saj Agjencie. Monitorimi i pyjeve dhe kullo-tave duhet t jet pjes e saj, por edhe Kr-kimi pr shtimin e siprfaqes pyjore.Riprsris se ne duhet t krkojm q Qe-veria t vendos n planet strategjike tzhvillimit, q siprfaqja pyjore t shtohet

Mendime t specialistve

RRETH MORATORIUMITPR SHFRYTZIMIN E PYJEVE

Prof. Dr. MIHALLAQ KOTRO

n dhjetvjeart q do t vijn. Nse sotajo ka zbritur n 10-15 % t siprfaqes svendit, duhet krkuar q t shtohet, tshkoj t paktn n 25-30 %, deri n vitet2030. Pr kt, duhet jo vetm ndalim pr-dorimi, Moratorium, por gjithmon pyllzim,shtim i siprfaqes me pyje, shfrytzim mekujdes brenda kritereve riprtritse. Pr fatt mir pyjet dhe shkurretat jan riprtritse.Pr t plotsuar nevojat tona, duhet t mbje-llim, gjithmon n mbshtetje edhe tFidanishteve pyjore pr t prodhuar fidant bimsis pyjore n vend, sa m cilsore t shndetshm. Kjo nuk sht detyr ve-tm e Ministris s Mjedisit, por edhe e asajt Bujqsis dhe e strukturave t saj. Pyll-taria dhe ndrmarrjet pyjore, q merren membjellje, rritje dhe shfrytzim t pyjeve, jannj deg e rndsishme e bujqsis, ashtusi pemtaria, vreshtaria, peshkimi, etj.S fundi, desha t nnvizoj se tranzicionet,ligjet dhe rregullat, moratoriumet, ikin evijn, por pyjet mbeten, pavarsisht ngabarbarizmat e astit mbi ta!Gjej rastin t prshndes botuesit e GazetsKurora e Gjelbr, e cila prej vitesh informonlexuesit pr gjendjen e pyjeve e t mjedisitn prgjithsi dhe sht ven n shrbimt ktyre sektorve jetik pr vendin.

PYJET JAN JETIK PR VENDINALEKO MIHOProfesor i Botaniks, Departamentii Biologjis, FSHN, UT

3zgjidhje pr shtje mjedisoredhe biodiversitetin. Gjithashtu,synohen grupet prodhuese dhekomunitare t formalizuara, siShoqatat e pyjeve, t ujitjes, bi-mve mjeksore, bujqsi, bletari,etj. Fondet e Iniciativave lokaledo t jen t hapura ne dy rau-nde aplikimi, me nj fond ndispozicion pr secilin raund nshumn EUR 225.000. Raundi ipar ka prfunduar dhe janshpallur 14 organizatat fituese,t cilat kan filluar zbatimin eprojekteve; s shpejti do t ha-pet raundi i dyte. N total proje-kti synon t nngrantoj EUR450.000 pr projekte dhe inicia-

tiva q vijn nga organizatat eshoqris civile.Projektet dhe aktivitetet priori-tare t ktij fondi jan: Veprimet q promovojn rri-

tje t ndrgjegjsimit, lobimdhe advokim pr shtje qlidhen me fushat kryesore tndrhyrjes;

Veprimet lokale q zbatohennprmjet proceseve me pje-smarrje dhe me prfshirjene gjer t qytetarve;

Trajnime praktike dhe t pr-shtatshme, ndarje dhe pasu-rim informacioni, nse shoq-rohen me veprime n terren,q nxisin forcimin e struktu-

rave dhe krijim rrjetesh tOJF-ve n nivel fshati, qytetiapo rajoni;

Aktivitete q promovojn ini-ciativa q gjenerojn t ardhuralidhur me biodiversitetin dhe /ose mbrojtjen e mjedisit.

Mbrojtja e mjedisit dhe bio-diversitetit jan fushat e ndr-hyrjes s Fondit t IniciativaveLokale. Prparsi do tu jepettemave t mposhtme: Mbrojtja dhe rigjenerimi i eko-

sistemeve dhe habitateve; Mbrojtja e specieve t rralla

apo me rrezik zhdukjeje, bren-da ose jasht zonave tmbrojtura;

Menaxhimi i qndrueshm iburimeve t rralla dhe vler-simi i dukshm dhe i monitorue-shm i impaktit mbi mbrojtjene biodiversitetit, n veantin mirqeverisjen e burimevelokale dhe kombtare, kanalete marketingut, prodhimet edyta t pyllit, eko-turizmin,drut e zjarrit, dhnia e vlera-ve t zonave periferike n zo-nat e mbrojtura, etj.;

Aktivitete q prmirsojn tdrejtat e qytetarve n lidhjeme menaxhimin e burimevenatyrore;

Menaxhimi dhe kontrolli igjuetis dhe peshkimit;

shtje t tjera, q kan tbjn me biodivesitetin dhembrojtjen mjedisore.

Komponenti i Rritjes s kapacite-teve dhe rrjetzimi pr shoqatate shoqris civile, konsiston ncikle t ndryshme trajnimesh,pr: Shkrimin e projekt-propo-zimeve, avokatsin dhe lobi-min, kuadrin ligjor mjedisor, etj.,si dhe shkmbime dhe ndarjeeksperiencash mes organizataven nivel kombtar e rajonal, mevizita studimore dhe panaire tndryshme. Gjithashtu, pjes ektij komponenti sht edhekrijimi i forumit t organizatavet shoqris civile q punojnn fushn e mjedisit, duke for-muar rrjetin e tyre t quajturForumi Eco-Nord q do jetnj aktor i fuqishm i shoqriscivile n Shqiprin e Veriut.

PROJEKTI ECO-NORD, INSTRUMENTPROJEKTI ECO-NORD, INSTRUMENTPROJEKTI ECO-NORD, INSTRUMENTPROJEKTI ECO-NORD, INSTRUMENTPROJEKTI ECO-NORD, INSTRUMENTPR FUQIZIMIN E SHOQRIS CIVILEPR FUQIZIMIN E SHOQRIS CIVILEPR FUQIZIMIN E SHOQRIS CIVILEPR FUQIZIMIN E SHOQRIS CIVILEPR FUQIZIMIN E SHOQRIS CIVILE

N VERI T SHQIPRIS!N VERI T SHQIPRIS!N VERI T SHQIPRIS!N VERI T SHQIPRIS!N VERI T SHQIPRIS!

Nga brigjet e Atlantikut derin brigjet e Detit te Zi, nuk ka njvend tjetr n Evrop ku pyjetjan n gjendje kaq kritike sa nShqipri. Jam n pension, jamm i lir e lviz shum, kam kon-takte me koleg nga vende tndryshme dhe kjo m mund-son t njoh gjendjen e pyjeve nkontinentin ton. Jan t duk-shme politikat e ndjekura ngavendet evropiane pr mbar-shtimin e pyjeve, sidomos nkt fillim shekulli. N Evrop,pyjet sidomos ato me origjinnatyrore, mbarshtohen krye-sisht n funksion t prmirsimitt jets s njerzve-funksionmbrojts. N Shqipri n mse20 vite tranzicion, burimet py-jore i jan nnshtruar nj mba-rshtimi jo t qndrueshm, porjan prer e djegur masivisht.Dgjoj se pr pyjet n kt fillimviti ka nj vmendje t veantt Qeveris, specialisteve, biz-neseve, t shoqris civile, tbanorve n zonat rurale, tgjith atyre q e kane lidhurjetn me to, apo kane punuar nto. Kjo sht nj an e mir. Porkrkohen masa efektive pr nda-lim t prkeqsimit t gjendjes,pr t parandaluar katastrofadhe degradim pa kthim t mje-disit, sidomos n zonat malorete vendit.

Ky ishte fillimi i biseds meinxhinierin pyjeve Fadil Lluba-ni. Duke e ngar me tej bisednpr kt situate Nse do kishenj shkop magjik, far dondryshoje?, ai u prgjigj: Separi, krkohet nj struktur epavarur, jo e politizuar, me spe-cialist t ndershm e profe-sionist, pra puna fillon me nje-rzit pr t prmirsuar pyjet

. Kontributi i brezit ton, prmse 60 vite, vazhdon ai ishqetsuar - duket se shtshumzuar me zero. Un kamnj jet t lidhur me pyjet, shu-m gjra mund t them e tregoj,prfshi edhe vshtirsit q ke-mi hasur, por kemi pasur dheshum, s bashku me kolegt,duke konturuar Silvikulturnshqiptare, e cila duket se do tmbetet thjesht si fakt historik.Ai veon nga veprimtaria e tij egjat, nj prej momenteve dialo-guese n nj mbledhje me udh-heqjen e lart t asaj kohe, m11 prill 1984, me tem Mbimasat pr zhvillimin dhe shfry-tzimin racional te pyjeve.Aty paraqita nj raport me shi-fra, fakte, arritje por dhe pro-blem q kishte pylltaria. Nn-vizova se problem m i madhishte raporti i zhdrejt i shfry-tzimit me rritjen e pyjeve. Nukmund t vazhdohej me ritmin eprerjes, duke marr mbi nj mi-lion m3 m shum se rritja vje-tore e pyjeve. Pas ksaj, u prca-ktuan dhe u morn disa masakonkrete pr zvendsim t ln-ds s drurit dhe uljen e sasis

q pritej, investimet n pyje ushumfishuan, etj. Por, pas vi-teve 90 nisi nj kasaphane evrtet ne pyje; nuk dihet sapritet dhe ku pritet. Nuk kanevoje pr shifra; shihni si janzhveshur shpatet e maleve dhesi vrshojn lumenjt n fusha eqyte ... Edhe ajo koh, e shtetitmonist, nuk i vlersoi sa duhetpyjet e pylltart, por ishin pik-risht kta t fundit, q u pr-balln me sukses, edhe pse nntrysnin e realizimit t planit tshtetit, duk prmbushur njparim kryesor, t cilin duhettua njoh shoqria shqiptare,at t siguris se vijueshmriss prodhimit pyjor, duke sigu-ruar n masn 90-95 % riprt-ritjen natyrore t t gjith grum-bujve trungishte, t shfrytzua-ra gjat periudhs 1945-1990" ...

Tek flet pr t shkuarn, ndrarritjet e kohs, Fadili veonpyllzimet n formacionet gl-qerore dhe ato n ranishtetbregdetare. U bn mijra hapyllzime me halore, me gshte-nja, akacie, plepa, etj., t cilat,jo vetm gjelbruan kodrat e lu-ginat, por siguruan lndn dru-nore, si dhe mjedise t shn-detshm.

I krkoj Fadilit dika prjetn e tij, pasi n fakt doja taportretizoja n ditlindjen e tij,sepse ja vlen pr tu njohur ngabrezi i ri i pylltarve, pse jo dhepr ta sjelle ne kujtese t kole-gve e bashkkohsve pr kon-tributin e lavdruar n pyllta-rin shqiptare.

Ai vazhdon me pasion, meton disi t lart dhe, me argu-mente, krkon t thot dikatjetr, q lidhet me dmtimin esotm t pyjeve, pr kontributin

e pamundur t pylltarve, tshoh rrug shptimi. Jetoj ta-ni midis Italis, Tirans e Krujs,- nnvizon. Ndjek n media, pordhe nga takimet me kolegt,gjith situatn, q lidhet mepyjet dhe mjedisin. Tek dgjoj setashm dmtimi i pyjeve nukmatet me numr drursh apovllim t prer, por shprehetme mijra ha pyje t dmtuar,vrtet ndjehem keq. Por, sithot populli, m ngulet si thikn zemr kur shoh dmtimin epyjeve t Krasts s Krujs!? Njtrishtim i till shpesh m bn tngurroj ta shoh at mjedis tdmtuar n mnyrn m t pa-imagjinueshme!... Bashk mekolegt e mi t nderuar, drej-tuam e organizuam qindra pun-tor pr disa vite; gropat ha-peshin me qysqi e leva, dheu umblodh me kova e tezga, pr tmbjell pisha e krijuar at pyll,q i dha m shum vlera Krujsdhe gjitha zons ....

Duke insistuar tek qllimi ishkrimit dhe midis shum ve-primtarive q prmban jeta e tij,

munda t prmbledh: Fadil Llu-bani u lind n Kruj me 5 shkurt1941. Jeta dhe lidhja e tij mepyjet z fill q n moshn 14vjeare, n shkollimin e mesmpyjor n Tiran (1955-1959). Mshum se rezultatet n msime,dashuria dhe pasioni pr naty-rn e pyllin n veanti, duket seiu ngulitn nga gjyshi i tij, Haj-dari, i cili disa vite kishte punuarrojtar pyjesh n Qaf-Shtam,n vitet 1914-1915.

Pas teknikumit, Fadili vazh-doi studimet e larta. Ishte brezii dyt inxhinierve t arsimuarn vend (1960-1965). Sapo udiplomua inxhinier pyjesh, ucaktua t punonte n Kruj. Enisi punn specialist dhe, sapou krijua Ndrmarrja Pyjore eKrujs, n vitin 1968, emroheti pari drejtor i saj ndrmarrje,prreth 11 vjet. Fadili, s bashkume kolegt, bri shum pun npyje e fidanishte, sa mund tthuhet se ngriti monumente tgjelbra, qe ndryshuan duk-shm mjedisin pyjor n rreth.

Shqipria, vendi i pyjevet munguar Sipas biseds me Dr. Fadil Llubanin,

Laureat i dy mimeve t Republiks

Prgatiti Inxh. GJON FIERZAAgjencia Kombtare e Mjedisit

Pyllzime n Krastn e Krujs

Dr. Fadil Llubani

Vijon n fq. 6

Vijon nga fq. 1

4Natyra malore al-pine tipike, kli-ma dhe bimsiai japin rajonit t Alpevenj vler mjaft t vea-nt si peizazh turistik, sirajon me potenciale dhemundsi mjaft t mirapr zhvillimin prspek-tiv. Bukuris se bjeshk-ve t larta, me bardhsi-n e dbors, ujit tftoht dhe ajrit t fresktu shtohen edhe petku igjelbr i prbr nga bi-m t ndryshme dhemjaft t larmishme, luletshumngjyrshe, qmbulojn livadhet e ln-dinat e zons, cicrimate zogjve dhe larmia efauns dhe flors.Prgjithesisht, bimsiadhe mjedisi n kt rajongjenden n harmoni tplot, aq sa modifikimete ktij mjedisi nuk do tishin n t mir t ruaj-tjes s ekosistemit.Rajoni i Alpeve karakte-rizohet nga nj larmi emadhe habitatesh naty-rore, si: i) pyll ahu e rro-bulli dhe pak shkorreta;ii) livadhe subalpine ealpine; iii) shpate t the-pisura glqerore e gro-pa; iv) prrenj me zalli-shte e akellishte dhe ujlumi; v) shpella e gjys-mshpella; vi) toka t la-gshta, toka bujqsore,etj. Kushtet klimaterikedhe lartsia mbi rrafshine detit kan br q nAlpe, n drejtim verti-kal, t radhiten katrbreza bimor t dallue-shm qart, t cilt jan:i) shkurret mesdhetare;ii) dushqet; iii) ahishtet ehalort; iv) kullotatalpine.

Kati i shkurreve mes-dhetare. sht kati i pa-r, q fillon nga pika m

e ult dhe arrin deri nlartsit 300-400 m. K-tu kryesisht jan nnka-tet e shibljakut dhe tpseudomakjes, si njihenndryshe, shkurret gje-thernse dhe specietkryesore jan: Driza(Pallurus spina-christi),thana (Cornus mas), ba-shtra (Forsythia europa-ea) tek shibljaku dhe bu-shi (Buxus sempervirens),dllinja e kuqe (Junipe-rus oxycedrus) tek pse-udomakja, shkoza (Ca-prinus sp.), etj. Nj pjese mir e ktij kati bimorsht shpyllzuar prhapjen e tokave bujq-sore, por tashm (ktovitet e fundit) po e rimerveten. Prbn nj arealmjaft t mir pr kullot-jen e kafshve shtpiake,si dhe pr strehimin ekafshve t egra me trupt vogl (lepuri, dhelpra)dhe kafsh t tjera, qher pas her vizitojnkt zon sidomos kur kadbor t madhe.

Kati i dushqeve. Ky katshtrihet n lartsit400-1000 m, ku mbizo-trojn dushqet (Quercus)dhe speciet kryesorejan: Bungu (Quercus pe-traea), shkoza e bardh(Carpinus betelus), fra-shri i bardh (Fraxinusornus), qarri (Quercuscerris), krekza (Acermonspessulamum),panja (Acer pseudopla-tanus), lajthia (Corylluscoluma), mlleza (Ostryacarpinifolla), blini (Tiliaplatyphllos), plepi i zi(Populus nigra), plepi iegr (Populus tremula),verriri (Alnus glutinosa)dhe sidomos gshtenja(Castanea sativa). shtpr tu theksuar se gsh-tenja formon nj pyll t

vertet n zonn e Reit,por gjendet edhe n zonat tjera. N brezin e du-shqeve ka shkurre tndryshme si: Murrizet(Cretagus), shkoza e zez(Carpinius orientalls),driza (Pallurus acuieatus),boshtra (Forsythia euro-paea), thana (Cornusmas), etj., si dhe bim

qsuesi kryesor, pormund t shoqrohet meshkurre shtatshkutra, si:Grathata (Erica her-bacea), mjedra (Rubusideus), dllinja e zez(Juniperus communis),etj., si dhe bim barish-tore, si: Sanikula evro-piane (Sanicula euro-pea), luzula pyjore(Luzulo sylvatica), aji imalit (Sideris reaseri),etj. Ahishtet prbjnburimin kryesor t ln-ds drusore, e cila sido-mos dy dekadat e funditsht dmtuar, por nmjaft shpate malesh (si-domos ato q jan largrrugs s makins), kandodhur nj shtim dherritje e shpejt e ahishteve.

Kati i kullotave alpi-ne. sht kati m i lart,shtrihet n lartsit1600-2000 m dhe kappjest e larta t vargma-leve. Bimsia barishtoresht e ndryshme, ku ve-ojm: Gramoret (Gra-minaceae) dhe bishtajo-ret (Leuguminosae). T

tr vegjetacioni. Kufiri iposhtm i ktyre kullo-tave formohet prej pyllitt shkurreve, ku vendinkryesor e zn dllinjaxhuxhe (Juniperus nana)dhe pjerrza e rreme(Rhamnus alpine). Njgrup t veant t bi-msis s zons e pr-bjn dhe krpudhat, ja-n parazitare dhe rritenn t gjitha katet bimoret zons, jan t shumtapor ndr m kryesoretjan: Amanita phalioi-des (helumuese), Ama-nita verna (vdekjepru-rse), Inocybe pato-uillardi (e helmt), Ino-cybe jastigiata (e hel-mt), Russula mairi (epangrnshme), Coprinussilvaticus (pa vlera ush-qyese), Boletus luridis (engrnshme), Volvariellaspeciosa (e ngrnshme),Collybia peronata (e ng-rnshme) e mjaft t tjera.

Bimt aromatike janbim q prpunohen prt nxjerr vajra esencia-l, t grumbulluar npjes t veanta t tyre.Pr vajrat e tyre shfryt-zohen: Pisha e bardh (P.sylvestris), arneni (P.heledreichi), bredhi ibardh (A. alba), dlli-nja e kuqe (J. oxycedrus),mendra e egr (M. pull-gium) e mjaft bim ttjera, t cilat banort imbledhin dhe i shesin npika t ndryshme tgrumbullimit; m pas iprpunojn. Pr shkak tlargimit t popullatsnga zona, si dhe t gjet-jeve t mundsive pr tsiguruar t ardhura, sa-sia e pjesve t bimvedhe esencave t nxjerraprej tyre, ka rn. Me-gjithat, banort vazh-dojn ti konsiderojnesencat vajore t bimvesi nj mundsi mjaft tmir pr t siguruar tardhura, sidomos naspektin sezonal.

Bimt mjeksore janbim q prbjn lndvepruese, q ndikojn norganizmin e njerzve et kafshve dhe prdo-

ren pr parandalimin,lehtsimin dhe mjekimine smundjeve t ndry-shme. T tilla jan:Xhrrokulli (Calchichumautomnale), murrizet(Crataezus), kamomili(Chamomilla recuita),gjethedellit (Plantagomajor), hithra (Urticadioica), manaferra (Ru-bus ulmifollus), mullaga(Malva sylvestris), gra-mi (C. dactylon), trn-dafili i egr (Rosa cani-na), mjedra (Rubusideus), agulija (Primulavulgaris), sanza (Gen-tiana lutea) etj. Edheprsa i prket bimvemjeksore banort e zo-ns s Alpeve kan paturtradita n njohjen dhegrumbullimin e tyre. Nmnyr t veantgrumbullimi i bimvemjeksore isht m itheksuar gjat viteve tekonomis s centrali-zuar, kur banort kishinplan t caktuar pr sasitq duhej t grumbullo-nin. Kjo solli edhe njdmtim relativ t sasiss bimve q rriteshinspontanisht, por tashmnj pjes e ktyre llojevee kan rimarr prsriterritorin e tyre, dukeu br pjes e rndsish-me prbrse pr bim-sin e zons. Prve di-versitetit q ato paraqe-sin n bimsin e zons,bimsia e quajtur mjek-sore prbn nj mundsimjaft t mir pr rritjene t ardhurave t bano-rve t zons.

Kafsht e egra (fauna)t zons. Si rezultat ishumllojshmris sburimeve dhe t gjithkomponentve fiziko-gjeografik e klimatik,zona e Alpeve ka dheshumllojshmri t botsshtazore, e cila n mjaftraste sht origjinale dhee veant. N prgjithsibota shtazore sht m eprqndruar n katet bi-more t ahut dhe t kullo-tave alpine, pasi aty gje-jn m leht ushqimindhe strehimin e tyre. Ngagjitart kryesor takohen:

Flora dhe Fauna e alpeve ShqiptareFlora dhe Fauna e alpeve ShqiptareFlora dhe Fauna e alpeve ShqiptareFlora dhe Fauna e alpeve ShqiptareFlora dhe Fauna e alpeve ShqiptareProf. As. Dr. ZEF GJETA

barishtore: Luzula shu-mlulshe (Luzula multi-flora), boka dygjeth-she (Scilia bifolia), etj.Drurt e dushqeve janprer gjat sistemit tshkuar n shum vendepr hapjen e tokave buj-qsore dhe nj pjes kaqen kthyer n blloqeme dru frutor. N pr-gjithsi kto toka janabandonuar pas ndry-shimeve q ndodhn nperiudhn e tranzicionit,duke i kthyer kto tokan kullota pr bagtit,por bimsia e shkurreveka filuar t dal dhe pokthehet n origjin.

Kati i ahut. Konsidero-het nj nga katet m trndsishme dhe shtri-het n lartsit 800-1800 m. Prbhet ngady bim kryesore: Ahi-shte (Fagaceae) dhepishnaja (Pinceae). Tekahishtet, ahu (Fagussylvatica) sht prfa-

parat jan kryesisht bari-shte nga familjet: Bisht-pelz (Festuca), xhufka(Nardus), flokza (Poa),etj. Kurse t dytat janfamiljet e trfileve (Tri-folium), thuapule (Lo-tus), etj. N kullotat ezons s Alpeve takohenedhe shkurre t tranda-filit t egr (Rossa mo-llis) dhe t shelgut, etj.Speciet kryesore gramo-re n kullotat alpine tzons s Alpeve jan:Grami (Cynodon), xhuf-ka (Nardus stricta),floksina e mesme (Poamedia), sanza (Gelatianalutea), egjra shumlul-she (Lolium multiflo-rum), etj., kurse ngabishtajoret jan: Trfili ialpeve (Trifolium alpe-stre), terfili i livadheve(Trifolium pratense), sy-gjarpri (Lathyrus aph-aca), etj. Ky kat dallohetpr pasuri dhe larmi tmadhe bimsh barishto-re me periudh t shkur-

5Ariu i murrm (Ursusarctos), q nga zoologtquhet prtaci i hutuardhe i shmtuar i pyllit.Ariu i alpeve rritet derin 2 m i gjat, 1 m i lartdhe me pesh 180-200kg tek individt e rritur.Trupi i tyre sht i mbu-luar me qime t ashpra,kafe t errta. Jeta e ari-ut t murrm zakonishtsht 35-40 vjet. Tako-het n pjest e larta tmaleve. Vlersohet sikafsh e rrall e venditton dhe mbrohet meligj, ndaj ndalohet gjue-tia e tij. Megjithse nuk esulmon njeriun, n ra-stet e bors s madhe,banort bjn kujdes prvete, familjen dhe bag-tit e tyre.Ujku (Canis lupus),kafsh grabiqare, mish-ngrnse, me trup tlart 70-80 cm, t gjatl00-140 cm, t mbuluarme qime ngjyr hiri tmurrme deri n t kuq-rremt. Jeton n pyjepr 15-16 vjet dhe ush-qehet me bagtit qmbarshtojn fermert ezons, por edhe me kaf-sh t egra. Gjuetia lejo-het me t gjitha mjetetdhe arrihet n mjaft ras-te nga banort si me leqeashtu edhe me arm zja-rri (qofshin ato gjuetieapo jo).Rrqebulli (Lynx ly-nx), sht kafsh grabi-qare mishngrnse efamiljes s maces. Mbu-lohet nga nj gzof i bu-kur e i kushtueshm,lara-lara. Ka vlera si prbiodiversitetin, ashtuedhe pr gzofin. Gjuetialejohet n mnyr sezo-nale. Por, n kushtet qndodhet aktualisht rr-qebulli konsiderohetkafsh q rrezikon tpaksohet shum, ndajkrkohet t mos gjuhet.akalli (Canis aure-us), sht kafsh grabi-qare, mishngrnse efamiljes s qenve, i lart70-90 cm, me ngjyrhiri n t verdh. Jetonn pyje rreth 15-18 vjet.sht i prhapur kryesi-sht n lartsi t mdha,ushqehet me krminj.Dhelpra (Vulpes vul-pes), sht kafsh e egrmishngrnse e familjess qenve, me trup tgjat 1.7-2 m e t lart35-40 cm, me qime tkuqrremta n t verdha.Zakonisht jeton deri n15 vjet. Takohet n tgjith territorin e zons,n male e lugina. N mja-

ft raste bhet shqetsuese,pasi ka raste q ha tgjitha pulat n nj kotec.Kunadhja apo shqar-thi (Martes foina),sht e pranishme kudo,si dhe dhelpra, ka gzoft vlefshm me ngjyr tmurrme, gush t bardh.Ushqehet me kafsh dheshpend, t cilat i gjuankryesisht n botn eegr t zons, pasi rrishum larg njerzve dheqendrave t banuara.Zardafi (Martensmartens), ngjan mekunadhen, por me trupm t madh dhe me g-zof t kushtueshm,ngjyr t shndritshmedhe gush t verdh.Krkohet mjaft nga gjue-tart, por ata nuk arrijnt gjejn leht, pasi nukka shum individ; poashtu, sht kafsh metipare t egra ttheksuara.Baldosa (Meles me-les), jeton npr shku-rre, duke krijuar strofkann dhe. Nuk ka shumvlera ekonomike prgjueti, por ndikon nbiodiversitetin e zons.Shrben kryesisht sishrbim pr kafsh ttjera t egra t zons.Qelbsi (Alustala pu-torius), gjendet n nu-mr mjaft t kufizuar dhejeton n zona t larta. Kakarakteristikat e lloji,t pashfaqur ndonj t vea-nt. Nuk ka ndonj rn-dsi pr banort, porndikon n shtimin e di-versitetit t kafshve tegra t zons.Dhia e egr(Rubicapra rubica-pra), sht gjitar barngr-ns, ripertrypse, mebrir t gjat, me trup tlart 70-80 cm e gjersi110-120 cm (ndonjeheredhe m shum). sht eprhapur n horizontet elarta malore, mjaft largzonave t banuara. Kanj jetgjatsi mesatarerreth 25 vjet. Shpeshshfaqet n kope, deri 15krer. Pr rndsin emadhe q ka, mbrohetme ligj, pasi krkohet egjuhet pa pyetur as prsezonin e riprodhimit.Lepuri i egr (Lepuscapensis), sht kafshbrejtse, me vesh tgjat e me trup deri 60cm gjatsi. Jeton 6-8vjet. Takohet n t gjithterritorin e zons. Eshtobjekt gjuetie dhe me-gjith shtimin e madhnatyral t tij, prsrisht mjaft i krkuar.

Derri i egr (Sus scro-fa), ushqehet thuajse mdo gj q gjen n pyll.Ka trup t lart 60-80 cm,i gjat 120-160 cm, mengjyr t murrme-hirideri t murrme-kafe.Rritet n zonat pyjore,jeton 25-30 vjet. N ktzon emrtohet thiu iegr. Ka raste q zbretderi n tokat e punuardhe dmton t mbjellat.Kaprolli (Capreoluscapreolus), sht bar-ngrns, riprtyps, metrup t lart 60-70 cm et gjat 130 cm; zakoni-sht peshon 15-25 kg. Kangjyr t prhimt. Rri-tet n zonat pyjore dhejeton 25 vjet.Brejtsit (Rodentia)m t prhapur jan: Ke-tri (S. vulgaris), miu i za-konshm dhe geri (Gils gils).Takohen edhe shum llo-je gjitaresh t qet, si:Nusja e lals (M. mivalls),urithi (T. caeca), iriqi (E.concolor), lakuriqt enats (Chrioptera), etj.

Shpendt, q jetojn nkt zon jan: a) Me ba-nim t prhershm dheb) q shtegtojn dhe gje-nden aty vetm pr ve-rim. Nga shpendt mebanim t prhershmtakohen: Shqiponja (Aqu-ila chrysaetos), me trupt gjat 80-90 cm e pe-sh 4-6 kg, me ngjyr tmurrme, me pupla t

pllumbi i egr (C. llvia),gardalina, etj. Nga shpe-ndt shtegtar takohen:Pupca (U. epops), dall-ndyshja (H. rustica), qy-qja (C. canarus), qukapi-kt (Picus spp.), etj.Shpendt shtegtar vijngjat vers dhe ndrtojnfolet e tyre dhe largo-hen n dimr, kur ulentemperaturat.Zvaranikt jan t shu-mt dhe t shumllojshm.Jan t prhapur n tgjitha fshatrat e ksajzone dhe ndahen n dygrupe kryesore: bresh-kat dhe lusporet. N gru-pin e breshkave vlen tprmendet breshka e za-konshme (Testudoher-mani), e cila paraqet ti-pare t njjta me ato qrriten n zonat e tjeraprreth. Kurse n grupine lusporeve (skllamatet)bjn pjes: Zhapiku igjelbr (L. viridis), har-dhuca (L. muralis), bulla-ri (O. apodus), bolla mekatr vija t bardha (E.qliatorlineata), bolla eshtpis (E. longissima),gjarprinj t ndryshm,si: Collbur jugularis, etj.,gjarpri i ujit (Natrixnatrix), si dhe neprka ezakonshme (Vipera amm-odytes), Vipera berusdhe Vipera ursini, etj.Amfibt jan t shumtdhe ndahen n dy grupe,me bisht (Caudata) dhepa bisht (Ecaudata).

gjata, me sqep t zi e gi-shtrinj t verdh, mekthetra t forta. Jeton50-70 vjet, por edhe mshum dhe prbn njsimbol mjaft t spikaturt alpeve shqiptare. Poashtu, takohen: Shkaba(G. fulvus), skifteri (A. ni-sus), orli (B. buteo), huti-ni (B. bubo), sokoli (F.tinnuculus), korbi (C.corax), thllza e malit(A. graeca), mllenja osemullizeza (T. merula), gu-shkuqi (E. rubecula),trishtili (P. montanlis),bilbili (L. megarhynchos),kukuvajka (G. passevi-num), sorra (C. cornix),zogu i bors (T. coelebs),gargulli (S. vulgaris),grizhla (G. glandarius),

Amfib me bisht jan: Ebukura e dheut (S. salama-ndra), tritoni i alpeve (T.alpestris), salamandra ezez (S. atra). Megjithsejan mjaft t prhapur,thuajse n gjith zonn eAlpeve, nuk prbjn ndo-nj shqetsim pr bano-rt e zons. Kurse amfi-bt pa bisht jan:Bretkosa e zakonshme (R.ridibunda), bretkosa epyllit (R. temporaria),bretkosa e ujrave t m-bla (R. dalmatica), thith-lopa (B. bufo) dhe thithlo-pa e gjelbr (B. viridis), etj.Insektet n zonn eShkrelit jan t shumtdhe t prhapur thuajsen t gjith territorin.

MORATORIUMPR PYJET NREPUBLIKN E

SHQIPRISN mbshtetje t neneve 78, 81, pika 1, 83, pika 1, dhe84, pika 4, t Kushtetuts, me propozimin e nj grupideputetsh, Kuvendi i Republiks s Shqipris

VENDOSI:

Neni 1 - QllimiQllimi i ktij ligji sht t reduktoj ndrhyrjet mbifondin pyjor, t degraduar, si pasoj e mbishfrytzimitdhe dmtimeve t tjera, me synim prmirsimin dherehabilitimin e gjendjes s tij.

Neni 2 - Objekti dhe fusha e veprimitObjekti i ktij ligji sht ndalimi i ushtrimit tveprimtaris s shfrytzimit t lnds drusore n fondinpyjor publik/privat n t gjith territorin e Republikss Shqipris, tregtimi i produkteve t tij, ndalimi ieksportit t lnds s drurit t paprpunuar, lnds sndrtimit, druve t zjarrit, si dhe i qymyrit t drurit.

Neni 3 - Prjashtim nga fusha e zbatimit1. Prjashtohen nga fusha e zbatimit t nenit 2 t ktijligji:a) Shfrytzimi i lnds drusore pr plotsimin e nevojavet banorve t bashkive pr dru zjarri;b) Rastet e ndryshimit t destinacionit t fondit pyjordhe kullosor, referuar legjislacionit n fuqi;c) Shfrytzimi i lnds drusore pr rigjenerimin,shndetsimin e pyjeve dhe pastrimin e mbetjevedrusore.2. Kriteret dhe procedurat pr zbatimin e shkronjavea dhe c, t piks 1, t ktij neni, prcaktohen mevendim t Kshillit t Ministrave, me propozim tministrit prgjegjs pr pyjet.

Neni 4 - T drejtat pr shfrytzimin e fonditpyjor

T drejtat ekzistuese pr shfrytzimin e fondit pyjorpublik/privat, t fituara sipas procedurave ligjore nfuqi, pezullohen deri n daljen e vendimit t Kshillit tMinistrave, t parashikuar n pikn 2, t nenit 3 t ktijligji, dhe n prfundim t ktij afati ushtrohen vetmpr veprimtarit e prcaktuara n shkronjat a dhec, t piks 1, t nenit 3 t ktij ligji, sipas dispozitavet rinegociuara t kontratave.

Neni 5 - Afati i zbatimitAfati i zbatimit t ktij ligji sht 10 (dhjet) vjet ngadata e hyrjes s tij n fuqi.

Neni 6 - Sanksionet1. Shkeljet e ktij ligji, kur nuk prbjn vepr penale,prbjn kundrvajtje administrative dhe dnohen megjob, n vlern 5 000 000 (pes milion) lek.2. Ndaj vendimit t dhn n zbatim t piks 1, t ktijneni, bhet ankim n prputhje me legjislacionin n fuqipr kundrvajtjet administrative.

Neni 7 - Institucionet prgjegjse pr zbatimin eligjit

Ngarkohen Ministri i Mjedisit, Ministri i Punve tBrendshme, Ministri i Financave dhe bashkit przbatimin e ktij ligji.

Neni 8 - Aktet nnligjoreNgarkohet Kshilli i Ministrave, q brenda 6 muajvenga hyrja n fuqi e ktij ligji, t nxjerr aktin nnligjorn zbatim t piks 2, t nenit 3, t tij.

Neni 9 - Hyrja n fuqiKy ligj hyn n fuqi menjher.

6Veohet studimi dhe zbatimi i pyll-zimeve n formacionet glqerore tzhveshura, nga Krasta e Krujs deri nMilot, n rreth 1500 ha. Ishte ky masiv iri pyjor, q bashkqytetart filluan tathrrisnin me emrin Pylli i Fadilit, sinj falnderim shoqror pr t, duke ufinalizuar edhe me nderimin e tij, n vitin1984, me mimin e Republiks, t shka-lls s Dyte.

Puna profesionale cilsore, kmb-ngulja dhe ndjesia pr m shum arritjee kontribute, e uan Fadilin specialist nDrejtorin e Pyjeve pran Ministris sBujqsis, ku punoni n periudhn 1977-1982. Aty ai kontribuoi n studimin,kryerjen e pyllzimeve dhe shrbimevet tjera pyjore n gjith vendin. Fadili nkto vite pak koh kalonte n zyr. Aiishte i kudogjendur, nga veriu n jug.Arriti t njoh t gjitha ekonomit pyjoredhe problemet q lidheshin me trajtimine tyre n do rreth. Kjo njohje e thelle dota ndihmonte me vone pr shume stu-dime e shkrime dhe n organizimin e rea-lizimin me sukses t Inventarizimit tpyjeve n vitet 1984-1985.

Pas viteve 80, ndrmarrjet pyjoredhe ato t shfrytzim-prpunimit t dru-rit dhe letrs, kishin nj pesh jetike nzhvillimin ekonomik t vendit. Kjo ve-primtari duhej mbshtetur dhe mestudime, krkime shkencore dhe eksperi-mentime, q pyjet, burimet pyjore, tzhvilloheshin e shfrytzoheshin ne m-nyre te pashtershme. N prmbushje tktij misioni, u krijua Stacioni i Pyjevedhe Kulturave Eterovajore, q m vonu zgjerua dhe u kthye n Instituti i Pyjevedhe Kullotave. Drejtor i ktij stacioni uemrua Fadil Llubani, i cili n kt detyrpunoi nga viti 1982 deri me 1990. N ktinstitucion punonin specialist t nivelitt lart, me prvoj, q kishin kryer stu-dime e realizuar projekte t rndsishmen pyje. Jan me dhjetra tituj botimeshperiodike, monografi, manuale e udh-zues t botuar prej tij, ku krahas t tjervejan edhe shkrimet e botimet e FadilLlubanit. Jan disa mij faqe t shkruaraprej tij, si autor e bashkautor, q pa-surojn bibliografin pyjore t Shqi-pris. Si veprimtari m t rndsishme,q edhe sot kan vlera, t realizuara ngaky institucion, veojm: Inventarizimi ipyjeve, Inventarizimi i kullotave, Inven-tarizimi i bimve mjeksore e tanifere.Edhe sot, pas mse tri dekadash, re-zultatet, raportet dhe gjetjet e ktyre

inventarve jan m t saktat e m tplotat dhe mbi to kan funksionuar efunksionojn kadastrat prkatse. Sidrejtues i inventarizimit t pyjeve dhe sibashkautor n prgatitjen e Harts py-jore t Shqipris, Fadil Llubani kulmonn veprimtarin e tij, n vitin 1989laureohet pr her t dyt me mimin eRepubliks, t shkalls s Tret.

N vitin 1989 u krijua Drejtoria ePrgjithshme e Pyjeve, institucion qen-dror thuajse n nivel ministrie, qfunksionoi deri n vitin 2005. N vitin1990 n stafin e ktij dikasteri u pr-zgjodh edhe inxhinier Llubani. Ndryshi-met politike q nisn n vendin ton,lindja e ekonomis tregut, sigurisht dhepr pylltarin krkonte prshtatje mekt sistem. U ngritn disa struktura treja. Fadili n vitin 1991 u emrua pr-gjegjs i seksionit t policis pyjore, kuhartoi s pari detyrat dhe rregulloren efunksionimit te ktij sektori dhe tpolicis pyjore. Ai, fal dhe njohjeve tmparshme e zotrimit t dy gjuhve tehuaja, shkoi n Itali, pran COPOFORESTALE IN ITALIA, pr marrjeprvoje pr ngritjen dhe funksionimin eshrbimit dhe policis pyjor sipas mo-delit italian. Por, nuk qe e thn, pasi atofar msoi ne Itali inxhinier Fadili nukdo t mundte ti vinte n zbatim. Nenifamkeq 24/1 e kapi edhe Fadil Lluba-nin dhe, kur u kthye nga Italia, ai e gjetivendin e puns t zn nga dikush tjetr.At dhe disa koleg me emr i kishinlarguar nga puna, gjoja n emr treformave ...

Ishte viti 1992 kur ai u largua pr tmos u kthyer m kurr n shrbiminpyjor. Shtypi i kohs pr ato largime ngapuna t pamotivuara, por dukshm tpolitizuara, ka pasur disa shkrime, kuFadil Llubani veohej si rast tipik i njspecialisti me emr, pr largim t pa-merituar ose m mir t themi se iu dhanj dnim politik. Ai kmbnguli pr tagjetur veten diku afr profesionit. Dikush,pavarsisht politizimit t kohs, do tanjihte e vlersonte si profesionist meshum kapacitet. Dhe, n vitin 1994 filloipun specialist ne Agjencin e Mjedisit,Tiran, t sapokrijuar, ku punoi deri n2001, kur doli n pension. Puna e tij nkt institucion u orientua n nj drejtimt ri, me nj synim strategjik shum larg-pams, n promovimin e vlerave t naty-rs pyjore t Shqipris. Kto vlera domund t ruheshin m mir dhe do tshrbenin pr zhvillimin e shpejt tekoturizmit. N vitet 1994-1995 u reali-

zuan pes dokumentar, pr parqet kom-btare (Lura deri n Bozdovec), nga ba-shkpunimi i Fadilit me TVSH. ParkuKombtar i Lurs, n kto filmime shtme ato vlera t larta t biodiversitetit,q pr fat t fatkeq, shum breza nuk dota shohin t till. Jan katr dokumentarte tjer (1997-1999), ku pasqyrohen vle-rat e lagunave dhe disa masive pyjore tvirgjr t vendit ton. Kta dokumentar(filmime t realizuara nga TVSH, krye-sisht nga ajri), me skenar t Fadil Llu-banit. Sot, pr fatkeq, ato kan karakterhistorik, pasi vlerat nuk ekzistojn m.Me kta filma, me shum pjesmarrje nkonferenca, me referate e kumtesa, bren-da e jasht vendit, u mbylln pes vitet efundit dhe veprimtaria aktive si pylltar eFadil Llubanit. Pr veprimtarin e gjatn fushn e pylltaris dhe krkimitshkencor, n vitin 1999 i jepet titulli:Doktor i Shkencave.

N vijim t biseds, Fadili nnvizonBrezi im, ata q punuan para dhe pasnesh, n vitin 1990 dorzuam kt in-ventar t prmbledhur: Pyje t riprt-rir, pyllzime t siprfaqeve t zhve-shura e joprodhuese, brezin pyjor breg-detar, nga Velipoja n Vlor, sistemimet prrenjve, etj. U ngrit shkenca pyjoree krahasueshme me shum vende evro-piane ... S fundi, ai thekson se shqe-tsimet dhe problemet e pyjeve lypsett ngrihen n media ... Shteti duhet tdgjoj specialistt dhe t veproj sassht von.

Tek po prgatisja kt shkrim, krkovadika nga bashkkohsit, nga prjetimetdhe njohja me inxhinier Fadilin. Prof.Mihallaq Kotro (ish-pedagog dhe de-kan, n Fakultetin e Inxhinieris Pyjore),m drgoi rreshtat n vijim: Me Fadilin,tashm 75 vjear, pata rastin, por dhemundsin e njohjes nga afr, q studentdhe m pas si koleg. Edhe tani, kur tdy jemi n pension, komunikojm dhendajm shqetsime pr pyjet dhe pyll-tart ... Dua t them se Fadili ka njformim t plot si specialist pyjesh, mendjenj dashurie e respekti pr profe-sionin. Ai gjat veprimtaris aktive kaqen serioz e kmbnguls n pun. Ve-primtaria e tij ka qen karrier n ngjitje,nga specialist i thjesht deri n pozicionet larta. Veoj bashkpunimet e sukse-sshme t Fadil Llubanit me Fakultetin ePyjeve; pr pjesmarrje n programemsimore, udhheqje diplomash t stu-dentve, pr disa vite antar i komisionitt vlersimit t diplomave, i kshillitshkencor t Fakultetit, etj. E skicoj

inxhi. Fadilin si specialist me kontributen Pylltarin Shqiptare, pr t cilin edheun u bashkohem kolegve e miqve, meurimin: Shndet dhe Jet t gjat!.

Kolegu Selman Mziu, ish-spe-cialist n shtabin qendror t inventari-zimit t pyjeve, sjell n kujtes: Inven-tarizimi i pyjeve (1984-1985) ishte tepri rndsishm, ishte nj ndrmarrje evshtir, fondi pyjor duhej matur, pr-shkruar, studiuar e vlersuar n nj koht shkurtr (nj vit) n gjith vendin.Nse prmbledh dika; pr nivelin tek-nik, prkushtimin dhe profesionalizminmund t them se n kushtet dhe kohnq u b ky inventar, ka qen arritja m elart teknike e specialistve tan tpyjeve. Rezultatet qen t rndsishme,pasi pr her t par kishim t inven-tarizuar fondin pyjor n siprfaqe, v-llim, lloje, klasa moshe, etj. dhe t llo-garitur nj mundsi shfrytzimi teknikevjetore n nivel ekonomie pyjore. Uprgatit harta pyjore 1.200 000, ushkruan u shtypn n tri kopje t gjithaprojektet e inventarizimit apo mbar-shtimit me hartat prkatse dhe ushprndan n t gjitha ndrmarrjet epyjeve n rrethe dhe Stacionin e Pyjevee Kullotave. Ishte nj pune e madhe, qu krye nga mse 200 grupe me spe-cialist, q punuan n terren e n zyra,drejtuar nga inxhinier pyjesh. NTiran funksionoi nj shtab qendrorteknik, q udhzonte teknikisht rast pasrasti, mbshteste punimet dhe monito-ronte n terren. N kt shtab u punuame korrektsi e profesionalizm ngaantaret e tij. Ktu veohen aftsitorganizuese e drejtuese t inxhi. FadilLlubani, si kryetar shtabi dhe drejtor iStacionit t Pyjeve.

Kto ishin disa nga ato q sollm prFadil Llubanin n 75 vjetorin e lindjes.Ishte ky prvjetor, motiv i ktij shkrimi.Nj jet, ku mse gjysm shekulli e lidhurme pyjet, sht nj model q duhetnjohur e vlersuar pr far ka arritur.

sht thn diku: Shembulli nuk sh-t gjja kryesore, q ndikon tek t tjert,por shpesh sht gjja e vetme! Fale-minderit pr dhnien shembullit inxhi.Fadili, pr sugjerimet dhe kshillat qjepni! Dit t lumtura e jet t gjat, juurojn pylltart, miqt e bashkpunto-rt e shumt, brenda e jasht Shqipris ...

Bashkia e Mirdits, n kuadr t identi-fikimit t vlerave njerzore, q i kanshrbyer apo ende i shrbejn Mirdits,prmes nj ceremonie zyrtare i ka akor-duar inxh. Pal Brozit, tiullin e nderit

Mirnjohje e Bashkis (pas ndar-jes nga jeta) me motivacion Pr kon-tribut t vyer n disa sektor jetik tzhvillimit ekonomik n Mirdit dhevemas kujdesin ndaj pyjeve t Mir-dits, si dhe pr kontribute humanekomunitare n momente delikate nvitet e demokracis.Certifikatn e nderit e dorzoi pr famil-jart, Kryetari i Bashkis s Mirdits,Ndrec Dedaj, i cili n fjaln e rastit thek-soi se Pal Brozi ka shklqyer si qytetar,ka shklqyer si drejtues, ka shklqyer nvitin e mbrapsht 1997, kur n gjith

vendin vri-teshin nje-rz, grabite-shin rrug-ve, ndrsan qytetin eRrshenit,

Shqipria, vendi ipyjeve t munguar Sipas biseds me Dr. Fadil Llubanin, Laureat i dy mimeve t Republiks

Vijon nga fq. 3

Fadili me bashkshorten

Titull nderi, inxhinierit t pyjeve Pal Brozi administrimin e bashkis, ne do t bjmfar sht e mundur pr t ndryshuargjendjen, do bashkpunojm me kolegte Palit pr ta uar n vend amanetin etij.Gjon Ndreja, financier, q ka punuar gja-t koh me Pal Brozin, ka br nj pa-noram t gjat t jets dhe aktivitetit tPalit, si drejtues dhe specialist. Po ashtu,solln kujtimet e tyre edhe drejtuesit elart t pushtetit t kohs, Petraq Kalemidhe Viktor Doda, t cilt muan lartpunn dhe aktivitetin e Pal Brozit, si njeripuntor, i drejt dhe mjaft bashkpunues.

Rrshen, 17 janar 2016

fal Zotit dhe kontributit t shum inte-lektualve, me n krye Pal Brozin, nuk uthye asnj xham. Zoti Dedaj nnvizoi mtej se emri i Pal Brozit sht i lidhur ngu-sht me sektorin e pyjeve t Mirdits, siinxhinieri i par mirditor. N kt vsh-trim, kur pyjet e Mirdits po kalojn nn

7Vaji i kungullit, me prejardhje nga zona m e gjelbr e Austris (Steiermark), kangjyr t errt, arom t kndshme dhe sht i njohur pr vetit e tij t shumtaantioksidative e shruese.Prmban Selen dhe Vitamin E, t njohura pr efektin antioksidant dhe prmbrojtjen e organizmit nga radikalet e lira.Ul kolesterolin, n saj t prqindjes s lart t acidit linoleik dhefytosterolit.Ka veti antiinfektive dhe prdoret pr trajtimin e artritit reumatoid.Prmban gjithashtu vitamina C, beta-Karoten, hekur, kalcium, kalium dhemagnez.Vepron si vazodilatator (pra zgjeron kapilaret) dhe kshtu ul tensionin elart n saj t acideve yndyrore t pangopura (omega3), dukeparandaluar smundjet e zemrs dhe t fshikzs s urins. Ky vaj shtgjithashtu i njohur pr efektin pozitiv n kancerin e prostats.Kshillohet t prdoret n sallaturina dhe n disa gatime. Ka shije t veante t kndshme arre dhe njihet si delikatese n shum restoranteevropiane.

Cel: +355 66 66 79 059

Vaji i farave t kungullit(Cucurbita pepo var. styriaca)

T ardhurat nga fer-mat bujqsore dheblegtorale n qarkune Vlors, kan shnuarrritje t vazhdueshme. Nkt tregues, ky qark ren-ditet ndr vendet e para nshkall vendi, s bashkume zona t njohura, si Fie-ri dhe Lushnja.Sipas t dhnave t Agjenci-s s Zhvillimit EkonomikLokal (AULEDA), t ardhu-rat vjetore nga sektori i buj-qsis, llogariten n mshum se 5.850 miliardlek, ndrkoh q ato ngasektori i blegtoris n mshum se 5.998 miliardlek (t reja). Po ashtu, llo-gariten n m shum se1.470 miliard lek t ardhu-rat vjetore nga prpunimi i

struktura e popullsis, qsht e lidhur me fermatbujqsore e blegtorale nqarkun e Vlors, sht endryshme dhe ajo shtrihetn t gjitha moshat, nprqindje t caktuara.Rreth 8.9 pr qind e popull-sis q lidhet me fermatsht e moshs 5-14 vje,18.7 pr qind 15-24 vje,41.7 pr qind 25-54 vje,11.2 pr qind 55-64 vjedhe 13.8 pr qind e mo-shs m shum se 65 vje.Fakti q, pjesa m emadhe e popullsis, qlidhet me fermat bujqsoree blegtorale i prket mosh-s 25-54 vjee, reflektonnj tregues interesant, tnj popullsie aktive prpun.

sis dhe Bashkis sOrikumit, organizuan de-monstrimin praktik t pro-movimit dhe prdorimit tteknologjis n miniaturpr prodhimin e vajit tullirit. Teknologjia n minia-tur, mjaft e avancuar dhee niveleve m t prparuarat kohs, u referohet fabri-kave lvizse t prodhimitt vajit t ullirit, t cilatshkojn pran fermerit dheprpunojn produkte buj-qsore e blegtorale n gjen-dje t freskt.Kto fabrika shtrihen menj gam t gjer produk-tesh t transformuara, du-ke prfshir sektorin e pr-punimit t frutave pr prodhi-min e lngjeve, pelteve emarmelats, prpunimin eullirit pr vaj, si dhe peltess ullirit, prpunimin e qu-mshtit dhe prodhimin edjathit, gjizs e nnproduk-teve t treta, prpunimin emishit dhe prodhimin e nn-produkteve t tij, etj.Nga ana tjetr, teknologjian miniatur prbn sotnj trend t rndsishm et spikatur n vendet e Ko-munitetit Evropian. Kjo prshkak t efektivitetit t lar-t t saj, si dhe t faktit qnuk sht shum e kush-tueshme, ndrkoh qsht fleksible, prpunonprodukte edhe n kapacite-te t vogla. Shrbimi qofrohet prmes ksaj tekno-logjie i shkon fermerit nvendin e puns, ka reduk-ton kostot e transportit,shpenzimet e magazinimit,rrit dhe prmirson cilsi-n e produktit t prpunuarn gjendje t freskt. Prrrjedhoj, shkurton hallkatn zinxhirin e vlers s pro-duktit, duke br q fitimireal ti shkoj fermerit dhejo t tretve. Konkretisht,prmes ksaj teknologjie,ulliri prpunohet n gjendjet freskt dhe garantohenveti m t prmirsuarafiziko - kimike dhe organo-leptike t vajit t ullirit.

N Qarkun e Vlors

T ardhurat nga fermatbujqsore, n rritje

produkteve bujqsore dhem shum se 113.452 mi-lion lek nga prpunimi iprodukteve blegtorale. Mestyre, vend t rndsishmzn t ardhurat nga pr-punimi i rrushit dhe prodhi-mi i pijeve alkoolike, si ve-r e raki, apo nga tregtimii produkteve blegtorale, sigjalp e djath.Qarku i Vlors, ku struk-tura e fermave sht ajo eekonomive bujqsore fa-miljare, z vendin e shtatn shkall vendi n tre-guesin numerik, me 29830subjekte t tilla, nga 353341 aktivitete q numro-hen gjithsej n Shqipri.Nga ana tjetr, n qarkune Vlors numrohen 29031 ferma bujqsore torientuara n kultivimin ebimve t arave, ku rezul-tojn 174605 parcela buj-qsore t mbje-lla me bim tksaj kategorie,ndrkoh qn 23287 rezul-tojn si akti-vitete t pr-ziera me bimarash dhe bleg-tori, 25102 npemtari,etj. Po ashtu,

N kt vshtrim edhedrejtuesit e ktyre ekono-mive bujqsore, u prkasingrupmoshave t ndrysh-me, ku 523 subjekte drej-tohen nga persona nn 25vje, 17029 subjekte, ose57 pr qind e tyre drejto-hen nga persona t grup-moshs 25-64 vje dhepjesa tjetr, 41 pr qind eaktiviteteve drejtohen ngat moshuar, mbi 65 vje.Pr nxitjen e shtimit t nu-mrit dhe t efektivitetit tfermave bujqsore, AULEDAaplikon forma t ndryshmebashkkohore. Mes tyreprfshihet ajo e prdorimitt teknologjis n minia-tur. Koh m par, kjoagjenci, n bashkpunimme kompanin italianeOlivia servis, Rajonin ePulias (Itali) dhe me mb-shtetjen e Kshillit t Qar-kut, Drejtoris s Bujq-

Drithrat jan t pasura me fibra dietike dhe prbrs t tjer, si mineralet dhe antioksiduesit. Sipasshkenctarve nga Shkolla Publike n Harvard, konsumimi i nj mesatareje prej 34 gram drithra n dit,sjell 17 pr qind m pak rrezik nga vdekja e parakohshme apo e papritur.Po ashtu, kur shihen edhe faktort tjer, si shndeti, aktiviteti fizik dhe mbipesha, zvoglimi i rrezikutmbetet i njjt. Ushqimi i pasur me drithra shoqrohej me 11 pr qind m pak rrezik pr tu prekurnga smundjet apo pr t vdekur si pasoj e smundjeve t frymmarrjes dhe 48 pr qind m pak rreziknga diabeti. N ndrkoh, konsumimi i drithrave zvoglon rrezikun pr 15 pr qind dhe 34 pr qindnga vdekja nga kanceri dhe diabeti.

Drithrat, fshehtsia ejetgjatsis s shndetshme

Nse e filloni ditn me nj tas me dri-thra apo me qull, sipas shkenctarvemund ti shtoni disa vite jets tuaj.Ushqimi i pasur me drithra dhe fibrazvoglon rrezikun nga vdekja e hershmesi pasoj e smundjeve kronike,prfshir kancerin, smundjet e zemrs,smundjet e frymmarrjes dhe diabetin.

Esht nj mrekulli e natyrs, q el n pranver. Duhet pastruar mlia, veshkat kan nevoj pr ndihmdhe kto mundsi na i dhuron natyra, i kemi posht syve tan ... luleradhiqet psh. Bima e vetive diuretike,pastruese, mineralizuese (ka sasi t lart kaliumi, ve hekurit, magnezit, kalciumit, etj.) dherivitaminizuese (fal prmbajtjes s lart me vitamina A dhe C, por edhe B e K) ... Kjo bim na ndihmont luftojm dhimbjet e koks, kolesterolin e lart dhe nxit tretjen.Nse doni t largoni helmet nga organizmi, kushtojini vmendje luleradhiqes, sepse sht ideale pr nj gjt till. Pr qllime mjekuese prdoren t gjitha pjest e bims. Rrnja nxit djersitjen, pastron organet efrymmarrjes dhe gjakun, prmirson energjin, rregullon kolesterinn dhe shkrin shtresat dhjamore.Kompresat nga aji i luleradhiqes qetsojn irritimet e lkurs. Ato kan ndikim antimikrobik dheantiviral, prandaj jan t shklqyeshme pr paksimin e purrave n fytyr, si dhe lehtsimin epickimeve nga insektet. Ato rregullojn nivelin e hormoneve, ndrsa lkurs i japin shklqim natyraldhe butsi. Nuk sht e domosdoshme q t vendosni kompresa me aj, mjafton ta pini at do dit.Pas disa javsh do ta vreni reduktimin e purrave. Kompresat me aj luleradhiqe jan t suksesshmepr zbutjen e simptomave t psoriazs, si kruajtja dhe qrimi i lkurs.Si tia marrim t mirat? Przini nga nj lug gjethe t thara, lule e rrnj t prera imt, hidhini n nj filxhanuj t vluar, mbulojeni dhe e lini 20 minuta, pastaj kullojeni. Personat e shndetshm mund t pin trefilxhan nga ky aj, ndrsa shtatznat, mndeshat dhe ata q vuajn nga diabeti vetm nj filxhan n dit.

Luleradhiqja, jovetm n kuzhin

Luleradhiqja (Taraxacum officinale), sht nj ngalulet e egra q gjenden me shumic fushave.

Shpesh e nnvleftsuar, ajo n t vrtet ka cilsit jashtzakonshme.

8 E N G L I S H

Page 3

Albanian Local CapacityDevelopment Foundation(ALCDF), in the framework ofthe project Leveraging theCapacities of CSO-s in theNorth of Albania for thebetterment of biodiversityand environment protec-tion Eco-Nord project that is financed from theEuropean Union Delegationin Albanian.

ALCDF has many yearsexperience in Albania, it is aspinoff of SNV Balkan TheNetherlands DevelopmentOrganization, and commen-cement support was gene-rously provided by theNetherlands DevelopmentOrganization through SNV.ALCDF is focused on Re-gional and Rural Develop-ment in the sectors of Fo-restry, Agriculture, Tourismand Local governance.ALCDF works closely withdifferent partners andclients in whole Albanianterritory such as EuropeanUnion, SDC (SwitzerlandDevelopment Organiza-tion), etc, project that haspositive impact in ruraldevelopment.

Eco-Nord project or Le-veraging the Capacities ofCSO-s in the North of Albaniafor the betterment ofbiodiversity and environme-nt protection, that isfinanced from the EuropeanUnion Delegation in Albaniaas part of its programmeCivil Society Facility CivicInitiative and CapacityBuilding Component. Thisproject has the goal Tostrengthen the technical,

administrative and financialcapacity of CSOs in northernAlbania (Kukes, Diber, Shko-der and Lezhe), which arethe most rural and remoteareas of Albania. CSOs inthese regions are generallyweak and low in capacitiesand usually not able to takepart in EU funding schemes.

The project has two com-ponents:- Local Initiative fund grant

component, and- Capacity Building.

Local Initiative Fundintends to To financiallysupport small projectsaddressing conservation andenhancement of biodiversi-ty, sustainable managementof natural resources andpromotion of civil societyinitiatives on these issues inthe North of Albania, andspecifically in Diber, Kukes,Shkoder and Lezhe qarks.Also, Active Civil SocietyOrganizations working in theNorth of Albania and enablesolutions for issues relatingto environment protectionand biodiversity. Further-more, formalized producerand/or community groupssuch as Association of ForestUsers, irrigation, medicinalplants, agriculture, beekeepers active in the Northof Albania are also invited toapply and benefit by funds.The fund is open in tworounds with 450,000 euro intotal. The first round isclosed and there are 14 civilsociety organization thatare implemented the smallinitiatives in 16 munici-palities of north Albania.

The applicant organiza-tions should be active in thefollowing activities (priori-ties):- Actions that promote

awareness raising, lobby-ing and advocacy forissues related to the mainintervention areas;

- Local actions implemen-ted through participatoryprocess with active invol-vement of local peoplethrough initiatives rela-ted to biodiversity andenvironmental protectionissues;

- Practical and appropriatetrainings (as part of theintervention approach),enhancement of informa-tion , if they come withactions in the field and ifhave a structuring capa-city on a network of NPO-s, at village, town, regio-nal level;

- Activities which couldpromote income genera-ting initiatives linked tobiodiversity and/or envir-onmental protection.

Biodiversity and envir-onmental protection arethe main areas of inter-vention of LIF. Priority are thefollowing themes:

- Ecosystems and habitatsprotection and restora-tion;

- Rare or endangeredendemic species protec-tion, inside or outsideprotected areas;

- Rare resources sustaina-ble management andvalorisation with an easy-to-check impact on theprotection of biodiversity,in particular local andnational resources gover-nance, marketing cha-nnels, non-timber forestproduction, ecotourism,firewood, valorisation of

peripheral zones of pro-tected areas, etc.

- Activities improving thepopulation rights concer-ning management of na-tural resources are eligi-ble;

- Ecological and fair tradecertification in favors ofbiodiversity;

- Management and controlon hunting and fisheries.

Capacity Development com-ponent: Developing capacitybuilding facilities to increasethe capacity and knowledgeof these groups relating toorganizational develop-m e n t / m a n a g e m e n t ,implementation of initia-tives, advocacy, lobbyingand networking. Capacitybuilding will include twomain components: trainingcourses in organizationaldevelopment, project deve-lopment and management,and advocacy and lobbyingand environmental legisla-tion; and On-going coachingon organizational manage-ment, implementation ofadvocacy initiatives, andproject management. Alarger number of CSOs willparticipate in the trainingcourses and will benefit fromcoaching on project develop-ment. Grant winners willbenefit from coaching andtechnical assistance relatingto organizational manage-ment, implementation ofadvocacy and lobbyinginitiatives, and projectmanagement. The Eco-Nordforum will be the network ofthe civil society organizationthat works on environmentpurpose in north Albania.

ECO-NORD PROJECT IS ANINSTRUMENT FOR CIVIL

SOCIETY STRENGTHENING INNORTH ALBANIA!

This project is funded by the European Union

KSHILLI BOTUESPhD.C E. Imeraj, A. Sokoli, Mrs. LinditaManga, Dr. A. Petto, Prof. dr. B. Lushaj,Prof.as. dr. E. Toromani, MSC J. Gjini,Dr. D. Pistoli, Prof. dr. A. Postoli, A.Gacaferi Financ, marketig:Msc. Gj. Fusha

REDAKSIAV. Hoxha (Kryeredaktor),Gj. Fierza (Zv.kryeredaktor),F. Memeli, dr. R. Jata, A. Seci

Kontaktoni:erinda 001@gmail.comvelihoxha@yahoo.com - 068 21 42 098

Klubi Ekologjik, LezhGazeta Kurora e GjelbrNr. llogarie: 0110154266www.ecl-albania.org

In the premises of Tirana International Hotel, on 27thof January, 2016 was celebrated the 93 anniversaryof the Albanian Forest Service. This year, unlikeprevious anniversaries and meetings, which arecelebrated as a holiday for foresters, this day wasorganized like a protest. Merging the Forest Service,the closure of all Departments of the service from 1stof January 2016 was estimated by the speakers andparticipants as a Crossroads of Forest and ForestService.

February 16, ForestEngineers Day

On February 16, 1964, were graduated first Alba-nia Forest Engineers, who laid the foundation ofthe Albanian forest engineering. Since 2008, theinitiative of ISPP, Tirana, under the special attentionof the engineer Dr. Arben Petto, February 16 iscelebrated annually and is already known as theForest Engineers Day.Kurora e Gjelber wishes Happy Holiday to all fore-st engineers, wherever they are, and thank you forthe valuable contribution they provide for the revivalof the forest sector, a vital sector of our country.

Holiday,which turned

into Riot!

January 27 The Day of theAlbanian Forest Service

Page 1

Prof. Dr. MIHALLAQ KOTRO

ALEKO MIHO Professor of Botany, at TU.

Prepared by: Eng. GJON FIERZANational Environment Agency

Professionals Stand onMoratorium Page 2

Page 1

Albania,forest fail land

According to the conversationwith Dr. Fadil Llubanin, winnerof two Republic Awards.

Page 3, 6